พุทธวจน 9 ปฐมธรรม 7

กงกลางสน 135 มม.

สน 20 มม

สน 20 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

แนว พทธวจน 25 มม.

แนวเสน หมวดธรรม 38 มม.

แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวสนสทอง 12.5 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๙ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมล

ในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐ - ๙๔

คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.watnapp.com | media.watnapahpong.org | www.buddhakos.org

คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

ปฐมธรรม

4 ส

จนทะ ! สลเลขธรรม (ความขดเกลา)เปนสงทเธอทงหลายพงกระทำาในธรรมทงหลายเหลาน

๏ เมอผอนเปนผเบยดเบยน เราจกเปนผไมเบยดเบยน

๏ เมอผอนกระทำ�ป�ณ�ตบ�ต เราจกเวนขาดจากปาณาตบาต

๏ เมอผอนกระทำ�อทนน�ท�น เราจกเวนขาดจากอทนนาทาน

๏ เมอผอนพดเทจ พดสอเสยด พดคำ�หย�บ พดเพอเจอ เราจกเวนขาดจากการพดเทจ พดสอเสยดพดค�าหยาบพดเพอเจอ

๏ เมอผอนม�กดวยอภชฌ� เราจกเปนผไมมากดวยอภชฌา

๏ เมอผอนมจตพย�บ�ท เราจกเปนผไมมจตพยาบาท

๏ เมอผอนเปนผฟงซ�น เราจกเปนผไมฟงซาน

๏ เมอผอนเปนผมกโกรธ ผกโกรธ เราจกเปนผไมมกโกรธไมผกโกรธ

๏ เมอผอนเปนผลบหลคณ เราจกเปนผไมลบหลคณ

๏ เมอผอนเปนผแขงด เราจกเปนผไมแขงด

๏ เมอผอนเปนผรษย� เราจกเปนผไมรษยา

๏ เมอผอนเปนผตระหน เราจกเปนผไมตระหน

๏ เมอผอนเปนผโออวด เราจกเปนผไมโออวด

๏ เมอผอนเปนผมม�รย� เราจกเปนผไมมมารยา

๏ เมอผอนเปนผกระด�ง เราจกเปนผไมกระดาง

๏ เมอผอนเปนผดหมนท�น เราจกเปนผไมดหมนทาน

๏ เมอผอนเปนผว�ย�ก เราจกเปนผวางาย

๏ เมอผอนเปนผมมตรชว เราจกเปนผมมตรด

๏ เมอผอนเปนผประม�ท เราจกเปนผไมประมาท

๏ เมอผอนเปนผไมมหรและโอตตปปะ เราจกเปนผมหรและโอตตปปะ

๏ เมอผอนเปนผมสตะนอย เราจกเปนผมสตะมาก

๏ เมอผอนเปนผขเกยจ เราจกเปนผปรารภความเพยร

-บาล ม. ม. ๑๒/๗๘/๑๐๖.


สน 20 มม

สน 20 มม


ในปกหนา ในปกหลง

ความเพยรพอด พรอมดวยความสามคค

โสณะ ! ขอนกเปนเชนนนแล กลาวคอความเพยรทบคคลปรารภจดเกนไป

ยอมเปนไปเพอความฟงซานยอหยอนเกนไป ยอมเปนไปเพอความเกยจคราน.

โสณะ ! เพราะเหตนนแล เธอจงตงความเพยรแตพอดจงเขาใจความทอนทรยทงหลาย ตองเปนธรรมชาตทเสมอๆ กน

จงกำาหนดหมายในความพอดนนไวเถด.

“พระเจาขา ! ขาพระองคจกปฏบตอยางนน”

ภกษทงหลาย ! ในทศใด พวกภกษมความพรอมเพรยงกนมความบนเทงตอกนและกน ไมทะเลาะววาทกน

เขากนไดสนทเหมอนนำานมกบนำา มองดกนดวยสายตาแหงความรกอย.

ภกษทงหลาย ! ทศนนเปนทผาสกแกเรา แมตองเดนไป (อย�งเหนดเหนอย)

จะปวยการกลาวไปใย ถงการทเพยงแตนกถง.ในกรณน เราเชอแนแกใจวา เปนเพราะภกษเหลานน

ไดละทงธรรม ๓ อยางเสยแลว และพากนมาถอกระทำาเพมพนใหมากในธรรม ๓ อยาง... กธรรม ๓ อยาง อยางไรเลา ?

ทพวกภกษเหลานนพากนมาถอกระทำาเพมพนใหมาก ๓ อยางคอ

๑. เนกขมมวตก ความตรกในการหลกออกจากความพวพนในกาม

๒. อพยาปาทวตก ความตรกในการไมทำาความมงราย

๓. อวหงสาวตก ความตรกในการไมทำาตนและผอนใหลำาบาก.

ธรรม ๓ อยางเหลานแล ทภกษเหลานนพากนมาถอ กระทำาเพมพนใหมาก...

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๒๐/๓๒๖. , -บาล ตก. อ. ๒๐/๓๕๕/๕๖.

ภกษทงหลาย ! กาล ๔ ประการน อนบคคลบ�าเพญโดยชอบ

ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะโดย

ล�าดบ กาล ๔ ประการ เปนอยางไรเลา คอ

๑. การฟงธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสสวนำ)

๒. การสนทนาธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสากจฉา)

๓. การทำาสมถะ (ความสงบ) ตามกาล (กาเลน สมโถ)

๔. การทำาวปสสนาตามกาล (กาเลน วปสสนา)


ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะโดยล�าดบ.

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๘๘/๑๔๗.

พ ท ธ ว จ นปฐมธรรมเขาใจธรรมเพยงบทเดยว กเพยงพอ

คามณ ! ...เพราะเหตวา ถงแมเขาจะเขาใจธรรมทเราแสดงสกบทเดยว นนกยงจะเปนไปเพอประโยชนเกอกลและความสขแกชนทงหลายเหลานน

ตลอดกาลนาน.

-บาล สฬา. ส. ๑๘/๓๘๙/๖๐๕.

ใหเปนผหนกแนน และไมกลาวมสา

ราหล ! เรากลาววา กรรมอนเปนบาปหนอยหนงซงบคคลผไมมความละอายในการแกลงกลาวเทจ

ทงทรอยวาเปนเทจจะท�าไมไดหามไม.

เพราะฉะนน ในเรองน เธอทงหลาย พงส�าเหนยกใจไววา

“เราทงหลายจกไมกลาวมสา แมแตเพอหวเราะกนเลน”ราหล ! เธอทงหลายพงส�าเหนยกใจไวอยางน.

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยแผนดน (ปฐว) เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยแผนดนอยผสสะทงหลายทนาพอใจและไมนาพอใจอนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย

ราหล ! เปรยบเหมอนเมอคนเขาทงของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ทงคถบาง ทงมตรบางทงน�าลายบาง ทงหนองบาง ทงโลหตบาง ลงบนแผนดน แผนดนกไมรสกอดอดระอารงเกยจ

ดวยสงเหลานน นฉนใด

“ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยแผนดนเถด

เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยแผนดนอย ผสสะทงหลายทนาพอใจ

และไมนาพอใจอนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน”

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยน�า (อาโป) เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยน�าอยผสสะทงหลายทนาพอใจและไมนาพอใจอนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย

ราหล ! เปรยบเหมอนเมอคนเขาลางของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ลางคถบาง ลางมตรบางลางน�าลายบาง ลางหนองบาง ลางโลหตบาง ลงในน�า น�ากไมรสกอดอดระอารงเกยจ

ดวยสงเหลานน นฉนใด

“ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยน�าเถด

เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยน�าอย ผสสะทงหลายทนาพอใจ

และไมนาพอใจอนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน”(ในกรณแหงไฟ ลม และอากาศ กไดตรสไวในลกษณะคลายคลงกน)

-บาล ม. ม. ๑๓/๑๒๕/๑๒๗. , -บาล ม. ม. ๑๓/๑๓๘-๔๐/๑๔๐-๔.

พ ท ธ ว จ น

พทธวจนสถาบนรวมกนมงมนศกษา ปฏบต เผยแผคำาของตถาคต

ฉบบ ๙ ปฐมธรรม

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๙ ปฐมธรรม

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชน

เปนธรรมท�น

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดทำาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคำาปรกษาดานขอมลในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท

มลนธพทธโฆษณ โทรศพท ๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐-๙๔

พทธวจนสมาคม โทรศพท ๐๘ ๑๖๔๗ ๖๐๓๖

มลนธพทธวจน โทรศพท ๐๘ ๑๔๕๗ ๒๓๕๒

คณศรชา โทรศพท ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑

คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

ปทพมพ ๒๕๕๗

ศลปกรรม ปรญญา ปฐวนทรานนท, วชช เสรมสวสดศร,

ณรงคเดช เจรญปาละ

จดทำ�โดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

สำาหรบผตองการปฏบตธรรรม ตดตอไดท

ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

ซอยคลองสตะวนออก ๗๓ หม ๑๕ คลองส อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑

มลนธพทธโฆษณ เลขท ๒๙/๓ หมท ๗ ตำาบลบงทองหลาง อำาเภอลำาลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท /โทรสาร ๐ ๒๕๔๙ ๒๑๗๕ เวบไซต : www.buddhakos.org

มหาว. ว. มหาวภงค วนยปฎก.ภกขน. ว. ภกขนวภงค วนยปฎก.มหา. ว. มหาวรรค วนยปฎก.จลล. ว. จลวรรค วนยปฎก.ปรวาร. ว. ปรวารวรรค วนยปฎก.ส. ท. สลขนธวรรค ทฆนกาย.มหา. ท. มหาวรรค ทฆนกาย.ปา. ท. ปาฏกวรรค ทฆนกาย.ม. ม. มลปณณาสก มชฌมนกาย.ม. ม. มชฌมปณณาสก มชฌมนกาย.อปร. ม. อปรปณณาสก มชฌมนกาย.สคาถ. ส. สคาถวรรค สงยตตนกาย.นทาน. ส. นทานวรรค สงยตตนกาย.ขนธ. ส. ขนธวารวรรค สงยตตนกาย.สฬา. ส. สฬายตนวรรค สงยตตนกาย.มหาวาร. ส. มหาวารวรรค สงยตตนกาย.เอก. อ. เอกนบาต องคตตรนกาย.ทก. อ. ทกนบาต องคตตรนกาย.ตก. อ. ตกนบาต องคตตรนกาย.จตกก. อ. จตกกนบาต องคตตรนกาย.

อกษรยอ

เพอคว�มสะดวกแกผทยงไมเข�ใจเรองอกษรยอ

ทใชหม�ยแทนชอคมภร ซงมอยโดยม�ก

ปญจก. อ. ปญจกนบาต องคตตรนกาย.ฉกก. อ. ฉกกนบาต องคตตรนกาย.สตตก. อ. สตตกนบาต องคตตรนกายอฏก. อ. อฏฐกนบาต องคตตรนกาย. นวก. อ. นวกนบาต องคตตรนกาย. ทสก. อ. ทสกนบาต องคตตรนกาย. เอกาทสก. อ. เอกาทสกนบาต องคตตรนกาย. ข. ข. ขททกปาฐะ ขททกนกาย.ธ. ข. ธรรมบท ขททกนกาย. อ. ข. อทาน ขททกนกาย. อตว. ข. อตวตตกะ ขททกนกาย. สตต. ข. สตตนบาต ขททกนกาย.วมาน. ข. วมานวตถ ขททกนกาย.เปต. ข. เปตวตถ ขททกนกาย. เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.ชา. ข. ชาดก ขททกนกาย. มหาน. ข. มหานทเทส ขททกนกาย. จฬน. ข. จฬนทเทส ขททกนกาย.ปฏสม. ข. ปฏสมภทามรรค ขททกนกาย.อปท. ข. อปทาน ขททกนกาย.พทธว. ข. พทธวงส ขททกนกาย.จรยา. ข. จรยาปฎก ขททกนกาย.

ตวอยาง : ๑๔/๑๗๑/๒๔๕ ใหอานวา ไตรปฎกฉบบสยามรฐ เลม ๑๔ หนา ๑๗๑ ขอท ๒๔๕

คำ�อนโมทน�

ขออนโมทนา กบคณะผจดทำา หนงสอพทธวจน

ฉบบ “ปฐมธรรม” ในเจตนาอนเปนกศล ทมความตงใจ

เผยแผคำาสอนขององคสมมาสมพทธเจาทออกจากพระโอษฐ

ของพระองคเอง ทงหมดททานตรสรในหลายแงมมทเกยวกบ

การใชชวต วธแกทกข ฯลฯ ตามหลกพทธวจนงายๆ

เพอใหผสนใจไดศกษาและนำามาปฏบต เพอใหถงความพนทกข

ดวยเหตอนดน ขอจงเปนพลวปจจยใหผมสวนรวมในการ

ทำาหนงสอเลมนและผทไดอาน ไดศกษา พงเกดปญญา

ไดดวงตาเหนธรรม พนทกขในชาตนเทอญ.

ขออนโมทนา

ภกขคกฤทธ โสตถผโล

คำ�นำ�

ไมแปลกทนกวชาการทางโลก มกจะจดหมวดหมธรรมะ

ไปตามความเขาใจจากการคดเชงวเคราะหแบบแบงยอยแยกสวน

เพราะนนคอฐานวธการเขาหาความจรงของวทยาศาสตรตะวนตก

ซงถกใชเปนแมแบบ ในกระบวนการศกษา ของทกๆ สาขาวชาทางโลก.

เมอมองจากจดยนนน หนงสอพทธวจนฉบบปฐมธรรม น

อาจจะถกเขาใจไดวา เปนหนงสอธรรมะหมวดทวไป สำาหรบฆราวาส

เพราะวา ชอหวขอเรองตางๆ นน คอนขางเอนไปในแงของหลกปฏบต

ในชวตประจำาวนซงมงเนนใหเกดปฏสมพนธทางสงคมทเปนปกตสข.

ความเขาใจในลกษณะน มความถกตองเพยงมตเดยว.

จรงอยวา การปฏบตตนทถกตอง ตามหลกคำาสอนตางๆ

สามารถสรางสงคมทเปนปกตสขได ปญหามอยวา หากเพยงมงสราง

สงคมโลกทสงบสขนาอย หรอเพยงเพอดแลชวตของตนเองใหดแคนน

การมขนของอรหนตสมมาสมพทธะกไมมจำาเปนแตอยางใด เพราะวา

ทกสงคมเชอชาต ตางกมลทธความเชอ และหลกคำาสอนทเปนไปเพอ

ความสงบสขแบบโลกๆ กนอยแลว ยงไปกวานน นน ยงทำาใหโอกาส

ของการไดเกดมาเปนมนษย และการไดมาพบคำาสอนของพระพทธเจา

กลบกลายเสมอนเปนความสญเปลาเสยไปดวย.

จดสำาคญมอย วา สงทพระพทธเจาตรสไวทงหมด

นบตงแตราตรททรงตรสร ไปจนถงปจฉมวาจา กอนปรนพพานนน

ไมวาจะปรากฏเปนเรองลก หรอตน ตอบคคลผสดบอย อยางไรกตาม

ตางกสะทอนอานสงส โนมเอยงไปสจดหมายอยางเดยวกนในทสด

คอเปนเรองทนำาไปสความหลดพนจากชาต ชรา มรณะ ดวยกนทงสน.

ไมใชเรองงาย ทจะเหนความสมพนธเชอมโยงไดวา

วธปฏบตตนตอบคคลแวดลอม (ทศ ๖) หรอ หลกวธการใชจายทรพย

หรอ แมกระทงเรองของศล คอ หลกการกระทำาทไมเบยดเบยนกนนน

เกยวของ และนำาไปส การหลดพนจากชาต ชรา มรณะ ไดอยางไร.

พระผมพระภาคเจา ทรงยนยนดวยพระองคเองวา

เพราะเหตใดกตาม ททำาให ๓ สงน คอ ชาต ชรา มรณะ มอยในโลก

เพราะเหตนนนนเอง จงมการบงเกดขน ของอรหนตสมมาสมพทธะ.

เหตขางตนน บวกเขากบ คณสมบต ๑๐ ขอของพทธวจน

(ดไดในแผนพบ : ทำาไมตองพทธวจน - ชาวพทธปฏบตตามใคร)

ชใหเหนถงลกษณะความเชอมโยงสอดคลองเปนหนงของธรรมวนย

ทเปนพทธวจน ในทกบรบท ทกแงมม ไมวาตรสกบใคร ในวาระไหน.

พทธวสย ในการใชบทพยญชนะ และการพดบอกสอน

ทมลกษณะเชอมโยงประสานเปนหนงเดยวทงหมด โดยไมพลาดเลยน

เปนความอศจรรยวเศษ ทถกชาวพทธมองขาม หรอไมรเลยกวาได

เปนเหตใหพลาดโอกาส ในการรแจงแทงตลอดหลกธรรมในมตตางๆ

เพราะไมสามารถเปดจดเชอมโยงธรรม ใหถงกนได.

หากใครกตาม ไดศกษาบทพยญชนะทเปนพทธวจนใหด

จะพบจดเชอมโยงธรรม จากเรองทดเหมอนเปนเพยงวธการปฏบตตว

ในชวตประจำาวนทวๆ ไปนน ไปถงหลกธรรมลำาลก อนเปนแกนแทได

คอเชอมตอๆ กน ไปถงการหลดพนจากชาต ชรา มรณะ โดยสนเชงได.

จงเปนเรองทาทายสำาหรบชาวพทธ ในแงมมทวา

ทกวนน เราศกษาพทธวจน ในระดบทสามารถเปดจดเชอมโยงธรรม

ทซอนทบเกยวเนองกนอยไดหรอไม และ เราใชประโยชนจากคำาสอน

ของพระพทธเจา ไดถงอานสงสทมงหมายอยางแทจรงแคไหน.

คณะผจดพมพหนงสอเลมน ขอนอบนอมสกก�ระตอ ตถ�คต ผอรหนตสมม�สมพทธะ

และ ภกษส�วกในธรรมวนยนตงแตครงพทธก�ล จนถงยคปจจบน

ทมสวนเกยวของในก�รสบทอดพทธวจนคอ ธรรม และวนย ททรงประก�ศไว บรสทธบรบรณดแลว.

ตถาคตสาวโกคณะงานธมมะ วดนาปาพง

ธรรมะกบชวต ๑

๑. ผชขมทรพย ! ๒

๒. โอกาสในการเกดเปนมนษยนนแสนยาก ๔

๓. วญญาณ คอ เหตแหงการเกดขนของสตว ๖

๔. หลกปฏบตตอทศทง ๖ ๙

หนาททพงปฏบตตอทศเบองหนา ๑๐

หนาททพงปฏบตตอทศเบองขวา ๑๑

หนาททพงปฏบตตอทศเบองหลง ๑๒

หนาททพงปฏบตตอทศเบองซาย ๑๓

หนาททพงปฏบตตอทศเบองต�า ๑๔

หนาททพงปฏบตตอทศเบองบน ๑๕

๕. หลกในการใชจายทรพย ๑๗

๖. การตอบแทนคณมารดาบดาอยางสงสด ๒๑

๗. วาดวยความรก ๔ แบบ ๒๓

๘. ลกษณะของ “ฆราวาสชนเลศ” ๒๗

๙. หลกการดำารงชพ เพอประโยชนสขในวนน ๒๙

ความขยนในอาชพ ๒๙

การรกษาทรพย ๓๐

ส�รบญ

ความมมตรด ๓๑

การด�ารงชวตสม�าเสมอ ๓๒

๑๐. หลกการดำารงชพ เพอประโยชนสขในวนหนา ๓๔

๑๑. เหตเสอมและเหตเจรญแหงทรพย ๓๗

เหตเสอมแหงทรพย ๔ ประการ ๓๗

เหตเจรญแหงทรพย ๔ ประการ ๓๘

๑๒. อบายมข ๖ (ทางเสอมแหงทรพย ๖ ทาง) ๔๐

โทษของอบายมขแตละขอ ๔๑

๑๓. การบรโภคกามคณทง ๕ อยางไมมโทษ ๔๕

๑๔. หลกการพด ๔๙

๑๕. ลกษณะการพดของตถาคต ๕๑

๑๖. ลกษณะการพดของสตบรษ ๕๓

๑๗. ลกษณะการพดของอสตบรษ ๕๕

๑๘. อยาหเบา ๕๗

๑๙. เขาใจธรรมเพยงบทเดยว กเพยงพอ ๕๙

๒๐. ใหเปนผหนกแนน ๖๐

๒๑. ลาภสกการะและเสยงเยนยอ เปนอนตราย ๖๓

แมแตพระอรหนต

๒๒. ลกษณะของผมสตและสมปชญญะ ๖๕

๒๓. สงทพระศาสดาถอวาเปนความอศจรรย ๖๗

๒๔. จตอธษฐานการงาน ๖๘

๒๕. การตงจตกอนนอน ๖๙

๒๖. มดมา...สวางไป สวางมา...กยงคงสวางไป ๗๐

๒๗. เหตของความสามคคและความแตกแยก ๗๓

๒๘. ความอยาก (ตณหา) คอ ตนเหตแหงการทะเลาะววาท ๗๗

๒๙. กฎธรรมชาต ๗๙

๓๐. เหตแหงการเบยดเบยน ๘๐

๓๑. ความพอใจใด ความพอใจนน คอ เหตเกดแหงทกข ๘๒

๓๒. ธรรมอนเปนไปเพอความเจรญไมเสอม ๘๓

(อปรหานยธรรม)

๓๓. เหตใหศาสนาเจรญ ๘๕

๓๔. เหตใหศาสนาเสอม ๘๘

๓๕. สงทงหลายไมเทยง ๙๑

๓๖. ผลจากความไมมธรรมะของมนษย (อยางเบา) ๙๗

๓๗. ผลจากความไมมธรรมะของมนษย (อยางหนก) ๑๐๐

๓๘. ขอควรทราบเกยวกบอกศลมล ๑๐๕

(ราคะ โทสะ โมหะ)

๓๙. คณสมบตของทต ๑๐๘

๔๐. ไมโกหกกน แมเพยงเพอหวเราะเลน ๑๐๙

๔๑. งเปอนคถ ๑๑๐

“กรรม” และผลของก�รกระทำ� ๑๑๓

๔๒. สงทควรรเบองตนเกยวกบ “กรรม” ๑๑๔

๔๓. กายน เปน “กรรมเกา” ๑๑๖

๔๔. ศล ๕ ๑๑๘

๔๕. ทาน ทจดวาเปน มหาทาน ๑๒๐

๔๖. อโบสถ (ศล) ๑๒๒

๔๗. อกศลกรรมบถ ๑๐ ๑๒๔

๔๘. กศลกรรมบถ ๑๐ ๑๒๙

๔๙. อานสงสสำาหรบผทำาศลใหบรบรณ ๑๓๕

๕๐. ผลของการมศล ๑๔๐

๕๑. ผลของการไมมศล ๑๔๒

๕๒. ทำาด ไดด ๑๔๕

๕๓. ธรรมดาของโลก ๑๔๙

๕๔. กรรมททำาใหไดรบผลเปนความไมตกตำา ๑๕๐

๕๕. ทานทใหแลวในสงฆแบบใด จงมผลมาก ๑๕๒

๕๖. ผประสบบญใหญ ๑๕๔

ธรรมะกบก�รสอบ ๑๕๗

๕๗. ตองขงสายพณพอเหมาะ ๑๕๘

๕๘. ผเหนแกนอน ๑๖๐

๕๙. ลกษณะของ “ผมความเพยรตลอดเวลา” ๑๖๓

๖๐. ลกษณะของ “ผเกยจครานตลอดเวลา” ๑๖๔

๖๑. วธการตามรกษาไวซงความจรง (สจจานรกขณา) ๑๖๕

๖๒. การตามรซงความจรง (สจจานโพโธ) ๑๖๙

๖๓. การตามบรรลถงซงความจรง (สจจานปตต) ๑๗๒

๖๔. ทำาความเพยรแขงกบอนาคตภย ๑๗๓

๖๕. วธแกความหดห ๑๗๘

๖๖. วธแกความฟงซาน ๑๘๐

ก�รทำ�สม�ธและอ�นสงสของก�รทำ�สม�ธ ๑๘๓

๖๗. สมาธภาวนา ๔ ประเภท ๑๘๔

๖๘. อานภาพของสมาธ (นยท ๑) ๑๘๘

๖๙. อานภาพของสมาธ (นยท ๒) ๑๘๙

๗๐. แมเพยงปฐมฌาน กชอวาเปนทหลบพนภยจากมาร ๑๙๔

๗๑. สมาธระงบความรก-เกลยด ทมอยตามธรรมชาต ๑๙๕

๗๒. ความสำาคญของสมถะและวปสสนา ๑๙๗

๗๓. ผกำาลงโนมเอยงไปสนพพาน ๑๙๘

๗๔. อานสงสสงสดแหงอานาปานสต ๒ ประการ ๒๐๐

๗๕. อานาปานสตระงบไดซงอกศลทงหลาย ๒๐๔

๗๖. เจรญอานาปานสต ชอวาไมเหนหางจากฌาน ๒๐๖

๗๗.ลมหายใจกคอ “กาย” ๒๐๗

๗๘. ผเจรญอานาปานสต ยอมชอวาเจรญกายคตาสต ๒๐๙

๗๙. ลกษณะของผเจรญกายคตาสต ๒๑๑

๘๐. การตงจตในกายคตาสต เปนเสาหลกอยางดของจต ๒๑๓

ลกษณะของผไมตงจตอยกบกาย ๒๑๓

ลกษณะของผตงจตอยกบกาย ๒๑๕

๘๑. ใหตงจตในกายคตาสต ๒๑๘

เสมอนเตาหดอวยวะไวในกระดอง

๘๒. ใหตงจตในกายคตาสต เสมอนบรษผถอหมอนำามน ๒๒๑

๘๓. อานสงสของการเจรญกายคตาสต ๒๒๓

๘๔. การดำารงสมาธจต เมอถกเบยดเบยนทางวาจา ๒๒๔

๘๕. อานสงสแหงการปฏบตสมาธแบบตางๆ ๒๒๙

๘๖. ลกษณะของผทงายตอการเขาสมาธ ๒๓๐

๘๗. เจรญสมาธใหไดอยางนอยวนละ ๓ ครง ๒๓๒

๘๘. การอยปากบการเจรญสมาธ สำาหรบภกษบางรป ๒๓๔

๘๙. ผลของการกระทำาททำาไดเหมาะสมกบเวลา ๒๓๗

๙๐. จงเปนผมสตคกนไปกบสมปชญญะ ๒๓๘

คว�มสำ�คญของคำ�พระผมพระภ�คเจ� ๒๔๑

๙๑. เหตผลทตองรบฟงเฉพาะคำาตรส ๒๔๓

ของพระผมพระภาคเจา

ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของ ๒๔๓

พระองคเทานน อยาฟงคนอน

หากไมสนใจค�าตถาคต จะท�าใหเกดความ ๒๔๕

อนตรธานของค�าตถาคต เปรยบดวยกลองศก

พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธ ๒๔๗

เมอจะพดทกถอยค�า จงไมผดพลาด

ค�าพดทตรสมาทงหมดนบแตวนตรสรนน ๒๔๘

สอดรบไมขดแยงกน

แตละค�าพดเปนอกาลโก คอ ถกตองตรงจรง ๒๔๙

ไมจ�ากดกาลเวลา

ทรงใหใชธรรมวนยทตรสแลว ๒๕๐

เปนศาสดาแทนตอไป

ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอน สงทบญญตไว ๒๕๑

๙๒. อรยมรรคมองค ๘ คอ ๒๕๒

กลยาณวตรทตถาคตทรงฝากไว

ก�รปรนพพ�นของตถ�คต ๒๕๕

๙๓. เหตการณชวงปรนพพาน ๒๕๖

๙๔. ผมธรรมเปนทพง ๒๖๑

๙๕. หลกตดสนธรรมวนย ๔ ประการ ๒๖๓

๙๖. การบชาตถาคตอยางสงสด ๒๖๕

๙๗. พนยกรรม ของ “พระสงฆบดา” ๒๖๗

๙๘. สงเวชนยสถานภายหลงพทธปรนพพาน ๒๖๘

๙๙. สถานททควรจะระลกตลอดชวต ๒๗๑

นพพ�นและก�รพนทกข ๒๗๓

๑๐๐. เพราะการเกด เปนเหตใหพบกบความทกข ๒๗๔

๑๐๑. เหตแหงการเกด “ทกข” ๒๗๘

๑๐๒. สนทกขเพราะสนกรรม ๒๘๐

๑๐๓. สนนนท สนราคะ ๒๘๒

๑๐๔. ความสนตณหา คอ นพพาน ๒๘๓

๑๐๕. ความเพลน เปนเหตใหเกดทกข ๒๘๕

๑๐๖. ความเปนโสดาบน ๒๘๖

ประเสรฐกวาเปนพระเจาจกรพรรด

๑๐๗. สทธานสาร ๒๘๘

๑๐๘. ธมมานสาร ๒๘๙

๑๐๙. ฐานะทเปนไปไมได ของผถงพรอมดวยทฏฐ ๒๙๑

(พระโสดาบน)

๑๑๐. ลำาดบการปฏบตเพออรหตตผล ๒๙๓

๑๑๑. อรยมรรค มองค ๘ ๒๙๕

๑๑๒. “ดน นำา ไฟ ลม” ไมอาจหยงลงไดในทไหน ๓๐๐

๑๑๓. สงๆ หนงซงบคคลพงรแจง ๓๐๓

๑๑๔. สงขตลกษณะ ๓๐๔

๑๑๕. อสงขตลกษณะ ๓๐๕

๑๑๖. ลำาดบการหลดพนโดยละเอยดเมอเหนอนตตา ๓๐๖

๑๑๗. ทำาความเขาใจเกยวกบอาหาร ๓๐๘

๑๑๘. หลกการพจารณาอาหาร ๓๑๑

๑๑๙. หมดความพอใจ กสนทกข ๓๑๔

๑๒๐. ความรสกภายในใจ ๓๑๕

เมอละตณหา (ความอยาก) ได

ลกษณะภกษผมศล ๓๑๗

๑๒๑. ผชชวนวงวอน ๓๑๘

๑๒๒. ลกษณะของภกษผมศล (นยท ๑) ๓๑๙

๑๒๓. ลกษณะของภกษผมศล (นยท ๒) ๓๒๒

๑๒๔. ลกษณะของภกษผมศล (นยท ๓) ๓๒๔

ธรรมะกบชวต

2 พ ท ธ ว จ น

๑ผชขมทรพย !

น เต อหำ อานนท ตถา ปรกกมสสาม

อ�นนท ! เร�ไมพย�ย�มทำ�กะพวกเธอ อย�งทะนถนอม

ยถา กมภกาโร อามเก อามกมตเต

เหมอนพวกช�งหมอ ทำ�แกหมอ ทยงเปยก ยงดบอย.

นคคยหนคคยหาหำ อานนท วกขาม

อ�นนท ! เร�จกขน�บแลว ขน�บอก ไมมหยด.

ปวยหปวยหาหำ อานนท วกขาม

อ�นนท ! เร�จกชโทษแลว ชโทษอก ไมมหยด.

โย สาโร, โส ฐสสต

ผใดมมรรคผลเปนแกนส�ร ผนนจกทนอยได.

อปร. ม. ๑๔/๒๔๕/๓๕๖.

2 พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๙ ปฐมธรรม 3

นธนำว ปวตตารำ ยำ ปสเส วชชทสสนำ

นคคยหวาท เมธาว ตาทสำ ปณฑตำ ภเช

คนเร� ควรมองผมปญญ�ใดๆ ทคอยชโทษ

คอยกล�วคำ�ขน�บอยเสมอไป

ว�คนนนแหละ คอ ผชขมทรพยละ

ควรคบบณฑตทเปนเชนนน

ตาทสำ ภชมานสส เสยโย โหต น ปาปโย

เมอคบห�กบบณฑตชนดนนอย

ยอมมแตดท�เดยว ไมมเลวเลย.

ธ. ข. ๒๕/๒๕/๑๖.


๒โอก�สในก�รเกดเปนมนษยนนแสนย�ก

ภกษทงหลาย ! ถาสมมตวา มหาปฐพอน

ใหญหลวงน มนำาทวมถงเปนอนเดยวกนทงหมด; บรษ

คนหนง ทงแอก (ไมไผ ?) ซงมรเจาะไดเพยงรเดยวลงไป

ในนำานน; ลมตะวนออกพดใหลอยไปทางทศตะวนตก,

ลมตะวนตกพดใหลอยไปทางทศตะวนออก, ลมทศเหนอพด

ใหลอยไปทางทศใต, ลมทศใตพดใหลอยไปทางทศเหนอ,

อยดงน ในนำานน มเตาตวหนง ตาบอด ลวงไปรอยๆ ป

มนจะผดขนมาครงหนงๆ.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย จะสำาคญความ

ขอนวาอยางไร; จะเปนไปไดไหม ทเตาตาบอด รอยปจง

จะผดขนสกครงหนง จะพงยนคอเขาไปในรซงมอยเพยง

รเดยวในแอกนน ?

“ขอนยากทจะเปนไปได พระเจาขา ! ทเตาตาบอดนน

รอยปผดขนเพยงครงเดยว จะพงยนคอเขาไปในรซงมอยเพยงรเดยว

ในแอกนน”.


ภกษทงหลาย ! ย�กทจะเปนไปได ฉนเดยวกน

ทใครๆ จะพงไดคว�มเปนมนษย; ย�กทจะเปนไปได

ฉนเดยวกน ทตถ�คตผอรหนตสมม�สมพทธะจะเกดขน

ในโลก; ย�กทจะเปนไปได ฉนเดยวกน ทธรรมวนยอน

ตถ�คตประก�ศแลว จะรงเรองไปทวโลก.

ภกษทงหลาย ! แตวา บดน คว�มเปนมนษย

กไดแลว; ตถ�คตผอรหนตสมม�สมพทธะกบงเกดขน

ในโลกแลว; และธรรมวนยอนตถ�คตประก�ศแลว

กรงเรองไปทวโลกแลว.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนน ในกรณน

พวกเธอพงกระทำ�โยคกรรม เพอใหรว�

“น ทกข;

น เหตใหเกดทกข;

น ความดบแหงทกข;

น หนทางใหถงความดบแหงทกข” ดงน เถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๖๘/๑๗๔๔.


๓วญญ�ณ

คอ เหตแหงก�รเกดขนของสตว

อานนท ! กคำานวา “น�มรปม เพร�ะปจจย

คอวญญ�ณ” ดงน, เชนนแล เปนคำาทเรากลาวแลว.

อานนท ! ความขอน เธอตองทราบอธบาย

โดยปรยายดงตอไปน ทตรงกบหวขอทเรากลาวไวแลววา

“น�มรปม เพร�ะปจจยคอวญญ�ณ”.

อานนท ! ถาหากวาวญญาณจกไมกาวลงในทอง

แหงมารดาแลวไซร; นามรปจกปรงตวขนมาในทองแหง

มารดาไดไหม ?

“ขอนน หามไดพระเจาขา !”.

อานนท ! ถาหากวาวญญาณกาวลงในทอง

แหงมารดาแลว จกสลายลงเสยแลวไซร; นามรปจก

บงเกดขน เพอความเปนอยางนไดไหม ?



อานนท ! ถาหากวาวญญาณของเดกออน ท

เปนชายกตาม เปนหญงกตาม จกขาดลงเสยแลวไซร;

นามรป จกถงซงความเจรญ ความงอกงาม ความไพบลย

บางหรอ ?


อานนท ! เพราะเหตนน ในเรองน, นนแหละ

คอเหต, นนแหละคอนทาน, นนแหละคอสมทย,

นนแหละคอปจจย ของนามรป; นนคอ วญญ�ณ.

อานนท ! กคำานวา “วญญ�ณม เพร�ะปจจย

คอน�มรป” ดงน, เชนนแล เปนคำาทเรากลาวแลว.

อานนท ! ความขอน เธอตองทราบอธบาย

โดยปรยายดงตอไปนทตรงกบหวขอทเรากลาวไวแลววา

“วญญ�ณม เพร�ะปจจยคอน�มรป”.

อานนท ! ถาหากวาวญญาณ จกไมไดมทตง

ทอาศยในนามรป แลวไซร; ความเกดขนพรอมแหงทกข

คอ ชาต ชรา มรณะ ตอไป จะมขนมาใหเหนไดไหม ?



อานนท ! เพราะเหตนน ในเรองน, นนแหละ

คอเหต, นนแหละคอนทาน, นนแหละคอสมทย, นนแหละ

คอปจจยของวญญาณ; นนคอ น�มรป.

อานนท !

ดวยเหตเพยงเท�น

สตวโลก จงเกดบ�ง จงแกบ�ง

จงต�ยบ�ง จงจตบ�ง จงอบตบ�ง :

คลองแหงก�รเรยก (อธวจน) กมเพยงเทาน,

คลองแหงก�รพดจ� (นรตต) กมเพยงเทาน,

คลองแหงก�รบญญต (ปญญตต) กมเพยงเทาน,

เรองทจะตองรดวยปญญ� (ปญญาวจร) กมเพยงเทาน,

คว�มเวยนว�ยในวฏฏะ กมเพยงเทาน :

น�มรปพรอมทงวญญ�ณตงอย

เพอก�รบญญตซงคว�มเปนอย�งน

(ของนามรปกบวญญาณ นนเอง).

มหา. ท. ๑๐/๖๗/๕๘.


๔หลกปฏบตตอทศทง ๖

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ในอรยวนย มการนอบนอม

ทศทงหกอยางไรพระเจาขา ! พระองคจงทรงแสดงธรรม

ทเปนการนอบนอมทศทงหกในอรยวนยเถด”.

คหบดบตร !

พงทราบวา ทศทงหกเหลาน มอย คอ :-

พงทราบวา ม�รด�บด� เปนปรตถมทศ (ทศเบองหนา),

พงทราบวา อ�จ�รย เปนทกขณทศ (ทศเบองขวา),

พงทราบวา บตรภรรย� เปนปจฉมทศ (ทศบองหลง),

พงทราบวา มตรสห�ย เปนอตตรทศ (ทศเบองซาย),

พงทราบวา ท�สกรรมกร เปนเหฏฐมทศ (ทศเบองตำา),

พงทราบวา สมณพร�หมณ เปนอปรมทศ (ทศเบองบน).


หนาททพงปฏบตตอทศเบองหนา

คหบดบตร ! ทศเบองหน� คอ ม�รด�บด�

อนบตรพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ทานเลยงเราแลว เราจกเลยงทาน

(๒) เราจกทำากจของทาน

(๓) เราจกดำารงวงศสกล

(๔) เราจกปฏบตตนเปนทายาท

(๕) เมอทานทำากาละลวงลบไปแลว เราจก

กระทำาทกษณาอทศทาน

คหบดบตร ! ทศเบองหน� คอ ม�รด�บด�

อนบตรปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหบตรโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) หามเสยจากบาป

(๒) ใหตงอยในความด

(๓) ใหศกษาศลปะ

(๔) ใหมคครองทสมควร

(๕) มอบมรดกใหตามเวลา

เมอเปนดงน ทศเบองหนานน เปนอนวากลบตรนน

ปดกนแลว เปนทศเกษม ไมมภยเกดขน.


หนาททพงปฏบตตอทศเบองขวา

คหบดบตร ! ทศเบองขว� คอ อ�จ�รย

อนศษยพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ดวยการลกขนยนรบ

(๒) ดวยการเขาไปยนคอยรบใช

(๓) ดวยการเชอฟงอยางยง

(๔) ดวยการปรนนบต

(๕) ดวยการศกษาศลปวทยาโดยเคารพ

คหบดบตร ! ทศเบองขว� คอ อ�จ�รย

อนศษยปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหศษยโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) แนะนำาด

(๒) ใหศกษาด

(๓) บอกศลปวทยาสนเชง

(๔) ทำาใหเปนทรจกในมตรสหาย

(๕) ทำาการคมครองใหในทศทงปวง

เมอเปนดงน ทศเบองขวานน เปนอนวากลบตรนน



หนาททพงปฏบตตอทศเบองหลง

คหบดบตร ! ทศเบองหลง คอ ภรรย�

อนส�มพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ดวยการยกยอง

(๒) ดวยการไมดหมน

(๓) ดวยการไมประพฤตนอกใจ

(๔) ดวยการมอบความเปนใหญในหนาทให

(๕) ดวยการใหเครองประดบ

คหบดบตร ! ทศเบองหลง คอ ภรรย�

อนสามปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหส�มโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) จดแจงการงานด

(๒) สงเคราะหคนขางเคยงด

(๓) ไมประพฤตนอกใจ

(๔) ตามรกษาทรพยทมอย

(๕) ขยนขนแขงในการงานทงปวง

เมอเปนดงน ทศเบองหลงนน เปนอนวากลบตรนน



หนาททพงปฏบตตอทศเบองซาย

คหบดบตร ! ทศเบองซ�ย คอ มตรสห�ย

อนกลบตรพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ดวยการใหปน

(๒) ดวยการพดจาไพเราะ

(๓) ดวยการประพฤตประโยชน

(๔) ดวยการวางตนเสมอกน

(๕) ดวยการไมกลาวคำาอนเปนเครองใหแตกกน

คหบดบตร ! ทศเบองซ�ย คอ มตรสห�ย

อนกลบตรปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหกลบตรโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) รกษามตรผประมาทแลว

(๒) รกษาทรพยของมตรผประมาทแลว

(๓) เปนทพงแกมตรเมอมภย

(๔) ไมทอดทงในยามมอนตราย

(๕) นบถอสมาชกในวงศของมตร

เมอเปนดงน ทศเบองซายนน เปนอนวากลบตรนน



หนาททพงปฏบตตอทศเบองตำา

คหบดบตร ! ทศเบองตำ� คอ ท�สกรรมกร

อนน�ยพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ดวยใหทำาการงานตามกำาลง

(๒) ดวยการใหอาหารและรางวล

(๓) ดวยการรกษาพยาบาลยามเจบไข

(๔) ดวยการแบงของมรสประหลาดให

(๕) ดวยการปลอยใหอสระตามสมย

คหบดบตร ! ทศเบองตำ� คอ ท�สกรรมกร

อนนายปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหน�ยโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) เปนผลกขนทำางานกอนนาย

(๒) เลกงานทหลงนาย

(๓) ถอเอาแตของทนายให

(๔) กระทำาการงานใหดทสด

(๕) นำาเกยรตคณของนายไปรำาลอ

เมอเปนดงน ทศเบองตำานน เปนอนวากลบตรนน



หนาททพงปฏบตตอทศเบองบน

คหบดบตร ! ทศเบองบน คอ สมณพร�หมณ

อนกลบตรพงปฏบตตอโดยฐ�นะ ๕ ประก�ร คอ :-

(๑) ดวยเมตตากายกรรม

(๒) ดวยเมตตาวจกรรม

(๓) ดวยเมตตามโนกรรม

(๔) ดวยการไมปดประต (คอ ยนดตอนรบ)

(๕) ดวยการคอยถวายอามสทาน

คหบดบตร ! ทศเบองบน คอ สมณพร�หมณ

อนกลบตรปฏบตตอโดยฐานะ ๕ ประการ เหลานแลว

ยอมอนเคร�ะหกลบตรโดยฐ�นะ ๖ ประก�ร คอ :-

(๑) หามเสยจากบาป

(๒) ใหตงอยในความด

(๓) อนเคราะหดวยใจอนงดงาม

(๔) ใหฟงในสงทไมเคยฟง

(๕) ทำาสงทไดฟงแลวใหแจมแจงถงทสด

(๖) บอกทางสวรรคให


เมอเปนดงน ทศเบองบนนน เปนอนวากลบตรนน

ปดกนแลวเปนทศเกษม ไมมภยเกดขน.

ปา. ท. ๑๑/๑๙๕-๒๐๖/๑๗๔-๒๐๕.


๕หลกในก�รใชจ�ยทรพย

คหบด ! อรยสาวกนน ใชโภคทรพยทตน

หาไดมาดวยความเพยรเปนเครองลกขน รวบรวมมาดวย

กำาลงแขน มตวชมดวยเหงอ เปนโภคทรพยประกอบ

ดวยธรรม ไดมาโดยธรรม เพอกระทำ�กรรมในหน�ท

๔ ประก�ร.

๔ ประการ อยางไรเลา ?

๔ ประการ ในกรณน คอ :-

๑. อรยสาวกนน ใชโภคทรพยอนตนหาไดมา

โดยชอบธรรม (ดงทกลาวแลวขางตน) ในการเลยงตน ให

เปนสข อมหนำา บรหารตนใหอยเปนสขโดยถกตอง,

ในการเลยงม�รด�และบด�ใหเปนสข อมหนำา บรหาร

ทานทงสองใหอยเปนสขโดยถกตอง, ในการเลยงบตร

ภรรย� ท�สและกรรมกรช�ยหญง ใหเปนสข อมหนำา

บรหารใหอยกนอยางเปนสขโดยถกตอง, ในการเลยง

มตรอำ�ม�ตยใหเปนสข อมหนำา บรหารใหอยเปนสข


โดยถกตอง นเปนการบรโภคทรพย ฐ�นท ๑ อน

อรยสาวกนนถงแลว บรรลแลว บรโภคแลวโดยชอบ

ดวยเหตผล (อายตนโส). คหบด ! ขออนยงมอก :

๒. อรยสาวกนน ใชโภคทรพยอนตนหาไดมา

โดยชอบธรรม (ดงทกลาวแลวขางตน) ในการปดกน

อนตร�ยทงหลาย ทำ�ตนใหสวสดจ�กอนตร�ยทงหลาย

ทเกดจากไฟ จากนำา จากพระราชา จากโจร หรอจากทายาท

ทไมเปนทรกนนๆ นเปนการบรโภคทรพย ฐ�นท ๒

อนอรยสาวกนนถงแลว บรรลแลว บรโภคแลวโดยชอบ

ดวยเหตผล. คหบด ! ขออนยงมอก :

๓. อรยสาวกนน ใชโภคทรพยอนตนหาไดมา

โดยชอบธรรม (ดงทกลาวแลวขางตน) ในการกระทำ�พลกรรม

๕ ประก�ร คอ สงเคราะหญาต (ญาตพล) สงเคราะหแขก

(อตถพล) สงเคราะหผลวงลบไปแลว (ปพพเปตพล) ชวยชาต

(ราชพล) บชาเทวดา (เทวตาพล) นเปนการบรโภคทรพย

ฐ�นท ๓ อนอรยสาวกนนถงแลว บรรลแลว บรโภคแลว

โดยชอบดวยเหตผล. คหบด ! ขออนยงมอก :


๔. อรยสาวกนน ใชโภคทรพยอนตนหามาได

โดยชอบธรรม (ดงทกลาวแลวขางตน) ในการตงไวซง

ทกษณ� อทศแกสมณพราหมณทงหลาย ผงดเวนแลว

จากความประมาทมวเมา ผตงมนอยในขนตและโสรจจะ

ผฝกฝน ทำาความสงบ ทำาความดบเยน แกตนเอง อนเปน

ทกษณาทานทมผลเลศในเบองบน เปนฝายด มสข

เปนผลตอบแทน เปนไปพรอมเพอสวรรค นเปนการ

บรโภคทรพย ฐ�นท ๔ อนอรยสาวกนนถงแลว

บรรลแลว บรโภคแลวโดยชอบดวยเหตผล.

