sanskritdocuments.org · sanskrit , doc_z_misc_major_works , suchi, major_works, panini , ,...

॥ पािणनीयधातपाठः ससरः ॥.. pANinIyadhAtupAThaHwith pronunciation marks ..

sanskritdocuments.org

November 8, 2017

.. pANinIyadhAtupAThaH with pronunciation marks ..

॥ पािणनीयधातपाठः ससरः ॥

Sanskrit Document Information

Text title : dhAtupATha with svara

File name : dhatupatha_svara.itx

Category : sUchI, major_works, pANinI

Location : doc_z_misc_major_works

Author : pANinI

Transliterated by : Mihas Bayaryn bayaryn at mail.ru

Proofread by : Mihas Bayaryn bayaryn at mail.ru

Latest update : February 1, 2005, September 14, 2014

Send corrections to : [email protected]

This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study andresearch. The file is not to be copied or reposted without permission, forpromotion of any website or individuals or for commercial purpose.

Please help to maintain respect for volunteer spirit.

November 8, 2017

sanskritdocuments.org

॥अथ पािणनीयधातपाठः॥अथ ा दयः ।१.१ भ सायाम । उ दाः परभाषः ॥अथ तव गया ाः ।१.२ एध वौ ।१.३ ध स ष ।१.४ गाध ितािलयोम च ।१.५ बाध लोड न (िवलोड न) ।१.६ नाधऽ१.७ नाथ याोपतापया शी ।१.८ दध धार ण ।१.९ िद आ वण ।१.१० ििद ।१.११ विद अिभवादनोः ।१.१२ भिद क ाण स ख च ।१.१३ मिद ितमोदमदकािग ितष ।१.१४ िद िकिलन ।१.१५ ििद पिरदवन ।१.१६ मद हष ।१.१७ दद दा न ।१.१८ दऽ१.१९ द आ ाद न ।१.२० उद मान बीडाया च ।१.२१ कद ऽ१.२२ खद ऽ१.२३ गद ऽ (गडबीडाया मव) ।१.२४ गद बीडाया मव ।

dhatupatha_svara.pdf 1


१.२५ षद र ण ।१.२६ ाद अ श ।१.२७ ाद स ख च ।१.२८ ाद आ ाद न ।१.२९ पद कित श ।१.३० यत य ।१.३१ यतऽ१.३२ जत भास ण ।१.३३ िवथऽ१.३४ वथ याचन ।१.३५ ौिथ शिथ ।१.३६ मिथ कौिट ।१.३७ क ा घाया म । इधा दय उ दाा अन दातः ॥१.३८ अत सात गमन ।१.३९ िचत स ान ।१.४० ितर आ सचन ।१.४१ ितर इक ।१.४२ ितर रण ।१.४३ ितर भास न ।१.४४ म िवलोड न ।१.४५ किथऽ१.४६ पिथऽ१.४७ िथऽ१.४८ मिथ िहसासश नयोः ।१.४९ िषध गा म ।१.५० िषध शा मा च ।१.५१ खा भ ण ।१.५२ खद य िह साया च ।

2 sanskritdocuments.org

१.५३ बद य ।१.५४ गद ाया वािच ।१.५५ रद िवलखन ।१.५६ णद अ श ।१.५७ अद गतौ याचन च ।१.५८ नदऽ१.५९ गद श ।१.६० तद िहसाया म ।१.६१ कद कित श ।१.६२ खद द शक ।१.६३ अितऽ१.६४ अिद ब न ।१.६५ इिद परम य ।१.६६ िबिद अवयव ।१.६७ िभिद इक ।१.६८ गिड वदनकदश ।१.६९ िणिद क ाया म ।१.७० टनिद समौ ।१.७१ चिद आा द दीौ च ।१.७२ ऽिद च ायाम ।१.७३ किदऽ१.७४ बिदऽ१.७५ िद आः वान रोदन च ।१.७६ ििद पिरदवन ।१.७७ श शौ । इता दय उ दाा उ दा तः ॥अथ कव गया ाः ।१.७८ शीक सचन ।१.७९ सीक इक ।



