แผนบรหารการสอนประจำาบทท 1บทนำา

หวขอเนอเรอง1 ขอบเขตการศกษาเนอหาสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษาเขาใจถงประเดนการเรยนการสอนไดอยางชดเจน2. นกศกษาสามารถเสนอแนะหรอแสดงความคดเหนเกยวกบรายวชาท

เรยนได3. นกศกษาสามารถภปรายวฒนธรรมในขอบขายสงคม วฒนธรรมและ

ภมปญญาไทยไดอยางนอย 1 หวขอพอสงเขป4.

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. อถปรายหรอโตวาทภายในชนเรยน2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 13. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน

สอการเรยนการสอน1. เอกสารประกอบการสอนบทท 12. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต4. เอกสารบทความทสอดคลองกบรายวชาเพอการอภปรายและวเคราะห

การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากการอภปรายหรอโตวาท2. ประเมนจากการแบบทดสอบทายบท

2

3. ประเมนจากการอภปรายและวเคราะหขอมล4. ประเมนจากการสอบกลางภาค

บทท 1บทนำา

สงคม วฒนธรรมและภมปญญา เปนสงทมปจจยตางๆ ทเชอมโยงและสงผลซงกนและกนมสามารถแยกออกจากกนได กลาวคอ สงคมเปนปจจยหลกทตองทำาการศกษาเพอทจะไดรบทราบถงวฒนธรรมของสงคมนนๆ เนองจากสงคมแตละชวงสมยมตวแปรหรอปจจยอนๆ เขามาสอดแทรก อาท ปจจยทางดานการเมอง ดานสงคราม และดานภมศาสตร ซงอาจเปนเหตใหสงคมนนตองมการปรบเปลยนไปตามปจจยนนๆ เมอสงคมมการปรบเปลยน วฒนธรรมกเปนสงทเปลยนแปลงไปดวยเพอใหเกดความอยรอดและการดำาเนนชวตไดในสงคมโดยเกดจากภมปญญาของมนษยทแสดงออกอยางสรางสรรคเพอสรรคสรางนวตกรรมตางๆ ตอบสนองและสอดคลองกบยคสมย ปจจบน พลวตทางสงคมเปลยนแปลงไปอยางเหนไดชด รวมถงดานเทคโนโลยและเศรษฐกจ สงนยงทำาใหวฒนธรรมตองมการเปลยนแปลงเพอรองรบปจจยดงกลาวตามไปดวย โดยเฉพาะอยางยงในดานอตสาหกรรมทองเทยวและบรการ ทมกระแสตนตวในเรอง

3

วฒนธรรมและภมปญญาทนำามาใชเพอประโยชนเชงคณคาและมลคาไปพรอมๆกน ปจจบน สงคมไทยใหความสำาคญในดานการทองเทยวและบรการ วฒธรรมและภมปญญาจงเปนเครองมอทสำาคญยงในการพฒนาและประยกตใชในการรองรบเพอเปนสนคาและบรการแกนกทองเทยวอนเปนการสรางมลคาเพมใหกบสนคาและบรการซงสงผลประโยชนไปทวทกภาคสวนทงระดบลางและบน ดงนน การศกษาเกยวกบสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย จงเปนองคความรทเหมาะสมและสอดคลองกบอตสาหกรรมทองเทยวและบรการทงความเชงวชาการและเชงประยกตซงแมวาสงคมโลกและประเทศไทยจะเปลยนแปลงไปมากเทาใดกตาม วฒนธรรมและภมปญญากสามารถทจะถกปรบปรง เปลยนแปลงและพฒนาไปตามวฎจกรการเปลยนแปลงของสงคมไดอยางสมดลดวยมนษยทเปนผสรางสรรคอยางไมหยดนง

ขอบเขตการศกษาเนอหาสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทยการศกษาสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย เปนเรองทคอน

ขางมเนอหาทกวางเนองจากมการใหคำานยาม ความหมายหรอแนวคดจากนกวชาการและองคกรตางๆทเกยวของจำานวนมากไปตามศาสตรและสาขาทชำานาญ ทงนเนอหาดานสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย เนนในการศกษาเกยวกบพนฐานของสงคมเปนปฐมบทเนองจากเปนปจจยหลกททำาใหรปแบบทางวฒนธรรมและภมปญญาทแตกตางกนไป อกทงยงจำาเปนตองเขาใจถงรากเหงาทางวฒนธรรม ทงดานศลปกรรมและงานประเพณตางๆ ทตองทราบถงมลเหตทมาและสงททำาใหเกดขน ตลอดจนการประยกตใชวฒนธรรมและภมปญญาเพอรองรบการทองเทยวและบรการ อนง เนอหาการศกษาสงคม วฒนธรรมและภมปญญา

4

ไทย อาจพอสรปเปนหมวดหมทางวฒนธรรมอยางกวางๆ ได 2 หมวด คอ

1. มรดกทางวฒนธรรมทจบตองได อาท โบราณสถาน โบราณวตถ ศลปะวตถ งานศลปกรรม ทงดานจตรกรรม ประตมากรรม และสถาปตยกรรม รวมทงงานหตถกรรมตางๆ (ภาพท 1.1)

2. มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได อาท ความเชอ พธกรรม ลางสงหรณ โชคลาง ซงอาจเปนสงทสบเนองมากจากมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไดอกดวย เนองจากบางอยางมความสมพนธกน (ภาพท 1.2) (กรมสงเสรมวฒนธรรม, 2559)

ภาพท 1.1 พระประธานภายในอโบสถวดประยรวงศาวาสฯ กรงเทพฯทมา: นรนทร ยนทน

ภาพท 1.2 การนำาของทมสดำาแกบนทวารบาลจำาหลกไมบนประตทางเขา ดานทศตะวนออก วดบวรนเวศวหาร กรงเทพ

5

ทมา : นรนทร ยนทน

เหตน เนอหาเรองสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย จงใหความสำาคญกบขอมลพนฐาน ทงของ

ดานสงคมไทย วฒนธรรมไทยและภมปญญาไทยในเชงลกและอกดานหนงเปนการนำาเสนอองคความรและแนวทางในการจดการทางวฒนธรรมและภมปญญาในการประยกตใชและการสรางมลคาเพมเพอใหเกดชองทางในการนำาไปใชหรอพฒนาในการประกอบอาชพในอนาคตได จงแบงเนอหาเปน 8 บทซงสามารถอธบายพอสงเขปเพอใหเขาใจกอนทำาการศกษาไดดงน

บทท 1 บทนำา เปนการใหขอมลถงแนวคดและความสำาคญของรายวชา

เบองตนเพอสรางความเขาใจถงสาเหตและความจำาเปนในการเรยน ตลอดจนแนะนำาองคความรตางๆ ของแตละบททจะตองศกษาและไดรบความรจากวชาสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทยบทท 2 ความรเบองตนเกยวกบสงคมไทยสมยตางๆ

กลาวถง ขอมลทางดานประวตศาสตรแตละสมยทเนนในสวนเนอหาทางดานสงคมเปนหลกตงแตสมยกอนประวตศาสตรจนกระทงสมยประวตศาสตรโดยมการแบงออกเปน 2 ชวงเพอใหเกดความเขาใจทชดเจน คอ ชวงแรก สงคมสมยกอนพทธ

6

ศตวรรษท 19 หมายรวมไปถงตงแตยคกอนประวตศาสตรในภาพรวมตงแตยคเรรอนสยคสงคมเกษตรกรรม จนกระทงมการกอตวเปนแวนแควนและอาณาจกรโดยเรมตงแต สงคมในอาณาจกรทวารวด อาณาจกรละโว-หรภญชย อาณาจกรศรวชย และอาณาจกรลานนา สวนในชวงทสอง สงคมในสมยหลงพทธศตวรรษท 19 ซงเปนสมยทเรมขนของอาณาจกรไทยประกอบไปดวยสงคมในอาณาจกรสโขทย ราชธานแหงแรกของไทย อาณาจกรอยธยา และกรงรตนโกสนทรในตงแตรชกาลท 1 จนกระทงมการเปลยนแปลงการปกครองในสมยรชกาลท 7 อกทงยงไดกลาวถงภาพรวมของสงคมและวถชวตของคนในสงคมไทยปจจบนของแตละภาคทเปนผลมาจากสงคมสงอทธพลหรอมการสบทอดมาจนปจจบนทงภาคเหนอ ภาคอสานหรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคใต และภาคกลางบทท 3 พนฐานทางวฒนธรรมและลกษณะทางวฒนธรรม

กลาวถง ความหมาย คำานยามและแนวคดตางๆของคำาวา วฒนธรรม ซงมความหลากหลายไปตามศาสตรและสาขาของ“ ”

กลมนกวชาการและองคกรทมความเกยวของ อาท กรมศลปากร ททำาหนาทดแล รกษาและอนรกษ งานตางทเกยวของกบวฒนธรรม ทงานดานเอกสาร หนงสอปละจดหมายเหต งานดานศลปกรรม ตลอดจนงานประณตศลป ( กรมศลปากร, ม.ป.ป.) หรอ อโคโมส ไทยแลนด (ICOMOS Thailand) ททำาหนาทเพอการอนรกษ และปกปองคมครองโบราณสถานโดยเปนองคกรวชาชพทางมรดกทางวฒนธรรมในระดบสากลในลกษณะ

7

ขององคกรอสระ NGO (Icomosthai.org, ม.ป.ป.)  ซงจะทำาใหสามารถเขาใจและนำาไปใชไดตรงตามความตองการ ตลอดจนความรเกยวกบคำาเรยกทเกดขนใหมอนสะทอนไดถงวฒนธรรม เชน มรดกทางวฒนธรรม มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ทงนยงแสดงขอมลเกยวกบการแบงประเภทของวฒนธรรมทแตกตางกนไปแตอาจสรปรวมไดอยางกวางเพอใหงายแกการเขาใจและนำาไปใชได คอ วฒนธรรมหรอมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไดและวฒนธรรมหรอมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได ซงจะทำาใหสามารถเขาใจและนำาไปใชไดอยางถกตอง รวมไปถงองคความรดานการอนรกษวฒนธรรมเชงวชาการและการเผยแพรวฒนธรรมอนเปนสวนทถกนำาเสนอในมตทางเศรษฐกจเพอนำาสบรบททางการทองเทยวและบรการในการใชวฒนธรรมไปเกยวของบทท 4 ภมปญญากบการทองเทยวและบรการ

กลาวถง ความหมาย นยามและแนวคดของคำาวา ภมปญญา ซงมการใหคำาจำากดความเปนจำานวนมาก ตลอดจนคำาใหมๆ และนยามทชดเจนยงขนเหมาะแกยคและสมยจากองคกรทนาเชอถอ ทงนยงแสดงขอมลในการประยกตใชภมปญญาไทยกบอตสาหกรรมทองเทยวและบรการโดยแบงออกเปน 7 สาขา คอ สาขาดานธรกจโรงแรมและทพก, สาขาดานธรกจอาหาร, สาขาดานธรกจสนคาทระลก, สาขาดานธรกจสปา, สาขาดานธรกจขนสง, สาขาดานธรกจกจกรรมการทองเทยวและ สาขาดานการจดการแหลงทองเทยว (เทดชาย ชวยบำารง, 2560)ซงในแตละ

8

สาขาไดแสดงถงภมปญญาในแตละประเภททสามารถนำามาประยกตใชไดกบธรกจนนๆใหเหนไดชด รวมถงเพอความเขาใจทมากยงขนและเหนภาพชดเจนขนจงไดยกกรณศกษาทเปนกระแสและเปนทรจกกนในวงกวางเพอใหสามารถเขาใจตามไดงายมากยงขน อาท โรงแรมดาราเทว รสอรท จ.เชยงใหม, เมองมลลการ ร.ศ. 124 จ.กาญจนบร และเทวารณย สปา โรงแรมดสตธาน โดยไดใหรายละเอยดและอธบายถงการประยกตใชภมปญญาของสถานทนนๆดวยบทท 5 ศลปกรรมไทยกบการทองเทยว

กลาวถงขอมลพนฐานความรดานศลปกรรมทงดานจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรม ในภาพรวมเพอใหเกดความเขาใจถงทมาทไปของรปแบบตางๆ ของศลปกรรมทเกดขน โดยศลปกรรมทง 3 ประเภทจะใหขอมลดงน

1. จตรกรรมไทย เปนการใหขอมลถงลกษณะของจตรกรรมของไทยในอดต ทงดานการใชส โครงสรางและเนอหาทชางนยมเขยน ตงแตยคสโขทย อยธยาและรตนโกสนทร ทงนในดานลกษณะของภาพแตละสมยจะเนนใหเหนถงชวงสมยทเกดการเปลยนทชดเจนเพอใหเขาใจไดงาย

2. ประตมากรรมไทย เปนการอธบายถงประตมากรรมพระพทธรป ซงเนนเนอหาถงทมา ความหมายและความสำาคญของพระพทธรป ตลอดจนเนอหาภาพรวมของ

9

พระพทธรปแตละสมยซงเนนรปแบบในชวงทเกดการเปลยนแปลงอยางเหนไดชด

3. สถาปตยกรรมไทย เปนการอธบายถง 2 ประเภท คอ อาคารหลงคาคลมและเจดย โดยเนนความสำาคญ หนาทและความหมายของสถาปตยกรรมหรอเครองประกอบสถาปตยกรรมตางๆ ทถกสรางขน ตลอดจนขอมลทวไปของวดและเจดยตางๆ ในประเทศไทย

บทท 6 ประเพณไทยเพอการทองเทยวและบรการกลาวถง ความหมายของประเพณไทย ลกษณะและประเภท

ของประเพณไทย ตลอดจนความเขาใจและความแตกตางระหวางประเพณราษฎรกบประเพณหลวง รวมทงอธบายถงขอมลตางๆ ของแตละประเพณโดยสงเขปถงทมาและมลเหตการเกดขนของประเพณนนๆ โดยเฉพาะประเพณราษฎรมการแบงขอมลในการบรรยายตามภมภาคเพอใหเขาใจและรบรถงความเปนเจาของของประเพณในแตละภาคไดงายยงขนโดยประเพณทเลอกมานนเปนประเพณทสำาคญและมความโดดเดน ตลอดจนเปนประเพณทมลกษณะเฉพาะทงรปแบบของพธกรรมทางประเพณและเฉพาะทองถนทนาสนใจ บทท 7 ประเพณไทยในบรบททางการทองเทยว

10

กลาวถง แนวคดในการประยกตหรอนำาประเพณไทยของทองทหรอทองถนมาใชในบทบาททางการทองเทยวเพอดงดดนกทองเทยวใหเขามารวมสรางประสบการณในประเพณนนๆ ตลอดจนนำาเสนอขอมลทนาสนใจของประเพณตามปฏทนการทองเทยวในแตละเดอนทถกกำาหนดขนและมการจดทกๆปโดยมวนและสถานททถกกำาหนดอยางแนนอน ทงนการนำาเสนอเนอหาเปนการนำาเสนอในหลากหลายมต ทงดานแนวคดในการจดประเพณขนของจงหวดนนๆ ขอมลถงมลเหตของการจดประเพณและขอมลดานความเปนมาของประเพณดวยเพอจะไดเหนภาพของทศนะตางๆในการพฒนาประเพณเพอรองรบการทองเทยวพรอมๆไปกบขอมลประวตและความเปนมาไปดวย (ภาพท 1.3 )

ภาพท 1.3 เทศกาลงานวดประจำาป วดประยรวงศาวาสฯ กรงเทพฯ หนงในกจกรรมทสงเสรมการทองเทยวทมา : นรนทร ยนทน

11

บทท 8 การสรางมลคาเพมทางการทองเทยวและบรการดวยวฒนธรรมและภมปญญา

กลาวถงความสำาคญในการสรางมลคาเพมโดยใชวฒนธรรมและภมปญญามาประยกตใช อกทงนำาเสนอแนวคดการสรางมลคาเพมดวยกลยทธตางๆ ทเหมาะสมกบธรกจตางๆทางดานการทองเทยวและบรการ ตลอดจนยกกรณศกษาตวอยางจากงานวจยทงดานการทองเทยวและธรกจโรงแรมเพอใหเขาใจถงแนวคดและกระบวนการใหการสรางมลคาเพมใหกบธรกจทองเทยวและโรงแรมไดอยางชดเจนมากยงขน

สรปการศกษาในดานสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทย เปน

เนอหาทมความเกยวของและสอดคลองกบการนำาไปใชดานอตสาหกรรมทองเทยวและบรการโดยมงเนนและมงหวงในการนำาขอมลตางๆทไดเรยบเรยงไปประยกตใชในการเรยนการสอนและการประกอบอาชพในอนาคตได อยางไรกตาม สงคม วฒนธรรมและภมปญญาเปนสงทสมพนธและเปนปจจยททำาใหสงตางๆ เกดขนซงกนและกน ดงนน เพอใหเปนตามวตถประสงคของการศกษาสงคม วฒนธรรมและภมปญญาไทยทสามารถนำาไปใชกบดานอตสาหกรรมทองเทยวและบรการไดอยางมประสทธภาพจงประกอบไปดวยเนอหาทจำาเปนตามทกลาวมาขางตนแลว

คำาถามทบทวน1. สงคมและวฒนธรรมมความสมพนธกนอยางไร

12

2. จงอธบายคำาวา วฒนธรรม ในทศนะของผเรยน“ ”3. วฒนธรรมเกยวของการทองเทยวอยางไร4. วฒนธรรมเกยวของกบการโรงแรมอยางไร5. วฒนธรรมยงประยกตใชกบธรกจอนๆอยางไรไดบาง6. จงยกตวอยางทชดเจนเกยวกบการนำาวฒนธรรมไปเชอมโยง

กบการทำาธรกจสก 1 ประเดน7. จงอธบายคำาวา ภมปญญาไทย พรอมยกตวอยางใหเหน“ ”

อยางชดเจน8. อธบายผลกระทบทงแงบวกและแงลบในการนำาวฒนธรรมไปใช

ในดานธรกจ9. จงยกตวอยางความแตกตางหรอการเปลยนแปลงทางดาน

สงคมในอดตกบปจจบนทเหนอยางชดเจนมา 1 ประเดน10. จงแบงกลม 5 คน อภปรายในหวขอ อนรกษ หรอ“ ”

ทำาลาย วฒนธรรมทนำาไปใชดานอตสาหกรรมทองเทยวและ“ ”บรการ”

เอกสารอางอง

กรมศลปากร. ม.ป.ป. กรอบแนวคดและแนวทางการทำางานของนายอนนต ชโชต อธบดกรมศลปากร.