คหบด ! อรยสาวกนน ยอมใชโภคทรพยทตน

หาไดมาดวยความเพยรเปนเครองลกขน รวบรวมมาดวย

กำาลงแขน มตวชมดวยเหงอ เปนโภคทรพยประกอบดวยธรรม

ไดมาโดยธรรม เพอกระทำากรรมในหนาท ๔ ประการ

เหลาน.

จตกก. อ. ๒๑/๘๕/๖๑.


๖ก�รตอบแทนคณม�รด�บด�อย�งสงสด

ภกษทงหลาย ! เรากลาวการกระทำาตอบแทน

ไมไดงายแกทานทงสอง.

ทานทงสองนนคอใคร ? คอ ๑. มารดา ๒. บดา

ภกษทงหลาย ! บตรพงประคบประคองม�รด�

ดวยบ�ข�งหนง พงประคบประคองบด�ดวยบ�ข�งหนง

เขามอายมชวตอยตลอดรอยป และเขาพงปฏบตท�นทงสอง

นนดวยก�รอบกลน ก�รนวด ก�รใหอ�บนำ�และก�รดด

และท�นทงสองนน พงถ�ยอจจ�ระปสส�วะบนบ�ทงสอง

ของเขานนแหละ. ภกษทงหลาย ! ก�รกระทำ�อย�งนน

ยงไมชอว� อนบตรทำ�แลว หรอทำ�ตอบแทนแลว

แกม�รด�บด�เลย.

ภกษทงหลาย ! อนง บตรพงสถ�ปน�ม�รด�

บด�ในร�ชสมบต อนเปนอสร�ธปตย ในแผนดนใหญ

อนมรตนะ ๗ ประก�ร มากหลายเชนน การกระทำากจ

อยางนน ยงไมชอวาอนบตรทำาแลว หรอทำาตอบแทนแลว

แกมารดาบดาเลย. ขอนนเพราะเหตไร ?


เพราะมารดาบดามอปการะมาก บำารงเลยง

แสดงโลกนแกบตรทงหลาย.

สวนบตรคนใด ยงม�รด�บด�ผไมมศรทธ�

ใหสม�ท�นตงมนในสทธ�สมปท� (คว�มถงพรอมดวย

ศรทธ�).

ยงม�รด�บด�ผทศล ใหสม�ท�นตงมนใน

สลสมปท� (คว�มถงพรอมดวยศล).

ยงม�รด�บด�ผมคว�มตระหน ใหสม�ท�น

ตงมนในจ�คสมปท� (คว�มถงพรอมดวยก�รบรจ�ค).

ยงม�รด�บด�ทร�มปญญ� ใหสม�ท�นตงมน

ในปญญ�สมปท� (คว�มถงพรอมดวยปญญ�).

ภกษทงหลาย ! ดวยเหตมประมาณเทานแล

การกระทำาอยางนนยอมชอวา อนบตรนนทำาแลว และ

ทำาตอบแทนแลว แกมารดาบดา.

ทก. อ. ๒๐/๗๘/๒๗๘.


๗ว�ดวยคว�มรก ๔ แบบ

(๑) คว�มรกเกดจ�กคว�มรก

ภกษทงหลาย ! ในกรณน มบคคลซงเปนท

ปรารถนารกใครพอใจของบคคลคนหนง, มบคคลพวกอน

มาประพฤตกระทำาตอบคคลนน ดวยอาการทนาปรารถนา

นารกใครนาพอใจ; บคคลโนนกจะเกดความพอใจขนมา

อยางนวา “บคคลเหลานนประพฤตกระทำาตอบคคล

ทเราปรารถนารกใครพอใจ ดวยอาการทนาปรารถนา

นารกใครนาพอใจ” ดงน;

บคคลนนชอว�

ยอมทำ�คว�มรกใหเกดขนในบคคลเหล�นน.

ภกษทงหลาย !

อยางนแล เรยกวา

คว�มรกเกดจ�กคว�มรก.


(๒) คว�มเกลยดเกดจ�กคว�มรก

ภกษทงหลาย ! ในกรณน มบคคลซงเปนท

ปรารถนารกใครพอใจของบคคลคนหนง, มบคคลพวกอน

มาประพฤตกระทำาตอบคคลนน ดวยอาการทไมนาปรารถนา

ไมนารกใครพอใจ; บคคลโนนกจะเกดความไมพอใจขนมา

อยางนวา “บคคลเหลานนประพฤตกระทำาตอบคคลท

เราปรารถนารกใครพอใจ ดวยอาการทไมนาปรารถนา

ไมนารกใครพอใจ” ดงน;


ยอมทำ�คว�มเกลยดใหเกดขนในบคคลเหล�นน.



คว�มเกลยดเกดจ�กคว�มรก.


(๓) คว�มรกเกดจ�กคว�มเกลยด

ภกษทงหลาย ! ในกรณน มบคคลซงไมเปน

ทปรารถนารกใครพอใจของบคคลคนหนง, มบคคล

พวกอนมาประพฤตกระทำาตอบคคลนน ดวยอาการท

ไมนาปรารถนาไมนารกใครพอใจ; บคคลโนนกจะเกด

ความพอใจขนมาอยางนวา “บคคลเหลานนประพฤต

กระทำาตอบคคลทเราไมปรารถนารกใครพอใจ ดวยอาการ

ทไมนาปรารถนาไมนารกใครพอใจ” ดงน;


ยอมทำ�คว�มรกใหเกดขนในบคคลเหล�นน.



คว�มรกเกดจ�กคว�มเกลยด.


(๔) คว�มเกลยดเกดจ�กคว�มเกลยด

ภกษทงหลาย ! ในกรณน มบคคลซงไมเปน

ทปรารถนารกใครพอใจของบคคลคนหนง, มบคคล

พวกอนมาประพฤตกระทำาตอบคคลนน ดวยอาการ

ท นาปรารถนานารกใครนาพอใจ; บคคลโนนกจะ

เกดความไมพอใจขนมาอยางนวา “บคคลเหลานน

ประพฤตกระทำาตอบคคลทเราไมปรารถนารกใครพอใจ

ดวยอาการทนาปรารถนานารกใครนาพอใจ” ดงน;


ยอมทำ�คว�มเกลยดใหเกดขนในบคคลเหล�นน.



คว�มเกลยดเกดจ�กคว�มเกลยด.

จตกก. อ. ๒๑/๒๙๐-๒๙๑/๒๐๐.


๘ลกษณะของ “ฆร�ว�สชนเลศ”

คหบด ! ในบรรดากามโภค (ฆราวาส) เหลานน

กามโภคผใด แสวงหาโภคทรพยโดยธรรม โดยไมเครยดครด

(เกนไปจนทรมานตน) ดวย, ครนแสวงหาโภคทรพยโดยธรรม

โดยไมเครยดครดแลว ทำาตนใหเปนสข ใหอมหนำาดวย,

แบงปนโภคทรพยบำาเพญบญดวย, ไมกำาหนด ไมมวเมา

ไมลมหลง มปกตเหนโทษ มปญญาเปนเครองสลดออก

บรโภคโภคทรพยเหลานนอยดวย;

คหบด ! ก�มโภคผน ควรสรรเสรญโดย

ฐ�นะทงส คอ :-

ควรสรรเสรญโดย ฐ�นะทหนง ในขอทเขา

แสวงห�โภคทรพยโดยธรรม โดยไมเครยดครด,

ควรสรรเสรญโดย ฐ�นะทสอง ในขอทเขา

ทำ�ตนใหเปนสขใหอมหนำ�,

ควรสรรเสรญโดย ฐ�นะทส�ม ในขอทเขา

แบงปนโภคทรพยบำ�เพญบญ,


ควรสรรเสรญโดย ฐ�นะทส ในขอท เขา

ไมกำ�หนด ไมมวเม� ไมลมหลง มปกตเหนโทษ มปญญ�

เปนเครองสลดออก บรโภคโภคทรพยเหล�นน.

คหบด ! กามโภคผนควรสรรเสรญโดยฐานะ

ทงสเหลาน.

คหบด ! ก�มโภคจำ�พวกน เปนก�มโภค

ชนเลศ ชนประเสรฐ ชนหวหน� ชนสงสด ชนบวร

กว�ก�มโภคทงหล�ย,

เปรยบเสมอนนมสดเกดจากแมโค นมสมเกด

จากนมสด เนยขนเกดจากนมสม เนยใสเกดจากเนยขน

หวเนยใสเกดจากเนยใส; หวเนยใสปรากฏวาเลศกวา

บรรดารสอนเกดจากโคทงหลายเหลานน,

ขอนฉนใด; กามโภคจำาพวกน กปรากฏวาเลศกวา

บรรดากามโภคทงหลายเหลานน ฉนนน แล.

ทสก. อ. ๒๔/๑๙๔/๙๑.


๙หลกก�รดำ�รงชพ

เพอประโยชนสขในวนน

พยคฆปชชะ ! ธรรม ๔ ประก�ร เหลาน

เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอคว�มสข แกกลบตร

ในปจจบน (ทฏฐธรรม).

๔ ประการ อยางไรเลา ? ๔ ประการ คอ :-

(๑) คว�มขยนในอ�ชพ (อฏฐานสมปทา)

(๒) ก�รรกษ�ทรพย (อารกขสมปทา)

(๓) คว�มมมตรด (กลยาณมตตตา)

(๔) ก�รดำ�รงชวตสมำ�เสมอ (สมชวตา)

ความขยนในอาชพ

พยคฆปชชะ ! คว�มขยนในอ�ชพ (อฏฐานสมปทา)

เปนอย�งไรเล� ?

พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน สำาเรจการเปนอย

ดวยการลกขนกระทำาการงาน คอดวยกสกรรม หรอวานชกรรม


โครกขกรรม อาชพผถออาวธ อาชพราชบรษ หรอดวย

ศลปะอยางใดอยางหนง ในอาชพนนๆ เขาเปนผเชยวชาญ

ไมเกยจคราน ประกอบดวยการสอดสองในอบายนนๆ

สามารถกระทำา สามารถจดใหกระทำา.

พยคฆปชชะ ! นเรยกวา ความขยนในอาชพ.

การรกษาทรพย

พยคฆปชชะ ! ก�รรกษ�ทรพย (อารกขสมปทา)


พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน, โภคทรพย

อนกลบตรหาไดมาดวยความเพยร เปนเครองลกขน

รวบรวมมาดวยกำาลงแขน มตวชมดวยเหงอ เปน

โภคทรพยประกอบดวยธรรม ไดมาโดยธรรม, เขารกษา

คมครองอยางเตมท ดวยหวงวา “อยางไรเสยพระราชา

จะไมรบทรพยของเราไป โจรจะไมปลนเอาไป ไฟจะไมไหม

นำาจะไมพดพาไป ทายาทอนไมรกใครเรา จะไมยอแยงเอาไป”

ดงน.

พยคฆปชชะ ! นเรยกวา การรกษาทรพย.


ความมมตรด

พยคฆปชชะ ! คว�มมมตรด (กลยาณมตตตา)


พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน อยอาศย

ในบานหรอนคมใด, ถามบคคลใดๆ ในบานหรอนคมนน

เปนคหบดหรอบตรคหบดกด เปนคนหนมทเจรญดวยศล

หรอเปนคนแกทเจรญดวยศลกด ลวนแตถงพรอมดวย

ศรทธา ถงพรอมดวยศล ถงพรอมดวยจาคะ ถงพรอม

ดวยปญญา อยแลวไซร, กลบตรนนกดำารงตนรวม

พดจารวม สากจฉารวม กบชนเหลานน.

เขาตดตามศกษาความถงพรอมดวยศรทธาโดย

อนรป แกบคคลผถงพรอมดวยศรทธา.

เขาตดตามศกษาความถงพรอมดวยศลโดย

อนรป แกบคคลผถงพรอมดวยศล.

เขาตดตามศกษาความถงพรอมดวยจาคะโดย

อนรป แกบคคลผถงพรอมดวยจาคะ.

เขาตดตามศกษาความถงพรอมดวยปญญาโดย

อนรป แกบคคลผถงพรอมดวยปญญา อยในทนนๆ.

พยคฆปชชะ ! นเรยกวา ความมมตรด.


การดำารงชวตสมำาเสมอ

พยคฆปชชะ ! ก�รดำ�รงชวตสมำ�เสมอ (สมชวตา)


พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน รจกความ

ไดมาแหงโภคทรพย รจกความสนไปแหงโภคทรพย แลว

ดำารงชวตอยอยางสมำาเสมอ ไมฟมเฟอยนก ไมฝดเคองนก

โดยมหลกวา “รายไดของเราจกทวมรายจาย และรายจาย

ของเราจกไมทวมรายรบ ดวยอาการอยางน” ดงน.

พยคฆปชชะ ! เปรยบเหมอนคนถอตาชง หรอ

ลกมอของเขา ยกตาชงขนแลว กรวา “ยงขาดอยเทาน

หรอเกนไปแลวเทาน” ดงนฉนใด; กลบตรน กฉนนน :

เขารจกความไดมาแหงโภคทรพย รจกความสนไปแหง

โภคทรพย แลวดำารงชวตอยอยางสมำาเสมอ ไมฟมเฟอยนก

ไมฝดเคองนก โดยมหลกวา “รายไดของเราจกทวมรายจาย

และรายจายของเราจกไมทวมรายรบ ดวยอาการอยางน”

ดงน.


พยคฆปชชะ ! ถากลบตรน เปนผมรายไดนอย

แตสำาเรจการเปนอยอยางฟมเฟอยแลวไซร กจะมผกลาววา

กลบตรนใชจายโภคทรพย (อยางสรยสราย) เหมอนคนกน

ผลมะเดอ ฉนใดกฉนนน.

พยคฆปชชะ ! แตถากลบตร เปนผมรายได

มหาศาล แตสำาเรจการเปนอยอยางแรนแคนแลวไซร ก

จะมผกลาววา กลบตรนจกตายอดตายอยากอยางคนอนาถา.

พยคฆปชชะ ! เมอใด กลบตรน รจกความไดมา

แหงโภคทรพย รจกความสนไปแหงโภคทรพย แลวดำารง

ชวตอยอยางสมำาเสมอ ไมฟมเฟอยนก ไมฝดเคองนก โดย

มหลกวา “รายไดของเราจกทวมรายจาย และรายจายของเรา

จกไมทวมรายรบ ดวยอาการอยางน” ดงน;

พยคฆปชชะ ! นเราเรยกวา การดำารงชวต

สมำาเสมอ.

พยคฆปชชะ ! ธรรม ๔ ประก�รเหล�นแล

เปนธรรม เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอคว�มสข

ของกลบตร ในทฏฐธรรม.

อฏก. อ. ๒๓/๒๘๙-๒๙๓/๑๔๔.


๑๐หลกก�รดำ�รงชพ

เพอประโยชนสขในวนหน�

พยคฆปชชะ ! ธรรม ๔ ประการเหลาน เปนไป

เพอประโยชนเกอกล เพอความสขของกลบตร ในเบองหนา

(สมปรายะ).


(๑) คว�มถงพรอมดวยศรทธ� (สทธาสมปทา)

(๒) คว�มถงพรอมดวยศล (สลสมปทา)

(๓) คว�มถงพรอมดวยก�รบรจ�ค (จาคสมปทา)

(๔) คว�มถงพรอมดวยปญญ� (ปญญาสมปทา)

พยคฆปชชะ ! คว�มถงพรอมดวยศรทธ�

(สทธาสมปทา) เปนอย�งไรเล� ?

พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน เปน ผม

ศรทธา เชอในการตรสรของตถาคตวา “เพราะเหตอยางนๆ

พระผมพระภาคเจานน เปนผไกลจากกเลส เปนผตรสรชอบ

ไดโดยพระองคเอง เปนผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ


เปนผไปแลวดวยด เปนผรโลกอยางแจมแจง เปนผสามารถ

ฝกบรษทสมควรฝกไดอยางไมมใครยงกวา เปนครผสอน

ของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผร ผตน ผเบกบาน

ดวยธรรม เปนผมความจำาเรญ จำาแนกธรรมสงสอนสตว”

ดงน. พยคฆปชชะ ! นเรยกวา ความถงพรอมดวยศรทธา.

พยคฆปชชะ ! คว�มถงพรอมดวยศล (สลสมปทา)


พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน เปนผเวนขาด

จากปาณาตบาต เปนผเวนขาดจากอทนนาทาน เปนผเวนขาด

จากกาเมสมจฉาจาร เปนผเวนขาดจากมสาวาท เปนผเวนขาด

จากสราเมรยมชชปมาทฏฐาน. พยคฆปชชะ ! นเรยกวา

ความถงพรอมดวยศล.

พยคฆปชชะ ! คว�มถงพรอมดวยก�รบรจ�ค

(จาคสมปทา) เปนอย�งไรเล� ?

พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน มใจปราศจาก

ความตระหนอนเปนมลทน อยครองเรอน มจาคะอน

ปลอยอยเปนประจำา มฝามออนชมเปนปกต ยนดแลว

ในการสละ ควรแกการขอ ยนดแลวในการจำาแนกทาน.

พยคฆปชชะ ! นเรยกวา ความถงพรอมดวยการบรจาค.


พยคฆปชชะ ! คว�มถงพรอมดวยปญญ�

(ปญญาสมปทา) เปนอย�งไรเล� ?

พยคฆปชชะ ! กลบตรในกรณน เปนผมปญญา

ประกอบดวยปญญาเครองใหถงสจจะแหงการเกดดบ

เปนเครองไปจากขาศก เปนเครองเจาะแทงกเลส เปน

เครองถงซงความสนไปแหงทกขโดยชอบ. พยคฆปชชะ !

นเรยกวา ความถงพรอมดวยปญญา.

พยคฆปชชะ ! ธรรม ๔ ประก�รเหล�นแล

เปนธรรม เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอคว�มสข

ของกลบตร ในเบองหน�.

อฏก. อ. ๒๓/๒๘๙-๒๙๓/๑๔๔.


๑๑เหตเสอมและเหตเจรญแหงทรพย

เหตเสอมแหงทรพย ๔ ประการ

พยคฆปชชะ ! โภคทรพยทเกดขนโดยชอบ…

ยอมมท�งเสอม ๔ ประก�ร คอ :-

(๑) คว�มเปนนกเลงหญง

(๒) คว�มเปนนกเลงสร�

(๓) คว�มเปนนกเลงก�รพนน

(๔) คว�มมมตรสห�ยเพอนฝงเลวทร�ม

พยคฆปชชะ ! เปรยบเหมอนทางนำาเขา ๔ ทาง

ทางนำาออก ๔ ทาง ของบงใหญมอย, บรษปดทางนำาเขา

เหลานนเสย และเปดทางนำาออกเหลานนดวย ทงฝนก

ไมตกลงมาตามทควร.

พยคฆปชชะ ! เมอเปนอยางนน ความเหอดแหง

เทานน ทหวงไดสำาหรบบงใหญนน ความเตมเปยม ไมมทาง

ทจะหวงได นฉนใด;


พยคฆปชชะ ! ผลทจะเกดขนกฉนนนสำาหรบ

โภคทรพยทเกดขนโดยชอบอยางนแลว ยอมมทางเสอม

๔ ประการ คอ :-

(๑) ความเปนนกเลงหญง

(๒) ความเปนนกเลงสรา

(๓) ความเปนนกเลงการพนน

(๔) ความมมตรสหายเพอนฝงเลวทราม.

เหตเจรญแหงทรพย ๔ ประการ

พยคฆปชชะ ! โภคทรพยทเกดขนโดยชอบ…

ยอมมท�งเจรญ ๔ ประก�ร คอ :-

(๑) คว�มไมเปนนกเลงหญง

(๒) คว�มไมเปนนกเลงสร�

(๓) คว�มไมเปนนกเลงก�รพนน

(๔) คว�มมมตรสห�ยเพอนฝงทดง�ม


พยคฆปชชะ ! เปรยบเหมอนทางนำาเขา ๔ ทาง

ทางนำาออก ๔ ทาง ของบงใหญ, บรษเปดทางนำาเขา

เหลานนดวย และปดทางนำาออกเหลานนเสย ทงฝนก

ตกลงมาตามทควรดวย.

พยคฆปชชะ ! เมอเปนอยางนน ความเตมเปยม

เทานนทหวงไดสำาหรบบงใหญนน ความเหอดแหงเปนอน

ไมตองหวง นฉนใด;

พยคฆปชชะ ! ผลทจะเกดขนกฉนนนสำาหรบ

โภคทรพยทเกดขนโดยชอบอยางนแลว ยอมมทางเจรญ

๔ ประการ คอ :-

(๑) คว�มไมเปนนกเลงหญง

(๒) คว�มไมเปนนกเลงสรา

(๓) คว�มไมเปนนกเลงการพนน

(๔) คว�มมมตรสหายเพอนฝงทดงาม.

อฏก. อ. ๒๓/๒๘๙-๒๙๓/๑๔๔.


๑๒อบ�ยมข ๖ (ท�งเสอมแหงทรพย ๖ ท�ง)

คหบดบตร ! อรยส�วก ไมเสพท�งเสอม

แหงโภคทรพย ๖ ท�ง (อบ�ยมข ๖) คอ :-

(๑) การประกอบเนองๆ ซงการดมนำาเมา

คอ สราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท

เปนทางเสอมแหงโภคทรพย,

(๒) การประกอบเนองๆ ซงการเทยวไป

ในตรอกตางๆ ในเวลากลางคน เปนทางเสอมแหง

โภคทรพย,

(๓) การเทยวไปในทชมนมแหงความเมา

(สมชชาภจรณ) เปนทางเสอมแหงโภคทรพย,

(๔) การประกอบเนองๆ ซงการพนน อนเปน

ทตงแหงความประมาท เปนทางเสอมแหงโภคทรพย,

(๕) การประกอบเนองๆ ซงการคบคนชว

เปนมตร เปนทางเสอมแหงโภคทรพย,

(๖) การประกอบเนองๆ ซงความเกยจคราน

เปนทางเสอมแหงโภคทรพย.


โทษของอบายมขแตละขอ

คหบดบตร ! โทษในการประกอบเนองๆ ซง

การดมนำาเมา คอ สราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท

ม ๖ ประการ คอ :-

(๑) ความเสอมทรพยอนผดมพงเหนเอง

(๒) กอการทะเลาะววาท

(๓) เปนบอเกดแหงโรค

(๔) เปนเหตเสยชอเสยง

(๕) เปนเหตไมรจกละอาย

(๖) เปนเหตทอนกำาลงปญญา

คหบดบตร ! เหล�นแล คอ โทษ ๖ ประก�ร

ในก�รประกอบเนองๆ ซงก�รดมนำ�เม� คอ สร�และเมรย

อนเปนทตงแหงคว�มประม�ท.


การเทยวไปในตรอกตางๆ ในเวลากลางคน ม ๖ ประการ

คอ :-

(๑) ผนนชอวาไมคมครอง ไมรกษ�ตว

(๒) ผนนชอวา ไมคมครอง ไมรกษ�บตรภรรย�


(๓) ผนนชอวา ไมคมครอง ไมรกษ�ทรพยสมบต

(๔) ผนนชอวา เปนทระแวงของคนอน

(๕) คำาพดอนไมเปนจรงในทนน ๆยอมปรากฏในผนน

(๖) เหตแหงทกขเปนอนมาก ยอมแวดลอมผนน


ในก�รประกอบเนองๆ ซงก�รเทยวไปในตรอกต�งๆ

ในเวล�กล�งคน.

คหบดบตร ! โทษในการเทยวไปในทชมนม

แหงความเมา ม ๖ ประการ คอ :-

(๑) รำาทไหน ไปทนน

(๒) ขบรองทไหน ไปทนน

(๓) ประโคมทไหน ไปทนน

(๔) เสภาทไหน ไปทนน

(๕) เพลงทไหน ไปทนน

(๖) เถดเทงทไหน ไปทนน


ในก�รเทยวไปในทชมนมแหงคว�มเม�.



การพนน อนเปนทตงแหงความประมาท ม ๖ ประการ คอ :-

(๑) ผชนะยอมกอเวร

(๒) ผแพยอมเสยดายทรพยทเสยไป

(๓) ยอมเสอมทรพยในปจจบน

(๔) ถอยคำาของคนเลนการพนน ซงไปพดในท

ประชมฟงไมขน

(๕) ถกมตร อมาตยหมนประมาท

(๖) ไมมใครประสงคจะแตงงานดวย เพราะเหนวา

ชายนกเลงเลนการพนน ไมสามารถจะเลยงภรรยาได


ในก�รประกอบเนองๆ ซงก�รพนนอนเปนทตงแหง

คว�มประม�ท.


การคบคนชวเปนมตร ม ๖ ประการ คอ :-

(๑) นำาใหเปนนกเลงการพนน

(๒) นำาใหเปนนกเลงเจาช

(๓) นำาใหเปนนกเลงเหลา

(๔) นำาใหเปนคนลวงผอนดวยของปลอม


(๕) นำาใหเปนคนโกงเขาซงหนา

(๖) นำาใหเปนคนหวไม


ในก�รประกอบเนองๆ ซงก�รคบคนชวเปนมตร.


ความเกยจคราน ม ๖ ประการ คอ :-

(๑) ชอบอางวา หน�วนก แลวไมทำาการงาน

(๒) ชอบอางวา รอนนก แลวไมทำาการงาน

(๓) ชอบอางวา เวล�เยนแลว แลวไมทำาการงาน

(๔) ชอบอางวา ยงเช�อย แลวไมทำาการงาน

(๕) ชอบอางวา หวนก แลวไมทำาการงาน

(๖) ชอบอางวา กระห�ยนก แลวไมทำาการงาน

เมอเขามากไปดวยการอางเลศ ผลดผอนการงาน

อยอยางน โภคทรพยทยงไมเกดกไมเกดขน ทเกดขนแลว

กถงความสนไป.


ในก�รประกอบเนองๆ ซงคว�มเกยจคร�น.

ปา. ท. ๑๑/๑๙๖-๑๙๘/๑๗๘-๑๘๔.


๑๓ก�รบรโภคก�มคณทง ๕ อย�งไมมโทษ

ภกษทงหลาย ! กามคณเหลานม ๕ อยาง.

๕ อยาง อยางไรเลา ? ๕ อยาง คอ :-

รปทเหนดวยต�, เสยงทฟงดวยห, กลนทดมดวย

จมก, รสทลมดวยลน และโผฏฐพพะทสมผสดวยผวก�ย

อนเปนสงทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ มลกษณะ

นารก เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตง

แหงความกำาหนด. ภกษทงหลาย ! กามคณม ๕ อยาง

เหลานแล.

ภกษทงหลาย ! ชนเหลาใด จะเปนสมณะหรอ

พราหมณกตาม ตดอกตดใจ สยบอย เม�หมกอย ใน

ก�มคณ ๕ อย�งเหล�นแลว ไมมองเหนสวนทเปนโทษ

ไมเปนผรแจมแจงในอบ�ยเปนเครองออกไปจ�กทกข

ทำ�ก�รบรโภคก�มคณทง ๕ นนอย; ชนเหลานน อน

คนทงหลายพงเขาใจเถดวา เปนผถงคว�มพน�ศยอยยบ

แลวแตม�รผมบ�ปตองก�รจะทำ�ต�มอำ�เภอใจอย�งใด

ดงน.


ภกษทงหลาย ! เปรยบไดดงเนอป�ทตดบวง

นอนจมอยในกองบวง ในลกษณะทใครๆ พงเขาใจไดวา

มนจะถงซงความพนาศยอยยบ เปนไปตามความประสงค

ของพรานทกประการ, เมอพรานมาถงเขา มนจะหนไปไหน

ไมพนเลย ดงน, ฉนใดกฉนนน.

ภกษทงหลาย ! สวนชนเหลาใด จะเปนสมณะ

หรอพราหมณกตาม ไมตดใจ ไมสยบอย ไมเม�หมกอย

ในก�มคณ ๕ เหล�นแลว มองเหนสวนทเปนโทษอย

เปนผรแจมแจงในอบ�ยเปนเครองออกไปจ�กทกข

บรโภคก�มคณทง ๕ นนอย; ชนเหลานน อนคนทงหลาย

พงเขาใจไดอยางนวา เปนผไมถงคว�มพน�ศยอยยบ

ไปต�มคว�มประสงคของม�รผมบ�ปแตอย�งใด ดงน.

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนเนอป�ตวท

ไมตดบวง แมนอนจมอยบนกองบวง มนกเปนสตวทใครๆ

พงเขาใจไดวา เปนสตวทไมถงความพนาศยอยยบไปตาม

ความประสงคของพรานแตอยางใด, เมอพรานมาถงเขา

มนจะหลกหนไปไดต�มทตองก�ร ดงน, ฉนใดกฉนนน.


ภกษทงหลาย ! (อกอยางหนง) เปรยบเหมอน

เนอปา เทยวไปในปากวาง เดนอยกสงางาม ยนอยกสงางาม

หมอบอยกสงางาม นอนอยกสงางาม.

เพราะเหตไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตวาเนอปานนยงไมมา

สคลองแหงจกษของพราน, ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! ภกษกฉนนน เหมอนกน :

สงดแลวจ�กก�มและอกศลธรรมทงหล�ย เขาถงซง

ปฐมฌ�ณ อนมวตกวจาร มปตและสขอนเกดแตวเวก

แลวแลอย. ภกษทงหลาย ! ภกษน เรากลาววา ไดทำามาร

ใหเปนผตาบอดไมมรองรอย กำาจดเสยแลวซงจกษแหงมาร

ไปแลวสทซงมารผมบาปมองไมเหน.

(ตอไปน ไดตรสถงการบรรล ทตยฌ�น-ตตยฌ�น-

จตตถฌ�น-อ�ก�ส�นญจ�ยตนะ-วญญ�ณญจ�ยตนะ-

อ�กญจญญ�ยตนะ-เนวสญญ�น�สญญ�ยตนะ โดยนย

เดยวกนกบการบรรลปฐมฌ�น เปนลำาดบไป, จนกระทงถง

สญญ�เวทยตนโรธ โดยขอความสบตอไปวา :-)


ภกษทงหลาย ! ยงไปกวานนอก : ภกษก�วลวง

เนวสญญ�น�สญญ�ยตนะโดยประก�รทงปวง เขาถงซง

สญญ�เวทยตนโรธ แลวแลอย. อนง เพร�ะเหนแลวดวย

ปญญ� อ�สวะทงหล�ยของเธอกสนไปรอบ.

ภกษทงหลาย ! ภกษนเรากลาววา ไดทำามาร

ใหเปนผตาบอด ไมมรองรอย กำาจดเสยแลวซงจกษแหงมาร

ไปแลวสทซงมารผมบาปมองไมเหน, ไดข�มแลวซงตณห�

ในโลก. ภกษนนยนอยกสงางาม เดนอยกสงางาม

นงอยกสงางาม นอนอยกสงางาม.


ภกษทงหลาย ! เพราะเหตวา ภกษนนไมได

มาสคลองแหงอำานาจของมารผมบาป, ดงนแล.

ม. ม. ๑๒/๓๓๑-๓๓๓/๓๒๗-๓๒๘.


๑๔หลกก�รพด

ภกษทงหลาย ! วาจาอนประกอบดวยองค ๕

ประการ เปนวาจาสภาษต ไมเปนวาจาทพภาษต เปนวาจา

ไมมโทษและวญญชนไมตเตยน.

องค ๕ ประการ อยางไรเลา ?

๕ ประการ คอ :-

(๑) กล�วแลวควรแกเวล� (กาเลน ภาสตา โหต),

(๒) กล�วแลวต�มสจจจรง (สจจ ภาสตา โหต),

(๓) กล�วแลวอย�งออนหว�น (สณหา ภาสตา โหต),

(๔) กล�วแลวอย�งประกอบดวยประโยชน

(อตถสญหตา ภาสตา โหต),

(๕) กล�วแลวดวยเมตต�จต

(เมตตตจตเตน ภาสตา โหต).

ภกษทงหลาย ! วาจาอนประกอบดวยองค ๕

ประการ เหลานแล เปนวาจาสภาษต ไมเปนวาจาทพภาษต

เปนวาจาไมมโทษและวญญชนไมตเตยน.

ปญจก. อ. ๒๒/๒๗๑/๑๙๘.


๑๕ลกษณะก�รพดของตถ�คต

ราชกมาร ! ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนไมจรง

ไมแท ไมประกอบดวยประโยชน และไมเปนทรก

ทพงใจของผอน ตถาคตยอม ไมกล�วว�จ�นน.

ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท แตไม

ประกอบดวยประโยชนและไมเปนทรกทพงใจของผอน

ตถาคตยอม ไมกล�วว�จ�นน.

ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท ประกอบ

ดวยประโยชน แตไมเปนทรกทพงใจของผอน ตถาคตยอม

เลอกใหเหม�ะก�ล เพอกล�วว�จ�นน.

ตถาคตร ชดซงว�จ�ใด อนไมจรง ไมแท

ไมประกอบดวยประโยชน แตเปนทรกทพงใจของผอน


ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท แตไม

ประกอบดวยประโยชน แตกเปนทรกทพงใจของผอน



ตถาคตรชดซงว�จ�ใด อนจรง อนแท ประกอบ

ดวยประโยชนและเปนทรกทพงใจของผอน ตถาคต

ยอมเปนผ รจกก�ละทเหม�ะ เพอกล�วว�จ�นน.

ม. ม. ๑๓/๙๑/๙๔.


๑๖ลกษณะก�รพดของสตบรษ

ภกษทงหลาย ! บคคลประกอบดวยธรรม ๔

ประก�ร เปนทรกนว� เปนสตบรษ.


(๑) ภกษทงหลาย ! สตบรษในกรณน แมม

ใครถ�มถง คว�มไมดของบคคลอน กไมเปดเผยให

ปร�กฏจะกล�วทำ�ไมถงเมอไมถกใครถ�ม; กเมอถก

ใครถ�มถงคว�มไมดของบคคลอน กนำ�เอ�ปญห�ไป

ทำ�ใหหลกเลยวลดหยอนลง กล�วคว�มไมดของผอน

อย�งไมพสด�รเตมท. ภกษทงหลาย ! ขอนพงรกนเถดวา

คนคนน เปน สตบรษ.

(๒) ภกษทงหลาย ! สตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมไมถกใครถ�มถง คว�มดของบคคลอน กยง

นำ�ม�เปดเผยใหปร�กฏ จะตองกล�วทำ�ไมถงเมอถก

ใครถ�ม; กเมอถกใครถ�มถงคว�มดของบคคลอน

กนำ�เอ�ปญห�ไปทำ�ใหไมหลกเลยวลดหยอน กล�ว

คว�มดของผอนโดยพสด�รบรบรณ. ภกษทงหลาย !

ขอนพงรกนเถดวา คนคนน เปน สตบรษ.


(๓) ภกษทงหลาย ! สตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมไมมใครถ�มถง คว�มไมดของตน กยงนำ�ม�

เปดเผยใหปร�กฏ ทำ�ไมจะตองกล�วถงเมอถกถ�มเล�;

กเมอถกใครถ�มถงคว�มไมดของตน กไมนำ�เอ�ปญห�

ไปห�ท�งทำ�ใหลดหยอนบดพลว แตกล�วคว�มไมด

ของตนโดยพสด�รเตมท. ภกษทงหลาย ! ขอนพงรกน

เถดวา คนคนน เปน สตบรษ.

(๔) ภกษทงหลาย ! สตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมมใครถ�มถง คว�มดของตน กไมเปดเผยใหปร�กฏ

ทำ�ไมจะตองกล�วถงเมอไมถกใครถ�มเล�; กเมอถก

ใครถ�มถงคว�มดของตน กนำ�เอ�ปญห�ไปกระทำ�

ใหลดหยอนหลกเลยวเสย กล�วคว�มดของตนโดย

ไมพสด�รเตมท. ภกษทงหลาย ! ขอนพงรกนเถดวา

คนคนน เปน สตบรษ.

ภกษทงหลาย ! บคคลผประกอบดวยธรรม

๔ ประก�ร เหล�นแล เปนทรกนว� เปน สตบรษ.

จตกก. อ. ๒๑/๑๐๐/๗๓.


๑๗ลกษณะก�รพดของอสตบรษ

ภกษทงหลาย ! บคคลประกอบดวยธรรม

๔ ประก�ร เปนทรกนว� เปน อสตบรษ.


(๑) ภกษทงหลาย ! อสตบรษในกรณน แม

ไมมใครถ�มถง คว�มไมดของบคคลอน กนำ�ม�เปดเผย

ใหปร�กฏ ไมตองกล�วถงเมอถกใครถ�ม; กเมอถกใคร

ถ�มถง คว�มไมดของบคคลอน กนำ�เอ�ปญห�ไป

ทำ�ใหไมมท�งหลกเลยวลดหยอน แลวกล�วคว�มไมด

ของผอนอย�งเตมทโดยพสด�ร. ภกษทงหลาย ! ขอน

พงรกนเถดวา คนคนน เปน อสตบรษ.

(๒) ภกษทงหลาย ! อสตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมถกใครถ�มถง คว�มดของบคคลอน กไมเปดเผย

ใหปร�กฏ ไมตองกล�วถงเมอไมถกใครถ�ม; กเมอ

ถกใครถ�มถงคว�มดของบคคลอน กนำ�เอ�ปญห�

ไปทำ�ใหลดหยอนไขวเขว แลวกล�วคว�มดของผอน


คนคนน เปน อสตบรษ.


(๓) ภกษทงหลาย ! อสตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมถกใครถ�มถง คว�มไมดของตน กปกปด

ไมเปดเผยใหปร�กฏ ไมตองกล�วถงเมอไมถกใครถ�ม;

กเมอถกใครถ�มถงคว�มไมดของตน กนำ�เอ�ปญห�

ไปทำ�ใหลดหยอนไขวเขว แลวกล�วคว�มไมดของตน


คนคนน เปน อสตบรษ.

(๔) ภกษทงหลาย ! อสตบรษอยางอนยงมอก

คอ แมไมมใครถ�มถง คว�มดของตน กนำ�ม�โออวด

เปดเผย จะตองกล�วทำ�ไมถงเมอถกใครถ�ม; กเมอ

ถกใครถ�มถงคว�มดของตน กนำ�เอ�ปญห�ไปทำ�ให

ไมลดหยอนหลกเลยว กล�วคว�มดของตนอย�งเตมท

โดยพสด�ร. ภกษทงหลาย ! ขอนพงรกนเถดวา คนคนน

เปน อสตบรษ.

ภกษทงหลาย ! บคคลผประกอบดวยธรรม

๔ ประก�รเหล�นแล เปนทรกนว� เปน อสตบรษ.

จตกก. อ. ๒๑/๑๐๐/๗๓.


๑๘อย�หเบ�

(๑) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ฟงต�มๆ กนม� (อนสสว)

(๒) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

กระทำ�ต�มๆ กนม� (ปรมปร)

(๓) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

เล�ลอกนอย (อตกร)

(๔) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

มทอ�งในปฎก (ปฏกสมปทาย)

(๕) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ก�รใชเหตผลท�งตรรกค�ดคะเน (ตกกเหต)

(๖) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ก�รใชเหตผลท�งนยะสนนษฐ�น (นยเหต)


(๗) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ก�รตรกต�มอ�ก�ร (อาการปรวตกก)

(๘) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ทนตอก�รเพงแหงทฏฐ (ทฏนชฌานกขนต)

(๙) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

ฟงดน�เชอ (ภพพรปตา)

(๑๐) อย�ถอเอ�ว�จรง เพราะเหตสกวา

สมณะผพดเปนครของตน (สมโณ โน คร).

ตก. อ. ๒๐/๒๔๑-๒๔๘/๕๐๕.


๑๙เข�ใจธรรมเพยงบทเดยว

กเพยงพอ

คามณ !

... เพราะเหตวา

ถงแมเข�จะเข�ใจธรรม

ทเร�แสดงสกบทเดยว

นนกยงจะเปนไปเพอประโยชนเกอกล

และคว�มสขแกชนทงหล�ยเหล�นน

ตลอดก�ลน�น.

สฬา. ส. ๑๘/๓๘๙/๖๐๕.


๒๐ใหเปนผหนกแนน

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยแผนดน

(ปฐว) เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยแผนดนอย,

ผสสะทงหลายทนาพอใจและไมนาพอใจอนเกดขนแลว

จกไมกลมรมจตตงอย. ราหล ! เปรยบเหมอนเมอคนเขา

ทงของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ทงคถบาง ทงมตรบาง

ทงนำาลายบาง หนองบาง โลหตบาง ลงบนแผนดน

แผนดนกไมรสกอดอดระอารงเกยจ ดวยสงเหลานน,

นฉนใด; ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยแผนดนเถด

เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยแผนดนอย, ผสสะทงหลาย

ทนาพอใจและไมนาพอใจอนเกดขนแลว จกไมกลมรม

จตตงอย ฉนนนเหมอนกน.

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยนำ� (อ�โป)

เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยนำาอย, ผสสะทงหลาย


จตตงอย. ราหล ! เปรยบเหมอนเมอคนเขาลางของ

สะอาดบาง ไมสะอาดบาง ลางคถบาง ลางมตรบาง


นำาลายบาง หนองบาง โลหตบาง ลงในนำา นำากไมรสก

อดอดระอารงเกยจ ดวยสงเหลานน, นฉนใด; ราหล !

เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยนำาเถด เมอเธออบรมจตใหเสมอ

ดวยนำาอย, ผสสะทงหลายทนาพอใจและไมนาพอใจ

อนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน.

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยไฟ (เตโช)

เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยไฟอย, ผสสะทงหลาย


จตตงอย. ราหล ! เปรยบเหมอนเมอคนทงของสะอาดบาง

ไมสะอาดบาง ทงคถบาง ทงมตรบาง นำาลายบาง หนอง

บาง โลหตบาง ลงไปใหมนไหม ไฟกไมรสกอดอดระอา

รงเกยจ ดวยสงเหลานน, นฉนใด; ราหล ! เธอจงอบรมจต

ใหเสมอดวยไฟเถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยไฟอย,


จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน.

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยลม (ว�โย)

เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยลมอย, ผสสะทงหลาย



จตตงอย. ราหล ! เปรยบเหมอนลมพดผานไปในของ

สะอาดบาง ไมสะอาดบาง คถบาง มตรบาง นำาลายบาง

หนองบาง โลหตบาง ลมกไมรสกอดอดระอารงเกยจ

ดวยสงเหลานน, นฉนใด; ราหล ! เธอจงอบรมจตให

เสมอดวยลมเถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยลมอย,


จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน.

ราหล ! เธอจงอบรมจตใหเสมอดวยอ�ก�ศ

เถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวยอากาศอย, ผสสะทงหลาย


จตตงอย. ราหล ! เปรยบเหมอนอากาศ เปนสงมได

ตงอยเฉพาะในทไรๆ นฉนใด; ราหล ! เธอจงอบรมจต

ใหเสมอดวยอากาศเถด เมอเธออบรมจตใหเสมอดวย

อากาศอย, ผสสะทงหลายทนาพอใจและไมนาพอใจ

อนเกดขนแลว จกไมกลมรมจตตงอย ฉนนนเหมอนกน.

ม. ม. ๑๓/๑๓๘-๑๔๐/๑๔๐-๑๔๔.


๒๑ล�ภสกก�ระและเสยงเยนยอ

เปนอนตร�ยแมแตพระอรหนต

ภกษทงหลาย ! ลาภสกการะและเสยงเยนยอ

เปนอนตรายททารณ แสบเผด หยาบคาย ตอการบรรล

พระนพพานอนเปนธรรมเกษมจากโยคะ ไมมธรรมอนยงกวา.

ภกษทงหลาย ! เรากลาว “ลาภสกการะและ

เสยงเยนยอ วาเปนอนตราย แมแกภกษผเปนอรหนต

สนอ�สวะแลว” ดงน. ครนพระผมพระภาคเจาตรสดงน, ทานพระอานนท

ไดทลถามขนวา “ลาภสกการะและเสยงเยนยอ เปนอนตราย

แกภกษผสนอาสวะแลว ชนดไรเลา พระเจาขา ?” ดงน.

อานนท ! เร�ห�ไดกล�วล�ภสกก�ระและ

เสยงเยนยอ ว�เปนอนตร�ยตอเจโตวมตตอนไมกลบกำ�เรบ

แลวไม.

อานนท ! แตเร�กล�วล�ภสกก�ระและเสยง

เยนยอ ว�เปนอนตร�ยตอก�รอยเปนสขในทฏฐธรรมน

ซงภกษผอยดวยความไมประมาท มความเพยรเผากเลส

มตนสงไปแลวในธรรมเครองสงบ ไดลถงแลว.


อานนท ! ลาภสกการะและเสยงเยนยอเปน

อนตรายททารณ แสบเผด หยาบคายตอการบรรล

พระนพพานอนเปนธรรมเกษมจากโยคะ ไมมธรรมอนยงกวา

ดวยอาการอยางน.