१.८० लोक दशन ।१.८१ ोक सा त ।१.८२ ॐोक इित पाठा रम ।१.८३ िक ऽ१.८४ ीक शोाःअयोः ।१.८५ रक श ाया म ।१.८६ सक ऽ१.८७ ॐक ऽ१.८८ ॐिक ऽ१.८९ ौिक ऽ१.९० िक गतौ (ग था ः) ।१.९१ शिक श ाया म ।१.९२ अिक ल ण ।१.९३ विक कौिट ।१.९४ मिक मड न ।१.९५ कक लौ ।१.९६ कक ऽ१.९७ वक आदा न ।१.९८ चक तौ ितघा त च ।१.९९ किक ऽ१.१०० विकऽ१.१०१ िक ऽ१.१०२ ऽिकऽ१.१०३ ढौक ऽ१.१०४ ऽौकऽ१.१०५ ऽ (ऽ)१.१०६ वऽ (वऽ)१.१०७ म ऽ (म )१.१०८ िटक ऽ


१.१०९ टीक ऽ१.११० ितक ऽ१.१११ तीक ऽ१.११२ रिघऽ१.११३ लिघ ग था ः ।१.११४ िक इक (ततीयो दा िदिरक ) ।लिघ भोजनिनवाविप ।१.११५ अिघऽ१.११६ विघऽ१.११७ मिघ गाप । गतौ गार चपर ।मिघ कत व च ।१.११८ राघऽ१.११९ लाघऽ१.१२० िाघ साम ।१.१२१ ीाघ इिप किचत । िाघ आया म च ।१.१२२ ाघ क न । इित शीका दय उ दाा अन दातः ॥१.१२३ फ िनचग तौ ।१.१२४ तक हस न ।१.१२५ तिक कजीवन ।१.१२६ ब भषण ।१.१२७ शक गतौ ।१.१२८ कख हस न ।१.१२९ ओखऽ१.१३० राखऽ१.१३१ लाखऽ१.१३२ िाखऽ१.१३३ ीाख शोषणालम ः ।१.१३४ शाखऽ१.१३५ ाख ा ौ ।



१.१३६ उखऽ१.१३७ उिखऽ१.१३८ वखऽ१.१३९ विखऽ१.१४० मखऽ१.१४१ मिखऽ१.१४२ णखऽ१.१४३ णिखऽ१.१४४ रखऽ१.१४५ रिखऽ१.१४६ लखऽ१.१४७ लिखऽ१.१४८ इखऽ१.१४९ इिखऽ१.१५० ईखऽ१.१५१ ईिखऽ१.१५२ वऽ१.१५३ रिगऽ१.१५४ लिगऽ१.१५५ अिगऽ१.१५६ विगऽ१.१५७ मिगऽ१.१५८ तिगऽ१.१५९ िगऽ१.१६० ऽिगऽ१.१६१ ौिगऽ (िगऽ िगऽ)१.१६२ िगऽ१.१६३ इिगऽ१.१६४ िरिगऽ१.१६५ िलिग ग था ः ।१.१६६ (मिखऽ)


१.१६७ (थिकऽ)१.१६८ िरखऽ१.१६९ िरिखऽ१.१७० िलखऽ१.१७१ िलिखऽ१.१७२ ऽखऽ१.१७३ िऽिखऽ१.१७४ िशिख इिप किचत । िग क न च ।१.१७५ यिगऽ१.१७६ जिगऽ१.१७७ बिग वज न ।१.१७८ विग इक ।१.१७९ घघ हस न ।१.१८० घघ इक ।१.१८१ दिघ पाल न ।१.१८२ लिघ शोषण (भा षाया दीौ सीमाितबम च) ।१.१८३ मिघ मड न ।१.१८४ िशिघ आ याण ।१.१८५ (अघ म ।) इित फा दय उ दाा उ दा तः ॥अथ चवगया ाः ।१.१८६ वच दीौ ।१.१८७ षच सचन सवन च ।१.१८८ लोच दशन ।१.१८९ शच ाया वािच ।१.१९० चऽ१.१९१ िच गतौ ।१.१९२ कच ब न ।१.१९३ किचऽ१.१९४ कािच दीिबनयोः ।



