ΓΕΛ ΑΞΙΟΥΠΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ, ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΜΕ, ΜΑΘΑΙΝΩ ΕΞΗΓΩ….

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ

ΣΥΜΕΩΝΙΔΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ

ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΜΗΜΑ Α1

ΑΓΓΕΛΟΥ ΓΛΑΥΚΗ ΚΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΤΟΥΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ

ΑΝΔΡΕΑΔΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΚΕΧΑΓΙΑ ΑΝΝΑ

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΣΜΑΡΩ ΚΟΛΙΤΣΙ ΑΛΕΞ

ΑΣΗΜΑΚΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΓΑΡΔΑΝΗ ΣΟΦΙΑ

ΖΙΑΡΑΣ ΟΡΦΕΑΣ

ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΣ

ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΧ.ΈΤΟΣ: 2014-2015

0

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ…..2

ΟΡΙΣΜΟΙ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ…………………………………………………………………….3

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ………………………………………………………3

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ……………..4

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ…………………………………………………………………5

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ……………………………………………………………………………….6

ΠΟΙΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΘΥΤΩΝ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΩΝ………………………………….7

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ………………………………………………..8

ΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ-

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ…………………………………………………………………………….14

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ

ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ……………………………………………………………………………...15

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ……………………………………………..20

ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ

ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ………………………………………………………………………………..21

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ………………………………………………………………………………..22

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ……………………………………..23

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ…………………….25

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………………………..26

1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια γνώριμη μορφή επιθετικής συμπεριφοράς. Είναι ένα ευρέως συχνό φαινόμενο. Μάλιστα, μια πολύ διαδεδομένη αντίληψη είναι ότι αυτό το φαινόμενο αποτελεί ένα λίγο πολύ φυσιολογικό κομμάτι των παιδικών κοινωνικών σχέσεων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η έρευνα αποκαλύπτει με όλο και μεγαλύτερη πειστικότητα τις σοβαρές, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, αρνητικές επιπτώσεις σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο και για τα θύματα αλλά και για τους θύτες.

Σκοπός της έρευνας μας είναι να ενημερωθούν και να προβληματιστούν τα παιδιά γύρω από το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας. Επίσης να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές για να πάρουν μέρος δυναμικά σε ανάλογες καταστάσεις αποκρούοντας παραβατικές συμπεριφορές.

Η εργασία μας εντοπίζει την έννοια του σχολικού εκφοβισμού, του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, τα συναισθήματα θυτών και θυμάτων.

Καταγράφουμε τις μορφές του φαινομένου τις επιπτώσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό,

εντοπίσαμε τους παράγοντές κινδύνου τις αντιδράσεις των θυμάτων και τέλος ερευνήσαμε τρόπους αντιμετώπισης και διαχείρισης των καταστάσεων και προτείνουμε μέτρα πρόληψης για την αποφυγή του φαινομένου.

Η μέθοδος που εργαστήκαμε είναι η ομαδοσυνεργατική και δημιουργήσαμε μια διαδικτυακή παρουσίαση.

2

ΟΡΙΣΜΟΙ

Τι είναι ο εκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Είναι κάτι

που μπορεί να το ζουν πολλά παιδιά και να τα τρομάζει τόσο πολύ που να

φοβούνται να πάνε στο σχολείο. Γενικά, εκφοβισμός είναι όταν ένα παιδί ή μια

ομάδα παιδιών προσπαθεί σκόπιμα να πληγώσει σωματικά ή ψυχικά ένα

άλλο παιδί που έχει λιγότερη δύναμη με αρνητικές πράξεις ή αρνητικά λόγια

εναντίον του. Αυτό συμβαίνει πολλές φορές και προκαλεί λύπη και φόβο στο

παιδί που εκφοβίζεται.

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά που είναι

εσκεμμένη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη, αποτελεί κατάχρηση εξουσίας

και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη. Εν ολίγοις, κατευθύνεται προς εκείνα τα

θύματα που εκλαμβάνονται από τους θύτες έναν ή πολλούς μαζί ως αδύναμα,

είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.

3

Ο ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ:

• Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον.

Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές,

τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές,

περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών.

• Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών

επιθέσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας, χρήση

παρατσουκλιών.

• Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών

αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε

αντικοινωνικές πράξεις.

• Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση

ατόμου, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να

αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση

κακόβουλων φημών και ψευδών.

• Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του

ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και SMS που παρέχουν τα

κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση

ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου, αποκλεισμός

του από μια δικτυακή ομάδα, κλήσεις στο κινητό του από άγνωστο νούμερο.

• Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της

κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας.

4

• Σεξουαλικός: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό

περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές

σεξουαλικές επιθέσεις.

Τι μορφές βίας παρατηρείτε στο σχολικό σας περιβάλλον;

Λεκτική:25

Σωματική:15

Ηλεκτρονική:1

Όλα:11

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Οικογένεια

• Αυταρχικοί γονείς, τιμωρητικοί και όχι υποστηρικτοί.

• Χρήση βίας ως μέθοδος επίλυσης προβλημάτων.

• Συναισθηματική παραμέληση, έλλειψη τρυφερότητας τα πρώτα χρόνια της ζωής.

• Έλλειψη ορίων που εκλαμβάνεται ως αδιαφορία από τα παιδιά.

• Συχνά ξεσπάσματα θυμού και σωματικές τιμωρίες.

• Βίαιη συμπεριφορά των γονιών προς τα παιδιά.

• Ανοχή στη βίαιη συμπεριφορά των παιδιών.

Σχολείο

5

• Ανταγωνιστικότητα, έλλειψη συνεργασίας στη μάθηση.

• Έλλειψη ενθάρρυνσης μαθητικών πρωτοβουλιών και δημιουργικότητας στη μάθηση.

• Αδιαφορία ή ανοχή στη βίαιη συμπεριφορά

• Μειωμένο ενδιαφέρον για τη συναισθηματική ζωή των παιδιών.

• Έλλειψη συνεργασίας με τους γονείς, μη συμμετοχή τους στη σχολική ζωή.

• Έλλειψη κώδικα συμπεριφοράς και συνολικής σχολικής πολιτικής.

• Έλλειψη προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής αγωγής.

Κοινότητα

• Υψηλά επίπεδα ανεργίας, εγκληματικότητας

• Έλλειμμα επικοινωνίας μεταξύ των πολιτισμικών ομάδων.

• Υψηλή πυκνότητα πληθυσμού.