สบคนเมอ 15 ตลาคม 2559.http://www.finearts.go.th/component/smileporta

13

l/item/กรอบแนวคดและแนวทางการทำางานของนายอนนต-ชโชต-อธบดกรมศลปากร.html

กรมสงเสรมวฒนธรรม. 2559. วฒนธรรม วถชวตและภมปญญา. กรงเทพฯ: รงศลปการพมพ (1977).เทดชาย ชวยบำารง. 2560. การยกระดบภมปญญาทองถนสการพฒนาธรกจการทองเทยว. กรงเทพฯ:

บรษท พ เอ ลฟวง จำากดIcomosthai.org. ม.ป.ป. ความเปนมา. สบคนเมอ 15 กรกฎาคม 2560. จาก

https://www.icomosthai.org/about.htm

14

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 2ความรเบองตนเกยวกบสงคมไทยสมยตางๆ

หวขอเนอเรอง1. สงคมสมยกอนพทธศตวรรษท 192. สงคมสมยหลงพทธศตวรรษท 19

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษาเขาใจและสามารถอธบายและวเคราะหถงสงคมใน

อดตและปจจบนได2. นกศกษาสามารถชแจงและอธบายรายละเอยดของสงคมไทย

แตละสมยได3. นกศกษาสามารถอธบายความเปนมาและบทบาทของสงคม

ไทยทสะทอนหรอคงอยในปจจบนได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. อภปรายหวขอรวมกน2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 23. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน

สอการเรยนการสอน

15

1. เอกสารประกอบการสอนบทท 22. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต

การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากแบบทดสอบหลงการเรยนการสอน2. ประเมนจากการแบบทดสอบทายบท3. ประเมนจากการสอบกลางภาค

บทท 2ความรเบองตนเกยวกบสงคมไทยสมยตางๆ

การดำารงชวตเพอความอยรอดของมนษยนนจะคงอยไดดวยการปรบตวใหสามารถคงอยไดตามวถของสงคมสมยตางๆ ซงมวฒนธรรมทแตกตางกนไป หากตองการเขาใจวฒนธรรมตางๆ ในอดตไดดนนจำาเปนอยางยงทตองเขาใจถงภมหลงทางสงคมไปดวยทงแนวดง คอ พฒนาการทางสงคมทเรยงลำาดบตามชวงอายทางประวตศาสตรและแนวนอน คอ มองโดยพจารณาจากสถานทและพนทซงตองเขาใจถงความแตกตางของวฒนธรรมในแตละสถานทและภมภาคดวย การกำาเนดเกดขนของสงคมทเรยกวาสยามประเทศนนไดมการพฒนาและสงสมความหลากหลายทางวฒนธรรมตงแตสงคมในยคกอนประวตศาสตรเรอยมาจนกระทงปรบปรงเขาสกระบวนการตางๆ ทงการตงถนฐานและกอตวเปนรฐ แควนและอาณาจกรจนกระทงเปนประเทศ

16

ชาตไทยในปจจบน ทงนรปแบบทางสงคมของแตละยคสมยมการรบ เปลยนแปลง ปรบปรงและพฒนาใหเหมาะสมกบบรบททางสงคมในยคนนดวยเชนเดยวกน

สงคมสมยกอนพทธศตวรรษท 19การแบงยคสมยทางประวตทางดานโบราณคดไดแบงออกเปน 2

ชวง คอ ยคกอนประวตศาสตรและยคประวตศาสตร ทงนยคกอนประวตศาสตรนนนกโบราณคดไดใช เกษตรกรรม แบงออกเปน “ ” 2 ชวง คอ สงคมกอนเกษตรกรรม คอ สงคมทยงใชวธการลาสตวเพอเปนอาหารและไมมทพกพงเปนหลกแหลง อกสงคมหนง คอ สงคมเกษตรกรรม ซงเปนสงคมทผคนอยเปนหลกแหลง รจกการประกอบอาหาร รวมทงการเพาะปลกและเลยงสตวดวย ตลอดจนการรวมตวเปนกลมสงคมขนาดใหญเนองจากการตงถนฐานทถาวรจนทำาใหเกดทกษะการทำางานทหลากหลายขน อาท การตเหลก การทอผา และนำาไปสการพฒนาเปนระบบเศรษฐกจขนมา การซอขายและแลกเปลยนสนคา ระบบกษตรยยงไมไดเกดขนมเพยงหวหนาชนเผาเทานน การบนทกเหตการณตางๆเปนลายลกษณอกษรยงไมปรากฎในยคสมยกอนประวตศาสตรอกดวย

จากสงคมยคกอนประวตศาสตรเขาสสงคมยคประวตศาสตร มนษยไดเรยนร มความคดและเทคโนโลยตางๆทไดสงสมมา ดงนนจากเมองขนาดเลกจงกอเกดเปนสงคมเมองมากขน แตไมไดหมายความวาทกสงคมจะสามารถกาวเขาสการเปนสงคมเมองได ทงนยอมมปจจยหลายๆอยางทเปนอปสรรคทงเรองของสภาพแวดลอมทไมอำานวย อาท การอยบนปาเขาทยากแกการเพาะปลก หรอการไมมถนอาศยเปนหลก

17

แหลง ดงนนจงทำาใหเกดสงคมเหลานยงไมสามารถเปนสงคมเมองได นอกเหนอจากนการเขาสสงคมเมอง ปจจยทางดานทรพยากรทางธรรมชาตและการคมนาคมทตดตอหรอมปฏสมพนธกบชมชมภายในและนอกนนยงจำาเปนตอการพฒนาสสงคมเมองดวยเชนกน อาท แหลงโบราณคดบานเชยง จ.อดรธาน ซงมหลกฐานการตงถนฐานตงแตยคสมยกอนประวตศาสตรเรอยมาจนกระทงเขาสยคประวตศาสตรโดยสงสำาคญททำาใหพนทนเกดเปนสงคมเมองคงเปนเพราะมเสนทางคมนาคมทดและสามารถตดตอสมพนธกบโลกภายนอกไดอยางประเทศจน เวยดนาม อนง สงคมเมองทมชยภมและปจจยนำาสสงคมเมองทดสามารถทจะพฒนาบานเมองและสงคมตนเองสการเปนแวนแควนตอมา (แสงอรณ กนกพงศชย, 2558, น. 39 – 43) ซงในพนทประเทศไทยปจจบนในชวงกอนพทธศตวรรษท ๑๙ ไดปรากฎแควนหรออาณาจกรตางๆ มากมายซงมลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมแตกตางกนไป ดงน

อาณาจกรทวารวด (พทธศตวรรษท 12 – 16) อาณาจกรชาวมอญทอยแถบทางตอนใตของเมยนมารบรเวณอาวเมาะตะมะซงเชอวาอาณาจกรแรกเรมของอาณาจกมอญ คอ เมองสธรรมวดหรอเมองสะเทม ชาวเมยนมารเรยกวา สะโทง ถอเปนเมองทาทสำาคญของอนเดย“ ”และเปอเซยรทจะเดนทางไปยงสวรรณภม จนกระทงในพทธศตวรรษท 17 จงตกอยภายใตของอาณาจกรพกามจนถงพทธศตววรรษท 19 ชาวมอญไดสรางอาณาจกรใหมชอวา หงสาวด และอกสวนหนง“ ”อพยพยายมาทางตะวนออกแถบลมแมนำาทาจน อาณาจกรนคอ ทวารวด สนนษฐานวาศนยกลางนาจะอยแถบจงหวดนครปฐมหรอ แถบ

18

อทอง จ.สพรรณบรในปจจบน ทงนหลกฐานทางวฒนธรรมสมยทวารวดพบกระจายทวประเทศไทยจงไมอาจสามารถสรปไดวาไปดวยตนเองหรอถกนำาพาไปโดยการคา แตอยางไรกตามนกวชาการสวนหนงเชอวาอาณาจกรทวารวดอาจมลกษณะคลายกบระบบสหพนธรฐในปจจบนซงหากเมองใดเปนเมองใหญอาจมรปแบบการปกครองระบบกษตรย ในทางกลบกนหากมขนาดเลกอาจเปนการปกครองระบบผนำาหรอหวหนา สวนคำาวา ทวารวด ปรากฎในบนทกของภกษจนเสวยนจางหรอพระ“ ”ถงซมจงวา โถโลโปต รวมทงยงปรากฎบนเหรยญกษาปณวา ศร“ ” “ทวารวดศวรปณยะ จงทำาใหแนชดถงชอทวารวดแตไมชดเจนวาเปนชอ”เมองหรอชอของพระมหากษตรย

อาณาจกรละโว หรภญชย– ราวพทธศตวรรษท 12 เปนวฒนธรรมคขนานกบวฒนธรรมทวาราวด เดมเรยกวา ละโว หรอ “ ”ลวบร ซงคำาวา ลวะ หมายถง แมนำาเนองจากเปนดนแดนทมแมนำา“ ” “ ”

คญสองสาย คอ แมนำาลพบรและแมนำาปาสก บางสนนษฐานวานาจะหมายถงเผา ลว หรอละวา ซงเปนชนเผาเดมของพนทมภาษาพดใน“ ”ตระกลมอญ-ขแมร นกวชาการสวนใหญเชอวาละโวมความเกยวของกบมอญ จนกระทงเสยอำานาจใหกบอาณาจกรขอมในทสด ในชวงทอาณาจกรละโวเรองอำานาจมการสรางเมองทางตอนเหนอ คอ เมองหรภญชย ซงฤาษวาสเทพและฤาษสกกะทนตะอญเชญพระนางจามเทวปกครอง อาณาจกรหรภญชยรงเรองเปนอยางมาในพทธศตวรรษท 14 ถง 16 แผขยายอำานาจไปทวตอนเหนอของประเทศไทยจนกระทงในสมยของพญายบา กษตรยองคสดทายของเมองหรภญชยในป 1835 จงถกพญามงรายแหงอาณาจกรลานนาเขาตและยดครองเมอง

19

รวมเมองหรภญชยเปนสวนหนงของลานนา(รงรอง วงศโอบออม, 2560, น. 22 - 33)

อาณาจกรศรวชย อาณาจกรทรงเรองทางตอนใตบรเวณแหลมมลายมอาณาเขตครอบคลมทงเกาะชวา เกาะสมาตราและภาคใตของประเทศไทย จดเรมตนของอาณาจกรเรมขนทเมองปาเลมบง ประเทศอนโดนเซย กษตรยผปกครองคนแรกตามหลกฐานประวตศาสตรไทย คอ ราชวงศไศเลนทรซงมอำานาจเหนอเกาะชวาขณะทอาณาจกรฟนนเสอมอำานาจลง ทงนเรองราวของอาณาจกรศรวจยมกถกอางองจากหลกฐานของภกษจนองคหนงนามวา อจง ในการเดนทางไปศกษา“ ”พระพทธศาสนาทประเทศอนเดยโดยระหวางทางแวะพกแถบอาณาจกรศรวชยถง 2 ครง โดยขาไปพกแถบปลายแหลมมลายและขากลบแวะพกทเมองปาเลมบง ตามบนทกของภกษจนไดบรรยายถงอาณาจกรศรวชยวาเปนดนแดนทมความศรทธาในพทธศาสนาทเขมขนและผคนมจตใจโอบออมอาร ตลอดจนกลาววาดนแดนแถบนร ำารวยเนองจากเปนเมองทาและศนยกลางทางการคาจากประเทศภายนอก การสนสดลงของอาณาจกรศรวชยคอการเขามามอำานาจของอนเดยในราชวงศโจฬะเพอแยงชงผลประโยชนทางการคาซงแมจะไมไดมอำานาจอยนาน แตอาณาจกรศรวชยยงคงไมสามารถฟ นฟขนไดเนองจากเกดศนยอำานาจใหมๆ บนเกาะชวา สมาตราและมลาย จนในทสดจงเกดการรวมอำานาจอาณาจกรทเคยอยภายใตอาณาจกรศรวชยของราชวงศใหมขน (รงรอง วงศโอบออม, 2560, น. 49 - 52)

อาณาจกรลานนา ภายหลงจาก

20

สรปการกอเกดวฒนธรรมนนตองเขาใจถงภมหลงของสงคมในแตละ

สมยอยางถองแทและแนชดเนองจากเปนตวกำาหนดความแตกตางของวฒนธรรมขนใหสอดคลองหรอเขากบบรบทของสงคมนนๆ ทงน สงคมไทยเรมตงแตยคกอนประวตศาสตรทมสงคมในการยายถนฐานไปเรอย ไมมหลกแหลงทชดเจน จนกระทงเรมมการอาศยในพนททถาวรอนประกอบไปดวยทรพยากรตางๆ ทสมบรณ ทงน ชมชนทอยเปนหลกแหลงจะเปนชมชนทมความเจรญเขาสสงคมอนๆ ไดอยางรวดเรวกวาชมชนทไมมทอยอยางถาวร การเตบโตของชมชนดงกลาวเมอมความเจรญเพมมากขน มการหลอมรวมชมชนตางๆเขาดวยกนจงพฒนาและกอตวเปนเมอง แควน และอาณาจกรตอไป ทงนในสงคมไทยไดกอเกดแควนตางๆ อาท ทวารวด ศรวชย หรภญชย ลานนา กอนทจะเขาสอาณาจกรไทยแรกเรมตงแตสมยสโขทย อยธยา ธนบรและรตนโกสนทรในปจจบน ซงความแตกตางกนของสงคมในแตละสมยนนเกดขนจากหลากหลายปจจยทงดานการเมอง การปกครอง การศาสนาและบรบทแวดลอมตางๆ อาท ภมประเทศและภมอากาศ สงคมไทยในอดตเปนสงหนงทสะทอนมาถงสงคมในปจจบนและเปนสงทสงผลตอการดำารงวถชวตของคนไทยในแตละภมภาคทมความเหมอนและแตกตางกนทงภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคกลางและภาคใต

คำาถามทบทวน1. สงคมเกษตรกรรมในสมยกอนประวตศาสตรมลกษณะอยางไร2. แหลงโบราณคดบานเชยง จ.อดรธาน จดอยในสงคมชวงใด

เพราะอะไร

21

3. การพบขวานหนไมมคม จดอยในสงคมชวงใด4. พระนางจามเทว คอใคร5. สงคมสมยสโขทยและสมยอยธยาตางหรอเหมอนกนอยางไร6. ระบบศกดนาสะทอนถงสงคมแบบใด7. กษตรยถอเปนตวแทนเทวราชา หมายถงอะไรและสะทอนอะไรกบ

สงคม8. การเปลยนแปลงการปกครองเปนประชาธปไตยเกดสมนใด จงอธ

ยาย9. จงบอกเหตการณทางสงคมทสำาคญตอการปรบปรงประเทศใน

สมยรชกาลท 5 พอสงเขป10. จงอธบายลกษณะความแตกตางของการใชวถชวตของแต

ภาคมาพอสงเขป

เอกสารอางอง

แสงอรณ กนกพงศชย. 2548. วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.รงรอง วงศโอบออม. 2560. ประวตศาสตรไทย. กรงเทพฯ: ธรรมสาร.ดจฤด คงสวรรณ. ม.ป.ป. พฒนาการสงคมไทย. สบคนเมอ 15 ตลาคม 2559, จาก

22

https://www.baanjomyut.com/library_2/development_of_society/06.htmlธนาคารกรงเทพ. 2551. ลกษณะไทย: ภมหลง. กรงเทพฯ:

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 3พนฐานวฒนธรรมไทยและลกษณะของวฒนธรรม

23

หวขอเนอเรอง1. ความหมายของวฒนธรรมในทศนะตางๆ2. ประเภทของวฒนธรรม3. การอนรกษและการเผยแพรวฒนธรรมและมรดกทาง

วฒนธรรมไทย4. การอนรกษวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรมไทย5. แนวทางการเผยแพรวฒนธรรมและมรดกทางวฒนธรรมไทย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษาเขาใจและสามารถอธบายและวเคราะหถงนยามศพท

ของคำาวาวฒนธรรมได2. นกศกษาสามารถแบงประเภทของวฒนธรรมและแยกแยะ

ประเดนยอยทางวฒนธรรมได3. นกศกษาสามารถอธบายและนำาเสนอความคดเหนเกยวกบการ

อนรกษและการเผยแพรวฒนธรรมในบรบททางการทองเทยวบรการได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. ทำาแบบทดสอบหลงการเรยนการสอน2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 33. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน

สอการเรยนการสอน

24

1. เอกสารประกอบการสอนบทท 32. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต

การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากแบบทดสอบหลงการเรยนการสอน2. ประเมนจากการแบบทดสอบทายบท3. ประเมนจากการสอบกลางภาค

บทท 3 พนฐานวฒนธรรมไทยและลกษณะของวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนพนฐานหนงของสงคมไทยและเปนสมบตของชาตซงมเอกลกษณของแตละสงคม ภมภาคและชมชน ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมประวตศาสตรของตนเองอยางยาวนานและยงมวฒนธรรมทมเอกลกษณเฉพาะอนประกอบดวย การดำารงชวต สงคม เศรษฐกจ การเมอง ศาสนาและจรยธรรม สนทรยศาสตร ภาษาและวรรณกรรม ซงสงเหลานไดเปนรากฐานหนงทสบทอดมาเปนมรดกทางวฒนธรรมของประเทศตอมา การเปลยนแปลงของโลกยอมสงผลกระทบตอวฒนธรรมไปดวย ดงนน วฒนธรรมจงมใชเรองทหยดนงแตมการปรบเปลยนไปตามกระแสโลกาภวฒนเพอใหสอดคลองกบบรบทแวดลอมทางสงคมทเกดขน อกทงปจจบนวฒนธรรมมไดเปนกระแสขนเพอการรกษาหรออนรกษอยางเดยวเทานนแตมรปแบบการใชวฒนธรรมในดานอนๆ โดยเฉพาะดานการทองเทยวและบรการซงนอกเหนอจะทำาใหเกดการเผยแพรและตระหนกถงวฒนธรรมไทยแลวนนยง

25

จะสามารถสรางคณคาใหกบวฒนธรรมมากยงขน ตลอดจนเปนการสรางมลคาเพมของสนคาและบรการอกดวย เหตน วฒนธรรมจงเปนทรพยากรทสำาคญและทรงคณคาแกการศกษาและอนรกษหวงแหนไว

ความหมายของวฒนธรรมในทศนะตางๆในสมยจอมพล ป. พบลสงครามนน สมเดจฯ พระเจาบรมวงศเธอ

กรมหมนนราธปพงศประพนธ (ภาพท 3.1)ไดจำากดความคำาวา วฒนธรรม ขนซงแปลมาจากภาษาละตนวา “ ” “Cultura” หมายถง

การเพาะปลกและการปลกฝง โดยมาจากภาษาบาลและสนสกฤต 2 คำา คอ วฒน ทแปลวา เจรญงอกงาม และคำาวา ธรรม แปลวา กฎ “ ” “ ”ระเบยบ ขอบงคบ ดงนน วฒนธรรม จงหมายถง ความเปนระเบยบและขอบงคบทนำามาซงความเจรญงอกงาม ทงน จอมพลแปลก พบลสงคราม (ภาพท 3.2)ยงไดใหทศนะเกยวกบวฒนธรรมไววาวฒนธรรมของชาตนนเปนเครองสรางชาตใหมความเจรญงอกงามและยงเปนเครองหมายทชาตทเจรญแลว ตลอดจนสะทอนชวตจตใจของคนอกดวยซงเปนเครองผดงศลธรรมและปจจยแหงความเจรญงอกงามและความมนคงของชาตบานเมอง (Openbase.in.th, (ออนไลน). 2551)

พจนานกรมฉบบราชบณฑต พ.ศ. 2545 (สำานกงานราชบณฑตยสภา. (ออนไลน). ม.ป.ป.) อธบายคำาวา วฒนธรรม คอสงท“ ”ทำาความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ เชน การแตงกายหรอวถชวต เปนตน ขณะทความหมายวฒนธรรมในพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2553 ไดนยามวา วถการดำาเนนชวต ความคด ความเชอ คานยม จารตประเพณ พธกรรมและภมปญญา ซงกลมชนและสงคมได

26

รวมสรางสรรค สงสม ปลกฝง สบทอด เรยนร ปรบปรง และเปลยนแปลง เพอใหเกดความเจรญงอกงามทงดานจตใจและวตถอยางสนตสขและยงยน (กรมสงเสรมวฒนธรรม, 2559, 12) จะเหนไดวานยามความหมายตางๆ ทำาใหรบรถงรปแบบและประเภทตางๆ ของวฒนธรรม การนยงมผรและนกวชาการทใหความหมายในเชงมนษยศาสตรและสงคมศาสตรอกมาก