อานนท ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอทงหลาย

พงสำาเหนยกใจไวอยางนวา

“เร�ทงหล�ย จกไมเยอใยในล�ภสกก�ระและ

เสยงเยนยอทเกดขน.

อนง ล�ภสกก�ระและเสยงเยนยอทเกดขนแลว

ตองไมม�หอหมอยทจตของเร�” ดงน.

อานนท ! พวกเธอทงหลาย พงสำาเหนยกใจไว

อยางนแล.

นทาน. ส. ๑๖/๒๘๐/๕๘๐.


๒๒ลกษณะของผมสตและสมปชญญะ


ภกษเปนผมสตเปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผเหนก�ย

ในก�ยอยเปนประจำา มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ

มสต กำาจดอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได;

เปนผเหนเวทน�ในเวทน�ทงหลายอย เปน

ประจำา ...;

เปนผเหนจตในจตอยเปนประจำา ...;

เปนผเหนธรรมในธรรมทงหลายอยเปนประจำา

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต กำาจดอภชฌา

และโทมนสในโลกออกเสยได.


อยางนแล เรยกว� ภกษเปนผมสต.



ภกษเปนผมสมปชญญะ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผรตว

รอบคอบในการกาวไปขางหนา การถอยกลบไปขางหลง,

การแลด การเหลยวด, การค การเหยยด, การทรงสงฆาฏ

บาตร จวร, การฉน การดม การเคยว การลม, การถาย

อจจาระ ปสสาวะ, การไป การหยด, การนง การนอน,

การหลบ การตน, การพด การนง.


อยางนแล เรยกว� ภกษเปนผมสมปชญญะ.

สฬา. ส. ๑๘/๒๖๐/๓๗๔-๓๘๑.


๒๓สงทพระศ�สด�ถอว�เปนคว�มอศจรรย

อานนท !

เพราะเหตนนในเรองน เธอพงจำา สงอนนาอศจรรย

ไมเคยมมาแตกอนของตถาคตขอนไว.

อานนท !

ในกรณนคอ :-

เวทน� เปนของแจมแจงแกตถาคต

แลวจงเกดขน แลวจงตงอย แลวจงดบไป

สญญ� เปนของแจมแจงแกตถาคต


วตก เปนของแจมแจงแกตถาคต


อานนท !

เธอจงทรงจำาสงอนนาอศจรรยไมเคยมมาแตกอน

ของตถาคตขอนแล.

อปร. ม. ๑๔/๒๕๔/๓๗๙.


๒๔จตอธษฐ�นก�รง�น

อานนท ! ฐานะทตงแหงอนสสต มเทาไร ?

“ม ๕ อยาง พระเจาขา !”.

ดละ ดละ อานนท ! ถาอยางนน

เธอจงทรงจำา ฐ�นะทตงแหงอนสสตท ๖ นไว

คอ ภกษในกรณน

มสต ก�วไป

มสต ถอยกลบ

มสต ยนอย

มสต นงอย

มสต สำ�เรจก�รนอนอย

มสต อธษฐ�นก�รง�น

อานนท ! นเปนฐานะทตงแหงอนสสต

ซงเมอบคคลเจรญกระทำาใหมากแลว

ยอมเปนไปเพอสตสมปชญญะ.

ฉกก. อ. ๒๒/๓๖๓/๓๐๐.


๒๕ก�รตงจตกอนนอน

อานนท !

ถาเมอภกษนน ... จตนอมไปเพอ ก�รนอน,

เธอก นอนดวยก�รตงใจว�

“บ�ปอกศลธรรมทงหล�ย กล�วคอ อภชฌ�

และโทมนส จกไมไหลไปต�มเร�ผนอนอย ดวยอ�ก�ร

อย�งน” ดงน :

ในกรณอยางน

ภกษนน ชอว� เปนผมคว�มรสกตวทวพรอม

ในกรณแหงก�รนอนนน.

อปร. ม. ๑๔/๒๓๘/๓๔๘.


๒๖มดม�...สว�งไป

สว�งม�...กยงคงสว�งไป

มหาราช ! กอย�งไร บคคลชอว�เปนผมด

แลวกลบสว�งตอไป.

มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เปนคนเกด

ม�ภ�ยหลงในตระกลอนตำ�ทร�ม คอในตระกลจณฑาล

ตระกลพราน ตระกลจกสาน ตระกลทำารถ หรอตระกล

เทหยากเยอ ซงเปนคนยากจน มขาวและนำานอย เปนอย

ฝดเคอง มอาหารและเครองนงหมหาไดโดยยาก เขาเปน

ผมผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม ขโรค ตาบอด งอย

กระจอก มตวตะแคงขาง ไมคอยจะมขาว นำา เครองนงหม

ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน

ทอย และประทปโคมไฟ แมกระนน เข�กประพฤต

สจรตดวยก�ย ว�จ� ใจ ครนเขาประพฤตสจรตดวยกาย

วาจา ใจแลว ครนตายไป ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค.

มหาราช ! บรษพงขนจากแผนดนสบลลงก หรอพงขน


จากบลลงกสหลงมา หรอพงขนจากหลงมาสคอชาง

หรอพงขนจากคอชางสปราสาท แมฉนใด มหาราช !

ตถาคตยอมกลาววา บคคลนมอปไมยฉนนน.

มหาราช ! อยางนแล บคคลชอว�เปนผมดแลว

กลบสว�งตอไป.

มหาราช ! กอย�งไร บคคลชอว�เปนผสว�ง

แลวคงสว�งตอไป

มหาราช ! บคคลบางคนในโลกน เปนคนเกด

ม�ภ�ยหลงในตระกลสง คอในสกลกษตรยมหาศาล

สกลพราหมณมหาศาล หรอสกลคหบดมหาศาล อน

มงคง มทรพยมาก มโภคะมาก มทองและเงนพอตว

มอปกรณแหงทรพยพอตว มทรพยและขาวเปลอกพอตว

เขามรปงาม นาด นาเลอมใส ประกอบดวยความเกลยงเกลา

แหงผวพรรณอยางยง รำารวยดวยขาว ดวยนำา เครองนงหม

ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน

ทอย และประทปโคมไฟ เข�ยอมประพฤตสจรตดวย

ก�ย ว�จ� ใจ ครนเขาประพฤตสจรตดวยกาย วาจา ใจ

แลว ครนตายไป ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค. มหาราช !


บรษพงกาวไปดวยดจากบลลงกสบลลงก หรอพงกาวไป

ดวยดจากหลงมาสหลงมา หรอพงกาวไปดวยดจาก

คอชางสคอชาง หรอพงกาวไปดวยดจากปราสาทส

ปราสาท แมฉนใด มหาราช ! ตถาคตยอมกลาววา

บคคลนมอปไมยฉนนน.

มหาราช ! อยางนแล บคคลชอว�เปนผสว�ง

แลวคงสว�งตอไป.

สคา. ส. ๑๕/๑๓๖-๑๓๘/๓๙๓-๓๙๗.


๒๗เหตของคว�มส�มคคและคว�มแตกแยก

ภกษทงหลาย ! ในทศใดพวกภกษ มคว�ม

พรอมเพรยงกน มคว�มบนเทงตอกนและกน ไมทะเล�ะ

วว�ทกน เข�กนไดสนทเหมอนนำ�นมกบนำ� มองดกนดวย

ส�ยต�แหงคว�มรกอย; ภกษทงหลาย ! ทศนน เปน

ทผ�สกแกเร� แมตองเดนไป (อย�งเหนดเหนอย) จะ

ปวยกล�วไปไย ถงก�รทเพยงแตนกถง. ในกรณน เรา

เชอแนแกใจวา เปนเพราะภกษเหลานน ไดละทงธรรม

๓ อย�งเสยแลว และพ�กนม�ถอกระทำ�ใหม�กใน

ธรรม ๓ อย�ง.

ธรรม ๓ อยาง อะไรบางเลา ทเธอละทงเสยแลว ?

๓ อยาง คอ :-

๑. ก�มวตก ความตรกในกาม

๒. พย�ป�ทวตก ความตรกในทางมงราย

๓. วหงส�วตก ความตรกทกอใหเกดความ

ลำาบากทงแกตนและผอน

ธรรม ๓ อย�งเหล�นแล ทพวกภกษเหล�นน

ละทงเสยแลว.


กธรรม ๓ อยาง อยางไรเลา ทพวกภกษเหลานน

พากนมาถอ กระทำาเพมพนใหมาก ?

๓ อยาง คอ :-

๑. เนกขมมวตก ความตรกในการหลกออก

จากความพวพนในกาม

๒. อพย�ป�ทวตก ความตรกในการไมทำา

ความมงราย

๓. อวหงส�วตก ความตรกในการไมทำาตน

และผอนใหลำาบาก

ธรรม ๓ อย�ง เหล�นแล ทพวกภกษเหล�นน

พ�กนม�ถอ กระทำ�เพมพนใหม�ก.

ภกษทงหลาย ! ในทศใด พวกภกษ มความ

พรอมเพรยงกน มความบนเทงตอกนและกน ไม

ทะเลาะววาทกน เขากนและกนไดสนทเหมอนนำานม

กบนำา มองดกนและกนดวยสายตาแหงความรกอย;

ภกษทงหลาย ! ทศนนเปนทผาสกแกเรา แมตองเดนไป

(อยางเหนดเหนอย) จะปวยกลาวไปไยถงการทเพยงแตนกถง.


ในกรณน เราเชอแนแกใจวา เปนเพราะพวกภกษเหลานน

ไดละทงธรรม ๓ อยางเหลาโนนเสยแลวและพากนมาถอ

กระทำาใหมากในธรรม ๓ อยางเหลานแทน.

ตก. อ. ๒๐/๒๕๕-๓๖๕/๕๖๔.


๒๘คว�มอย�ก (ตณห�)

คอ ตนเหตแหงก�รทะเล�ะวว�ท

เพราะอาศยตณหา (ความอยาก) จงม ก�ร

แสวงห� (ปรเยสนา);

เพราะอาศยการแสวงหา จงม ก�รได (ลาโภ);

เพราะอาศยการได จงม คว�มปลงใจรก (วนจฉโย);

เพราะอาศยความปลงใจรก จงม คว�มกำ�หนด

ดวยคว�มพอใจ (ฉนทราโค);

เพราะอาศยความกำาหนดดวยความพอใจ จงม

คว�มสยบมวเม� (อชโฌสานำ);

เพราะอาศยความสยบมวเมา จงม คว�มจบอก

จบใจ (ปรคคโห);

เพราะอาศยความจบอกจบใจ จงม คว�มตระหน

(มจฉรยำ);


เพราะอาศยความตระหน จงม ก�รหวงกน

(อารกโข);

เพราะอาศยการหวงกน จงม เรองร�วอนเกด

จ�กก�รหวงกน (อารกขาธกรณำ); กลาวคอ การใชอาวธ

ไมมคม การใชอาวธมคม การทะเลาะ การแกงแยง การววาท

การกลาวคำาหยาบวา “มง ! มง !” การพดคำาสอเสยด

และการพดเทจทงหลาย : ธรรมอนเปนบาปอกศลเปน

อเนก ยอมเกดขนพรอม ดวยอาการอยางน.

มหา. ท. ๑๐/๖๗-๗๒/๕๘-๕๙.


๒๙กฎธรรมช�ต

อมสมง สะต อทง โหต;

เมอสงน “ม” สงน ยอมม

อมสสปปาทา อทง อปปชชะต;

เพร�ะคว�มเกดขนแหงสงน สงนจงเกดขน

อมสมง อะสะต อทง นะ โหต;

เมอสงน “ไมม” สงน ยอมไมม

อมสสะ นโรธา อทง นรชฌะต.

เพร�ะคว�มดบไปแหงสงน สงนจงดบไป.

นทาน. ส. ๑๖/๘๔/๑๕๔.


๓๐เหตแหงก�รเบยดเบยน

“ขาแตพระองคผนรทกข ! อะไรเปนเครองผกพนเทวด� มนษย อสร นาค คนธรรพทงหลาย อนมอยเปนหมๆ (ซงแตละหม) ปรารถนาอยวา เราจกเปนผไมมเวร ไมมอาชญา ไมมขาศก ไมมการเบยดเบยนแกกนและกน แตแลวกไมสามารถจกเปนผอยอยางผไมมเวร ไมมอาชญา ไมมขาศก ไมมเบยดเบยนแกกนและกนเลา

พระเจาขา ?”.

จอมเทพ ! คว�มอจฉ� (อสสา) และคว�ม

ตระหน (มจฉรยะ) นนแล เปนเครองผกพนเทวด� มนษย

อสร นาค คนธรรพทงหลาย อนมอยเปนหมๆ (ซงแตละหม)

ปรารถนาอยวา เราจกเปนผไมมเวร ไมมอาชญา ไมม

ขาศก ไมมการเบยดเบยนแกกนและกน แตแลวกไมสามารถ

จกเปนผอยอยางผไมมเวร ไมมอาชญา ไมมขาศก ไมมการ

เบยดเบยนแกกนและกนได.

“ขาแตพระองคผนรทกข ! กความอจฉาและความตระหนนน มอะไรเปนตนเหต (นทาน) มอะไรเปนเครองกอขน (สมทย) มอะไรเปนเครองท�าใหเกด (ชาตกะ) มอะไรเปนแดนเกด (ปภวะ) ? เมออะไรมอย ความอจฉาและความตระหนจงม ? เมออะไรไมมอย ความอจฉาและความตระหนจงไมม พระเจาขา ?”.


จอมเทพ ! คว�มอจฉ�และคว�มตระหนนน

มสงอนเปนทรกและสงอนไมเปนทรก (ปยาปปย) นนแล

เปนตนเหต ...ฯลฯ... เมอสงเปนทรกและสงไมเปนทรก

ไมมอย ความอจฉาและความตระหนกไมม.

“ขาแตพระองคผนรทกข ! กสงเปนทรกและสงไมเปน

ทรกนนเลา มอะไรเปนตนเหต ...ฯลฯ... ? เมออะไรมอย สงเปน

ทรกและสงไมเปนทรกจงม ? เมออะไรไมมอย สงเปนทรกและ

สงไมเปนทรกจงไมม พระเจาขา ?”.

จอมเทพ ! สงเปนทรกและสงไมเปนทรกนน

มฉนทะ (คว�มพอใจ) เปนตนเหต ...ฯลฯ... เมอฉนทะ

ไมมอย สงเปนทรกและสงไมเปนทรกกไมม...

มหา. ท. ๑๐/๓๑๐-๓๑๒/๒๕๕-๒๕๖.


๓๑คว�มพอใจใด คว�มพอใจนน

คอ เหตเกดแหงทกข

“ทกขใดๆ ทเกดขนแลวใน อดต

ทกขทงหมดนน

มฉนทะ (ความพอใจ) เปนมล มฉนทะเปนเหต

เพราะวา ฉนทะเปนมลเหตแหงทกข;

และทกขใดๆ อนจะเกดขนใน อนาคต

ทกขทงหมดนน

กมฉนทะ (ความพอใจ) เปนมล มฉนทะเปนเหต

เพราะวา ฉนทะเปนมลเหตแหงทกข”.

สฬา. ส. ๑๘/๔๐๓/๖๒๗.


๓๒ธรรมอนเปนไปเพอคว�มเจรญไมเสอม

(อปรห�นยธรรม)

พราหมณ ! ถาธรรมทง ๗ อย�งนน คงตงอย

ในพวกเจาวชช หรอเจาวชชจกตงตนอยในธรรมทง ๗ อยาง

เหลานนแลว, พราหมณ ! อนนน ยอมเปนไปเพอความเจรญ

อยางเดยว หาความเสอมมได.

(ตอไปน เปนตวธรรมเจดประการทตรสแกพระอานนท

ซงวสสการพราหมณกนงฟงอยดวย)

(๑) อานนท ! พวกเจาวชชประชมกนเนองๆ

ประชมกนโดยมาก...

(๒) อานนท ! พวกเจาวชชพรอมเพรยงกน

ประชม พรอมเพรยงกนเลกประชม และพรอมเพรยงกน

ทำากจทพวกเจาวชช จะตองทำา...

(๓) อานนท ! พวก เจ า ว ชช ม ได บญญ ต

ขอทมไดบญญตไว มไดถอนขอทบญญตไวแลว,

แตประพฤตอยในวชชธรรมตามทไดบญญตไว...


(๔) อานนท ! พวกเจาวชชสกก�ระ เค�รพ

นบถอ บช� ท�นทเปนประธ�นของเจาวชช ตงใจฟงคำาสง

ของทานผนน...

(๕) อานนท ! พวกเจาวชชมไดลบหล ดถก

สตร ทเปนเจาหญง หรอกมารในสกล...

(๖) อานนท ! พวกเจาวชชสกก�ระ เค�รพ

นบถอ บช� เจดยทงภายในและภายนอก มไดปลอย

ละเลย ใหทานทเคยให ใหกจทเคยทำาแกเจดยเหลานน

และใหพลกรรมทประกอบดวยธรรม, เสอมเสยไป...

(๗) อานนท ! พวกเจาวชชเตรยมเครอง

ตอนรบไ วพ รอม เพ อพระอรหนตท งหล�ยว �

“พระอรหนตทงหลายทยงมไดมา พงมาสแวนแควนน,

ทมาแลวพงอยสขสำาราญ เถด” ดงน...

อานนท ! เหล�น ลวนแตเปนคว�มเจรญแก

เจ�วชชอย�งเดยว ห�คว�มเสอมมได.

มหา. ท. ๑๐/๘๖-๙๐/๖๘-๖๙.


๓๓เหตใหศ�สน�เจรญ

ภกษทงหลาย ! มลเหต ๔ ประก�รเหล�น

ยอมทำ�ใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอน

จนเสอมสญไป.

๔ ประการ อะไรบางเลา ? ๔ ประการ คอ :-

(๑) ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยน

เล�เรยนสตรอนถอกนม�ถก ดวยบทพยญชนะทใชกนถก

คว�มหม�ยแหงบทพยญชนะทใชกนกถก ยอมมนยอน

ถกตองเชนนน

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงทำาให

พระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป.

(๒) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง, พวกภกษ

เปนคนว�ง�ย ประกอบดวยเหตททำาใหเปนคนวางาย

อดทน ยอมรบคำาสงสอนโดยความเคารพหนกแนน

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสอง ซงทำาให



(๓) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง, พวกภกษ

เหลาใด เปนพหสต คลองแคลวในหลกพระพทธวจน

ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา (แมบท) พวกภกษเหล�นน

เอ�ใจใส บอกสอน เนอคว�มแหงสตรทงหล�ยแกคนอนๆ

เมอทานเหลานนลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาด ผเปน

มลราก (อาจารย) มทอาศยสบกนไป

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทส�ม ซงทำาให


(๔) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง, พวกภกษ

ผเถระ ไมทำ�ก�รสะสมบรกข�ร ไมประพฤตยอหยอน

ในไตรสกข� ไมมจตตกตำ�ดวยอำ�น�จแหงนวรณ มงหน�

ไปในกจแหงวเวกธรรม ยอมปร�รภคว�มเพยร เพอถง

สงทยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำ�ใหแจง

สงทยงไมทำ�ใหแจง พวกภกษทบวชในภ�ยหลง ไดเหน

พระเถระเหล�นน ทำ�แบบฉบบเชนนนไว กถอเอ�เปน

แบบอย�ง, พวกภกษรนหลง จงเปนพระทไมทำ�ก�รสะสม

บรกข�ร ไมประพฤตยอหยอนในไตรสกข� ไมมจตตกตำ�


ดวยอำ�น�จแหงนวรณ มงหน�ไปในกจแหงวเวกธรรม

ยอมปร�รถคว�มเพยร เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรล

สงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจง.

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทส ซงทำาให


ภกษทงหลาย ! มลเหต ๔ ประการเหลานแล

ยอมทำาใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญ

ไปเลย.

จตกก. อ. ๒๑/๑๙๘/๑๖๐.


๓๔เหตใหศ�สน�เสอม


มลเหต ๔ ประการเหลาน ททำาใหพระสทธรรม

เลอะเลอนจนเสอมสญไป.

๔ ประการ อะไรบางเลา ? ๔ ประการคอ :-

(๑) ภกษทงหลาย ! พวกภกษ เล�เรยนสตร

อนถอกนม�ผด ดวยบทพยญชนะทใชกนผด; เมอ

บทและพยญชนะใชกนผดแลว แมความหมายกมนยอน

คลาดเคลอน.

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงทำาให

พระสทธรรมเลอะเลอนจนเสอมสญไป.

(๒) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง, พวกภกษ

เปนคนว�ย�ก ประกอบดวยเหตททำาใหเปนคนวายาก

ไมอดทน ไมยอมรบคำาตกเตอนโดยความเคารพหนกแนน.

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสอง ซงทำาให



(๓) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง, พวกภกษ

เหลาใด เปนพหสต คลองแคลวในหลกพระพทธวจน

ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา (แมบท) ภกษเหล�นน

ไมไดเอ�ใจใสบอกสอนใจคว�มแหงสตรทงหล�ย

แกคนอนๆ เมอทานเหลานนลวงลบไป สตรทงหลาย

กเลยขาดผเปนมลราก (อาจารย) ไมมทอาศยสบไป.

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทส�ม ซงทำาให


(๔) ภกษทงหลาย ! อกอยางหนง พวกภกษ

ชนเถระ ทำ�ก�รสะสมบรกข�ร ประพฤตยอหยอนใน

ไตรสกข� มจตตำ�ดวยอำ�น�จแหงนวรณ ไมเหลยวแล

ในกจแหงวเวกธรรม ไมปรารภความเพยร เพอถงสงท

ยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงในสงท

ยงไมทำาใหแจง ผบวชในภายหลงไดเหนพวกเถระเหลานน

ทำาแบบแผนเชนนนไว กถอเอาไปเปนแบบอยาง จงทำาให

เปนผทำาการสะสมบรกขารบาง ประพฤตยอหยอนใน

ไตรสกขา มจตตำาดวยอำานาจแหงนวรณ ไมเหลยวแล

ในกจแหงวเวกธรรม ไมปรารภความเพยร เพอถงสงท


ยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยง

ไมทำาใหแจง ตามกนสบไป.

ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทส ซงทำาให


ภกษทงหลาย ! มลเหต ๔ ประการเหลานแล

ททำาใหพระสทธรรมเลอะเลอนจนเสอมสญไป.

จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.


๓๕สงทงหล�ยไมเทยง

ภกษทงหลาย ! สงข�รทงหล�ย ไมเทยง (อนจจ).

ภกษทงหลาย ! สงข�รทงหล�ย ไมยงยน (อธว).

ภกษทงหลาย ! สงข�รทงหล�ย

เปนสงทหวงอะไรไมได (อนสส�สก).

ภกษทงหลาย ! เพยงเท�นกพอแลวเพอจะ

เบอหน�ยในสงข�รทงปวง พอแลวเพอจะคล�ยกำ�หนด

พอแลวเพอจะปลอยว�ง.

ภกษทงหลาย ! ขนเขาสเนร โดยยาว ๘๔,๐๐๐

โยชน* โดยกวาง ๘๔,๐๐๐ โยชน หยงลงในมหาสมทร

๘๔,๐๐๐ โยชน สงขนจากผวพนสมทร ๘๔,๐๐๐ โยชน :-

ภกษทงหลาย ! มสม ยซ ง ล ว ง ไปหลายป

หลายรอยป หลายพนป หลายแสนป ทฝนไมตกเลย.

เมอฝนไมตก (ตลอดเวลาเทาน) ป�ใหญๆ อนประกอบดวย

พชค�ม ภตค�ม ไม หยกย�และหญ�ทงหล�ย

* ๑ โยขน = ๑๖ กโลเมตร


ยอมเฉ� ยอมเหยวแหง มอยไมได (นฉนใด);

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ไมเทยง ฉนนน, สงขาร

ทงหลาย ไมยงยน ฉนนน, สงขารทงหลาย เปนสงทหวง

อะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย ! เพยงเท�นกพอแลว

เพอจะเบอหน�ยในสงข�รทงปวง พอแลวเพอจะคล�ย

กำ�หนด พอแลวเพอจะปลอยว�ง.

ภกษทงหลาย ! มสมยซงในกาลบางครงบาง

คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทสอง

ยอมปรากฏ. เมอดวงอาทตยดวงทสองปรากฏ, แมนำ�นอย

หนองบง ทงหมดกงวดแหงไป ไมมอย (นฉนใด);

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ไมเทยง ฉนนน,

สงขารทงหลาย ไมยงยนฉนนน, สงขารทงหลาย เปนสงท

หวงอะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย ! เพยงเทาน

กพอแลวเพอจะเบอหนายในสงขารทงปวง พอแลวเพอ

จะคลายกำาหนด พอแลวเพอจะปลอยวาง.


คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทส�ม


ยอมปรากฏ. เมอดวงอาทตยดวงทสามปรากฏ, แมนำ�

ส�ยใหญๆ เชน แมนำาคงคา ยมนา อจรวด สรภ มห

ทงหมดกงวดแหงไป ไมมอย (นฉนใด); ภกษทงหลาย !

สงขารทงหลาย ไมเทยง ฉนนน, สงขารทงหลาย ไมยงยน

ฉนนน, สงขารทงหลาย เปนสงทหวงอะไรไมได ฉนนน.

ภกษทงหลาย ! เพยงเทานกพอแลวเพอจะเบอหนาย

ในสงขารทงปวง พอแลวเพอจะคลายกำาหนด พอแลว

เพอจะปลอยวาง.


คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทส ยอม

ปรากฏ. เมอดวงอาทตยดวงทสปรากฏ, มหาสระทงหลาย

อนเปนทเกดแหงแมนำาใหญๆ เชน แมนำาคงคา ยมนา

อจรวด สรภ มห มห�สระเหล�นนทงหมดกงวดแหงไป

ไมมอย (นฉนใด); ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย

ไมเทยง ฉนนน, สงขารทงหลาย ไมยงยน ฉนนน, สงขาร

ทงหลาย เปนสงทหวงอะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย !

เพยงเทานกพอแลวเพอจะเบอหนายในสงขารทงปวง

พอแลวเพอจะคลายกำาหนด พอแลวเพอจะปลอยวาง.



คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทห�

ยอมปรากฏ. เมอดวงอาทตยดวงทหาปรากฏ, นำ�ใน

มห�สมทรอนลกรอยโยชน กงวดลง นำาในมหาสมทรอนลก

สอง-ส�ม-ส-ห�-หก-เจดรอยโยชน กงวดลง เหลออย

เพยงเจดชวตนต�ล กม เหลออยเพยงหก-ห�-ส-ส�ม-

สอง กระทงหนงชวตนต�ล กม งวดลงเหลออยเพยง

เจดชวบรษ กม เหลออยเพยงหก-ห�-ส-ส�ม–สอง-หนง

กระทงครงชวบรษ กม งวดลง เหลออยเพยงแคสะเอว

เพยงแคเข� เพยงแคขอเท� กระทงเหลออย ลกเท�

นำ�ในรอยเท�โค ในทนนๆ เชนเดยวกบนำาในรอยเทาโค

เมอฝนเมดใหญเรมตกในฤดสารทลงมาในทนนๆ.

ภกษทงหลาย ! เพราะการปรากฏแหงอาทตย

ดวงทหา นำ�ในมห�สมทรไมมอยแมสกว�องคลเดยว

(นฉนใด); ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ไมเทยง

ฉนนน, สงขารทงหลาย ไมยงยน ฉนนน, สงขารทงหลาย

เปนสงทหวงอะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย ! เพยง

เทานกพอแลวเพอจะเบอหนายในสงขารทงปวง พอแลว

เพอจะคลายกำาหนด พอแลวเพอจะปลอยวาง.



คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทหก

ยอมปรากฏ. เพราะความปรากฏแหงอาทตยดวงทหก,

มห�ปฐพนและขนเข�สเนร กมควนขน ยงขนและ

ยงขน เปรยบเหมอนเตาเผาหมอ อนนายชางหมอ

สมไฟแลว ยอมมควนขนโขมง ยงขนและยงขน ฉะนน

(นฉนใด); ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ไมเทยง

ฉนนน, สงขารทงหลาย ไมยงยน ฉนนน, สงขารทงหลาย

เปนสงทหวงอะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย ! เพยง

เทานกพอแลวเพอจะเบอหนายในสงขารทงปวง พอแลว

เพอจะคลายกำาหนด พอแลวเพอจะปลอยวาง.


คราวโดยการลวงไปแหงกาลนานไกล อ�ทตยดวงทเจด

ยอมปรากฏ. เพราะความปรากฏแหงอาทตยดวงทเจด,

มห�ปฐพนและขนเข�สเนร ยอมมไฟลกโพลงๆ ม

เปลวเปนอนเดยวกน. เมอมหาปฐพนและขนเขาสเนร

อนไฟเผาอย ไหมอยอยางน เปลวไฟถกลมซดขนไป

จนถงพรหมโลก. ภกษทงหลาย ! เมอขนเข�สเนร

ถกไฟเผ�อย ไหมอย วนาศอย อนกองไฟทวมทบแลว,


ยอดทงหล�ยอนสงรอยโยชนบาง สอง-สาม-ส-หา

รอยโยชนบาง กพงทำ�ล�ยไป. ภกษทงหลาย ! เมอ

มห�ปฐพนและขนเข�สเนรอนไฟเผ�อย ไหมอย, ขเถ�

และเขม�ยอมไมปร�กฏ เหมอนเมอเนยใส หรอนำามน

ถกเผา ขเถาและเขมายอมไมปรากฏ ฉะนน (นฉนใด);

ภกษทงหลาย ! สงขารทงหลาย ไมเทยง ฉนนน,

สงขารทงหลาย ไมยงยน ฉนนน, สงขารทงหลาย เปน

สงทหวงอะไรไมได ฉนนน. ภกษทงหลาย ! เพยงเทาน

กพอแลวเพอจะเบอหนายในสงขารทงปวง พอแลวเพอ

จะคลายกำาหนด พอแลวเพอจะปลอยวาง.

ภกษทงหลาย ! ในขอคว�มนน ใครจะคด

ใครจะเชอ ว� “ปฐพนและขนเข�สเนรจกลกไหม จกวน�ศ

จกสญสนไปได” นอกเสยจาก พวกมบทอนเหนแลว.

สตตก. อ. ๒๓/๑๐๒-๑๐๕/๖๓.


๓๖ผลจ�กคว�มไมมธรรมะของมนษย

(อย�งเบ�)

ภกษทงหลาย ! สมยใด ร�ช� (ผปกครอง) ทงหล�ย

ไมตงอยในธรรม, สมยนน ราชยตต (ขาราชการ) ทงหลาย

กไมตงอยในธรรม;

เมอ ร�ชยตตทงหล�ย ไมตงอยในธรรม, พราหมณ

และคหบดทงหลาย กไมตงอยในธรรม;

เมอ พร�หมณและคหบดทงหล�ย ไมตงอยใน

ธรรม, ชาวเมองและชาวชนบททงหลาย กไมตงอยในธรรม;

เมอ ช�วเมองและช�วชนบททงหล�ย ไมตงอย

ในธรรม, ดวงจนทรและดวงอาทตย กมปรวรรต (การเคลอนท,

การหมนเวยน) ไมสมำาเสมอ;

เมอ ดวงจนทรและดวงอ�ทตย มปรวรรต

ไมสมำาเสมอ, ดาวนกษตรและดาวทงหลาย กมปรวรรต

ไมสมำาเสมอ;


เมอ ด�วนกษตรและด�วทงหล�ย มปรวรรต

ไมสมำาเสมอ, คนและวน กมปรวรรตไมสมำาเสมอ;

เมอ คนและวน มปรวรรตไมสมำาเสมอ, เดอน

และปกษ กมปรวรรตไมสมำาเสมอ;

เมอ เดอนและปกษ มปรวรรตไมสมำาเสมอ,

ฤดและป กมปรวรรตไมสมำาเสมอ;

เมอ ฤดและป มปรวรรตไมสมำาเสมอ, ลม

(ทกชนด) กพดไปไมสมำาเสมอ;

เมอ ลม (ทกชนด) พดไปไมสมำาเสมอ, ปญชสา

(ระบบแหงทศทางลมอนถกตอง) กแปรปรวน;

เมอ ปญชส� แปรปรวน, เทวดาทงหลาย ก

ระสำาระสาย;

เมอ เทวด�ทงหล�ย ระสำาระสาย, ฝนกตกลงมา

อยางไมเหมาะสม;

เมอ ฝนตก ลงมาอยางไมเหมาะสม, พชพรรณ

ขาวทงหลาย กแกและสกไมสมำาเสมอ;


ภกษทงหลาย ! เมอมนษยทงหลาย บรโภค

พชพรรณขาวทงหลายอนมความแกและสกไมสมำาเสมอ

กกล�ยเปนผมอ�ยสน ผวพรรณทร�ม ทพพลภ�พและ

มโรคภยไขเจบม�ก.

(ขอความตอไปน ไดตรสถงภาวะการณทตรงกนขาม

ผศกษาพงทราบโดยนยตรงกนขาม ตลอดสาย).

จตกก. อ ๒๑/๙๗/๗๐.


๓๗ผลจ�กคว�มไมมธรรมะของมนษย

(อย�งหนก)

ภกษทงหลาย ! เมอพระราชา มก�รกระทำ�ชนด

ทเปนไปแตเพยงเพอก�รคมครองอ�รกข�, แตมไดเปนไป

เพอก�รกระทำ�ใหเกดทรพย แกบคคลผไมมทรพยทงหลาย

ดงนนแลว คว�มย�กจนขดสน กเปนไปอย�งกว�งขว�ง

แรงกล�ถงทสด;

เพร�ะคว�มย�กจนขดสนเปนไปอยางกวางขวาง

แรงกลาถงทสด อทนน�ท�น (ลกทรพย) กเปนไปอยาง

กวางขวางแรงกลาถงทสด;

เพร�ะอทนน�ท�นเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด ก�รใชศสตร�วธโดยวธการตางๆ กเปนไปอยาง

กวางขวางแรงกลาถงทสด;

เพร�ะก�รใชศสตร�วธโดยวธการตางๆ เปนไป

อยางกวางขวางแรงกลาถงทสด ป�ณ�ตบ�ต (ซงหมายถง

การฆามนษยดวยกน) กเปนไปอยางกวางขวางแรงกลาถง

ทสด;


เพร�ะป�ณ�ตบ�ตเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด มส�ว�ท (การหลอกลวงคดโกง) กเปนไปอยาง

กวางขวางแรงกลาถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาจาก ๘ หมนป

เหลอเพยง ๔ หมนป)

เพร�ะมส�ว�ทเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด ปสณ�ว�ท (การพดจายแหยเพอการแตกกนเปนกก

เปนหม ทำาลายความสามคค) กเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๒ หมนป)

เพร�ะปสณ�ว�ทเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด ก�เมสมจฉ�จ�ร (การทำาช การละเมดของรกของ

บคคลอน) กเปนไปอยางกวางขวางแรงกลาถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๑ หมนป)

เพร�ะก�เมสมจฉ�จ�รเปนไปอยางกวางขวาง

แรงกลาถงทสด ผรสว�ท และ สมผปปล�ปว�ท (การใช

คำาหยาบ และคำาพดเพอเจอเพอความสำาราญ) กเปนไปอยาง

กวางขวางแรงกลาถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๕ พนป)


เพร�ะผรสว�ทและสมผปปล�ปว�ทเปนไป

อยางกวางขวางแรงกลาถงทสด อภชฌ�และพย�บ�ท

(แผนการกอบโกย และการทำาลายลาง) กเปนไปอยางกวางขวาง

แรงกลาถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๒,๕๐๐-

๒,๐๐๐ ป)

เพร�ะอภชฌ�และพย�บ�ทเปนไปอยางกวางขวาง

แรงกลาถงทสด มจฉ�ทฏฐ (ความเหนผดชนดเหนกงจกร

เปนดอกบว นยมความชว) กเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด; (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๑,๐๐๐ ป)

เพร�ะมจฉ�ทฏฐเปนไปอยางกวางขวางแรงกลา

ถงทสด (อกศล) ธรรมทงสาม คอ อธมมร�คะ (ความยนด

ทไมเปนธรรม) วสมโลภะ (ความโลภไมสนสด) มจฉ�ธรรม

(การประพฤตตามอำานาจกเลส) กเปนไปอยางกวางขวาง

แรงกลาถงทสด (อยางไมแยกกน); (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๕๐๐ ป)

เพร�ะ (อกศล) ธรรม ทงสาม ... นนเปนไปอยาง

กวางขวางแรงกลาถงทสด (อกศล) ธรรมทงหลาย คอ


ไมปฏบตอย�งถกตองในม�รด�, บด�, สมณพร�หมณ

ไมมกลเชฏฐ�ปจ�ยนธรรม (ความออนนอมตามฐานะสงตำา)

กเปนไปอยางกวางขวางแรงกลาถงทสด. (ในสมยน มนษยมอายขยถอยลงมาเหลอเพยง ๒๕๐-

๒๐๐-๑๐๐ ป)

สมยนน จกมสมยทมนษยมอายขยลดลงมา

เหลอเพยง ๑๐ ป (จกมลกษณะแหงความเสอมเสยมประการ

ตางๆ ดงททานกลาวไววา) : หญงอาย ๕ ป กมบตร;

รสทงหา คอเนยใส เนยขน น�ามน น�าผง น�าออย และ

รสเคม กไมปรากฏ; มนษยทงหลาย กนหญาทเรยกวา

กทรสกะ (ซงนยมแปลกนวาหญากบแก) แทนการกนขาว;

กศลกรรมบถหายไป ไมมรองรอย, อกศลกรรมบถ

รงเรองถงทสด; ในหมมนษย ไมมค�าพดวากศล จงไมม

การท�ากศล; มนษยสมยนน จกไมยกยองสรรเสรญ ความ

เคารพเกอกลตอมารดา (มตเตยยธรรม), ความเคารพ

เกอกลตอบดา (เปตเตยยธรรม), ความเคารพเกอกลตอ

สมณะ (สามญญธรรม), ความเคารพเกอกลตอพราหมณ

(พรหมญญธรรม), และกลเชฏฐาปจายนธรรม, เหมอนอยาง

ทมนษยยกยองกนอยในสมยน; ไมมค�าพดวา แม นาชาย


นาหญง พอ อา ลง ปา ภรรยาของอาจารย และค�าพดวา

เมยของคร; สตวโลกจกกระท�าการสมเภท (สมสส�าสอน)

เชนเดยวกนกบแพะ แกะ ไก สกร สนข สนขจงจอก;

ความอาฆาต ความพยาบาท ความคดราย ความคดฆา

เปนไปอยางแรงกลา แมในระหวางมารดากบบตร บตรกบ

มารดา บดากบบตร บตรกบบดา พกบนอง นองกบพ ทงชาย

และหญง เหมอนกบทนายพรานมความรสกตอเนอทงหลาย.

ในสมยนน จกม สตถนตรกปป (ก�รใชศสตร�วธ

ตดตอกนไมหยดหยอน) ตลอดเวล� ๗ วน : สตวทงหล�ย

เหล�นน จกมคว�มสำ�คญแกกนและกน ร�วกะว�

เนอ; แตละคนมศสตร�วธในมอ ปลงชวตซงกนและ

กนร�วกะว� ฆ�ปล� ฆ�เนอ.(มมนษยหลายคน ไมเขารวมวงสตถนตรกปปดวย

ความกลว หนไปซอนตวอยในททพอจะซอนตวไดตลอด ๗ วน

แลวกลบออกมาพบกนและกน ยนดสวมกอดกน กลาวแกกนและ

กนในทนนวา มโชคดทรอดมาได แลวกตกลงกนในการตงตน

ประพฤตธรรมกนใหมตอไป ชวตมนษยกคอยเจรญขน จาก ๑๐ ป

ตามลำาดบๆ จนถงสมย ๘ หมนป อกครงหนง จนกระทงเปนสมย

แหงศาสนาของพระพทธเจามพระนามวา เมตเตยยสมมาสมพทธะ).

ปา. ท. ๑๑/๗๐-๘๐/๓๙-๔๗.


๓๘ขอควรทร�บเกยวกบอกศลมล

(ร�คะ โทสะ โมหะ)

ภกษทงหลาย ! ถาพวกปรพพาชกเดยรถย

เหลาอนจะพงถามอยางนวา

“อาวโส ! ธรรม ๓ อยางเหลาน มอย คอ ราคะ โทสะ โมหะ.

อาวโส ! อะไรเปนความผดแปลก อะไรเปนความแตกตาง อะไรเปน

เครองแสดงความตาง ระหวางธรรม ๓ อยางเหลานน ?” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอถกถามอยางนแลว พง

พยากรณแกเขาวา “อาวโส ! ร�คะมโทษนอย คล�ยช�,

โทสะมโทษม�ก คล�ยเรว, โมหะมโทษม�ก คล�ยช�”.

ถาเขาถามวา “อาวโส ! อะไรเปนเหต อะไรเปนปจจย

ทท�าใหราคะทยงไมเกด เกดขน หรอราคะทเกดขนแลว เปนไป

เพอความเจรญโดยยง เพอความไพบลย ?” ดงน.

คำาตอบพงมวา สภนมต (สงทแสดงใหรสกวางาม);

คอเมอเขาทำาในใจซงสภนมตโดยไมแยบคาย ราคะทยง

ไมเกดกเกดขน และราคะทเกดอยแลว กเปนไปเพอ

ความเจรญโดยยง เพอความไพบลย. อาวโส ! นคอเหต

นคอปจจย.


ถาเขาถามอกวา “อาวโส ! อะไรเปนเหต อะไรเปนปจจย

ทท�าใหโทสะทยงไมเกด เกดขน หรอโทสะทเกดขนแลว เปนไป


คำาตอบพงมวา ปฏฆนมต (สงทแสดงใหรสก

กระทบกระทง); คอเมอเขาทำาในใจซงปฏฆนมตโดยไม

แยบคาย โทสะทยงไมเกดกเกดขน และโทสะทเกดอย

แลว กเปนไปเพอความเจรญโดยยง เพอความไพบลย.

อาวโส ! นคอเหต นคอปจจย.


ทท�าใหโมหะทยงไมเกด เกดขน หรอโมหะทเกดขนแลว เปนไป


คำาตอบพงมวา อโยนโสมนสก�ร (การกระทำาในใจ

โดยไมแยบคาย); คอเมอทำาในใจโดยไมแยบคาย โมหะท

ยงไมเกดกเกดขน และโมหะทเกดอยแลวกเปนไปเพอ

ความเจรญโดยยง เพอความไพบลย. อาวโส ! นคอเหต

นคอปจจย.


ทท�าใหราคะทยงไมเกด ไมเกดขน หรอราคะทเกดขนแลว ละไป ?” ดงน.


คำาตอบพงมวา อสภนมต (สงทแสดงใหรสกวา

ไมงาม); คอเมอเขาทำาในใจซงอสภนมตโดยแยบคาย

ราคะทยงไมเกดกไมเกดขน และราคะทเกดอยแลวกละไป.

อาวโส ! นคอเหต นคอปจจย.


ทท�าใหโทสะทยงไมเกดไมเกดขน หรอโทสะทเกดขนแลว ละไป?”

ดงน.

คำาตอบพงมวา เมตต�เจโตวมตต (ความหลดพน

แหงจตอนประกอบอยดวยเมตตา); คอเมอเขาทำาในใจซง

เมตตาเจโตวมตตโดยแยบคาย โทสะทยงไมเกดกไมเกดขน

และโทสะทเกดอยแลวกละไป. อาวโส ! นคอเหต นคอปจจย.


ทท�าใหโมหะทยงไมเกด ไมเกดขน หรอโมหะทเกดขนแลว ละไป?” ดงน.

คำาตอบพงมวา โยนโสมนสก�ร คอเมอทำาในใจ

โดยแยบคาย โมหะทยงไมเกดกไมเกดขน และโมหะ

ทเกดอยแลวกละไป. อาวโส ! นคอเหต นคอปจจย.

ตก. อ. ๒๐/๒๕๖/๕๐๘.


๓๙คณสมบตของทต

ภกษทงหลาย ! ภกษผประกอบดวยองค ๘

ควรทำาหนาททต.

องค ๘ เปนอยางไรเลา ? คอ ภกษในธรรมวนยน

๑. รบฟง

๒. ใหผอนฟง

๓. กำาหนด

๔. ทรงจำา

๕. เขาใจความ

๖. ใหผอนเขาใจความ

๗. ฉลาดตอประโยชนและมใชประโยชน

๘. ไมกอความทะเลาะ

ภกษใด เขาไปสบรษททพดคำาหยาบ กไม

สะทกสะทาน ไมยงคำาพดใหเสย ไมปกปดขาวสาสน

พดจนหมดความสงสย และถกถามกไมโกรธ.

ภกษผเชนนนแล ยอมควรทำาหนาททต.

จลล. ว. ๗/๒๐๑/๓๙๘.


๔๐ไมโกหกกน แมเพยงเพอหวเร�ะเลน

“ราหล ! นกบวช ทไมมความละอายในการแกลง

กลาวเทจ ทงทรอยวาเปนเทจ กมความเปนสมณะ เทากบ

ความวางเปลาของนำาในภาชนะน ฉนนนเหมอนกน ..ฯลฯ..”.

“ราหล ! เรากลาววา กรรมอนเปนบาปหนอย

หนง ซงนกบวชทไมมความละอายในการแกลงกลาวเทจ

ทงทรอยวาเปนเทจ จะทำาไมได หามไม. เพราะฉะนน

ในเรองน เธอทงหลาย พงสำาเหนยกใจไววา

“เร�ทงหล�ยจกไมกล�วมส�

แมแตเพอหวเร�ะกนเลน” ดงน.

ราหล ! เธอทงหลายพงสำาเหนยกใจไวอยางน”.

ม. ม. ๑๓/๑๒๓/๑๒๖.


๔๑งเปอนคถ

ภกษทงหลาย ! นกบวชชนดไร ททกๆ คน

ควรขยะแขยง ไมควรสมาคม ไมควรคบ ไมควรเขาใกล ?

