The Programme is co-funded by the European Union (ERDF) and the National Funds of Greece and Bulgaria

FOLKLORE BRIDGE PROJECT

Η ΦΎΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΆΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ CHECHA

Collection

1

 

     

The Project is co‐funded by the European Regional development Fund  and by national funds of Greece and Bulgaria  

FOLKLORE BRIDGE PROJECT  

 

 

 

 

 

 

Λαογραφικές Γέφυρες 

 

 

Η Φύση και οι άνθρωποι της Checha 

2

 

Το  σύνολο  των  συλλογών  "Λαογραφικές  γέφυρες"  έχει  καταρτιστεί  κατ 'εφαρμογή  του  έργου  «Λαογραφική  Γέφυρα»  στο  πλαίσιο  του  Ευρωπαϊκού Προγράμματος Εδαφικής Συνεργασίας Ελλάδα ‐ Βουλγαρία 2007 ‐ 2013. 

Ο  επικεφαλής  εταίρος  του  έργου  είναι  ο  Δήμος  Satovcha  με συνεργαζόμενους εταίρους του προγράμματος τον Δήμου Κάτω Νευροκοπίου, στην Ελλάδα  και  το  Κοινοτικό  Κέντρο  Prosveta  1937,  του  χωριού  Pletena  του  Δήμου Satovcha.  Ο  κύριος  στόχος  του  έργου  είναι  να  συμβάλει  στην  μακροπρόθεσμη διατήρηση  της  συγκεκριμένης  πολιτιστικής  κληρονομιάς  της  διασυνοριακής περιοχής  της  κοιλάδας  του  ποταμού  Μέστα.  Η  Διατήρηση  και  η  εκμάθηση  των τοπικών  παραδόσεων  μέσω  κοινών  πολιτιστικών  και  κοινωνικών  εκδηλώσεων δημιουργεί  νέα  εικόνα  στην  διασυνοριακή  περιοχή,  η  οποία  αυξάνει αναμφισβήτητα  το  ενδιαφέρον  των  επισκεπτών  της  διασυνοριακής  περιοχής  και συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. 

Οι δραστηριότητες του έργου συμβάλλουν, αν και σε περιορισμένη μορφή, στην  τεκμηρίωση  της  πολιτιστικής  κληρονομιάς  της  περιοχής.  Η  περιοχή  είναι γνωστή  για  το  πολύ  καλά  διατηρημένο  και  μοναδικό  της  πολιτισμό, συμπεριλαμβανομένης  της  λαογραφίας,  τον  τρόπο  ζωής  των  κατοίκων,  τις παραδόσεις  τους,  την  τοπική γαστρονομία και άλλα πολιτιστικά στοιχεία.  Το  έργο αυτό  έχει  ως  στόχο  όχι  μόνο  να  συμβάλει  στην  ανάπτυξη  του  συνεργατικού πνεύματος  μεταξύ  των  κοινοτήτων  και  στις  δύο  πλευρές  των  συνόρων,  αλλά  και στην  αύξηση  της  υπερηφάνειας  για  τους  είδους  τους  κατοίκους  της  περιοχής, παρουσιάζοντας τη μοναδική πολιτιστική κληρονομιά. Οι τελικοί στόχοι του έργου είναι  να  τεθούν  τα  θεμέλια  ενός  διασυνοριακού  σχολείου  για  τις  πολιτιστικές παραδόσεις  της  περιοχής.  Το  σχολείο  θα  λειτουργεί  στα  πλαίσια  του  Κοινοτικού Κέντρου Prosveta 1937, στο χωριό Pletena, το οποίο θα προσελκύσει το ενδιαφέρον στο μέλλον και το οποίο θα συμβάλει στις μελέτες και στην σταδιακή και συνολική αποκάλυψη  και  τεκμηρίωση  της  πολιτιστικής  κληρονομιάς  της  διασυνοριακής περιοχής.  

Οι  έρευνες  και  οι  αποστολές  πραγματοποιήθηκαν  στην  περιοχή  με  τη συμμετοχή  των  τοπικών  ιστορικών  και  πολιτιστικών  συλλόγων  από  το  Δήμο Satovcha,  οι  μαθητές  από  τα  δημοτικά  γυμνάσια  και  μια  ομάδα  καθηγητών  και φοιτητών  από  το  Εθνικό  Λύκειο  Αρχαίων  Γλωσσών  και  Πολιτισμού  Αγίου Κωνσταντίνου  Kiril  Filosof,  από  την  Σόφια  καθώς  και  ένας  εμπειρογνώμονας  για πολιτιστικά ζητήματα από την Ελλάδα. 

 Κάθε συλλογή στο σύνολο εστιάζει σε ένα συγκεκριμένο θέμα: ‐ Φύση και άνθρωποι στη Checha ‐ Veda Slovena – μία μαγική παρακαταθήκη ‐ Νόημα ζωής, έθιμα και παραδοσιακός τρόπος ζωής  ‐ Τα τραγούδια και οι χοροί της Checha ‐ Οι πέτρινες βρύσες του Checha. 

Ήταν πολύ δύσκολο να συλλεχθούν οι πληροφορίες και τα υλικά μεταξύ των πέντε  συλλογών.  Ο  λόγος  είναι  ότι  στην  πραγματική  ζωή  είναι  οι  διαφορετικές πτυχές του ίδιου πράγματος – η καθημερινή ζωή, ο πολιτισμός, ο τρόπος ζωής των ανθρώπων  της  συγκεκριμένης  περιοχής.  Δεδομένου  ότι  η  προσωπικότητα  του 

3

καθενός  έχει  την  ακεραιότητά  του  και  είναι  αδύνατο  να  διαχωριστούν  η ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου από τη γνώση του εν λόγω προσώπου ή τον τρόπο που το πρόσωπο επικοινωνεί, είναι επίσης αδύνατο να διαχωριστεί το τραγούδι από το χορό, από τα έθιμα, τις παραδοσιακές στολές, τη φύση, την καθημερινή ζωή και την ιστορία  των ανθρώπων  της περιοχής.  Συνεπώς,  ο  διαχωρισμός σε πέντε συλλογές είναι ο μόνος τρόπος. 

Οι συλλογές αυτές δεν είναι απαραίτητος μόνο επιστημονικές εργασίες ώστε να  είναι  απόλυτες  και  πλήρης.  Αποτελούν  όμως  ένα  μικρό  αλλά  επιτυχημένο  εγχείρημα  για  τη  συμμετοχή  των  ανθρώπων  από  την  περιοχή  του  έργου  κατά  τη διαδικασία  της  μελέτης  και  της  διατήρησης  της  πολιτιστικής  κληρονομιάς, προκειμένου να αποκαλυφθεί και να διατηρηθεί η ταυτότητα της τοπικής κοινωνίας με  τις  παραδόσεις  του  τόπου  και  τη  συνολική  πολιτιστική  ιστορία.  Αυτή  η προσπάθεια είναι μόνο ένας από τους τρόπους για την εξασφάλιση των αξιών και το  ειρηνικό  μέλλον  στην  διασυνοριακή  περιοχή  ανάμεσα  στην  Ελλάδα  και  τη Βουλγαρία  των    δύο  μελών  κρατών  της  Ευρωπαϊκής  Ένωσης.  Οι  συλλογές στοχεύουν στην τεκμηρίωση και στην προσπάθεια για την πρακτική εφαρμογή των ευρωπαϊκών αξιών για την πολιτιστική πολυμορφία και ταυτότητα των κοινοτήτων όχι  μόνο  το  περιεχόμενο  αλλά  και  ως  μια  προσέγγιση  για  τη  συμμετοχή  των κατοίκων της περιοχής για τη διατήρηση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. 

Στη διασυνοριακή περιοχή της κοιλάδας του ποταμού Μέστα ζουν άνθρωποι με κοινές ρίζες, με κοινές πολιτιστικές  ταυτότητες, η οποία έχει  την  ιδιαιτερότητά της και από τις δύο πλευρές των συνόρων και ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια των ετών έχει γίνει πλουσιότερη και πιο ποικιλόμορφη.    

Η  αξία  του  έργου  αυτού  είναι  ότι  συνδέεται  με  το  γεγονός  ότι  η  τοπική ιστορικός και οι μαθητές από το γυμνάσιο δεν ήταν μόνο απλοί παρατηρητές στην διαδικασία συλλογής και  τεκμηρίωσης του πολιτιστικού αποθέματος της περιοχής. Ήταν οι πραγματικοί φορείς υλοποίησης του συνόλου του έργου και οι εξωτερικοί εμπειρογνώμονες απλά καθοδηγούσαν ώστε να γίνει η σωστή εργασία σύμφωνα με τον  τρόπο  λειτουργίας  του  Εθνικού  Λυκείου  Αρχαίων  Γλωσσών  και  Πολιτισμού  το οποίο ήταν ο καθοδηγητής τους και ο σύμβουλος τους. Αυτή η προσέγγιση είναι πιο περίπλοκη  και  απαιτεί  περισσότερες  προσπάθειες  και  χρόνο  αντί  για  μία  ομάδα εμπειρογνωμόνων  από  ένα  επιστημονικό  ινστιτούτο  το  οποίο  θα  τα  έκανε  όλα. Ωστόσο,  είμαστε πεπεισμένοι  ότι  η  προσέγγιση αυτή  δίνει  την  πραγματική  έννοια των  προσπαθειών,  διότι  η  διατήρηση  και  η  ενασχόληση  με  την  πολιτιστική κληρονομιά είναι απαραίτητο πάνω απ 'όλα για τη ζωή εκείνων που την ασκούν.  