พระพรหมคณาภรณ (ป.ปยตโต) ไดใหความเหนวา วฒนธรรม“ ” เปนการสงสมสรางสรรคภมธรรม ภมปญญาทถายทอดและสบตอมาในสงคมนนๆ หรออาจหมายถงประสบการณ ความรและความสามารถทสงคมมอย

หมอมราชวงศคกฤทธ ปราโมช (ลกษณะไทย: ภมหลง, 2551, (9)) ไดแสดงทศนะถงคำาวาวฒนธรรมทแสดงออกมาดวยคำาพดอนเปนนามธรรมนนไดยากแตสามารถอธบายไดวาวฒนธรรมเปนสงทมนษยไดปลกฝงลงไวและเจรญงอกงามเตบโตขนมากบอารยธรรมหรอความเจรญของมนษย ซงวฒนธรรมนนเมอเจอกสามารถรไดวานนคอวฒนธรรม ตลอดจนเปนอารยธรรมและศลปะของคนแตละสมย

อนง คำาปรารภของนายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดใหแนวคดเกยวกบวฒนธรรมวาเปนเครองบงบอกถงความเปนไทย เปนรากฐานของการสรางความสามคคและความมนคงของชาต แสดงถงศกดศร เกยรตภม รวมทงเปนหลกใหคนไทยไดยดถอประพฤตปฏบตในทางทดงามเพอพฒนาตนเอง สงคมและประเทศชาต (กรมสงเสรมวฒนธรรม, 2559, หนาแรก)

27

จากความหมายและความสำาคญของวฒนธรรมนนจงนำามาซงความหวงแหนและการรกษา ตลอดจนอนรกษไวสบตอไปยงคนรนหลงเนองดวยวฒนธรรมของไทยถอเปนมรดกอยางหนงทถกสรางขนจากความคดสรางสรรคและภมปญญาของคนในชาตในอดตเพอใหชนรนหลงไดเรยนร พฒนาและประยกตใชใหเขากบสภาพสงคมในสมยนนๆ ทงน วฒนธรรมในฐานะมรดกของชาตจงทำาใหเกดคำาเรยกใหมๆ ขนเพอการรกษาและอนรกษใหอยสบไป เรยกวา มรดกวฒนธรรม โดย“ ”องคการยเนสโก (UNESCO) (Openbase.in.th, 2559) แบงมรดกวฒนธรรมออกเปน 2 ประเภท คอ มรดกทางวฒนธรรมทจบตองได อาท โบราณสถาน โบราณวตถ และมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดซงเปนสงทเกยวกบภมปญญา ทรพยสนทางปญญา ความเชอ พฤตกรรมและวถชวต โดยเฉพาะอยาง มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดนน องคการยเนสโกไดใหความสำาคญในการสงวนรกษาเปนอยางยงอนเกดจากเปนสงททำาใหเกดความหลากหลายทางวฒนธรรมและสงทยนยนในการพฒนาทยงยน ทงนองคการยเนสโกจงออกอนสญญาวาดวยการสงวนรกษามรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดขนและใหคำานยามวา

ความหมายของคำาวา วฒนธรรม อาจมความแตกตางกนไป“ ”ตามศาสตรและสาขาของนกวชาการหรอองคทไดกำาหนดขนเพอยดเปนแนวทางในการดำาเนนการตางๆใหชดเจนแกผปฏบตงาน แตอยางไรกตามจากความหมายตางๆ นนสามารถบงชถงประเภททางวฒนธรรมอยางกวางๆ ได ๒ ประเภท คอ วฒนธรรมหรอมรดกทางวฒนธรรมทจบตองได และ วฒนธรรมหรอมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได ซง

28

ทำาใหเขาใจไดอยางชดเจนมากยงขน ทงนทงสองประเภทของวฒนธรรมเปนสงทควรคาแกการอนรกษทงสนและมสามารถบงชไดวาวฒนธรรมประเภทใดควรคาแกการอนรกษมากกวาประเภทใดเนองจากวฒนธรรมทงสองประเภทยอมมคณคาทสงผลซงกนและกนจงทำาใหเกดความตระหนกในการอนรกษและเผยแพรใหสบตอไปอยางยงยน

คำาถามทบทวน1. ผคดคนคำาวา วฒนธรรม คอใคร“ ”2. คำาวา วฒนธรรม มาจากภาษาอะไร และหมายความอยางไร“ ”3. จอมพล ป. พบลสงคราม ใหความหมายวฒนธรรมวาอยางไร4. จงยกตวอยางวฒนธรรมทแสดงออกถงสงท จอมพล ป.พบล

สงคราม สรางขน5. จงอธบายแนวคดเกยวกบวฒนธรรมมา 1 ตวอยาง6. การแบงประเภทของวฒนธรรมมอะไรบาง7. วฒนธรรมทจบตองไดคออะไร พรอมยกตวอยาง8. วฒนธรรมทจบตองไมไดคออะไร พรอมยกตวอยาง9. องคกรใดบางในประเทศไทยทมบทบาทเกยวกบการสบสานและ

อนรกษวฒนธรรม10. จงยกตวอยางแนวทางการสงเสรมใหเกดความยงยนกบ

วฒนธรรมมา 2 ขอ

29

เอกสารอางอง

กรมการศาสนา. 2520. เรองวฒนธรรม. กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ.กรมศลปากร. ม.ป.ป. กรอบแนวคดและแนวทางการทำางานของนายอนนต ชโชต อธบดกรมศลปากร.

สบคนเมอ 15 ตลาคม 2559.http://www.finearts.go.th/component/smileportal/item/กรอบแนวคดและแนวทางการทำางานของนายอนนต-ชโชต-อธบดกรมศลปากร.html

กรมสงเสรมวฒนธรรม. 2559. วฒนธรรม วถชวตและภมปญญา. กรงเทพฯ: รงศลปการพมพ (1977).การสบสานประเพณไทย. ม.ป.ป. สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2560, จาก

30

http://thttraditionthailand.blogspot.com/2015/11/blog-post.htmlแนวทางการอนรกษโบราณสถานของไทยจากระเบยบกรมศลปากร พ.ศ. 2528 ถงกฎบตรประเทศ

ไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกทางวฒนธรรม. 2560. สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2560, จาก https://teams.unesco.org/ORG/fu/bangkok/public_events/ Shared%20Documents/CLT/2017/Curriculum%20Development%20for%20Thai%20Cultural%20Heritage%20Site%20Conservators/presentations/6%20 ระเบยบกรมศลปและกฏบตรประเทศไทย.pdf.

แนวทางการอนรกษวฒนธรรมไทย. ม.ป.ป. สบคนเมอ 15 พฤษภาคม 2560, จาก

https://sites.google.com/site/wathnthrrmkabyeawchnthiy/-naewthang-kar-xnuraks-wathnthrrm-thiy

นชนารถ รตนสวงศชย. 2554. กลยทธการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรม. สบคน 16 ธนวาคม

2559, จาก https://www.tci-thaijo.org/index.php/abc/article/viewFile/54197/44987.

ธนาคารกรงเทพ. 2551. ลกษณะไทย: ภมหลง. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพาณช.

31

บานจอมยทธ. 2543. ประเภทของวฒนธรรม. สบคน 15 กนยายน 2559, จาก

http://www.baanjomyut.com/library_2/extension-1/culture/02.htmlมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม. ม.ป.ป.. รางพระราชบญญตวาดวยมรดกทางวฒนธรรมทจบ

ตองไมได พ.ศ. ... สบคน 13 กนยายน 2559, จาก http://ich.culture.go.th/images/stories/ich-pdf/draft_ich_act.pdf.

สมาคมอโคโมสไทย. 2554. กฎบตรประเทศไทยวาดวยการบรหารจดการแหลงมรดกทางวฒนธรรม.

สบคนเมอ 30 ตลาคม 2559, จาก https://www.icomosthai.org/THcharter/63546_Charter_updated.pdf.

เสกสรร สทธาคม. 2560. สบสานพระบรมราโชวาทดานศลปะและวฒนธรรม. สบคนเมอ 15

พฤษภาคม 2560, จาก https://siamrath.co.th/n/13952.

เอกสารอางอง

แสงอรณ กนกพงศชย. 2548. วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.Openbase.in.th. 2551. ความหมาย วฒนธรรม – สำานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

32

กระทรวงวฒนธรรม. สบคน 18 สงหาคม 2559, จาก http://www.openbase.in.th/node/5954.

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 4ภมปญญาไทยกบการทองเทยวและบรการ

33

หวขอเนอเรอง1. ความหมายภมปญญา2. ภมปญญากบธรกจตางๆในดานอตสาหกรรมการทองเทยว

และบรการ3. กรณศกษาการใชภมปญญาสำาหรบธรกจตางๆ ในดาน

อตสาหกรรมทองเทยวและบรการ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษามความรความเขาใจเกยวกบภมปญญาและสามารถ

อธบาย พรอมยกตวอยางได2. นกศกษาสามารถอธบายและยกตวอยางถงความเชอมโยง

ภมปญญาไทยกบงานอตสาหกรรมบรการได 3. นกศกษาสามารถทจะออกแบบและนำาเสนอการใชภมปญญาใน

การสรางสนคาและบรการได

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. รายงานตามหวขอทไดรบมอบหมาย2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 43. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน

สอการเรยนการสอน1. เอกสารประกอบการสอนบทท 42. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint

34

3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนตการวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากแบบทดสอบหลงการเรยนการสอน2. ประเมนจากการแบบทดสอบทายบท3. ประเมนจากการสอบกลางภาค

บทท 4ภมปญญาไทยกบการทองเทยวและบรการ

รากเหงาทางวฒนธรรมของไทยทถกสบสานและสบทอดจากรนสรนกลายเปนมรดกทางวฒนธรรมอยางหนงในปจจบน แมวามการเปลยนแปลงไปบางตามกระแสของสงคมทเปลยนแปลงไปแตยงสะทอนใหเหนถงความสามารถของคนในอดตทไดถอและปฏบตมาไดเปนอยางดซงเปนการสรางขนเพอความอยรอดทางในสงคมนนๆ กลาวคอ ภมปญญาไทย ปจจบน วฒนธรรมดานภมปญญาเปนสงทหลาย“ ”ภาคสวนไดใหความสำาคญเปนอยางมากขององคกรทงภายในและนอกประเทศ เชน องคการ UNESCO ทเนนในเรองของมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดหรอมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม แมกระทงในประเทศไทย การผลกดนการยกระดบและสรางมลคาเพมใหกบภมปญญาไทยใหเกดเปนฐานรากทางเศรษฐกจของประเทศไทยทกระจายไปยงทกระดบชนของสงคม อตสาหกรรมทองเทยวและบรการเปนอกอตสาหกรรมหนงทนำาภมปญญาของไทยมาประยกตใชเปน

35

สนคาทางการทองเทยวและการบรการทแตกตางไปจากคแขงทางการตลาดเพอใหนกทองเทยวไดรบประสบการณใหมๆ และรบรถงวฒนธรรมไทย ตลอดจนจนสะทอนถงเปนการสรางมลคาเพมใหกบภมปญญาไทยอนจะนำามาซงการกระจายรายไดเขาสชมชนในวงกวางรวมทงกระตนรายไดทางเศรษฐกจของไทยทางการทองเทยวอกดวย

ความหมายภมปญญาภมปญญาจดเปนปจจยหนงทอยในความหมายของวฒนธรรม

ตามพระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2553 ไดกำาหนดไว ทงนความหมายของภมปญญานนมผใหความหมายและคำาจำากดความไวมากมายซงสามารถทจะรวบรวมและอธบายพอสงเขปไดดงน

ภมปญญา หมายถง องคความรความสามารถและทกษะทเกดจากการสงสมประสบการณโดยผานกระบวนการคดเลอก ปรงแตงและถายทอดสบตอกนมาเพอใชในการแกไขปญหาและพฒนาใหเกดความสมดลของการใชชวตทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมยคสมยตางๆ ทงนภมปญญาทเดนชดหลายอยางประกอบดวยทงดานเกษตรกรรม ศลปกรรม วรรณกรรมและภาษาอกดวย (กรมสงเสรมวฒนธรรม, 12) ทงนยงอาจหมายถงความร ความสามารถ ความเชอทนำาไปสการปฏบตเพอแกไขปญหาของมนษย รวมถงพนความรของปวงชนในสงคมนนๆซงยอมรบ เชอถอและเขาใจรวมกนจงเรยกวา ภมปญญา

ภมปญญาชาวบาน หมายถง ความรความสามารถ สตปญญาตลอดจนการใชจนตนาการตางๆทชาวบานเรยนรเพอหาประสบการณตางจากสงแวดลอมและธรรมชาตในพนทเพอปรบตว เฟนหาและสรางสรรคสงเหลานนขนมาเปนวฒนธรรมทเหมาะสมกบการดำารงชวต

36

ใหอยไดในสภาพแวดลอมของทองถนนนโดยมการสง สบสานและปรบเปลยนออกมาใชไดหลายรนสบมาซงอาจออกมาในรปแบบของเครองมอเครองใช อาท เครองจกสานตางๆ ตลอดจนการรกษาสงแวดลอมใหคงอยอยางยงยนซงอาจเปนธรรมเนยมทตองสงวนรก

คำาถามทบทวน1. ภมปญญา คออะไร2. ภมปญญา กบ มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ตางกนอยางไร3. จงยกตวอยางมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมมาคนละ 1 อยาง4. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบงานทองเทยวมา 1 อยาง5. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบงานโรงแรมมา 1 อยาง6. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบรานธรกจของทระลกมา 1

อยาง7. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบงานสปา 1 อยาง8. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบงานดานขนสง 1 อยาง9. จงยกตวอยางการใชภมปญญากบการจดการแหลงทองเทยวมา

1 อยาง10. จงเลอกธรกจทเกยวของกบอตสาหกรรมการทองเทยวและ

บรการมา 1 ธรกจและศกษาถงสงทธรกจนนนำาวฒนธรรมไปเชอมโยง

37

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมวฒนธรรม. 2559. วฒนธรรม วถชวตและภมปญญา. กรงเทพฯ: รงศลปการพมพ (1977).ความหมายภมปญญา, ม.ป.ป. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559, จาก http://www.ipesp.ac.th/

learning/thaistory/content1.htmlเทดชาย ชวยบำารง. 2560. การยกระดบภมปญญาทองถนสการพฒนาธรกจการทองเทยว. กรงเทพฯ: บรษท พ เอ ลฟวง จำากดธนาคารกรงเทพ. 2551. ลกษณะไทย: วฒนธรรมพนบาน. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพาณช.บานศลาดล. ม.ป.ป. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559, http://mis.ba.cmu.ac.th/chaiyot/information/1-

38

1.doc.มลลกา. 2560. ความเปนมา. สบคนเมอ 16 เมษายน 2560 , จาก http://www.mallika124.com/

history.htmlมลลกา. 2560. เมองมลลกา ร.ศ. 124. สบคนเมอ 16 เมษายน 2560 , จาก http://www.mallika124.com/

history.htmlสดแดน วสทธลกษณ บรรณาธการ. 2560. มรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของชาต : บทเรยนจากเพอนบาน.

กรงเทพฯ: ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).อรวรรณ บณฑตกล. 2545. เทวารณฑ สปาในดสตธาน. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559, จาก

http://info.gotomanager.com/news/details.aspx?id=2539Dharadhevi. ม.ป.ป. Activities. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559,

http://www.dharadhevi.com/EN/ActivitiesDevarana Spa. ม.ป.ป. Philosophy. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559, จาก

http://www.devaranaspa.com/en/philosophyNaramit 303. ม.ป.ป. 1.ความหมายของภมปญญาเเละวฒนธรรมไทย. ม.ป.ป. สบคนเมอ 15 กนยายน 2559, จาก https://sites.google.com/site/naramit303/khwam-hmay-khxng-phu-mi-payya-elea-wathnthrrm-thiy

39

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 5แนวคดเกยวกบศลปกรรมไทย

หวขอเนอเรอง1. จตรกรรมไทย 2. ประตมากรรมไทย3. สถาปตยกรรมไทย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. นกศกษาสามารถทจะอธบายแนวคดและรปแบบและเนอหา

ของจตรกรรมไทย กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง

2. นกศกษาสามารถทจะอธบายแนวคดและรปแบบและประตมานวทยาของพระพทธรปและประตมากรรมไทย กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง

3. นกศกษาสามารถทจะอธบายแนวคดและรปแบบ ตลอดจนทมาของสถาปตยกรรม กอนและหลงพทธศตวรรษท 19 โดยผานการทดสอบแบบปากเปลาไดอยางเขาใจและถกตอง

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. ซกประเดนถาม-ตอบในความเขาใจเกยวกบงานศลปกรรมไทย2. ทำาแบบทดสอบทายบทประจำาบทท 6

40

3. บรรยายเนอหาขอมลผานโปรแกรม MS PowerPoint4. บรรยายขอมลผานวดทศน5. บรรยายและทศนศกษาสถานทจรง

สอการเรยนการสอน1. เอกสารประกอบการสอนบทท 62. โปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. วดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต4. โปรแกรมการนำาเสนอภาพ ACDC5. สถานทจรงในการทศนศกษา

การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากการแสดงความคดเหนในการถาม-ตอบภายในชน

เรยน2. ประเมนจากการแสดงความคดในการลงพนทภาคสนาม3. ประเมนผลจากการสอบปากเปลา4. ประเมนจากแบบทดสอบทายบท5. ประเมนจากการสอบปลายภาค

41

บทท 5แนวคดเกยวกบศลปกรรมไทย

ในสายงานดานอตสาหกรรมบรการอยางอาชพมคคเทศกนน การบรรยายหรอใหขอมลทางประวตศาสตรถอวาเปนหนาทหนงในการทำางานของมคคเทศกอาชพในฐานะประหนงตวแทนในการถายทอดขอมลไปยงนกทองเทยวเพอใหเขาใจอยางถกตองและเหมาะสม ทงน หนงในหลกฐานทางประวตศาสตร นอกเหนอจากหลกฐานดานเอกสาร อาท จดหมายเหต พงศาวดาร ทใชในคนควาและศกษาเพอใชเปนขอมลเผยแพรแลวนน หลกฐานเชงประจกษอยางงานศลปกรรมไทยในอดตทหลงเหลออยในปจจบนยงคงเปนสงสำาคญอยางหนงทบงชถงรากเหงาของสงคมไทยไดด อกทงยงเปนสงหนงทมคคเทศกตองนำาชมในฐานะ

42

ทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมซงนอกจากขอมลทางดานเอกสารทมคคเทศกตองบรรยายแลว ขอมลทางศลปกรรมถอเปนอกปจจยหนงขงมคคเทศกทตองสามารถอธบายใหได เนองจากเปนสงทมคคเทศกตองเผชญตอหนาขณะปฏบตหนาทนำาชมแกนกทองเทยวซงอาจเกดประเดนคำาถามหรอขอสงสยจากนกทองเทยวได ดงนน เนอหาดานศลปกรรมไทยจงเปนสงทมคคเทศกตองศกษาและเขาใจเพอใชเปนขอมลประกอบกบการบรรยายทางดานประวตศาสตรอนจะทำาใหเกดความชดเจนและนาเชอถอของนกทองเทยว ตลอดจนสรางอรรถรสในการนำาชมและสรางความพงพอใจกบนกทองเทยวอกดวย1.จตรกรรมไทย