ภกษทงหลาย ! นกบวชบางคนในกรณน เปน

คนทศล มความเปนอยเลวทราม ไมสะอาด มความ

ประพฤตชนดทตนเองนกแลวกกนแหนงตวเอง มการ

กระทำาทตองปกปดซอนเรน ไมใชสมณะกปฏญญาวา

เปนสมณะ ไมใชคนประพฤตพรหมจรรยกปฏญญาวา

ประพฤตพรหมจรรย เปนคนเนาใน เปยกแฉะ มสญชาต

หมกหมม เหมอนบอทเทขยะมลฝอย.

ภกษทงหลาย ! นกบวชชนดนแล ททกๆ คน

ควรขยะแขยง ไมควรสมาคม ไมควรคบ ไมควรเขาใกล.

ขอนนเพราะอะไร ?

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตวา ถงแมผทเขาใกลชด

จะไมถอเอานกบวชชนดน เปนตวอยางกตาม, แตวาเสยง

รำาลออนเสอมเสย จะระบอไปวา “คนๆ น มมตรเลว

มเพอนทราม มเกลอลามก” ดงน.


ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนงทตกลงไปจม

อยในหลมคถ กดไมไดกจรงแล, แตมนอาจทำาคน

ทเขาไปชวยยกมนขนจากหลมคถใหเปอนดวยคถได

(ดวยการดนของมน) นฉนใด.

ภกษทงหลาย ! แมผเขาใกลชด จะไมถอเอา

นกบวชชนดนเปนตวอยางกจรงแล, แตวา เสยงรำาลออน

เสอมเสยจะระบอไปวา “คนๆ น มมตรเลว มเพอนทราม

มเกลอลามก” ดงน ฉนนนเหมอนกน.

เพราะเหตนน นกบวชชนดน จงเปนคนททกๆ คน

ควรขยะแขยง ไมควรสมาคม ไมควรคบ ไมควรเขาใกล.

ตก. อ. ๒๐/๑๕๘/๔๖๖.

“กรรม” และ

ผลของการกระทำา


๔๒สงทควรรเบองตนเกยวกบ “กรรม”

ภกษทงหลาย ! เร�กล�วซงเจตน�ว�เปนกรรม

เพราะวาบคคลเจตนาแลว ยอมกระทำาซงกรรมดวยกาย

ดวยวาจา ดวยใจ ...

ภกษทงหลาย ! เหตเกด (นทานสมภวะ) แหง

กรรมทงหล�ย เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! เหตเกดแหงกรรมทงหลาย

คอ ผสสะ.

ภกษทงหลาย ! คว �ม ม ป ร ะม �ณต � งๆ

(เวมตตตา) แหงกรรมทงหล�ย เปนอย�งไรเล� ?


กรรมททำาสตวใหเสวยเวทนาในนรก มอย,

กรรมททำาสตวใหเสวยเวทนาในกำาเนดเดรจฉาน มอย,

กรรมททำาสตวใหเสวยเวทนาในเปรตวสย มอย,

กรรมททำาสตวใหเสวยเวทนาในมนษยโลก มอย,

กรรมททำาสตวใหเสวยเวทนาในเทวโลก มอย...


ภกษทงหลาย ! วบ�กแหงกรรมท งหล�ย


ภกษทงหลาย ! เ ร ากล า ววบากแห งกรรม

ทงหลายวามอย ๓ อยาง คอ วบ�กในทฏฐธรรม

(คอทนควน) หรอวา วบ�กในอปะปชชะ (คอในเวลาตอมา)

หรอวา วบ�กในอปรปรย�ยะ (คอในเวลาตอมาอก) ...

ภกษทงหลาย ! คว�มดบแหงกรรม เปน

อย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ความดบแหงกรรม ยอมม

เพราะ คว�มดบแหงผสสะ.

อรยมรรคมองค ๘ นนนเอง เปนขอปฏบตใหถง

คว�มดบไมเหลอแหงกรรม (กมมนโรธค�มนปฏปท�);

ไดแก ส งเหลานคอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ

สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สมมาวายามะ

สมมาสต สมมาสมาธ.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๕๘,๔๖๓-๔๖๔/๓๓๔.


๔๓ก�ยน เปน “กรรมเก�”

ภกษทงหลาย ! ก�ยน ไมใชของเธอทงหล�ย

และทงไมใชของบคคลเหล�อน. ภกษทงหลาย !

กรรมเกา (คอกาย) น อนเธอทงหลาย พงเหนวาเปนสง

ทปจจยปรงแตงขน (อภสงขต), เปนสงทปจจยทำาให

เกดความรสกขน (อภสญเจตยต), เปนสงทมความรสก

ตออารมณได (เวทนย).

ภกษทงหลาย ! ในกรณของกายนน อรยสาวก

ผไดสดบแลว ยอมทำาไวในใจโดยแยบคายเปนอยางด

ซงปฏจจสมปบ�ท นนเทยว ดงนวา

“ดวยอ�ก�รอย�งน :

เพร�ะสงนม, สงนจงม;

เพร�ะคว�มเกดขนแหงสงน, สงนจงเกดขน;

เพร�ะสงนไมม, สงนจงไมม;

เพร�ะคว�มดบไปแหงสงน, สงนจงดบไป :

ขอนไดแกสงเหล�นคอ

เพร�ะมอวชช�เปนปจจย จงมสงข�รทงหล�ย;

เพร�ะมสงข�รเปนปจจย จงมวญญ�ณ;


เพร�ะมวญญ�ณเปนปจจย จงมน�มรป;

เพร�ะมน�มรปเปนปจจย จงมสฬ�ยตนะ;

เพร�ะมสฬ�ยตนะเปนปจจย จงมผสสะ;

เพร�ะมผสสะเปนปจจย จงมเวทน�;

เพร�ะมเวทน�เปนปจจย จงมตณห�;

เพร�ะมตณห�เปนปจจย จงมอป�ท�น;

เพร�ะมอป�ท�นเปนปจจย จงมภพ;

เพร�ะมภพเปนปจจย จงมช�ต;

เพร�ะมช�ตเปนปจจย, ชร� มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ

โทมนส อป�ย�สทงหล�ย จงเกดขนครบถวน :

คว�มเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอ�ก�ร

อย�งน.

เพราะความจางคลายดบไปโดยไมเหลอแหง

อวชชานน นนเทยว จงมความดบแหงสงขาร, เพราะ

มความดบแหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ; ....

ฯลฯ....ฯลฯ....ฯลฯ.... เพราะมความดบแหงชาตนนแล

ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อปายาส

ทงหลาย จงดบสน : ความดบลงแหงกองทกขทงสนน

ยอมม ดวยอาการอยางน” ดงน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๗๗/๑๔๓.


๔๔ศล ๕

(ป�ณ�ตป�ต� เวรมณ) เธอนน ละปาณาตบาต

เวนขาดจากปาณาตบาต (ฆาสตว) วางทอนไมและศสตรา

เสยแลว มความละอาย ถงความเอนดกรณา หวง

ประโยชนเกอกลในบรรดาสตวทงหลายอย.

(อทนน�ท�น� เวรมณ) เธอนน ละอทนนาทาน

เวนขาดจากอทนนาทาน (ลกทรพย) ถอเอาแตของทเขา

ใหแลว หวงอยแตของทเขาให ไมเปนขโมย มตนเปนคน

สะอาดเปนอย.

(ก�เมสมจฉ�จ�ร� เวรมณ) เธอนน ละการ

ประพฤตผดในกาม เวนขาดจากการประพฤตผดในกาม

(คอเวนขาดจากการประพฤตผด) ในหญง ซงมารดารกษา

บดารกษา พนองชาย พนองหญง หรอญาตรกษา อน

ธรรมรกษา เปนหญงมสาม หญงอยในสนไหม โดยทสด

แมหญงอนเขาหมนไว (ดวยการคลองพวงมาลย) ไมเปน

ผประพฤตผดจารตในรปแบบเหลานน.


(มส�ว�ท� เวรมณ) เธอนน ละมสาวาท เวนขาด

จากมสาวาท พดแตความจรง รกษาความสตย มนคงใน

คำาพด มคำาพดควรเชอถอได ไมแกลงกลาวใหผดตอโลก.

(สร�เมระยะมชชะปม�ทฏฐ�น� เวรมณ) เธอนน

เวนขาดจากการดมนำาเมา คอสราและเมรย อนเปนทตง

ของความประมาท.

ปา. ท. ๑๑/๒๔๗/๒๘๖.

ส. ท. ๙/๘๓/๑๐๓.

ทสก. อ. ๒๔/๒๘๕/๑๖๕.


๔๕ท�น ทจดว�เปน มห�ท�น

ภกษทงหลาย ! อรยสาวก ในกรณน ละ

ป�ณ�ตบ�ต เวนข�ดจ�กป�ณ�ตบ�ต. ภกษทงหลาย !

อรยสาวกเวนขาดจากปาณาตบาตแลว ยอมชอวา ให

อภยท�น อเวรท�น อพย�ปชฌท�น แกสตวทงหล�ย

ม�กไมมประม�ณ; ครนใหอภยทาน อเวรทาน

อพยาปชฌทาน แกสตวทงหลายมากไมมประมาณแลว

ยอมเปนผ มสวนแหงคว�มไมมภย ไมมเวร ไมม

คว�มเบยดเบยน อนไมมประม�ณ. ภกษทงหลาย !

นเปนท�นชนปฐม เปนมห�ท�น รจกกนวาเปนของเลศ

เปนของมมานาน เปนของประพฤตสบกนมาแตโบราณ

ไมถกทอดทงเลย ไมเคยถกทอดทงในอดต ไมถกทอดทง

อยในปจจบน และจกไมถกทอดทงในอนาคต อน

สมณพราหมณผรไมคดคาน. ภกษทงหลาย ! ขอน

เปนทอธารแหงบญ เปนทไหลออกแหงกศล นำามาซงสข

เปนไปเพอยอดสดอนด มสขเปนวบาก เปนไปเพอ

สวรรค เปนไปเพอประโยชนเกอกลเพอความสขอนพง

ปรารถนา นารกใคร นาพอใจ.


(ในกรณศล ๕ อกสขอทเหลอ คอ การเวนขาดจาก

อทนนาทาน, การเวนขาดจากกาเมสมฉาจาร, การเวนขาดจาก

มสาวาท และการเวนขาดจากการดมนำาเมา คอสราและเมรย

อนเปนทตงแหงความประมาท กตรสอยางเดยวกน)

ภกษทงหลาย ! ทาน ๕ ประการนแล เปน

มหาทานรจกกนวาเปนของเลศ เปนของมมานาน เปน

ของประพฤตสบกนมาแตโบราณ ไมถกทอดทงเลย

ไมเคยถกทอดทงในอดต ไมถกทอดทงอยในปจจบน

และจกไมถกทอดทงในอนาคต อนสมณพราหมณผร

ไมคดคาน.

อฏก. อ. ๒๓/๒๕๐/๑๒๙.


๔๖อโบสถ (ศล)

(ป�ณ�ตป�ต� เวรมณ) เธอนน ละปาณาตบาต

เวนขาดจากปาณาตบาต (ฆาสตว) วางทอนไมและศสตรา

เสยแลว มความละอาย ถงความเอนดกรณา หวง

ประโยชนเกอกลในบรรดาสตวทงหลายอย.

(อทนน�ท�น� เวรมณ) เธอนน ละอทนนาทาน

เวนขาดจากอทนนาทาน (ลกทรพย) ถอเอาแตของทเขา

ใหแลว หวงอยแตของทเขาให ไมเปนขโมย มตนเปนคน

สะอาดเปนอย.

(อพรหมจรย� เวรมณ) เธอนน ละกรรม

อนไมใชพรหมจรรย ประพฤตพรหมจรรยโดยปกต

ประพฤตหางไกลเวนขาดจากการเสพเมถนอนเปนของ

ชาวบาน.

(มส�ว�ท� เวรมณ) เธอนน ละมสาวาท เวนขาด

จากมสาวาท พดแตความจรง รกษาความสตย มนคงใน

คำาพด มคำาพดควรเชอถอได ไมแกลงกลาวใหผดตอโลก.


(สร�เมระยะมชชะปม�ทฏฐ�น� เวรมณ) เธอนน

เวนขาดจากการดมนำาเมา คอสราและเมรย อนเปนทตง

ของความประมาท.

(วก�ละโภชน� เวรมณ) เธอนน เปนผฉน

อาหารวนหนงเพยงหนเดยว เวนจากการฉนในราตรและ

วกาล.

(นจจะคตะว�ทตะวสกะทสสะน� เวรมณ)

เธอนน เปนผ เวนขาดจากการฟอนรำา การขบรอง

การประโคม และการดการเลนชนดเปนขาศกแกกศล.

(ม�ล�คนธะวเลปะนะธ�ระณะมณฑะนะวภ-

สะนฏฐ�น� เวรมณ) เธอนน เปนผเวนขาดจากการ

ประดบประดา คอทดทรงตกแตงรางกายดวยมาลา ของหอม

และเครองลบทา.

(อจจ�สะยะนะมห�สะยะน� เวรมณ) เธอนน

เปนผเวนขาดจากการนอนบนทนอนสงใหญ สำาเรจการนอน

บนทนอนอนตำา.

ตก. อ. ๒๐/๒๗๑/๕๑๐.


๔๗อกศลกรรมบถ ๑๐

จนทะ ! คว�มไมสะอ�ดท�งก�ย ม ๓ อย�ง

คว�มไมสะอ�ดท�งว�จ� ม ๔ อย�ง

คว�มไมสะอ�ดท�งใจ ม ๓ อย�ง

จนทะ ! คว�มไมสะอ�ดท�งก�ย ม ๓ อย�ง


(๑) บคคลบางคนในกรณน เปนผมปกตทำ�

สตวมชวตใหตกลวง หยาบชา มฝามอเปอนดวย

โลหต มแตการฆาและทบต ไมมความเอนดในสตวมชวต.

(๒) เปนผมปกตถอเอ�สงของทมเจ�ของ

มไดให คอวตถอปกรณแหงทรพยของบคคลอนทอยใน

บานหรอในปากตาม เปนผถอเอาสงของทเขาไมไดให

ดวยอาการแหงขโมย.

(๓) เปนผมปกตประพฤตผดในก�ม (คอ

ประพฤตผด) ในหญง ซงมารดารกษา บดารกษา พนองชาย

พนองหญงหรอญาตรกษา อนธรรมรกษา เปนหญงมสาม

หญงอยในสนไหม โดยทสดแมหญงอนเขาหมนไว (ดวยการ

คลองพวงมาลย) เปนผประพฤตผดจารตในรปแบบเหลานน.


จนทะ ! อยางนแล เปนความไมสะอาดทาง

กาย ๓ อยาง.

จนทะ ! คว�มไมสะอ�ดท�งว�จ� ม ๔ อย�ง


(๑) บคคลบางคนในกรณน เปนผมปกตกล�วเทจ

ไปสสภากด ไปสบรษทกด ไปสทามกลางหมญาตกด

ไปสทามกลางศาลาประชาคมกด ไปสทามกลางราชสกลกด

อนเขานำาไปเปนพยาน ถามว า “บรษผ เจรญ !

ทานรอยางไร ทานจงกลาวไปอยางนน” ดงน, บรษนน

เมอไมรกกลาววาร เมอไมเหนกกลาววาเหน เมอเหนก

กลาววาไมเหน, เพราะเหตตนเอง เพราะเหตผอนหรอ

เพราะเหตเหนแกอามสไรๆ กเปนผกลาวเทจทงทรอย.

(๒) เปนผมว�จ�สอเสยด คอฟงจากฝายน

แลวไปบอกฝายโนน เพอทำาลายฝายน หรอฟงจากฝายโนน

แลวมาบอกฝายน เพอทำาลายฝายโนน เปนผทำาคนท

สามคคกนใหแตกกน หรอทำาคนทแตกกนแลวใหแตกกน

ยงขน พอใจ ยนด เพลดเพลนในการแตกกนเปนพวก

เปนผกลาววาจาทกระทำาใหแตกกนเปนพวก.


(๓) เปนผมว�จ�หย�บ อนเปนวาจาหยาบคาย

กลาแขง แสบเผดตอผอน กระทบกระเทยบผอน

แวดลอมอยดวยความโกรธ ไมเปนไปเพอสมาธ เขาเปน

ผกลาววาจามรปลกษณะเชนนน.

(๔) เปนผมว�จ�เพอเจอ คอเปนผกลาวไมถก

กาล ไมกลาวตามจรง กลาวไมองอรรถ ไมองธรรม ไมองวนย

เปนผกลาววาจาไมมทตงอาศย ไมถกกาละเทศะ ไมมจดจบ

ไมประกอบดวยประโยชน.

จนทะ ! อยางนแล เปนความไมสะอาดทาง

วาจา ๔ อยาง.

จนทะ ! คว�มไมสะอ�ดท�งใจ ม ๓ อย�ง


(๑) บคคลบางคนในกรณน เปนผม�กดวย

อภชฌ� (ความโลภเพงเลง) เปนผโลภเพงเลงวตถอปกรณ

แหงทรพยของผอน วา “สงใดเปนของผอน สงนนจงเปน

ของเรา” ดงน;

(๒) เปนผมจตพย�บ�ท มความดำารในใจ

เปนไปในทางประทษรายวา “สตวทงหลายเหลาน


จงเดอดรอน จงแตกทำาลาย จงขาดสญ จงพนาศ

อยาไดมอยเลย” ดงน เปนตน;

(๓) เปนผมคว�มเหนผด มทสสนะวปรตวา

“ทานทใหแลว ไมม (ผล), ยญทบชาแลว ไมม (ผล), การบชา

ทบชาแลว ไมม (ผล), ผลวบากแหงกรรมทสตวทำาดทำาชว

ไมม, โลกน ไมม, โลกอน ไมม, มารดา ไมม, บดา ไมม,

โอปปาตกะสตว ไมม, สมณพราหมณทไปแลว ปฏบตแลว

โดยชอบถงกบกระทำาใหแจงโลกนและโลกอนดวยปญญา

โดยชอบเอง แลวประกาศใหผอนร กไมม” ดงน.

จนทะ ! อยางนแล เปนความไมสะอาดทางใจ

๓ อยาง.

จนทะ ! เหล�นแล เรยกว� อกศลกรรมบถ ๑๐.

จนทะ ! บคคลประกอบดวยอกศลกรรมบถ

๑๐ เหลาน ลกจากทนอนตามเวลาแหงตนแลว แมจะลบ

แผนดน กเปนคนสะอาดไปไมได, แมจะไมลบแผนดน

กเปนคนสะอาดไปไมได; แมจะจบโคมยสด กเปนคน

สะอาดไปไมได, แมจะไมจบโคมยสด กเปนคนสะอาด

ไปไมได; แมจะจบหญาเขยว กเปนคนสะอาดไปไมได,


แมจะไมจบหญาเขยว กเปนคนสะอาดไปไมได; แมจะ

บำาเรอไฟ กเปนคนสะอาดไปไมได, แมจะไมบำาเรอไฟ

กเปนคนสะอาดไปไมได; แมจะไหวดวงอาทตย กเปน

คนสะอาดไปไมได, แมจะไมไหวดวงอาทตย กเปนคน

สะอาดไปไมได; แมจะลงนำาในเวลาเยนเปนครงทสาม

กเปนคนสะอาดไปไมได, แมจะไมลงนำาในเวลาเยนเปน

ครงทสาม กเปนคนสะอาดไปไมได.

ขอนนเพราะเหตไร ?

จนทะ ! เพราะเหตวา อกศลกรรมบถ ๑๐

ประก�รเหล�น เปนตวคว�มไมสะอ�ด และเปนเครอง

กระทำ�คว�มไมสะอ�ด.

จนทะ ! อนง เพร�ะมก�รประกอบดวยอกศล-

กรรมบถทง ๑๐ ประก�รเหล�นเปนเหต นรกยอม

ปร�กฏ กำ�เนดเดรจฉ�นยอมปร�กฏ เปรตวสยยอม

ปร�กฏ หรอว� ทคตใดๆ แมอนอก ยอมม.

ทสก. อ. ๒๔/๒๘๓-๒๘๙/๑๖๕.


๔๘กศลกรรมบถ ๑๐

จนทะ ! คว�มสะอ�ดท�งก�ยม ๓ อย�ง

คว�มสะอ�ดท�งว�จ�ม ๔ อย�ง

คว�มสะอ�ดท�งใจม ๓ อย�ง

จนทะ ! คว�มสะอ�ดท�งก�ยม ๓ อย�งนน


(๑) บคคลบางคนในกรณน ละก�รทำ�สตว

มชวตใหตกลวง เวนขาดจากปาณาตบาต วางทอนไม

วางศสตรา มความละอาย ถงความเอนดกรณาเกอกลแก

สตวทงหลายอย.

(๒) ละก�รถอเอ�สงของทเจ�ของมไดให

เวนขาดจากการถอเอาสงของทเจาของมไดให ไมถอเอา

ทรพยและอปกรณแหงทรพยอนเจาของไมไดให ในบานกด

ในปากด ดวยอาการแหงขโมย.

(๓) ละก�รประพฤตผดในก�ม เวนขาดจาก

การประพฤตผดในกาม, (คอเวนจากการประพฤตผด) ในหญง

ซงมารดารกษา บดารกษา พนองชาย พนองหญง หรอ


ญาตรกษา อนธรรมรกษา เปนหญงมสาม หญงอยใน

สนไหม โดยทสดแมหญงอนเขาหมนไว (ดวยการคลอง

มาลย) ไมเปนผประพฤตผดจารตในรปแบบเหลานน.

จนทะ ! อยางนแล เปนความสะอาดทางกาย

๓ อยาง.

จนทะ ! คว�มสะอ�ดท�งว�จ� ม ๔ อย�ง นน


(๑) บคคลบางคนในกรณน ละมส�ว�ท เวน

ขาดจากมสาวาท ไปสสภากด ไปสบรษทกด ไปส

ทามกลางหมญาตกด ไปสทามกลางศาลาประชาคมกด

ไปสทามกลางราชสกลกด อนเขานำาไปเปนพยาน ถามวา

“บรษผเจรญ ! ทานรอยางไร ทานจงกลาวไปอยางนน”

ดงน, บรษนน เมอไมรกกลาววาไมร เมอรกกลาววาร

เมอไมเหนกกลาววาไมเหน เมอเหนกกลาววาเหน,

เพราะเหตตนเอง เพราะเหตผอน หรอเพราะเหตเหนแก

อามสไรๆ กไมเปน ผกลาวเทจทงทรอย.

(๒) ละคำ�สอเสยด เวนขาดจากการสอเสยด

ไดฟงจากฝายนแลวไมเกบไปบอกฝายโนน เพอแตกจาก

ฝายน หรอไดฟงจากฝายโนนแลวไมเกบมาบอกแกฝายน


เพอแตกจากฝายโนน แตจะสมานคนทแตกกนแลวให

กลบพรอมเพรยงกน อดหนนคนทพรอมเพรยงกนอย

ใหพรอมเพรยงกนยงขน เปนคนชอบในการพรอมเพรยง

เปนคนยนดในการพรอมเพรยง เปนคนพอใจในการ

พรอมเพรยง กลาวแตวาจาททำาใหพรอมเพรยงกน.

(๓) ละก�รกล�วคำ�หย�บเสย เวนขาดจาก

การกลาวคำาหยาบ กลาวแตวาจาทไมมโทษ เสนาะโสต

ใหเกดความรก เปนคำาฟใจ เปนคำาสภาพทชาวเมอง

เขาพดกน เปนทใครทพอใจของมหาชน กลาวแตวาจา

เชนนนอย.

(๔) ละคำ�พดเพอเจอ เวนขาดจากคำาพดเพอเจอ

กลาวแตในเวลาอนสมควร กลาวแตคำาจรง เปนประโยชน

เปนธรรม เปนวนย กลาวแตวาจามทตง มหลกฐานทอางอง

มเวลาจบ ประกอบดวยประโยชน สมควรแกเวลา.

จนทะ ! อยางนแล เปนความสะอาดทางวาจา

๔ อยาง.

จนทะ ! คว�มสะอ�ดท�งใจ ม ๓ อย�ง เปน

อย�งไรเล� ?


(๑) บคคลบางคนในกรณน เปนผไมม�กดวย

อภชฌ� คอเปนผไมโลภ เพงเลงวตถอปกรณแหงทรพย

ของผอน วา “สงใดเปนของผอน สงนนจงเปนของเรา”

ดงน.

(๒) เปนผไมมจตพย�บ�ท มความดำารแหงใจ

อนไมประทษรายวา “สตวทงหลาย จงเปนผไมมเวร ไมม

ความเบยดเบยน ไมมทกข มสข บรหารตนอยเถด” ดงน

เปนตน.

(๓) เปนผมคว�มเหนถกตอง มทสสนะไม

วปรต วา “ทานทใหแลว ม (ผล), ยญทบชาแลว ม (ผล),

การบชาทบชาแลว ม (ผล), ผลวบากแหงกรรมทสตวทำาด

ทำาชว ม, โลกอน ม, มารดา ม, บดา ม, โอปปาตกสตว ม,

สมณพราหมณทไปแลวปฏบตแลวโดยชอบ ถงกบกระทำา

ใหแจงโลกนและโลกอน ดวยปญญาโดยชอบเอง แลว

ประกาศใหผอนร กม” ดงน.

จนทะ ! อยางนแล เปนความสะอาดทางใจ ๓

อยาง.

จนทะ ! เหล�นแล เรยกว� กศลกรรมบถ ๑๐.


จนทะ ! บคคลประกอบดวยกศลกรรมบถ ๑๐

ประการเหลาน ลกจากทนอนตามเวลาแหงตนแลว แมจะ

ลบแผนดน กเปนคนสะอาด, แมจะไมลบแผนดน กเปน

คนสะอาด; แมจะจบโคมยสด กเปนคนสะอาด, แมจะไม

จบโคมยสด กเปนคนสะอาด; แมจะจบหญาเขยว กเปน

คนสะอาด, แมจะไมจบหญาเขยว กเปนคนสะอาด; แม

จะบำาเรอไฟ กเปนคนสะอาด, แมจะไมบำาเรอไฟ กเปน

คนสะอาด; แมจะไหวพระอาทตย กเปนคนสะอาด, แม

จะไมไหวพระอาทตย กเปนคนสะอาด; แมจะลงนำาใน

เวลาเยนเปนครงทสามกเปนคนสะอาด แมจะไมลงนำาใน

เวลาเยนเปนครงทสาม กเปนคนสะอาด.


จนทะ ! เพราะเหตวา กศลกรรมบถ ๑๐ ประก�ร

เหล�น เปนตวคว�มสะอ�ด และเปนเครองกระทำ�

คว�มสะอ�ด.

จนทะ ! อนง เพร�ะมก�รประกอบดวย

กศลกรรมบถท ง ๑๐ ประก�รเหล�น เปนเหต

พวกเทพจงปร�กฏ หรอว�สคตใดๆ แมอนอก ยอมม.

ทสก. อ. ๒๔/๒๘๓-๒๘๙/๑๖๕.


๔๙อ�นสงสสำ�หรบผทำ�ศลใหบรบรณ

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย จงมศลสมบรณ

มปาตโมกขสมบรณอยเถด พวกเธอทงหลาย จงสำารวม

ดวยปาตโมกขสงวร สมบรณดวยมรรยาทและโคจรอยเถด

จงเปนผเหนเปนภยในโทษทงหลายทมประมาณนอย

สมาทานศกษาในสกขาบททงหลายเถด.

ภกษทงหลาย ! ถาภกษหากจำานงวา “เราพงเปน

ทรก ทเจรญใจ ทเคารพ ทยกยอง ของเพอนผประพฤต

พรหมจรรยดวยกนทงหลาย” ดงนแลว, เธอพงทำาให

บรบรณในศลทงหลาย พงตามประกอบในธรรมเปน

เครองสงบแหงจตในภายใน เปนผไมเหนหางในฌาน,

เปนผประกอบพรอมดวยวปสสนา และใหวตรแหงผอย

สญญาคารทงหลาย เจรญงอกงามเถด.

ภกษทงหลาย ! ถาภกษหากจำานงวา “เราพงเปน

ผมลาภดวยบรขารคอ จวร บณฑบาต เสนาสนะ และ

คลานปจจยเภสชบรขารทงหลาย” ดงนกด, ...ฯลฯ...


ภกษทงหลาย ! ถาภกษหากจำานงวา “เรา

บรโภคจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสช-

บรขารของทายกเหลาใด การกระทำาเหลานน พงมผลมาก

มอานสงสมากแกทายกเหลานน” ดงนกด, ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ถาภกษหากจำานงวา “ญาต

สายโลหตทงหลาย ซงตายจากกนไปแลว มจตเลอมใส

ระลกถงเราอย ขอนนจะพงมผลมาก มอานสงสมาก

แกเขาเหลานน” ดงนกด, ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ถาภกษหากจำานงวา “เราพง

อดทนไดซงความไมยนดและความยนด, อนง ความไม

ยนดอยาเบยดเบยนเรา, เราพงครอบงำายำายความไมยนด

ซงยงเกดขนแลวอยเถด” ดงนกด, ...ฯลฯ...


อดทนความขลาดกลวได, อนง ความขลาดกลวอยา

เบยดเบยนเรา, เราพงครอบงำายำายความขลาดกลว

ทบงเกดขนแลวอยเถด” ดงนกด, ...ฯลฯ...


ไดตามตองการ ไดไมยาก ไดไมลำาบาก ซงฌานทงส


อนเปนไปในจตอนยง เปนทฏฐธรรมสขวหาร” ดงนกด,

...ฯลฯ...


เปนโสดาบน เพราะความสนไปแหงสงโยชนสาม

เปนผมอนไมตกตำาเปนธรรมดา ผเทยงตอพระนพพาน

มการตรสร อยขางหนา” ดงนกด, ...ฯลฯ...


เปนสกทาคาม เพราะความสนไปแหงสงโยชนสาม

และเพราะความเบาบางแหงราคะ โทสะ และโมหะ

พงมาสเทวโลกอกครงเดยวเทานน แลวพงทำาทสด

แหงทกขได” ดงนกด, ...ฯลฯ...


เปนโอปปาตกะ (พระอนาคาม) เพราะความสนไปแหง

สงโยชนเบองตำาหา พงปรนพพานในภพนน ไมกลบ

จากโลกนน เปนธรรมดา” ดงนกด, ...ฯลฯ...


แสดงอทธวธมอยางตางๆ ได” ดงนกด, ...ฯลฯ...



มทพยโสต” ดงนกด, ...ฯลฯ...

ภกษทงหลาย ! ถ าภกษหากจำ านงว า “ เรา

ใครครวญแลว พงรจตของสตวเหลาอน, ของบคคล

เหลาอน ดวยจตของตน” ดงนกด, ...ฯลฯ...


ตามระลกถงภพทเคยอยในกาลกอนไดหลายๆ อยาง...”

ดงนกด, ...ฯลฯ..


เหนสตวทงหลายดวยจกษทพย อนหมดจดเกนจกษ

สามญของมนษย” ดงนกด, ...ฯลฯ...


ทำาใหแจงเจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได

เพราะความสนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญาอนยงเอง

ในทฏฐธรรมเทยวเขาถงแลวแลอย” ดงนกด,

เธอพงทำ�ใหบรบรณในศลทงหล�ย พงต�ม

ประกอบในธรรมเปนเครองสงบแหงจตในภ�ยใน

เปนผไมเหนห�งในฌ�นประกอบพรอมแลวดวยวปสสน�

และใหวตรแหงผอยสญญ�ค�รทงหล�ยเจรญงอกง�มเถด.


คำาใดทเราผตถาคตกลาวแลววา

“ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย

จงมศลสมบรณ มปาตโมกขสมบรณอยเถด

เธอทงหลาย จงสำารวมดวยปาตโมกขสงวร

สมบรณดวยมรรยาทและโคจรอยเถด

จงเปนผเหนเปนภยในโทษทงหลายทมประมาณเลกนอย

สมาทานศกษาในสกขาบททงหลายเถด” ดงน.

คำานนอนเราตถาคต อาศยเหตผลดงกลาวนแล

จงไดกลาวแลว.

ม. ม. ๑๒/๕๘/๗๓.


๕๐ผลของก�รมศล

ภกษทงหลาย ! สตวทงหล�ยเปนผมกรรม

เปนของตน เปนท�ย�ทแหงกรรม มกรรมเปนกำ�เนด

มกรรมเปนเผ�พนธ มกรรมเปนทพงอ�ศย กระทำ�

กรรมใดไว ดกต�มชวกต�ม จกเปนผรบผลแหงกรรมนน.

ภกษทงหลาย ! บ คคลบางคน ในกรณน

ละป�ณ�ตบ�ต เวนขาดจากปาณาตบาต วางทอนไม

วางศสตรา มความละอาย ถงความเอนดกรณาเกอกลแก

สตวทงหลาย. เขาไมกระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) กาย

ไมกระเสอกกระสนดวย (กรรมทาง) วาจา ไมกระเสอกกระสน

ดวย (กรรมทาง) ใจ; กายกรรมของเขาตรง วจกรรมของ

เขาตรง มโนกรรมของเขาตรง : คตของเขาตรง อปบต

ของเขาตรง.

ภกษทงหลาย ! สำาหรบผมคตตรง มอปบตตรงนน

เรากลาวคตอยางใดอยางหนงในบรรดาคตสองอยางแกเขา

คอ เหลาสตวผมสขโดยสวนเดยว หรอวาตระกลอนสง


ตระกลขตตยมหาศาล ตระกลพราหมณมหาศาล หรอ

ตระกลคหบดมหาศาลอนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก

มทองและเงนมาก มอปกรณแหงทรพยมาก...

(ในกรณแหงบคคลผไมกระทำาอทนนาทาน ไมกระทำ�

ก�เมสมจฉ�จ�ร กไดตรสไวดวยขอความอยางเดยวกนกบ

ในกรณของผไมกระทำาปาณาตบาต ดงกลาวมาแลวขางบน

ทกประการ).

ทสก. อ. ๒๔/๓๑๑/๑๙๓.


๕๑ผลของก�รไมมศล

ภกษทงหลาย ! ป�ณ�ตบ�ต ทเสพทวแลว

เจรญแลว ทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไป

เพอกำาเนดเดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย วบ�กแหง

ป�ณ�ตบ�ตของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ มอ�ยสน.

ภกษทงหลาย ! อทนน�ท�น ทเสพทวแลว

เจรญแลว ทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปนไป

เพอกำาเนดเดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย วบ�กแหง

อทนน�ท�นของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ คว�มเสอมแหงโภคทรพย.

ภกษทงหลาย ! ก�เมสมจฉ�จ�ร ทเสพทวแลว

เจรญแลว ทำ าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก

เปนไปเพอกำาเนดเดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย

วบ�กแหงก�เมสมจฉ�จ�รของผเปนมนษยทเบ�กว�

วบ�กทงปวง คอ วบากทเปนไปเพอ กอเวรดวยศตร.


ภกษทงหลาย ! ม ส � ว � ท ท เ สพท ว แล ว

เจรญแลว ทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก เปน

ไปเพอกำาเนดเดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย วบ�ก

แหงมส�ว�ทของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ ก�รถกกล�วตดวยคำ�ไมจรง.

ภกษทงหลาย ! ปสณ�ว�ท (คำายยงใหแตกกน)

ทเสพทวแลว เจรญแลว ทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก

เปนไปเพอกำาเนดเดรจฉาน เปนไปเพอเปรตวสย วบ�ก

แหงปสณ�ว�ทของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ ก�รแตกจ�กมตร.

ภกษทงหลาย ! ผรสว�ท (คำาหยาบ) ทเสพทว

แลว เจรญแลว ทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอนรก


แหงผรสว�ทของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ ก�รไดฟงเสยงทไมน�พอใจ.


ภกษทงหลาย ! สมผปปล�ปว�ท (คำาเพอเจอ)



แหงสมผปปล�ปว�ทของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�ก

ทงปวง คอ วบากทเปนไปเพอ ว�จ�ทไมมใครเชอถอ.

ภกษทงหลาย ! ก�รดมนำ�เม�คอสร�และเมรย



แหงก�รดมนำ�เม�ของผเปนมนษยทเบ�กว�วบ�กทงปวง

คอ วบากทเปนไปเพอ คว�มเปนบ� (อมมตตก).

อฏก. อ. ๒๓/๒๕๑/๑๓๐.


๕๒ทำ�ด ไดด

มาณพ ! บคคลบางคนในโลกนจะเปนสตร

กตาม บรษกตาม ละป�ณ�ตบ�ตแลว เปนผเวนขาดจาก

ปาณาตบาต วางอาชญา วางศสตราได มความละอาย

ถงความเอนด อนเคราะหดวยความเกอกลในสรรพสตวและ

ภตอย เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน

อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถง

สคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง

จะเปนคนมอ�ยยน.


กตาม บรษกตาม เปนผมปกตไมเบยดเบยนสตว

ดวยฝามอ หรอกอนดน หรอทอนไม หรอศสตรา

เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน

อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไป

ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ

ในภายหลง จะเปนคนมโรคนอย.



กตาม บรษกตาม ยอมเปนผใหข�ว นำา ผา ยาน ดอกไม

ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอยอาศย เครองต�ม

ประทปแกสมณะหรอพร�หมณ เขาตายไป จะเขาถง

สคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม

สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค

ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคน

มโภคทรพยม�ก.


กตาม บรษกตาม เปนคนไมมกโกรธ ไมมากดวย

ความแคนเคอง ถกเขาวามากกไมขดใจ ไมโกรธเคอง

ไมพยาบาท ไมมาดราย ไมทำาความโกรธ ความราย และ

ความขงเคยดใหปรากฏ เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค

เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน

หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย

เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนน�เลอมใส.



กตาม บรษกตาม เปนผมใจไมรษย� ยอมไมรษยา

ไมมงราย ไมผกใจอจฉาในลาภสกการะ ความเคารพ

ความนบถอ การไหว และการบชาของคนอน เขาตายไป

จะเขาถงสคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาให

พรงพรอมสมาทานไวอยางน หากตายไปไมเขาถง

สคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง

จะเปนคนมศกด�ม�ก.


กตาม บรษกตาม เปนคนไมกระด�ง ไมเยอหยง ยอม

กราบไหวคนทควรกราบไหว ลกรบคนทควรลกรบ ใหอาสนะ

แกคนทสมควรแกอาสนะ ใหทางแกคนทสมควรแกทาง

สกการะคนทควรสกการะ เคารพคนทควรเคารพ นบถอ

คนทควรนบถอ บชาคนทควรบชา เขาตายไป จะเขาถง

สคตโลกสวรรค เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอม

สมาทานไวอยางน หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค

ถามาเกดเปนมนษยเกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปน

คนเกดในสกลสง.



กตาม บรษกตาม ยอมเปนผเข�ไปห�สมณะหรอ

พร�หมณแลวสอบถ�มว� อะไรเปนกศล อะไรเปนอกศล

อะไรมโทษ อะไรไมมโทษ อะไรควรเสพ อะไรไมควรเสพ

อะไรเมอทำายอมเปนไปเพอไมเกอกล เพอทกขสนกาลนาน

หรอวาอะไรเมอทำายอมเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอ

ความสขสนกาลนาน เขาตายไป จะเขาถงสคตโลกสวรรค

เพราะกรรมนน อนเขาใหพรงพรอมสมาทานไวอยางน

หากตายไป ไมเขาถงสคตโลกสวรรค ถามาเปนมนษย

เกด ณ ทใดๆ ในภายหลง จะเปนคนมปญญ�ม�ก.

อปร. ม. ๑๔/๓๗๗-๓๘๔/๕๘๓-๕๙๕.


๕๓ธรรมด�ของโลก

มล�ภ เสอมล�ภ

มยศ เสอมยศ

นนท� สรรเสรญ

สข และ ทกข

แปดอย�งนเปนสงทไมเทยงในหมมนษย

ไมยงยนมคว�มแปรปรวนเปนธรรมด�.

ผมปญญ� มสต รคว�มขอนแลว

ยอมเพงอยในคว�มแปรปรวน

เปนธรรมด�ของโลกธรรมนน.

อฏก. อ. ๒๓/๑๕๙/๙๖.


๕๔กรรมททำ�ใหไดรบผลเปนคว�มไมตกตำ�

ภกษทงหลาย ! แต ช า ต ท แ ล ว ม าแต อด ต

ตถาคตไดเคยเจรญเมตตาภาวนาตลอด ๗ ป จงไม

เคยมาบงเกดในโลกมนษยน ตลอด ๗ สงวฏฏกปป

และววฏฏกปป ในระหวางกาลอนเปนสงวฏฏกปปนน

เราไดบงเกดในอาภสสรพรหม ในระหวางกาลอนเปน

ววฏฏกปปนน เรากไดอยพรหมวมานอนวางเปลาแลว.

ภกษทงหลาย ! ในกปปนน เร�ไดเคยเปน

พรหม ไดเคยเปนมหาพรหมผยงใหญ ไมมใครครอบงำาได

เปนผเหนสงทงปวงโดยเดดขาด เปนผมอำานาจสงสด.

ภกษทงหลาย ! เร�ไดเคยเปนสกกะ ผเปน

จอมแหงเทวด� นบได ๓๖ ครง เร�ไดเคยเปน

ร�ช�จกรพรรดผประกอบดวยธรรม เปนพระร�ช�

โดยธรรม มแวนแควนจรดมห�สมทรทง ๔ เปนทสด

เปนผชนะแลวอยางด มชนบทอนบรบรณประกอบดวย

แกวเจดประการ นบดวยรอยๆ ครง, ทำาไมจะตองกลาวถง

ความเปนราชาตามธรรมดาดวย.


ภกษทงหลาย ! ความคดไดเกดขนแกเราวา

ผลวบากแหงกรรมอะไรของเราหนอ ททำาใหเราเปนผม

ฤทธมากถงอยางน มอานภาพมากถงอยางน ในครงนนๆ.

ภกษทงหล�ย ! คว�มรสกไดเกดขนแกเร�

ว� ผลวบ�กแหงกรรม ๓ อย�งนแล ททำ�ใหเร�มฤทธ

ม�กถงอย�งน มอ�นภ�พม�กถงอย�งน,

วบ�กแหงกรรม ๓ อย�ง ในครงนน คอ :-

(๑) ผลวบ�กแหงท�น ก�รให

(๒) ผลวบ�กแหงทมะ ก�รบบบงคบใจ

(๓) ผลวบ�กแหงสญญมะ ก�รสำ�รวมระวง

ดงน.

อตว. ข. ๒๕/๒๔๐/๒๐๐.


๕๕ท�นทใหแลวในสงฆแบบใด จงมผลม�ก


บคคล ๘ จำาพวกเหลาน เปนผควรแกของบชา

ควรแกของตอนรบ ควรแกของทำาบญ ควรทำาอญชล

เปนเนอน�บญของโลก ไมมน�บญอนยงกว�.

๘ จำาพวกอะไรบางเลา ?

๘ จำาพวก คอ :-

(๑) พระโสดาบน

(๒) พระผปฏบตเพอทำาใหแจงโสดาปตตผล

(๓) พระสกทาคาม

(๔) พระผปฏบตเพอทำาใหแจงสกทาคามผล

(๕) พระอนาคาม

(๖) พระผปฏบตเพอทำาใหแจงอนาคามผล

(๗) พระอรหนต

(๘) พระผปฏบตเพอความเปนอรหนต



บคคล ๘ จำาพวกเหลานแล เปนผควรแกของบชา

ควรแกของตอนรบ ควรแกของทำาบญ ควรทำาอญชล

เปนเนอนาบญของโลกไมมนาบญอนยงกวา.

“ผปฏบตแลว ๔ จำ�พวก

และผตงอยในผลแลว ๔ จำ�พวก

นแหละ ! สงฆทเปนคนตรง,

เปนผตงมนแลวในปญญ�และศล

ยอมกระทำ�ใหเกดบญอนเนองดวยอปธแกมนษยทงหล�ย

ผมคว�มตองก�รดวยบญ กระทำ�ก�รบช�อย

ท�นทใหแลวในสงฆ จงมผลม�ก”.

อฏก. อ. ๒๓/๓๐๑/๑๔๙.


๕๖ผประสบบญใหญ

ภกษทงหลาย ! นกบวชผมศล เข�ไปสสกลใด

มนษยทงหล�ยในสกลนน ยอมประสบบญเปนอนม�ก

ดวยฐ�นะ ๕ อย�ง.

ฐานะ ๕ อยาง อะไรบางเลา ? ๕ อยาง คอ :-

(๑) ในสมยใด จตของมนษยทงหล�ย ยอม

เลอมใส เพร�ะไดเหนนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล,

ในสมยนน สกลนน ชอว� ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอ

สวรรค.

(๒) ในสมยใด มนษยทงหล�ย พ�กนตอนรบ

กร�บไหว ใหอ�สนะแกนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล,


ก�รเกดในสกลสง.

(๓) ในสมยใด มนษยทงหล�ย กำ�จดมลทน

คอคว�มตระหนเสยไดในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล,


ก�รไดเกยรตศกดอนใหญ.


(๔) ในสมยใด มนษยทงหล�ย ยอมแจกจ�ยท�น

ต�มสต ต�มกำ�ลงในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล,


ก�รไดโภคทรพยใหญ.

(๕) ในสมยใด มนษยทงหล�ย ยอมไตถ�ม

สอบสวน ยอมฟงธรรมในนกบวชผมศล ซงเขาไปสสกล,


ก�รไดปญญ�ใหญ.

ภกษทงหลาย ! นกบวชผมศล เข�ไปสสกลใด,

มนษยทงหล�ยในสกลนน ยอมประสบบญเปนอนม�ก

ดวยฐ�นะ ๕ อย�งเหล�น แล.

ปญจก. อ. ๒๒/๒๗๑/๑๙๙.

ธรรมะกบการสอบ


๕๗ตองขงส�ยพณพอเหม�ะ

โสณะ ! เธอมความคดในเรองน เปนอยางไร :

เมอกอนแตครงเธอยงเปนคฤหสถ เธอเชยวชาญในเรอง

เสยงแหงพณ มใชหรอ ? “เปนเชนน พระเจาขา !”.