१.१९५ मचऽ१.१९६ मिच कन । कथन इ ।१.१९७ मिच धारणोायपज नष ।१.१९८ पिच ीकर ण ।१.१९९ च साद ।१.२०० ऋज गितानाज नोपाज नष ।१.२०१ ऋिजऽ१.२०२ भज भज न ।१.२०३ एजऽ१.२०४ जऽ१.२०५ ाज दीौ ।१.२०६ (रज दीौ ।)१.२०७ ईज गितक नयोः ।१.२०८ ईिज इक ।१.२०९ (वीज गतौ ।) इित वचा दय उ दाा अन दातः ॥१.२१० शच शोक ।१.२११ कच श ता र ।१.२१२ कऽ१.२१३ ब कौिटाीभा वयोः ।१.२१४ अपनयन ।१.२१५ अ गितपज नयोः ।१.२१६ व ऽ१.२१७ च ऽ१.२१८ त ऽ१.२१९ ऽ१.२२० ऽ१.२२१ ऽ१.२२२ च ऽ


१.२२३ च ग था ः ।१.२२४ मच ऽ१.२२५ च ऽ१.२२६ कज ऽ१.२२७ खज यकरण ।१.२२८ ऽ१.२२९ षःज (षःज) गतौ । षिःजरानपिप ।१.२३० गजऽ१.२३१ गिज अ श ।१.२३२ अच पजाया म ।१.२३३ छ अ श ।१.२३४ लछऽ१.२३५ लािछ ल ण ।१.२३६ वािछ इाया म ।१.२३७ आिछ आया म ।१.२३८ ीछ ल ायाम ।१.२३९ छा कौिट ।१.२४० मछा मोहनसमाययोः ।१.२४१ छा िवतौ ।१.२४२ यछ मा द ।१.२४३ उिछ उ ।१.२४४ उछ िववास ।१.२४५ ीजऽ१.२४६ ीिजऽ१.२४७ (ोजऽ)१.२४८ (ोिजऽ)१.२४९ धजऽ१.२५० धिजऽ१.२५१ जऽ१.२५२ िज गतौ ।



१.२५३ (िीज च ।)१.२५४ कजऽ१.२५५ किज अ श ।१.२५६ अजऽ१.२५७ षज अज न ।१.२५८ गज श ।१.२५९ तज भन ।१.२६० कज थ न ।१.२६१ खज पज न च ।१.२६२ अज गितप नयोः ।१.२६३ तज पाल न ।१.२६४ खज म ।१.२६५ कज मद इक ।१.२६६ खिज गितवक ।१.२६७ एज क न ।१.२६८ जा वळिनघष ।१.२६९ ि य ।१.२७० ीज अ श ।१.२७१ लजऽ१.२७२ लिज भज न ।१.२७३ लाजऽ१.२७४ लािज भन च ।१.२७५ जजऽ१.२७६ जिज य ।१.२७७ तज िहसाया म ।१.२७८ तिज पाल न ।१.२७९ गजऽ१.२८० गिजऽ१.२८१ गजऽ१.२८२ गिजऽ


१.२८३ मजऽ१.२८४ मिज शाथा ः । गज मद न च ।१.२८५ वजऽ१.२८६ ोज गतौ । इित शचा दयः िवज म दाा उ दा तः ॥अथ टव गया ाः ।१.२८७ अ अितबमणिहस नयोः (अितबमिहसयोः) ।१.२८८ व वन ।१.२८९ च चायाम ।१.२९० गोऽ१.२९१ लो सा त ।१.२९२ घ चल न ।१.२९३ ट िवकस न ।१.२९४ अिठ गतौ ।१.२९५ विठ एकच या याम ।१.२९६ मिठ ऽ१.२९७ किठ शोक ।१.२९८ मिठ पाल न ।१.२९९ हठ िवबाधाया म ।१.३०० एठ च ।१.३०१ िहिड गनाद रयोः ।१.३०२ िड सा त ।१.३०३ किड दाः ए ।१.३०४ विड िवभाज न ।१.३०५ मिड च ।१.३०६ भिड पिरभाषण ।१.३०७ िपिड सा त ।१.३०८ मिड माज न ।



१.३०९ तिड तोड न ।१.३१० िड वरण । हर ण इक ।१.३११ (िड िवकस न ।)१.३१२ चिड कोप ।१.३१३ शिड जाया सा त च ।१.३१४ तिड ताड न ।१.३१५ पिड गतौ ।१.३१६ किड मद ।१.३१७ खिड म ।१.३१८ हडऽ१.३१९ होड अनादर ।१.३२० बाड आा ।१.३२१ वाड इक ।१.३२२ िाडऽ१.३२३ ीाड िवशरण ।१.३२४ शाड ा घाया म । इा दय उ दाा अन दातः ॥१.३२५ शौट ग व ।१.३२६ यौट ब ।१.३२७ टऽ१.३२८ ड उा द ।१.३२९ ट इक ।१.३३० कट वषा वरणयोः ।१.३३१ चट इक ।१.३३२ अटऽ१.३३३ पट गतौ ।१.३३४ रट पिरभाषण ।१.३३५ लट बा ।१.३३६ शट जािवशरणगवसाद नष ।