• Ανεπάρκεια ελεύθερων χώρων, αθλητισμού, ψυχαγωγίας.

• Κοινωνικές νόρμες που ανέχονται ή ενθαρρύνουν τη βία (κατά των γυναικών, των μεταναστών, των παιδιών)

• Κοινωνικές ανισότητες.

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ.

Η βία των μαθητών δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο που σχετίζεται

μόνο με την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος και την ενδεχόμενη

ενδοοικογενειακή αποξένωση. Οι αιτίες της μπορούν να εντοπιστούν ακόμη

και στις προσωπικές σχέσεις της γειτονιάς, το έλλειμμα φυσικού και

κοινωνικού ζωτικού χώρου, τη μαζική προβολή και ηρωοποίηση της βίας, την

αύξηση της φτώχειας, της εγκληματικότητας και του κοινωνικού ρατσισμού. Σε

επίπεδο κοινωνικό είναι δυνατόν το παιδί να βιώσει την κοινωνία ως ένα

ολόκληρο σύστημα πιέσεων. Πρόκειται για πιέσεις κάθε είδους οι οποίες

μπορεί να προκαλέσουν εξέγερση εκ μέρους του παιδιού. Στην περίπτωση

αυτή μιλάμε για τη κοινωνική βία που ενδεχομένως αποτελεί γενεσιουργό

6

παράγοντα για «βίαιες απαντήσεις». Οι νέοι ζουν με την αίσθηση ότι τους

μεταδίδεται άγχος για το μέλλον, φόβο για την ανεργία, στοιχεία που αρχίζουν

να συνδέουν τη μία γενιά με την επόμενη. Πράγματι, στις μέρες μας κάνουμε

όλο και πιο συχνά λόγο για «άνεργους δεύτερης γενιάς» και για φόβο που

στιγματίζει ένα αδιέξοδο μέλλον. παιδική επιθετικότητα θεωρείται, παράλληλα,

ότι είναι η αντανάκλαση της βίας που χαρακτηρίζει τη σημερινή κοινωνία. Η

βία πολλές φορές είναι κραυγή και έκκληση που κρύβει πόνο και

απογοήτευση. Πολλοί ψυχολόγοι, μάλιστα, θεωρούν ότι η επιθετική

συμπεριφορά είναι κάτι σαν «ευλογία» γιατί είναι ένα σύμπτωμα που μας

δείχνει ότι τα παιδιά δηλώνουν με έναν παθολογικό, έστω, τρόπο ένα τους

συναίσθημα.

ΠΟΙΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΘΥΤΩΝ ΚΑΙ ΘΥΜΑΤΩΝ

Η προσωπικότητα του θύτη:

1. Διακρίνονται από επιθετικότητα.

2. Δεν παραδέχονται την παραβατική τους συμπεριφορά.

3. Όσο αναφορά την επίδοση τους στα μαθήματα δεν είναι και πολύ καλή.

4. Στη συνεχεία της ζωής τους καταλήγουν σε παραβατικές πράξεις.

5. Κάποιοι από τους θύτες ίσως έχουν υποστεί βία στην οικογένεια τους.

6. Έχουν μεγαλύτερη σωματική δύναμη από τα θύματα.

7. Με την κακομεταχείριση των άλλων αισθάνονται ευχαρίστηση και ικανοποίηση.

8. Είναι αντιδραστικοί , αντικοινωνικοί και οποιοδήποτε πρόβλημα το διαχειρίζονται με βιαιότητα.

9. Τέλος είναι άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα υπερτροφικό «εγώ».

ΤΙ ΩΘΕΙ ΤΟΥ ΘΥΤΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΑΥΤΗ;

• Κάποτε ήταν θύματα εκφοβισμού και τα ίδια. «Δεν άντεχα άλλο να μου φέρονται άσχημα οι συμμαθητές μου, κι έτσι άρχισα να κάνω κι εγώ τα ίδια για να με αποδεχτούν», παραδέχεται ένας νεαρός που τον λένε Αντόνιο. «Αργότερα κατάλαβα πόσο λάθος ήταν αυτό!»

• Δεν έχουν σωστά πρότυπα. «Πολλές φορές, οι νεαροί εκφοβίζουν τους άλλους ... γιατί αντιγράφουν τη συμπεριφορά των γονέων τους, μεγαλύτερων

7

αδελφών τους ή άλλων μελών της οικογένειάς τους», γράφει ο Τζέι Μακ Γκρο στο βιβλίο του Πρακτικές Συμβουλές για την Αντιμετώπιση του Εκφοβισμού.

• Είναι ανασφαλή-παρότι θέλουν να δείχνουν το αντίθετο. «Τα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν έναν αέρα ανωτερότητας, αλλά αυτό είναι συχνά μια μάσκα που κρύβει βαθιές πληγές και κόμπλεξ κατωτερότητας», αναφέρει η Μπάρμπαρα Κολορόζο.

Η Προσωπικότητα του θύματος:

1. Αγχώδη και ανασφαλή από το μέσο όρο των μαθητών.

2. Είναι επιφυλακτικά συνήθως, ευαίσθητα και ήσυχα.

3. Όταν δέχονται επίθεση από άλλους μαθητές, αντιδρούν συχνά με κλάμα (τουλάχιστον σε μικρότερες τάξεις) και με απόσυρση.

4. Τα θύματα παρουσιάζουν επίσης χαμηλή αυτοεκτίμηση κα έχουν αρνητική άποψη για τον εαυτό τους και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Συχνά θεωρούν τον εαυτό τους αποτυχημένο και αισθάνονται ανόητοι και άχαροι, ενώ είναι ντροπαλοί.

5. Κατά κανόνα, στο σχολείο τα θύματα είναι απομονωμένα, εγκαταλειμμένα

και δεν έχουν ούτε έναν καλό φίλο στην τάξη τους.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ

Συνήθως τα θύματα απλού αλλά και διαδικτυακού εκφοβισμού μπορεί να

αρχίσουν να παρουσιάζουν μειωμένη αυτοπεποίθηση και χαμηλή

αυτοεκτίμηση (Gini & Pozzoli, 2006, Craig, 1998, Hodges & Perry, 1996,

Olweus, 1993a, Rigby & Slee, 311993, Ybarra & Mitchell, 2004,), να

αισθάνονται κοινωνική μειονεξία και ανεπάρκεια στο να χειριστούν δύσκολες

καταστάσεις καθώς και να αποκτούν συναισθήματα κατωτερότητας, αρνητικές

σκέψεις για τους φίλους τους και τη δημοτικότητά τους (Lowenstein, 1994).