โสณะ ! เธอจะสำาคญขอนนเปนไฉน เมอใด

สายพณของเธอขงตงเกนไป เมอนน พณของเธอจะม

เสยงไพเราะนาฟงหรอ จะใชการไดหรอ ?“ไมเปนเชนนน พระเจาขา !”.

โสณะ ! เธอจะสำาคญขอนนเปนไฉน เมอใด

สายพณของเธอขงหยอนเกนไป เมอนน พณของเธอจะม

เสยงไพเราะนาฟงหรอ จะใชการไดหรอ ?“ไมเปนเชนนน พระเจาขา !”.

โสณะ ! แตวา เมอใด สายพณของเธอ ไมตงนก

หรอไมหยอนนก ขงไดระเบยบเสมอๆ กนแตพอด

เมอนน พณของเธอยอมมเสยงไพเราะนาฟงหรอใชการไดด

มใชหรอ ?“เปนเชนนน พระเจาขา !”.


โสณะ ! ขอนกเปนเชนนนแล กลาวคอ

คว�มเพยรทบคคลปร�รภจดเกนไป

ยอมเปนไปเพอคว�มฟงซ�น,

ยอหยอนเกนไป

ยอมเปนไปเพอคว�มเกยจคร�น.

โสณะ ! เหตผลนนแล

เธอจงตงคว�มเพยรแตพอด,

จงเข�ใจคว�มทอนทรยทงหล�ย

ตองเปนธรรมช�ตทเสมอๆ กน,

จงกำ�หนดหม�ยในคว�มพอดนนไวเถด.

“พระเจาขา ! ขาพระองคจกปฏบตอยางนน”.

ฉกก. อ ๒๒/๔๑๘/๓๒๖.


๕๘ผเหนแกนอน

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย จะเขาใจ

เรองนกนอยางไร ?

พวกเธอเคยไดเหนไดฟงมาบางหรอวา พระราชา

ผเปนกษตรยไดรบมรธาภเษกแลว ทรงประกอบความสข

ในการประทม หาความสขในการเอนพระวรกาย หาความสข

ในการประทมหลบ ตามแตพระประสงคอยเนองนจ

ยงคงทรงปกครองราชสมบตใหเปนทรกใคร ถกใจพลเมอง

จนตลอดพระชนมชพไดอยหรอ ?

“อยางน ไมเคยไดเหนไดฟงเลย พระเจาขา !”.

ดแลว ภกษทงหลาย ! ขอทกลาวน แมเราเองก

ไมเคยไดเหน ไดฟงอยางนนเหมอนกน.



พวกเธอเคยไดเหนไดฟงมาบางหรอวา ผครองรฐกด

ทายาทผสบมรดกกด เสนาบดกด นายบานกด และ

หวหนาหมบานกด ประกอบความสขในการนอน หาความสข


ในการเอนกาย หาความสขในการหลบ ตามสบายใจอย

เนองนจ ยงคงดำารงตำาแหนงนนๆ ใหเปนทรกใคร ถกใจ

ของ (ประชาชนทกเหลา) กระทงลกหม จนตลอดชวตได

อยหรอ ?

“อยางน ไมเคยไดเหนไดฟงเลย พระเจาขา !”.

ดแลว ภกษทงหลาย ! ขอทกลาวน แมเราเองก

ไมเคยไดเหน ไดฟง อยางนนเหมอนกน.



พวกเธอเคยไดเหนไดฟงมาบางหรอวา สมณะ

หรอพราหมณ ทเอาแตประกอบความสขในการนอน

หาความสขในการเอนกาย หาความสขในการหลบ ตาม

สบายใจอยเสมอๆ, ทงเปนผไมคมครองทวารในอนทรย

ทงหลาย, ไมรประมาณในการบรโภค, ไมตามประกอบ

ธรรมเปนเครองตน, ไมเหนแจมแจงซงกศลธรรมทงหลาย,

ไมตามประกอบการทำาเนองๆ ในโพธปกขยธรรม ทงใน

ยามตนและยามปลาย แลวยงจะกระทำาใหแจงไดซง

เจโตวมตต ปญญาวมตต อนหาอาสวะมได เพราะความ


สนไปแหงอาสวะทงหลาย ดวยปญญาอนประเสรฐยงเอง

ในทฏฐธรรมเทยว เขาถงแลวแลอย ?

“ขอนน กยงไมเคยไดเหนไดฟงเลย พระเจาขา !”.

ดแลว ภกษทงหลาย ! ขอทกลาวถงน แมเราเอง

กไมเคยไดเหน ไดฟงอยางนนเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองนพวกเธอ

ทงหลาย พงสำาเหนยกใจไววา

“เร�ทงหล�ย จกคมครองทว�รในอนทรยทงหล�ย,

เปนผรประม�ณในก�รบรโภค,

ต�มประกอบธรรมเปนเครองตน,

เปนผเหนแจมแจงซงกศลธรรมทงหล�ย,

และจกต�มประกอบอนโยคภ�วน�ในโพธปกขยธรรม

ทงในย�มตนและย�มปล�ยอยเสมอๆ” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายพงสำาเหนยกใจ

อยางนแล.

ฉกก. อ. ๒๒/๓๓๓/๒๘๘.


๕๙ลกษณะของ “ผมคว�มเพยรตลอดเวล�”

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกำาลงเดน.. .ยน.. .

นง...นอนอย ถาเกดครนคดดวยความครนคดในกาม

หรอครนคดดวยความครนคดในทางเดอดแคน หรอ

ครนคดดวยความครนคดในทางทำาผอนใหลำาบากเปลาๆ

ขนมา, และภกษ กไมรบเอาความครนคดนนไว สละทงไป

ถายถอนออก ทำาใหสนสดลงไปจนไมมเหลอ;

ภกษทเปนเชนน แมกำาลงเดน...ยน...นง...นอนอย

กเรยกวาเปนผทำาความเพยรเผากเลส รสกกลวตอสงลามก

เปนคนปรารภความเพยร อทศตนในการเผากเลสอย

เนองนจ.

จตกก. อ. ๒๑/๑๗/๑๑.


๖๐ลกษณะของ “ผเกยจคร�นตลอดเวล�”

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกำาลงเดน...ยน.. .

นง...นอนอย ถาเกดครนคดดวยความครนคดในกาม

หรอครนคดดวยความครนคดในทางเดอดแคน หรอ

ครนคดดวยความครนคดในทางทำาผอนใหลำาบากเปลาๆ

ขนมา, และภกษกรบเอาความครนคดนนไว ไมสละทง

ไมถายถอนออก ไมทำาใหสดสนไป จนไมมเหลอ;

ภกษทเปนเชนน แมกำาลงเดน...ยน...นง...นอน

อย กเรยกวา เปนผไมทำาความเพยรเผากเลส ไมรสกกลว

ตอสงลามก เปนคนเกยจคราน มความเพยรอนเลวทราม

อยเนองนจ.

จตกก. อ. ๒๑/๑๖/๑๑.


๖๑วธก�รต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง

(สจจ�นรกขณ�)

“ขาแตพระโคดมผเจรญ ! การตามรกษาไวซงความจรง (สจจานรกขณา) นน มไดดวยการกระท�าเพยงเทาไร ? บคคลจะตามรกษาไวซงความจรงนนได ดวยการกระท�าเพยงเทาไร ?

ขาพเจาขอถามพระโคดมผเจรญถงวธการตามรกษาไวซงความจรง”.

ภารทวาชะ !

ถาแม คว�มเชอ ของบรษ มอย

และเขาก ต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง กลาวอยวา

“ขาพเจามความเชออยางน” ดงน,

เขาก อย�พงถงซงก�รสนนษฐ�นโดยสวนเดยว ว�

“อย�งนเท�นนจรง, อย�งอนเปล�” ดงนกอน ...


ถาแม คว�มชอบใจ ของบรษ มอย

และเขาก ต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง กลาวอยวา

“ขาพเจามความชอบใจอยางน” ดงน,





ถาแม เรองทฟงต�มๆ กนม� ของบรษ มอย

และเขากต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง กลาวอยวา

“ขาพเจามเรองทฟงตามๆ กนมาอยางน” ดงน,




ถาแม คว�มตรตรกไปต�มเหตผลทแวดลอม ของบรษมอย

และเขากต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง กลาวอยวา

“ขาพเจามความตรตรกไปตามเหตผลทแวดลอมอยางน”

ดงน,

เขาก อย�พงถงก�รสนนษฐ�นโดยสวนเดยว ว�



ถาแม ขอยตททนไดตอก�รเพงพนจดวยคว�มเหน

ของบรษ มอย

และเขากตามรกษาไวซงความจรง กลาวอยวา

“ขาพเจามขอยตททนไดตอการเพงพนจดวยความเหน

อยางน” ดงน,



“อย�งนเท�นนจรง, อย�งอนเปล�” ดงนกอน.


ดวยการกระทำาเพยงเทานแล

ก�รต�มรกษ�ไวซงคว�มจรง ยอมม,

บคคลชอวา ยอมตามรกษาไวซงความจรง

ดวยการกระทำาเพยงเทาน,

และเราบญญตการตามรกษาไวซงความจรง

ดวยการกระทำาเพยงเทาน;

แตว�นนยงไมเปนก�รต�มรซงคว�มจรง.


๖๒ก�รต�มรซงคว�มจรง

(สจจ�นโพโธ)

“ขาแตพระโคดมผเจรญ ! การตามรซงความจรง

(สจจานโพโธ) มได ดวยการกระท�าเพยงเทาไร ? บคคลชอวา

ตามรซงความจรง ดวยการกระท�าเพยงเทาไร ? ขาพเจาขอถาม

พระโคดมผเจรญถงการตามรซงความจรง”.

ภารทวาชะ ! ไดยนวา ภกษในธรรมวนยน

ไดเขาไปอาศยอยในบานหรอในนคมแหงใดแหงหนง.

คหบดหรอคหบดบตร ไดเขาไปใกลภกษนนแลวใครครวญ

ดอยในใจเกยวกบธรรม ๓ ประการ คอ :-

ธรรมเปนทตงแหงโลภะ

ธรรมเปนทตงแหงโทสะ

ธรรมเปนทตงแหงโมหะ...

เมอเขาใครครวญดอยซงภกษนน ยอมเลงเหนวา

เปนผบรสทธจากธรรมอนเปนทตงแหงโลภะ ตอแตนน

เขาจะพจารณาใครครวญภกษนนใหยงขนไปในธรรม

ทงหลายอนเปนทตงแหงโทสะ… ในธรรมทงหลาย


อนเปนทตงแหงโมหะ… เมอเขาใครครวญดอยซงภกษนน

ยอมเลงเหนวา เปนผบรสทธจากธรรมอนเปนทตงแหงโทสะ...

ธรรมอนเปนทตงแหงโมหะ

ลำาดบนน เขา :-

(๑) ปลกฝง ศรทธ� ลงไปในภกษนน ครนม

ศรทธาเกดแลว

(๒) ยอม เข�ไปห� ครนเขาไปหาแลว

(๓) ยอม เข�ไปนงใกล ครนเขาไปนงใกลแลว

(๔) ยอม เงยโสตลง ครนเงยโสตลง

(๕) ยอม ฟงซงธรรม ครนฟงซงธรรมแลว

(๖) ยอม ทรงไวซงธรรม

(๗) ยอม ใครครวญ ซงเนอความแหงธรรม

ทงหลาย อนตนทรงไวแลว เมอใครครวญซงเนอความ

แหงธรรมอย

(๘) ธรรมทงหล�ยยอมทนตอคว�มเพงพนจ,

เมอการทนตอการเพงพนจของธรรมมอย

(๙) ฉนทะยอมเกดขน ผมฉนทะเกดขนแลว

(๑๐) ยอม มอสส�หะ ครนมอสสาหะแลว


(๑๑) ยอม พจ�รณ�ห�คว�มสมดลยแหงธรรม,

ครนมความสมดลยแหงธรรมแลว

(๑๒) ยอม ตงตนไวในธรรมนน; เขาผมตน

สงไปแลวอยางนอย ยอม กระทำ�ใหแจงซงปรมตถสจจะ

(ความจรงโดยความหมายสงสด) ดวยนามกาย ดวย,

ยอม แทงตลอดซงธรรมนน แลวเหนอยดวยปญญา ดวย.


ก�รต�มรซงคว�มจรง ยอมม


บคคลชอวา ยอมตามรซงความจรง


และเราบญญตการตามรซงความจรง

ดวยการกระทำาเพยงเทาน;

แตว�นนยงไมเปนก�รต�มบรรลถงซงคว�มจรง.


๖๓ก�รต�มบรรลถงซงคว�มจรง

(สจจ�นปตต)

“ขาแตพระโคดมผเจรญ ! การตามบรรลถงซงความจรง

(สจจานปตต) มได ดวยการกระท�าเพยงเทาไร ? บคคลชอวายอม

ตามบรรลถงซงความจรง ดวยการกระท�าเพยงเทาไร ? ขาพเจา

ขอถามพระโคดมผเจรญถงการตามบรรลถงซงความจรง”.

ภารทวาชะ ! ก�รเสพคบ ก�รทำ�ใหเจรญ

ก�รกระทำ�ใหม�ก ซงธรรมทงหล�ยเหล�นนแหละ

(ทง ๑๒ ขอ ขางตน) เปนก�รต�มบรรลถงซงคว�มจรง.


ก�รต�มบรรลถงซงคว�มจรง ยอมม

ดวยก�รกระทำ�เพยงเท�น,

บคคลชอวา ยอมตามบรรลถงซงความจรง


และเราบญญตการตามบรรลถงซงความจรง

ดวยการกระทำาเพยงเทาน.

ม. ม. ๑๓/๖๐๑-๖๐๕/๖๕๕-๖๕๗.


๖๔ทำ�คว�มเพยรแขงกบอน�คตภย

ภกษทงหลาย ! ภยในอน�คตเหล�น มอย

๕ ประก�ร ซงภกษผมองเหนอย ควรแททจะเปน

ผไมประม�ท มคว�มเพยรเผ�กเลส มตนสงไปแลวใน

ก�รทำ�เชนนน อยตลอดไป, เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรล

สงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสย

โดยเรว.

ภยในอนาคต ๕ ประการนน คออะไรบางเลา ?

๕ ประการ คอ :-

(๑) ภกษในกรณน พจารณาเหนชดแจงวา

“บดน เรายงหนม ยงเยาววย ยงรนคะนอง มผมยงดำาสนท

ตงอยในวยกำาลงเจรญ คอปฐมวย; แตจะมสกคราวหนง

ทคว�มแก จะมาถงรางกายน, กคนแก ถกความชรา

ครอบงำาแลว จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลายนน

ไมทำาไดสะดวกเลย; และจะเสพเสนาสนะอนเงยบสงด

ซงเปนปาชฏ กไมทำาไดงายๆ เลย. กอนแตสงอนไมเปน


ทตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอความแก) นน

จะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง

เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาให

แจงเสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว แมจะแกเฒา

กจกอยเปนผาสก” ดงน. ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก:

(๒) ภกษพจารณาเหนชดแจงวา “บดน เราม

อาพาธนอย มโรคนอย มไฟธาตใหความอบอนสมำาเสมอ

ไมเยนนก ไมรอนนก พอปานกลาง ควรแกการทำาความเพยร;

แตจะมสกคราวหนงทความเจบไขจะมาถงรางกายน,

กคนทเจบไขถกพยาธครอบงำาแลว จะมนสการถงคำาสอน

ของทานผรทงหลายนน ไมทำาไดสะดวกเลย; และจะเสพ

เสนาสนะอนเงยบสงด ซงเปนปาชฏ กไมทำาไดงายๆ เลย.

กอนแตสงอนไมเปนทตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ

(คอความเจบไข) นน จะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร

เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจง

สงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว

แมจะเจบไข กจกอยเปนผาสก” ดงน. ภกษทงหลาย !

ขออนยงมอก :


(๓) ภกษพจารณาเหนชดแจงวา “บดน ขาวกลา

งามด บณฑะ (กอนขาว) หาไดงาย เปนการสะดวกทจะ

ยงชวตใหเปนไปดวยความพยายามแสวงหาบณฑบาต;

แตจะมสกคราวหนงท ภกษ�ห�ย�ก ขาวกลาเสยหาย

บณฑะหาไดยาก ไมเปนการสะดวกทจะยงชวตใหเปนไป

ดวยความพยายามแสวงหาบณฑบาต, เมอภกษาหายาก

ทใดภกษาหางาย คนทงหลายกอพยพกนไปทนน, เมอ

เปนเชนนน ความอยคลกคลปะปนกนในหมคนกจะมขน

เมอมการคลกคลปะปนกนในหมคน จะมนสการถงคำาสอน

ของทานผรทงหลายนน ไมทำาไดสะดวกเลย. กอนแตสงอน

ไมเปนทตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอภกษาหายาก)

นนจะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง

เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาให

แจงเสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว จกอยเปนผาสก

แมในคราวทเกดทพภกขภย” ดงน. ภกษทงหลาย !



(๔) ภกษพจารณาเหนชดแจงวา “บดน คนทงหลาย

สมครสมานชนบานตอกน ไมววาทกน เขากนไดดจดง

นมผสมกบนำา มองแลกนดวยสายตาแหงคนทรกใครกน

เปนอย; แตจะมสกคราวหนงท ภย คอโจรป�กำ�เรบ

ชาวชนบทผขนอยในอาณาจกรแตกกระจดกระจาย

แยกยายกนไป, เมอมภยเชนน ทใดปลอดภย คนทงหลาย

กอพยพกนไปทนน เมอเปนเชนนน ความอยคลกคล

ปะปนกนในหมคนกจะมขน เมอมการอยคลกคลปะปนกน

ในหมคน จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลายนน

ไมทำาไดสะดวกเลย : กอนแตสงอนไมเปนทตองการ

ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอโจรภย) นน จะมาถงเรา

เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง เพอ

บรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาให

แจงเสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว จกอยเปน

ผาสก แมในคราวทเกดโจรภย” ดงน. ภกษทงหลาย !



(๕) ภกษพจารณาเหนชดแจงวา “บดน สงฆ

สามคคปรองดองกน ไมววาทกน มอเทศเดยวกน อยเปน

ผาสก; แตจะมสกคราวหนงทสงฆแตกกน, เมอสงฆ

แตกกนแลว จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลาย

นน ไมทำาไดสะดวกเลย : กอนแตสงอนไมเปนทตองการ

ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอสงฆแตกกน) นนจะมาถงเรา

เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรล

สงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสย

โดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว จกอยเปนผาสก

แมในคราวเมอสงฆแตกกน” ดงน.


ภยในอน�คต ๕ ประก�รเหล�นแล

ซงภกษผมองเหนอย

ควรแททจะเปนผไมประม�ท

มคว�มเพยรเผ�กเลส

มตนสงไปแลวในก�รทำ�เชนนนอยตลอดไป,

เพอถงสงทยงไมถง

เพอบรรลสงทยงไมบรรล

เพอทำ�ใหแจงสงทยงไมทำ�ใหแจงเสยโดยเรว.

ปญจก. อ. ๒๒/๑๑๗/๗๘.


๖๕วธแกคว�มหดห


กสมยใด จตหดห

สมยนน มใชกาล เพอเจรญปสสทธสมโพชฌงค

มใชกาล เพอเจรญสม�ธสมโพชฌงค

มใชกาล เพอเจรญอเบกข�สมโพชฌงค.


เพร�ะจตหดห จตทหดหนนย�กทจะใหตงขนได

ดวยธรรมเหล�นน.

เปรยบเหมอนบรษตองการจะกอไฟดวงนอยให

ลกโพลง เขาจงใสหญาสด โคมยสด ไมสด พนนำา และ

โรยฝนลงในไฟนน บรษนนจะสามารถกอไฟดวงนอยให

ลกโพลงขนไดหรอหนอ ?

“ไมไดเลย พระเจาขา !”.

ฉนนนเหมอนกน...



สมยใด จตหดห

สมยนน เปนกาล เพอเจรญธมมวจยสมโพชฌงค

เปนกาล เพอเจรญวรยสมโพชฌงค

เปนกาล เพอเจรญปตสมโพชฌงค.


เพร�ะจตหดห จตทหดหนนใหตงขนไดง�ย

ดวยธรรมเหล�นน.

เปรยบเหมอนบรษตองการจะกอไฟดวงนอยให

ลกโพลง เขาจงใสหญาแหง โคมยแหง ไมแหง เอาปากเปา

และไมโรยฝนในไฟนน บรษนนสามารถจะกอไฟดวงนอย

ใหลกโพลงขนไดหรอหนอ ?

“ได พระเจาขา !”.


มหาวาร. ส. ๑๙/๑๕๕/๕๖๘.


๖๖วธแกคว�มฟงซ�น


สมยใด จตฟงซ�น

สมยนน มใชกาล เพอเจรญธมมวจยสมโพชฌงค

มใชกาล เพอเจรญวรยสมโพชฌงค

มใชกาล เพอเจรญปตสมโพชฌงค.


เพร�ะจตฟงซ�น จตทฟงซ�นนน ย�กทจะให

สงบไดดวยธรรมเหล�นน.

เปรยบเหมอนบรษตองการจะดบไฟกองใหญ

เขาจงใสหญาแหง โคมยแหง ไมแหง เอาปากเปา และไม

โรยฝนลงไปในกองไฟใหญนน บรษนนสามารถจะดบไฟ

กองใหญไดหรอหนอ ?

“ไมไดเลย พระเจาขา !”

ฉนนนเหมอนกน…



สมยใด จตฟงซ�น

สมยนน เปนกาล เพอเจรญปสสทธสมโพชฌงค

เปนกาล เพอเจรญสม�ธสมโพชฌงค

เปนกาล เพอเจรญอเบกข�สมโพชฌงค.


เพร�ะจตฟงซ�น จตทฟงซ�นนน ใหสงบได

ง�ยดวยธรรมเหล�นน.

เปรยบเหมอนบรษตองการจะดบไฟกองใหญ

เขาจงใสหญาสด โคมยสด ไมสด พนนำา และโรยฝนลงใน

กองไฟใหญนน บรษนนจะสามารถดบกองไฟกองใหญนน

ไดหรอหนอ ?

“ได พระเจาขา !”.



เรากลาว “สต” แลว� มประโยชนในททงปวง.

มหาวาร. ส. ๑๙/๑๕๕/๕๖๘.

การทำาสมาธ และ

อานสงสของการทำาสมาธ


๖๗สม�ธภ�วน� ๔ ประเภท

ภกษทงหลาย ! สม�ธภ�วน� ๔ อย�ง เหลาน

มอย.

๔ อยาง อยางไรเลา ? ๔ อยาง คอ :-

ภกษทงหลาย ! ม สม�ธภ�วน� อนบคคลเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอ

๑. คว�มอยเปนสขในปจจบน (ทฏธมมสขวห�ร)

๒. ก�รไดเฉพ�ะซงญ�ณทสสนะ (�ณทสสนปฏล�ภ)

๓. สตสมปชญญะ (สตสมปช)

๔. คว�มสนแหงอ�สวะ (อ�สวกขย)

ภกษทงหลาย ! สม�ธภ�วน� อนเจรญกระทำ�

ใหม�กแลว ยอมเปนไปเพอคว�มอยเปนสขในทฏฐธรรม

นน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน สงดแลวจากกาม

ทงหลาย สงดแลวจากธรรมทเปนอกศลทงหลาย เขาถง

ปฐมฌ�น ประกอบดวยวตกวจาร มปตและสข อนเกด


จากวเวก แลวแลอย; เพราะความทวตกวจารทงสอง

ระงบลง เขาถง ทตยฌ�น เปนเครองผองใสแหงใจใน

ภายใน ใหสมาธเปนธรรมอนเอกผดมขน ไมมวตก ไมม

วจาร มแตปตและสขอนเกดจากสมาธ แลวแลอย; อนง

เพราะความจางคลายไปแหงปต ยอมเปนผอยอเบกขา มสต

และสมปชญญะ และยอมเสวยสขดวยนามกาย ชนดท

พระอรยเจาทงหลาย ยอมกลาวสรรเสรญผนนวา “เปนผ

อยอเบกขา มสต อยเปนปกตสข” ดงน เขาถง ตตยฌ�น

แลวแลอย; เพราะละสขเสยได และเพราะละทกขเสยได

เพราะความดบไปแหงโสมนสและโทมนสทงสองในกาลกอน

เขาถง จตตถฌ�น ไมมทกขไมมสข มแตความทสตเปน

ธรรมชาตบรสทธ เพราะอเบกขา แลวแลอย.

ภกษทงหลาย ! นคอสมาธภาวนา อนเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความอยเปนสขใน

ทฏฐธรรม.


ใหม�กแลว ยอมเปนไปเพอก�รไดเฉพ�ะซงญ�ณทสสนะ

นน เปนอยางไรเลา ?


ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน กระทำ�ไวในใจ

ซงอ�โลกสญญ� อธษฐ�นทว�สญญ� วากลางวนฉนใด

กลางคนฉนนน, กลางคนฉนใด กลางวนฉนนน, เธอมจต

อนเปดแลวดวยอาการอยางน ไมมอะไรหอหม ยงจตทม

แสงสวางทวพรอม ใหเจรญอย.

ภกษทงหลาย ! นคอ สมาธภาวนา อนเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอการไดเฉพาะซง

ญาณทสสนะ.


ใหม�กแลว ยอมเปนไปเพอสตสมปชญญะนน เปน

อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เวทน� เกดขน

(หรอ) ตงอย (หรอ) ดบไป กเปนทแจมแจงแกภกษ;

สญญ� เกดขน (หรอ) ตงอย (หรอ) ดบไป กเปนทแจมแจง

แกภกษ; วตกเกดขน (หรอ) ตงอย (หรอ) ดบไป กเปนท

แจมแจงแกภกษ.

ภกษทงหลาย ! นคอสมาธภาวนา อนเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอสตสมปชญญะ.



ใหม�กแลว ยอมเปนไปเพอคว�มสนแหงอ�สวะนน

เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน มปกตต�มเหน

คว�มตงขนและเสอมไปในอป�ท�นขนธทงห� วา รป

เปนอยางน ความเกดขนแหงรปเปนอยางน ความดบไป

แหงรปเปนอยางน; เวทน�เปนอยางน ความเกดขน

แหงเวทนาเปนอยางน ความดบไปแหงเวทนาเปนอยางน;

สญญ�เปนอยางน ความเกดขนแหงสญญาเปนอยางน

ความดบไปแหงสญญาเปนอยางน; สงข�รเปนอยางน

ความเกดขนแหงสงขารเปนอยางน ความดบไปแหงสงขาร

เปนอยางน; วญญ�ณเปนอยางน ความเกดขนแหงวญญาณ

เปนอยางน ความดบไปแหงวญญาณเปนอยางน; ดงน.

ภกษทงหลาย ! นคอ สมาธภาวนา อนเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความสนแหงอาสวะ.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล คอ สมาธภาวนา

๔ อยาง.

จตกก. อ. ๒๑/๕๗/๔๑.


๖๘อ�นภ�พของสม�ธ (นยท ๑)

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงเจรญสมาธเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมจตตงมนเปนสม�ธแลว

ยอมรไดต�มทเปนจรง ซงอะไรเลา ?

รไดตามเปนจรงซงความจรงอนประเสรฐวา

“นเปนทกข, นเปนเหตใหเกดทกข, นเปนความดบไมเหลอ

แหงทกข, และนเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอ

แหงทกข” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงเจรญสมาธเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมจตตงมนเปนสมาธแลว

ยอมรไดตามทเปนจรง.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนน ในกรณน พวกเธอ

พงกระทำ�คว�มเพยรเพอใหรว� “นเปนทกข, นเปน

เหตใหเกดทกข, นเปนความดบไมเหลอแหงทกข,

และนเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอแหงทกข”

ดงนเถด.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๒๐/๑๖๕๔.


๖๙อ�นภ�พของสม�ธ (นยท ๒)

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย จงเจรญ

สม�ธเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษผมจตเปนสมาธตงมนแลว

ยอมรชดตามทเปนจรง กภกษนน ยอมรชดต�มทเปนจรง

ซงอะไรเลา ?

ภกษนน ยอมรชดตามทเปนจรง ซงคว�มเกดขน

และคว�มดบไปแหงรป ...แหงเวทนา ...แหงสญญา

...แหงสงขารทงหลาย ...แหงวญญาณ.

ภกษทงหลาย ! กการเกดขนแหงรป ...แหง

เวทนา ...แหงสญญา ...แหงสงขารทงหลาย ...แหงวญญาณ


ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน ยอมเพลดเพลน

ยอมพรำ�สรรเสรญ ยอมเม�หมกอย ภกษนน ยอม

เพลดเพลน ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงอะไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษนน ยอมเพลดเพลน

ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอยซงรป เมอภกษนน


เพลดเพลน พรำาสรรเสรญ เมาหมกอยซงรป, คว�มเพลน

(นนท) ยอมเกดขน คว�มเพลนใด ในรป, คว�มเพลนนน

คอ อป�ท�น เพร�ะอป�ท�นของภกษนน เปนปจจย

จงมภพ; เพร�ะมภพ เปนปจจย จงมช�ต; เพร�ะมช�ต

เปนปจจย, ชร� มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส

อป�ย�สทงหล�ย จงเกดขนครบถวน : ความเกดขนพรอม

แหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.


ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอยซงเวทน� ... ความ

เกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการ

อยางน.


ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอยซงสญญ� ... ความ

เกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการ

อยางน.


ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอยซงสงข�รทงหล�ย ...

ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวย

อาการอยางน.



ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอยซงวญญ�ณ เมอภกษ

นน เพลดเพลน พรำาสรรเสรญ เมาหมกอยซงวญญาณ,

คว�มเพลน (นนท) ยอมเกดขน คว�มเพลนใด ใน

วญญ�ณ, คว�มเพลนนน คอ อป�ท�น เพร�ะอป�ท�น

ของภกษนนเปนปจจย จงมภพ; เพร�ะมภพเปนปจจย

จงมช�ต; เพร�ะมช�ตเปนปจจย, ชร� มรณะ โสกะ

ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อป�ย�สทงหล�ย จงเกดขน

ครบถวน : ความเกดขนพรอมแหงกองทกข ทงสนน

ยอมม ดวยอาการอยางน.

ภกษทงหลาย ! นคอ ความเกดขนแหงรป

...แหงเวทนา ...แหงสญญา ...แหงสงขารทงหลาย ...แหง

วญญาณ.

ภกษทงหลาย ! กความดบแหงรป ...แหงเวทนา

...แหงสญญา ...แหงสงขารทงหลาย ...แหงวญญาณ


ภกษทงหลาย ! ภ ก ษ ใ น ก ร ณ น ย อ ม ไ ม

เพลดเพลน ยอมไมพรำ�สรรเสรญ ยอมไมเม�หมกอย


ภกษนน ยอมไมเพลดเพลน ยอมไมพรำาสรรเสรญ

ยอมไมเมาหมกอย ซงอะไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษนน ยอมไมเพลดเพลน

ยอมไมพรำาสรรเสรญ ยอมไมเมาหมกอยซงรป เมอภกษ

นน ไมเพลดเพลน ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมกอยซงรป,

คว�มเพลน (นนท) ใด ในรป, คว�มเพลนนน ยอมดบไป

เพร�ะคว�มดบแหงคว�มเพลนของภกษนน จงม

คว�มดบแหงอป�ท�น, เพร�ะมคว�มดบแหงอป�ท�น

จงมคว�มดบแหงภพ; เพร�ะมคว�มดบแหงภพ จงม

คว�มดบแหงช�ต; เพร�ะมคว�มดบแหงช�ต, ชร� มรณะ

โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อป�ย�สทงหล�ย จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.


ยอมไมพรำาสรรเสรญ ยอมไมเมาหมกอยซงเวทน� ...



ยอมไมพรำาสรรเสรญ ยอมไมเมาหมกอยซงสญญ� ...




ยอมไมพรำาสรรเสรญ ยอมไมเมาหมกอยซงสงข�ร

ทงหลาย ... ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม



ยอมไมพรำาสรรเสรญ ยอมไมเมาหมกอยซงวญญาณ เมอ

ภกษนน ไมเพลดเพลน ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมกอยซง

วญญ�ณ, คว�มเพลน (นนท) ใด ในวญญ�ณ, คว�มเพลน

นน ยอมดบไป เพร�ะคว�มดบแหงคว�มเพลนของภกษ

นน จงมคว�มดบแหงอป�ท�น, เพร�ะมคว�มดบแหง

อป�ท�น จงมคว�มดบแหงภพ; เพร�ะมคว�มดบแหงภพ

จงมคว�มดบแหงช�ต; เพร�ะมคว�มดบแหงช�ต, ชร�

มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกขะ โทมนส อป�ย�สทงหล�ย

จงดบสน : ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม


ภกษทงหลาย ! นคอ ความดบแหงรป ...แหง

เวทนา ...แหงสญญา ...แหงสงขารทงหลาย ...แหง

วญญาณ, ดงน แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๘/๒๗.


๗๐แมเพยงปฐมฌ�น กชอว� เปนทหลบพนภยจ�กม�ร

(พระผมพระภาคเจา ไดตรสขอความปรารภ

การสงครามระหวางเทวดากบอสร ... ถาฝายใดแพถกไล

ตดตามไปจนถงภพเปนทอยแหงตน กจะพนจากการถก

ไลตดตาม แลวตรสตอไปอกวา :)

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน : ในสมยใด

ภกษสงดจากกาม สงดจากอกศลธรรม เขาถงปฐมฌ�น

อนมวตกมวจาร มปตและสข อนเกดจากวเวกแลวแลอย;

ภกษทงหลาย ! ในสมยนน ภกษยอมคดอยางนวา

“ในการน เรามตนอนถงแลว ซงทต�นท�นสำ�หรบ

สตวผกลวอย ม�รจะไมทำ�อะไรได”. ภกษทงหลาย !

แมมารผมบาป กคดอยางนวา “ในการน ภกษมตน

อนถงแลว ซงทตานทานสำาหรบสตวผกลวอย เราจะทำา

อะไรไมได”....

(ในกรณแหงทตยฌ�น ตตยฌ�น และจตตถฌ�น

กไดตรสขอความทำานองเดยวกน).นวก. อ. ๒๓/๔๕๐-๔๕๓/๒๔๓.


๗๑สม�ธระงบคว�มรก-เกลยด

ทมอยต�มธรรมช�ต

ภกษทงหลาย ! ธรรมารมณทงหลายเหลาน

ยอมเกดอยเปน ๔ ประการ.

๔ ประการอยางไรเลา ? ๔ ประการ คอ :-

ความรกเกดจากความรก,

ความเกลยดเกดจากความรก,

ความรกเกดจากความเกลยด,

ความเกลยดเกดจากความเกลยด.(ดรายละเอยดไดในเรอง “วาดวยความรก ๔ แบบ” หนา ๒๓)

ภกษทงหลาย ! สมยใด ภกษสงดจากกาม

สงดจากอกศลธรรม เข�ถงปฐมฌ�น อนมวตกวจาร มปต

และสขอนเกดแตวเวก แลวแลอย; สมยนน ความรกใด

ทเกดจากความรก ความรกนนกไมม, ความเกลยดใด

ทเกดจากความรก ความเกลยดนนกไมม, ความรกใด

ทเกดจากความเกลยด ความรกนนกไมม, ความเกลยดใด

ทเกดจากความเกลยด ความเกลยดนนกไมม.


ภกษทงหลาย ! สมยใด ภกษ เข�ถงทตยฌ�น

... ตตยฌ�น ... จตตถฌ�น ... แลวแลอย; สมยนน

ความรกใดท เกดจากความรก ความรกนนกไมม,

ความเกลยดใดทเกดจากความรก ความเกลยดนนกไมม,

ความรกใดทเกดจากความเกลยด ความรกนนกไมม,

ความเกลยดใดทเกดจากความเกลยด ความเกลยดนน

กไมม.

จตกก. อ. ๒๑/๒๙๐-๒๙๒/๒๐๐.


๗๒คว�มสำ�คญของสมถะและวปสสน�

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๒ อยางเหลาน เปนสวน

แหงวชชา (ความรแจง). ๒ อยาง อะไรเลา ?

๒ อยาง คอ สมถะ และ วปสสน�


สมถะ เมออบรมแลว จะไดประโยชนอะไร ?

อบรมแลว จตจะเจรญ

จตเจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว จะละร�คะได.


วปสสน�เลา เมอเจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว ปญญ�จะเจรญ

ปญญาเจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว จะละอวชช�ได แล.

ทก. อ. ๒๐/๗๗/๒๕๗.


๗๓ผกำ�ลงโนมเอยงไปสนพพ�น

ภกษทงหลาย ! ค งค านท ล ม ไ ปท า งท ศ

ตะวนออก ลาดไปทางทศตะวนออก เทไปทางทศ

ตะวนออก ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! ภ กษ เ จ รญฌานท ง ๔ อย

กระทำาฌานทง ๔ ใหมากอย กยอมเปนผลมไปทางนพพาน

ลาดไปทางนพพาน เทไปทางนพพาน ฉนนนกเหมอนกน.

ภกษทงหลาย ! ภ กษ เ จ รญฌานท ง ๔ อย

กระทำาฌานทง ๔ ใหมากอย ยอมเปนผลมไปทางนพพาน

ลาดไปทางนพพาน เทไปทางนพพาน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน สงดแลวจาก

กามทงหลาย สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย เขาถง

ปฐมฌ�น อนมวตก วจาร มปตและสข อนเกดจากวเวก

แลวแลอย;

เพราะความทวตก วจารทงสองระงบลง เขาถง

ทตยฌ�น เปนเครองผองใสใจในภายใน ใหสมาธ


เปนธรรมอนเอก ผดมขน ไมมวตก ไมมวจาร มแตปต

และสข อนเกดจากสมาธ แลวแลอย;

อนง เพราะความจางคลายไปแหงปต ยอมเปน

ผอยอเบกขา มสตและสมปชญญะ และยอมเสวยความสข

ดวยนามกาย ชนดทพระอรยเจาทงหลาย ยอมกลาว

สรรเสรญผนนวา “เปนผอยอเบกขา มสต อยเปนปกตสข”

ดงน เขาถง ตตยฌ�น แลวแลอย;

เพราะละสขเสยได และเพราะละทกขเสยได

เพราะความดบไปแหงโสมนส และโทมนสทงสอง ในกาลกอน

เขาถง จตตถฌ�น อนไมมทกขไมมสข มแตความทสต

เปนธรรมชาตบรสทธ เพราะอเบกขา แลวแลอย.

ภกษทงหลาย ! อยางนแล ภกษเจรญฌ�นทง ๔

อย กระทำ�ฌ�นทง ๔ ใหม�กอย ยอมเปนผลมไปท�ง

นพพ�น ล�ดไปท�งนพพ�น เทไปท�งนพพ�น.

มหาวาร. ส. ๑๙/๓๙๒/๑๓๐๑-๑๓๐๒.


๗๔อ�นสงสสงสดแหงอ�น�ป�นสต

๒ ประก�ร

ภกษทงหลาย ! อานาปานสตอนบคคลเจรญ

กระทำาใหมากแลว ยอมมผลใหญ มอานสงสใหญ ก

อานาปานสต อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระทำาใหมาก

แลวอยางไร จงมผลใหญ มอานสงสใหญ ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน ภกษไปแลวสปา

หรอโคนไม หรอเรอนวางกตาม นงคขาเขามาโดยรอบ

ตงกายตรง ดำารงสตเฉพาะหนา เธอนน มสตหายใจเขา

มสตหายใจออก :

เมอห�ยใจเข�ย�ว กรชดวาเราหายใจเขายาว,

เมอหายใจออกยาว กรชดวาเราหายใจออกยาว;

เมอห�ยใจเข�สน กรชดวาเราหายใจเขาสน,

เมอหายใจออกสน กรชดวาเราหายใจออกสน;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผรพรอม

เฉพ�ะซงก�ยทงปวง (สพพกายปฏสำเวท) หายใจเขา”,

วา “เราเปนผรพรอมเฉพาะซงกายทงปวง หายใจออก”;


เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�

ก�ยสงข�รใหรำ�งบ (ปสสมภยำ กายสงขารำ) หายใจเขา”,

วา “เราเปนผทำากายสงขารใหรำางบ หายใจออก”;


เฉพ�ะซงปต (ปตปฏสำเวท) หายใจเขา”, วา “เราเปนผร

พรอมเฉพาะซงปต หายใจออก”;


เฉพ�ะซงสข (สขปฏสำเวท) หายใจเขา”, วา “เราเปนผร

พรอมเฉพาะซงสข หายใจออก”;


เฉพ�ะซงจตตสงข�ร (จตตสงขารปฏสำเวท) หายใจเขา”,

วา “เราเปนผรพรอมเฉพาะซงจตตสงขาร หายใจออก”;


จตตสงข�รใหรำ�งบ (ปสสมภยำ จตตสงขารำ) หายใจเขา”, วา

“เราเปนผทำาจตตสงขารใหรำางบ หายใจออก”;


เฉพ�ะซงจต (จตตปฏสำเวท) หายใจเขา”, วา “เราเปน

ผรพรอมเฉพาะซงจต หายใจออก”;


เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำ�จต

ใหปร�โมทยยง (อภปปโมทยำ จตตำ) หายใจเขา”, วา

“เราเปนผทำาจตใหปราโมทยยง หายใจออก”;


ใหตงมน (สมาทหำ จตตำ) หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำาจต

ใหตงมน หายใจออก”;


ใหปลอยอย (วโมจยำ จตตำ) หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำาจต

ใหปลอยอย หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผเหนซง

คว�มไมเทยงอยเปนประจำ� (อนจจานปสส) หายใจเขา”, วา

“เราเปนผเหนซงความไมเทยงอยเปนประจำา หายใจออก”;


คว�มจ�งคล�ยอยเปนประจำ� (วราคานปสส) หายใจเขา”, วา

“เราเปนผเหนซงความจางคลายอยเปนประจำา หายใจออก”;


คว�มดบไมเหลออยเปนประจำ� (นโรธานปสส) หายใจเขา”, วา

“เราเปนผเหนซงความดบไมเหลออยเปนประจำา หายใจออก”;



คว�มสลดคนอยเปนประจำ� (ปฏนสสคคานปสส) หายใจเขา”,

วา “เราเปนผเหนซงความสลดคนอยเปนประจำา หายใจออก”;

ภกษทงหลาย ! อ�น�ป�นสต อนบคคลเจรญ

แลว กระทำ�ใหม�กแลว อย�งนแล ยอมมผลใหญ

มอ�นสงสใหญ

ภกษทงหลาย ! เมออานาปานสต อนบคคลเจรญ

ทำาใหมากแลวอยอยางน ผลอานสงสอยางใดอยางหนง

ในบรรดาผล ๒ ประการ เปนสงทหวงได;

คอ อรหตตผลในปจจบน

หรอวาถายงมอปาทเหลออย กจกเปน อน�ค�ม.

มหาวาร. ส. ๑๙/๓๙๖-๓๙๗/๑๓๑๑-๑๓๑๓.


๗๕อ�น�ป�นสตระงบไดซงอกศลทงหล�ย

(ทรงปรารภเหตทภกษทงหลายไดฆาตวตายบาง

ฆากนและกนบาง เนองจากเกดความอดอดระอา เกลยด

กายของตน เพราะการปฏบตอสภภาวนา จงไดทรงแสดง

อานาปานสตสมาธแกภกษเหลานน)


อ�น�ป�นสตสม�ธนแล อนบคคลเจรญแลว

ทำ�ใหม�กแลว ยอมเปนของรำ�งบ เปนของประณต

เปนของเยน เปนสขวห�ร และยอมยงอกศลธรรม

อนเปนบ�ป อนเกดขนแลว และเกดขนแลว ให

อนตรธ�นไป ใหรำ�งบไป โดยควรแกฐ�นะ.


เปรยบเหมอนฝนธลฟงขนแหงเดอนสดทาย

ของฤดรอน ฝนหนกทผดฤดตกลงมา ยอมทำาฝนธล

เหลานนใหอนตรธานไป ใหรำางบไปได โดยควรแกฐานะ,

ขอนฉนใด;



อานาปานสตสมาธ อนบคคลเจรญแลว ทำาให

มากแลว กเปนของระงบ เปนของประณต เปนของเยน

เปนสขวหาร และยอมยงอกศลธรรมอนเปนบาป ทเกดขนแลว

และเกดขนแลว ใหอนตรธานไป โดยควรแกฐานะได ฉนนน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๐๗/๑๓๕๒-๑๓๕๔.


๗๖เจรญอ�น�ป�นสต

ชอว�ไมเหนห�งจ�กฌ�น


ถาภกษ เจรญอ�น�ป�นสต

แมชวก�ลเพยงลดนวมอ

ภกษนเรากลาววา

อยไมเหนหางจากฌาน

ทำาตามคำาสอนของพระศาสดา

ปฏบตตามโอวาท

ไมฉนบณฑบาตของชาวแวนแควนเปลา

กจะปวยกลาวไปไยถง

ผกระทำ�ใหม�กซง อ�น�ป�นสต นนเลา.

เอก. อ. ๒๐/๕๕/๒๒๔.


๗๗ลมห�ยใจกคอ “ก�ย”

ภกษทงหลาย ! สมยใด ภกษ

เมอห�ยใจเข�ย�ว กรชดวาเราหายใจเขายาว,


เมอห�ยใจเข�สน กรชดวาเราหายใจเขาสน,



เฉพ�ะซงก�ยทงปวง หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอม

เฉพาะซงกายทงปวง หายใจออก”;


ก�ยสงข�รใหรำ�งบ หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำา

กายสงขารใหรำางบ หายใจออก”;

ภกษทงหลาย ! สมยนน ภกษนนชอวา เปนผ

เหนก�ยในก�ยอยเปนประจำ� เปนผมความเพยรเผากเลส

มสมปชญญะ มสต นำาอภชฌาและโทมนสในโลกออกเสยได.