ภาพจตรกรรมไทยเปนการเขยนภาพแบบเขยนสฝน คอ ใชสฝนบดละเอยดผสมกาวและใชสขาวเปนตวเจอเพอไลสนำาหนกออน-เขม ทงนงานจตรกรรมไทยสวนใหญมกถกเขยนขนในอาคารหลงคาคลม อาท อโบสถ วหารและกรปรางคตางๆ ทงนหากกลาวถงรปแบบงานจตรกรรมไทยแบบประเพณทนยมเขยนภายในอโบสถมกมรปแบบในการวางเนอหาภาพทคอนขางเปนระเบยบแบบแผน ดงน

อาคารอโบสถทรงสเหลยมผนผาหรอทรงโรงจะประกอบดวยดานกวางซงเรยกวา ผนงหมกลอง และดานยาวเรยกวา ผนงแป ภายในอาคาร พนททมกถกเขยนจตรกรรมฝาผนง คอ บรเวณผนงแปและผนงหมกลอง ตลอดจนบรเวณเหนอหนาตางขนไปของผนงแปทเรยกวา คอสอง ซงแตละพนทมการวาดเนอหาภาพ กลาวคอ (ภาพท 5.1)

1. ผนงหมกลองดานหลงพระประธาน มกเขยน ภาพไตรภมจกรวาล

43

2. ผนงหมกลองดานหนาพระประธาน มกเขยน ภาพมารผจญหรอมารวชย

3. ผนงแปบรเวณระหวางชองหนาตาง มกเขยน ภาพพทธประวตและ/หรอทศชาตชาดก

4.บรเวณคอสอง มกเขยน ภาพเทพชมนม

ภาพท 5.1 แผนผงอาคารในการวาดจตรกรรมแบบไทยประเพณทมา : นรนทร ยนทน

ทงนภาพเทพชมนมเปนภาพทมความเชอมโยงกบพระประธานซงสวนใหญจะอยในอรยาบถประทบนงปางมารวชยอนเปนตอนทพระพทธเจาทรงมชยเหนอเหลามารโดยตอนดงกลาวไดปรากฎในปฐมสมโพธกถา

คอสอง

คอสอ

ผนงหม

ผนง

44

ดงนน สงเกตไดวาภาพเทพชมนมดงกลาว ชางจงนยมวาดเทวดาทหลากหลาย ทงพระอนทร พระหรหม ครฑ นาค คนธรรพ วทยาธร หนหนาไปทางพระประธานทงสน เวนเสยแตบางสมยทลกษณะการวาดเทพชมนมเรมมอทธพลตะวนตกเขามาปะปนและเรมมอสระในการวาดมากยงขน

1.1 สงเขปจตรกรรมฝาผนงในยคตางๆ

ภาพท 5.2 จตรกรรมฝาผนงภายในกรปรางค วดราชบรณะ จงพระนครศรอยธยาทมา : นรนทร ยนทน

จตรกรรมไทยทพบระยะแรกมกพบภายในพระปรางคหรอเจดยตางๆ ในสมยอยธญาตอนตน ทงนเนองจากอาคารตางๆ ไดพงทลายไปหมดตามกาลเวลา จตรกรรมสวนใหญมกเขยนภาพอดตพทธเจาซงเขยนเรยงเปนแถวตอกนพบมากภายในเรอนธาตของปรางคหรอเจดยซงจำานวนทเขยนอาจมทง 24 พระองค 27 พระองคและ 28 พระองค ตามแตภทรกลปทชางตองการสอ แตบางแหงอาจมมากกวาจำานวนทกลาวมาซงอาจหมายถงจำานวนพระพทธเจาทมมากจนมอาจนบได จตรกรรมอดตพทธเจาทพบ เชน จตรกรรมภายในคหาปรางค วดพระราม จ.พระนครศรอยธยา และยงพบในกรปรางควดราชบรณะ จงหวดเดยวกน (ภาพท 5.2) ซงคอนขางชดเจนในการเจาะจงเขยน

45

อดตพทธ 24 พระองคพรอมทงระบนามของแตละพระองคเปนลายลกษณอกษรใตภาพเขยน รวมไปถงภาพการเสวยพระชาตของพระพทธเจา ชาดกตางๆและภาพอสตมหาสาวก 80 รปรวมดวย อนงการเขยนภาพดงกลาวกเปนทนยมในสมยสโขทยและลานนาบางแหงเชนกน (เสมอชย พลสวรรณ, 2539, (17) –(18))

ภาพท 5.3 จตรกรรมฝาผนงวดใหญสวรรณาราม จ.เพชรบรทมา : นรนทร ยนทน

จตรกรรมทยงคงหลงเหลอใหเหนจำานวนมากอยในชวงราวพทธศตวรรษท 22 เปนตนมาตรงกบสมยอยธยาตอนปลายจนกระทงสมยรตนโกสนทรตอนตนซงรปแบบในการเขยนภาพนนคอนขางมระเบยบแบบแผนทชดเจนอยางทเรยกกนวาจตรกรรมแบบไทยประเพณซงมรปแบบการวางเนอหาภาพดงทกลาวแลวขางตนซงอาจสรปถงเนอหาทเขยนได คอ ภาพไตรภมจกรวาล ภาพมารผจญ ภาพพทธประวต ภาพทศชาตชาดกและภาพเทพชมนม อาท จตรกรรมภายในตำาหนกพระพฒโฆษาจารย วดพทไธสวรรย จ.พระนครศรอยธยา แตอยางไรกตามยง

46

คงมวดบางแหงทมการเขยนจตรกรรมทมลกษณะตามแนวคดหรอรสนยมของชางในสมยดงกลาว เชน วดใหญสวรรณาราม จ.เพชรบร ทเขยนภาพเทพชมนมเตมทงผนงแปทงสองดาน (ภาพท 5.3) หรอการเขยนภาพสตตมหาสถานบนจตรกรรมฝาผนงของวดเกาะแกวสทธาวาส จ.เพชรบร อนง การเขยนภาพแบบมระเบยบแบบแผนสบมาจนกระทงสมยรตนโกสนทรตอนตน ดงเชน จตรกรรมภายในอโบสถวดดสตาราม กรงเทพฯและจตรกรรมภายในอโบสถวดราชสทธาราม กรงเทพฯ เปนตน

รปแบบงานจตรกรรมเรมมการเปลยนแปลงอยางชดเจนในการนำารสนยมอยางจนเขามาผสมผสานอยางเหนไดชดเจน อาท จตรกรรมเครองมงคลแบบจน ภายในอโบสถวดราชโอรสาราม กรงเทพฯหรอภาพจตรกรรมภายในวดเฉลมพระเกยรต จ.นนทบร แตอยางไรกตามนอกเหนอจากงานพระราชนยมแลว ยงคงปรากฎจตรกรรมแบบไทยประเพณดวยเชนกน เชน จตรกรรมภายในอโบสถวดใหญสวรรณาราม กรงเทพฯ แตอาจมการใชรปแบบอทธพลจนเขาไปปะปนดงปรากฎการเขยนเสนสนเทาคลายรบบนจนหรอทเรยกวา ลายฮอ (ภาพท 5.4) (สนต เลกสขม, 2548, น.196) ซงเปนเสนสนเทาอยางหนงทมการใชมาตงแตสมยอยธยาโดยเปนเสนทคนภาพใหเปนสดสวน อกทงยงทำาหนาทผลกระยะใกล-ไกลในภาพอกดวย (สนต เลกสขม, 2555, น.37)

47

ภาพท 5.4 ลายฮอ สนเทาทมอทธพลจน จตรกรรมฝาผนงภายในวดสวรรณาราม กรงเทพฯทมา : นรนทร ยนทน

ภาพท 5.5 ภาพกจวตรของสงฆ จตรกรรมภายในพระอโบสถ วดบวรนเวศวหาร กรงเทพฯทมา : นรนทร ยนทน

ในสมยรชกาลท 4 จตรกรรมมการเปลยนแปลงอยางกะทนทงดานแนวคดและเนอหาภาพทตางไปจากแบบแผนประเพณอยมาก ดงเชนการเขยนภาพปรศนาธรรมภายในอโบสถวดบวรนเวศวหาร กรงเทพ ตามดำารของเจาฟามงกฏ (ภาพท 5.5) (รชกาลท 4 ตอมา) เปนลกษณะของการเขยนภาพแบบแนวตะวนตกโดยจตรกรชอขรวอนโขง หรอการเขยนภาพทเนนในเรองของกจของสงฆตางๆในวดเดยวกนทเนนควาสมจรงของเนอหามากยงขนนอกเหนอจากแนวปรมปราคต กระแสตะวนตกดงกลาวยงชดเจนขนในสมยรชกาลท 4 และ 5 ซงสอดคลองไปกบการปรบตวของสงคมไทยในระยะนนดงเหนไดจากการเขยนภาพเหตการณจรงทปรากฎในจตรกรรมพระราชพธสบสองเดอนภายในอโบสถวดราชประดษฐฯ กรงเทพฯ เขยนขนในสมยรชกาลท 5

48

ดงจะเหนไดในภาพพระมหากษตรยประทบยนบนเกยหนามขพระทนงดสดาลยในพระบรมมหาราชวงซงสนนษฐานวานาจะเปนรชกาลท 4(?) หรอ การเขยนภาพแนวตะวนตกแตดำาเนนเรองราวปรมปราคตอยางจตรกรรมภายในอโบสถวดราชาธวาส กรงเทพฯ ทเขยนภาพเวสสนดรชาดกโดยการออกแบบ สมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศโดยใหนายรโกลเอาไปขยายและลงสภาพ

ภายหลงตอมา งานเขยนฝพระหตถของสมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ จงถกใชเปนแนวทางในการเขยนของคนรนตอมา ตลอดจนเกดการศกษาดานจตรกรรมขนตามสถาบนตางๆ อาท มหาวทยาลยศลปากร โรงเรยนเพาะชาง โดยมครผสอนทสำาคญในสมยนน คอ ศาสตราจารยศลป พระศรเปนผวางรากฐานจตรกรรมแนวใหมในประเทศไทย (สนต เลกสขม, 2548, 195-197)

1.2 เรองราวทมกพบในจตรกรรมฝาผนงของไทยเนอหาจตรกรรมฝาผนงทเขยนมกมความแตกตางกนไปตาม

แตละสมยซงรบอทธพลทงภายในและภายนอกเขามาเปนปจจยหนงในการสรางความแตกตางใหเกดขนกบจตรกรรมไทย ตลอดจนรสนยมทางเชงชาง แตทงนเนอหาหรอเรองราวของจตรกรรมฝาผนงในประเทศไทยสามารถสรปไดดงน

1.1.1 อดตพทธเจา ภาพอดตพทธเจามกนยมเขยนเรยงกนเปนแถวตอนบน

ของผนงภายในอโบสถซงเปนความเชอวาพระพทธเจาในจกรวาลนมมากมายหลายพระองคในยคตางๆ ครนพระพทธเจาสนพระชนมจะเกดพระพทธเจาองคใหมขนแทน ทงนความเชอดง

49

กลาวเปนความเชอทไดรบมาจากพทธศาสนานกายมหายานซงนกายเถรวาทรบอทธพลมาดวย (รงโรจน ธรรมรงเรอง, 2553, น.69)

ภาพท 5.6 ภาพอดตพทธเจา ภายในอโบสถวดตลงชน กรงเทพฯทมา : นรนทร ยนทน

1.1.2 พทธประวต ภาพพทธประวตเปนภาพทนยมเขยนขนตงแตสมยอยธยา

เปนตนมา ทงนสวนใหญมกจะเขยนตามเนอหาพทธประวต ปฐมสมโพธกถา โดยการวาดเนอหามากนอยนนขนอยกบพนทผนงภาพและการแบงเนอหาทจะเขยนภายในอาคาร ตลอดจนลกษณะหรอรปแบบทถกรงสรรคของชาง อยางไรกตาม ลกษณะการเขยนภาพยงคงเขยนลำาดบไปตามเนอเรองโดยมกจะเขยนภาพตามเนอหาทมลกษณะเดนๆซงสอใหเหนไดชดเจนในการวาดหากตองเลอก อาท พทธประวต ตอน ออกมหาภเนษกรมณ โดยเฉพาะอยางยง จตรกรรมพทธประวตทมกจะถกเขยนในแบบแผนไทยประเพณ คอ ภาพมารผจญหรอมารวชย (ภาพท 5.6)

50

ภาพท 5.7 ภาพมารผจญ จตรกรรมภายในอโบสถ วดเกาะแกวสธาวาส จ.เพชรบรทมา : นรนทร ยนทน

1.1.3 ทศชาตชาดก ทศชาตชาดก 10 พระชาตสดทายกอนทพระโพธสตวเกด

เปนพระพทธเจาซงเปนเรองราวทนยมมากจาก 550 พระชาตของพระพทธเจาทเคยเปนพระโพธสตวในรปแบบตางๆ ทงนการเขยนภาพพระโพธสตว 550 พระชาต ปรากฏใหเหนจตรกรรมภายในกรปรางควดราชบรณะ จ.พระนครศรอยธยา สมยอยธยาตอนตน แตความนยมสวนใหญในเวลาตอมาจะนยมวาดเพยง 10 พระชาต ประกอบ เตมยชาดก, มหาชนกชาดก, สวรรณสามชาดก, เนมราชชาดก,มโหสถชาดก, ภรทตตชาดก, จนทกมารชาดก, นารทชาดก, วธรชาดก และเวสนดรชาดก โดยเฉพาะอยางยงในพระชาตสดทาย บางแหงมกนยมเขยนภาพเตมเนอหาซงเปนพระชาตทมเนอหายาวทสดถง 1,000 พระคาถาและเปนทมาของประเพณเทศนมหาชาต

1.1.4 ไตรภมจกรวาล (ภาพท 5.8)

51

ความเชอในเรองของจกรวาลหรอไตรภมซงประกอบไปดวย 3 สวน คอ กามภม รปภม และอรปภม ทงนในสวนของจกรวารทเปนทรงกลมตามความเชอในไตรภมกลาวถงโลกประกอบดวยแกนกลางทเรยกวา เขาพระสเมรซงเปนทตงของสวรรคชนดาวดงสทประทบของพระอนทร ทงนยงมเขาวงแหวนทลอมรอบเขาพระสเมรไว เรยกวา สตตบรภณฑ กอปรดวย ยคลธร อสนธร กรวก สทศนะ เนมนทร วนตกะและอสกณณะซงลดหลนกนจากสงลงตำา ระหวางชองเขาถกกนดวยแมนำาทเรยกวา นทสทนดร ถดจากเขาอสกณณะเปกมหาสมทรทตงของทวปทงส คอ ทศเหนอ เรยกวา อตรกรทวป ทศใต เรยกวา ชมพทวป ทศตะวนออก เรยกวา บรพะวเทหะทวป และทศตะวนตก เรยกวา อมรโคยานทวป ทงนเลยออกมาเปนกำาแพงจกรวาลและมพระอาทตยกบพระจนทรมความสงเทาเขาอสนธร ทงหมดรวมกนเปนจกรวาลตามความเชอในไตรภม แตทงนจตรกรรมมกจะเขยนภาพดงกลาวแบบภาพตดจงทำาใหเหนเปนเขาลกษณะเปนแทงลดหลน นยมเขยนดานหลงพระประธาน

ภาพท 5.8 จตรกรรมไตรภมจกรวาล ภายในอโบสถ วดเกาะแกวสทธาวาส จ.เพชรบร

52

ทมา : นรนทร ยนทน

ภาพท 5.9 จตรกรรมเทพชมนม ภายในอโบสถวดใหญสวรรณาราราม จ.เพชรบรทมา : นรนทร ยนทน

1.1.5 เทพชมนม (ภาพท 5.9)ภาพเทพชมนมเปนภาพทเกยวของกบพทธประวต ตอน

ตรสร ซงจตรกรรมมกถกเขยนบนผนงเหนอบรเวณหนาตางโดยเขยนหนหนาไปทรงชางพระประธาน ทงน ปฐมสมโพธกถากลาวถงภายหลงพระเจาทรงตรสร ไดมเทวดาจากหมนโลกจกรวาลมาแซซองสรรเสรญพระพทธเจาททรงมชยชนะเหนอเหลามาร ดงนน อาจเปนไปไดวา ภาพเทพชมนมอาจเปนการเขยนขนเพอสอถงตอนดงกลาวนและยงเปนการสอใหสอดคลองกบพระประธานทอยในอรยาบถปางมารวชยอนสะทอนถงเหตการตรสรดวยเชนกน

1.1.6 วรรณกรรมทองถน วรรณกรรมและวรรณกรรมทองถนบางเรอง บางครงถก

นำามาเขยนดวยเชนกน ทงปรากฎในงานชางหลวงอยางจตรกรรมวดปทมวนาราม กรงเทพฯ ทมการเขยนวรรณกรรมเรองศรธนญ

53

ชย ทงน งานวรรณกรรมทองถนมกจะเขยนเปนงานภายนอกเมองหลวงหรอตามภมภาคตางๆ ซงมกนยมนำาเรองราวทนยมในทองทถายทอดในงานเขยน อาท ภาคอสาน นยมเขยนวรรณกรรมสงขศลปชย การะเกด พระลกพระลาม เปนตน

1.1.7 อนๆนอกเหนอจากทกลาวมาขางตน เนอหาของจตรกรรมยงคง

ปรากฎเรองราวอนๆ ตามรสนยมหรอความตองการของผเขยนในแตละสมยอกดวย อาท การเขยนภาพเครองมงคลแบบจนตามพระราชนยมของรชกาลท 3 หรอการเขยนภาพปรศนาธรรมหรอภาพกจของสงฆตางๆ ทเปนรสนยมของรชกาลท 4 ซงเปนการเปลยนแปลงทเกดขนซงมสวนสมพนธกยการปฏรปพระพทธศาสนาโดยปรบแนวคดในการเขยนภาพทเนนถงเหตและผลตามหลกพระไตรปฎกมากกวาการเขยนภาพแนวปรมปราคต ตลอดจนการเขยนภาพทเนนเหตการณและสถานทจรงอยางจตรกรรมพระราชประเพณสบสองเดอนภายในอโบสถวดราชบพตร กรงเทพ สมยรชกาลท 5

2.ประตมากรรมไทยหลกฐานทางศลปกรรมในดานประตมากรรมทพบในประเทศไทยม

ทงประตมากรรมลอยตว นนสงและนนตำา ทงน ประตมากรรมในศาสนาพทธ รปแบบของประตมากรรมแตละสมยมความแตกตางกนไปตามอทธพลทไดรบจนกระทงปรบปรงและเปลยนแปลงเปนของตนเองตามรสนยมแตละสมย รวมถงการตความเนอหาของศลปกรรมหรอทเรยกวาประตมานวทยาของประตมากรรมตางๆ สามารถบงชไดโดยสงเกต

54

จากองคประกอบหลายๆอยาง อาท ลกษณะทาทาง เครองทรงและอาวธ ซงสามารถอธบายไดดงน

2.1 ประตมากรรมทางศาสนาพทธประตมากรรมทางศาสนาพทธทกลาวถงคอ พระพทธรป ซงใน

อดตมสลกภาพพระพทธรปขนครงแรกราวพทธศตวรรษท 6 – 10 ในประเทศอนเดยซงตรงกบศลปะคนธาระ ศลปะมถราและศลปะอมราวด ซงเกดขนหลงพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานถง 600 ป (เชษฐ ตงสญชล, 2554, น. 17) โดยกอนทจะเกดการสรางรปเคารพดงกลาวมการใชระบบสญลกษณอนๆเปนตวแทนองคพระสมมาสมพทธเจาทงปชนยวตถและปชนยสถาน ดงน