Επίσης αρχίζουν να αναπτύσσουν αρνητικό εσωτερικό διάλογο και έντονη

αρνητική αυτοκριτική (Hazler, 1996). Τα ευρήματα αυτά συμφωνούν και με

πρόσφατες έρευνες, τα αποτελέσματα των οποίων δείχνουν ότι τα θύματα

διαδικτυακού εκφοβισμού παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση (Patchin &

Hinduja, 2006, Strom & Strom, 2005, Vandebosch, Van Cleemput,

Mortelmans, & Walrave, 2006). Σε αντίθεση, οι παραδοσιακοί «τραμπούκοι»

8

έχει αποδειχθεί ότι, σε γενικές γραμμές, έχουν αυξημένο το αίσθημα της

αυτοεκτίμησης (Hodges & Perry, 1996, Olweus, 1993a, Rigby & Slee, 1993).

Ωστόσο το προφίλ των θυτών διαδικτυακού εκφοβισμού δεν είναι ακόμα

επαρκώς σκιαγραφημένο καθαρά λόγω έλλειψης στοιχείων. Ας μην ξεχνάμε

ότι η πλειονότητα των θυμάτων δεν γνωρίζει τους θύτες.

Αίσθημα μοναξιάς

Έρευνες που επικεντρώνονται στις επιπτώσεις του διαδικτυακού

εκφοβισμού στα θύματα διαπιστώνουν ότι παρατηρούνται αισθήματα

μοναξιάς τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες (Craig, 1998, Crick &

Grotpeter, 1996, Hawker & Boulton, 2000, Kochenderfer & Ladd, 1996,

Nansel 2001, Rigby & Slee, 1993). Ο Breguet (2007) επίσης διαπίστωσε ότι

και τα θύματα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού έχουν την τάση να αισθάνονται

πιο μοναχικά, ανασφαλή και ταπεινωμένα. Πρόσφατη μελέτη που

διενεργήθηκε σε τακτικούς χρηστές του Διαδικτύου, οι Patchin και Hinduja

έδειξε ότι κοινό χαρακτηριστικό των χρηστών αυτών είναι το αίσθημα της

απογοήτευσης και ένα αίσθημα μοναξιάς (Hinduja, & Patchin, 2006). Μια

πρόσφατη έρευνα στην οποία συμμετείχαν 432 φοιτητές από την Αλμπέρτα

(Καναδάς), έδειξε ότι περίπου το ένα τρίτο από αυτούς που είχαν πέσει θύμα

διαδικτυακού εκφοβισμού (37%) ένιωθαν δυστυχισμένοι, μόνοι και

πληγωμένοι (Beran & Li, 2007). Τα θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού

παρουσιάζουν επίσης αισθήματα απελπισίας (Patchin & Hinduja, 2006, Strom

& Strom, 2005, Vandebosch, Van Cleemput, Mortelmans, & Walrave, 2006).

32Ο αντίκτυπος της παρενόχλησης ξεπερνά το συναισθηματικό επίπεδο,

ιδίως σε περιπτώσεις χρόνιου εκφοβισμού. Διαχρονική έρευνα έχει δείξει ότι η

χρόνια θυματοποίηση οδηγεί στη μοναξιά που προκαλείται από την αδυναμία

να εμπλακεί σε στενές σχέσεις, επιδεινώνοντας την ήδη επιβαρυμένη

κατάσταση (Bond, Carlin, Thomas, Rubin, & Patton, 2001). Φαίνεται ότι τα

θύματα υποφέρουν λόγω της ανικανότητας τους να διαχειριστούν σωστά

συναισθηματικές και κοινωνικές καταστάσεις, γεγονός που έχει επιπτώσεις

ακόμα και σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής τους (Olweus, 1999).

Θυμός και άγχος που οδηγούν στην απόσυρση

9

Τα θύματα του εκφοβισμού, παρόλο που αναστατώνονται, σπάνια

υπερασπίζονται τον εαυτό τους ή αντεπιτίθενται, αλλά εκδηλώνουν την ψυχική

τους αναστάτωση με απόσυρση, κλάμα, ή οργή (Olweus, 1996), συμπτώματα

άγχους και έντονου θυμού (Τrinder, 2000, Hinduja, & Patchin, 2006).

Επιπλέον, άλλοι συγγραφείς έχουν διαπιστώσει ότι και τα θύματα

διαδικτυακού εκφοβισμού παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά άγχους στην

καθημερινότητα τους (Nishina, Juvonen, & Witkow, 2005, Ybarra ., 2004) και

έντονη απόσυρση (Patchin & Hinduja, 2006, Strom & Strom, 2005,

Vandebosch, Van Cleemput, Mortelmans, & Walrave, 2006). Σε μελέτη

αναφέρθηκε ότι ειδικά οι μαθητές της προεφηβικής ηλικίας που είναι χρόνια

θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού, παρουσιάζονται σε χειρότερη κατάσταση

συναισθηματικά και πιο αγχωμένοι (Ybarra, Mitchell, Wolak, & Finkelhor,

2006). Πολλές μελέτες βρήκαν υψηλή συσχέτιση του φαινομένου του

εκφοβισμού με άγχος (γενικευμένο και κοινωνικό) (Craig, 1998, Hodges &

Perry, 1996, Olweus, 1993a, Rigby & Slee, 1993). Μια πρόσφατη έρευνα

στην οποία συμμετείχαν 432 φοιτητές από την Αλμπέρτα (Καναδάς), έδειξε ότι

περισσότεροι από τους μισούς που είχαν πέσει θύμα διαδικτυακού

εκφοβισμού (57%) δήλωσαν ότι θύμωναν σε πολλές άσχετες περιπτώσεις

(ήταν ευερέθιστοι) (Beran & Li, 2007).

Κατάθλιψη.

Η παραπάνω εικόνα (βλ. 1. και 2) των θυματοποιημένων από διαδικτυακό

εκφοβισμό συνδέεται επίσης με κλινικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης

(Craig, 1998, Salmon, James, Cassidy, & Javaloyes, 2000, Slee, 1995,

Ybarra, 2004, Ybarra 2006), ενώ μπορεί να φτάσουν και στην εκδήλωση

αυτοκτονικών ιδεασμών (Rigby, 1996, Trinder, 2000). Και οι Hawker και

Boulton βρήκαν σαφή σύνδεση μεταξύ θυματοποίησης και κατάθλιψης και

αισθήματος μοναξιάς (Hawker & Boulton, 2000). Αυτό το αποτέλεσμα

στηρίζεται και από μια φλαμανδική μελέτη (Vandebosch, Van Cleemput,

Mortelmans, & Walrave, 2006), η οποία διαπίστωσε ότι τα θύματα του

«cyberbullying» έχουν τριπλά αυξημένη πιθανότητα να πέσουν σε κατάθλιψη.