ภกษทงหลาย ! เรายอมกลาวลมห�ยใจเข�

และลมห�ยใจออก ว�เปนก�ยอนหนงๆ ในก�ยทงหล�ย.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนนในกรณน ภกษนน

ยอมชอวาเปนผเหนกายในกายอยเปนประจำา มความเพยร

เผากเลส มสมปชญญะ มสต นำาอภชฌาและโทมนส

ในโลกออกเสยได.

อปร. ม. ๑๔/๑๙๕/๒๘๙.


๗๘ผเจรญอ�น�ป�นสต

ยอมชอว�เจรญก�ยคต�สต

ภกษทงหลาย ! ในกรณน ภกษไปแลวสปา หรอ

โคนไม หรอเรอนวางกตาม นงคขาเขามาโดยรอบ ตงกายตรง

ดำารงสตเฉพาะหนา เธอนน มสตหายใจเขา มสตหายใจออก :

เมอหายใจเขายาว กรชดวาเราหายใจเขายาว,


เมอหายใจเขาสน กรชดวาเราหายใจเขาสน,



เฉพาะซงกายทงปวง หายใจเขา”, วา “เราเปนผรพรอม

เฉพาะซงกายทงปวง หายใจออก”;

เธอยอมทำาการฝกหดศกษาวา “เราเปนผทำา

กายสงขารใหรำางบ หายใจเขา”, วา “เราเปนผทำากายสงขาร

ใหรำางบ หายใจออก”;


เมอภกษนนเปนผไมประมาท มความเพยร

มตนสงไปแลวในการทำาเชนนนอย ยอมละความระลก

และความดำารอนอาศยเรอนเสยได.

เพราะละความระลกและความดำารนนได จตของเธอ

กตงอยดวยด สงบรำางบอยดวยด เปนธรรมเอกผดมขน

เปนสมาธอยในภายในนนเทยว.

ภกษทงหลาย ! แมอยางน ภกษนนกชอวา

เจรญกายคตาสต.

อปร. ม. ๑๔/๒๐๔/๒๙๔


๗๙ลกษณะของผเจรญก�ยคต�สต

ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษ เมอเดนอย

ยอมรชด วา “เราเดนอย”, เมอยน ยอมรชด วา “เรายนอย”,

เมอนง ยอมรชด วา “เรานงอย”, เมอนอน ยอมรชด วา

“เรานอนอย”; เธอ ตงก�ยไวดวยอ�ก�รอย�งใดๆ

ยอมรทวถงก�ยนน ดวยอ�ก�รอย�งนนๆ …

ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษยอมเปน

ผมปกตทำ�คว�มรสกตวทวพรอม ในการกาวไปขางหนา

ในการถอยกลบขางหลง. เปนผมปกตทำาความรสกตว

ทวพรอมในการแลด ในการเหลยวด. เปนผมปกต

ความรสกตวทวพรอม ในการค ในการเหยยด (อวยวะ).

เปนผมปกตทำาความรสกตวทวพรอม ในการทรงสงฆาฏ

บาตร จวร. เปนผมปกตทำาความรสกตวทวพรอม

ในการกน การดม การเคยว การลม. เปนผมปกตทำา

ความรสกตวทวพรอม ในการถายอจจาระ ปสสาวะ.

เปนผมปกตทำาความรสกตวทวพรอม ในการไป การหยด

การนง การนอน การหลบ การตน การพด การนง.


เมอภกษนนเปนผไมประมาท มความเพยร มตน

สงไปแลวในการทำาเชนนนอย ยอมละความระลกและ

ความดำารอนอาศยเรอนเสยได เพราะละความระลกและ

ความดำารนนได จตของเธอกตงอยดวยด สงบรำางบอย

ดวยด เปนธรรมอนเอกผดมขน เปนสมาธอยในภายใน

นนเทยว.

ภกษทงหลาย ! แมอยางน ภกษนนกชอวา

เจรญกายคตาสต …

ภกษทงหลาย ! กายคตาสต อนภกษรปใด

รปหนง เจรญแลว กระทำ�ใหม�กแลว กศลธรรม

อยางใดอยางหนง ซงเปนไปในสวนวชช� ยอมหยงลงใน

ภ�ยในของภกษนน เปรยบเหมอนมห�สมทรอนผใด

ผหนงถกตองดวยใจแลว แมนำานอยสายใดสายหนง

ซงไหลไปสสมทร ยอมหยงลงในภายในของผนนฉะนน.

(นอกจากนยงไดตรสถงการเจรญอสภะ ตามทมปรากฏ

ในมหาสตปฏฐานสตร (มหา. ท. ๑๐/๓๒๕-๓๒๘/๒๗๗-๒๘๘.)

และการเจรญฌานทง ๔ โดยตรสวาการกระทำาเชนน กเปนเจรญ

กายคตาสตเชนกน).

อปร. ม. ๑๔/๒๐๔-๒๑๑/๒๙๕-๓๐๗


๘๐ก�รตงจตในก�ยคต�สต

เปนเส�หลกอย�งดของจต

ลกษณะของผไมตงจตอยกบกาย

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษจบสตวหก

ชนด อนมทอยอาศยตางกน มทเทยวหากนตางกน มาผก

รวมกนดวยเชอกอนมนคง; คอเขาจบงมาผกดวยเชอกเหนยว

เสนหนง, จบจระเข, จบนก, จบสนขบาน, จบสนขจงจอก,

จบลง มาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนงๆ แลวผกรวมเขา

ดวยกนเปนปมเดยวในทามกลาง ปลอยแลว.

ภกษทงหลาย ! ครงนน สตวเหลานนทงหกชนด

มทอาศยและทเทยวตางๆ กน กยอแยงฉดดงกนเพอจะ

ไปสทอาศยทเทยวของตนๆ : งจะเข�จอมปลวก, จระเข

จะลงนำ�, นกจะบนขนไปในอ�ก�ศ, สนขจะเข�บ�น,

สนขจงจอกจะไปป�ช�, ลงกจะไปป� ครนเหนอยลากน

ทงหกสตวแลว สตวใดมกำาลงกวา สตวนอกนนกตองถกลาก

ตดตามไปตามอำานาจของสตวนน ขอนฉนใด;


ภกษทงหลาย ! ภกษใด ไมอบรมทำ�ใหม�ก

ในก�ยคต�สตแลว

ต� กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�รปทน�พอใจ,

รปทไมนาพอใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ห กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�เสยงทน�ฟง,

เสยงทไมนาฟงกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

จมก กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�กลนทน�สดดม,

กลนทไมนาสดดมกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ลน กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�รสทชอบใจ,

รสทไมชอบใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ก�ย กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�สมผสทยวยวนใจ,

สมผสทไมยวยวนใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ใจ กจะฉดเอ�ภกษนนไปห�ธรรม�รมณทถกใจ,

ธรรมารมณทไมถกใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ขอนกฉนนนเหมอนกน.


ลกษณะของผตงจตอยกบกาย

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษจบสตวหก

ชนด อนมทอยอาศยตางกน มทเทยวหากนตางกน มาผก

รวมกน ดวยเชอกอนมนคง คอ เขาจบงมาผกดวยเชอก

เหนยวเสนหนง, จบจระเข, จบนก, จบสนขบาน, จบสนข

จงจอกและจบลง มาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนงๆ ครนแลว

นำาไปผกไวกบเส�เขอนหรอเส�หลกอกตอหนง.

ภกษทงหลาย ! ครงนน สตวทงหกชนดเหลานน

มทอาศยและทเทยวตางๆ กน กยอแยงฉดดงกน เพอจะ

ไปสทอาศยทเทยวของตนๆ : งจะเขาจอมปลวก, จระเข

จะลงนำา, นกจะบนขนไปในอากาศ, สนขจะเขาบาน,

สนขจงจอกจะไปปาชา, ลงกจะไปปา.

ภกษทงหลาย ! ในกาลใดแล ความเปนไป

ภายในของสตวทงหกชนดเหลานน มแตความเมอยลาแลว;

ในกาลนน มนทงหลายกจะพงเขาไปยนเจา นงเจา นอนเจา

อยขางเสาเขอนหรอเสาหลกนนเอง ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! ภกษใด ไดอบรมทำ�ใหม�ก

ในก�ยคต�สตแลว


ต� กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารปทนาพอใจ,

รปทไมน�พอใจกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ห กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาเสยงทนาฟง,

เสยงทไมน�ฟงกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

จมก กจะไมฉดเอาภกษนนไปหากลนทนาสดดม,

กลนทไมน�สดดมกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ลน กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารสทชอบใจ,

รสทไมชอบใจกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง;

ก�ย ก จะไ ม ฉดเอาภกษน นไปหาสมผสท

ยวยวนใจ, สมผสทไมยวยวนใจกไมเปนสงทเธอรสก

อดอดขยะแขยง;

ใจ กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาธรรมารมณท

ถกใจ, ธรรม�รมณทไมถกใจกไมเปนสงทเธอรสกอดอด

ขยะแขยง; ขอนกฉนนนเหมอนกน


คำาวา “เส�เขอน หรอ เส�หลก” น

เปนคำาเรยกแทนชอแหง ก�ยคต�สต.


ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน

พวกเธอทงหลายพงสำาเหนยกใจไววา

“ก�ยคต�สต ของเร�ทงหล�ย

จกเปนสงทเร�อบรม

กระทำ�ใหม�ก

กระทำ�ใหเปนย�นเครองนำ�ไป

กระทำ�ใหเปนของทอ�ศยได

เพยรตงไวเนองๆ

เพยรเสรมสร�งโดยรอบคอบ

เพยรปร�รภสมำ�เสมอดวยด” ดงน.


พวกเธอทงหลาย พงสำาเหนยกใจไวดวยอาการ

อยางน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๔๖,๒๔๘/๓๔๘,๓๕๐.


๘๑ใหตงจตในก�ยคต�สต

เสมอนเต�หดอวยวะไวในกระดอง

ภกษทงหลาย ! เรองเคยมมาแตกอน : เตาตวหนง

เทยวหากนตามรมลำาธารในตอนเยน, สนขจงจอกตวหนง

กเทยวหากนตามรมลำาธารในตอนเยนเชนเดยวกน เตาตวน

ไดเหนสนขจงจอกซงเทยวหากน (เดนเขามา) แตไกล, ครนแลว

จงหดอวยวะทงหลาย มศรษะเปนท ๕ เขาในกระดอง

ของตนเสย เปนผขวนขวายนอยนงอย แมสนขจงจอก

กไดเหนเตาตวทเทยวหากนนนแตไกลเหมอนกน, ครนแลว

จงเดนตรงเขาไปทเตา คอยชองอยวา “เมอไรหนอเตาจก

โผลอวยวะสวนใดสวนหนงออกในบรรดาอวยวะทงหลาย

มศรษะเปนท ๕ แลว จกกดอวยวะสวนนน คราเอาออก

มากนเสย” ดงน.

ภกษทงหลาย ! ตลอดเวล�ทเต�ไมโผลอวยวะ

ออกม� สนขจงจอกกไมไดโอก�สตองหลกไปเอง;


ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน : มารผใจบาป

กคอยชองตอพวกเธอทงหลายตดตอไมขาดระยะอย

เหมอนกนวา “ถาอยางไร เราคงไดชอง ไมทางตา กทางห

หรอทางจมก หรอทางลน หรอทางกาย หรอทางใจ”,

ดงน.

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอ

ทงหล�ย จงเปนผคมครองทว�รในอนทรยทงหล�ยอยเถด;

ไดเหนรปดวยตา, ไดฟงเสยงดวยห,

ไดดมกลนดวยจมก, ไดลมรสดวยลน,

ไดสมผสโผฏฐพพะดวยกาย,

หรอไดรธรรมารมณดวยใจแลว

จงอยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปนการรวบถอทงหมด,

อยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปนการแยกถอเปนสวนๆ เลย,

สงทเปนบาปอกศล คอ อภชฌา และโทมนส

จะพงไหลไปตามบคคลผไมสำารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ

เพราะการไมสำารวมอนทรยเหลาใด เปนเหต.


พวกเธอทงหลาย

จงปฏบตเพอก�รปดกนอนทรยนนไว,

พวกเธอทงหลาย จงรกษ�และถงคว�มสำ�รวม

ต� ห จมก ลน ก�ย ใจ เถด.

ภกษทงหลาย ! ในกาลใด พวกเธอทงหลาย

จกเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลายอย; ในกาลนน

มารผใจบาป จกไมไดชองแมจากพวกเธอทงหลาย และ

จกตองหลกไปเอง, เหมอนสนขจงจอกไมไดชองจากเตา

กหลกไปเอง ฉะนน.

“เตาหดอวยวะไวในกระดอง ฉนใด,

ภกษพงตงมโนวตก (คว�มตรตรกท�งใจ) ไวใน

กระดอง ฉนนน

เปนผทตณห�และทฏฐไมองอ�ศยได,

ไมเบยดเบยนผอน,

ไมกล�วร�ยตอใครทงหมด,

เปนผดบสนท แลว” ดงนแล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๒๒/๓๒๐.


๘๒ใหตงจตในก�ยคต�สต

เสมอนบรษผถอหมอนำ�มน

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนหมมหาชนได

ทราบขาววา มนางงามในชนบท พงประชมกน กนางงาม

ในชนบทนน นาดอยางยงในการฟอนรำา นาดอยางยงใน

การขบรอง หมมหาชนไดทราบขาววา นางงามในชนบท

จะฟอนรำาขบรอง พงประชมกนยงขนกวาประมาณ

ครงนน บรษผอยากเปนอยไมอยากตาย ปรารถนาความสข

เกลยดทกข พงมากลาวกบหมมหาชนนนอยางนวา บรษ

ผเจรญ ! ทานพงนำาภาชนะนำามนอนเตมเปยมนไปใน

ระหวางทประชมใหญกบนางงามในชนบท และจกมบรษ

เงอดาบตามบรษผนำาหมอนำามนนนไปขางหลงๆ บอกวา

ทานจกทำานำามนนนหกแมหนอยหนงในทใด ศรษะของทาน

จกขาดตกลงไปในทนนทเดยว

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย จะสำาคญความ

ขอนน เปนไฉน ? บรษผนนจะไมใสใจภาชนะนำามนโนน

แลวพงประมาทในภายนอกเทยวหรอ ? “ไมเปนอยางนน พระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! เราทำาอปมาน เพอใหเขาใจ

เนอความนชดขน เนอความในขอนมอยางนแล คำ�ว�

ภ�ชนะนำ�มนอนเตมเปยม เปนชอของก�ยคต�สต.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนนแหละ เธอทงหลาย

พงศกษาอยางนวา กายคตาสต จกเปนของอนเราเจรญแลว

กระทำาใหมากแลว กระทำาใหเปนดงยานกระทำาใหเปนทตง

กระทำาไมหยด สงสมแลว ปรารภดแลว.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายพงศกษาอยางน แล.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๖๖/๗๖๓.


๘๓อ�นสงสของก�รเจรญก�ยคต�สต

ภกษทงหลาย ! ชนเหลาใด ไมบรโภคก�ยคต�สต

ชนเหลานนชอวายอมไมบรโภคอมตะ;

ภกษทงหลาย ! ชนเหลาใด บรโภคก�ยคต�สต

ชนเหลานนชอวายอมบรโภคอมตะ;


ก�ยคต�สตอนชนเหล�ใดไมสองเสพแลว

อมตะชอว�อนชนเหล�นนไมสองเสพแลว;


ก�ยคต�สตอนชนเหล�ใดสองเสพแลว

อมตะชอว�อนชนเหล�นนสองเสพแลว;


ก�ยคต�สตอนชนเหล�ใดเบอแลว

อมตะชอว�อนชนเหล�นนเบอแลว;


ก�ยคต�สตอนชนเหล�ใดชอบใจแลว

อมตะชอว�อนชนเหล�นนชอบใจแลว.

เอก. อ. ๒๐/๕๙/๒๓๕,๒๓๙.


๘๔ก�รดำ�รงสม�ธจต

เมอถกเบยดเบยนท�งว�จ�

ภกษทงหลาย ! ทางแหงถอยคำาทบคคลอน

จะพงกลาวหาเธอ ๕ อยางเหลาน มอย คอ :-

๑. กลาวโดยกาลหรอโดยมใชกาล

๒. กลาวโดยเรองจรงหรอโดยเรองไมจรง

๓. กลาวโดยออนหวานหรอโดยหยาบคาย

๔. กลาวดวยเรองมประโยชนหรอไมมประโยชน

๕. กลาวดวยมจตเมตตาหรอมโทสะในภายใน

ภกษทงหลาย ! เม อ เขากล า วอย อย า งน น

ในกรณนนๆ เธอพงทำาการสำาเหนยกอยางนวา

“จตของเร�จกไมแปรปรวน,

เร�จกไมกล�วว�จ�อนเปนบ�ป

เร�จกเปนผมจตเอนดเกอกล

มจตประกอบดวยเมตต� ไมมโทสะในภ�ยในอย,

จกมจตสหรคตดวยเมตต�แผไปยงบคคลนนอย


และจกมจตสหรคตดวยเมตต�อนเปนจตไพบลย

ใหญหลวง ไมมประม�ณ ไมมเวร ไมมพย�บ�ท

แผไปสโลกถงทสดทกทศท�ง

มบคคลนนเปนอ�รมณ แลวแลอย” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอพงทำาการสำาเนยกอยางน.

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษถอเอาสมา

เปนสครงบาง สเหลองบาง สเขยวบาง สแสดบาง กลาวอยวา

“เราจกเขยนรปตางๆ ในอากาศน ทำาใหมรปปรากฏอย”

ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอจะสำ าคญความขอน ว า

อยางไร บรษนนจะเขยนรปตางๆ ในอากาศน ทำาใหมรป

ปรากฏอยไดแลหรอ ?

“ขอนนหามได พระเจาขา !”.


“ขาแตพระองคผเจรญ ! เพราะเหตวาอากาศน เปนสง

ทมรปไมได แสดงออกซงรปไมได ในอากาศนน ไมเปนการงายท

ใครๆ จะเขยนรป ท�าใหมรปปรากฏอยได รงแตบรษนนจะเปนผ

มสวนแหงความล�าบากคบแคนเสยเปลา พระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! ขอนกฉนนนเหมอนกน ใน

บรรดาทางแหงถอยคำาสำาหรบการกลาวหา ๕ ประการนน

เมอเข�กล�วห�เธอ ดวยทางแหงถอยคำา

ประการใดประการหนงอย

เธอพงทำ�ก�รสำ�เหนยกในกรณนน อย�งนว�

“จตของเราจกไมแปรปรวน เราจกไมกลาววาจาอนเปนบาป

เราจกเปนผมจตเอนดเกอกล มจตประกอบดวยเมตตา

ไมมโทสะในภายในอย, จกมจตสหรคตดวยเมตตา

แผไปยงบคคลนนอย และจกมจตสหรคตดวยเมตตา

อนเปนจตไพบลย ใหญหลวง ไมมประมาณ ไมมเวร

ไมมพยาบาท แผไปสโลกถงทสดทกทศทาง มบคคลนน

เปนอารมณ แลวแลอย” ดงน.

(คอมจตเหมอนอากาศ อนใครๆ จะเขยนใหเปนรป

ปรากฏไมได ฉนใดกฉนนน).

ภกษทงหลาย ! เธอพงทำาการสำาเหนยก อยาง

นแล...

ม. ม. ๑๒/๒๕๔, ๒๕๖/๒๖๗, ๒๖๙.


(นอกจากนยงทรงอปมาเปรยบกบบรษถอเอาจอบและ

กระทอมาขดแผนดน หวงจะไมใหเปนแผนดนอก, เปรยบกบ

บรษถอเอาคบเพลงหญามาเผาแมนำาคงคา หวงจะใหเดอดพลาน

ซงเปนฐานะทไมอาจเปนได).

ภกษทงหลาย ! ถา โจรผคอยห�ชอง พงเลอย

อวยวะนอยใหญของใครดวยเลอยมดามสองขาง; ผใดมใจ

ประทษร�ยในโจรนน ผนนชอว�ไมทำ�ต�มคำ�สอนของเร�

เพราะเหตทมใจประทษรายตอโจรนน. ภกษทงหลาย !

ในกรณนน เธอพงทำาการสำาเหนยกอยางนวา “จตของเรา

จกไมแปรปรวน, เราจกไมกลาววาจาอนเปนบาป, เราจกเปน

ผมจตเอนดเกอกล มจตประกอบดวยเมตตาไมมโทสะใน

ภายใน อย, จกมจตสหรคตดวยเมตตาแผไปยงบคคลนน อย

และจกมจตสหรคตดวยเมตตา อนเปนจตไพบลย ใหญหลวง

ไมมประมาณ ไมมเวร ไมมพยาบาท แผไปสโลกถงทสด

ทกทศทาง มบคคลนนเปนอารมณ แลวแลอย” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอพงทำาการสำาเหนยก อยางนแล.


ภกษทงหลาย ! เธอพงกระทำาในใจถงโอวาท

อนเปรยบดวยเลอยน อยเนองๆ เถด. ภกษทงหลาย !

เมอเธอทำาในใจถงโอวาทนนอย เธอจะไดเหนทางแหง

การกลาวหาเลกหรอใหญทเธออดกลนไมไดอยอกหรอ ?

“ขอนนหามได พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนนในเรองน พวกเธอ

ทงหล�ย จงกระทำ�ในใจถงโอว�ทอนเปรยบดวยเลอยน

อยเปนประจำ�เถด : นนจกเปนไปเพอประโยชนเกอกล

และคว�มสขแกเธอทงหล�ย ตลอดก�ลน�น.

ม. ม. ๑๒/๒๕๘/๒๗๒-๓.


๘๕อ�นสงสแหงก�รปฏบตสม�ธแบบต�งๆ

ราหล ! เธอจง เจรญเมตต�ภ�วน� เถด. เมอ

เธอเจรญเมตตาภาวนาอย, พย�บ�ท จกละไป.

ราหล ! เธอจง เจรญกรณ�ภ�วน� เถด. เมอ

เธอเจรญกรณาภาวนาอย, วหงส� (คว�มคดเบยดเบยน)

จกละไป.

ราหล ! เธอจง เจรญมทต�ภ�วน� เถด. เมอ

เธอเจรญมทตาภาวนาอย, อรต (คว�มไมยนดดวยใครๆ)

จกละไป.

ราหล ! เธอจง เจรญอเบกข� เถด. เมอเธอ

เจรญอเบกขาอย, ปฏฆะ (คว�มหงดหงดแหงจต) จกละไป.

ราหล ! เธอจง เจรญอสภะภ�วน� เถด. เมอ

เธอเจรญอสภะภาวนาอย, ร�คะ จกละไป.

ราหล ! เธอจง เจรญอนจจสญญ�ภ�วน� เถด.

เมอเธอเจรญอนจจสญญาภาวนาอย, อสมม�นะ (คว�ม

สำ�คญว�ตวตนและของตน) จกละไป.

ม. ม. ๑๓/๑๔๐/๑๔๕.


๘๖ลกษณะของผทง�ยตอก�รเข�สม�ธ


ภกษทประกอบดวยธรรม ๕ ประก�ร เปนผ

ไมควร เพอเข�ถงสมม�สม�ธ แลวแลอย.

๕ ประการ อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ๕ ประการ คอ :-

ภกษในกรณน

(๑) เปนผ ไมอดทนตอรปทงหลาย

(๒) ไมอดทนตอเสยงทงหลาย

(๓) ไมอดทนตอกลนทงหลาย

(๔) ไมอดทนตอรสทงหลาย

(๕) ไมอดทนตอโผฏฐพพะทงหลาย


ภกษทประกอบดวยธรรม ๕ ประการเหลานแล

เปนผ ไมควร เพอเข�ถงสมม�สม�ธ แลวแลอย.



ภกษทประกอบดวย ธรรม ๕ ประก�ร เปนผ

ควร เพอเข�ถงสมม�สม�ธ แลวแลอย.

๕ ประการ อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ๕ ประการ คอ :-


(๑) เปนผ อดทนตอรปทงหลาย

(๒) อดทนตอเสยงทงหลาย

(๓) อดทนตอกลนทงหลาย

(๔) อดทนตอรสทงหลาย

(๕) อดทนตอโผฏฐพพะทงหลาย


ภกษทประกอบดวยธรรม ๕ ประการเหลานแล

เปนผ ควร เพอเข�ถงสมม�สม�ธ แลวแลอย.

ปญจก. อ. ๒๒/๑๕๕/๑๓๓.


๘๗เจรญสม�ธใหไดอย�งนอยวนละ ๓ ครง

ภกษทงหลาย ! ชาวรานตลาดทประกอบดวย

องค ๓ ประการ เปนผควรเพอจะไดผลกำาไรทยงไมได

หรอเพอทำาผลกำาไรทไดรบอยแลว ใหงอกงามออกไป.

๓ ประการ อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ๓ ประการ คอ :-

ชาวรานตลาด ในกรณน

ยอมจดยอมทำากจการงานอยางดทสดในเวลาเชา;

ยอมจดยอมทำากจการงานอยางดทสดในเวลากลางวน;

ยอมจดยอมทำากจการงานอยางดทสดในเวลาเยน.


ชาวรานตลาดทประกอบดวยองค ๓ ประการเหลานแล

เปนผควรเพอจะไดผลกำาไรทยงไมได

หรอเพอทำาผลกำาไรทไดรบอยแลว ใหงอกงามออกไป

นฉนใด.


ภกษทงหลาย ! ขอนกฉนนนเหมอนกน ภกษ

ทประกอบดวยธรรม ๓ ประการ เปนผควรเพอจะบรรล

กศลธรรมทยงไมบรรล หรอเพอทำากศลธรรมทบรรลแลว

ใหงอกงามยงขนไป.

๓ ประการ อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ๓ ประการ คอ :-


ยอมกำ�หนดสม�ธนมตโดยเออเฟอในเวล�เช�;

ยอมกำาหนดสมาธนมตโดยเออเฟอในเวล�กล�งวน;

ยอมกำาหนดสมาธนมตโดยเออเฟอในเวล�เยน.


ภกษทประกอบดวยธรรม ๓ ประการเหลานแล

ยอมเปนผควรเพอจะบรรลกศลธรรมทยงไมบรรล

หรอเพอทำ�กศลธรรมทบรรลแลวใหงอกง�มยงขนไป.

ตก. อ. ๒๐/๑๔๕/๔๕๘.


๘๘ก�รอยป�กบก�รเจรญสม�ธ

สำ�หรบภกษบ�งรป

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ขาพระองค มความประสงค

จะเสพเสนาสนะอนสงด คอปาหรอปาเปลยว”.

อบาล !

เสน�สนะอนสงด คอ ป�หรอป�เปลยว อยไดย�ก

ปวเวกทำ�ไดย�ก คว�มอยคนเดยวเปนสงทยนดไดย�ก

ป�มกจะนำ�ไปเสยซงใจของภกษผไมไดสม�ธอย.

อบาล ! ผใดพดวา “เราไมไดสมาธ เราจกไปอย

ในเสนาสนะอนสงดคอปาหรอปาเปลยว” ดงน.

เขานน พงหวงผลขอน คอ จตจะจมลงหรอจต

จกปลวไป.

อบาล ! เปรยบเหมอนหวงนำาใหญ มอย.

ชางพลายสงเจดรตน หรอเจดรตนครง มาสทนนแลวคดวา

“เราจะลงสหวงนำาน แลวเลนนำา ลางหบาง เลนนำา ลาง

หลงบาง ตามปรารถนา” ดงน; ชางนน กระทำาไดดงนน,


เพราะเหตไร ? อบาล ! เพราะเหตวา ชางนนตวใหญ

จงอาจหยงลงในหวงนำาลกได.

ครงนน กระตายหรอแมวปา มาเหนชางนนแลว

คดวา “ชางจะเปนอะไรทไหนมา เรากจะเปนอะไรทไหนไป

ดงนนเราจะลงสหวงนำาน แลวเลนนำา ลางหบาง เลนนำา

ลางหลงบาง แลวพงอาบ พงดม พงขนจากหวงนำาแลว

หลกไปตามปรารถนา” ดงน; กระตายหรอแมวปานน

กระโจนลงสหวงนำานน โดยไมพจารณา ผลทมนหวงไดก

คอ จมดงลงไป หรอลอยไปตามกระแสนำา. ขอนนเพราะ

เหตไรเลา ? เพราะวากระตายหรอแมวปานนตวมนเลก

จงไมอาจหยงลงในหวงนำาลก, นฉนใด;

อบาล ! ขอนกฉนนน กลาวคอ ผใดพดวา

“เราไมไดสมาธ เราจกไปอยในเสนาสนะอนสงด คอ

ปาหรอปาเปลยว” ดงน.

เขานน พงหวงผลขอน คอ จตจะจมลง หรอจต

จกปลวไป.


(เนอความขอนแสดงวา การออกไปอยปามไดเหมาะ

สำาหรบทกคน. ผใดคดวาจกบรรลปฐมฌาน ทตยฌาน กระทง

ถงสญญาเวทยตนโรธอนไมมอาสวะ ดวยเหตเพยงสกวาอยปา

อยางเดยวนน ไมอาจจะสำาเรจได เพราะไมชอวา เปนผตามถง

ประโยชนตน (อนปปตตสทตถ) ไดดวยเหตสกวาการอยปา;

ดงนนพระองคจงตรสกะภกษอบาลวา :-)

อบาล !

เธอ จงอยในหมสงฆเถด

คว�มผ�สกจกมแกเธอผอยในหมสงฆ ดงน.

ทสก. อ. ๒๔/๒๑๖/๙๙.


๘๙ผลของก�รกระทำ�ททำ�ไดเหม�ะสมกบเวล�

ภกษทงหลาย ! กาล ๔ ประการน อนบคคลบำาเพญโดยชอบ ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะ โดยลำาดบ. กาล ๔ ประการ เปนอยางไรเลา คอ :-

๑. การฟงธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสสวน) ๒. การสนทนาธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสากจฉา) ๓. การทำาสมถะตามกาล (กาเลน สมโถ) ๔. การทำาวปสสนาตามกาล (กาเลน วปสสนา)

ภกษทงหลาย ! กาล ๔ ประการนแล อนบคคลบำาเพญโดยชอบ ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะ โดยลำาดบ. ภกษทงหลาย ! เมอฝนเมดใหญตกบนภเขา นำาไหลไปตามทลม ยอมยงซอกเขา ลำาธารและหวยใหเตม ซอกเขา ลำาธารและหวยเตมแลว ยอมยงบงนอยใหเตม บงนอยเตมแลว ยอมยงบงใหญใหเตม บงใหญเตมแลว

ยอมยงแมนำานอยใหเตม แมนำานอยเตมแลว ยอมยงแมนำาใหญ ใหเตม แมนำาใหญเตมแลว ยอมยงสมทรสาครใหเตม แมฉนใด

กาล ๔ ประการน อนบคคลบำาเพญโดยชอบ ใหเปนไปโดยชอบ

ยอมใหถงความสนอาสวะโดยลำาดบ ฉนนนเหมอนกนแล.

จตกก. อ. ๒๑/๑๘๘/๑๔๗.


๙๐จงเปนผมสตคกนไปกบสมปชญญะ


ภกษ พงเปนผมสตอย อย�งมสมปชญญะ :

นเปน อนส�สนของเร�แกพวกเธอทงหล�ย.


ภกษเปนผมสต เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน

เปนผเหนก�ยในก�ยอยเปนประจำา มความเพยร

เผากเลส มสมปชญญะ มสต นำาออกเสยไดซงอภชฌา

และโทมนสในโลก;

เปนผเหนเวทน�ในเวทน�อยเปนประจำา มความ

เพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต นำาออกเสยไดซง

อภชฌาและโทมนสในโลก;

เปนผเหนจตในจตอยเปนประจำา มความเพยร

เผากเลส มสมปชญญะ มสต นำาออกเสยไดซงอภชฌา

และโทมนสในโลก;


เปนผเหนธรรมในธรรมทงหลายอยเปนประจำา

มความเพยรเผากเลส มสมปชญญะ มสต นำาออกเสยได

ซงอภชฌาและโทมนสในโลก.


อยางนแล เรยกวา ภกษเปนผมสต.


ภกษเปนผมสมปชญญะ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผรตว

รอบคอบในการกาวไปขางหนา การถอยกลบไปขางหลง

การแลด การเหลยวด, การค การเหยยด, การทรงสงฆาฏ

บาตร จวร, การฉน การดม การเคยว การลม, การถาย

อจจาระ ปสสาวะ, การไป การหยด การนง การนอน

การหลบ การตน การพด การนง.


อยางนแล เรยกวา ภกษเปนผมสมปชญญะ.


ภกษ พงเปนผมสตอย อย�งมสมปชญญะ :

นเปน อนส�สนของเร�แกพวกเธอทงหล�ย.

มหา. ท. ๑๐/๑๑๒/๙๐.

ความสำาคญ ของ

คำาพระผมพระภาคเจา


๙๑เหตผลทตองรบฟงเฉพ�ะคำ�ตรส

ของพระผมพระภ�คเจ�

ทรงกำาชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากคำาของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน,

สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนคำารอยกรอง

ประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร

เปนเรองนอกแนว เปนคำากลาวของสาวก เมอมผนำาสตตนตะ

เหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจต

เพอจะรทวถง และจกไมสำาคญวาเปนสงทตนควรศกษา

เลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหล�ใด ทเปน

คำ�ของตถ�คต เปนขอคว�มลก มคว�มหม�ยซง

เปนชนโลกตตระ ว�เฉพ�ะดวยเรองสญญต�, เมอม

ผนำ�สตตนตะเหล�นนม�กล�วอย; เธอยอมฟงดวยด

ยอมเง ยหฟ ง ยอมต ง จต เพ อจะร ท วถ ง และ


ยอมสำ�คญว�เปนสงทตนควรศกษ�เล�เรยน จงพากน

เลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปน

อยางไร ? มความหมายกนย ?” ดงน.

ดวยก�รทำ�ดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได.

ธรรมทยงไมปร�กฏ เธอกทำ�ใหปร�กฏได, คว�มสงสย

ในธรรมหล�ยประก�รทน�สงสยเธอกบรรเท�ลงได.

ภกษทงหลาย ! ภกษบรษทเหลาน เราเรยกว�

บรษททมก�รลลวงไปได ดวยก�รสอบถ�มแกกนและกน

เอ�เอง, หาใชดวยการชแจงโดยกระจางของบคคล

ภายนอกเหลาอนไม; (ปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา)

จดเปนบรษททเลศ แล.

ทก. อ. ๒๐/๙๒/๒๙๒.


หากไมสนใจคำาตถาคต จะทำาใหเกดความอนตรธานของคำาตถาคต

เปรยบดวยกลองศก

ภกษทงหลาย ! เรองนเคยมมาแลว : กลองศก

ของกษตรยพวกทสารหะ เรยกวา อานกะ มอย เมอ

กลองอานกะน มแผลแตก หรอล, พวกกษตรยทสารหะ

ไดหาเนอไมอนทำาเปนลม เสรมลงในรอยแตกของกลองนน

(ทกคราวไป). ภกษทงหลาย ! เมอเชอมปะเขาหลายครง

หลายคราวเชนนน นานเขากถงสมยหนง ซงเนอไมเดม

ของตวกลองหมดสนไป เหลออยแตเนอไมททำ�เสรมเข�

ใหมเทานน;

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน : ในกาลยดยาว

ฝายอนาคต จกมภกษทงหลาย, สตตนตะเหล�ใด ท

เปนคำ�ของตถ�คต เปนขอคว�มลก มคว�มหม�ยซง

เปนชนโลกตตระ ว�เฉพ�ะดวยเรองสญญต�, เมอม

ผนำาสตตนตะเหลานนมากลาวอย; เธอจกไมฟงดวยด

จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมสำาคญ

วาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.


สวนสตตนตะเหล�ใด ทนกกวแตงขนใหม

เปนคำ�รอยกรองประเภทก�พยกลอน มอกษรสละสลวย

มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนคำ�กล�ว

ของส�วก, เมอมผนำาสตรทนกกวแตงขนใหมเหลานน

มากลาวอย; เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจตเพอ

จะรทวถง และจกสำาคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! คว�มอนตรธ�นของสตตนตะ

เหล�นนทเปนคำ�ของตถ�คต เปนขอคว�มลก ม

คว�มหม�ยซง เปนชนโลกตตระ ว�เฉพ�ะดวยเรอง

สญญต� จกมไดดวยอ�ก�รอย�งน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๓๑๑/๖๗๒-๓.


พระองคทรงสามารถกำาหนดสมาธ เมอจะพดทกถอยคำา จงไมผดพลาด

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จำาเดมแตเรมแสดง

กระทงคำาสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ

ยอมตงไวซงจตในสม�ธนมตอนเปนภ�ยในโดยแท

ใหจตดำ�รงอย ใหจตตงมนอย กระทำ�ใหมจตเปนเอก

ดงเชนทคนทงหลายเคยไดยนวาเรากระทำาอยเปนประจำา

ดงน.

ม. ม. ๑๒/๔๖๐/๔๓๐.


คำาพดทตรสมาทงหมดนบแตวนตรสรนน สอดรบไมขดแยงกน


นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสร

อนตตรสมมาสมโพธญาณ

จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพาน

ดวยอนปาทเสสนพพานธาต,

ตลอดเวลาระหวางนน

ตถาคตไดกลาวสอน พรำาสอน

แสดงออก ซงถอยคำาใด

ถอยคำ�เหล�นนทงหมด

ยอมเข�กนไดโดยประก�รเดยวทงสน

ไมแยงกนเปนประการอนเลย.

อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.


แตละคำาพดเปนอกาลโก คอ ถกตองตรงจรง ไมจำากดกาลเวลา


พวกเธอทงหลายเปนผทเรานำาไปแลวดวยธรรมน

อนเปน

ธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง(สนทฏโก),

เปนธรรมใหผลไมจำ�กดก�ล (อกาลโก),

เปนธรรมทควรเรยกกนม�ด (เอหปสสโก),

ควรนอมเข�ม�ใสตว (โอปนยโก),

อนวญชนจะพงรไดเฉพ�ะตน

(ปจจตตำ เวทตพโพ วญญห).

ม. ม. ๑๒/๔๘๕/๔๕๑.


ทรงใหใชธรรมวนยทตรสแลว เปนศาสดาแทนตอไป

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา

“ธรรมวนยของพวกเรามพระศาสดาลวงลบไปแลว พวกเรา

ไมมพระศาสดา” ดงน. อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน.

อานนท ! ธรรมกด วนยกด ทเราแสดงแลว

บญญตแลวแกพวกเธอทงหลาย ธรรมวนยนน จกเปน

ศาสดาของพวกเธอทงหลาย โดยกาลลวงไปแหงเรา.

อานนท !

ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด

ใครกตามจกตองมตนเปนประทป

มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ;

มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย.

อานนท ! ภกษพวกใด เปนผใครในสกข�

ภกษพวกนนจกเปนผอยในสถ�นะอนเลศทสด แล.

มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.


ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอนสงทบญญตไว

ภกษทงหลาย ! ภกษทงหลาย

จกไมบญญตสงทไมเคยบญญต

จกไมเพกถอนสงทบญญตไวแลว

จกสม�ท�นศกษ�ในสกข�บททบญญตไวแลว

อย�งเครงครด อยเพยงใด,

คว�มเจรญกเปนสงทภกษทงหล�ยหวงได

ไมมคว�มเสอมเลย อยเพยงนน.

สตตก. อ. ๒๓/๒๑/๒๑.


๙๒อรยมรรคมองค ๘ คอ กลย�ณวตร

ทตถ�คตทรงฝ�กไว

อานนท ! กกลย�ณวตรอนเร�ตงไวในก�ลน

ยอมเปนไป เพอคว�มเบอหน�ยโดยสวนเดยว เพอ

คล�ยกำ�หนด เพอดบ เพอคว�มสงบระงบ เพอรยง

เพอรพรอม เพอนพพ�น.

อานนท ! กลยาณวตรน เปนอยางไรเลา ?

นคอ อรยมรรคมองค ๘ กลาวคอ :-

สมม�ทฏฐ สมม�สงกปปะ

สมม�ว�จ� สมม�กมมนตะ สมม�อ�ชวะ

สมม�ว�ย�มะ สมม�สต สมม�สม�ธ.

อานนท !

เกยวกบกลย�ณวตรนน

เร�ขอกล�วกะเธอ โดยประก�รทเธอทงหล�ย

จะพ�กนประพฤตต�มกลย�ณวตรทเร�ตงไวแลวน :

เธอทงหล�ยอย�เปนบรษพวกสดท�ยของเร�เลย.


อานนท !

คว�มข�ดสญแหงกลย�ณวตรนมในยคแหงบรษใด;

บรษนนชอว�บรษคนสดท�ยแหงบรษทงหล�ย.

อานนท !

เกยวกบกลย�ณวตรนน

เร�ขอกล�ว (ยำ�) กบเธอ โดยประก�รทเธอทงหล�ย

จะพ�กนประพฤตต�มกลย�ณวตรทเร�ตงไวแลวน :

เธอทงหล�ยอย�เปนบรษพวกสดท�ยของเร�เลย.

ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

การปรนพพานของตถาคต


๙๓เหตก�รณชวงปรนพพ�น

สารบตร ! มสมณพราหมณพวกหนงกลาว

อยางน เหนอยางนวา ชวเวลาทบรษนยงเปนหนม มผม

ดำาสนท ประกอบดวยความหนมแนน ตงอยในปฐมวย, ก

ยงคงประกอบดวยปญญาอนเฉยบแหลมวองไวอยเพยงนน,

เมอใดบรษนแกเฒา เปนผใหญ ลวงกาลนาน ผานวย

ไปแลว มอาย ๘๐ ป, ๙๐ ปหรอ ๑๐๐ ป จากการเกด,

เมอนน เขายอมเปนผเสอมสนจากปญญาอนเฉยบแหลม

วองไว.

สารบตร ! ขอน เธออยาพงเหนอยางนน, เรานแล

ในบดนเปนคนแกเฒา เปนผใหญ ลวงกาลผานวยมาแลว

วยของเรานบได ๘๐ ป, ...ฯลฯ...

สารบตร !

ธรรมเทศนาทแสดงไปนน กมไดแปรปรวน

บทพยญชนะแหงธรรมของตถาคต กมไดแปรปรวน

ปฏภาณในการตอบปญหาของตถาคต กมไดแปรปรวน

...ฯลฯ...


สารบตร ! แมวาเธอทงหลาย จกนำาเราไปดวย

เตยงนอย (สำาหรบหามคนทพพลภาพ), ความแปรปรวน

เปนอยางอนแหงปญญาอนเฉยบแหลมวองไวของตถาคต

กมไดม.

สารบตร !

ถ�ผใดจะพงกล�วใหถกใหชอบว�

“สตวมคว�มไมหลงเปนธรรมด�

บงเกดขนในโลก เพอประโยชนเกอกล

เพอคว�มสขแกมห�ชน เพออนเคร�ะหโลก,

เพอประโยชน เพอคว�มเกอกล

เพอคว�มสขแกเทวด�และมนษยทงหล�ย”

ดงนแลว ผนนพงกล�วซงเร�ผเดยวเท�นน.

ล�าดบนน พระอานนทผมอาย ไดเขาไปเฝาพระผม

พระภาค ถงทประทบ ถวายอภวาทแลวลบคล�าทวพระกายของ

พระผมพระภาคอย พลางกลาวถอยค�าน วา :-

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ขอนนาอศจรรย; ขอนไมเคยม

มากอน. ขาแตพระองคผเจรญ ! บดน ฉววรรณของพระผมพระภาค

ไมบรสทธผดผองเหมอนแตกอน และพระกายกเหยวยนหยอนยาน

มพระองคคอมไปขางหนา อนทรยทงหลาย กเปลยนเปนอยางอน

ไปหมด ทงพระจกษ โสตะ ฆานะ ชวหา กายะ”.


อานนท ! นน ตองเปนอยางนน; คอ

คว�มชร�ม (ซอน) อยในคว�มหนม,

คว�มเจบไขม (ซอน) อยในคว�มไมมโรค,

คว�มต�ยม (ซอน) อยในชวต;

ฉววรรณจงไมบรสทธผดผองเสยแลว และกายก

เหยวยนหยอนยาน มตวคอมไปขางหนา อนทรยทงหลาย

กเปลยนเปนอยางอนไปหมด ทงตา ห จมก ลน กาย

ดงน.

พระผมพระภาค ครนตรสคำานแลว ไดตรส

ขอความน (เปนคำากาพยกลอน) อกวา :-

โธเอย ! คว�มแกอนชวช�เอย !

อนทำ�คว�มน�เกลยดเอย !

ก�ยทน�พอใจ บดนกถกคว�มแกยำ�ยหมดแลว.

แมใครจะมชวตอยตงรอยป

ทกคนกยงมคว�มต�ยเปนทไปในเบองหน�.

คว�มต�ยไมยกเวนใหแกใครๆ

มนยำ�ยหมดทกคน.


อานนท ! บดน เรามสตสมปชญญะ ปลงอาย

สงขารแลว ณ ปาวาลเจดยน. (พระอานนทไดสตจงทลขอให

ดำารงพระชนมชพอยดวยอทธบาทภาวนา กปปหนงหรอยงกวา

กปป; ทรงปฏเสธ)

อานนท ! อยาเลย, อยาวงวอนตถาคตเลย

มใชเวลาจะวงวอนตถาคตเสยแลว. (พระอานนททลวงวอน

อกจนครบสามครง ไดรบพระดำารสตอบอยางเดยวกน, ตรสวา

เปนความผดของพระอานนทผเดยว, แลวทรงจาระไนสถานท ๑๖ แหง

ทเคยใหโอกาสแกพระอานนทในเรองน แตพระอานนทรไมทน

สกครงเดยว)

อานนท ! ในทนนๆ ถาเธอวงวอนตถาคต

ตถาคตจกหามเสยสองครง แลวจกรบคำาในครงทสาม,

อานนท ! ตถาคตไดบอกแลวมใชหรอ วาสตว

จะตองพลดพรากจากของรกของชอบใจทงสน, สตวจะ

ไดตามปรารถนา ในสงขารนแตทไหนเลา, ขอทสตว

จะหวงเอาสงทเกดแลว เปนแลว มปจจยปรงแตงแลว

มการแตกดบเปนธรรมดา วาสงนอยาฉบหายเลย ดงน

ยอมไมเปนฐานะทมได เปนได.