Η περιοχή  εφαρμογής  των αποστολών  είναι  η  γεωγραφική περιοχή Chech, αλλά οι συγκεκριμένες συνεντεύξεις και οι συλλογές αρχειακού υλικού  έχουν γίνει στους οικισμούς του Δήμου Satovcha για τη Βουλγαρία και Κάτω Νευροκοπίου για την Ελλάδα. 

Το  σύνολο  των  συλλογών  δημιουργήθηκε  για  να  χρησιμοποιηθεί  στα επόμενα  χρόνια  από  τους  εταίρους  του  έργου  στην  πρόθεσή  τους  να  συνεχίσουν την  οργάνωση  πολιτιστικών  σχολείων  για  τους  νέους,  για  επιστήμονες  και ερευνητές, οι οποίοι θα ερμηνεύσουν, θα τεκμηριώσουν και θα συμβάλλουν στην διατήρηση  της  πολιτιστικής  κληρονομιάς  της  περιοχής.  Οι  πληροφορίες  των συλλογών  έχουν ως σκοπό να χρησιμεύσουν  ως σημείο αναφοράς για βαθύτερες και  μακροχρόνιες  μελέτες,  ανάλογα  με  τα  επιστημονικά  ενδιαφέροντα  των ερευνητών‐ μελετητών.       

4

Οι πληροφορίες των συλλογών και των επιτόπιων ερευνών, που πραγματοποιήθηκαν το καλοκαίρι του 2012, βασίστηκαν σε μια σειρά από μελέτες που έγιναν μέχρι τώρα από ακαδημαϊκά ινστιτούτα, πανεπιστήμια και διάφορους ερευνητές.

Αυτές οι συλλογές προορίζονται για τους εκπαιδευτικούς, τους εργαζόμενους της κοινότητας, τις δημοτικές αρχές και εκπαιδευτικούς από την περιοχή του έργου, έτσι ώστε οι πληροφορίες αυτές να περιέλθουν σε γνώση των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή, ιδιαίτερα τους νέους. Θα πρέπει να είναι γνώστες της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου καθώς και υπερήφανοι για την πολιτιστική ποικιλομορφία και νιώσουν ήρεμοι και πνευματικά ισάξιοι με κάθε πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Από τους συντάκτες

5

Η αποστολή Δήμου Satovcha

Gergina Toncheva

Ιδρυτής και Διευθύντρια του Εθνικού Γυμνάσιο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμών

Αρχηγός Αποστολής

Μάρτιος, 2012

Η Satovcha μας καλωσόρισε με ένα χαμογελαστό ήλιο. Η καταπράσινη τρυφερότητα του

δάσους και τα λουλούδια στον κήπο γέμισαν τον αέρα με αρώματα της άνοιξης.

Οι κάτοικοι φιλόξενοι, έκαναν τις καθημερινές τους ενασχολήσεις αλλά όλοι χαμογελαστοί

μας χαιρετούσαν και ας ήμασταν ξένοι.

Φτάσαμε εδώ στα πλαίσια του έργου Λαογραφικές Γέφυρες:

Κα Georgieva Καμέλια

Ο κ. Λιουμπομίρ Mateev

και Gergana Toncheva – και εγώ

Πρώτο μας μέλημα ήταν να επισκεφθούμε τον Δήμαρχο Δρ Αρμπέν Mimenov. Ο Δήμαρχος

γνώστης της περιοχής . Σκόπιμα κάναμε την πρώτη διευκρινιστική γνωριμία μας εκεί και

προχώρησε στις εργασίες μας.

Ο κ. Karakolev ήταν ο πρώτος που μας συνάντησε. Είχε ενημερωθεί για την ώρα άφιξής μας.

Περίμενε να τελειώσει η επίσκεψή μας με τον Δήμαρχο και στη συνέχεια μας συνόδευσε

στο Μουσείο. Μια εντυπωσιακή συλλογή: Φύση, Ιστορία, καθημερινή ζωή η εθνογραφία

του τόπυ, ατμόσφαιρα εντυπωσιακή ... Δημιουργήθηκε με επαγγελματισμό, μεράκι και

πολλή αγάπη.

Το κύριο θέμα των συνομιλιών μας ήταν Veda Slovena του Stefan Verkovich. Ο συνάδελφος

εδώ κύριος Karakolev έδειξε γνώστης του αντικειμένου, με άποψη και θέσεις. Προφανώς

αυτό βασίζεται στις μακροχρόνιες μελέτες και παρατηρήσεις του. Χρησιμοποίησε τους δύο

τελευταίου τόμους του βιβλίου για να τεκμηριώσει τις απόψεις του. Συγκεκριμενοποιήσαμε

τις λεπτομέρειες και καθορίσαμε τους στόχους της μελλοντικής μας εργασίας.

Η συνάντησή μας με τους καθηγητές ήταν ευχάριστη και χρήσιμη για το έργο των

αποστολών του καλοκαιριού μας:

• Σκοπός - η συλλογή πληροφοριών σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά.

• Τόπος - Satovcha και οι οικισμοί που ανήκουν σε αυτή.

• Ημερομηνία - 28.06.2012 - 5.7.2012.

• Συμμετέχοντες –Τοπικοί δάσκαλοι και καθηγητές ιστορίας , μαθητές και καθηγητές από το

Εθνικό Λύκειο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμού Konstantin Kiril Filosof και μαθητές από το

λύκειο του Δήμου Satovcha.

6

Η Satovcha έχει το φιλόξενο κέντρο της - η πλατεία –τα λουλούδια, το πράσινο, τα

καταστήματα γεμάτο χαμογελαστό κόσμο και φυσικά ένα σιντριβάνι.

Λατρεύω να παρατηρώ τους ανθρώπους σε κάθε νέα περιοχή που επισκέπτομαι, στη

Βουλγαρία ή στον υπόλοιπο κόσμο, όπου κι αν πάω. Επιλέγω μια βολική γωνιά και

παρατηρώ τα πρόσωπα, τα ρούχα τους, τον τρόπο που μιλούν ... Έτσι τους γνωρίζω

καλύτερα. Εκατομμύρια ερωτήσεις πηγάζουν στο μυαλό μου και θα λάβουν την απάντησή

τους από τώρα και στο εξής. Το καλύτερο πράγμα σε αυτή την παρατήρηση ήταν τα παιδιά

και το γέλιο τους που αντηχούσε στην πλατεία. Αρκετό καιρό είχα να δω τόσο όμορφα και

χαμογελαστά παιδία σε ένα μέρος.

Μια ακόμη μου συνήθεια- δεν θα έφευγα από το χωρίο χωρίς να δοκιμάσω το ψωμί εκεί.

Σε ευχαριστούμε Satovcha! Το Ψωμί σου μας χόρτασε , τα παιδιά σας - και οι άνθρωποι του

τόπου σας μας γέμισαν με χαρά και ελπίδα. Στο επανιδείν

Ιούνης-Ιούλης, 2012

Και επιστρέψαμε, όπως σας είχαμε υποσχεθεί – η ομάδα των φοιτητών από το Εθνικό

Λύκειο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμού μαζί με τους εκπαιδευτικούς. Αυτή είναι η ομάδα,

η οποία θα βοηθήσει τους ντόπιους ιστορικούς και από κοινού με τους οποίους θα κάνουν

τις παρατηρήσεις, έρευνες και αναλύσεις σχετικά με τα πέντε βασικά θέματα:

- Η φύση και οι άνθρωποι του Checha

- Veda Slovena – μια μαγική παρακαταθήκη

- Μέσα ζωής, έθιμα και παραδοσιακός τρόπος ζωής

- Τα τραγούδια και οι χοροί της Checha

- Οι πέτρινες βρύσες της Checha

Το πρόγραμμα της αποστολής ξεκίνησε με μια υπαίθρια συναυλία στον προαύλιο χώρο του

λαογραφικού μουσείου της περιοχής Dabrash.

Υπήρξαν τραγούδια και χοροί. Και στη συνέχεια, χοροί και τραγούδια.

Το βουνό, οι ανθρώπινοι και το τραγούδι ενώνονται σε μια λαμπρή αρμονία της ζωής, τη

χαρά και την ομορφιά. Μπορείτε να παρακολουθήσετε, να ακούσετε και ξαφνικά να

νιώθετε ότι είστε ένα μέρος αυτής της μαγείας.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε, να αισθανθείτε ευτυχείς. Το βουνό γεννά τον άνθρωπο, ο

άνθρωπος γεννά το τραγούδι, το τραγούδι είναι η ψυχή του βουνού. Ένας ατελείωτος

κύκλος, μια αδιαίρετη και ασύγκριτη έννοια του ανήκειν.