2.1.1 พระธรรม คำาสอนของพระพทธเจา ทงนความเชอดงกลาวเกดขนในตอนพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานซงคำากลาวของพระองคกอนปรนพพานทวา “.......... ธรรมและวนยอนนนจกเปนศาสดาของพวกเธอ ......” คำากลาวดงกลาวสะทอนใหเหนถงการระลกถงพระธรรมพระวนยประหนงการสกการะพระพทธเจาเชนกน

2.2.2 สงเวชนยสถาน สถานทกระทำาการระลกถงพระพทธองคซงเปนสถานททเกยวของกบพระพทธเจาหรอพระพทธเจาเสดจไปยงทนนๆ มทงสน 4 แหง ดงน

2.2.2.1 ปาลมพนวน เมองกบลพสด อนเปน สถานทประสต

2.2.2.2 วหารมหาโพธ เมองพทธคยา อนเปน สถานทตรสร

55

2.2.2.3 ปาอสปตนมฤคทายวน เมองพาราณส อนเปนทปฐมเทศนา

2.2.2.4 เมองกสนารา อนเปน สถานทปรนพพาน2.2.3 พระบรมสารรกธาตและพระสถป การแบงพระบรมสารรกธาตของ

โทณพราหมณภายหลงถวายพระเพลงพระบรมศพพระพทธเจาเสรจสนแกเจาเมองทง 8 แหงไดมการสรางพระสถปบรรจพระบรมสารรกธาตขนดวย ซงในอนเดยโบราณ สถปเปนทเกบอฐของชนชนสง และเมอพทธศาสนาถกเผยแพรอยางกวางขวางจงเกดการสรางพระสถปบรรจพระบรมสารรกธาตขนตอๆกนมา จนกระทงสญลกษณหนงพระพทธศาสนาคอพระสถป

2.2.4 ตนพระศรมหาโพธ ในสมยกอนพทธกาลมการนบถอตนไมใหญเนองจากเชอวามสงศกด เทพยดาสงสถตย ตนโพธถอเปนตนไมใหญเชนกนผนวกกบพระพทธเจาตรสรทใตตนพระศรมหาโพธจงทำาใหเปนสญลกษณสำาคญอยางหนงทางพระพทธศาสนาเชนกน กอปรกบคำาตรสตอบแกพระอานนททเมองเชตวนทวา ตน“พระศรมหาโพธเปนเจตยวตถแทนพระองคได” ยงเปนสงแสดงใหเหนวาตนพระศรมหาโพธ คอ ตวแทนองคสมมาสมพทธเจา

2.2.5 พระพทธบาท ม 2 ลกษณะคอ พระพทธบาทแบบเวาลก กบ

พระพทธบาทแบบนนสง โดยมแนวคดในการสรางตางกน คอ พระพทธบาทแบบเวาลก แรกเรมหมายถงการปรากฎอยเปนนรนดของบคคลสำาคญ ตลอดจนเปนเครองหมายของแหงชยชนะ ตอมามกมการ

56

อางตำานานทกลาวถง การเสดจมากดประทบรอยพระพทธบาทของพระพทธองคเองจนทำาใหเกดความศกดสทธ สวนพระพทธบาทแบบนนสง สรางขนตามแนวคดเปนตวแทนของพระพทธองค (ภาพท 5.10)

ภาพท 5.10 รอยพระพทธบาท วดมณฑป กรงเทพฯทมา : นรนทร ยนทน

2.2.6 สญลกษณมงคลบนภาพสลกอนเดยโบราณแทนพระพทธเจา กอน

เกดการสลกประตมากรรมพระพทธรปขนในอนเดยราวสมยพทธศตวรรษท 6 - 10 ในสมยอนเดยโบราณคงใชระบบสญลกษณมงคลแทนองคสมมาสมพทธเจาแทนดงจะเหนไดจากภาพสลกเลาเรองพทธประวต โดยสญลกษณทใชแทนนน เชน พระพทธบาท ตนพระศรมหาโพธมบลลงกเปลาโคนตนสอถงตอนตรสร ธรรมจกรสอถงการแสดงพระธรรมเทศนา และสถปสอถงตอนเสดจดบขนธปรนพพาน เปนตน

2.2 แนวคดในการสรางพระพทธรปภายหลงจากพระพทธศาสนาเขาสดนแดนในประเทศไทยราวพทธ

ศตวรรษท 11 - 12 การสรางพระพทธรปจงแพรหลายไปยงพนทตางๆซงในแตละสมยกมแนวคดในการสรางพระพทธรปแตกตางกนออกซงสามารถสรปไดดงน

57

2.2.1 การสรางตามแนวคดตวแทนของพระพทธเจา การสราง

พระพทธรปในฐานะพระศาสดาเปนแนวคดทเกดขนมาโดยมกอางถงตำานานในการสรางพระพทธรปประหนงเปนพระพทธประสงคทตองการฝากไวกบพระพทธศาสนาซงแนวคดดงกลาวจะเหนไดชดเจนในตำานานพระพทธรปไมแกนจนทนแดงและตำานานพระพทธสหงส

2.2.2 การสรางตามแนวคดมหาบรษลกษณะ แนวความคดดงกลาวปรากฎ

ในพระสตตนตปฎก ทกลางถงมหาบรษลกษณะ 32 ประการซงจะเกดกบเฉพาะบคคลเทานน ซงนอกเหนอจากลกษณะ 32 ประการ อาท พระฉวละเอยดและเปลงดจทองคำา พระอณาโลมระหวางพระขนงแลวนน ยงคงมลกษณะอนๆทเรยกวาอนพยญชนะอก 80 ประการ เชน พระกรรณยาว พระขนงดจคนศร เปนตน ทงนมหาบรษลกษณะและอนพยญชนะเปนขอมลหนงในการนำามาออกแบบเพอใชกบพระพทธรปของชางตามขอจำากดในการกรรมวธและความเปนไปไดในการแสดงออกจงสงผลใหชางสามารถแสดงออกไดบางประการ

2.2.3 การเพมความสำาคญพระพทธรปดวยพธพทธาภเษก แนวคดดงกลาว

เชอวาเกดขนในอนเดยมากอน ทงนการทำาพธพทธาภเษกสงผลใหพระพทธรปองคนนศกดสทธและเชอวามเทพยาดารกษา อนงการใสวตถมงคลในพระพทธรป อาท มวนคมภร พระพทธรปขนาดเลก ถอวาเปนการเพมความสำาคญและศกดสทธใหแกพระพทธรปนนมากยงขน ดงจะเหนไดจากพระพทธรปสำาคญๆในอดต เชน พระมงคลบพตรทม

58

การบรรจพระพทธรปสำารดขนาดเลกลงในพระอระหรอการสรางอวยวะเทยม เชน หวใจ ปอด ดวยเครองเงนของชาวเหนอประหนงเปนการปลกชวตพระพทธเจา ตลอดจนการทำาพธเบกพระเนตรกเชนเดยวกน

2.2.4 แนวคดการสรางปางของพระพทธรป ปาง “ ”เรยกเหตการณตางๆใน

พทธประวต อาท ปางมารวชย ปางนาคปรก และใชเรยกตามลกษณะทาทางของพระพทธรปอกดวยโดยเฉพาะการบงชถงทาทางของพระหตถ อาท ปางประทานพร ปางประทานอภย ซงจำานวนของพระรปปางตางๆแตละสมยนนมแตกตางกนเชนเดยวกบความนยมในการสรางปางพระพทธแตละสมย แตในสมยรชกาลท 3 กลบพบวามการคดคนปางพระพทธรปมากทสดกวา 40 ปางซงคนควาและศกษาโดยสมเดจพระสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส (ภาพท 5.11)

ภาพท 5.11 ภาพวาดของสมเดจพระสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรสทมา : http://www.dhammajak.net/board/viewtopic.php?t=13344

2.2.5 แนวคดพระพทธรปประจำาวน (ภาพท 5.12)ความเชอทางโหราศาสตรมตำาราท

59

บทท 6ประเพณไทยเพอการทองเทยวและบรการ

60

ประเพณเปนสงทกลมคน ชมชนหรอสงคมตองทำารวมกนอนกอใหเกดความรสกเปนหนงเดยวกน ทงนประเพณเปนสงททกคนตองเหนพองตองกนวาเปนประโยชนรวมกนของสงคมจงเกดการยอมรบและปฏบตสบทอดกนมา อนง ประเพณทปฏบตสบทอดกนมานนมการจดเกอบตลอดทงปในแตละภมภาคซงอาจมความคลายคลงหรอเหมอนกนบางตามแตละทองถนทประกอบกน ตลอดจนอทธพลจากภายนอกทเขามามบทบาทอกดวย ทงน บางประเพณทมความโดดเดนและมการปฏบตกนเปนวงกวางหรออาจเปนเอกลกษณเฉพาะถน มกถกนำามาใชในการสงเสรมทางดานเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางยงภาคอตสาหกรรมการทองเทยวจงทำาใหเกดการทองเทยวตามเทศกาลและประเพณขนในแตละภมภาคซงเกดจากภาครฐและเอกชน ตลอดจชมชนทองถนเขามามสวนรวมกนในการผลกดนใหเกดขนเพอรองรบนกทองเทยวทสนใจ

ความหมายและประเภทของประเพณประเพณ เชอวามาจากภาษาบาลและสนสกฤษ วา ปเวณและ

ปรวณ หมายถง สงทนยมถอปฏบตสบฟกนมา หรอ อนตดใจหรอมความเกยวเกาะอยอนเสงยมในมารยาท มหรโอตปปะ ซงภาษาไทยไดรบเอาทงสองคำานมาใชในนามทไวเรยกกรอบสงคมทเปนคตนบถอกนมา (ธนาคารกรงเทพ, 2551, 308) อนง ราชบณฑตยสภาไดใหคำาจำากดความ ประเพณ คอ สงทนยมปฏบตสบตอกนมาจนกระทงเปน“ ”แบบแผน ขนบธรรมเนยมหรอจารตประเพณ (ราชบณฑตยสถาน, 2554, 709) ทงน ประเพณเปนสงทตดตวคนไทยมานานจนกระทงฝงแนนในจตใจจนกลายเปนเครองชนำา วถชวตซงสามารถปฏบตตาม

61

โดยมไดขดเขน ความเปนอยการงานและการอาชพลวนดำาเนนไปตามประเพณอยางกลมกลน

ลกษณะของประเพณไทยประกอบดวย ดงน1. ประเพณสวนบคคล แมวาจะเปนประเพณททำาขนเพอบคคล

แตอยางไรกตามการกระทำาขนมาลวนแตมปชนยบคคลและผทรง มตรสหายและวงศาคณาญาตเขามาเกยวของ ดงนนประเพณเพอบคคลจะมงความเปนสรมงคลตางๆ ใหเกดแกตนและผอยแวดลอมดวย (ธนาคารกรงเทพ, 2551, 321) อาท ประเพณทเกยวกบการเกด การแตงงาน การบวช การตาย

2. ประเพณสวนรวม ประเพณททำารวมกนเปนกลมคนหรอสงคมเพอใหรสกเปนอนหนงอนเดยวกนและจงยอมรบและปฏบตสบทอดกนมา ทงนการปฏบตประเพณนเกดขนเพอสรางขวญและกำาลงใจ ตลอดจนแบบอยางทจดทำาขนเปนกรอบทางสงคม (ธนาคารกรงเทพ, 2551, 355) อาท ประเพณออกพรรษา ประเพณลอยกระทง

ทงน ลกษณะของสงคมไทยเรยกวา สงคมตามประเพณ ซงมพนฐานมาจากสงคมโดยพฒนามาจากสงคมชนเผาจนกระทงเกดเปนสงคมแตยงคงรกษาวฒนธรรมดงเดนของตนเองอยและคงยอมรบกระแสหรอแบบอยางวฒนธรรมใหมเขามาผสมผสาน อนง ลกษณะทางวฒนธรรมไทยยงคงแบงตามรปแบบประเพณทแตกตางกนไปตามระดบคนในสงคมได 2 ระดบ ดงน

62

1. วฒนธรรมของชนชนผนำาหรอชนชนปกครองซงมราชสำานกหรอวงเปนศนยกลางทสรางสรรคประเพณออกมา เรยกวา ประเพณหลวง

2. วฒนธรรมของไพรฟาประชาชน มลกษณะทหลากหลายและแตกตางออกไปตามสภาพแวดลอม เรยกวา ประเพณราษฎร (ลกษณะความสมพนธของประเพณหลวงและประเพณราษฎร)

ประเพณหลวง

ราษฎร ซงเปนประเพณทชนชนหรอกลมชนยดถอปฏบตขนเปนประจำาซงมรปแบบแตกตางกนไปตามแตละภมภาคเนองมาจากเหตผลทางสงคมและการเมอง ภทประเทศ ตลอดจนอทธพลทางวฒนธรรมทรบมาประยกตใชใหสอดคลองกบพนท ทงนประเพณบางอยางมวตถประสงคในการทำาเหมอนกนแตอาจตางกนไปในรปแบบพธกรรมและชอเรยกเทานน สวนประเพณหลวงหรอพระราชพธ เปนพธทเกยวของกบพระมหากษตรยหรอประเพณทพระมหากษตรยทรงเขาไปเกยวของดวย ทงนบางพระราชพธมวตถประสงคเชนเดยวกนกบประเพณราษฎรทวไปแตแตกตางกนในสวนของพธกรรมทมความซบซอนและวจตรมากกวาเพอความสมพระเกยรตกบพระมหากษตรย ตลอดจนเพอสรางความเปนพระมหากษตรยในฐานะเทวราชาดวย

คำาถามทบทวน1. ประเพณราษฎรและประเพณหลวงตางกนอยางไร

63

2. จงยกตวอยางประเพณราษฎรและประเพณหลวงทมลกษณะพธกรรมทเหมอนกนมา 1 ประเพณ

3. พระราชพธ และ รฐพธตางกนอยางไร4. จงยกตวอยางรฐพธมา 1 ประเดนพรอมทงอธบาย5. พระราชพธพรณศาสตร คออะไร6. ประเพณทำาบญคณลานและประเพณรวบขวญขาว เหมอนหรอ

ตางกนอยางไร7. นางสงกรานตมตำานานมาจากเรองใด8. จงยกตวอยางประเพณทางภาคอสานมา 1 ประเพณพรอม

อธบาย9. แถน คออะไรและเกยวของกบประเพณใด10. พธโลชงชา คออะไร

64

เอกสารอางอง

จลจอมเกลาเจาอยหว, พระบาทสมเดจพระ. ม.ป.ป. พระราชพธ 12 เดอน พระราชนพนธ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. กรงเทพฯ : อมรการพมพ. ธนาคารกรงเทพ. 2551. ลกษณะไทย: วฒนธรรมพนบาน. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพาณช.ประเพณไทยดอทคอม. ม.ป.ป. ปอยสางลอง. สบคนเมอ 15 กรกฎาคม 2560. จาก

http://www.prapayneethai.com/%E0%B8%9B%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%87

ราชบณฑตยสถาน. 2554. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 7 รอบ 5 ธนวาคม 2554. กรงเทพฯ : ศรวฒนาอนเตอรพรนท.

65

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 7ประเพณไทยในบรบททางการทองเทยว

หวขอเนอเรอง1. ประเพณเพอรองรบการทองเทยว

กวา 100 ป โดยงานประเพณเกดจากความเชอทางพทธประวตทกลาวถงภายหลงทพระอานนททราบชวงเวลาการสนพระชนมของพระพทธเจาอก 3 วนขางหนาจากเปรตอสรกายตนหนงโดยวธแกไขจะตองทำาพธอทศเครองอปโภคบรโภคจงจะแคลวคลาดในการน ดงนนเมอพระอานนทกลาวตอพระพทธเจา พระองคจงใหจดพธเมตตาธรรมและโปรยทานขน จงเกดเปนพธบญทงกระจาดขน

ทงน ภายในงานจะมการโปรยของหรอไมตวทเขยนหมายเลขไวเพอใหคนรวมงานเกบซงใครเกบไดหมายเลขใดสามารถนำาไปรบสงของตามหมายเลขนน

66

7. ประเพณสขวญกนขาว องหมถอง จ“ ” .ราชบรองหมถอง ภาษากะเหรยงหรอเรยกกนวา ประเพณกนขาวหอ

ของชาวกะเหรยงจงหวดราชบร จดขนในเดอนเกาหรอทเรยกวาเดอนหลาคอก เปนการรวมญาตเพอทำาพธเรยกขวญเพอเปนสรมงคล โดยงานจะจดขนเปนเวลา 2 วนจากเดม 4 วน ทงนพธดงกลาวจดขนตามความเชอของชาวกะเหรยงทเชอวาทกคนมขวญประจำาตว หากขวญใครหายอาจจะเจบปวย ดงนนจงมการเรยกขวญผกขอมอกนขาวหอเกดขน

การจดงานกนขาวหอแตละบานจะจดขนไมตรงกนเพอใหญาตพนองไดรวมกจกรรมกนได ทงนเดอนเกาหรอเดอนหลาคอก ชาวกะเหรยงถอวาเปนเดอนทไมดจะมวญญาณมากนขวญ ดงนน กอนวนงาน 3 วน จะมการเตรยมของเพอทำาขาวหอและในวนสกดบจะตองทำาใหเสรจ ตลอดจนมการจดประทดขนเพอเรยกขวญพรอมทงเปดประตหนาตางตลอดทงคนเพอใหขวญเขามาได จนกระทงรงขนวนใหมจะมการจดประทดขนอกครงเพอเปนการเรยกขวญทอยไกลใหรบกลบมา จากนนผเฒาประจำาบานจะเตรยมเครองรบขวญ คอ ขาวหอครหรอขาวหอพวง กลวยนำาวา ออย ยอดดาวเรอง เทยน สรอยเงน กำาไรเงนและดายแดงมาทำาพธเรยกขวญตามลำาดบความอาวโสซงการทำาแบบนเพอใหลกหลานทอยไกลไดรจกญาตตนเอง (Sasika091, 2553)8. ประเพณสารทไทยกลวยไขเมองกำาแพง จ.กำาแพงเพชร

สารทไทย ประเพณทชาวพทธเชอวาเปนการทำาบญเพอทศสวนกศลใหแกบรรพบรษในเดอนสบ เนองจากตรงกบวนขน 15 คำาเดอน 10 ซงในแตละภมภาคของประเทศไทยไดจดงานดงกลาวขนเชนกนแตมชอเรยกทแตกตางกนไป อาท ภาคใต เรยกวา งานบญเดอนสบ ภาค

67

เหนอ เรยกวา ตานกวยสลาก ทงน ขนมชนดหนงทขาดไมไดในเทศกาล คอ กระยาสารท ซงมมาแตครงพทธกาล แปลวา อาหารททำาขนในฤดสารททำาจากขาวผดกบนำาตาลจนเหนยว

ทงน จงหวดกำาแพงเพชร ไดจดงานขนจนกลายเปนประเพณทองเทยว คอ ประเพณสารทไทยกลวยไขเมองกำาแพงโดยนำาเอากลวยไขซงเปนของดเมองกำาแพงแหงนมาทานรวมกบกระยาสารทเพอชวยใหรสชาตกลมกลอมขน

การจดงานจะจดขนตลอด ๑๐ วน ๑๐ คน โดยในวนแรม ๑๕ คำาเดอน ๑๐ จะถอเปนวนแรกของการจดงานจะมการตกบาตรขน ณ วดพระบรมธาต ต.นครชม จ.กำาแพงเพชรในชวงเชา และจะมการเปดงานขนในบรเวณลานโพธ อ.เมองกำาแพงเพชรในชวงเยน โดยตลอดชวงกลางวนจะมขบวนแหการแสดงพนบาน และการประกวดขบวนแหจากทตางๆ ไปยงบรวเณพธเปดงาน โดยในวนเดยวกนจะมการกวนกระยาสารทกะทะหลวง (ภาษาเหนอ หมายถง กระทะขนาดใหญ) และมการประกวดกระยาสารททงความอรอยและลลาอกดวย

จดเดนของงานและถอเปนพธสำาคญของงานน ตลอดจนเปนแหงเดยวของประเทศ คอ การทอดผาปาแถว บรเวณวดพระแกวภายในอทยานประวตศาสตรกำาแพงเพชรในชวงคำา ทงนภายในงานยงมกจกรรมอนๆ อกมากมาย อาท นทรรศการความเปนมาของกลวยไขเมองกำาแพงเพชร การจำาหนายสนคาอาหารพนบาน และการแสดงมหรสพและดนตรตางๆตลอดชวงเทศกาล (Amazing ไทยเท, 2553)9.ประเพณตกบาตรขนมครก-นำาตาลทราย จ.สมทรสงคราม

68

ประเพณตกบาตรขนมครก-นำาตาลทราย จดขนทวดแกนจนทนเจรญ จ.สมทรสงคราม โดยการจดประเพณทสบทอดมากวา 100 ป และมการรอฟ นขนใหมโดยทานพระครสนธรสตกจ (หลวงพอโห) อดตเจาอาวาสวดแกนจนทนเจรญ ในป พ.ศ. 2449 หลงจากทมการยกเลกไป ทงนประเพณดงกลาวเปนประเพณทจดขนเลยนแบบประเพณประเพณตกบาตรขนมเบอง พระราชพธทสบทอดมาครงสมยกรงศรอยธยาจนกระทงรตนโกสนทร ทงน ยงเกยวเนองตามพทธประวตทกลาวถง พระพทธเจาตองการสงสอนโกสยะเศรษฐผทตระหนถเหนยวซงอยากกนขนมครกแตไมอยากทำาเพราะกลวสนเปลองจนภรรยาตองแอบทำาเพอใหสามกนคนดยว จากนนพระพทธเจาจงใหพระโมคคลลานะไปแสดงธรรมแกโกสยะเศรษฐจนกระทงเลอมใสกลายเปนคนทเออเฟ อเผอแผ (นพพร บญทนาวงศ, 2560.)