Σε ακραίες περιπτώσεις η παρενόχληση στον κυβερνοχώρο έχει οδηγήσει σε

μοιραία αποτελέσματα. Για παράδειγμα, το 2005, ένα 13χρονο αγόρι έδωσε

10

τέλος στην ζωή του για να ξεφύγει από την βασανιστική κατάσταση στην

οποία βρισκόταν αφού ήταν παραλήπτης για αρκετό διάστημα άμεσων

μηνυμάτων που τον συκοφαντούσαν (Breguet, 2007). Η χρόνια κατάσταση

εκφοβισμού μπορεί να φτάσει στην ανθρωποκτονία ή και την αυτοκτονία

(«Bullycide») (Gamliel, Hoover, Daughtry, και Imbra, 2003, Gini & Pozzoli,

2006). Στην Ιαπωνία, ένα θύμα, βασανισμένο από τέτοιου είδους εκφοβιστικά

διαδικτυακά μηνύματα, άφησε ένα σημείωμα αυτοκτονίας που κατέγραφε τα

βάσανα του (Heirman, & Walrave, 2008, Stassen Berger, 2007). Βλέπουμε

λοιπόν ότι πτυχές όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η μοναξιά, η χαμηλή

αυτοεκτίμηση ήταν το επίκεντρο πολλών ερευνών (Asher & Wheeler, 1985,

Craig, 1998, Crick & Bigbee, 1998, Crick & Grotpeter, 1996, Salmivalli,

Kaukiainen, Kaistaniemi, & Lagerspetz, 1999).

Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα προσαρμογής.

Κάποιες έρευνες επικεντρώθηκαν σε μαθησιακές δυσκολίες και

δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο και βρήκαν μια συσχέτιση μεταξύ

εκφοβισμού στο σχολείο και συναισθημάτων ανασφάλειας στο σχολείο ή

ακόμα και συμπτώματα σχολικής φοβίας (Fuller, 1998, Hazler, 1996).

34Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι ο εκφοβισμός και η θυματοποίηση

μεταξύ των συμμαθητών συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα δυσκολιών

ψυχοκοινωνικής προσαρμογής (Crick & Bigbee, 1998). Όσον αφορά τώρα τον

διαδικτυακό εκφοβισμό, δεν είναι μόνο τα θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού

πιο πιθανό να παρουσιάσουν προβλήματα ψυχοκοινωνικής προσαρμογής

(Harris & Petrie, 2002; Hawker & Boulton, 2000, Lopez & DuBois, 2005,

Nansel 2001). αλλά και οι δράστες. (Nansel 2001). Το 2003 βγήκε στην

δημοσιότητα ένας κατάλογος (National Association of State Boards of

Education) που κατέδειξε τις επιπτώσεις στο σχολείο από εκφοβισμό. Στις

επιπτώσεις συναντάμε δυσκολία συγκέντρωσης, μειωμένη επίδοση, μειωμένο

ενδιαφέρον για το σχολείο, και απουσίες, στοιχεία που προκύπτουν και από

άλλες έρευνες για το διαδικτυακό εκφοβισμό (APA Resolution on Bullying

Among Children and Youth, 2004, Rigby, 1996). Εν ολίγης, έρευνες

κατέδειξαν ότι οι ακαδημαϊκές επιδόσεις παιδιών που έχουν εμπλακεί σε

διαδικτυακό εκφοβισμό, επιδεινώθηκαν λόγω μειωμένης συγκέντρωσης

11

(Rigby, 2003), ενώ ταυτόχρονα παρατηρήθηκε μεγάλο ποσοστό απουσιών

και κακές σχέσεις τους συνομηλίκους στα παιδιά αυτά (Gini & Pozzoli, 2006,

Smokowski & Kopasz, 2005).

Ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Όπως φαίνεται όμως δεν είναι σπάνιο να συναντήσουμε και γενικότερα

προβλήματα υγείας όπως για παράδειγμα πονόλαιμο, βήχα και κρυολόγημα

σε άτομα που έχουν δεχτεί διαδικτυακό εκφοβισμό (Rigby, 2003). Ίσως λόγω

της πολύωρης χρήσης ηλεκτρονικών μέσων ή του εξασθενισμένου

ανοσοποιητικού συστήματος λόγω κακής ψυχολογικής κατάστασης. Για

σωματικά συμπτώματα μιλούν και άλλες έρευνες (Haynie., 2001,

Kumpulainen, Rasanen, & Henttonen, 1999, Roland, 2002, Slee, 1995a) με

πιο συχνά αναφερόμενες τις κεφαλαλγίες, τα στομαχικά άλγη και τις δυσκολίες

ύπνου (Williams., 1996).

Παραβατική συμπεριφορά.

Επίσης έρευνες αναδεικνύουν την σχέση πολλών άλλων συμπεριφορών με

την παρενόχλησηση, όπως τον βανδαλισμό (Solberg & Olweus, 2003), τους

τσακωμούς (Nansel 2001, Nansel, Overpeck, Haynie, Ruan, & Scheidt, 2003),

την κατανάλωση αλκοόλ (Nansel 2001), το κάπνισμα (Nansel 2001), το

σκασιαρχείο (Byrne, 1994), την εγκατάλειψη του σχολείου (Byrne, 1994), την

όπλοκατοχή (Nansel 2003), την κατοχή αντικειμένων που μπορούν να

χρησιμοποιηθούν για εγκληματικές ενέργειες (Cunningham, Henggeler,

Limber, Melton, & Nation, 2000), και άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές

(APA Resolution on Bullying Among Children and Youth, 2004, Solberg &

Olweus, 2003,).

Προβλήματα στην μετέπειτα ενήλικη ζωή.