Το πράσινο λιβάδι, τα ευωδιαστά λουλούδια και ο ζεστός ήλιος - δεν υπάρχει πιο υπέροχη

σκηνή από αυτή. Ο ήλιος απόλαυσε επίσης όλη αυτή την αρμονία και ομορφιά.

7

Ήταν μεγάλη τιμή για μας. Αυτό έγινε μόνο για μας - μόνο περίπου είκοσι άτομα. Η εύθυμη

διάθεση και η έμπνευση των καλλιτεχνών μας διαπέρασε.

Έτσι ακριβός ξεκίνησε η αποστολή μας στην Νότιο- Δυτική Ροδόπη, στον Δήμο Satovcha και

στους γύρω οικισμούς του δήμου.

Και μετά την συγκινητική εκδήλωση με τη συναυλία στο Dabrash, εδώ είμαστε - στο χωριό

Pletena 2 Ιουλίου. Τακτοποιηθήκαμε στη μεγάλη βεράντα του σπιτιού του φιλόξενου

οικοδεσπότη και ξεκινήσαμε τις συζητήσεις με τους ενδιαφέροντες συνομιλητές μας.

Ισμαήλ Ibishev – αρχιτεχνίτης και κατασκευαστής βρυσών και Rusi Kadrev - δάσκαλος της

βουλγαρικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Οι φοιτητές πήραν συνέντευξη σε καθένα έναν από

αυτούς .

Καθ’ όλη την διάρκεια των ερευνών και των δραστηριοτήτων ο Rumen είχε ενεργή

συμμετοχή. Έχοντας περάσει επιτυχώς της εξετάσεις, τώρα παρακολουθεί την 8η τάξη στο

Εθνικό Λύκειο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμών.

Επισκεφθήκαμε το σπίτι του Vabiv & Zanela Anavidzhievi. Έτσι είναι όπως μοιάζει μέσα από

τα μάτια του φοιτητή Radoslav Iliev: "Αυτό το αυθεντικό διακοσίων ετών σπίτι, το οποίο

κάποτε ήταν πλούσιο και ευρύχωρο δήγμα της βουλγαρικής αναγέννησης. Με όλες τις

ειδικές εγκαταστάσεις:. Poton (σοφίτα ), μεγάλη chardak (βεράντα) και Amam (μπάνιο).

Ωστόσο, μόνο το κύριο καθιστικό και δύο άλλα δωμάτια είναι κατοικημένα. Το σπίτι είναι

πολύ μεγάλο και πολύ δύσκολο για να διατηρηθεί. Δεν είναι όμως μόνο το κτίριο, αλλά και

τα απίστευτα ξυλόγλυπτα οροφής τα οποία βρίσκονται σε παρακμή λόγω της πτώσης των

τειχών. Ειδικά στο χωριό Pletena, ο αριθμός των παλαιών και εγκαταλελειμμένων σπιτιών

ήταν αρκετά. Σε Tuhovishta και Godeshevo διάσημα για την λιθοδομή , υπάρχουν πολλά

χωριουδάκια και σπίτια από πελεκητή πέτρα και πέτρα του γειτονικού ποταμού, τα οποία

πρέπει και χρίζουν επίσης καλύτερης συντήρησης και κάποια από αυτά μάλιστα χρίζουν

δυστυχώς και πλήρη αποκατάσταση γιατί η ζημιά είναι πολύ μεγάλη.

Στη συνέχεια πήγαμε στο χωριό Dolen με αξιόλογο αρχιτεκτονικό απόθεμα. Τα πέτρινα

σπίτια ήταν εντυπωσιακά και αγέρωχα στο πρόσωπο του χρόνου, διατηρώντας τις μνήμες

της ιστορίας, τις εκδηλώσεις , τα έθιμα και περιμένοντας για νέους κατοίκους να έρθουν να

το κατοικίσουν. Όπως και να έχει η μοίρα τους.

Σε ένα από τα ήσυχα δρομάκια συναντήσαμε έναν ηλικιωμένο άντρα . Μας ζήτησε ταπεινά

να μιλήσουμε μαζί του. Μιλήσαμε μαζί του. Μέσα από το λαμπερό χαμόγελό του μας είπε

το πιο σημαντικό - σας ευχαριστώ. Και αυτό είναι το πεπρωμένο.

Μια όμορφη μέρα. Πλήρεις από εντυπώσεις και εμπειρίες. Αυτό είναι το πεπρωμένο μας.

3 Ιουλίου, Valkosel

Baadin Mušov μας συνάντησε εδώ. Τον είχαμε γνωρίζουμε ήδη από τις συνομιλίες και από

τις εκδηλώσεις που είχαν προηγηθεί. Είναι δάσκαλος ιστορίας. Μας εξιστόρησε για την

μακρά ιστορία των 600 χρόνων του χωριού. Μας εξήγησε για τη γεωγραφική θέση και την

κοιλάδα του ποταμού Μέστα, σχετικά με τα μέσα διαβίωσης του πληθυσμού - την γεωργία

8

και την κτηνοτροφία, για την άνυδρη περιοχή, την έλλειψη νερού, για τις αντιξοότητες που

αντιμετώπιζαν, πράγμα που δημιουργούσε πολλές δυσκολίες και επιπλοκές για τους

αγρότες οι οποίοι καλλιεργούν καπνό και άλλες καλλιέργειες.

Το εντυπωσιακότερο στο Κοινοτικό Κέντρο Izgrev, το οποίο ιδρύθηκε το 1950 είναι ότι

διαθέτει 15 000 βιβλία. Πραγματοποιεί πολλές δραστηριότητες και διαθέτει ομάδες

διδασκαλίας, χορωδιακή ομάδα, χορευτική ομάδα καθώς και θεατρική ομάδα.

Η πολιτιστική ζωή εδώ είναι έντονη- κοινωνικές βραδιές, θεατρικές παραστάσεις, εργασίας.

Και ομιλίες για τις παραδόσεις και τα τραγούδια που υφίστανται στην περιοχή.

Το αποκορύφωμα της ιστορίας ήταν το Σχολείο Hristo Botev - πρωτοβάθμιας και

δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Περήφανα μοιράστηκε μαζί μας ότι στο Valkosel υπάρχουν

προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού. Ο πιο σημαντικός παράγοντας για την εν

λόγω δραστηριότητα είναι το ανθρώπινο δυναμικό της περιοχής.

Είμαστε στο Slashten. Πήγαμε στο κέντρο της κοινότητας, το οποίο ιδρύθηκε το 1928. Ο

γραμματέας Albena Pashova μας συνάντησε εκεί. Για να μας εντυπωσιάσει για το χωριό,

τόνισε ότι υπήρχε αύξηση του πληθυσμού, η γεννητικότητα αυξήθηκε. Αυτό είναι καλή

είδηση - Συγχαρητήρια! Smilen Manov - καθηγητής Ιστορίας μας ξενάγησε στον θρακικό

οικισμό, στη ρωμαϊκή γέφυρα, μας ενημέρωσε για την τοπική αρχιτεκτονική και τέλος μας

έδειξε την η κοίτη του ποταμού Μέστα, η οποία δείχνει και πολλές άλλες λεπτομέρειες και

πτυχές σχετικά με την σκληρή ζωή των κατοίκων του Chech. Οι άνθρωποι εδώ είναι

εργατικοί και φιλόξενοι. Τα κύρια μέσα της ζωής είναι η κτηνοτροφία και η

αμπελοκαλλιέργεια. Οι δραστηριότητες του κέντρου της κοινότητας συνδέονται με τη

λαογραφία. Το τραγούδι κυριαρχεί - είναι ανοιχτόκαρδο-χαρούμενο, μελωδικό,

μελαγχολικό και με πολλά στοιχεία λαϊκής σοφίας, αναζωογονεί την πνευματικότητα και

δίνει ελπίδα όταν οι άνθρωποι εργάζονται κάτω από σκληρές συνθήκες ή όταν

διασκεδάζουν.

Το αποκορύφωμα της ιστορίας ήταν και πάλι το σχολείο. Ιδρύθηκε το 1926. Παρέχει πλήρη

εκπαίδευση - τόσο για την πρωτοβάθμια όσο και στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση .

Περισσότεροι από 300 φοιτητές σπουδάζουν εκεί και οι δάσκαλοι είναι ντόπιοι . Οι μαθητές

που ολοκληρώνουν την 12η τάξη και εισάγονται σε πανεπιστημιακά ιδρύματα . Πολύ

εκπαιδευτικοί, γιατροί και άλλοι επιστήμονες έχουν αρχίσει από εδώ. Η φύση, οι συνθήκες

διαβίωσης και οι άνθρωποι προσφέρουν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη του

τουρισμού.

Στις 3 Ιουλίου το πρόγραμμα ήταν εντατικό. Το εργαστήριο Veda Slovena ξεκίνησε στις

14:00 μ.μ.