१.३३७ वट वन ।१.३३८ िकटऽ१.३३९ िखट ऽास ।१.३४० िशटऽ१.३४१ िषट अनादर ।१.३४२ जटऽ१.३४३ झट सा त ।१.३४४ भट भतौ ।१.३४५ तट उा य ।१.३४६ खट का ायाम ।१.३४७ णट (नट) नतौ ।१.३४८ िपट शसा तयोः ।१.३४९ हट दीौ (च) ।१.३५० षट अवयव ।१.३५१ ट िवलोड न ।१.३५२ ड इक (डाोऽयिमक ) ।१.३५३ िचट पर (पर ) ।१.३५४ िवट श ।१.३५५ िबट आबोश ।१.३५६ िहट इक ।१.३५७ इटऽ१.३५८ िकटऽ१.३५९ कट गतौ ।१.३६० (हठ िवबाधाया म ।)१.३६१ मिड भषायाम ।१.३६२ किड वक ।१.३६३ किट इक ।१.३६४ मडऽ१.३६५ पड मद न (मद न) ।



१.३६६ मटऽ१.३६७ पट इक ।१.३६८ चिड अीभाव ।१.३६९ मिड खड न ।१.३७० पिड चक ।१.३७१ िटऽ१.३७२ िट य ।१.३७३ िठऽ१.३७४ िठ इक ।१.३७५ िडऽ१.३७६ िड इपर ।१.३७७ विट िवभाज न ।१.३७८ बिट इक ।१.३७९ िटर िवशरण ।१.३८० िट इिप किचत ।१.३८१ पठ ाया वािच ।१.३८२ वठ ौ ।१.३८३ बठ इक ।१.३८४ मठ मदिनवासयोः ।१.३८५ कठ कजीवन ।१.३८६ रठ पिरभाषण ।१.३८७ रट इक ॥१.३८८ हठ ितशठ योः । बलाा र इ ।१.३८९ ठऽ१.३९० ठऽ१.३९१ ऊठ उपघा त ।१.३९२ उठ इक ।१.३९३ िपठ िहसासश नयोः ।१.३९४ शठ कत व च ।


१.३९५ शठ गितितघा त (ितघा त) ।१.३९६ शिठ इक ।१.३९७ किठ च ।१.३९८ िठ आल ितघा त च ।१.३९९ शिठ शोषण ।१.४०० िठऽ१.४०१ िठ गतौ ।१.४०२ च (चड) भावकरण ।१.४०३ अ (अड) अिभयोग ।१.४०४ क (कड) काक य । चादययो दोपधाः ।१.४०५ बीड िवहार ।१.४०६ तड तोड न ।१.४०७ तड इक ।१.४०८ डऽ१.४०९ डऽ१.४१० होड गतौ ।१.४११ रौड अनादर ।१.४१२ रोडऽ१.४१३ लोड उा द ।१.४१४ अड उम ।१.४१५ लड िवलास ।१.४१६ लल इक (ई ायाम) ।१.४१७ कड मद ।१.४१८ किड इक ॥१.४१९ गिड वदनकदश । इित शौशा दय उ दाा उ दा तः ॥अथ पवगया ाः ।१.४२० ितपऽ१.४२१ तपऽ१.४२२ िपऽ



१.४२३ प र णाथा ः । आोऽन दाः । तप क न च ।१.४२४ लप द ।१.४२५ टवप क न ।१.४२६ कपऽ१.४२७ गपऽ१.४२८ लप च ।१.४२९ मपऽ१.४३० रपऽ१.४३१ लप गतौ ।१.४३२ हपऽ१.४३३ धप च ।१.४३४ ऽपष ल ायाम ।१.४३५ किप चल न ।१.४३६ रिबऽ१.४३७ लिबऽ१.४३८ अिब श ।१.४३९ लिब अवॐस न (च) ।१.४४० कब वण ।१.४४१ ीब अधा ।१.४४२ ीब मद ।१.४४३ ीव इक ।१.४४४ शीभ कन ।१.४४५ बीभऽ१.४४६ चीभ च ।१.४४७ रभ श ।१.४४८ अिभऽ१.४४९ रिभ िचत (इक ) ।१.४५० लिभ च ।