Αρνητικές επιπτώσεις που έχουν συσχετισθεί με την παρενόχληση συχνά

συνεχίζονται και στην ενηλικίωση (Tritt & Duncan, 1997). Μια μελέτη σε

12

φοιτητές πανεπιστημίου που είχαν αυτο-προσδιορίστεί ως θύτες στην παιδική

τους ηλικία, αποκάλυψε ότι η αίσθηση μοναξιάς που ανέφεραν έπειτα, ήταν

σημαντικά υψηλότερες από εκείνη που ανέφεραν τα άτομα της ομάδα

ελέγχου. Οι ίδιοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μοναξιά στην ενήλικη ζωή

μπορεί να συνδέεται με την εμπειρία εκφοβισμού στην παιδική ηλικία (Tritt &

Duncan, 1997). Επιπλέον οι μαθητές που έχουν δεχτεί εκφοβισμό είναι πιο

πιθανό να αναπτύξουν αργότερα επιθετική συμπεριφορά και προβλήματα στις

σχέσεις τους (Coie, Lochman, Terry, & 36Hyman, 1992). Τέτοιες έρευνες για

τον διαδικτυακό εκφοβισμό ακόμα δεν έχουν διεξαχθεί λόγω του πρόσφατου

του φαινομένου. Ανάμεσα στις αρνητικές επιπτώσεις του εκφοβισμού

αναφέρονται και προβλήματα κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης

(Hanish & Guerra, 2002, Prinstein 2001,). Η σχέση διαδικτυακού εκφοβισμού

και αυτοεκτίμησης έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνική και

συναισθηματική ανάπτυξη (Prinstein 2001). Έρευνες έδειξαν ότι άτομα που

είχαν διαπράξει κάποιου είδους παρενόχληση σε μικρότερη ηλικία, διατρέχουν

μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αντικοινωνικές προσωπικότητες ως

ενήλικες (Loeber & Dishion, 1983, Olweus, 1993). Συμπερασματικά, το εύρος

των δυσκολιών που έχουν συσχετισθεί με τον εκφοβισμό και τη

θυματοποίηση περιλαμβάνει τόσο εσωτερικευμένα συναισθήματα όπως

αγωνία, κατάθλιψη, άγχος, αυξημένη αίσθηση μοναξιάς, μειωμένο

αυτοσεβασμό, χαμηλή επίδοση και δυσκολία να κάνουν φίλους, όσο και

προβληματικές συμπεριφορές όπως τη δυσκολία να κρατήσουν τον έλεγχο,

παρόρμηση, θυμό και διάφορων τύπων επιθετικές συμπεριφορές (Nansel

al.2001, Prinstein, Beorgers, & Vernberg, 2001). Τέτοια προβλήματα αφορούν

τόσο τα θύματα όσο και τους θύτες διαδικτυακού εκφοβισμού (Hawker &

Boulton, 2000, Kaltiala-Heino, Rimpela, Rantanen, & Rimpela, 2000, Nansel

2001). Σύμφωνα βέβαια με άλλη έρευνα (Ybarra & Mitchell, 2004) ένα μεγάλο

ποσοστό (61,5%) των μαθητών που έχουν δεχτεί διαδικτυακό εκφοβισμό,

παραμένει σχετικά ανεπηρέαστο. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που

συντελούν στην ενίσχυση του φαινομένου. Αυτοί όσον αφορά τον διαδικτυακό

εκφοβισμό σχετίζονται κυρίως με τα χαρακτηριστικά των μέσων που

χρησιμοποιούνται αλλά και με προγνωστικούς παράγοντες που σχετίζονται με

τις σχέσεις των εμπλεκόμενων.

13

ΟΙ ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ-ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας είναι πολλές και σοβαρές. Εκτός από το θύτη και το

θύμα, και οι ίδιοι οι μάρτυρες επηρεάζονται σημαντικά από περιπτώσεις

εκφοβισμού. (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.).  Όσον αφορά τα παιδιά, οι συνέπειες πέρα από

σοβαρές είναι και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και

εξέλιξη. Το συνηθέστερο συναίσθημά τους είναι ο φόβος μήπως

αποτελέσουν οι ίδιοι τον επόμενο στόχο, μήπως πληγωθούν ή έστω μια

αντίδρασή τους οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Αυτό έχει σαφώς ως

αντίκτυπο να παραμένουν απλοί, αδρανείς παρατηρητές, εφόσον

αρνούνται να αναμειχθούν στο θέμα για να βοηθήσουν τα θύματα. Όσοι

μαθητές μένουν αμέτοχοι νιώθουν ενοχές, επειδή δεν κατάφεραν να

βοηθήσουν τα θύματα. Επιπλέον νιώθουν πολύ μεγάλη ανασφάλεια σε

σχέση με το σχολικό τους περιβάλλον. Αυτό, φυσικά, τους δημιουργεί την

άμεση ανάγκη να νιώσουν ότι το σχολείο νοιάζεται για την ασφάλειά τους

και κάνει το καλύτερα δυνατό για να εξαλείψει περιστατικά βίας. Τέλος, σε

περίπτωση που το σχολείο δεν παρέχει την πρέπουσα ασφάλεια,

υπάρχουν και μεγάλες πιθανότητες οι μάρτυρες να αναπτύξουν βίαιες

συμπεριφορές που έχουν ως συνέπεια τη δημιουργία παθητικής στάσης

απέναντι στα θύματα και την εξοικείωση με πράξεις που προκαλούν πόνο.

Έτσι, με αυτό τον τρόπο μετατρέπονται και αυτοί σταδιακά σε θύτες.

Ποια μορφή ενδοσχολικής βίας είναι περισσότερο τραυματική για τη ψυχολογία ενός παιδιού ;

Παρόλο που όλες οι μορφές βίας είναι

τραυματικές για το παιδί, η πιο τραυματική

μορφή ενδοσχολικής βίας είναι

συναισθηματική, ή λεκτική επίθεση (κοροϊδία,

14

βρισιές, σαρκασμό, χειρονομίες, συκοφαντίες, γελοιοποίηση, απειλές). H

σωματική βία μπορεί μεν να προκαλεί τις περισσότερες φορές σωματικά

τραύματα στα θύματα, αλλά αυτά ξεπερνιούνται με το πέρασμα του χρόνου.

Στην λεκτική βία από την άλλη το θύμα «πληγώνεται εσωτερικά » και μπορεί

να έχει επιπτώσεις στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΔΡΑ ΤΟ ΘΥΜΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ

Το παιδί δεν πρέπει να δείξει ότι ενοχλήθηκε

Οι εκφοβιστές προσπαθούν να δούνε από την αντίδρασή του αν

κατάφεραν να το κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του. Αν το

παιδί δείχνει ότι είναι άνετο, οι εκφοβιστές χάνουν το ενδιαφέρον τους.