ม. ม. ๑๒/๑๖๓/๑๙๒., มหาวาร. ส ๑๙/๒๘๗/๙๖๓.


สตวทงปวง ทงทเปนคนหนม คนแก

ทงทเปนคนพ�ลและบณฑต

ทงทมงม และ ย�กจน

ลวนแตมคว�มต�ยเปนทไปถง ในเบองหน�.

เปรยบเหมอนภ�ชนะดนทช�งหมอปนแลว

ทงเลกและใหญ ทงทสกแลว และยงดบ

ลวนแตมก�รแตกทำ�ล�ยเปนทสด ฉนใด

ชวตแหงสตวทงหล�ยกมคว�มต�ยเปนเบองหน�ฉนนน

วยของเร� แกหงอมแลว ชวตของเร�รบหรแลว

เร�จกละพวกเธอไป

สรณะของตวเองเร�ไดทำ�ไวแลว

ภกษทงหล�ย ! พวกเธอจงเปนผไมประม�ท

มสต มศลเปนอย�งด

มคว�มดำ�รอนตงไวแลวดวยด

ต�มรกษ�ซงจตของตนเถด

ในธรรมวนยน ภกษใดเปนผไมประม�ทแลว

จกละช�ตสงส�ร ทำ�ทสดแหงทกขได.

มหา. ท. ๑๐/๑๔๑/๑๐๘.


๙๔ผมธรรมเปนทพง

อานนท ! เราไดกลาวเตอนไวกอนแลวมใชหรอ

วา “ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความเปนอยางอน

จากของรกของชอบใจทงสน ยอมม”.

อานนท ! ขอนน จกไดมาแตไหนเลา ? สงใด

เกดขนแลว เปนแลว อนปจจยปรงแลว มความชำารดไป

เปนธรรมดา, สงนนอยาชำารดไปเลย ดงน, ขอนน

ยอมเปนฐานะทมไมได.

อานนท ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอ

ทงหลาย จงมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอา

สงอนเปนสรณะ; จงมธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมมสงอนเปนสรณะ.

อานนท ! ภกษ มตนเปนประทป มตนเปน

สรณะ ไมเอ�สงอนเปนสรณะ, มธรรมเปนประทป มธรรม

เปนสรณะ ไมเอ�สงอนเปนสรณะนน เปนอย�งไรเล� ?

อานนท ! ภกษในธรรมวนยน


พจ�รณ�เหนก�ยในก�ยเนองๆ อย

พจ�รณ�เหนเวทน�ในเวทน�ทงหล�ยเนองๆ อย

พจ�รณ�เหนจตในจตเนองๆ อย

พจ�รณ�เหนธรรมในธรรมทงหล�ยเนองๆ อย

มคว�มเพยรเผ�กเลส

มคว�มรสกตวทวพรอม

มสต กำ�จดอภชฌ�และโทมนสในโลกเสยได.

อานนท ! ภกษ อยางนแล

ชอว�มตนเปนประทป มตนเปนสรณะ

ไมเอ�สงอนเปนสรณะ;

มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอ�สงอนเปนสรณะ เปนอย.

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรา

กด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ; มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอาสงอนเปนสรณะ.

อานนท ! ภกษพวกใด เปนผใครในสกข�,

ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถ�นะอนเลศทสด แล.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๖/๗๓๖.


๙๕หลกตดสนธรรมวนย ๔ ประก�ร

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา

ผมอาย ขาพเจาไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาค

วา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา

ในอาวาสชอโนน มสงฆอยพรอมดวยพระเถระหวหนา

ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม

นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๓. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา

ในอาวาสชอโนน มภกษผเปนเถระอยจำานวนมากเปน

พหสตร เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา

ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปน

ธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...


๔. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา

ในอาวาสชอโนน มภกษผ เปนเถระอยรปหนงเปน

พหสตร เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา

ขาพเจาไดสดบเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปนธรรม

นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

เธอทงหลายยงไมพงชนชม ยงไมพงคดคาน

คำากลาวของผนน พงเรยนบทและพยญชนะเหลานนใหด

แลวพงสอบสวนลงในพระสตร เทยบเคยงดในวนย

ถาบทและพยญชนะเหลานน สอบลงในสตรกไมได

เทยบเขาในวนยกไมได พงลงสนนษฐานวา

“นมใชพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนน

แนนอน และภกษนรบมาผด” เธอทงหลายพงทงคำานนเสย.

ถาบทและพยญชนะเหลานน สอบลงในสตรกได

เทยบเข�ในวนยกได พงลงสนนษฐานวา

“นเปนพระดำ�รสของพระผมพระภ�คพระองคนน

แนนอน และภกษนนรบม�ดวยด”.

เธอทงหล�ย พงจำ�มห�ปเทส… นไว.

มหา. ท. ๑๐/๑๔๔-๖/๑๑๓-๖.


๙๖ก�รบช�ตถ�คตอย�งสงสด

อานนท ! เธอจงจดตงทนอน ระหวางตนสาละค

มศรษะทางทศเหนอ เราลำาบากกายนก, จกนอน (ประทบ

สหไสยยาแลว มอศจรรย ดอกสาละผลผดฤดกาลโปรยลงบน

พระสรระ, ดอกมณฑารพ จรณไมจนทน, ดนตร ลวนแตของทพย

ไดตกลงและบรรเลงขน; เพอบชาตถาคตเจา).

อานนท ! การบชาเหลาน หาชอวา ตถาคต

เปนผทไดรบสกการะ เคารพนบถอ บชาแลวไม.

อานนท ! ภกษ ภกษณ อบ�สก อบ�สก�ใด

ประพฤตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบยง, ปฏบต

ต�มธรรมอย; ผนนชอว� ยอมสกก�ระ เค�รพนบถอ

บช�ตถ�คต ดวยก�รบช�อนสงสด.

อานนท ! เพราะฉะนนเธอพงกำาหนดใจวา

“เร�จกประพฤตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบยง

ปฏบตต�มธรรมอย” ดงน.

มหา. ท. ๑๐/๑๕๙-๖๐/๑๒๘-๙.


๙๗พนยกรรม ของ “พระสงฆบด�”

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา

“ธรรมวนยของพวกเรา มพระศาสดาลวงลบไปแลว

พวกเราไมมพระศาสดา” ดงน.

อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน.

อ�นนท ! ธรรมกด วนยกด

ทเร�แสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหล�ย

ธรรมวนยนน จกเปนศ�สด�ของพวกเธอทงหล�ย

โดยก�ลลวงไปแหงเร�.

มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

ภกษทงหล�ย !

บดน เร�จกเตอนพวกเธอทงหล�ยว�

สงข�รทงหล�ย มคว�มเสอมไปเปนธรรมด�

พวกเธอทงหล�ย

จงทำ�คว�มไมประม�ทใหถงพรอม เถด ดงน.

นแล เปนพระวาจาทตรสครงสดทายของพระตถาคตเจา.

มหา. ท. ๑๐/๑๘๐/๑๔๓.


๙๘สงเวชนยสถ�นภ�ยหลง

พทธปรนพพ�น

“ขาแตพระองคผเจรญ ! แตกอนน ภกษทงหลายทจ�าพรรษา

ในทศตางๆ แลวยอมมาเฝาพระผมพระภาคเจา. พวกขาพระองคทงหลาย

ไดมโอกาสเหนภกษทงหลายผนาเจรญใจเหลานน ไดมโอกาสเขาพบปะ

ภกษทงหลายผนาเจรญใจเหลานน. ครนพระผมพระภาคเจาลวงลบ

ไปแลว พวกขาพระองคทงหลาย ยอมหมดโอกาสทจะไดเหน หรอ

ไดเขาพบปะภกษทงหลายผนาเจรญใจเหลานนอกตอไป”

อานนท !

สถ�นททควรเหนและควรเกดคว�มสงเวชแก

กลบตรผมศรทธ� มอย ๔ ตำ�บล.

๔ ตำาบล อะไรเลา ?

(๑) สถ�นท ทควรเหนและควรเกดคว�มสงเวช

แกกลบตรผมศรทธา ว�ตถ�คตประสต แลว ณ ทน


(๒) สถานท ทควรเหนและควรเกดความสงเวช

แกกลบตรผมศรทธา ว�ตถ�คตไดตรสรอนตตรสมม�-

สมโพธญ�ณแลว ณ ทน

(๓) สถานท ทควรเหนและควรเกดความสงเวช

แกกลบตรผมศรทธา ว�ตถ�คตไดประก�ศอนตตรธรรมจกร

ใหเปนไปแลว ณ ทน

(๔) สถานท ทควรเหนและควรเกดความสงเวช

แกกลบตรผมศรทธา ว�ตถ�คตปรนพพ�นดวยอนป�ทเสส-

นพพ�นธ�ตแลว ณ ทน

อานนท !

สถานท ทควรเหนและควรเกดความสงเวชแก

กลบตรผมศรทธา ม ๔ ตำาบลเหลาน แล.

อานนท ! ภกษทงหลาย หรอภกษณทงหลาย

หรออบาสกทงหลาย หรออบาสกาทงหลาย ผมศรทธา


จกพ�กนมาสสถานท ๔ ตำาบลเหลาน โดยหม�ยใจว�

ตถาคตไดประสตแลว ณ ท นบาง, ตถาคตไดตรสร

อนตตรสมมาสมโพธญาณแลว ณ ทนบาง, ตถาคตได

ประกาศอนตตรธรรมจกรใหเปนไปแลว ณ ทนบาง,

ตถาคตไดปรนพพานดวยอนปาท เสสนพพานธาต

ณ ทนบาง ดงน.

อานนท !

ชนเหล�ใด เทยวไปต�มเจดยสถ�น

จกมจตเลอมใส ทำ�ก�ละแลว

ชนเหล�นน จกเข�ถงสคตโลกสวรรค

ภ�ยหลงแตก�รต�ยเพร�ะก�รทำ�ล�ยแหงก�ย

ดงน.

มหา. ท. ๑๐/๑๖๓/๑๓๑.


๙๙สถ�นททควรจะระลกตลอดชวต

ภกษทงหลาย ! สถานท ๓ แหง เปนทระลก

ตลอดชวตของพระราชา ผเปนกษตรยมรธาภเษกแลว.

๓ แหง ทไหนบางเลา ? ๓ แหง คอ :-

พระราชา ผเปนกษตรยมรธาภเษก ประสต

ณ ตำาบลใด ตำาบลนเปนทระลกตลอดชวตของพระราชา

พระองคนน เปนแหงทหนง,

พระราชา ได เปนกษตร ยมรธาภ เษกแลว


พระองคนน เปนแหงทสอง,

พระราชาผ เปนกษตรยมรธาภเษกทรงผจญ

สงครามไดชยชนะแลว เขายดครองสนามรบนนไวได


พระองคนน เปนแหงทส�ม.

ตก. อ. ๒๐/๑๓๔/๔๕๑.

นพพาน และ

การพนทกข


๑๐๐เพร�ะก�รเกด เปนเหตใหพบกบ

คว�มทกข

ภกษทงหลาย ! ก�รปฏสนธของสตวในครรภ

ยอมมได เพร�ะก�รประชมพรอมของสง ๓ อย�ง.

ในสตวโลกน แมมารดาและบดาเปนผอยรวมกน

แตมารดายงไมผานการมระด และคนธพพะ (สตวทจะ

เขาไปปฏสนธในครรภนน) กยงไมเขาไปตงอยโดยเฉพาะดวย,

การปฏสนธของสตวในครรภ กยงมขนไมไดกอน.

ในสตวโลกน แมมารดาและบดาเปนผอยรวมกน

และมารดากผานการมระด แตคนธพพะยงไมเขาไปตงอย

โดยเฉพาะ, การปฏสนธของสตวในครรภกยงมขนไมได

นนเอง.

ภกษทงหลาย ! แตเมอใด ม�รด�และบด�

เปนผอยรวมกนดวย ม�รด�กผ�นก�รมระดดวย

คนธพพะกเข�ไปตงอยโดยเฉพ�ะดวย, การปฏสนธ

ของสตวในครรภ ยอมสำาเรจได เพราะการประชมพรอมกน

ของสง ๓ อยาง ดวยอาการอยางน.


ภกษทงหลาย ! มารดา ยอมบรหารสตวทเกด

ในครรภนน ดวยความเปนหวงอยางใหญหลวง เปนภาระ

หนก ตลอดเวลาเกาเดอนบาง สบเดอนบาง. ภกษทงหลาย !

เมอลวงไปเกาเดอนหรอสบเดอน, มารดา ยอมคลอดบตรนน

ดวยความเปนหวงอยางใหญหลวง เปนภาระหนก;

ไดเลยงซงบตรอนเกดแลวนน ดวยโลหตของตนเอง.

ภกษทงหลาย ! ในวนยของพระอรยเจ� คำ�ว�

“โลหต” น หม�ยถงนำ�นมของม�รด�.

ภกษทงหลาย ! ทารกนน เจรญวยขน มอนทรย

อนเจรญเตมทแลว เลนของเลนสำาหรบเดก เชน เลนไถนอยๆ

เลนหมอขาวหมอแกง เลนของเลนชอโมกขจกะ เลนกงหนลม

นอยๆ เลนตวงของดวยเครองตวงททำาดวยใบไม เลนรถ

นอยๆ เลนธนนอยๆ.

ภกษทงหลาย ! ทารกนน ครนเจรญวยขนแลว

มอนทรยอนเจรญเตมทแลว เปนผเอบอมเพยบพรอม

ดวยกามคณ ๕ ใหเขาบำาเรออย : ทางตาดวยรป, ทางห

ดวยเสยง, ทางจมกดวยกลน, ทางลนดวยรส, และทางกาย

ดวยโผฏฐพพะ, ซงลวนแตเปนสงทปรารถนา นารกใคร


นาพอใจ เปนทยวนตา ยวนใจใหรก เปนทเขาไปตงอาศยอย

แหงความใคร เปนทตงแหงความกำาหนดยอมใจ และ

เปนทตงแหงความรก.

ทารกนน ครนเหนรปดวยจกษ เปนตนแลว

ยอมกำาหนดยนดในรป เปนตน ทยวยวนใหเกดความรก,

ยอมขดใจในรป เปนตน ทไมเปนทตงแหงความรก;

ไมเปนผตงไวซงสต อนเปนไปในกาย มใจเปนอกศล

ไมรตามทเปนจรง ซงเจโตวมตต ปญญาวมตต อน

เปนทดบไมเหลอแหงธรรมอนเปนบาปอกศลทงหลาย.

กมารนอยนน เมอประกอบดวยความยนดและ

ความยนรายอยเชนนแลว, เสวยเฉพาะซงเวทนาใดๆ

เปนสขกตาม ทกขกตาม ไมใชทกขไมใชสขกตาม, เขา

ยอมเพลดเพลน พรำาสรรเสรญ เมาหมกอย ซงเวทนานนๆ.

เมอเปนอยเชนนน,

คว�มเพลน (นนท) ยอมบงเกดขน.

ความเพลนใด ในเวทนาทงหลายมอย,

ความเพลนอนนนเปนอปาทาน.


เพราะอปาทานของเขานนเปนปจจย

จงเกดมภพ;

เพราะภพเปนปจจย

จงเกดมชาต;

เพราะชาตเปนปจจย,

ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส และอปายาส

จงเกดมพรอม.

ความกอขนแหงกองทกขทงสนน

ยอมมได ดวยอาการอยางน แล.

ม. ม. ๑๒/๔๘๗-๔๘๘/๔๕๒-๔๕๓.


๑๐๑เหตแหงก�รเกด “ทกข”

ถกแลว ถกแลว อานนท ! ตามทสารบตรเมอ

ตอบปญหาในลกษณะนนเชนนน, ชอวาไดตอบโดยชอบ :

อานนท ! ความทกขนน เรากลาววา เปนสงทอาศยปจจย

อยางใดอยางหนงแลวเกดขน (เรยกวาปฏจจสมปปนนธรรม).

ความทกขนนอาศยปจจยอะไรเลา ?

คว�มทกขนน อ�ศยปจจยคอ ผสสะ, ผกลาว

อยางนแล ชอวา กลาวตรงตามทเรากลาว ไมเปนการ

กลาวตเราดวยคำาไมจรง; แตเปนการกลาวโดยถกตอง

และสหธรรมกบางคนทกลาวตาม กจะไมพลอยกลาย

เปนผควรถกตไปดวย.

อานนท ! ในบรรดาสมณพราหมณ ทกลาวสอน

เรองกรรมทง ๔ พวกนน :

(๑) สมณพราหมณทกลาวสอนเรองกรรมพวกใด

ยอมบญญตความทกขวา เปนสงทตนทำ�เอ�ดวยตนเอง,

แมความทกขทพวกเขาบญญตนน กยงตองอาศยผสสะ

เปนปจจย จงเกดได;


(๒) สมณพราหมณทกลาวสอนเรองกรรมพวกใด

ยอมบญญตความทกขวา เปนสงทผอนทำ�ให, แมความทกข

ทพวกเขาบญญตนน กยงตองอาศยผสสะเปนปจจย

จงเกดมได;

(๓) สมณพราหมณทกลาวสอนเรองกรรมพวกใด

ยอมบญญตความทกขวา เปนสงทตนทำ�เอ�ดวยตนเองดวย

ผอนทำ�ใหดวย, แมความทกขทพวกเขาบญญตนน

กยงตองอาศยผสสะเปนปจจย จงเกดมได;

(๔) ถงแมสมณพราหมณทกลาวสอนเรองกรรม

พวกใด ยอมบญญตความทกข วาเปนสงทไมใชทำ�เอง

หรอใครทำ�ใหกเกดขนได กต�ม, แมความทกขทพวกเขา

บญญตนน กยงตองอาศยผสสะเปนปจจย จงเกดมไดอย

นนเอง.

อานนท ! ในบรรดาสมณพราหมณทกลาวสอน

เรองกรรมทง ๔ พวกนน... สมณพราหมณพวกนนหนา

หากเวนผสสะเสยแลว จะรสกตอสขและทกขนนได

ดงนนหรอ : นนไมใชฐานะทจกมไดเลย...

นทาน. ส. ๑๖/๔๐/๗๕.


๑๐๒สนทกขเพร�ะสนกรรม

ภกษทงหลาย ! มรรคใด ปฏปท�ใด เปนไป

เพอคว�มสนแหงตณห� พวกเธอจงเจรญซงมรรคนน

ปฏปท�นน


มรรคนน ปฏปท�นน เปนอย�งไรเล� ?

นนคอ โพชฌงคเจด; กลาวคอ สตสมโพชฌงค

ธมมวจยสมโพชฌงค วรยะสมโพชฌงค ปตสมโพชฌงค

ปสสทธสมโพชฌงค สมาธสมโพชฌงค อเบกขา-

สมโพชฌงค

เมอตรสดงนแลว ทานพระอทายทลถามวา

เจรญโพชฌงคเจดนน ดวยวธอย�งไร ? ตรสวา :-

อทาย ! ภกษในกรณน เจรญสตสมโพชฌงค

... ธมมวจยสมโพชฌงค... วรยะสมโพชฌงค... ปตสม-

โพชฌงค... ปสสทธสมโพชฌงค... สมาธสมโพชฌงค...

อเบกขาสมโพชฌงค ชนดท อ�ศยวเวก อ�ศยวร�คะ


อ�ศยนโรธ นอมไปเพอโวสสคคะ (การปลอย, การวาง)

เปน โพชฌงคอนไพบลย ถงซงคณอนใหญห�ประม�ณ

มได ไมมคว�มลำ�บ�ก

เมอเจรญสตสมโพชฌงค (เปนตน) อย�งนอย,

ตณห�ยอมละไป.

เพร�ะตณห�ละไป กรรมกละไป;

เพร�ะกรรมละไป ทกขกละไป.

อทาย !

ดวยอาการอยางนแล

คว�มสนกรรมยอมม เพร�ะคว�มสนตณห�

คว�มสนทกขยอมม เพร�ะคว�มสนกรรม.

มหาวาร. ส. ๑๙/๑๒๓-๑๒๔/๔๔๙-๔๕๔.


๑๐๓สนนนท สนร�คะ

สมมา ปสสง นพพนทะต

เมอเหนอยโดยถกตอง ยอมเบอหน�ย

นนทกขะยา ราคกขะโย

เพร�ะคว�มสนไปแหงนนท จงมคว�มสนไปแหงร�คะ

ราคกขะยา นนทกขะโย

เพร�ะคว�มสนไปแหงร�คะ จงมคว�มสนไปแหงนนท

นนทราคกขะยา จตตง สวมตตนต วจจะต

เพร�ะคว�มสนไปแหงนนทและร�คะ

กล�วไดว�

“จตหลดพนแลวดวยด”

ดงน.

สฬา. ส. ๑๘/๑๗๙/๒๔๕-๖.


๑๐๔คว�มสนตณห� คอ นพพ�น

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ทเรยกวา ‘สตว สตว’ ดงน,

อนวาสตวมได ดวยเหตเพยงเทาไรเลา พระเจาขา !”.

ราธะ ! คว�มพอใจอนใด ร�คะอนใด นนท

อนใด ตณห�อนใด มอยในรป ในเวทน� ในสญญ�

ในสงข�รทงหล�ย และในวญญ�ณ, เพร�ะก�รตดแลว

ของแลว ในสงนนๆ, เพร�ะฉะนนจงเรยกว� “สตว”

ดงน.

ราธะ ! เปรยบเหมอนพวกกม�รนอยๆ หรอ

กม�รนอยๆ เลนเรอนนอยๆ ททำ�ดวยดนอย, ตร�บใด

เข�ยงมร�คะ มฉนทะ มคว�มรก มคว�มกระห�ย

มคว�มเร�รอน และมตณห� ในเรอนนอยททำ�ดวยดน

เหล�นน; ตร�บนน พวกเดกนอยนนๆ ยอมอ�ลยเรอนนอย

ททำ�ดวยดนเหล�นน ยอมอย�กเลน ยอมอย�กมเรอนนอย

ททำ�ดวยดนเหล�นน ยอมยดถอเรอนนอยททำ�ดวยดน

เหล�นน ว�เปนของเร� ดงน.


ราธะ ! แตเมอใดแล พวกกมารนอยๆ หรอ

กมารนอยๆ เหลานน ปราศจากราคะแลว ปราศจากฉนทะ

แลว ปราศจากความรกแลว ปราศจากความเรารอนแลว

ปราศจากตณหาแลวในเรอนนอยททำาดวยดนเหลานน,

ในกาลนน พวกเขายอมทำาเรอนนอยๆ ททำาดวยดนเหลานน

ใหกระจดกระจายเรยรายเกลอนกลนไป กระทำาใหจบ

การเลนเสย ดวยมอและเทาทงหลาย, อปมานฉนใด;

ราธะ ! อปไมยกฉนนน คอ แมพวกเธอ

ทงหล�ยจงเรยร�ยกระจ�ยออก ซงรป เวทน� สญญ�

สงข�ร และวญญ�ณ จงขจดเสยใหถกวธ, จงทำ�ให

แหลกล�ญ โดยถกวธ, จงทำ�ใหจบก�รเลนใหถกวธ,

จงปฏบตเพอคว�มสนไปแหงตณห�เถด.

ราธะ !

เพราะวา คว�มสนไปแหงตณห�นน คอ นพพ�น ดงน แล.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๓๒/๓๖๗.


๑๐๕คว�มเพลน เปนเหตใหเกดทกข

ความเพลนใดในรป, เวทนา, สญญา, สงขาร,

วญญาณ;

ความเพลนนน เปนอปาทาน;

เพราะอปาทานของเขานนเปนปจจย จงเกดมภพ;

เพราะภพเปนปจจย จงเกดมชาต;

เพราะชาตเปนปจจย ชรา มรณะ โสกะ ปรเทวะ

ทกขะ โทมนส และอปายาส จงเกดมพรอม;

ความกอขนแหงกองทกขทงสนนน ยอมมได


ขนธ. ส. ๑๗/๑๘/๒๘.


๑๐๖คว�มเปนโสด�บน ประเสรฐกว�

เปนพระเจ�จกรพรรด

ภกษทงหลาย ! แมพระเจาจกรพรรด ไดครอง

ความเปนใหญยงแหงทวปทง ๔ เบองหนาจากการตาย

เพราะการแตกทำาลายแหงกาย อาจไดเขาถงสคตโลกสวรรค

เปนสหายอยรวมกบเหลาเทวดาชนดาวดงส ถกแวดลอมอย

ดวยหมนางอปษร ในสวนนนทวน ทาวเธอเปนผเอบอม

เพยบพรอมดวยกามคณทงหาอนเปนของทพยอยางนกตาม,

แตกระนน ทาวเธอกยงรอดพนไปไมได จ�กนรก จากกำาเนด

เดรจฉาน จากวสยแหงเปรต และจากอบาย ทคต วนบาต.

ภกษทงหลาย ! สวนอรยสาวกในธรรมวนยน

แมเปนผยงอตตภาพใหพอเปนไปดวยคำาขาวทไดมาจาก

บณฑบาตดวยปลแขงของตนเอง พนกายดวยการนงหม

ผาปอนๆ ไมมชาย, หากแตวาเปนผประกอบพรอมแลว

ดวยธรรม ๔ ประการ เธอกยงสามารถ รอดพนเสยได

จ�กนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสยแหงเปรต และ

จากอบาย ทคต วนบาต.


ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการนนเปนไฉน ?

๔ ประการคอ อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใสอนหยงลงมน

ไมหวนไหว ในองคพระพทธเจ�... ในองคพระธรรม...

ในองคพระสงฆ... เปนผประกอบพรอมแลวดวยศล

ทงหล�ย ชนดเปนทพอใจเหล�อรยเจ� อนเปนศลทไมข�ด

ไมทะล ไมด�ง ไมพรอย... ดงน.

ภกษทงหลาย ! ระหวางการไดทวปทง ๔ กบ

การไดธรรม ๔ ประการนนน การไดทวปทง ๔ มคาไมถง

เสยวทสบหก ของการไดธรรม ๔ ประการน เลย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๒๘-๔๒๙/๑๔๑๑-๑๔๑๓.


๑๐๗สทธ�นส�ร

ภกษทงหลาย ! ตา.. ห.. จมก.. ลน.. กาย.. ใจ

เปน สงไมเทยง มความแปรปรวนเปนปกต มความเปลยน

เปนอยางอนเปนปกต.

ภกษทงหลาย ! บคคลใด มคว�มเชอ นอมจต

ไปในธรรม ๖ อย�งน ดวยอาการอยางน;

บคคลน เราเรยกวาเปน สทธ�นส�ร หยงลงส

สมมตตนยาม (ระบบแหงความถกตอง) หยงลงสสปปรสภม

(ภมแหงสตบรษ) ลวงพนบถชนภม ไมอาจทจะกระทำากรรม

อนกระทำาแลวจะเขาถง นรก กำาเนดเดรจฉาน หรอเปรตวสย

และไมควรทจะทำากาละ (ตาย) กอน แตทจะทำาใหแจงซง

โสดาปตตผล.


๑๐๘ธมม�นส�ร

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๖ อย�งเหล�น ทนตอ

ก�รเพงโดยประม�ณอนยงแหงปญญ�ของบคคลใด

ดวยอ�ก�รอย�งน;

บคคลน เราเรยกวา ธมม�นส�ร หยงลงส

สมมตตนยาม (ระบบแหงความถกตอง) หยงลงสสปปรสภม

(ภมแหงสตบรษ) ลวงพนบถชนภม ไมอาจทจะกระทำากรรม

อนกระทำาแลวจะเขาถงนรก กำาเนดเดรจฉาน หรอเปรตวสย

และไมควรทจะทำากาละ (ตาย) กอน แตทจะทำาใหแจงซง

โสดาปตตผล.

ขนธ. ส. ๑๗/๒๗๘/๔๖๙.


๑๐๙ฐ�นะทเปนไปไมได

ของผถงพรอมดวยทฏฐ (พระโสด�บน)


ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ เหลานมอย.

๖ ประการเหลาไหนเลา ? ๖ ประการ คอ :-

(๑) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงปลงชวตม�รด�;

(๒) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงปลงชวตบด�;

(๓) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงปลงชวตพระอรหนต;

(๔) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงคดประทษร�ยตถ�คต แมเพยงทำ�โลหตใหหอ;

(๕) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงทำ�สงฆใหแตกกน;

(๖) เปนไปไมได ทผถงพรอมดวยทฏฐ

จะพงถอศ�สด�อน (นอกจากพระสมมาสมพทธเจา).



เหลานแล ฐานะทไมอาจเปนไปได ๖ ประการ.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๘๘/๓๖๕.


๑๑๐ลำ�ดบก�รปฏบตเพออรหตตผล


เรายอมไมกลาวการประสบความพอใจในอรหตตผล

ดวยการกระทำาอนดบแรกเพยงอนดบเดยว.


กแตวา ก�รประสบคว�มพอใจในอรหตตผล ยอมมได

เพร�ะก�รศกษ�โดยลำ�ดบ เพร�ะก�รกระทำ�โดยลำ�ดบ

เพร�ะก�รปฏบตโดยลำ�ดบ.


กการประสบความพอใจในอรหตตผล ยอมมได

เพราะการศกษาโดยลำาดบ เพราะการกระทำาโดยลำาดบ

เพราะการปฏบตโดยลำาดบนน



ภกษทงหลาย ! บรษบคคลในกรณน :เปนผมศรทธ�เกดขนแลว ยอม เข�ไปห� (สปบรษ);

เมอเขาไปหา ยอม เข�ไปนงใกล;

เมอเขาไปนงใกล ยอม เงยโสตลงสดบ;

ผเงยโสตลงสดบ ยอม ไดฟงธรรม;

ครนฟงแลว ยอม ทรงจำ�ธรรมไว,ยอม ใครครวญพจ�รณ�ซงเนอคว�มแหงธรรม ทงหลายทตนทรงจำาไว;

เมอเขาใครครวญพจารณา ซงเนอความแหงธรรมนนอย, ธรรมทงหล�ยยอมทนตอก�รเพงพสจน;

เมอธรรมทนตอการเพงพสจนมอย ฉนทะ (คว�มพอใจ) ยอมเกด;

ผเกดฉนทะแลว ยอม มอตส�หะ;

ครนมอตสาหะแลว ยอม ใชดลยพนจ (เพอหาความจรง);

ครนใชดลยพนจ (พบ) แลว ยอม ตงตนไวในธรรมนน;

ผมตนสงไปแลวในธรรมนนอย ยอม กระทำ�ใหแจง ซงบรมสจจดวยนามกาย ดวย,

ยอม เหนแจงแทงตลอด ซงบรมสจจนนดวยปญญา ดวย.

ม. ม. ๑๓/๒๓๓/๒๓๘.


๑๑๑อรยมรรค มองค ๘

ภกษทงหลาย ! ก อรยสจ คอหนท�งเปน

เครองใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางไรเลา ?

คอ หนทางอนประกอบดวยองคแปดอนประเสรฐนเอง

องคแปดคอ ความเหนชอบ (สมมาทฏฐ) ความดำารชอบ

(สมมาสงกปปะ) วาจาชอบ (สมมาวาจา) การงานชอบ

(สมมากมมนตะ) อาชวะชอบ (สมมาอาชวะ) ความเพยรชอบ

(สมมาวายามะ) ความระลกชอบ (สมมาสต) ความตงใจมนชอบ

(สมมาสมาธ).

ภกษทงหลาย ! คว�มเหนชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ความรในทกข ความรในเหต

ใหเกดทกข ความรในความดบไมเหลอแหงทกข ความร

ในหนทางเปนเครองใหถงความดบไมเหลอแหงทกข อนใด,

นเร�เรยกว� คว�มเหนชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มดำ�รชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ความดำารในการออกจากกาม

ความดำารในการไมพยาบาท ความดำารในการไมเบยดเบยน,

นเร�เรยกว� คว�มดำ�รชอบ.


ภกษทงหลาย ! ว�จ�ชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! การเวนจากการพดเทจ การ

เวนจากการพดยใหแตกกน การเวนจากการพดหยาบ

การเวนจากการพดเพอเจอ, นเร�เรยกว� ว�จ�ชอบ.

ภกษทงหลาย ! ก�รง�นชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! การเวนจากการฆาสตว การเวน

จากการถอเอาสงของทเจาของไมไดให การเวนจากการ

ประพฤตผดในกามทงหลาย, นเร�เรยกว� ก�รง�นชอบ.

ภกษทงหลาย ! อ�ชวะชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกในกรณน ละการหา

เลยงชพทผดเสย สำาเรจความเปนอยดวยการหาเลยงชพ

ทชอบ, นเร�เรยกว� อ�ชวะชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเพยรชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน ยอมปลกความ

พอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอความไมบงเกดขนแหงอกศลธรรม

อนเปนบาปทงหลายทยงไมไดบงเกด; ยอมปลกความพอใจ

ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต


ยอมตงจตไว เพอการละเสยซงอกศลธรรมอนเปนบาป

ทบงเกดขนแลว; ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม

ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว

เพอการบงเกดขนแหงกศลธรรมทงหลาย ทยงไมไดบงเกด;

ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร

ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอความยงยน ความ

ไมเลอะเลอนความงอกงามยงขน ความไพบลย ความเจรญ

ความเตมรอบ แหงกศลธรรมทงหลายทบงเกดขนแลว,

นเร�เรยกว� คว�มเพยรชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มระลกชอบ เปนอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เปนผมปกต

พจารณาเหนกายในกายอยเปนประจำา, มความเพยรเผากเลส

มความรสกตวทวพรอม (สมปชญญะ) มสต นำาความพอใจ

และความไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณา

เหนเวทนาในเวทนาทงหลายอยเปนประจำา, มความเพยร

เผากเลส มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจ

และความไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณา

เหนจตในจตอยเปนประจำา, มความเพยรเผากเลส มความ


รสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจ

ในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณาเหนธรรมในธรรม

ทงหลายอยเปนประจำา, มความเพยรเผากเลส มความ

รสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจ

ในโลกออกเสยได, นเร�เรยกว� คว�มระลกชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มต งใจมนชอบ เปน

อยางไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน สงดแลวจาก

กามทงหลาย สงดแลวจากอกศลธรรมทงหลาย เขาถง

ฌานทหนง อนมวตกวจาร มปตและสข อนเกดแตวเวก

แลวแลอย เพราะวตกวจารรำางบลง, เธอเขาถงฌานทสอง

อนเปนเครองผองใสแหงใจในภายใน ใหสมาธเปนธรรม

อนเอกผดขน ไมมวตกไมมวจาร มแตปตและสข อนเกดแต

สมาธ แลวแลอย เพราะปตจางหายไป, เธอเปนผเพงเฉยอยได

มสต มความรสกตวทวพรอม และไดเสวยสขดวยนามกาย

ยอมเขาถงฌานทสาม อนเปนฌานทพระอรยเจาทงหลาย

กลาวสรรเสรญผไดบรรลวา “เปนผเฉยอยได มสต มความ

รสกตวทวพรอม” แลวแลอย เพราะละสขและทกขเสยได


และเพราะความดบหายไปแหงโสมนสและโทมนสใน

กาลกอน เธอยอมเขาถงฌานทส อนไมทกขและไมสข

มแตสตอนบรสทธเพราะอเบกขาแลวแลอย, นเร�เรยกว�

สมม�สม�ธ.

ภกษทงหลาย ! นเร�เรยกว� อรยสจ คอ

หนท�งเปนเครองใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข.

มหา. ท. ๑๐/๓๔๓-๓๔๕/๒๙๙.


๑๑๒“ดน นำ� ไฟ ลม”

ไมอ�จหยงลงไดในทไหน

เกวฏฏะ ! เรองเคยมมาแลว : ภกษรปหนง

ในหมภกษนเอง เกดความสงสยขนในใจวา “มหาภตส

คอ ดน นำา ไฟ ลม เหลาน ยอมดบสนท ไมมเศษเหลอ

ในทไหนหนอ” ดงน.

(ความวา ภกษ รปนนไดเขาสมาธ อนอาจน�าไปส

เทวโลก ไดน�าเอาปญหาขอทตนสงสยนนไปเทยวถามเทวดาพวก

จาตมหาราชกา, เมอไมมใครตอบได กเลยไปถามเทวดาใน

ชนดาวดงส, เทวดาชนนนโยนใหไปถามทาวสกกะ, ทาวสยามะ,

ทาวสนตสตะ, ทาวสนมมตะ, ทาวปรนมมตวสวตต, ถามเทพ

พวกพรหมกายกา กระทงทาวมหาพรหมในทสด, ทาวมหาพรหม

พยายามหลกเลยง เบยงบายทจะไมตอบอยพกหนง แลวในทสด

ไดสารภาพวาพวกเทวดาทงหลาย พากนคดวาทาวมหาพรหมเอง

เปนผรเหนไปทกสงทกอยาง แตทจรงไมร ในปญหาทวา มหาภตรป

จกดบไปในทไหนนนเลย มนเปนความผดของภกษนนเอง ทไมไป

ทลถามพระผมพระภาคเจา ในทสดกตองยอนกลบมาเฝาพระผม

พระภาคเจา)


เกวฏฏะ ! ภกษนนไดกลบมาอภวาทเรา นง

ณ ทควร แลวถามเราวา “ขาแตพระองคผเจรญ !

มหาภตส คอ ดน นำา ไฟ ลม เหลาน ยอมดบสนท

ไมมเศษเหลอ ในทไหน?” ดงน.

เกวฏฏะ ! เมอเธอถามขนอยางน เราไดกลาว

กะภกษนนวา แนะภกษ ! เรองเกาแกมอยวา พวกคา

ทางทะเล ไดพานกสำาหรบคนหาฝงไปกบเรอคาดวย

เมอเรอหลงทศในทะเล และแลไมเหนฝง พวกเขาปลอยนก

สำาหรบคนหาฝงนนไป นกนนบนไปทางทศตะวนออกบาง

ทศใตบาง ทศตะวนตกบาง ทศเหนอบาง ทศเบองบนบาง

ทศนอยๆ บาง เมอมนเหนฝงทางทศใดแลว มนกจะบนตรง

ไปยงทศนน, แตถาไมเหน กจกบนกลบมาสเรอตามเดม.

ภกษ ! เชนเดยวกบเธอนนแหละ ไดเทยวหาคำาตอบของ

ปญหาน มาจนจบทวกระทงถงพรหมโลกแลว ในทสด

กยงตองยอนมาหาเราอก.

ภกษ ! ในปญหาของเธอนน เธอไมควรตงคำาถามขน

วา “มหาภตส คอ ดน นำา ไฟ ลมเหลาน ยอมดบสนท

ไมมเศษเหลอในทไหน ?” ดงนเลย,


อนทจรง เธอควรจะตงคำาถามขนอยางนวา :

“ดน นำา ไฟ ลม ไมหยงลงไดในทไหน ?

ความยาว ความสน ความเลก ความใหญ ความงาม

ความไมงาม ไมหยงลงไดในทไหน ?

นามรป ยอมดบสนท ไมมเศษเหลอในทไหน ?”

ดงน ตางหาก.

ภกษ ! ในปญหานน คำาตอบมดงน :

“สง” สงหนง ซงบคคลพงรแจง เปนสงทไมม

ปร�กฏก�รณ ไมมทสด แตมท�งปฏบตเข�ม�ถงได

โดยรอบนน มอย.

ใน “สง” นนแหละ ดน นำ� ไฟ ลม ไมหยงลงได.

ใน “สง” นนแหละ คว�มย�ว คว�มสน คว�มเลก

คว�มใหญ คว�มง�ม คว�มไมง�ม ไมหยงลงได.

ใน “สง” นนแหละ น�มรป ยอมดบสนท ไมม

เศษเหลอ น�มรปดบสนท ใน “สง” น เพร�ะก�รดบสนท

ของวญญ�ณ; ดงน”.

ส. ท. ๙/๒๗๗/๓๔๓.


๑๑๓สงๆ หนงซงบคคลพงรแจง

“สง” สงหนงซงบคคลพงรแจง

เปนสงทไมมปร�กฏก�รณ ไมมทสด

มท�งปฏบตเข�ม�ถงไดโดยรอบนน มอย;

ใน “สง” นนแหละ

ดน นำ� ไฟ ลม ไมหยงลงได;


คว�มย�ว คว�มสน คว�มเลก คว�มใหญ

คว�มง�ม คว�มไมง�ม ไมหยงลงได;


น�มรป ยอมดบสนทไมมเศษเหลอ;

น�มรป ดบสนท ใน “สง” น

เพร�ะก�รดบสนทของวญญ�ณ; ดงนแล.

ส. ท. ๙/๒๘๙/๓๔๘-๓๕๐.


๑๑๔สงขตลกษณะ


สงขตลกษณะแหงสงขตธรรม

๓ อย�ง เหลาน มอย.

๓ อยางอยางไรเลา ? ๓ อยางคอ :-

๑. มการเกดปรากฏ (อปปาโท ปญญายต);

๒. มการเสอมปรากฏ (วโย ปญญายต);

๓. เมอตงอยกมภาวะอยางอนปรากฏ (ตสส อญญถตตำ ปญญายต).


สามอยางเหลานแล คอ

สงขตลกษณะแหงสงขตธรรม.


๑๑๕อสงขตลกษณะ


อสงขตลกษณะของอสงขตธรรม

๓ อยางเหลาน มอย.

๓ อยางอยางไรเลา ? ๓ อยางคอ :-

๑. ไมปรากฏมการเกด (น อปปาโท ปญญายต);

๒. ไมปรากฏมการเสอม (น วโย ปญญายต);

๓. เมอตงอย กไมมภาวะอยางอนปรากฏ (น ตสส อญญถตตำ ปญญายต).


สามอยางเหลานแล คอ

อสงขตลกษณะของอสงขตธรรม.

ตก. อ. ๒๐/๑๙๒/๔๘๖-๔๘๗.


๑๑๖ลำ�ดบก�รหลดพนโดยละเอยด

เมอเหนอนตต�

ภกษทงหลาย ! รปเปนสงทไมเทยง สงใด

ไมเทยง สงนนเปนทกข สงใดเปนทกข สงนนเปนอนตตา

สงใดเปนอนตตา สงนนนน ไมใชของเรา ไมใชเปนเรา

ไมใชเปนตวตนของเรา : เธอทงหลายพงเหนขอนน

ดวยปญญ�โดยชอบตรงต�มทเปนจรง อยางน ดวย

ประการดงน.(ในกรณแหงเวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ กตรส

อยางเดยวกนกบในกรณแหงรปทกประการ)

ภกษทงหลาย ! เมอบคคลเหนขอนน ดวย

ปญญ�โดยชอบตรงต�มทเปนจรงอยอย�งน, ปพพนต�-

นทฏฐ (ความตามเหนขนธสวนอดต) ทงหล�ย ยอมไมม;

เมอปพพนต�นทฏฐทงหล�ยไมม, อปรนต�-

นทฏฐทงหล�ย (ความตามเหนขนธสวนอนาคต) ยอมไมม;

เมออปรนต�นทฏฐทงหล�ยไมม, คว�มยดมน

ลบคลำ�อย�งแรงกล� ยอมไมม;


เมอคว�มยดมนลบคลำ�อย�งแรงกล�ไมม,

จตยอมจ�งคล�ยกำ�หนด ในรป ในเวทน� ในสญญ�

ในสงข�รทงหล�ย ในวญญ�ณ ยอมหลดพนจ�ก

อ�สวะทงหล�ย เพร�ะไมมคว�มยดมนถอมน;

เพร�ะจตหลดพนแลว

จตจงดำ�รงอย (ต�มสภ�พของจต);

เพร�ะเปนจตทดำ�รงอย

จตจงยนดร�เรงดวยด;

เพร�ะเปนจตทยนดร�เรงดวยด

จตจงไมหว�ดสะดง;

เมอไมหว�ดสะดง

ยอมปรนพพ�น (ดบรอบ) เฉพ�ะตนนนเทยว

เธอนนยอมรชดว�

“ช�ตสนแลว, พรหมจรรยไดอยจบแลว,

กจทควรทำ� ไดทำ�สำ�เรจแลว,

กจอนทจะตองทำ�เพอคว�มเปนอย�งน มไดมอก”

ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๕๗/๙๓.


๑๑๗ทำ�คว�มเข�ใจเกยวกบอ�ห�ร

ภกษทงหลาย ! ถาไมมร�คะ (ความกำาหนด)

ไมมนนท (ความเพลน) ไมมตณห� (ความอยาก) ในกพฬ-

ก�ร�ห�ร (อาหารคอคำาขาว) แลวไซร, วญญาณ กเปนสง

ทตงอยไมได เจรญงอกงามอยไมได ในกพฬการาหารนน.

วญญาณ ตงอยไมได เจรญงอกงามอยไมได ในทใด, การ

หยงลงแหงนามรป ยอมไมมในทนน. การหยงลงแหงนามรป

ไมมในทใด, ความเจรญแหงสงขารทงหลาย ยอมไมม ในทนน.

ความเจรญแหงสงขารทงหลาย ไมมในทใด, การบงเกด

ในภพใหมตอไป ยอมไมมในทนน. การบงเกดในภพใหม

ตอไป ไมมในทใด, ชาตชรามรณะตอไป ยอมไมมในทนน.

ชาตชรามรณะ ตอไป ไมมในทใด, ภกษทงหลาย ! เราเรยก

“ท” นนวาเปน “ทไมมโศก ไมมธล ไมมคว�มคบแคน”

ดงน...

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนเรอนยอด หรอ

ศาลาเรอนยอดทตงอยทางทศเหนอ หรอใตกตาม เปนเรอน


มหนาตางทางทศตะวนออก. ครนพระอาทตยขนมา

แสงสวางแหงพระอาทตยสองเขาไปทางหนาตางแลว

จกตงอยทสวนไหนแหงเรอนนนเลา ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงพระอาทตย

จกปรากฏทฝาเรอนขางในทางทศตะวนตก พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถาฝาเรอนทางทศตะวนตก

ไมมเลา แสงสวางแหงพระอาทตยนน จกปรากฏอย ณ

ทไหน ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงพระอาทตย

จกปรากฏทพนดน พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถาพนดนไมมเลา แสงสวาง

แหงพระอาทตยนน จกปรากฏทไหน ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงพระอาทตย

จกปรากฏในน�า พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถานำาไมมเลา แสงสวางแหง

พระอาทตยนน จกปรากฏทไหนอก ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงพระอาทตยนน

ยอมเปนสงทไมปรากฏแลว พระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนนแล :

ถ�ไมมร�คะ (ความกำาหนด) ไมมนนท (ความเพลน)

ไมมตณห� (ความอยาก) ในกพฬก�ร�ห�รแลวไซร,

วญญ�ณกเปนสงทตงอยไมได เจรญงอกงาม

อยไมไดในกพฬการาหารนน.