१.४५१ िभऽ१.४५२ िभ ितब ।१.४५३ जभ ऽ१.४५४ जिभ गाऽिवनाम ।१.४५५ श क न ।१.४५६ व भोजन ।१.४५७ ग धा ।१.४५८ ौ मा द ।१.४५९ ॐ इक (दा िद) ।१.४६० भ । इित ितपादयििपवज म दाा अन दातः ॥१.४६१ गप रण ।१.४६२ धप साप ।१.४६३ जपऽ१.४६४ ज ाया वािच । जप मान स च ।१.४६५ चप सा न ।१.४६६ षप समवा य ।१.४६७ रपऽ१.४६८ लप ाया वािच ।१.४६९ चप म ाया गतौ ।१.४७० तपऽ१.४७१ तऽ१.४७२ ऽपऽ१.४७३ ऽऽ१.४७४ तफऽ१.४७५ तऽ१.४७६ ऽफऽ१.४७७ ऽ िह साथा ः ।१.४७८ पपऽ



१.४७९ रफऽ१.४८० रिफऽ१.४८१ अबऽ१.४८२ पबऽ१.४८३ लबऽ१.४८४ बबऽ१.४८५ मबऽ१.४८६ कबऽ१.४८७ खबऽ१.४८८ गबऽ१.४८९ शबऽ१.४९० षबऽ१.४९१ चब गतौ । चब अद न च ।१.४९२ किब आाद न (छाद न) ।१.४९३ िबऽ१.४९४ तिब अद न ।१.४९५ चिब वसयोग ।१.४९६ षभ ऽ१.४९७ ष िह साथ ।१.४९८ िषभ ऽ१.४९९ िष इक ।१.५०० शभऽ१.५०१ श भाषन । भास न इक ।िहसाया िम । इित गपादय उ दाा उ दा तः ॥अथान नािसकााः ।१.५०२ िघिणऽ१.५०३ घिणऽ१.५०४ घिण मह ण ।१.५०५ घणऽ१.५०६ घण म ण ।


१.५०७ पण वहा र तौ च ।१.५०८ पन च ।१.५०९ भाम बोध ।१.५१० मष सह न ।१.५११ कम काौ । इित िघयादय उ दाा अन दातः ॥१.५१२ अणऽ१.५१३ रणऽ१.५१४ वणऽ१.५१५ भणऽ१.५१६ मणऽ१.५१७ कणऽ१.५१८ णऽ१.५१९ ोणऽ (णऽ)१.५२० णऽ१.५२१ ण शाथा ः ।१.५२२ धण इिप किचत ।१.५२३ ओण अपनयन ।१.५२४ शोण वण ग ोः ।१.५२५ ौोण सा त ।१.५२६ ोण च ।१.५२७ पण गितरणषणष ।१.५२८ ण इिप ॥१.५२९ ीणऽ श ।१.५३० बण इिप किचत ।१.५३१ कन दीिकािगितष ।१.५३२ नऽ१.५३३ वन श ।१.५३४ वनऽ१.५३५ षन सौ ।



१.५३६ अम गा िदष (गतौ श सौ च) ।१.५३७ िमऽ१.५३८ हऽ१.५३९ मीम गतौ । मीम श च ।१.५४० चम ऽ१.५४१ छम ऽ१.५४२ जम ऽ१.५४३ झम अद न ।१.५४४ िजम इित किचत ।१.५४५ बम पादिव प । इणा दय उ दाा उ दा तः ॥अथ यरलवााः ।१.५४६ अयऽ१.५४७ वयऽ१.५४८ पयऽ१.५४९ मयऽ१.५५० चयऽ१.५५१ तयऽ१.५५२ णय गतौ । णय रण च ।१.५५३ दय दानगितरणिहसादा नष ।१.५५४ रय गतौ ।१.५५५ लय च ।१.५५६ ऊय तसान ।१.५५७ पय िवशरण ग च ।१.५५८ य श उ च ।१.५५९ ाय िवधनन ।१.५६० ायऽ१.५६१ ओाय वौ ।१.५६२ ताय सानपालनयोः ।