Είμαστε στην συλλογή του μουσείου Satovcha. Μια αξιόλογη συλλογή που συγκεντρώνει

την ιστορία, τον τρόπο ζωής, τις παραδόσεις και το πνεύμα αυτής της περιοχής. Οι

συνθήκες και η ατμόσφαιρα εδώ μας προϊδεάζει για πιο βαθιές σκέψεις και συζητήσεις. Η

μελέτη του κ. Karakolev συγκεντρώνουν γρήγορα την προσοχή όλων.

Veda Slovena είναι ένα σημαντικό, αιώνιο θέμα συζήτησης, το οποίο διεγείρει τους

θαυμαστές και τους επικριτές του Stefan Verkovich για περισσότερα από 150 χρόνια τώρα.

Μερικά από τα τραγούδια της συλλογής συνδέονται με την περιοχή του Satovcha - και το

9

χωριό Pletena. Γι 'αυτό και το ενδιαφέρον είναι τόσο μεγάλο εδώ. Προσφέρει ευνοϊκές

ευκαιρίες για τις μελλοντικές δραστηριότητες.

Kiril Karakolev είναι καθηγητής ιστορίας και ενός ταλαντούχος τοπικός ιστορικός με

μακροχρόνια εμπειρία. Είναι γνώστης του τρόπο ζωής, των παραδόσεων, των συνθηκών,

την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι ακούραστος μελετητής, με πάρα πολλές

έρευνες και δημοσιεύσεις. Έτσι συνεχίζει την εκπαιδευτική- ερευνητική του δραστηριότητα

μεταξύ του ευρύ κοινού.

Η συλλογή του μουσείου είναι το έργο του. Όντας ένας δάσκαλος, ένας πολιτικός

αρθρογράφος, ένα δημόσιο πρόσωπο, δημιουργός με αίσθηση του καθήκοντος, που

ενσαρκώνει το μυαλό, το πνεύμα και την ψυχή της Satovcha.

Chaya Κόλεβα - μια 17-χρονή φοιτητής από την ομάδα της Εθνικής Σχολής των Αρχαίων

Γλωσσών και Πολιτισμού εξέφρασε την άποψή της και τη γνώμη της για το θέμα.

Μοιράστηκε: "οι άνθρωποι μιλούν εδώ τη γλώσσα του Veda Slovena, φέρουν μαζί τους

αυτόν τον κόσμο στις καρδιές τους ... Καλώ τους συνομηλίκους μου να εξοικειωθούν με το

τεράστιο έργο του Στέφαν Verkovich και να ζήσει για πάντα».

Αυτό το μήνυμα είναι μια ευγενής πρόκληση για τις μελλοντικές εργασίες σχετικά με το

θέμα της Veda Slovena. Θα πρέπει να τεθεί προσεκτικά αυτό το θέμα προς συζήτηση και

από τους αρμοδίους.

Την 4η Ιουλίου επισκεφτήκαμε τους εταίρους μας στο Κάτω Νευροκόπι.

Οι οικοδεσπότες μας υποδέχτηκαν ευγενικά. Παρουσίασαν τις δραστηριότητές τους μέσω

ενός βίντεο και συζητήσαμε σχετικά με αυτό. Ήταν ενδιαφέρουσα, χρήσιμη και ευχάριστη.

Αισθανθήκαμε την ομοιότητα, που μας συνδέει στην καθημερινή ζωή, το πνεύμα και την

κοινή μας τύχη.

Και τα σύνορα κατασκευάζονται και γίνονται μόνο για να εμποδίσουν και να περιορίσουν

την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά η ψυχή, το τραγούδι και τα πουλιά δεν

γνωρίζουν σύνορα. Επιβεβαιώνουν. Και εμείς μαζί τους, το ίδιο.

Ήρθαμε πίσω κουρασμένοι, αλλά γεμάτη έμπνευση . Έπρεπε να προετοιμαστούμε για την

παρουσίασή μας την επόμενη μέρα στις τοπικές αρχές και μέσα ενημέρωσης.

Όλοι στην ομάδα ήταν ενθουσιασμένοι και λαχταρούσαν να βρουν τη σωστή λέξη ή

έκφραση, προκειμένου να μοιραστούν πιο πειστικά αυτό που είδαν, έμαθε και βίωσαν. Και

ήταν πολλά. Τα πράγματα που μας εντυπώθηκαν στο μυαλό μας, η τόση γνώση σε ένα τόσο

σύντομο χρονικό διάστημα είναι απίστευτο.

Στις 5 Ιουλίου η αίθουσα του μουσείου έσφυζε από ενθουσιασμό. Όλοι έκαναν πρόβα το

κείμενο, τις χειρονομίες, τις εκφράσεις του προσώπου, τον τονισμό. Μια Θεατρική

ατμόσφαιρα. Οι μαθητές και οι επισκέπτες έκαναν μια μεγάλη ομάδα. Όλοι με έναν κοινό

στόχο να είναι χρήσιμοι στην κοινή εργασία. Φιλικότητα και ο ενθουσιασμός φάνηκε στα

μάτια του καθενός. Αυτό είναι το σημαντικότερο και πολλά υποσχόμενο για το μέλλον ....

10

Η παρουσίαση πήγε πολύ καλά. Προκάλεσε το ενδιαφέρον και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα. Ο Δρ

Αρμπέν Mimenov, ο Δήμαρχος του Δήμου Satovcha χαιρέτησε και ευχαρίστησε για το

ενδιαφέρον και μας ενημέρωσε με χρήσιμες πληροφορίες για κάθε οικισμό της περιοχής.

Και είμαστε ευγνώμονες για την τιμή και την εμπιστοσύνη για το έργο με τίτλο Λαογραφική

Γέφυρα. Σας ευχαριστώ για τις προϋποθέσεις, την βοήθεια σας την διαμονή μας όσο και για

τις δραστηριότητές!

Σας ευχαριστούμε για όλα!

Εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τους διαχειριστές του έργου και τους

ευχαριστούμε πάρα πολύ.

Στο τέλος οι γυναίκες του Satovcha έκαναν μια γιορτή για εμάς. Οι συνταγές, που μας

έδωσαν, ενώ μιλούσαμε για τη ζωή και τις παραδόσεις τους, η γενναιοδωρία των κατοίκων

είναι δύσκολο να αποτυπωθεί σε ένα κείμενο.

Οι γυναίκες της Satovcha - ανοιχτόκαρδες, επικοινωνιακές,

ταπεινές, κομψές,

ευφυείς και εργατικές,

μητέρες και σύζυγοι.

Τι ανεκτίμητος πλούτος που είναι για το σπίτι, το σόι, τον οικισμό και το έθνος!

Αν θέλετε να νιώσετε τι σημαίνει ομορφιά, με τι χαρά και την ανθρώπινη καλοσύνη, τότε

επισκεφθείτε Satovcha!

Checha και Satovcha

Ivan Ivanov

Καθηγητής Γεωγραφίας στο Εθνικό Λύκειο Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμού 1978 - 2010.

Georgi Georgiev, Maksimiliyan Vrabkov, Radoslav Iliev, σπουδαστές της Εθνικής Σχολής

Αρχαίων Γλωσσών και Πολιτισμού

Ιστορικός και γεωγραφικός Χάρτης της περιοχής Chech

Δήμος Satovcha βρίσκεται στο νότιο-δυτικό τμήμα της Βουλγαρίας, στα Νότιο-Δυτικά της

Ροδόπης, γνωστή και ως Chech ή Chechko (ή Checha εάν χρησιμοποιηθεί με ένα άρθρο), η

οποία είναι ιστορική και γεωγραφική περιοχή που χωρίζεται μεταξύ της Δημοκρατίας της

Βουλγαρίας και της Δημοκρατίας της Ελλάδα . Η περιοχή του Chech είναι ένα μέρος της

γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας (Πιρίν και του Αιγαίου) και βρίσκεται στη Νότιο-

11

Δυτική Ροδόπη και της  Bodag (στα ελληνικά ‐ Φαλακρό) και το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται στην Ελλάδα. Από ιστορικής άποψης, η περιοχή χωρίζεται στο δήμο Νευροκοπίου Δράμας και Chech Chech, η Chech Δράμα είναι εξ ολοκλήρου τμήμα της Ελλάδας και το Νευροκοπι που χωρίζεται μεταξύ των δύο μερών. Σύμφωνα με τον Vasil Kanchov, ένας διάσημος ερευνητής της Μακεδονίας από τα τέλη του ΧΙΧ και στις αρχές του ΧΧ αιώνα, το δυτικό όριο της Checha είναι ο ποταμός  Dospat. Σήμερα, όλα τα χωριά στα ανατολικά του ποταμού Dabnishka θεωρούνται τμήμα αυτής της περιοχής. Έτσι, το βουλγαρικό τμήμα του Checha αποτελείται από τα χωριά του Δήμου Satovcha και αυτές στο ανατολικό τμήμα του Δήμου Grmen, κατά μήκος του ποταμού Dospat και Μπίστριτσα ποταμό. Το κέντρο του ελληνικού τμήματος του Checha είναι το χωριό Borovo, στις μέρες μας γνωστό με το όνομα Ποταμοί, και βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού Dospat. Τα χωριά της ελληνικής Chech ανήκουν στο Dem Zarnevo (Κάτω Νευροκόπι). Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912),  Α Παγκόσμιο Πόλεμο και τη συνθήκη του Neuilly‐sur‐Seine (1919) και πάνω απ 'όλα τη συμφωνία της Mollov‐Καφαντάρη, ο μουσουλμανικός πληθυσμός από την ελληνική Chech εκπατρίστηκαν στην  Τουρκία, τη Δυτική Θράκη και μέρος τους στην Βουλγαρία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πληθυσμοί από τον Πόντο, Έλληνες πρόσφυγες από την Τουρκία. 