ประเพณดงกลาวจดขนสบเนองจากชาวบานสมยกอนคอนขางยากจนจงมแตของคาวหวานทหาไดตามอตภาพไมตองซอเพอใสบาตร สวนขนมหวานคอนขางหาไดยากจงคดทำาขนมครกขนเพราะวตถดบหาไดงายจงเกดเปนประเพณขน สวนนำาตาลทรายนน เดมขนมครกโบราณมแตสตรเคม หลวงพอโหจงคดใหนำานำาตาลทรายมาถวายพระดวย (ไทยรฐ, 2558.) และบางกใหลกศษยนำาไปทำาขนมตงเมมาถวายพระอกดวย

การจดงานดงกลาวจดขนทกวนขน 8 คำาเดอน 10 ของทกป ณ วดเจรญแกนจนทน จ.สมทรสงคราม โดยมการเปดงานโดยผวา

69

ราชการจงหวด ภายในงานมการทำาขนมครกมากกวา 20 เตา ตลอดจนรานขายของตางๆเพอใหนกทองเทยวไดรวมกจกรรม10. งานประเพณอ มพระดำานำาและเทศกาลอาหารอรอยจงหวดเพชรบรณ

ประเพณการอมพระดำานำาของชาวจงหวดเพชรบรณเชอวาเปนประเพณทจดขนแหงเดยวในโลกของจงหวดเพชรบรณซงจะจดขนในชวงเดอนตลาคมของทกป

ทงน ตามตำานานทเปนบอเกดประเพณเกดขนจากการคนพบพระพทธรปองคหนง ศลปะลพบร เชอวานาจะเปนพระพทธรปทพอขนผาเมอง เจาเมองราด ไดนำาถวายแดพระเจาชยวรมนท 7 และภายหลงจากการอญเชญพระพทธรปดงกลาวลงแพเพอลองไปตามแมนำาปาสกเพอหนการเผาเมองจากพระนางสงขรมหาเทว แตเนองจากสายนำาคดเคยวจงทำาใหแพแตกและพระพทธรปจงจมลงสแมนำา ภายหลงมชาวประมงไปคนพบแถววงมะขามแฟบหรอบรเวณทานำาวดโบสถชนะมารในปจจบนจงอญเชญขนมาไปประดษฐานทวดไตรภม ปตอมาในชวงวนสารทไทย ขน 15 คำา เดอน 10 พระพทธรปดงกลาวไดหายไปและไปเจอบรเวณเดมทเคยเจอพระพทธรปตงแตครงแรก ณ วงมะขามแฟบ จงรวมกนอญเชญขนมาอกครงพรอมทงถวายนามวา พระพทธธรรมราชา จาก“ ”นนจงมการกำาหนดใหพอเมองเพชรบรณ (ปจจบน คอ ตำาแหนงผวาราชการจงหวด) ตองอมพระพทธรปดงกลาวลงดำานำาทกปในชวงวนสารทไทย เหตนจงเปนจดเรมตนในการอมพระดำานำาจนกระทงปจจบน ภายหลงจากการจดพธนขนเชอวาจะทำาใหไพรฟาอยเยนเปนสข พชผลอดมสมบรณ

70

กจกรรมภายในงานทมการจดตลอด 5 วน 5 คน จะมการจดงานเทศกาลอาหารอรอยรวมดวย มการประกวดโตะหมบชา การแขงขนตอบปญหาทองถน การแสดงแสง ส เสยง เรองราวตำานานพธอมพระดำานำา การแขงเรอทวนนำา ตลอดจนการแสดงมหรสพตางๆ (ลานธรรมจกร, 2550)11. ประเพณรบบวโยนบว จ.สมทรปราการ

ประเพณรบบวโยนบวเปนประเพณทเกาแกมาแตโบราณกาลของชาวอำาเภอบางพล จ.สมทรปราการ ซงเกดจากในอดตภายหลงจากชนกลมมอญยายมาอยบรเวณปากลด พระประแดง จากเดมทคลองลาดกระบงเนองดวยปญหาดานการเกษตรทไมอดมสมบรณ จงไดยายมาบรเวณดงกลาวเมอขน 14 คำาเดอน 11 ระหวางไดเกบบวเพอไปถวายพระทปากลด ตงแตนนมาจงบอกเพอนชาวไทยทเคยอยละแวกเดยวกนใหเกบดอกบวไวใหดวยเพอในวนขน 14 คำาเดอน 11 จะกลบมารบและนำาไปถวายพระ สวนอกตำานานหนงกลาวถงการเกบดอกบวหลวงคนบางพลเพออำานวยความสะดวกใหกบชาวตางถนทมาในวนออกพรรษา ซงทกวนขน 13 คำาเดอน 11 ชาวบางพลจะจดสำารบเพอรองรบผมาเยอนและในวนรงขนซงเปนวนออกพรรษาจะมการสงบวใหมอตอมอแตหากเปนคนคนเคยกอาจจะโยนใหกนไดเลย นานเขาจงเกดการโยนบวขน (ธนวด สขประเสรฐ, 2559)

ทงน ประเพณรบบวโยนบวของชาวบางพลไดเรมสญหายและมการรอฟ นขนมาอกครงในป พ.ศ. 2478 โดยนายชน วรศร นายอำาเภอบางพล ทตองการฟ นฟประเพณนกลบมาอกครงดวยการเชญชวนพอคา คหบดและชาวบานจดประเพณนขน โดยมการสรางพระพทธรป

71

จากการสานไมไผจำาลองเปนหลวงพอโตวดบางพลใหญเพอประดษฐานบนเรอและลองไปตามคลองบางพล ตอมาจงมววฒนาการเปลยนเปนการประดษฐานพระพทธรปหลวงพอโตวดบางพลใหญแทนการสรางพระพทธรปไมไผจนกระทงทกวนน

ปจจบน ประเพณรบบวจดขนเพอใหนกทองเทยวทงชาวไทยและตางชาตกอนวนออกพรรษา 1 วน คอในวนขน 13 คำาเดอน 11 โดยอญเชญพระพทธรปหลวงพอโตจำาลองวดบางพลในลงประดษฐานบนเรอและลองไปตามคลองบางพลโดยตลอดสองฝงคลองจะมนกทองเทยวมารวมโยนบวเพอถวายสกการะแดพระพทธรปซงเชอวาหากใครโยนดอกบวลงเรอจะสมหวงในสงทปรารถนา นอกเหนอจากดอกบวแลวยงคงมการโยนขาวตมมดลงเรอเพอใหเปนอาหารประทงหวแกคนพายเรออกดวย พอรงขนวนออกพรรษา ชาวบานจะไปทำาบญกศลกนตามประเพณ อนงนอกเหนอจากกจกรรมโยนบวแลวนน ยงมการประกวดเรอประเภทสวยงามและขบขน ตลอดจนมหรสพตางๆทภายในวดอกดวย (natsima saijareon, 2557)12. ประเพณลอยกระทง เผาเทยน เลนไฟ จ.สโขทย

งานประเพณลอยกระทงไมไดปรากฎหลกฐานวามมาแตใดแตเชอวาปรากฎในประเทศไทยมาครงราชธานแรกของไทย คอ กรงสโขทย โดยเชอกนวาเปนประเพณทเปนการบชาหรอขอขมาพระแมคงคา ยงเปนการสะเดาะเคราะหและบชาพระเจาในศาสนาพราหมณ รวมถงการบชารอยพระบาทอกดวย ประเพณดงกลาวนยมจดขนในชวงวนเพญเดอน 12 (ขน 15 คำาเดอน 12) ตรงกบเดอนพฤศจกายนซงเปนชวงพระจนทรเตมดวงและแมนำาใสสะอาด

72

ประเพณลอยกระทงปรากฎในหลกฐานทางประวตศาสตรในหนงสอตำารบทาวศรจฬาลกษณวา พระราชพธจองเปรยง ซงมการ“ ”บรรยายลกษณะของกระทงของนางนพมาศไว รวมไปถงในศลาจารก หลกท 1 ยงไดกลาวถง การเผาเทยนเลนไฟวาเปนงานรนเรงทมคนเปนจำานวนมากทเขามาดการเผาเทยนเลนไฟในเมองสโขทย จากขอความหลกฐานดงกลาวประเพณการเผาเทยนเลนไฟในจงหวดสโขทยจงเกดขน โดยในป พ.ศ. 2520 นายนคม มสกคามะ ดำารงตำาแหนงหวหนาอทยานประวตศาสตรสโขทยขณะนนไดเสนอการจดงานดงกลาวโดยตงชอตามศลาจารกวา เผาเทยน เลนไฟ อนเปนการฟ นฟประเพณลอย“ ”กระทงขน เผาเทยน เลนไฟขนซงไดรบความรวมจาก ๓ ฝาย คอ จงหวดสโขทย กรมศลปากรและการทองเทยวแหงประเทศไทย โดยใชพนทอทยานประวตศาสตรสโขทย จ.สโขทย เปนสถานทจดงานตงแตป พ.ศ. 2520 จนกระทงปจจบน (ภณตา กาญจนานนท, ม.ป.ป.)

ทงนงานประเพณดงกลาวเปนงานระดบประเทศซงจะจดขนในเดอนพฤศจกายนของทกปตรงกบวนลอยกระทง ภายในงานมกจกรรมตางๆมากมาย อาท พธรบอรณรงแหงความสข, การแสดงแสง ส เสยง บรเวณวดมหาธาต, การแสดงศลปวฒนธรรมพนบานและหมบานวถไทย, กจกรรมลานเทศน ลานธรรม บรเวณดงตาล, กจกรรมการประกวดกระทงใหญ กระทงเลกและขบวนแหนางนพมาศ ตลอดจนกจกรรมการประกวดนางนพมาศ ( กระทรวงวฒนธรรม, 2558)

13. ประเพณปกธงชยและของดอำาเภอนครไทย จ.พษณโลก

73

ประเพณปกธงชยของชาวอำาเภอนครไทย จ.พษณโลก เปนงานทสำาคญของจงหวดซงจดขนในชวงวนขน 15 คำาเดอน 12 ของทกป ซงชาวนครไทยเชอวาเปนพธทมการปฏบตมาตงแตสมนของพอขนบางกลางหาว ปฐมกษตรยแหงกรงสโขทย ทงนในอดตเมอถงเดอน 12 ชาวบานทง 3 ชมชนของอำาเภอนครไทยจะนำาฝายมารวมกนเพอรวมกนทอผาเพอใชในงาน บญปกธง ซงมความยาว “ ” 2 เมตร กวาง 1 เมตร ตกแตงชายธงดวยใบโพธททำาจากไมไผ ทงสน 3 ผน จากนนในกอนวนงาน 1 วน จะมการแหธงไปยงตลาดและจะมการรายรำากนอยางสนกสนานตามเสยงเครองดนตร ตกเยนจงนำาธงไปยงวดประจำาชมชน คอ วดเหนอ (วดหนาพระธาต) วดกลางและวดหวรอง (วดนครไทยวนาราม) รงเชาของวนขน 15 คำาเดอน 12 พระสงฆและชาวบานจงเดนทางพรอมธงชยทง 3 ผนไปยงเขาชางลวง ทงนจะมการทำาบญบนยอดเขาและภายหลงจากการเลยงเพลพระจงเปนการปกธงชยทง 3 ผนเปนลำาดบในแตละยอดเขา เรมจากธงชยของวดเหนอเปนผนแรกปกทยอดเขาฉนเพล ธงชยผนท 2 ของวดกลางปกทยอดเขายานไฮและธงชยผนท 3 ของวดหวรองปกทยอดเขาชางลวงโดยขณะทปกจะมการกลาวคำาวา ไชโย และนำากอนหนไปทบเสาเพอใหมนคงถอเปนเสรจ“” ”พธ

ความเชอของการปกธงชยม 3 ประการดวยกน คอ ประการแรก เชอวาจะทำาใหบานเมองอยเบนเปนสข ประการทสอง เชอวาเพอระลกถงพอขนบางกลางหาวทตอสและมชยเหนอเจาถนเดมและไดผกผาขาวมาไวปลายไมยอดเขาชางลวงเพอเปนอนสรณจงทำาใหเกดการปกธงชยขนเปนประเพณและประการทสาม เชอวาการปกผาขาวบนยอดเขาเปนการ

74

สงสญญาณเพอเตรยมความพรอมในการรบของผปกครองนครไทยกบพวกฮอ ทงน ความเชอทสวนใหญคนในปจจบนรบรมกเกยวของกบความเชอของพอขนบางกลางหาวแตจากการศกษากลบมะพบประวตดงกลาว แตกลบเปนการบชาเจาปาเจาเขา ผสางเทวดาของคนทองถนมากกวา

งานบญปกธงไดถกจดขนเปนงานประเพณและเปลยนชอเปนประเพณปกธงชยโดยกลมขาราชการจงหวดใหการสนบสนน แตในปจบน หนวยงานรฐและเอกชนเขามามสวนในการสนบสนนมากขนซงงานจะจดขนตลอด 10 วน 10 คน เร มตงแตในวนขน 13 คำาเดอน 12 จนถง วนแรม 7 คำาเดอน 12 โดยในงานจะมกจกรรมดงน วนแรก จะเปนการแสดงนทรรศการของสวนราชการ การแสดงสนคาและดนตรตางๆ วนทสอง เปนการบวงสรวงพอขนบางกลางหาว ณ วดกลางและตอนบายจะเปนขบวนแหเทดพระเกยรตไปยงทวาการอำาเภอนครไทย สวนในเวลากลางคนจะมการแสดงแสงสเสยง และในวนทสามจะเปนวนทำาพธปกธงชย สวนกลางคนมการประกวดธดาพอขนบางกลางหาว สวนในวนทสจนกระทงวนสดทายจะเปนการแสดงนทรรศการ อกทงงานแสดงสนคาและดนตร ตลอดจนการแขงขนตางๆ (ธรวฒน แสนคำา, 2560)

14.งานเสงกลอง ลองโคมไฟ ไหวพอขนผาเมอง จ.เพชรบรณประเพณการเสงกลอง ลองโคมไฟ ไหวพอขนผาเมอง เปนแนว

ความคดของอดตผวาราชการจงหวดเพชรบรณ นายเกษม ชยสทธ ไดคดจดงานเชดชเกยรตพอขนผาเมอง ตามประวตศาสตรทพระองคทรง

75

มชยชนะในการขบไลพวกขอมจนกระทงตงเมองราดขน (อ.หลมสกในปจจบน)และจงรวมกบพอขนบางกลางหาวในการขบไลขอมและในทสดจงจดตงกรงสโขทยขน ทงนเพอนอมรำาลกถงวรกรรมดงกลาวชาวเพชรบรณจงไดจดสรางอนสาวรยพอขนผาเมองขนในวนท 29 พฤษภาคม 2527 และในวนรงขน สมเดจพระบรมโอรสาธราชสยามมกฏราชกมาร (พระยศขณะนน) เสดจเปนประธานในพธเปดอนสาวรย

สวนการเสงกลอง เปนภาษาทองถนของชาวหลมเกาและหลมสกซงแปลวาอกกะทกครงโครมโดยอาจจะเพยนมาจากคำาวา เสยง ทงน“ ”การเสงกลองนยมทำากนหลายหมบานเพอการละเลนในชวงเทศกาล อกทงการทำากลองยงเปนภมปญญาของชาวบานซงแตเดมเปนการตกลองเพอดวาชางใดทำากลองดและยงเปนการแสดงถงพละกำาลงของคนตอกดวย ปจจบน ภายในงานมการเสงกลองขนเพอใชในงานพอขนผาเมอง ตลอดจนการประกวดการเสงกลองนอกเหนอจากกจกรรมการเสงกลองยงมการลองโคมไฟภายในงาน ซงแตเดมการลองโคมไฟจะทำาขนในวนออกพรรษาซงมความเชอวาเปนการสกการะพระพทธเจาบนสรวงสวรรค อกทงยงเปนการขอขมาพระแมคงคมและลอยเคราะหรายทงไป

งานเสงกลอง ลองโคมไฟ ไหวพอขนผาเมอง จดขนในระหวางวนท 29 ธนวาคม – 2 มกราคม ของทกป เปนเวลา 5 วน 5 คน ณ บรเวณอนสาวรยพอขนผาเมอง โดยในวนจดเปนสองสวน คอ ชวงเชา เปนการบวงสรวงพอขนผาเมอง พรอมกบมการเสงกลองและลองโคมไปดวย ในตอนคำามการพาขาวแลงซงปจจบนเปนการหาเงนสสมทบทนมลนธพอขนผาเมอง และตกในเวลากลางคนจะมการประกวดการเสง

76

กลองและปลอยโคมลอยขนสทองฟา ทงนภายในงานตลอด 5 วน 5 คน จะมการจดประกวดและจดแสดงสนคาตาง ตลอดจนมหรสพตางๆ อกดวย (ประวตประเพณเสงกลอง ลองโคมไฟ ไหวพอขนผาเมอง. ม.ป.ป.)