Το θύμα δεν πρέπει να ανταποδώσει

Η εκδίκηση, αντί να βελτιώσει τα πράγματα, θα τα χειροτερέψει.

Το παιδί πρέπει να κρατήσει απόσταση ασφαλείας

Το θύμα θα πρέπει να αποφεύγει όσο πιο πολύ μπορεί τους

εκφοβιστές και τις καταστάσεις που το φέρνουν σε δύσκολη θέση.

Το θύμα θα πρέπει να αγνοεί τους εκφοβιστές

15

Αν δεν απαντήσει, θα δείξει ότι είναι πιο ώριμος και πιο δυνατός από

αυτόν που τον παρενοχλεί», Θα δείξει επίσης ότι μπορεί να ελέγξει τον

εαυτό του κάτι που δεν μπορεί να κάνει εκείνος».

Το παιδί θα είναι χρήσιμο να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του

«Αυτοί που σε εκφοβίζουν καταλαβαίνουν πότε δεν είσαι άνετος», λέει

η Ρίτα, «και μπορεί να το εκμεταλλευτούν για να καταστρέψουν την

όποια αυτοπεποίθηση έχεις».

Συχνά, τα θύματα διστάζουν να μιλήσουν σε κάποιον για αυτό που

τους συμβαίνει επειδή φοβούνται τα αντίποινα ή ότι οι συμμαθητές τους

θα τους θεωρήσουν “καρφιά”. Ίσως επίσης πιστεύουν πως ακόμα και

αν το πουν δεν θα γίνει τίποτα. Αν δει ότι η κατάσταση αυτή συνεχίζει ή

επιδεινώνεται τότε θα είναι καλό να μιλήσει σε κάποιον μεγαλύτερο.

Αυτή είναι η σωστή αντίδραση και ίσως προστατέψει και άλλους από

τον εκφοβισμό.

ΤΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΩΣΕΙ Ο ΓΟΝΕΑΣ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΟΥ

Η πιο συνηθισμένη αντίδραση ενός γονιού, όταν μαθαίνει ότι κάποιο

παιδί έβρισε ή χτύπησε το δικό του στο σχολείο, είναι να το συμβουλέψει να

κάνει και εκείνο το ίδιο. Όμως, η αντιμετώπιση της βίας με βία είναι, σε κάθε

περίπτωση, λανθασμένη. Αυτό που θα πρέπει να συμβουλέψει το παιδί είναι

να απομακρυνθεί από αυτόν που το εκφοβίζει και να ενημερώσει για το θέμα

κάποιον ενήλικο.

- Ακόμη θα πρέπει να ζητήσει από το παιδί να αποφεύγει να βρίσκεται μόνο

του στους χώρους όπου συνήθως συναντά το «θύτη», όπως π. χ. στο

προαύλιο ή το σχολικό λεωφορείο. Επίσης θα πρέπει να εξηγήσει στο παιδί

ότι είναι πιο γενναίο να αγνοήσει τα πειράγματα, παρά να προσπαθήσει να

αντεπιτεθεί. Δείχνοντας αδιαφορία, είναι πιο πιθανό ο «δράστης» να

σταματήσει να βλέπει το παιδί ως «ενδιαφέρον θύμα». - Εάν υπάρχει κάτι

συγκεκριμένο που θέλει ο «θύτης» από το παιδί (όπως το χαρτζιλίκι του, το

ΜΡ3 του ή ακόμα και την τσάντα του), ζητήστε του να μην το ξαναπάρει μαζί

του στο σχολείο. Εάν υποψιαστεί ότι το παιδί αντιμετωπίζει τέτοιου είδους

πρόβλημα, αλλά δεν θέλει να μιλήσει με τον γονέα, ο γονέας θα πρέπει το να

συζητήσει με κάποιο άλλο άτομο που εμπιστεύεται, όπως ένας αγαπημένος

16

θείος, η νονά του ή η αδερφή του. Ακόμα κι αν δεν μπορέσει ο γονέας να το

βοηθήσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, θα πρέπει να του προσφέρει την

ηθική συμπαράσταση που έχει ανάγκη και την αίσθηση ότι δεν είναι μόνο.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΩΣΤΗ ΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΥΤΗ

Ένας ευαισθητοποιημένος γονιός θα πρέπει να: αναγνωρίζει τον ορισμό, τα

χαρακτηριστικά, τα σημάδια και τους παραδοσιακούς ρόλους στο σχολικό

εκφοβισμό και κυρίως τον ρόλο και τη συμπεριφορά του μη

εμπλεκόμενου/παρατηρητή, το ρόλο που έχει το παιδί του και τις γονικές

συμπεριφορές που ενθαρρύνουν το πρόβλημα. Επίσης, θα πρέπει να

γνωρίζει τις πολιτικές του σχολείου για την αντιμετώπιση του θέματος και τα

βήματα αντιμετώπισης του προβλήματος.

Η αντιμετώπιση του προβλήματος, από την πλευρά του γονιού του θύματος,

περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα

Ο γονιός μαζί με το παιδί καταγράφει τα γεγονότα

Ο γονιός συζητά με άλλους γονείς που έχουν παρόμοια περιστατικά

Παρά τους φόβους του θύματος ο γονιός πρέπει να μιλήσει και το θύμα

πρέπει να έχει προστασία

Να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους. Οποιαδήποτε

ξαφνική και χωρίς εμφανή αιτία αλλαγή στη συμπεριφορά τους, στη

17

διάθεση τους, στην όρεξη τους, στον ύπνο τους, στη γνώμη τους για

κάποια άτομα, στη σχολική τους παρουσία, στην σχολική τους

επίδοση πρέπει να τους προβληματίσει και διακριτικά να διερευνήσουν

τι συμβαίνει.

Εάν αντιληφθούν ότι το παιδί τους βιώνει εκφοβισμό θα πρέπει σε

πλαίσιο ασφάλειας και εμπιστοσύνης να κουβεντιάσουν με το παιδί

τους για την εμπειρία του και γενικά για το φαινόμενο του σχολικού

εκφοβισμού

Να αποενοχοποιήσουν το παιδί.