Ο Δήμος Satovcha βρίσκεται στην περιοχή του Blagoevgrad και συνορεύει στα ανατολικά με το Δήμο της Dospat, στα δυτικά με το Δήμο της Garmen, στα βόρεια με το Δήμο του Velingrad και στα νότια με το Δήμο της Hadzhidimovo και με τη Δημοκρατία της Ελλάδα (περίπου 14 χλμ από τα σύνορα του κράτους). 

Προς τα νότια στη στην περιοχή του χωριού Godeshevo περνάει ο ποταμός  Μεστά και στα ανατολικά τμήματα του δήμου – ο ποταμός Dospat. Από τους αρχαίους χρόνους οι άνθρωποι λάτρευαν το νερό και τους ποταμούς ως θεότητες.  Κρήνη από την εποχή των Ασσυρίων που χρονολογείται 5000 χρόνια βρέθηκε στο φαράγγι του ποταμού ΚΟΜΕΛ (Μεσοποταμία) κομμένο σε σκληρό βράχο, κατεβαίνοντας προς το ρεύμα με ένα σταδιακό τρόπο. Οι δύο πολιτισμοί, που είναι οι σημαντικότεροι στην εποχή μας ‐  Ο ελληνικός και ο ρωμαϊκός – είχανε επίσης σημαντικές τελετές και θεότητες του νερού, λατρεύοντας το. Αναμφίβολα, η λατρεία του νερού είχε φτάσει στο απόγειό της με τις μουσουλμανικές πεποιθήσεις. Μουσουλμάνοι αποδίδουν τις πιο ιερές ιδιότητες στο νερό ως ζωοποιός, η ζωή‐τη διατήρηση και την εσωτερική κάθαρση. Η παράδοση για την κατασκευή των βρυσών για τις ανάγκες πόσιμου νερού έγινε δημοφιλής στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σιντριβάνια χτίστηκαν όχι μόνο στις πόλεις, αλλά και στους δρόμους, όπου το νερό ήταν προσβάσιμο και δωρεάν για όλους. Τέτοιες είναι οι βρύσες στην επικράτεια του Δήμου Satovcha (πάνω από 1300). Πολλές κατασκευάστηκαν στην μνήμη νεκρών  και άλλες έγιναν για τους ταξιδιώτες και την ξεκούραση τους. Μόνο σε αυτό το τμήμα της Βουλγαρίας υπάρχουν περίπτερα‐ξεκούρασης, κατασκευασμένα  για  τα σιντριβάνια από τους ντόπιους. 

Ο μεγάλος πλούτος της Dabrash είναι το υπέροχο  δάσος με κωνοφόρα και μικτά δάση, μερικά από αυτά σώζονται στο Konski Dol Reserve και στη προστατευόμενη περιοχή του Σταθμού Dikchan. Ο νόμος για τις Προστατευόμενες Περιοχές (1998) προβλέπει την προστασία των πολλών απειλούμενων φυτών και ζώων μεταξύ των οποίων Echium russicum, Gladiolus palustris, Soldanella rhodopaea, 41 φαρμακευτικών φυτών, 63 είδη πτηνών και 33 είδη θηλαστικών. Η γεωγραφική θέση των φυτών, το εύκρατο μεσογειακό 

12

ηπειρωτικό κλίμα, η εγγύτητα στο φράγμα της λίμνης Dospat παρέχουν την ευκαιρία για ανάπτυξη τόσο πολλών ειδών. Ο σταθμός αναπαραγωγής άγριων ζώων περιλαμβάνει 2 σταθμούς εγκαταστάσεις για εντατική ανάπτυξη και χρήση: στην παλιά Dikchan (έκταση περίπου 800 εκτάρια), το κύριο είδος, το οποίο έχει εκτραφεί είναι το κόκκινο ελάφι (τα αρσενικά με τα κέρατα μπορεί φτάσει 235 kg μέσο βάρος και τα κέρατα τους φθάνουν 91 cm και ζυγίζει 3 κιλά το καθένα) και το αγριογούρουνο (έχει κοντόχοντρο σώμα με V‐σχήμα κεφαλής και γούνα) και το Osinski kolibi το οποίο είναι ενδημικό (έχει λεπτό σώμα και μεγάλα στριμμένα κέρατα. Ο αριθμός τους έχει φθάσει τα 40 αρσενικά – στα 50 κιλά και οι θηλυκές στα ‐ 30‐35 kg) και  τέλος τα ελάφια ‐ το πιο πολυάριθμα είδη των οπληφόρων ζώων.  

Ο δήμος έχει πλούσια πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά και φυσικά‐ περιβαλλοντικά  αξιοθέατα. Οι Ρωμαϊκές γέφυρες θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον σας. Το φυσικό φαινόμενο Provirachkata, το οποίο έχει καταγραφεί ως ένα από τα 100 Φυσικά Φαινόμενα της Βουλγαρίας, είναι ένας βραχώδης σχηματισμός ‐ βραχώδης αψίδα που έχει θεραπευτική δύναμη και γι 'αυτό χρησιμοποιείται σε πολλές θρησκευτικές τελετές και για τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Οι  δεισιδαιμονίες λένε ότι κάποιος πρέπει να έρθει εδώ την αυγή και να συνοδεύεται από κάποιον μεγαλύτερο. Οι άρρωστοι τοποθετούν το  πρόσωπο μέσα από το άνοιγμα των βράχων, βγάζουν τα παλιά ρούχα και τους πάνω στα βράχια γύρω από την αψίδα και στη συνέχεια πηγαίνουν στο σπίτι τους με νέα ρούχα. Η πεποίθηση είναι ότι θα εγκαταλείψει την ασθένεια του όπως ο ίδιος εγκαταλείπει τα ρούχα του εκεί. 

Αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές δείχνουν ότι η περιοχή της Satovcha κατοικήθηκε από τους αρχαίους χρόνους. Κοντά στο χωριό Kochan ‐ βρέθηκε Νεκρόπολη, που χρησιμοποιείτο τόσο κατά τη διάρκεια της Εποχής Σιδήρου όσο  και τη Ρωμαϊκή Εποχή. Νεκρόπολη του IV ‐ ΙΙΙ αιώνα π.Χ. βρέθηκε επίσης και στη περιοχή του χωριού Satovcha. Ένα χάλκινο κράνος, ένα δόρυ και άλλα χάλκινα αντικείμενα όπως νομίσματα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. 

 

10 Θρακικά κράνη βρέθηκαν σε ολόκληρη τη Νότια Βουλγαρία, έξι εκ των οποίων μόνο στην περιοχή της Satovcha και συγκεκριμένα στο  χωριό Pletena. Ένα από αυτά βρέθηκε εδώ το 1996 με την αποκατάσταση της Μονής του Αγίου Atanas και τώρα φυλάσσονται στο Εθνικό Μουσείο Ιστορίας. Το τελευταίο κράνος που βρέθηκε είναι ένα από τα πιο όμορφα. Διακοσμημένο με στολίδια είναι εξαιρετικό και πανέμορφο. Χρονολογείται από IV‐III c. Π.Χ. Είναι κατασκευασμένο από επιχρυσωμένο ορείχαλκο, υπάρχουν επίσης και επιγονατίδες και τα ευρήματα αυτά επίσης βρίσκονται και εκτίθενται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. 

Ο δήμος αποτελείται από 14 οικισμούς, μαζί με το διοικητικό κέντρο. Ο πληθυσμός του δήμου σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από την απογραφή του 2011 ήταν 15.444, το οποίο σε σύγκριση με τα δεδομένα του 2003 ‐ 17 500 άτομα δείχνει μια τάση μείωσης  η οποία οφείλεται κυρίως στην μείωση του ρυθμού γεννήσεων και της μετανάστευσης του πληθυσμού στην αναπαραγωγική ηλικία (μεταξύ 400 και 500 άτομα από το δήμο κερδίζουν το βιός τους στο εξωτερικό ‐ Ισπανία, Αγγλία, Γαλλία, Ελλάδα, κλπ.). 

Τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του Δήμου τον καθιστούν κατάλληλο για την ανάπτυξη της γεωργίας και του τουρισμού. ΟΙ κυριότεροι τοπικοί πόροι περιλαμβάνουν γόνιμα εδάφη, κατάλληλα για καλλιέργεια, δάση και λιβάδια‐ φυσικό περιβάλλον σε πολύ καλή 

13

κατάσταση , καθώς και μεγάλο αριθμό ζώων κατάλληλα για κυνήγι και την ανάπτυξη του κυνηγητικού τουρισμού. Επίσης διαθέτει αξιόλογα μνημεία και πολιτιστικό απόθεμα.  