วญญาณตงอยไมได เจรญงอกงามอยไมไดในทใด,

การหยงลงแหงน�มรป ยอมไมม ในทนน.

การหยงลงแหงนามรป ไมมในทใด, ความเจรญ

แหงสงข�รทงหลาย ยอมไมม ในทนน.

ความเจรญแหงสงขารทงหลาย ไมมในทใด,

การบงเกดในภพใหมตอไปยอมไมม ในทนน.

การบงเกดในภพใหมตอไป ไมมในทใด, ช�ต

ชร�มรณะตอไป ยอมไมม ในทนน.

ชาตชรามรณะตอไป ไมมในทใด,

ภกษทงหลาย ! เร�เรยก “ท” นนว�เปน

“ทไมมโศก ไมมธล ไมมคว�มคบแคน” ดงน...

นทาน. ส. ๑๖/๑๒๔-๑๒๕/๒๔๘-๒๔๙.


๑๑๘หลกก�รพจ�รณ�อ�ห�ร

ภกษทงหลาย ! ก กพฬก�ร�ห�ร (อาหารคอ

คำาขาว) จะพงเหนไดอยางไร ?

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนภรรยาสามสองคน

ถอเอาเสบยงสำาหรบเดนทางเลกนอย เดนไปสหนทางอน

กนดาร สองสามภรรยานน มบตรนอยคนเดยวผนารก

นาเอนดอยคนหนง เมอขณะเขาทงสองกำาลงเดนไป

ตามทางอนกนดารอยนน เสบยงสำาหรบเดนทางทเขามอย

เพยงเลกนอยนน ไดหมดสนไป หนทางอนกนดารนน

ยงเหลออย เขาทงสองนน ยงไมเดนขามหนทางอนกนดาร

นนไปได ครงนนแล สองภรรยาสามนนไดมาคดกนวา

“เสบยงสำาหรบเดนทางของเราทงสองทมอยเพยงเลกนอยน

ไดหมดสนลงแลว หนทางอนกนดารนยงเหลออย ทงเรา

กยงไมเดนขามหนทางอนกนดารนไปได อยากระนนเลย

เราทงสองคน พงฆาบตรนอยคนเดยวผนารกนาเอนดนเสย

แลวทำาใหเปนเนอเคมและเนอยาง บรโภคเนอบตรนแหละ


เดนขามหนทางอนกนดารทยงเหลออยนกนเถด เพราะ

ถาไมทำาเชนน พวกเราทงสามคนจะตองพากนพนาศหมดแน”

ดงน. ครงนนแล ภรรยาสามทงสองนน จงฆาบตรนอย

คนเดยวผนารกนาเอนดนน แลวทำาใหเปนเนอเคม และ

เนอยาง บรโภคเนอบตรนนเทยว เดนขามหนทางอนกนดาร

ทยงเหลออยนน สองภรรยาสามนน บรโภคเนอบตรไปพลาง

พรอมกบคอนอกไปพลาง รำาพนวา “บตรนอยคนเดยว

ของเราไปไหนเสย บตรนอยคนเดยวของเราไปไหนเสย”

ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายจะสำาคญความขอน

วาอยางไร ?

สองภรรยาสามนนจะพงบรโภคเนอบตรเปน

อาหาร เพอความเพลดเพลนสนกสนานบาง เพอความ

มวเมาบาง เพอความประดบประดาบาง หรอเพอตกแตง

(รางกาย) บาง หรอหนอ ?

ภกษทงหลายเหลานนกราบทลวา

“ขอนนหาเปนเชนนนไม พระเจาขา !”.


แลวตรส ตอไปวา “ถาอยางนนสองภรรยาสามนน

จะพงบรโภคเนอบตรเปนอาหารเพยงเพอ (อาศย) เดนขาม

หนทางอนกนดารเทานนใชไหม ?”.“ใช พระเจาขา !”.


ขอนมอปมาฉนใด, เรายอมกลาววา กพฬการาหาร

อนอรยสาวกพงเหน (วามอปมาเหมอนเนอบตร) ฉนนน.


เมอกพฬก�ร�ห�ร อนอรยส�วกกำ�หนดรไดแลว,

ร�คะ (ความกำาหนด) ทมก�มคณทง ๕ เปนแดนเกด

ยอมเปนสงทอรยส�วกนนกำ�หนดรไดแลวดวย;

เมอร�คะทมก�มคณทง ๕ เปนแดนเกด

เปนสงทอรยส�วกนนกำ�หนดรไดแลว,

สงโยชนชนดทอรยส�วกประกอบเข�แลว

จะพงเปนเหตใหม�สโลกนไดอก ยอมไมม.

นทาน. ส. ๑๖/๑๑๘/๒๔๐.


๑๑๙หมดคว�มพอใจ กสนทกข

นะตยา อะสะต อาคะตคะต นะ โหต

เมอคว�มนอมไป ไมม, ก�รม�และก�รไป ยอมไมม

อาคะตคะตยา อะสะต จตปะปาโต นะ โหต

เมอก�รม�และก�รไป ไมม,

ก�รเคลอนและก�รเกดขน ยอมไมม

จตปะปาเต อะสะต เนวธะ นะ หรง นะ อภะยะมนตะเร

เมอก�รเคลอนและก�รเกดขน ไมม,

อะไรๆ กไมมในโลกน ไมมในโลกอน

ไมมในระหว�งแหงโลกทงสอง

เอเสวนโต ทกขสสะ

นนแหละ คอทสดแหงทกขละ.

อ. ข. ๒๕/๒๐๘/๑๖๑.


๑๒๐คว�มรสกภ�ยในใจ

เมอละตณห� (คว�มอย�ก) ได

เราเมอยงคนไมพบแสงสวาง, มวเสาะหานายชาง

ปลกเรอน (คอตณหา ผกอสรางเรอนคออตตภาพ) อย, ได

ทองเทยวไปในสงสารวฏ กลาวคอ ความเกดแลว เกดอก

เปนอเนกชาต ความเกดเปนทกขรำาไปทกชาต.

แนะ นายชางผปลกสรางเรอน !

เรารจกเจาเสยแลว, เจาจกสรางเรอนใหเรา

ตอไปอกไมได,

โครงเรอน (คอกเลสทเหลอเปนเชอเกดใหม) ของเจา

เราหกเสยยบเยนหมดแลว

ยอดเรอน (คออวชชา) เราขยเสยแลว,

จตของเรา ถงความเปนธรรมชาต

ทอารมณจะยแหย ยวเยาไมไดเสยแลว

มนไดลถงความหมดอยากทกอยาง.

ธ. ข. ๒๕/๓๕/๒๑.

ลกษณะภกษผมศล


๑๒๑ผชชวนวงวอน

ย� ภกขเว สตถารา กรณย� สาวกาน�

หเตสนา อนกมปเกน อนกมป อปาทาย

กต� โว ต� มยา

ภกษทงหล�ย ! กจอนใด ทศ�สด�ผเอนดแสวงห�ประโยชน

เกอกล อ�ศยคว�มเอนดแลว จะพงทำ�แกส�วกทงหล�ย,

กจอนนน เร�ไดทำ�แลวแกพวกเธอทงหล�ย.เอตาน ภกขเว รกขมลาน

เอตาน สญญาคาราน

ภกษทงหล�ย ! นน โคนไมทงหล�ย, นน เรอนว�งทงหล�ย.

ฌายถ ภกขเว มา ปมาทตถ

ภกษทงหล�ย ! พวกเธอทงหล�ยจงเพยรเผ�กเลส,

อย�ไดประม�ท.

มา ปจฉา วปปฏสารโน อหวตถ

พวกเธอทงหล�ย อย�ไดเปนผทตองรอนใจ ในภ�ยหลงเลย.

อย� โว อมหาก� อนสาสน

นแล เปนว�จ�เครองพรำ�สอนพวกเธอทงหล�ยของเร�.

สฬา. ส. ๑๘/๔๔๑/๖๗๔.


๑๒๒ลกษณะของภกษผมศล

(นยท ๑)

มหาราชะ !

ภกษเปนผมศลสมบรณแลว เปนอยางไรเลา ?

มหาราชะ ! ภกษในธรรมวนยน ละป�ณ�ตบ�ต

เวนขาดจากปาณาตบาต วางทอนไมและศสตราเสยแลว

มความละอาย ถงความเอนดกรณาหวงประโยชนเกอกล

ในบรรดาสตวทงหลายอย; แมน กเปนศลของเธอ

ประการหนง,

เปนผละอทนน�ท�น เวนข�ดจ�กอทนน�ท�น

ถอเอาแตของทเขาใหแลว หวงอยแตของทเขาให เปนคน

สะอาด ไมเปนขโมยอย; แมน กเปนศลของเธอประการหนง,

เปนผละกรรมอนมใชพรหมจรรย ประพฤต

พรหมจรรยโดยปกต ประพฤตหางไกล เวนขาดจากการ

เสพเมถน อนเปนของชาวบาน; แมน กเปนศลของเธอ



เปนผละมส�ว�ท เวนข�ดจ�กมส�ว�ท พดแต

ความจรง รกษาความสตย มนคงในคำาพด ควรเชอถอได

ไมแกลงกลาวใหผดตอโลก; แมน กเปนศลของเธอ


เปนผละคำ�สอเสยด เวนข�ดจ�กคำ�สอเสยด

ไดฟงจากฝายนแลว ไมเกบไปบอกฝายโนน เพอใหฝายน

แตกราวกน หรอไดฟงจากฝายโนนแลว ไมนำามาบอกแกฝายน

เพอใหฝายโนนแตกราวกน แตจะสมานคนทแตกกนแลว

ใหกลบพรอมเพรยงกน อดหนนคนทพรอมเพรยงกนอย

ใหพรอมเพรยงกนยงขน เปนคนชอบในการพรอมเพรยง

เปนคนยนดในการพรอมเพรยง เปนคนพอใจในการ

พรอมเพรยง กลาวแตวาจาททำาใหพรอมเพรยงกน;

แมน กเปนศลของเธอประการหนง,

เปนผละก�รกล�วคำ�หย�บเสย เวนข�ดจ�ก

ก�รกล�วคำ�หย�บ กลาวแตวาจาทไมมโทษ เสนาะโสต

ใหเกดความรก เปนคำาฟใจ เปนคำาสภาพทชาวเมอง

เขาพดกน เปนทใครทพอใจของมหาชน; แมน กเปนศล

ของเธอประการหนง,


เปนผละคำ�พดทโปรยประโยชนทงเสย เวนข�ด

จ�กก�รพดเพอเจอ กลาวแตในเวลาอนสมควร กลาวแต

คำาจรงเปนประโยชน เปนธรรม เปนวนย กลาวแตวาจา

มทตง มหลกฐานทอางอง มเวลาจบ ประกอบดวยประโยชน

สมควรแกเวลา; แมน กเปนศลของเธอประการหนง.


๑๒๓ลกษณะของภกษผมศล

(นยท ๒)

มหาราชะ ! ภกษในธรรมวนยน

เปนผฉนอาหารวนหนงเพยงหนเดยว, เวนจาก

การฉนในราตรและวกาล,

เปนผเวนขาดจากการฟอนรำา การขบรอง การ

ประโคมและการดการเลนชนดเปนขาศกแกกศล,

เปนผเวนขาดจากการประดบประดา คอทดทรง

ตกแตงดวยมาลาและของหอมและเครองลบทา,

เปนผเวนขาดจากการนอนบนทนอนสงใหญ,

เปนผเวนขาดจากการรบเงนและทอง,

เปนผเวนขาดจากการรบขาวเปลอก,

เปนผเวนขาดจากการรบเนอดบ,

เปนผเวนขาดจากการรบหญงและเดกหญง,

เปนผเวนขาดจากการรบทาสหญงและทาสชาย,

เปนผเวนขาดจากการรบแพะ แกะ ไก สกร ชาง

โค มา ทงผและเมย,


เปนผเวนขาดจากการรบทนาและทสวน,

เปนผเวนขาดจากการรบใชเปนทตไปในทตางๆ,

เปนผเวนขาดจากการซอและการขาย,

เปนผเวนขาดจากการโกงดวยตาชง การลวงดวย

ของปลอมและการฉอดวยเครองนบ,

เปนผเวนขาดจากการโกงดวยการนบสนบนและ

ลอลวง,

เปนผเวนขาดจากการตด การฆา การจำาจอง การ

ซมทำาราย การปลนและการกรรโชก,

แมน กเปนศลของเธอประการหนง,


๑๒๔ลกษณะของภกษผมศล

(นยท ๓)

อกอยางหนง เมอสมณะหรอพราหมณบางพวก

ฉนโภชนะททายกถวายดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยง

ทำาพชคามและภตคามใหกำาเรบ, คออะไรบาง ? คอพชท

เกดแตราก พชทเกดแตตน พชทเกดแตผล พชทเกดแตยอด

และพชทเกดแตเมลดเปนทหา. สวนภกษในธรรมวนยน

เธอเวนข�ดจ�กก�รทำ�พชค�มและภตค�ม เหนปานนน

ใหกำาเรบแลว แมน กเปนศลของเธอประการหนง.


ฉนโภชนะททายกถวายดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเปน

ผทำาการบรโภคสะสมอยเนองๆ, คออะไรบาง ? คอสะสมขาว

บาง สะสมนำาดมบาง สะสมผาบาง สะสมยานพาหนะบาง

สะสมเครองนอนบาง สะสมของหอมบาง สะสมอามสบาง.

สวนภกษในธรรมวนยน เธอเวนข�ดจ�กก�รบรโภคสะสม

เหนปานนนเสยแลว แมน กเปนศลของเธอประการหนง.



ฉนโภชนะททายกถวายดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงเปน

ผดการละเลนกนอยเนองๆ, คออะไรบาง ? คอดฟอน

ฟงขบ ฟงประโคม ดไมลอย ฟงนยาย ฟงเพลงปรบมอ

ฟงตฆอง ฟงตระนาด ดหนยนต ฟงเพลงขอทาน ฟงแคน

ดเลนหนาศพ ดชนชาง แขงมา ชนกระบอ ชนโค ชนแพะ

ชนแกะ ชนไก ชนนกกระทา ดรำาไม รำามอ ชกมวย ดเขารบ

กน ดเขาตรวจพล ดเขาตงกระบวนทพ ดกองทพทจดไว.

สวนภกษในธรรมวนยน เธอเวนข�ดจ�กก�รดก�รเลน

เหนปานนนเสยแลว แมน กเปนศลของเธอประการหนง,


ฉนโภชนะททายกถวายดวยศรทธาแลว ทานเหลานนยงสำาเรจ

การเปนอยดวยการเลยงชวตผด เพราะทำาเดรจฉานวชา

เหนปานนอย, คออะไรบาง ? คอทายลกษณะในรางกายบาง

ทายนมตลางดลางรายบาง ทายอปปาตะ คอของตกบาง

ทำานายฝน ทายชะตา ทายผาหนกด ทำาพธโหมเพลง ทำาพธ

เบกแวนเวยนเทยน ทำาพธซดโปรยแกลบ ทำาพธซดโปรยรำา


ทำาพธซดโปรยขาวสาร ทำาพธจองเปรยง ทำาพธจดไฟบชา

ทำาพธเสกเปา ทำาพธพลดวยโลหตบาง เปนหมอดอวยวะ

รางกาย หมอดภมทตงบานเรอน ดลกษณะไรนา เปน

หมอปลกเสก เปนหมอผ เปนหมอทำายนตกนบานเรอน

หมอง หมอดบพษ หมอแมลงปอง หมอหนกด หมอทาย

เสยงนก เสยงกา หมอทายอาย หมอกนลกศร หมอดรอยสตว.

สวนภกษในธรรมวนยน เธอเวนข�ดจ�กก�รเลยงชวตผด

เพราะทำาเดรจฉานวชา เหนปานนนเสยแลว. แมน กเปน

ศลของเธอประการหนง,




เหนปานนอย, คออะไรบาง ? คอทำานายจนทรคราส สรยคราส

นกษตรคราส ทำานายดวงจนทร ดวงอาทตย ดาวพระเคราะห

วาจกเดนในทางบาง นอกทางบาง, ทำานายวา จกมอกกาบาต

ฮมเพลง แผนดนไหว ฟารองบาง ทำานายการขน การตก

การหมอง การแผวของดวงจนทร ดวงอาทตยและดาว

จะมผลเปนอยางนนๆ ดงนบาง. สวนภกษในศาสนาน


เธอเวนข�ดจ�กก�รเลยงชวตผด เพราะทำาเดรจฉานวชา

เหนปานนนเสยแลว. แมน กเปนศลของเธอประการหนง,




เหนปานนอย, คออะไรบาง ? คอ ทำานายวาจกมฝนดบาง

จกมฝนแลงบาง อาหารหางาย อาหารหายาก จกมความ

สบาย จกมความทกข จกมโรค จกไมมโรคบาง ทำานาย

การนบคะแนน คดเลข ประมวล, แตงกาพยกลอน สอน

ตำาราวาดวยทางโลก ดงนบาง. สวนภกษในธรรมวนยน






เหนปานนอย, คออะไรบาง ? คอ ดฤกษอาวาหะ ด

ฤกษววาหะ ดฤกษทำาการผกมตร ดฤกษทำาการแตกราว


ดฤกษทำาการเกบทรพย ดฤกษทำาการจายทรพย, ดโชคด

โชครายบาง, ใหยาบำารงครรภบาง รายมนตผกยด ปดอดบาง,

รายมนตสลด รายมนตกนเสยง เปนหมอเชญผถามบาง

เชญเจาเขาหญงถามบาง ถามเทวดาบาง ทำาพธบวงสรวง

พระอาทตย บวงสรวงมหาพรหม รายมนตพนไฟ

รายมนตเรยกขวญใหบาง. สวนภกษในธรรมวนยน






เหนปานนอย, คออะไรบาง ? คอ บนขอลาภผลตอเทวดา

ทำาการบวงสรวงแกบน สอนมนตกนผกนบานเรอน

ทำากะเทยใหเปนชาย ทำาชายใหเปนกะเทย ทำาพธปลกเรอน

ทำาการบวงสรวงในทปลกเรอน พนนำามนต บชาเพลงใหบาง

ประกอบยาสำารอกใหบาง ประกอบยาประจ ประกอบ

ยาถายโทษขางบน ประกอบยาแกปวดศรษะ หงนำามน


หยอดห ทำายาหยอดตา ประกอบยานตถ ประกอบยาทำาใหกด

ประกอบยาทำาใหสมาน เปนหมอปายยาตา เปนหมอ

ผาบาดแผล เปนหมอกมาร หมอพอกยาแกยาใหบาง.

สวนภกษในธรรมวนยน เธอเวนข�ดจ�กก�รเลยงชวตผด

เพราะทำาเดรจฉานวชา เหนปานนนเสยแลว. แมน กเปน

ศลของเธอประการหนง.

ส. ท. ๙/๘๓/๑๐๓.

ขอนอบนอมแด

ตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ พระองคนนดวยเศยรเกลา

(สาวกตถาคต)คณะงานธมมะ วดนาปาพง

(กลมอาสาสมครพทธวจน-หมวดธรรม)

END.indd 1 24/7/2557 17:03

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมหาชนชาวพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

เรมจากชาวพทธกลมเลกๆ กลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการน�าพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอ ความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามท ทรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวนในการประกาศพระสท ธรรม และเปนลกษณะเฉพาะทภกษในครงพทธกาลใชเปนมาตรฐานเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบค�าถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสรางความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดาทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมค�าสอนของตวเอง” และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจนเพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรมตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถน�าไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ชาวพทธทเหนคณคาในค�าของพระพทธเจาจงขยายตวมากขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทก�าลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

END.indd 2 24/7/2557 17:03

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงนเพราะจ�านวนของผทสนใจเหนความส�าคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรง การเผยแผพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามไดเมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจ�านวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไป เมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการด�ารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจ�ากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความส�าคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลท�าอยแลว นนคอ การน�าพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยนจดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการด�าเนนการตางๆ ทงหมดอยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

ส�าหรบผทเหนความส�าคญของพทธวจน และมความประสงคทจะด�ารงพระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการด�าเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และน�าไปใชปฏบตดวยตนเองเมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการท�าความเขาใจ โดยใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน น�าไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรงท�าใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ” แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

END.indd 3 24/7/2557 17:03

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงนเพราะจ�านวนของผทสนใจเหนความส�าคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรง การเผยแผพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามไดเมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจ�านวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไป เมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการด�ารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจ�ากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความส�าคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลท�าอยแลว นนคอ การน�าพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยนจดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการด�าเนนการตางๆ ทงหมดอยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

ส�าหรบผทเหนความส�าคญของพทธวจน และมความประสงคทจะด�ารงพระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการด�าเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และน�าไปใชปฏบตดวยตนเองเมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการท�าความเขาใจ โดยใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน น�าไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรงท�าใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ” แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

END.indd 3 24/7/2557 17:03

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอน�าไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

ส�าหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.buddhakos.org หรอ www.watnapp.com

หากมความจ�านงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจ�านวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจ�านงไดท

มลนธพทธโฆษณประสานงานและเผยแผ : เลขท ๒๙/๓ หมท ๗

ถนนเลยบคลอง ๑๐ ฝงตะวนออกต�าบลบงทองหลาง อ�าเภอล�าลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท ๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐-๙๔, ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘, ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑โทรสาร ๐ ๒๑๕๙ ๐๕๒๕-๖

เวบไซต : www.buddhakos.org อเมล : [email protected]

สนบสนนการเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธนาคารไทยพาณชย สาขา คลอง ๑๐ (ธญบร)

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๓๑๘-๒-๔๗๔๖๑-๐

END.indd 4 24/7/2557 17:03

ขอกราบขอบพระคณแด พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดนาปาพง

ทกรณาใหค�าปรกษาในการจดท�าหนงสอเลมน

ตดตามการเผยแผพระธรรมค�าสอนตามหลกพทธวจน

โดย พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

เวบไซต• http://www.watnapp.com : หนงสอ และสอธรรมะ บนอนเทอรเนต• http://media.watnapahpong.org : ศนยบรการมลตมเดยวดนาปาพง• http://www.buddha-net.com : เครอขายพทธวจน• http://etipitaka.com : โปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน• http://www.watnapahpong.com : เวบไซตวดนาปาพง• http://www.buddhakos.org : มลนธพทธโฆษณ• http://www.buddhawajanafund.org : มลนธพทธวจน• http://www.ratana5.com : พทธวจนสมาคม• http://www.buddhawajana-training.com : ศนยปฏบตพทธวจน• http://www.buddhawaj.org : ฐานขอมลพระสตรออนไลน, เสยงอานพทธวจน• http://www.buddhaoat.org : กลมผสนบสนนการเผยแผพทธวจน

ดาวนโหลดโปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน (E-Tipitaka) ส�าหรบคอมพวเตอร • ระบบปฏบตการ Windows, Macintosh, Linux http://etipitaka.com/download หรอ รบแผนโปรแกรมไดทวดนาปาพง

ส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการ Android ดาวนโหลดไดท Play Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ e-tipitaka• ระบบปฏบตการ iOS (ส�าหรบ iPad, iPhone, iPod) ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ e-tipitaka

ดาวนโหลดโปรแกรมพทธวจน (Buddhawajana)เฉพาะส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการ Android ดาวนโหลดไดท Google Play Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ buddhawajana• ระบบปฏบตการ iOS (ส�าหรบ iPad, iPhone, iPod) ดาวนโหลดไดท App Store โดยพมพค�าวา พทธวจน หรอ buddhawajana

วทย• คลน ส.ว.พ. FM ๙๑.๐ MHz ทกวนพระ เวลา ๑๗.๔๐ น.

END.indd 5 24/7/2557 17:03

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ (บาลสยามรฐ)

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ไทยสยามรฐ)

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจน โดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมสนบสนนการจดท�าโดยคณะงานธมมะ วดนาปาพง (กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม), คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว,

กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช ส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)

ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน, ชมรมธรรมปรดา,

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย,

บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด, บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส,

บจก. หางพระจนทรโอสถ, บจก.สมสข สหภทรสตลล, บจก.ทองแปน,

บจก. สมาย คอนเทนเนอร อตสาหกรรม, บจก. อ.ซ.ท. ซสเตม, บจก. อ.ซ.ท. เอนจเนยรง,

บจก. อ.ซ.ท. ซพพลาย, บจก. อ.ซ.ท อนเตอรเนชนแนล, บจก. อ.ซ.ท. โปรเฟสชนแนล,

บจก. คอรโดมา อนเตอรเนชนแนล, บมจ. ณศาศร, หจก. อนเตอร คด,

สถานกายภาพบ�าบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,

รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน

END.indd 6 24/7/2557 17:03

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ (บาลสยามรฐ)

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ไทยสยามรฐ)

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจน โดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมสนบสนนการจดท�าโดยคณะงานธมมะ วดนาปาพง (กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม), คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต, กลมสมณะศากยะปตตยะ, กลมธรรมะสขาว,

กลมพทธบรษทศากยบตร, กลมพทธโอษฐ, กลมชวนมวนธรรม,

กลมละนนท, กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช ส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (องครกษ)

ชมรมวศวกรความรเพอสงคม, ชมรมพทธวจนอดรธาน, ชมรมธรรมปรดา,

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

บจก. สยามคโบตา คอรปอเรชน, บจก. ดาตาโปรดกส, บจก. 3M ประเทศไทย,

บจก. บางไทรไฟเบอรบอรด, บจก. เอนอซ โทคน อเลกทรอนกส (ประเทศไทย),

บจก. สยามรกษ, บจก. เซเวนสเตปส, บจก. เมคเทค, บจก. ไดเวอรส เคมคอลส,

บจก. หางพระจนทรโอสถ, บจก.สมสข สหภทรสตลล, บจก.ทองแปน,

บจก. สมาย คอนเทนเนอร อตสาหกรรม, บจก. อ.ซ.ท. ซสเตม, บจก. อ.ซ.ท. เอนจเนยรง,

บจก. อ.ซ.ท. ซพพลาย, บจก. อ.ซ.ท อนเตอรเนชนแนล, บจก. อ.ซ.ท. โปรเฟสชนแนล,

บจก. คอรโดมา อนเตอรเนชนแนล, บมจ. ณศาศร, หจก. อนเตอร คด,

สถานกายภาพบ�าบด คดดคลนค, รานตนมะขามชางทอง,

รานเสบยงบญ, บานเมตตาเรสซเดนท, บานพทธวจน

END.indd 6 24/7/2557 17:03

โทรศ

พท

๐๘ ๑

๕๑๓

๑๖๑

๑,

๐๘ ๔

๐๙๖

๘๔๓

๐,

๐๘ ๒

๒๒

๒ ๕

๗๙

๐-๔,

๐๘

๖๕๕

๒ ๒

๔๕๙

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

เลยว

ซายค

อสะพ

าน

ลงสะ

พาน

คลอง

๑๐

ไปยเ

ทรนแ

รกมา

แลวเ

ลยวซ

ายกอ

นขนส

ะพาน

แนวท

วสน

วดนาปาพง

แผนท

วดนา

ปาพง

END.indd 7 24/7/2557 17:03

ผานมา ๒,๕๐๐ กวาป ค�าสอนทางพระพทธศาสนาเกดความหลากหลายมากขน มส�านกตางๆ มากมาย ซงแตละหมคณะกมความเหนของตน หามาตรฐานไมได แมจะกลาวในเรองเดยวกนทงนไมใชเพราะค�าสอนของพระพทธเจาไมสมบรณ แลวเราควรเชอและปฏบตตามใคร ?ลองพจารณาหาค�าตอบงายๆ ไดจาก ๑๐ พระสตร ซงพระตถาคตทรงเตอนเอาไวแลวตรสบอกวธปองกนและแกไขเหตเสอมแหงธรรมเหลาน. ขอเชญมาตอบตวเองกนเถอะวา ถงเวลาแลวหรอยง ? ทพทธบรษทจะมมาตรฐานเพยงหนงเดยว คอ “พทธวจน” ธรรมวนยจากองคพระสงฆบดาอนวญญชนพงปฏบตและรตามไดเฉพาะตน ดงน.

พระสตรของความส�าคญทชาวพทธตองศกษาแตค�าสอนจากพระพทธเจาเทานน

๑.พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธเมอจะพดทกถอยค�าจงไมผดพลาด-บาล ม. ม. ๑๒/๔๕๘/๔๓๐.

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จ�าเดมแตเรมแสดง กระทงค�าสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ ยอมตงไวซงจตในสมาธนมตอนเปนภายในโดยแทใหจตด�ารงอยใหจตตงมนอยกระท�าใหมจตเปนเอก ดงเชนทคนทงหลาย เคยไดยนวาเรากระท�าอยเปนประจ�า ดงน.

๑๐

END.indd 8 24/7/2557 17:04

ผานมา ๒,๕๐๐ กวาป ค�าสอนทางพระพทธศาสนาเกดความหลากหลายมากขน มส�านกตางๆ มากมาย ซงแตละหมคณะกมความเหนของตน หามาตรฐานไมได แมจะกลาวในเรองเดยวกนทงนไมใชเพราะค�าสอนของพระพทธเจาไมสมบรณ แลวเราควรเชอและปฏบตตามใคร ?ลองพจารณาหาค�าตอบงายๆ ไดจาก ๑๐ พระสตร ซงพระตถาคตทรงเตอนเอาไวแลวตรสบอกวธปองกนและแกไขเหตเสอมแหงธรรมเหลาน. ขอเชญมาตอบตวเองกนเถอะวา ถงเวลาแลวหรอยง ? ทพทธบรษทจะมมาตรฐานเพยงหนงเดยว คอ “พทธวจน” ธรรมวนยจากองคพระสงฆบดาอนวญญชนพงปฏบตและรตามไดเฉพาะตน ดงน.

พระสตรของความส�าคญทชาวพทธตองศกษาแตค�าสอนจากพระพทธเจาเทานน

๑.พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธเมอจะพดทกถอยค�าจงไมผดพลาด-บาล ม. ม. ๑๒/๔๕๘/๔๓๐.

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จ�าเดมแตเรมแสดง กระทงค�าสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ ยอมตงไวซงจตในสมาธนมตอนเปนภายในโดยแทใหจตด�ารงอยใหจตตงมนอยกระท�าใหมจตเปนเอก ดงเชนทคนทงหลาย เคยไดยนวาเรากระท�าอยเปนประจ�า ดงน.

๑๐

END.indd 8 24/7/2557 17:04

อ

๒.แตละค�าพดเปนอกาลโกคอถกตองตรงจรงไมจ�ากดกาลเวลา-บาล ม. ม. ๑๒/๔๘๕/๔๕๑.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายเปนผทเราน�าไปแลวดวยธรรมน อนเปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง(สนทฏโก) เปนธรรมใหผลไมจ�ากดกาล(อกาลโก) เปนธรรมทควรเรยกกนมาด(เอหปสสโก) ควรนอมเขามาใสตว(โอปนยโก) อนวญญชนจะพงรไดเฉพาะตน(ปจจตต� เวทตพโพ วญญห).

๓.ค�าพดทพดมาทงหมดนบแตวนตรสรนนสอดรบไมขดแยงกน-บาล อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.

ภกษทงหลาย ! นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสรอนตตรสมมา- สมโพธญาณ จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพานดวยอนปาทเสส นพพานธาต ตลอดเวลาระหวางนน ตถาคตไดกลาวสอน พร�าสอน แสดงออก ซงถอยค�าใด ถอยค�าเหลานนทงหมด ยอมเขากนไดโดยประการเดยวทงสนไมแยงกนเปนประการอนเลย.

๔.ทรงบอกเหตแหงความอนตรธานของค�าสอนเปรยบดวยกลองศก-บาล นทาน. ส. ๑๖/๓๑๑/๖๗๒-๓.

ภกษทงหลาย ! เรองนเคยมมาแลว กลองศกของกษตรยพวกทสารหะ เรยกวา อานกะ มอย เมอกลองอานกะน มแผลแตกหรอล พวกกษตรยทสารหะไดหาเนอไมอนท�าเปนลม เสรมลงในรอยแตกของกลองนน (ทกคราวไป). ภกษทงหลาย ! เมอเชอมปะเขาหลายครงหลายคราวเชนนนนานเขากถงสมยหนง ซงเนอไมเดมของตวกลองหมดสนไป เหลออยแตเนอไมทท�าเสรมเขาใหมเทานน.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ในกาลยดยาวฝายอนาคต จกมภกษ ทงหลาย สตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานน

END.indd 9 24/7/2557 17:04

มากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวนสตตนตะเหลาใดทนกกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�า สตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจต เพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยนไป.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางน แล.

๕. ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๑-๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการ ทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

END.indd 10 24/7/2557 17:04

มากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวนสตตนตะเหลาใดทนกกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�า สตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจต เพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยนไป.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางน แล.

๕. ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๑-๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการ ทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

END.indd 10 24/7/2557 17:04

ภกษทงหลาย ! บรษทชออกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย อนเปนตถาคตภาษต(ตถาคตภาสตา) อนลกซง(คมภรา) มอรรถอนลกซง(คมภรตถา) เปนโลกตตระ(โลกตตรา) ประกอบดวยเรองสญญตา(สญญตปฏส�ยตตา) อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

สวนสตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอย

พวกเธอยอมฟงดวยด เงยหฟง ตงจตเพอจะรทวถง และส�าคญไปวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมอนกวแตงใหมนนแลว กไมสอบถามซงกนและกน ไมท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยไมได ไมหงายของทคว�าอยใหหงายขนได ไมบรรเทา ความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตา.

ภกษทงหลาย ! บรษทชอปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะ รทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวน สตตนตะเหลาใดอนเปนตถาคตภาษตอนลกซงมอรรถอนลกซงเปนโลกตตระประกอบดวยเรองสญญตาเมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอยพวก

END.indd 11 24/7/2557 17:04

เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมทเปนตถาคตภาษตนนแลว กสอบถามซงกนและกน ท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถะเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยได หงายของทคว�าอยใหหงายขนได บรรเทาความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา.

ภกษทงหลาย ! เหลานแลบรษท ๒ จ�าพวกนน. ภกษทงหลาย ! บรษททเลศในบรรดาบรษททงสองพวกนนคอบรษทปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา(บรษททอาศยการสอบสวนทบทวนกนเอาเอง เปนเครองน�าไป ไมอาศยความเชอจากบคคลภายนอกเปนเครองน�าไป) แล.

๖.ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอนสงทบญญตไว-บาล มหา. ท. ๑๐/๙๐/๗๐.

ภกษทงหลาย ! ภกษทงหลาย จกไมบญญตสงทไมเคยบญญตจกไมเพกถอนสงทบญญตไวแลวจกสมาทานศกษาในสกขาบททบญญตไวแลวอยางเครงครดอยเพยงใด ความเจรญกเปนสงทภกษทงหลายหวงได ไมมความเสอมเลย อยเพยงนน.

๗.ส�านกเสมอวาตนเองเปนเพยงผเดนตามพระองคเทานน ถงแมจะเปนอรหนตผเลศทางปญญากตาม

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๘๒/๑๒๖.

ภกษทงหลาย ! ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะไดท�ามรรคทยงไมเกดใหเกดขนไดท�ามรรคทยงไมมใครรใหมคนร ไดท�ามรรคทยงไมมใครกลาวใหเปนมรรคทกลาวกนแลวตถาคตเปนผรมรรค(มคคญญ) เปนผรแจงมรรค(มคควท) เปนผฉลาดในมรรค(มคคโกวโท). ภกษทงหลาย ! สวนสาวกทงหลายในกาลนเปนผเดนตามมรรค(มคคานคา)เปนผตามมาในภายหลง.

END.indd 12 24/7/2557 17:04

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมาย ทแตกตางกน เปนเครองกระท�าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนต-สมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

๘.ตรสไววาใหทรงจ�าบทพยญชนะและค�าอธบายอยางถกตอง พรอมขยนถายทอดบอกสอนกนตอไป

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยนเลาเรยนสตรอนถอกนมาถกดวยบทพยญชนะทใชกนถกความหมายแหงบทพยญชนะทใชกนกถกยอมมนยอนถกตองเชนนน.ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยไดไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

ภกษทงหลาย ! พวกภกษเหลาใด เปนพหสต คลองแคลว ในหลกพระพทธวจน ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา(แมบท)พวกภกษเหลานนเอาใจใสบอกสอนเนอความแหงสตรทงหลายแกคนอนๆ เมอทานเหลานน ลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาดผเปนมลราก(อาจารย) มทอาศยสบกนไป. ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสาม ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

*** ในทนยกมา ๒ นยยะ จาก ๔ นยยะ ของมลเหตสประการ ทท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป

๙.ทรงบอกวธแกไขความผดเพยนในค�าสอน-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจา ไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

END.indd 13 24/7/2557 17:04

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมาย ทแตกตางกน เปนเครองกระท�าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนต-สมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

๘.ตรสไววาใหทรงจ�าบทพยญชนะและค�าอธบายอยางถกตอง พรอมขยนถายทอดบอกสอนกนตอไป

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยนเลาเรยนสตรอนถอกนมาถกดวยบทพยญชนะทใชกนถกความหมายแหงบทพยญชนะทใชกนกถกยอมมนยอนถกตองเชนนน.ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยไดไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

ภกษทงหลาย ! พวกภกษเหลาใด เปนพหสต คลองแคลว ในหลกพระพทธวจน ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา(แมบท)พวกภกษเหลานนเอาใจใสบอกสอนเนอความแหงสตรทงหลายแกคนอนๆ เมอทานเหลานน ลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาดผเปนมลราก(อาจารย) มทอาศยสบกนไป. ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสาม ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

*** ในทนยกมา ๒ นยยะ จาก ๔ นยยะ ของมลเหตสประการ ทท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป

๙.ทรงบอกวธแกไขความผดเพยนในค�าสอน-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจา ไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

END.indd 13 24/7/2557 17:04

๓. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยจ�านวนมาก เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๔. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยรปหนง เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

เธอทงหลายยงไมพงชนชม ยงไมพงคดคานค�ากลาวของผนน พงเรยน บทและพยญชนะเหลานนใหด แลวพงสอบสวนลงในพระสตร เทยบเคยงดในวนย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไมไดเทยบเขาในวนยกไมได พงลงสนนษฐานวา “นมใชพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอน และภกษนรบมาผด” เธอทงหลายพงทงค�านนเสย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไดเทยบเขาในวนยกไดพงลงสนนษฐานวา“นเปนพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอนและภกษนนรบมาดวยด”เธอทงหลายพงจ�ามหาปเทส...นไว.

๑๐.ทรงตรสแกพระอานนท ใหใชธรรมวนยทตรสไวเปนศาสดาแทนตอไป

-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา ‘ธรรมวนยของพวกเรามพระศาสดาลวงลบไปเสยแลว พวกเราไมมพระศาสดา’ ดงน. อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน. อานนท ! ธรรมกดวนยกดทเราแสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหลาย ธรรมวนยนน จกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลายโดยกาลลวงไปแหงเรา.

END.indd 14 24/7/2557 17:04

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย. อานนท!ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

END.indd 15 24/7/2557 17:04

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย. อานนท!ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

END.indd 15 24/7/2557 17:04

13 14 15 16

-

àÁ×èÍ “à¸Í” äÁ‹ÁÕ !

àÁ×èÍã´ “à¸Í” äÁ‹ÁÕàÁ×èÍ¹Ñé¹à¸Í¡çäÁ‹»ÃÒ¡¯ã¹âÅ¡¹Õé

äÁ‹»ÃÒ¡¯ã¹âÅ¡Í×è¹äÁ‹»ÃÒ¡¯ã¹ÃÐËÇ‹Ò§âÅ¡·Ñé§ÊÍ§

-

...

-

-

ฆราวาสชนเลศ

-

-

-

-

-

-

END.indd 16 24/7/2557 17:04

13 14 15 16

-




-

...

-

-


-

-

-

-

-

-

END.indd 16 24/7/2557 17:04

13 14 15 16

-

-




-

-

...

-

-


-

-

-

-

-

-

END.indd 17 24/7/2557 17:11


สน 20 มม

สน 20 มม


ในปกหนา ในปกหลง

ความเพยรพอด พรอมดวยความสามคค

โสณะ ! ขอนกเปนเชนนนแล กลาวคอความเพยรทบคคลปรารภจดเกนไป

ยอมเปนไปเพอความฟงซานยอหยอนเกนไป ยอมเปนไปเพอความเกยจคราน.

โสณะ ! เพราะเหตนนแล เธอจงตงความเพยรแตพอดจงเขาใจความทอนทรยทงหลาย ตองเปนธรรมชาตทเสมอๆ กน

จงกำาหนดหมายในความพอดนนไวเถด.

“พระเจาขา ! ขาพระองคจกปฏบตอยางนน”

ภกษทงหลาย ! ในทศใด พวกภกษมความพรอมเพรยงกนมความบนเทงตอกนและกน ไมทะเลาะววาทกน

เขากนไดสนทเหมอนนำานมกบนำา มองดกนดวยสายตาแหงความรกอย.

ภกษทงหลาย ! ทศนนเปนทผาสกแกเรา แมตองเดนไป (อย�งเหนดเหนอย)

จะปวยการกลาวไปใย ถงการทเพยงแตนกถง.ในกรณน เราเชอแนแกใจวา เปนเพราะภกษเหลานน

ไดละทงธรรม ๓ อยางเสยแลว และพากนมาถอกระทำาเพมพนใหมากในธรรม ๓ อยาง... กธรรม ๓ อยาง อยางไรเลา ?

ทพวกภกษเหลานนพากนมาถอกระทำาเพมพนใหมาก ๓ อยางคอ

๑. เนกขมมวตก ความตรกในการหลกออกจากความพวพนในกาม

๒. อพยาปาทวตก ความตรกในการไมทำาความมงราย

๓. อวหงสาวตก ความตรกในการไมทำาตนและผอนใหลำาบาก.

ธรรม ๓ อยางเหลานแล ทภกษเหลานนพากนมาถอ กระทำาเพมพนใหมาก...

-บาล ฉกก. อ. ๒๒/๔๒๐/๓๒๖. , -บาล ตก. อ. ๒๐/๓๕๕/๕๖.


ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะโดย

ล�าดบ กาล ๔ ประการ เปนอยางไรเลา คอ

๑. การฟงธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสสวนำ)

๒. การสนทนาธรรมตามกาล (กาเลน ธมมสากจฉา)

๓. การทำาสมถะ (ความสงบ) ตามกาล (กาเลน สมโถ)

๔. การทำาวปสสนาตามกาล (กาเลน วปสสนา)


ใหเปนไปโดยชอบ ยอมใหถงความสนอาสวะโดยล�าดบ.

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๘๘/๑๔๗.


สน 20 มม

สน 20 มม


แนว พทธวจน 25 มม.

แนวเสน หมวดธรรม 38 มม.

แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวสนสทอง 12.5 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๙

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมล

ในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐ - ๙๔

คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.watnapp.com | media.watnapahpong.org | www.buddhakos.org

คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

ปฐมธรรม

4 ส

จนทะ ! สลเลขธรรม (ความขดเกลา)เปนสงทเธอทงหลายพงกระทำาในธรรมทงหลายเหลาน

๏ เมอผอนเปนผเบยดเบยน เราจกเปนผไมเบยดเบยน

๏ เมอผอนกระทำ�ป�ณ�ตบ�ต เราจกเวนขาดจากปาณาตบาต

๏ เมอผอนกระทำ�อทนน�ท�น เราจกเวนขาดจากอทนนาทาน

๏ เมอผอนพดเทจ พดสอเสยด พดคำ�หย�บ พดเพอเจอ เราจกเวนขาดจากการพดเทจ พดสอเสยดพดค�าหยาบพดเพอเจอ

๏ เมอผอนม�กดวยอภชฌ� เราจกเปนผไมมากดวยอภชฌา

๏ เมอผอนมจตพย�บ�ท เราจกเปนผไมมจตพยาบาท

๏ เมอผอนเปนผฟงซ�น เราจกเปนผไมฟงซาน

๏ เมอผอนเปนผมกโกรธ ผกโกรธ เราจกเปนผไมมกโกรธไมผกโกรธ

๏ เมอผอนเปนผลบหลคณ เราจกเปนผไมลบหลคณ

๏ เมอผอนเปนผแขงด เราจกเปนผไมแขงด

๏ เมอผอนเปนผรษย� เราจกเปนผไมรษยา

๏ เมอผอนเปนผตระหน เราจกเปนผไมตระหน

๏ เมอผอนเปนผโออวด เราจกเปนผไมโออวด

๏ เมอผอนเปนผมม�รย� เราจกเปนผไมมมารยา

๏ เมอผอนเปนผกระด�ง เราจกเปนผไมกระดาง

๏ เมอผอนเปนผดหมนท�น เราจกเปนผไมดหมนทาน

๏ เมอผอนเปนผว�ย�ก เราจกเปนผวางาย

๏ เมอผอนเปนผมมตรชว เราจกเปนผมมตรด

๏ เมอผอนเปนผประม�ท เราจกเปนผไมประมาท

๏ เมอผอนเปนผไมมหรและโอตตปปะ เราจกเปนผมหรและโอตตปปะ

๏ เมอผอนเปนผมสตะนอย เราจกเปนผมสตะมาก

๏ เมอผอนเปนผขเกยจ เราจกเปนผปรารภความเพยร

-บาล ม. ม. ๑๒/๗๘/๑๐๖.

พุทธวจน 9 ปฐมธรรม 7

Documents