Να εξηγήσουν στο παιδί ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται

έτσι

Να επιβραβεύσουν το παιδί που συμμετείχε στην κουβέντα και

αποκάλυψε σημαντικά πράγματα

Να μην βάλουν το παιδί σε διαδικασίες αντεκδίκησης. Δεν έχουν

κανένα αποτέλεσμα

Να αναδείξουν στο παιδί τη σημασία του να έχει επικοινωνία με το

δάσκαλο και να εξηγήσουν τη διαφορά του «μαρτυράω» από το

«ζητάω» βοήθεια

Να θυμούνται ότι ο στόχος είναι να βοηθήσουν το παιδί τους και όχι να

τιμωρηθεί το άλλο παιδί

Να επικοινωνήσουν με το εκπαιδευτικό

Στο σημείο αυτό παρατηρείται ότι συνήθως οι γονείς των θυτών δε

γνωρίζουν το μέγεθος των πράξεων των παιδιών τους, αν έρθουν δε στη

συνάντηση, συνήθως προσπαθούν να υποβιβάσουν το όλο γεγονός ή

κρατούν αμυντική στάση. Στην περίπτωση που δεν έρθουν οι γονείς των

θυτών θα πρέπει να κανονιστεί χωριστή συνάντηση γι αυτούς , καλό θα ήταν,

με την παρουσία ειδικών. Επιπλέον , οι γονείς τον θυτών θα πρέπει να

συζητήσουν με το παιδί και να το εξηγήσουν πόσο βλαβερό είναι για τους

συμμαθητές του. Σε περίπτωση που το παιδί συνεχίσει να ασκεί βία θα

πρέπει να προχωρήσουν σε άλλες ενέργειες, όπως η τιμωρία κ.α.

18

Ο ρόλος του σχολείου.

Ένας ευαισθητοποιημένος εκπαιδευτικός μπορεί να δουλέψει προς την

κατεύθυνση της πρόληψης του φαινομένου: είτε ενσωματώνοντας στοιχεία

πρόληψης στο μάθημά του μέσα στην τάξη είτε υλοποιώντας ένα πρόγραμμα

προαγωγής και αγωγής υγείας. Η δουλειά μέσα στην τάξη περιλαμβάνει

ποικιλία εκπαιδευτικών μεθόδων εκτός από την παραδοσιακή προσέγγιση,

όπως: μεθόδους ενεργούς συμμετοχής: συζήτηση, παιχνίδια ρόλων,

καταιγισμό ιδεών, ομαδικές δημιουργίες (αξιοποίηση της δυναμικής της

ομάδας).

Ακόμα βιωματική προσέγγιση: απόκτηση δεξιοτήτων (coping skills) και την

αλληλοδιδακτική προσέγγιση. Επίσης αξιοποιεί ειδικές μέρες, οργανώνει

παρεμβάσεις με εξειδικευμένους φορείς και συνδέει το θέμα με γνωστικά

αντικείμενα ή του κάνει διάχυση μέσα σε αυτά. Ένα πρόγραμμα προαγωγής

και αγωγής υγείας θα μπορούσε να περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαστάσεις:

τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός/βίαιες συμπεριφορές αιτίες εκδήλωσης του

φαινομένου μορφές εκδήλωσης του φαινομένου προφίλ δράστη, προφίλ

θύματος, προφίλ παρατηρητή χώροι εκδήλωσης του φαινομένου αιτίες μη

γνωστοποίησης του φαινομένου αντιμετώπιση του φαινομένου/κανόνες της

ομάδας διαχείριση συναισθημάτων εκμάθηση δεξιοτήτων επίλυσης

συγκρούσεων ο συνομήλικος διαμεσολαβητής τα δικαιώματα των παιδιών

αλλαγή του χάρτη του σχολείου με διαμόρφωση ασφαλών και ευχάριστων

χώρων για μαθητές και εκπαιδευτικούς .

19

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

Ο όρος Διαδικτυακός εκφοβισμός (Cyberbullying) αφορά τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση παιδιών, προεφήβων και εφήβων που δέχονται μέσω της χρήσης του Διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων είτε άλλων ψηφιακών τεχνολογιών από ομηλίκους τους. Οι μορφές του είναι οι εξής :

ΜΟΡΦΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Επαναλαμβανόμενη αποστολή ηλεκτρονικών ή τηλεφωνικών μηνυμάτων

Παρέμβαση και παρενόχληση οποιασδήποτε διαδικτυακής

δραστηριότητας του ατόμου

Δημιουργία ψεύτικων διαδικτυακών προφίλ

Είσοδος σε προσωπικούς διαδικτυακούς λογαριασμούς του ατόμου

Αποστολή φωτογραφιών του ατόμου ή αλλού είδους μαγνητοσκοπημένου

υλικού

Αποστολή προσωπικών πληροφοριών του ατόμου σε πολλαπλούς

παραλήπτες

20

Αποστολή απειλητικών μηνυμάτων σε αλλά άτομα υποκρινόμενοι το

άτομο που εκφοβίζεται.

Σύμφωνα με έρευνες που έχουν επιτευχτεί ,παρατηρούνται τα

παρακάτω αποτελέσματα σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό :

1. Περίπου 15-35% των νέων έχει πέσει θύμα Διαδικτυακού εκφοβισμού2. 10-20% των νέων παραδέχεται την ανάμειξή του σε Διαδικτυακό

εκφοβισμό3. Τα κορίτσια ενδέχεται να εμπλακούν συχνότερα από ότι τα αγόρια σε

περιστατικά Διαδικτυακού εκφοβισμού4. Η πλειοψηφία των ατόμων που υφίστανται είτε ασκεί Διαδικτυακό

εκφοβισμό είναι ηλικίας 12-16 ετών

Κατηγορία 1Κατηγορία 2

Κατηγορία 3Κατηγορία 4

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5 Σειρά 1

Σειρά 1

ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ

Ξαφνικά σταματά να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή ή το κινητό του.

Εμφανίζει νευρικότητα ή αναστάτωση όταν βλέπει στην οθόνη του

μήνυμα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή από ΙΜ ή στο κινητό του.

21

Αίσθημα δυστυχίας, εικόνα θλιμμένη ή απογοητευμένη μετά τη χρήση

του Η/Υ ή του κινητού τηλεφώνου.

Αποφεύγει να συζητά τι κάνει όταν περιηγείται στο διαδίκτυο.

Αλλάζει γρήγορα την οθόνη του Η/Υ ή την κλείνει, όταν πλησιάζει ένας

ενήλικας.

Χρησιμοποιεί τον Η/Υ οποιαδήποτε ώρα τη νύχτα.

Ενοχλείται ιδιαίτερα όταν δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στον Η/Υ ή

στο κινητό του.