Ο πολυτιμότερος πόρος ωστόσο του δήμου, είναι το ανθρώπινο δυναμικό του, το έμψυχο δυναμικό του, οι άνθρωποί που ζουν, φιλικοί, φιλόξενοι άνθρωποι του μόχθου και της δουλειάς, τυπικοί άνθρωποι των οροπεδίων της Ροδόπης.  Διαθέτουν σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα διατηρώντας την πολιτιστική τους ιδιομορφία και παραδώσεις τους ( τραγούδια, χοροί, μουσική) τα οποία διατηρούν και αναπτύσσουν και τα οποία τους κάνουν υπερήφανους και είναι το βασικότερο κίνητρο ώστε να μείνουν στον τόπο τους και να τον προστατεύσουν  

Η εγγύτητα στο συνοριακό σημείο ελέγχου του Ίλιντεν και η δυνατότητα να διασχίσουν τα σύνορα γρήγορα και εύκολα οι κάτοικοι της περιοχής είναι άριστες προϋποθέσεις για την επέκταση και ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των ανθρώπων που ζουν και στις δύο πλευρές των συνόρων, για τη δημιουργία μιας πραγματικής «Λαογραφικής Γέφυρας» μεταξύ του Δήμου Satovcha και Κάτω Νευροκοπίου. 

 

 

 

 

 

 

Εθνογραφία και παραδόσεις στον Δήμο Κάτω Νευροκοπίου  

Κωνσταντίνος.Ι. Καρύπης  

Κοινωνικός Ανθρωπολόγος και Ιστορικός. Μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών στον Σχεδιασμό, Διοίκηση και Πολιτική του Τουρισμού 

 

1. Εισαγωγή  

 

1.1 Γενικές πληροφορίες για τον Δήμο Κάτω Νευροκοπίου  

 

Ο Δήμος  Κάτω Νευροκοπίου  γνωστός  και ως  Zarnevo    στα  Βουλγάρικα,  τοποθετείται  Β.Δ του  Νομού  Δράμας  και  αποτελεί  τμήμα  της  διοικητικής  περιφέρειας  Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.  

 

Πριν  την  διοικητική  μεταρρύθμιση  του  Καλλικράτη  το 2011,  Ο  δήμος  Κάτω Νευροκοπίου ήταν  ο  μεγαλύτερος  δήμος  σε  έκταση  στην  Ελλάδα  με  συνολική  έκταση  873.552 km². Σύμφωνα με την απογραφή της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας ο Δήμος Κάτω Νευροκοπίου 

14

έχει  8.026  μόνιμους  κατοίκους  και  η  ομώνυμη  διοικητική  έδρα  του  Δήμου  (Κάτω Νευροκόπι) έχει  2.072 κατοίκους.  

 

Ο Δήμος Κάτω Νευροκοπίου συνορεύει με  τον Δήμο Προσοτσάνης στα  νότια  του,  με  την Βουλγαρία στα Βόρεια σύνορα και με τον Νομό Σερρών στα Δυτικά του.   

 

  

Τα σημαντικότερα χωριά του Δήμου είναι: 

Κάτω Νευροκόπι με 2.072 κατοίκους  

Βώλακας με 1.190 κατοίκους   

Περιθώρι με  833 κατοίκους 

Λευκόγεια  με 573  

Κάτω Βροντού με 528  

Οχυρό με 510   

Στις παραμεθόριες περιοχές του Δήμου, βρίσκονται και μερικά εγκαταλειμμένα χωριά όπως το Μοναστήρι και το Μαυροχώρι. Τα περισσότερα χωριά του δήμου χαρακτηρίζονται από την  τοπική παραδοσιακή  αρχιτεκτονική με  κύριο  παράδειγμα  το  παραδοσιακό  χωριό  του Παγωνερίου.  

 

1.2Φυσικό περιβάλλον  

 

Ο  Δήμος  Κάτω  Νευροκοπίου  διαθέτει  ένα  αξιόλογο  φυσικό  περιβάλλον,  λόγο  του λεκανοπεδίου και του μικροκλίματος που έχει. Ολόκληρη η περιοχή του δήμου ονομάζεται και  σαν  μνημείο  της  φύσης  διαθέτοντας  μοναδική  πανίδα  και  χλωρίδα.  Το  πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Δήμου είναι το πολικό κρύο κατά την διάρκεια του χειμώνα μιας και είναι γνωστό ως η πιο κρύα περιοχή της Ελλάδας.    

Στο  κέντρο  του  Δήμου  αναδύεται  το  όρος  Φαλακρό  με  ύψος  2232  μέτρα  (Bozdag  στα Βουλγάρικα)  και  είναι  ένα  από  τα  ψηλότερα  βουνά  της  Ελλάδας.      Το  όρος  Φαλακρό διαθέτη  αξιόλογο  φυσικό  περιβάλλον  και  είναι  γνωστό  ως  ο  Βοτανικός  κήπος  των Βαλκανίων .   

Πολλές περιοχές του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν παρθένες, αυτό κάνει τον Δήμο να διαθέτει  φυσικούς  και  περιβαλλοντικούς  πόρους  προς  αξιοποίηση.  Η  αξιοποίηση  αυτή 

15

βέβαια  θα  πρέπει  να  γίνει  πάντα  με  γνώμονα  την  αειφόρα  ανάπτυξη  με    σεβασμό  στο πλούσιο φυσικό περιβάλλον και την τοπική κοινωνία.  

1.3. Οικονομία  

Ο Δήμος  Κάτω Νευροκοπίου  είναι  κυρίως αγροτικός  και  κτηνοτροφικός  δήμος.  Βασίζεται στην  παραγωγή  αγροτικών  προϊόντων  υψηλής  ποιότητας  όπως  είναι  η  γνωστή  πατάτα Νευροκοπίου και τα φασόλια Νευροκοπίου. Και τα δύο παραπάνω προϊόντα θεωρούνται τα καλύτερα  στον  Ελλαδικό  χώρο  και  προστατεύονται  σαν  ΠΟΠ  (Προϊόν  Ονομασίας Προέλευσης) .     

Μια  ακόμη  πτυχή  της  τοπικής  οικονομίας  είναι  η  εξόρυξη Μαρμάρου.  Στην  περιοχή  του Βώλακα  γίνεται  η  εξόρυξη  του  παγκοσμίως  γνωστού  ομώνυμου  μαρμάρου.  Η  εξόρυξη μαρμάρου ενισχύει την τοπική οικονομία και δημιουργεί αρκετές θέσεις εργασίας. Βέβαια από  την  εξόρυξη μαρμάρου  εγκυμονεί  ο  κίνδυνος  της  περιβαλλοντικής  υποβάθμισης  του φυσικού  περιβάλλοντος  της  περιοχής  για  το  λόγο  αυτό  οι  εταιρίες  υποχρεούνται  να αποκαταστήσουν τις περιοχές όπου γίνεται σήμερα η εξόρυξη μαρμάρου.    

Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ραγδαία και μια νέα οικονομική δραστηριότητα η οποία ενδέχεται  να  παίζει  πρωτεύοντα  ρόλο  στο  μέλλον  για  την  οικονομία  του  Δήμου  Κάτω Νευροκοπίου  και  αυτή  η  δραστηριότητα  είναι  ο  τουρισμός.  Την  τελευταία  δεκαετία παρατηρούνται επενδύσεις στον κλάδο των ξενοδοχείων και χώρων φιλοξενίας τουριστών στην περιοχή.  Βασικός παράγοντας ανάπτυξης  της  τουριστικής βιομηχανίας στην περιοχή διαδραματίζει  το  χιονοδρομικό κέντρο  του Φαλακρού. Ο δήμος Κάτω Νευροκοπίου,  λόγο του πλούσιου φυσικού περιβάλλοντος και πολιτιστικού αποθέματος θα μπορέσει κάλλιστα να αναπτύξει και άλλες μορφές τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος, όπως οικο‐τουρισμού, πολιτιστικού κλπ 

 1.4 Πολιτιστική και Πολιτισμική κληρονομιά   

Ο  δήμος  Κάτω  Νευροκοπίου  χαρακτηρίζεται  για  το  πλούσιο  πολιτιστικό  και  πολιτισμικό απόθεμα  του.  Στον δήμο υπάρχει  έντονη πολιτιστική δραστηριότητα  και  είναι  εύλογο ότι χαρακτηρίζεται και σαν πολιτιστικό μωσαϊκό, λόγο των πολλών διαφορετικών πολιτιστικών ομάδων που κατοικούν στην περιοχή. Κάθε πολιτιστική ομάδα χαρακτηρίζεται από την δική της  παράδοση,  γλωσσικά  ιδιώματα,  γαστρονομία,  ήθη  και  έθιμα.  Η  πλούσια  πολιτιστική κληρονομία του δήμου τον καθιστά έναν μοναδικό προορισμό.  