१.५६३ शल चलनसवरणयोः ।१.५६४ वल ऽ१.५६५ व सवरण स ल न च ।१.५६६ मल ऽ१.५६७ म धार ण ।१.५६८ भल ऽ१.५६९ भ पिरभाषणिहसादा नष ।१.५७० कल शसानयोः ।१.५७१ क अ श । अश इक ।१.५७२ तवऽ१.५७३ दव दवन ।१.५७४ षवऽ१.५७५ गवऽ१.५७६ लवऽ१.५७७ पवऽ१.५७८ मवऽ१.५७९ व सवन ।१.५८० शवऽ१.५८१ खवऽ१.५८२ वऽ१.५८३ कव इक ।१.५८४ रव वगतौ । इयादय उ दाा अन दातः ॥१.५८५ म ब न ।१.५८६ षऽ (सऽ)१.५८७ ईऽ१.५८८ ई ई ाथा ः ।१.५८९ हय गतौ ।१.५९० श अिभषव ।१.५९१ च इक ।



१.५९२ हय गितका ोः ।१.५९३ अल (अल ) भषणपया िवारणष ।अय िरतिदक ।१.५९४ िञफला िवशरण ।१.५९५ मीलऽ१.५९६ मीलऽ१.५९७ ीलऽ१.५९८ ील िनमषण ।१.५९९ पील ित ।१.६०० णील वण ।१.६०१ शील समा धौ ।१.६०२ कील ब न ।१.६०३ कल आ वरण ।१.६०४ शल जाया सा त च ।१.६०५ तल िनष ।१.६०६ पल सा त ।१.६०७ मल ितायाम ।१.६०८ फल िनौ ।१.६०९ च भावकरण ।१.६१० फ िवकस न ।१.६११ िच शिथ भावकरण च ।१.६१२ ितल गतौ ।१.६१३ ित इक ।१.६१४ वलऽ१.६१५ चलऽ१.६१६ कलऽ१.६१७ खलऽ१.६१८ लऽ१.६१९ व चल न ।


१.६२० व इक ।१.६२१ पलऽ (पऽ)१.६२२ फलऽ१.६२३ शल गतौ ।१.६२४ षल इक ।१.६२५ ल स ल न ।१.६२६ खल स य (च) ।१.६२७ गल अदन (भ ण ॐा व च) ।१.६२८ षल गतौ ।१.६२९ दल िवशरण ।१.६३० लऽ१.६३१ आशगम न ।१.६३२ खोलऽ१.६३३ खो गितितघा त ।१.६३४ धो गितचात य ।१.६३५ र छग तौ ।१.६३६ र छन ।१.६३७ अऽ१.६३८ वऽ (बऽ)१.६३९ मऽ१.६४० चर ग था ः । चरितभ ण थऽिप (चरभ ण च) (चरितभ णऽिप) ।१.६४१ िव िनरसन ।१.६४२ िज ज य ।१.६४३ जीव ाणधार ण ।१.६४४ पीवऽ१.६४५ मीवऽ१.६४६ तीवऽ१.६४७ णीव ौ ।१.६४८ िव ऽ



१.६४९ व िनरसन ।१.६५० उवऽ१.६५१ तवऽ१.६५२ थवऽ१.६५३ वऽ१.६५४ धव िह साथा ः ।१.६५५ गव उ म न ।१.६५६ मव ब न ।१.६५७ पवऽ (पवऽ)१.६५८ पवऽ१.६५९ मव परण ।१.६६० चव अदन ।१.६६१ भवऽ िह सायाम ।१.६६२ भब इक ।१.६६३ भभ इ ।१.६६४ कवऽ१.६६५ खवऽ१.६६६ गव दप ।१.६६७ अवऽ१.६६८ शवऽ१.६६९ षव िहसाया म ।१.६७० इिव ाौ ।१.६७१ िपिवऽ१.६७२ िमिवऽ१.६७३ िणिव सचन । सचन चक ।१.६७४ िषिव इक । सवन इित तर ियाम ।१.६७५ िहिवऽ१.६७६ िदिवऽ१.६७७ िधिवऽ१.६७८ िजिव ीणनाथा ः ।