งานประเพณทนาสนใจทางการทองเทยวในภาคเหนอ1. ประเพณนมสการพระธาตชอแฮ จ.แพร

คำาวา ชอแฮ คงเพยนมาจากคำาวา ชอแพร เนองจากใน“ ” “ ”ตำานานกลาวถงในพทธกาลครงทพระพทธเจาเสดจมายงดอยโกสยธชคคะบรรพตและมอบพระเกศาธาตใหแดขนลวอายกอมโดยขนลวอายกอมใชผาแพรมารองรบพระเกศาธาต เรยกวา ผาแฮ ซงนยมนำามา“ ”ประดษฐเปนชอเพอถวายสกการะเปนพทธบชาจงเพยนมาเปน ชอแฮ“ ” หรอ ชอแพร ครงพระพทธเจาเสดจจทรงกลาววาเมองนตอไปจะชอ“ ”เมองแพรและหลงจากทรงปรนพพานใหนำาพระธาตขอศอกซายมาประดษฐไวทน เมอพระองคเสดจดบขนธปรนพพาน พระเจาอโศกมหาราชและพระอรหนตสาวกจงรวมอธษฐานอญเชญพระบรมสารรกธาตบรรจในผอบไวตามสถานทพระพทธเจาไดทรงหมายไว

ทงน ประเพณทเกดขนครงในสมยสมเดจพระมหาธรรมราชาท 1 (พระยาลไท) เสดจมายงทนเพอปฏสงขรณพระธาตชอแฮและไดจดงานสมโภช 7 วน 7 คน ระหวางวนขน 9 – 15 คำา เดอน 6 เหนอ เดอน 4 ใต นบแตนนมาเจาผครองนครจงยดประเพณไหวพระธาตสบนาน ครนในสมยของเจาหลวงพรยะชยเทพวงศ พ.ศ. 2536 จงลดการจดงานเหลอเพยง 5 วน 5 คน ระหวางวนขน 11 – 15 คำา เดอน 6 เหนอ เดอน 4 ใต ของทกป ภายในงานมขบวนแหทยงใหญจากทกๆอำาเภอ

77

อาท ขบวนชางเจาหลวง ขบวนตนผง ขบวนแหผาแพรคลมองคพระธาต 12 ส ทงกลางวนและลกางคน ทงนในงานกลางคนไดมการจดงานมหรสพสมโภชอกดวย

ปจจบนประเพณนมสการพระธาตชอแฮไดกลบมาจดเปนเวลา 7 วน 7 คน ณ วดพระธาตชอแฮ นอกเหนอจากขบวนแหตางๆ แลวนน ภายในงานยงมกจกรรมอนๆ อาท การสาธตการทำาตง โคม และเครองสกการะของลานนนา ตลอดจนการประกวดตางๆ อาท ประกวดหนนอยชอแฮ และยงมการออกรานขายผลตภณฑตางๆอกดวย (Kiw230841. ม.ป.ป.)2. ประเพณปอยสางลอง จ.แมฮองสอน

ประเพณปอยสางลอง เปนประเพณการบวชเณรของชาวไทใหญททำาขนภายหลงจากการทำาไรทำานาราวประมาณเดอนมนาคมและเดอนเมษายนซงเปนชวงทวางแกการศกษาพระธรรม ทงนคำาวา ปอยสาง“ลอง เปนการสมาสคำา ” 2 คำา คอ คำาวา ปอย แปลวา งาน สวน คำาวา “ ”สาง แปลวา พระหรอเณร และคำาวา ลอง แปลวา ราชาหรอกษตรย“ ” “ ”

รวมกนจงหมายถง งานบวชพระหรอเณรของเดกทแตงกายคลายราชาความเชอในการบวชเณรนมจาก 2 ความเชอ ดงนประการแรก เปนประเพณทเลยนแบบครงเจาชายสทธตถะทรงหน

ผนวช ครงนนยงทรงเครองทรงอยางกษตรยพรอมนายฉนนะ จากเหตดงกลาวการบวชลกแกวจงแตงกายใหกบเดกทบวชอยางกษตรย โดยมตะแป พอสานและแมสานคอยรบใชดแล ตลอดจนยอมใหขคอในการแหลกแกว

78

ประการทสอง เกดจากความเชอในเรองของพระเจาอชาตศตร โอรสของพระเจาพมพสารซงครงหนงพระเทวทตเคยหลอกลอใหพระองคทำาการปตฆาต ตอมาเกดความสำานกจงนำาเรองทลตอพระพทธเจาและจงไดรบคำาแนะนำามาวาใหนำาลกหลานของตนเองมาบวชเพอใหโทษหนกกลายเปนเบา

การจดงานปอยสางลองจดขน 3 วน ดงน วนแรก เรยกวา วน“แหสางลอง เปนวนทเดกเตรยมตวจะบวชโดยพธโกนหวแตไมโกนคว”ตามธรรมเนยมพมา ทงนเดกทบวชหรอลแกวจะสวมเสอผาและนงโสรงอยางสวยงามตามแบบพมาและประดบมวยผมของบรรพบรษทเกบรกษาไว จากนนจงนำาลกแกวไปรบศลรบพรจากญาตผใหญ วนทสอง เรยกวา วนแหครวหล เปนการแหสางลองไปทวเมองตามหนทาง“ ”ตางๆ โดยการขมาหรอขคอ มการกางกลดแบบพมา สวนชวงเยนจะมการทำาขวญสงลอง และมการแสดงมหรสพในเวลากลางคน และวนสดทาย เรยกวา วนขามสาง คอ วนทนำาสางลองบรรพชาเปน“ ”สามเณร ขอหามหนงของตลอดทงสามวนน คอ หามใหเทาของสางลองแตะลงบนพนโดยเดดขาด อกทงการเดนทางไปไหนจะมคนคอยใหขคอและมตะแปคอยกางรมใหเพอไมใหโดนแดด (ประเพณ, ม.ป.ป.)3.ประเพณโลชงชาชาวอาขา

ประเพณของชาวอาขาทจดขนปลายเดอนสงหาคมตลอด 4 วน 4 คน เวยนไปตามชมชนตางๆ โดยเชอวาจะมเทพธดา ชอวา อมซาแยะ “ ”มาประทานพรใหพชผลอดมสมบณ ทงนการจดงานสองวนแรก ชาวบานจะเตรยมตำาขาวและเยบเครองแตงกายพรอมทำาธระสวนตวใหพรอม สวนสองวนหลงจะไมสามารถทำากจกรรมดงกลาวไดแมกระทง

79

การจบจายใชสอยตางๆ ความเชอของพธกรรมโลชงชาถอวาเปนพธศกดสทธของชาวอาขาซงทกคนตองทำาการเลนเพราะเชอวาจะปลอดภยจากผรายแตตองระวงหามมใหสายเชอกชงชาขาดซงหากใครทำาขาดจะตองเสยหม 1 ตวเพอทำาการสงเวยแกผประจำาชงชา

การจดงานตลอดทง 4 วน มการปฎบตดงน วนแรก จดพธกรรมเซนไหวบรรพบรษโดยมการตำาขาวปกหรอ

ขาวเหนยว(ขาวดอย)ทแชนำาศกดสทธผสมงาดำาและเกลอ ป นกลมและบบใหแบบหอดวยใบตองเพอนำาไปเซนไหว

วนทสอง วดสรางชงชาโดยชาวบานจะไปหาไมมาทำาชงชาไวหนาบานตนเองและตกกลางคนจะมการเตนรำากระทงกระบอกไมไผหรอทเรยกวา ตบองฉอง จนกระทงเชา“ ”

วนทสาม วนเซนไหวบรรพบรษซงจะมการฆาสตวเลยงเพอเซนบรรพบรษและเลยงตอนรบแขก อกทงยงมการโลชงชาใหญ หนมสาวจะมาพลอดรกและรองเพลงประจำาเผาทลานสาวกอด โดยเฉพาะหนมๆตองแสดงความสามารถโดยการโลชงชาใหสงเพอดงดดความสนใจสาวๆ สวนเดกๆจะโลชงชาทอยหนาบานตนเอง ตกกลางคนจะมงานเตนรำาตบองฉองตลอดทงคน

วนทส พธปดเทศกาล โดยหากใครยงไมไดโลจะมาโลเพอเสรมสรมงคล จากนนหวหนาพธกรรมหรอหมอผประจำาหมบานจะทำาการเกบสายเชอกโลชงชามดไวทเดมกอนพระอาทตยตกดน สวนชงชาเลกจะตองรนถอนทงไปและจะไมมการโลชงชาอกจนกวาพธจะเวยนมาใหม (ธนวด สขประเสรฐ, 2559)

80

4.งานประเพณแขงขนเรอยาวชงถวยพระราชทานพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จ.พจตร

การแขงขนเรอยาวประจำาปของจงหวดพจตรถอเปนสนามแรกของประเทศและมชอเสยงเปนอยางมากในประเทศไทย โดยการแขงเรอของจงหวดพจตรหรอการแขงเรอยาวของวดทาหลวง จ.พจตร จดขนครงแรกในสมยของทานเจาคณ พระธรรมทสสมนวงศ (เอยม) เจาอาวาสวดทาหลวงและเจาคณะจงหวดพจตร ราว พ.ศ. 2450 เดมกำาหนดใหวดขน 6 คำาเดอน 11 เปนวนจดงานแตภายหลงระดบแมนำานานลดลงมากจงทำาการกำาหนดวนใหมเปนวนขน 6 คำาเดอน 10 จนกระทงปจจบน ทงนการแขงขนเรอจดขนเพอชงถวยพระราชทานพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (รชกาลท 9) ซงอญเชญดวยเรอพระทนงสพรรณหงสจำาลองสำาหรบผชนะเลศ พรอมทงผาหมหลวงพอเพชรทงผชนะเลศและรองชนะเลศ ปจจบนเปลยนเปนธงหลวงพอเพชรแทน

ภายในงานยงมการจดประกวดขบวนแหเรอ การจำาลองเรอพระราชพธและการเหเรอ การออกรานตาง และงานคอนเสรตตลอดทงงานอกดวย (ศาลากลางจงหวดพจตร, 2560)5. ประเพณอฐมบชา จ.อตรดตถ

อฐมบชา ตามพทธประวตเปนวนถวายพระเพลงพระบรมศพพระพทธเจาหลงจากทพระองคเสดจดบขนธปรนพพานมาแลว 8 วน ทงนชาวอำาเภอทงยง จ.อตรดตถ ไดจดงานเพอรำาลกถงพระองคขนโดยจดในชวงตงแต 15 คำาเดอน 6 จนถงวนแรม 8 คำา เดอน 6 อยในชวงเดอนพฤษภาคมของทกป ร วดพระบรมธาต (ทงยง) อ.ลบแล จ.อตรดตถ

81

งานดงกลาวจะจดขนตอเนองจากวนวสาขบชา ทงนงานจะแบงออกเปน 3 สวน คอ วนแรกตรงกบวนวสาขบชาจะมการทำาบญตกบาตรและเลยงภตตาหารเพล สวนวนท 2 – 8 ของงาน จะมการเพมการแสดงพระธรรมเทศนาและพธสวดอภธรรม และในวนท 9 วนสดทายจะตรงกบวนอฐมบชาซงจะมพธกรรมถวายพระเพลงพระบรมศพพระพทธเจาจำาลองซงชาวบานจะนำาไมไผมาสานเปนพระพทธเจาจำาลองและอญเชญมาประดษฐาน ณ ศาลาการเปรยญวดพระบรมธาต จากนนชาวบานจะเรมเวยนเทยนและมการเทศนาธรรม จากนนจงทำาการถวายพระเพลงพระบรมศพจำาลอง

ภายในงานจะมกจกรรมสงเสรมพระพทธศาสนา อาท การประกวดสวดมนตทำานองสรภญญะ การประกวดโคมแขวน โดยเฉพาะอยางยงในวนสดทายจะมประชาชนทกภาคสวน ทงพระสงฆ นกเรยน ชาวบานและองคกรภาครฐตางๆ มารวมตวทวดและมการแสดงบทบาทสมมตพทธประวตในจำาลองเหตการณตงแตประสต ตรสร ปรนพพานจนกระทงการถวายพระเพลงวงจดในลกษณะงานแสง สเสยง ผรวมงานจะตองแตงกายไวทกข ขาว ดำาหรอสสภาพ (การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2554, น. 157)

งานประเพณทนาสนใจทางการทองเทยวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ1. ประเพณบญคณลาน จ.อำานาจเจรญ

ประเพณบญคณลานของจงหวดอำานาจเจรญซงมการจดตามแบบประเพณพนบานอสานถกชใหเปนเทศกาลงานประเพณประจำาจงหวดขนโดยจะจดขนในเดอนยหรอเดอนมกราคมของทกปเพอ

82

เปนการทำาขวญขาวและบชาพระแมโพสพซงเปนขวญของขาวคอยดแลปกปกรกษา

การทำาบญคณลานจะทำาขนภายหลงจากการเกบเกยวขาวเสรจและจะนำาขาวมดเปนฟอนมากองรวมกนทลานนวดเปนกอง เรยกวา

คณลาน จากนนจงเชญพระภกษสงฆมาเจรญพระพทธมนต และ“ ”ถวายภตตาหาร จากนนจงทำาการปะพรมนำามนรอบกองขาว และคนทมาในงาน ตลอดจนววควายและเคร องมอทำานาเพอความเปนสรมงคล ทงนมลเหตการทำาบญคณลานหรอการทำาบญถวายขาวนน เกดจากพทธประวตครงพระพทธเจานามวา พระกสสปะ ไดมพนองสองคนทำานารวมกน ครงหนงคนนองตองการนำาขาวทำาขาวมธปายาสถวายแกพระกสสปะแตพชายไมยอม จงทำาการแบงนากนเพอทำา ทงนคนนองไดทำาการถวายขาวแดพระกสปะถง 9 ครง แตพชายถวายเพยงแคคร งเดยว คร นไปเกดในยคพระโคดม นองชายไดไปเกดเปนพราหมณนามอญญาโกญทญญะบบรลอรหนตเปนองคแรก สวนพชายไดเกดเปนสภททปรพาชกบวชในศาสนาแตไมไดพบพระพทธเจาแตส ำาเรจเปนอนาคามเปนอรยบคคลองคสดทาย เหตอานสงฆของการถวายขาวเปนทานนนมากจงเกดประเพณดงกลาวขนจนปจจบน (Nuzing, 2552)

ภายในงานนอกเหนอจากการทำาพธพทธาภเษกแลวนน ยงคงมการแสดงแสง ส เสยง การสาธตวถชวตอสาน การจดแสดงนทรรศการขาวหอมเมองอำานาจเจรญ ทงนยงคงมการจดแสดงและการประกวดตางๆ อาท การจดแสดงและจำาหนายสนคาผลตภณฑชมชน การประกวดประกอบอาหารพนบาน การประกวดขบวนแห (ททท.สำานกงานอำานาจเจรญ, 2555)

83

2. ประเพณแหมาลยขาวตอก จ.ยโสธรประเพณแหมาลยขาวตอก เปนประเพณทมเอกลกษณเฉพาะตว

ของชมชนบรเวณลมนำาชแหงบานหยาดฟา ต.ฟาหยาด อ.มหาชนะชย จ.ยโสธร ทงนชาวบานจะนำาขาวตอกมารอบเปนสายยาสเพอแทนดอกมณฑารพซงดอกไมดงกลาวปรากฎชอในพระสตตนตปฎก บทปรนพพานสตรวาเปนดอกไมทอยบนสวรรคชนดาวดงสและมกลนหอมพเศษโดยดอกมณฑารพจะบานกตอเมอมเหตการณสำาคญๆทเกยวของกบพระพทธเจา คอ คราวประสตร ตรสร ปรนพพาน จาตรงคสนนบาตและแสดงธรรมจกกปปวตนสตร

ประเพณนมความเปนมาครงเมอพระพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานทเมองกสนารา ดอกมณฑารพไดรวงหลนทงกานและกงประหนงเปนการแสดงความเสยใจทมตอการจากไปของพระพทธเจา ดงนนเมอเหลาขาราชบรพารและประชาชนจงไดพากนมาถวายสกการะพระบรมศพและยงเกบดอกมณฑารพมาสกการะเพอร ำาลกถงพระพทธเจา เมอกาลเวลาผานไปดอกมณฑารพเกดเหยวแหงและหมดไปและเพอเปนการรำาลกถงพระพทธเจาและเหตการณสำาคญตางๆ ชาวบานจงนำาเอาขาวตอกมาสกการะบชาเพราะถอวาขาวเปนสงทมคณคาและเปนของสงทมนษยไมสามารถขาดได

การบชาพระพทธเจาดวยขาวตอกเกดขนไมแนชด แตเชอวาพระสงฆจะใชขาวตอกในการโปรยทาน ตอมาจงมการประดษฐตกแตงใหสวยงามขนและมการสบทอดกนเรอยมาจนกระทงจากความสวยงามกลายเปนการประกวดประชนขนและเรมมการแหจนกระทงจดเปนงานขนมาและหลายเปนงานทยงใหญโดยภายในงานจะมการประกวดมาลย

84

ขาวตอกหลากหลายประเภทชงถวยพระราชทานจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร และมการฟอนรำาประกอบขบวนแหมาลยโดยงานดงกลาวจะจดขนตรงกบวนมาฆบชา ราวเดอน 3 ของทกปซงตรงกบเดอนกมภาพนธและมนาคม3. ประเพณบญบงไฟ จ.ยโสธร

ประเพณบญบงไฟ เปนประเพณทจดขนเพอวตถประสงคในการขอฝนจากพญาแถนซงเปน 1 ใน 12 ฮตของชาวอสาน แตจงหวดทมชอเสยงอยางมากในการจดประเพณและถอเปนประเพณประจำาจงหวดและเพอการทองเทยวดวยนน คอ จงหวดยโสธร จดขนบรเวณทวาการอำาเภอเมองยโสธร โดยนยมทำากนในเดอน 6 หรอ 7 อยในราวเดอนพฤษภาคม ซงเปนชวงฤดทำานา ตกกลา หวานไถ

ประเพณการจดบงไฟ เปนการสงอาณตสญญาณแกพญาแถน ผใหฝนลงมายงโลกซงเกดขนในตำานานทหลากหลาย แตทรจกกนดคอตำานานของพญาคนคาก ผซงเปนโอรสของกษตรยภายหลงจากทประสตขนและขนครองราชย สรรพสงตางๆจงถวายตวเปนบรวารจนกระทงพญาแถนโกรธจงไมเปดประตสวรรคไมใหนาคลงมาเลนนำาตามปกตเพอไมใหเกดฝนลงมาพนดน จงทำาใหเกดความเดอดรอนแกประชาชน ดงนน พญาคนคากจงขนไปปราบพญาแถนจนชนะและสงใหพญาแถนสงฝนลงพนดนตามเดมโดยจะใหอาณตสญญาณในการจดบงไฟขนฟา

ภายในงานนอกเหนอจะมการแหนางแมวแลวนน ยงมการละเลนทสอไปทางสญลกษณทางเพศหรอการมเพศสมพนธซงทกอยางเปนความเชอในการทำาใหฝนตกลงมา อาท การสรางบกแปนและขนเพด

85

หรออวยวะเพศหญงและเพศชาย หรอการทำาตกตาซงสวนใหญเปนรปลงในทารวมเพศ ทงนแสดงถงสญลกษณเพศชายทแทนฟาและเพศหญงทแทนดนซงทงสองปจจยทำาใหเกดนำาฝนลงมาสดนกอใหเกดความเจรญเตบโตของสรรพสง และเพอเปนการเตอนฟาดนและพญาแถนไมใหลมหนาทจงมการจดบงไฟขน ตลอดจนมการเซงบงไฟ ทงนกจกรรมหลกๆ ของงาน คอ การประกวดบงไฟ ทงความสง ความสวยงาม (บงไฟเอ) บงไฟโบราณ ประกวดกาพยเซง ตลอดจนขบวนแหบงไฟตางๆ เพอดงดดนกทองเทยว