Είναι  πολύ  σημαντικό  να  αντιληφτούμε  πως  οι  πολιτιστικές  εκδηλώσεις  είναι  άμεσα συνδεδεμένες  με  το φυσικό  περιβάλλον  της  περιοχής,  (μιας  και  αγροτική)  και  οι  τελετές είναι  άρρηκτα  συνδεδεμένες  με  την  αναγέννηση  της  φύσης.  Όλες  οι  πρό  νεωτερικές κοινωνίες  συνδυάζουν  τις  τελετές  τους  με  την  αναγέννηση  της  μητέρας  φύσης,  την θρησκευτικότητα. Απώτερος σκοπός είναι η ενδυνάμωση των κοινωνικών δεσμών μέσω της συμμετοχής κάθε ατόμου σε αυτές τις συμβολικές ιεροτελεστίες. Η κοινωνικοποίηση μέσω της συμμετοχής σε παραδοσιακά δρώμενα αποτελεί χαρακτηριστικό της περιοχής.  

Οι  διαφορετικές  πολιτισμικές  ομάδες  που  υφίστανται  στην  περιοχή  εκτός  των  άλλων αυτόπροσδιορίζονται  με γνώμονα την διαφορετικότητα τους. Κάθε ομάδα διαθέτοντας τις δικές  του  αξιακές  νόρμες.  Ήθη  και  παραδόσεις  μπορεί  και  διαφοροποιείται  από  τις υπόλοιπες  και  έτσι  τα  άτομα  τα  οποία  την  απαρτίζουν  σχηματίζουν  την  αίσθηση  του ανήκειν.  Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε πως μέσα από την διαφορετικότητα της πολιτιστικής  ταυτότητας σχηματίζεται στις  τοπικές  κοινότητες η αίσθηση του ότι ανήκουν κάπου.  Χαρακτηριστικό  παράδειγμα  είναι  οι  Ποντιακής  και  Μικρασιάτικης  καταγωγής κάτοικοι του Δήμου, όπου οι παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα αναβιώνουν και για λόγους νοσταλγίας  προς  τις  χαμένες  πατρίδες  τους.    Η  μεταλαμπάδευση  των  παραδόσεων  είναι ισχυρό  στοιχείο  των  κοινωνιών  αυτών  και    αποτελεί  τον  συνδετικό  κρίκο  μεταξύ  του παρελθόντος  και  των  μελλοντικών  γενεών  τις  περιοχής.  Σημαντικό  ρόλο  στην  διατήρηση των  πολιτιστικών  παραδόσεων  κάθε  περιοχής  διαδραματίζει  και  ο  δήμος  Κάτω 

16

Νευροκοπίου,  ενισχύοντας  υλικά  και  με  έμψυχο  δυναμικό  τις  δράσεις  των  πολιτιστικών συλλόγων.   

 2. Πολιτιστική Ανθρωπογεωγραφία του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου 

2.1 Πολιτιστικές ομάδες του Δήμου.  

Ο δήμος Κάτω Νευροκοπίου διαθέτει μια σημαντική πολιτιστική ποικιλομορφία και πολλές διαφορετικές  πολιτιστικές  ομάδες.  Οι  σημαντικότερες  πολιτιστικές  ομάδες  είναι  οι πληθυσμοί με Ποντιακοί καταγωγή, οι Μικρασιάτες και οι αυτόχθονες πληθυσμοί 

Όλες οι παραπάνω πολιτιστικές ομάδες του Δήμου διαθέτουν πολιτιστικά χαρακτηριστικά τα  οποία  τους  ξεχωρίζουν  από  τους  άλλους.  Γλωσσικά  ιδιώματα,  γαστρονομία, διαφορετικοί χοροί και παραδόσεις είναι μόνο μερικές από τις πολιτιστικές και πολιτισμικές διαφορές που τους χαρακτηρίζουν. Εύκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο Δήμος Κάτω Νευροκοπίου  ως  ένα  πολιτιστικό  μωσαϊκό  όπου  συνυπάρχουν  διάφορες  πολιτιστικές ομάδες αρμονικά  και δημιουργούν  ένα πολιτιστικό απόθεμα που σε πολύ λίγες περιοχές του Ελλαδικού χώρου παρατηρείται.  

Βασικότερος λόγος της πολιτιστικής ποικιλομορφίας είναι πολιτικός. Οι πληθυσμοί από τον Πόντο  και  την  Μικρά  Ασία  έφτασαν  στο  Δήμο  Νευροκοπίου  μετά  την  συνθήκη  της Λωζάννης το 1923.  

Ως  αποτέλεσμα  της ανταλλαγής  πληθυσμών ήταν  πως  η  περιοχή  του  Κάτω Νευροκοπίου απέκτησε  μια  ποικιλομορφία  πολιτιστική,  ενδιαφέρουσα  και  σπάνια.  Πλέον  ο  δήμος απαρτιζόταν από τρείς πολιτιστικές ομάδες. Αυτή η μικρή γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας πλέον αποτελεί κομμάτι μιας ιστορίας η οποία κάτω από αντίξοες συνθήκες, προσφυγιά και πόνο μπόρεσε και ρίζωσε στην νέα αυτή πατρίδα. Οι πληθυσμοί που εξαναγκάστηκαν λόγο της ανταλλαγής να μετακινηθούν πλέον διαθέτουν δύο ταυτότητες. Η μία ταυτότητα τους αυτό  προσδιορίζει  σε  βάση  του  ίδιου  του  δήμου  όπως  είναι  Πόντιος,  Μικαρασιάτης, Αυτόχθονας και η άλλη ταυτότητα είναι το κοινό αίσθημα διαφορετικότητας που διαθέτουν οι κάτοικοι του δήμου και η οποία τους χαρακτηρίζει σαν κατοίκους του Νευροκοπίου.  

 

2.2 Ποντιακοί πληθυσμοί Κάτω Νευροκοπίου  

Οι  ποντιακοί  πληθυσμοί  του  Δήμου  Κάτω  Νευροκοπίου  είναι  μια  πολιτιστική  ομάδα  η οποία έχει τις ρίζες τις από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας στην σημερινή Τουρκία και Νότια  Ρωσία.  Ο  Ποντιακός  κόσμος  παραδοσιακά  χωριζόταν  σε  δύο  στον  Δυτικό  Πόντο (Τουρκία) και στον Βόριο  Πόντο (Κριμαία) και οι δυο προαναφερθέντες περιοχές απάρτιζαν τον Ελληνικό Ποντιακό κόσμο. Το Ελληνικό στοιχείο είχε συνεχή παρουσία στην ευρύτερη περιοχή  της Μαύρης Θάλασσας από  το   700  π.Χ  έως  το 1922  μ.Χ.  Ο  πόντος αποτελούσε βασικό εμπορικό πέρασμα, με σημαντική οικονομική και πολιτιστική ακμή ανά τους αιώνες. 

 

 Οι  πληθυσμοί  λόγο  της  απομόνωσης  τους  (Ποντιακά  Όροι)  λόγο  της  γεωγραφικής απομόνωσης  του  Πόντου  μπόρεσαν  να  αφομοιώσουν  πολιτιστικά  στοιχεία  από  άλλους λαούς  της  περιοχής  πιο  αργά  και  κατ  επέκταση  να  τα  εναρμονίσουν  στις  υπάρχουσες πολιτιστικές  τους  παραδόσεις.  Μελανή  περίοδος  του  ποντιακού  Ελληνισμού  ήταν  η περίοδος  της Ποντιακής  γενοκτονίας  από  τους  Τούρκους  με  αποτέλεσμα  η  Ιστορία 2.700 χρόνων  να  χαθεί  για  πάντα  από  και  οι  κάτοικοι  να  αναγκαστούν  να  ξεριζωθούν  από  τις πατρογονικές τους εστίες και να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα.     

 

 

Ο πολιτισμών των Ποντίων έχει επηρεαστεί έντονα από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και τους λαούς όπου γειτνίαζαν. Οι σημαντικότερες πόλεις του Πόντου ήταν η Τραπεζούντα, 

17

η Σαμψούντα, Κερασούντα και η Σινώπη. Το επίπεδο μόρφωσης των ποντίων της περιοχής ήταν πολύ υψηλό και χαρακτηρίζονταν ως η μεσαία τάξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το  εμπόριο  μαζί  με  την  οικονομική  ευμάρεια  και  το  υψηλό  μορφωτικό  επίπεδο  των κατοίκων  τους  χαρακτήριζε  και  τους  καθιστούσε  ένα  παραγωγικό  μέλος  της Οθωμανικής κοινωνίας .     

 

Οι μουσική Παράδοση του Πόντου είναι ίσως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα του  Ποντιακού  πολιτισμού,  διαθέτοντας  σημαντικά  στοιχεία  και  γνωρίσματα  από  την Αρχαιοελληνική,  Βυζαντινή  και  Καυκάσια  μουσική  παράδοση.  Ο  πόντος  μπόρεσε  να διατηρήσει και να εμπλουτίσει μουσικές παραδόσεις της Ανατολής και της Δύσης, μουσικές παραδόσεις χιλιάδων ετών και να της εναρμονίσει με δικά του στοιχεία.    