१.६७९ िरिवऽ१.६८० रिवऽ१.६८१ धिव ग था ः ।१.६८२ किव िहसाकर णयो ।१.६८३ मव ब न ।१.६८४ अव रणगितकािीिततवगमवशौवण-ाथ याचनिबयादीवाािलनिहसादानभागविष ।इित मा दयो जयितवज म दाा उ दा तः ॥१.६८५ धाव गितश ोः । उ दाः िरतत ॥अथोााः ।१.६८६ धऽ१.६८७ िध सीपनशनजीवनष ।१.६८८ व वरण ।१.६८९ िश िवोपादान ।१.६९० िभ िभाया मला भ ला भ च ।१.६९१ श अ ाया वािच ।बाध न इ (इित ग ः) ।१.६९२ द वौ शीयाथ च ।१.६९३ दी मौोपनयनिनयमोतादशष ।१.६९४ ई दशन ।१.६९५ ईष गितिहसादशनष ।१.६९६ भाष ाया वािच ।१.६९७ वष ह न ।१.६९८ गष अिाया म ।१.६९९ लष इक ।१.७०० पष य ।१.७०१ एष इक ।



१.७०२ यष इ ।१.७०३ जषऽ१.७०४ णषऽ१.७०५ एषऽ१.७०६ ष गतौ ।१.७०७ रष ऽ१.७०८ हष ऽ१.७०९ ष अ श ।१.७१० कास शकाया म ।१.७११ भास दीौ ।१.७१२ णासऽ१.७१३ रास श ।१.७१४ णस कौिट ।१.७१५ स भय ।१.७१६ आङः शिस इाया म ।१.७१७ मस ऽ१.७१८ लस अद न ।१.७१९ ईह चायाम ।१.७२० बिह ऽ१.७२१ मिह वौ ।१.७२२ अिह गतौ ।१.७२३ गह ऽ१.७२४ ग क ाया म ।१.७२५ बह ऽ१.७२६ ब ाधा ।१.७२७ वह ऽ१.७२८ व पिरभाषणिहसााद नष ।१.७२९ िह गतौ ।


१.७३० वऽ (बऽ)१.७३१ जऽ१.७३२ बा ऽ (वा) य । ज गता विप ।१.७३३ िा िनिाय । िन प इक ।१.७३४ का दीौ ।१.७३५ ऊह िवतक ।१.७३६ गा िवलोड न ।१.७३७ ग मह ण ।१.७३८ लह च (अपादा न) ।१.७३९ घिष कािकरण ।१.७४० घष इित किचत । इित धा दय उ दाा अन दातः ॥१.७४१ घिषर अिवशन । श इ प ठः ।१.७४२ अ ाौ ।१.७४३ तऽ१.७४४ तनकरण ।१.७४५ उ सचन ।१.७४६ र पाल न ।१.७४७ िण चन ।१.७४८ ऽऽ१.७४९ ऽ१.७५० तऽ१.७५१ ऽ१.७५२ ण गतौ ।१.७५३ व रोष । सा त इक ।१.७५४ म सा त ।१.७५५ इक ।१.७५६ त चन ।१.७५७ प पिरमःअ इक ।१.७५८ स आद र ।



१.७५९ ष इित किचत ।१.७६० कािऽ१.७६१ वािऽ१.७६२ माि का ायाम ।१.७६३ िािऽ१.७६४ ीािऽ१.७६५ ाि घोरवािसत च ।१.७६६ ाि इक ।१.७६७ चष पान ।१.७६८ तष तौ ।१.७६९ पष वौ ।१.७७० मष य ।१.७७१ षऽ१.७७२ ष भषायाम ।१.७७३ शष सव ।१.७७४ सष इक ।१.७७५ यष िह सायाम ।१.७७६ जष च ।१.७७७ भषऽ१.७७८ तिस अला र ।१.७७९ ऊष जाया म ।१.७८० ईष उ ।१.७८१ कषऽ१.७८२ खषऽ१.७८३ िशषऽ१.७८४ जषऽ१.७८५ झषऽ१.७८६ शषऽ१.७८७ वषऽ१.७८८ मषऽ


१.७८९ षऽ१.७९० िरष िहसाथा ः ।१.७९१ भष भन ।१.७९२ उष दाः ए ।१.७९३ िजष ऽ१.७९४ िवष ऽ१.७९५ िमष ऽ१.७९६ िणष सचन ।१.७९७ पष पौ ।१.७९८ िौष ऽ१.७९९ िष ऽ१.८०० ष ऽ१.८०१ ष दाः ए ।१.८०२ पष ऽ१.८०३ वष ऽ१.८०४ मष सचन । मष सह न च ।इत रौ िहसासश नयो ।१.८०५ घष स ष ।१.८०६ ष अलीक ।१.८०७ तसऽ१.८०८ सऽ (सऽ)१.८०९ सऽ१.८१० रस श ।१.८११ लस षणबीडनयोः (च) ।१.८१२ घस अदन ।१.८१३ जऽ (जजऽ जचऽ)१.८१४ चचऽ१.८१५ झ (झझ झज) पिरभाषणिहसातज नष ।१.८१६ िपसऽ१.८१७ पसऽ