Γελά υπερβολικά ενώ χρησιμοποιεί τον Η/Υ ή το κινητό τηλέφωνο.

Χρησιμοποιεί πολλαπλούς λογαριασμούς χρήστη ή έναν λογαριασμό

που δεν είναι δικός του.

Απόσυρση από την οικογένειά του και τους συμμαθητές του.

Μειωμένη διάθεση, άρνηση να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια

αδιαθεσία.

Ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση που επιμένουν.

Αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο.

Απροσδόκητη μαθησιακή πτώση.

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ .

Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθούμε σε διαστάσεις της

προβληματικής χρήσης του διαδικτύου όπως ο εθισμός, ο

εξαναγκασμός, τα συνεπακόλουθα προβλήματα ελέγχου, και οι

διαταραχές διάθεσης. Κάποιοι μιλάνε για τις παθοφυσιολογικές

διαστάσεις που εξηγούν την προβληματική χρήση του Διαδικτύου Οι

διαφορετικές διατυπώσεις του προβλήματος και μια συζήτηση για την

ένταξη του εθισμού στο διαδίκτυο στον κατάλογο των διαγνωστικών

22

κριτηρίων DSM-IV, παρέχουν τις αφετηρίες για την αξιολόγηση της

χρήσης του διαδικτύου και για να βοηθήσουν τους ειδικούς να

καταλάβουν πώς η προβληματική χρήση του Διαδικτύου μπορεί να

αφορά τον άξονα Ι στις διαταραχές ή άλλους παράγοντες (Recupero,

2008).

Αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού...

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το διαδικτυακό εκφοβισμό;

Μιλήστε στο παιδί σας για το διαδικτυακό εκφοβισμό (όπως θα το κάνατε για

άλλα είδη εκφοβισμού, και προτρέψτε το να έρθει σε εσάς αν ποτέ

οποιοσδήποτε το αναστατώσει στο διαδίκτυο, το κινητό του ή άλλες συσκευές.

Ρωτήστε το παιδί σας πράγματα όπως:

Αν έλαβε ποτέ κάποιο email ή γραπτό μήνυμα που το αναστάτωσε.

Αν ανάρτησε κανείς στο διαδίκτυο μια φωτογραφία ή ένα βίντεο με το παιδί

σας, χωρίς να του ζητήσει την άδεια.

Αν συμμετείχε στον εκφοβισμό κάποιου άλλου στο διαδίκτυο ή μέσω του

κινητού του.

Τότε επικοινωνήστε με τον πάροχο των υπηρεσιών διαδικτύου, κινητής

τηλεφωνίας ή κοινωνικής δικτύωσης. Στη συνέχεια αν παραβαίνει τους Όρους

Χρήσης ή τις Οδηγίες Κοινότητας του παρόχου, αυτός μπορεί να αναστείλει το

λογαριασμό του ατόμου που διέπραξε τον εκφοβισμό, να καταργήσει

περιεχόμενο ή να εγκαταστήσει νέο αριθμό κινητού, για παράδειγμα.

Αν το παιδί σας πιστεύει πως αυτός που διέπραξε τον εκφοβισμό είναι

συμμαθητής του, μιλήστε στο δάσκαλό του.

Αν πιστεύετε ότι διεπράχθη έγκλημα ή αν ανησυχείτε ότι το παιδί σας

διατρέχει άμεσο κίνδυνο, επικοινωνήστε με την αστυνομία.

23

Π ίσω από έναν υπολογιστή κρύβονται πολλά που δεν τα γνωρίζουμ ε ...

Η βία δεν οδηγεί πουθενά...

Αν το παιδί σας, σας πει ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού,

προσφέρετέ του και πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη:

Καθησυχάστε το, πως έπραξε ορθά λέγοντάς σας τι συμβαίνει.

Εξηγήστε ότι δεν πρέπει να απαντά στον εκφοβισμό, καθώς αυτό θα

μπορούσε να χειροτερέψει τα πράγματα.

Καθίστε με το παιδί σας να καταγράψετε το περιστατικό εκφοβισμού

και να συλλέξετε στοιχεία, π.χ. σώζοντας γραπτά μηνύματα ή

εκτυπώνοντας email και στιγμιότυπα οθόνης από ιστοτόπους. Μην

σβήσετε τίποτε.

Εκμεταλλευθείτε στο μέγιστο τα ενσωματωμένα εργαλεία στις

υπηρεσίες διαδικτύου ή κινητής τηλεφωνίας του παιδιού σας, ώστε να

αποτρέψετε περαιτέρω εκφοβισμό. Για παράδειγμα, μπορείτε να

αφαιρέσετε από τις λίστες των «φίλων» αυτόν που διέπραξε τον

εκφοβισμό και να ρυθμίσετε το προφίλ κοινωνικής δικτύωσης του

παιδιού σας ώστε να είναι «απόρρητο», αν δεν είναι ήδη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ.

Μετά την εξέταση των περισσοτέρων παραμέτρων που πλαισιώνουν το φαινόμενο της σχολικής βίας καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα:

Οι συνέπειες της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού στα παιδιά είναι σοβαρές και καθοριστικές για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη και εξέλιξη. Γι’ αυτό η συστηματική πρόληψη και η κατάλληλη αντιμετώπιση κάθε μορφή βίας στο σχολείο είναι πολύ σημαντική.

24

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν απόλυτο δικαίωμα να βρίσκονται σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο να τους παρέχει ασφάλεια και προστασία.

Σε αυτά τα πράγματα η λύση δεν έρχεται ποτέ από τον ένα. Σε αυτά τα φαινόμενα η λύση έρχεται από τους πολλούς. Μία αρμονική επικοινωνία και συνεργασία ανάμεσα σε γονείς, εκπαιδευτικούς, παιδιά και ειδικούς φέρνει πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι σωματικές τιμωρίες και οποιαδήποτε άλλη μορφή ποινής συνήθως δεν έχουν δείξει να είναι αποτελεσματικές. Αντίθετα, η οριοθέτηση, η αποφασιστικότητα, η ικανότητα να αποδεχτούμε ότι όντως συμβαίνει κάτι στο παιδί είναι παράμετροι που διευκολύνουν τον χειρισμό του φαινομένου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

www . jw . org

www . antibullying . gr

www .4 lyk - mytil . les . sch . gr

www . wordpress . com

http :// el . wikipedia . org / wiki /Σχολικός_εκφοβισμός. gr

25

www . epsype . gr /

www . hamogelo . gr

26