Η  μουσική  παράδοση  όπως  και  όλα  τα  άλλα  πολιτιστικά  στοιχεία  του  Πόντου  έχουν επηρεαστεί από την γεωγραφία περιοχή μιας και ο πόντος πάντα ένωνε την Ανατολή με την Δύση.  Η  γεωγραφική απομόνωση από  την μια  και  το πέρασμα πολιτισμών από  την άλλη δημιούργησαν ένα πολιτιστικό κράμα μοναδικό. Ένα ακόμη στοιχείο το οποίο διαμόρφωσε την  Ποντιακή  μουσική  παράδοση  είναι  και  η  μη  ελληνικοί  πληθυσμοί  που  κατοικούσαν στον Πόντο,  κυρίως  Τούρκοι,  Αρμένιδες,  κλπ.  Υιοθετήθηκαν πολλά μουσικά  στοιχεία από τους  πολιτισμούς  αυτούς  και  εναρμονίστηκαν  και  αφομοιώθηκαν  με  τις  μουσικές παραδώσεις που διέθεταν οι Ελληνικοί πληθυσμοί του Πόντου. Για όλους τους παραπάνω λόγους  η  μουσική  παράδοση  των  ποντίων  είναι  μοναδική  και  παρατηρείτε  διαφορά μουσική  ανάμεσα  στον  ίδιο  τον  Ελληνικό  Πόντο,  μεταξύ  του  Ανατολικού  και  Δυτικού Πόντου.    Η  ποντιακή  μουσική  παράδοση  του  Ανατολικού  Πόντου  είναι  βαθύτατα επηρεασμένη  από  στοιχεία  του  Καυκάσου,  Περσίας  και  γενικότερα  της  Ανατολής.  Ένα ακόμη στοιχείο είναι πως η μουσική παράδοση και οι χοροί των Τούρκων Ποντίων με αυτή των Ελλήνων είναι παρόμοια.  

Ένα σημαντικό στοιχείο  της ποντιακής μουσικής παράδοσης  είναι  τα Ακριτικά  τραγούδια. Τα  Ακριτικά  τραγούδια  είναι  ηρωικά  και  επικά  τραγούδια  τα  οποία  εξιστορούν  ένδοξες στιγμές Ηρώων και τα οποία ανάγονται από την Βυζαντινή περίοδο, περίπου τον 9ο αιώνα μ.Χ. Τα τελευταία χρόνια ο δήμος Κάτω Νευροκοπίου διοργανώνει με μεγάλη επιτυχία κάθε καλοκαίρι  την  γιορτή  Ακρίτεια,  όπου  μουσικό  χορευτικά  συγκροτήματα  του  δήμου παρουσιάζουν στους επισκέπτες την πλούσια παράδοση τους. Στα Ακρίτεια συμμετάσχουν και Πόντιοι και Μικρασιάτες και Αυτόχθονες πληθυσμοί. Αποτελεί έμπρακτη απόδειξη πως ο  πολιτισμός  δεν  είναι  στατικός  και  ούτε  πρέπει  να  θεωρείτε  ως  κάτι  το  οποίο  δεν εξελίσσεται  ή  εναρμονίζεται  στις  παρούσες  συνθήκες  και  αντίθετα  είναι  ένας  ζωντανός οργανισμός τον οποίο απαρτίζουν τα μέλη μιας κοινωνίας.    

 Χάρτης του Πόντου  

2.2.1 Μουσικά όργανα  

Όπως  προαναφέραμε  και  πιο  πάνω,  η  μουσική  παράδοση  είναι  από  τα  σημαντικότερα στοιχεία και χαρακτηριστικά του Ποντιακού πολιτισμού. Η μουσική διαφορά έχει να κάνει 

18

με πολλούς παράγοντες και η μουσική παράδοση των Ποντίων αναγνωρίζεται εύκολα από τις άλλες παραδοσιακές μουσικές του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου. 

Το δημοφιλέστερο μουσικό όργανο για την ποντιακή μουσική παράδοση είναι η kemenche ή λύρα, η οποία συνδέεται στενά με άλλα μουσικά όργανα της μεσαιωνικής Δύσης, όπως το βιολί  Kit  και  rebec.  Επίσης  σημαντικά  μουσικά  όργανα    είναι  το Aγγίον  ή  Τουλούμ  (ένα είδος Γκάιντα), το νταούλι, ένα είδος του τυμπάνου, το Shiliavrin, και το Καβάλα ή Ghaval (ένα είδους φλάουτο). 

Το βιολί αντίθετα ήταν πολύ δημοφιλές στην περιοχή της Μπάφρας και σε ολόκληρο τον Δυτικό τομέα του Ποντιακού Ελληνισμού. Ένα ακόμα πολύ σημαντικό μουσικό όργανο είναι ο ζουρνάς που υπήρχαν σε διάφορες εκδόσεις οι οποίες ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή. Οι χαρακτηριστικότεροι τύποι ζουρνά  είναι αυτός από την περιοχή της Μπάφρας, ο οποίος ηχεί  διαφορετικά  λόγω  του  μεγαλύτερου  μεγέθους  του.  Το  Κεμανέ,  είναι  ένα  ακόμα μουσικό όργανο το οποίο όμως είναι στενά συνδεδεμένη με εκείνη της Καππαδοκίας, ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στο νοτιοδυτικό τομέα Πόντου και ανάμεσα στις τάξεις των  Ποντίων που  ζούσαν  στην  Καππαδοκία.  Τέλος,  αξίζει  να  αναφερθούμε  για  το  ντέφι,  το  οποίο βρίσκεται  σε  όλες  σχεδόν  τις  περιοχές  του  Πόντου.  Το  τελευταίο  και  χρονικά  ποιο πρόσφατο μουσικό όργανο το οποίο εισήχθη στην μουσική παράδοση των ποντίων και το οποίο  είναι  δήγμα  των  πολιτιστικών  επιρροών  μεταξύ  των  λαών  που  κατοικούσαν  στην ευρύτερη περιοχή είναι το Κλαρίνο. Αν και σήμερα θεωρείτε δεδομένο μουσικό όργανο και άρρηκτα  συνδεδεμένο  με  την  μουσικά  παράδοση,  το  κλαρίνο  είναι  το  πιο  πρόσφατο μουσικό  όργανο  που  εισήχθη  στην  παράδοση  και  των  ποντίων  αλλά  και  της  ελληνικής μουσικής παράδοσης.   

Μουσικά όργανα Πόντου 

                  Λύρα                                  Ζουρνάς                                 Νταούλ  

 

 

                 Τουλούμ            Καβάλ 

 

 

2.2.2Ποντιακοί Χοροί 

19

Οι ποντιακοί χοροί αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης του ποντιακού λαού. Οι χοροί του πόντου έχουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα από την Αρχαιοελληνική χορευτική παράδοση, την Περσική και από άλλους πολιτισμούς της ευρύτερης περιοχής. Το κυριότερο χαρακτηριστικό  των  ποντιακών  χορών  είναι    πως  είναι  κυκλικοί  και  χαρακτηρίζονται  από ιδιαίτερα μικρά βήματα στις χορευτικές τους κινήσεις.  

Ένα  από  τα  σπουδαιότερα  χαρακτηριστικά  των  ποντιακών  χορών  είναι  το  Τρέμουλο,  το οποίο είναι μια γρήγορη κίνηση του άνω κορμού του σώματος με ταυτόχρονη ακινησία του κάτω άκρου.  Όπως και σε άλλους παραδοσιακούς χορούς στην Ελλάδα  , χορεύονται σε μια ευθεία γραμμή και οι χορευτές σχηματίζουν έναν κύκλο.  

Οι  ποντιακοί  χοροί  έχουν  επηρεαστεί  από  την  Περσική  παράδοση  και  από  περιοχές  της Μέσης Ανατολής., όπου δεν υπάρχουν οδηγοί‐ αρχή χορευτές που ηγούνται την ομάδα των χορευτών  Οι  δημοφιλέστεροι  ποντιακοί  χοροί  είναι  το  Τικ,  Σερρά,  Πυρρίχιος  (χορός  του πολέμου) και ο Κότσαρι ή OMAL (στα τουρκικά). 

2.3 Πληθυσμοί Μικρασιατικής Καταγωγής του Δήμου Κάτω Νευροκοπίου. 

Οι  μικρασιατικής  καταγωγής  πληθυσμός  του  Δήμου  Κάτω  Νευροκοπίου  δεν  είναι ομοιογενής, αλλά αντίθετα προέρχονται από διάφορα μέρη της Μικράς Ασίας. Ορισμένοι πληθυσμοί έρχονται από  τα Δυτικά  της Μικράς Ασίας και άλλοι   προέρχονται  (τελευταίοι χρονικά)  από  το  εσωτερικό  της  Τουρκίας,  γνωστή ως  Ανατολία.  Όλα  αυτοί  οι  πληθυσμοί είχαν σημαντικές πολιτιστικές και  γλωσσικές διαφορές μεταξύ  τους, αλλά και μεταξύ  των αυτοχθόνων πληθυ