ปจจบน การแ

86

แผนบรหารการสอนประจำาบทท 8การสรางมลคาเพมทางการทองเทยวและบรการดวยวฒนธรรมและ

ภมปญญา

หวขอเนอเรอง1. ความสำาคญในการสรางมลคาเพมกบสนคาและวฒนธรรมโดย

ใชวฒนธรรมและภมปญญา2. แนวคดในการสรางมลคาเพมใหก บสนคาและบรการดวย

วฒนธรรม3. กรณศกษาจากงานวจยในการสรางมลคาเพมของสนคาและ

บรการโดยเชอมโยงวฒนธรรมและภมปญญาทองถน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม1. อธบายแนวคดเกยวกบการสรางมลคาเพมใหกบสนคาและ

บรการในธรกจทองเทยวและบรการได2. ยกตวอยางธรกจทเกยวของกบอตสาหกรรมบรการตางๆและ

นำาเสนอถงเหตและปจจย ตลอดจนกระบวนกรในการนำาวฒนธรรมและภมปญญาญาไปประยกตใชเพอสรางมลคาเพมได

3. สามารถออกแบบสนคาและบรการดานอตสากรรมบรการในแนวคดการสรางมลคาเพมไดในรปแบบโครงงานและนำาเสนอ

87

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน1. รปแบบโครงงาน2. ทำาแบบทดสอบประจำาบทท 83. ศกษาเนอหาจากเอกสารประกอบการสอนบทท 84. สอนโดยใหทำาโครงงานและสาธต5. ศกษาจากสอวดทศน

สอการเรยนการสอน1. เอกสารประกอบการสอนบทท 82. คอมพวเตอรพรอมโปรแกรมนำาเสนอ MS PowerPoint3. สอวดทศนโดยโปรแกรมทางอนเตอรเนต4. อปกรณสาธต

การวดผลและประเมนผล1. ประเมนจากการแสดงความคดเหนภายในชนเรยน2. ประเมนจากการคนควาดวยตนเอง3. ประเมนจากการแบบทดสอบทายบท4. ประเมนจากการสอบปลายภาค

88

บทท 8การสรางมลคาเพมทางการทองเทยวและบรการดวยวฒนธรรมและ

ภมปญญา

หากกลาวถงสนคาทางการทองเทยวและบรการแลวนน สงสำาคญทตองกลาวถงเปนอยางยงทำาใหเกดการดงดดทางการทองเทยวสำาหรบนกทองเทยว นนคอ ทรพยากรทางการทองเทยวและบรการทถกนำามาใชเปนสอกลางทางการทองเทยวและทำาใหเกดรปแบบทางการทองเทยวทหลากหลายมากยงขน อาท ในเชงการทองเทยวจะเหนไดจากรปแบบการทองเทยวเชงวฒนธรรมทมการเปลยนแปลงรปแบบ

89

กจกรรมการทองเทยวทคำานงถงประสบการณของนกทองเทยวกบทรพยากรทางวฒนธรรมหรอภมปญญาทเฉพาะเจาจงในการสรางรปแบบการทองเทยว เชน การทองเทยวเชงสรางสรรค เปนตน ทงนยงรวมไปถงแหลงทองเทยวทมการสนองความทรงจำาในอดตของนกทองเทยวซงสอดคลองกบแนวคดการโหยหาอดต (Nostalgia) ทดงวฒนธรรมเกาๆในอดตมาสรางประสบการณใหกบนกทองเทยวเพอใหเกดความแปลกใหม เชน ตลาด ร.ศ. 124 จ.กาญจนบร ตลอดจนงานภาคบรการอนๆ อาท ธรกจโรงแรม ทดงวฒนธรรมและภมปญญาเขาไปเปนสวนหนงของการแสดงสญลกษณของความเปนไทยและการเพมมลคาของวฒนธรรมและภมปญญานนๆใหมราคาทสงขน อาท การตกแตงภายในตางๆดวยสอทางวฒนธรรมหรอการจำาหนายสนคาพนบานหรอทองถนในรปแบบการนำาเสนอใหมหรอทนสมยซงเปนไปในแนวทางเดยวกนกบธรกจรานอาหารและรานขายของทระลกทปรบตวในเรองของผลตภณฑทเกดจากวฒนธรรมและภมปญญาของชมชนใหทนสมยและสอดคลองกบความตองการของนกทองเทยว เหตนจงเปนสาเหตหนงในการปลกกระแสหรอกระตนใหเกดพฒนาสนคาและผลตภณฑทางการทองเทยวอยางตอเนองในปจจบน

ความสำาคญในการสรางมลคาเพมกบสนคาและวฒนธรรมโดยใชวฒนธรรมและภมปญญา

การพฒนาสนคาและบรการตางๆ ทางการทองเทยวในปจจบนเปนสงทจำาเปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงในการพฒนาสนคาชมชนทดงเอาวฒนธรรมและภมปญญาตางๆของชมชนมาใชในการนำาเสนอในรปแบบผลตภณฑสำาหรบการทองเทยวและบรการ ทงนเนองจาก

90

ผลตภณฑทางการทองเทยวทมอยจำากด รวมถงตลาดทวางขายคอนขางจำากดดวย ทงนอาจเกดจากความลาสมยในการปรบตวเขากบเทคโนโลยและรปแบบทเปลยนแปลงไปทจะทำาใหเกดเปนมาตราฐานของผลตภณฑนนขน นอกจากนยงเกดขนจากปญหาการขาดกระบวนการพฒนาดานการผลตทถกตองและระบบการจดการทด อกทงการสรางมลคาเพมจากภมปญญาใหเปนทตองการของตลาดยงคงไมสามารถทำาไดอยางชดเจน เหตนจงทำาใหเกดการพฒนาและสนบสนนในภาคตางๆเพอเรงรดและกำาหนดยทธศาสตรตางๆใหเกดเปนอตสาหกรรมทเตบโตและแขงขนได ทงน กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมไดกำาหนดยทธศาสตรในการพฒนาธรกจอตสาหกรรมโดยใชทนวฒนธรรมและภมปญญาโดยใชทนทางวฒนธรรมทมอยเดม (หนงสอพมพอคอนนวส, 2558.)

ทงน ทนทางวฒนธรรมเปนปจจยหนงทสำาคญของทนทางสงคมกอปรกบเปนจดแขงทนำาไปสทนทางดานเศรษฐกจและทนทรพยากรธรรมชาตซงถอวาเปนการทนทำาใหเกดการขบเคลอนทดของการสรางใหเกดความกนดอยของมนษยในสงคมทเขมแขง ตลอดจนตอยอดใหเกดการสรางสรรคและตอยอดทางผลตภณฑการบรการทางวฒนธรรมอยางมคณคาทงดานเศรษฐกจและสงคมโดยการสรางเสนทางทองเทยวทางวฒนธรรมและการสรางตนแบบหรอตอยอดผลตภณฑทเกดจากทนมรดกทางวฒนธณรมใหเกดมลคาทเพมขนซงอาจสามารถแบงออกเปน 1 ลกษณะ คอ

1. การสงเสรมการสรางผลตภณฑแกชมชน อนเปนการอนรกษและสบทอดมรดกภมปญญาในทองถนใหคงอย อาท การพม

91

นาผลตภณฑดนเผาสมยหรภญไชยของกลมป นดนเผาบานสนเหมอง จ.ลำาพน, โครงการสรางสรรคผลตภณฑชมชนโดยทนทางวฒนธรรมจากแหลงเตาเผาบานบางปน อ.เมอง จ.สพรรณบร

2. การสรางสรรคผลตภณฑจากมรดกศลปวฒนธรรม ซงเปนการประยกตใชมรดกศลปวฒนธรรมประจำาชาตมาใชในรปแบบใหมอนเปนอนรกษและสบทอดอกแนวทางหนง อาท โครงการผลตของทระลกพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป เปนการคดเลอกผลงานดานทศนศลปของศลปนมาจดทำาเปนตนแบบผลตของทระลก และโครงการพฒนาตนแบบผลตภณฑตนแบบจากมรดกศลปวฒนธรรมโดยสำานกชางสบหมวงไดมการพฒนาตนแบบผลตภณฑจากงานศลปะประยกตและงานศลปกรรมอนๆ

3. การเพมมลคาทางเศรษฐกจจากแหลงมรดกศลปวฒนธรรม ในดานการทองเทยวเปนการนำาเสนอในรปแบบเสนทางทองเทยวเชงวฒนธรรมทเกดจากการบรณาการกบแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม วถชวต ความเชอ ภาษา วรรณกรรมและผลตภณฑตางๆ ซงเปนการสรางรายไดสชมชนและยงเปนการสบทอและอนรกษ ตลอดจนเผยแพรความรความเขาใจในดานมรดกวฒนธรรมของชาตอกดวย

อยางไรกตาม การนำาทนทางวฒนธรรมมาใชประโยชนในการสรางมลคาเพมนนคงเปนงานทไมสามารถทำาไดเพยงฝายใดฝายหนงแตตองอาศยความรวมมอจากทงภาครบและเอกชนทมจดมงหมายเดยวกนซง

92

นอกเหนอจากการรกษาไวซงมรดกทางวฒนธรรมของชาตแลวนน ยงตองเปนไปเพอสรางความซาบซงตอคณคาของผลตภณฑแตละชนอยางยงยนอกดวย (สหวฒน แนนหนา, ม.ป.ป.)

ทงน การสรางมลคาเพมทางการทองเทยวและบรการโดยใชวฒนธรรมและภมปญญานนยงสอดคลองกบประเดนเศรษฐกจสรางสรรคทกลาวถง การสรางมลคาสนคาและบรการทเกดจากความคดของมนษยในสาขาการผลตอนจะทำาใหเกดเปน อตสาหกรรม“สรางสรรค ซงเปนกลมทตองใชความตดสรางสรรคเปนปจจยหลก”โดยแนวคดเศรษฐกจสรางสรรคนนเปนการขบเคลอนเศรษฐกจทใชองคความร การศกษา การสรางสรรคงาน และการใชทรพยสนทางปญญาเชอมโยงกบรากฐานทางวฒนธรรม การสงสมความรทางสงคม ตลอดจนเทคโนโลยและนวตกรรมสมยใหม อนง อตสาหกรรมสรางสรรค มการแบงประเภทโดยยดกรอบองคการความรวมมอทางการคาและการพฒนา หรอ UNCTAD ซงแบงออกเปน 4 ประเภทซง 2 ใน 4 เปนกลมทเกยวของกบดานศลปะวฒนธรรม คอ กลมมรดกทางวฒนธรรมและประวตศาสตร กอปรดวย งานฝมอ การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและทางประวตศาสตร ธรกจอาหารและการแพทยแผนไทย อกกลมคอ กลมศลปะ กอปรดวยศลปะการแสดงและทศนศลป ในการนไดมการกำาหนดแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรคของประเทศไทยอยางชดเจนเพอนำามาขบเคลอนเศรษฐกจประเทศไทยโดยใชรากเหงาทางวฒนธรรมและภมปญญามาเชอมโยงซงประเดนยทธศาสตร ดงน

93

1. ประเดนยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรคไทย ไดมการกำาหนด ดงน

1.1 การพฒนาเศรษฐกจสรางสรรคควบคไปกบการพฒนาเศรษฐกจฐานความร เปนการพฒนาเศรษฐกจบนพนฐานองคความรทแทจรงและนวตกรรมเพอสรางมลคาเพมทางทนวฒนธรรมและภมปญญาทมอยใหเกดการสรางสรรคผลตภณฑครบหวงโซการผลต

1.2 กำาหนดนโยบายเศรษฐกจสรางสรรคของประเทศและบรณาการการดำาเนนงานของหนวยงาน ควรมการกำาหนดแนวทางการปฏบตงานของแตละหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนอยางชดเจนเพอระดมความคดในการจดทำาแผนแมบทในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

1.3 การปรบโครงสรางการผลตและบรการของประเทศอยางตอเนอง โดยใชความคดสรางสรรคผนวกเขากบกระบวนการทกขนตอนของหวงโซการผลตโดยใชหลกสำาคญของแนวคดเศรษฐกจสรางสรรคทมการเชอมโยงการพฒนาทงภาคเกษตร อตสาหกรรมและบรการบนพนฐานของวฒนธรรมและภมปญญาทองถนกบการใชองคความรและนวตกรรมเขามามสวนรวม2. ประเดนยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาโครงสรางพนฐาน

และสภาพแวดลอม ไดมการกำาหนด ดงน2.1 การพฒนาปจจยแวดลอมทกระตนในภาคเอกชนลงทน

ผลตสนคาเชงสรางสรรค โดยการเพมมาตราการในการดดดดให

94

ตางชาตเขารวมลงทนกบภาคเอกชนและชมชนในการพฒนาสนคาเชงสรรค

2.2 การพฒนาระบบฐานขอมล สอสารและคมนาคมทมประสทธภาพ เพอเปนการรองรบภาคการผลตสรางสรรค อกทงยงตองประยกตใหกบบรบทของชมชนและวฒนธรรมทองถน

2.3 การใหคณคาตอทรพยสนทางปญญาจากความคดสรางสรรค โดยการกำาหนดมาตราการตางๆ ตลอดจนทบทวนปญหาและอปสรรคตางๆ ของมาตราการและกฎหมายทเกยวของใหเปนประโยชนแกการพฒนาประเทศ

2.4 การศกษาวจยและพฒนาเชงลกในสาขาเศรษฐกจสรางสรรคและทนวฒนธรรม โดยการสงเสรมการวจยใหครอบคลมประเดนประเภทของเศรษฐกจสรางสรรคใหสามารถสรางมลคาทางเศรษฐกจและนำาเสนอสตลาดทงภายในและนอกประเทศ

2.5 การจดและพฒนาพนทเปนแหลงเรยนรนอกหองเรยน เพอเปนการสรางสรรค การสรางแรงบนดาลใจ เปดเวทในการแสดงออกและศนยรวมการแลกเปลยนความรซงกนและกนทงภาควชาการและธรกจ ตลอดจนผเกยวของ3. ประเดนยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาผประกอบการ

ธรกจและบคลากรดานสรางสรรค2.6 การขบเคลอนและสรางโอกาสใหกบผประกอบการ

เปนการพฒนาและเพมความสามารถทางการแขงขนใหกบผประกอบการใหมความสรางสรรคโดยการเพมองคความรและ

95

พฒนาทกษะตางๆในการตอยอดสนคาตรงความตองการของตลาดและกระแสทเปลยนแปลงไปในปจจบน ตลอดจนการพฒนาศกยภาพในการใชประโยชนจากการสรางความไดเปรยบทางความหลากหลายและเอกลกษณทางวฒนธรรมเพอสรางเศรษฐกจและสงคมสรางสรรค

2.7 การพฒนาบคลากรวชาชพเชงสรางสรรค อนเปนการตอบโจทยความตองการทางเศรษฐกจและประชาชนอยางแทจรงจงตองมการรวมมอระหวางสถานศกษากบภาคการผลตเพอนำามาปรบปรงเพอใหการศกษาสนองความตองการบคลากรทยงขาดแคลนในสาขานนๆ4. ประเดนยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาดานสถาบนและ

การตดตามประเมนผล 4.1 การพฒนาสถาบนและบรณาการบทบาทของสถาบนท

เกยวของใหเชอมโยงเปนเครอขายเพอสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรค โดยการสงเสรมสถาบนทมบทบาทสนบสนนภาคเอกชนการผลตสนคาสรางสรรคใหเพยงพอกบความตองการ ตลอดจนกำาหนดหนวยงานกลางในการรบผดชอบเรองการพฒนาและตดตามความกาวหนาของการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรค

4.2 กำาหนดใหมกลไกการดำาเนนการตดตามและประเมนผลการขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจสรางสรรคอยางเปนระบบและตอเนอง โดยการกำาหนดเครองมอในการตดตามอยางชดเจนและมประสทธภาพและมการดำาเนนการอยางตอเนองเพอนำาสการ

96

ปรบปรงและวางแผนยทธศาสตรตอไป (TAT Review, ม.ป.ป.)

แนวคดในการสรางมลคาเพมใหกบสนคาและบรการดวยวฒนธรรมปจจบนธรกจทางดานการบรการ แมวาจะมขยายตวทางดาน

เศรษฐกจมากกตามแตในดานการแขงขนกมอตราสงดวยเชนกน ดงนนจงมการพฒนาธรกจของแตละองคกรตามแนวทางทางดานธรกจของตนเองซงการขยายธรกจสามารถทำาได 2 วธ คอ การตอยอดหรอสรางผลตภณฑใหมและการขยายตลาดหรอหากลมลกคาใหม โดยเฉพาะอยางยง การสรางมลคาเพมกบสนคาและบรการเปนแนวทางหนงทเกดขนเนองจากมความหลากหลายทางดานกระบวนการในการดำาเนนการโดยการสรางมลคาดงกลาวจดเปนการตงราคาทางจตใจทเกดจากประเมนคณคาเปรยบเทยบกบตนทนทเสยไป ทงนมลคาดงกลาวมความไมแนนอนหรอจะมากหรอนอยขนอยกบสถานการณ สภาพแวดลอม ลกษณะและความรสกของแตละคน ทงนแนวคดการสรางมลคาเพมไดมการกำาหนดขนจากหลากหลายนกวชาการและองคกรซงสามารถรวบรวมพอสงเขป ดงน

แนวคดหนงคอการสรางมลคาเพมโดยใชเครองมอ คอ Value Position canvas และ Design Thinking Process โดยมรปแบบและกระบวนการดงน

1. Value Position canvas หรอ แมแบบการเสนอคณคา ซงคดโดย Alexander osterwalder ไดใชแนวคดดงกลาวในการสรางมลคาเพมเพอจะสามารถพฒนาสนคาหรอรปแบบการบรการทตอบโจทยตามความตองการของลกคา ทงนในสวนของ Value

97

Position canvas ประกอบไปดวย 2 สวน คอ Customer Segment หมายถง แผนภาพการวเคราะหขอมลลกคาเพอรบทราบความตองการทแทจรงของลกคากอปรดวย 3 สวน คอ Customer Job, Pain และ Gain ซงสามารถอธบายไดดงน

- Customer Job คอ การศกษาความตองการขนพนฐานของลกคาทมตอสนคาและบรการซงตองมองทงดานกายภาพแลพอารมณความรสกของลกคา

- Pain คอ ปญหา ความกงวลและความยงยากทลกคากำาลงเผชญ กลาวคอ สงทกดขนภายหลงจากการใชบรการซงอาจเกดจากตนเองหรอคแขงกได อาจหมายรวมถงสงทเปนความกลวทอยในใจของลกคา

- Gain คอ ความคาดหวงพเศษทเหนอความตองการพนฐานหรอทางเลอกอนๆ สงนทำาใหลกคาเกดความประทบใจมากยงขนซงอาจเปนไปในรปแบบประสบการณทไดจากการใชบรการหรอการบรการทเกดขนหลงการขายทยอดเยยมอกสวนหนง คอ Value Position คอ แผนแสดงคณคาของ

สนคาและบรการทถกนำาเสนอในรปแบบหลกและทางเลอกเพมใหแกลกคาเพอกำาหนดคณคาผานการสงมอบสนคาและบรการสลกคา วธดงกลาวจะทำาใหคณทราบวาคณจะเตมเตมความตองการและสรางความประทบใจแกลกคาอยางไรซงแนวทางดงกลาวประกอบดวย 3 สวน คอ Product or Service, Pain Reliever และ Gain Creator ซงสามารถอธบายไดดงน

98

1. Product or Service คอ คณคาทสนคาหรอบรการทจะนำาเสนอตอลกคา เปนการคำานงถงคณลกษณะและประโยชนทลกคาจะไดรบอนเปนการตอบโจทยในสวนของ Customer Job โดยทเราจะตองสรปใหไดวาสนคาและบรการควรจะออกมาเปนอยางไร

2. Pain Re