१.८१८ िवसऽ१.८१९ वसऽ१.८२० िबसऽ१.८२१ बस गतौ ।१.८२२ हस हस न ।१.८२३ िणश समा धौ ।१.८२४ िमशऽ१.८२५ मश श ।१.८२६ शव गतौ ।१.८२७ शश तग तौ ।१.८२८ शस िह साया म ।१.८२९ शस तौ । ग ता वपीक (इित ग ः) ।१.८३० चह पिरकन ।१.८३१ मह पजाया म ।१.८३२ रह ा ग ।१.८३३ रिह गतौ ।१.८३४ हऽ१.८३५ िहऽ१.८३६ बहऽ (वहऽ)१.८३७ बिह (विह) वौ । बिह (विह)श च । बिहर (विहर) इक ।१.८३८ तिहरऽ१.८३९ िहरऽ१.८४० उिहर अद न ।१.८४१ अह पजाया म । इित घिषरादय उ दाा उ दा तः ॥अथ ता दयः ।१.८४२ त दीौ ।१.८४३ िता वण ।१.८४४ िञिमदा ह न ।


१.८४५ िञिदा हनमोचनयोः (गाऽॐव ण) ।हनमोह नयोिरक ।१.८४६ िञिदा चक ।१.८४७ च दीाविभीतौ च ।१.८४८ घट पिरवत न ।१.८४९ ट ऽ१.८५० ट ऽ१.८५१ ठ १.८५२ उठ उपघा त (ितघा त) ।१.८५३ शभ दीौ ।१.८५४ भ स ल न ।१.८५५ णभऽ१.८५६ तभ िहसाया म । आोऽभा वऽिप ।१.८५७ ॐस ऽ (ौस ऽ ौश ऽ)१.८५८ स ऽ१.८५९ स अवॐस न । स गतौ च ।१.८६० श इिप किचत (ततीय एव ता ल ा इ) ।१.८६१ ॐ िवास ।१.८६२ वत वत न ।१.८६३ वध वधौ ।१.८६४ ध शकाया म ।१.८६५ ॐव ण ।१.८६६ कप साम ।वत ॥ इित ता दय उ दाा अन दातः ॥अथ घटा दयो िमतः ।१.८६७ घट (म) चायाम ।१.८६८ थ(म) भयसल नयोः ।



१.८६९ थ(म) ान ।१.८७० स(म) िवार ।१.८७१ द(म) मदन ।१.८७२ द(म)द न ।१.८७३ िज(म) गितदा नयोः ।१.८७४ द(म) गितिहस नयोः (गितशास नयोः)(वौ शीयाथ च) ।१.८७५ कप(म) क पाया गतौ च ।१.८७६ बप(म) इक ।१.८७७ कप(म) इ ।१.८७८ किद(म)ऽ१.८७९ बिद(म)ऽ१.८८० िद(म) व । वक इक ।१.८८१ कद(म)ऽ१.८८२ बद(म)ऽ१.८८३ द(म) इ ॥१.८८४ िञरा(म) स म । घटा दयो िमतः ।इित घटा दय उ दाा अन दातः ।१.८८५ र(म) रोग ।१.८८६ गड(म) सचन ।१.८८७ हड(म) वन ।१.८८८ वट(म)ऽ१.८८९ भट(म) पिरभाषण ।१.८९० णट(म) नौ । नता िवक । गता िव ।१.८९१ क(म) ितघा त (तीघा त) ।१.८९२ चक(म) तौ ।१.८९३ कख(म) हस न ।१.८९४ रग(म) श ाया म ।


१.८९५ लग(म) स ।१.८९६ ग(म)ऽ१.८९७ ग(म)ऽ१.८९८ षग(म)ऽ१.८९९ ग(म) सवरण ।१.९०० कग(म) नोत । िबयासामााथ ात ।अनकाथ ािद ।१.९०१ अक(म)ऽ१.९०२ अग(म) किट लाया गतौ ।१.९०३ कण(म)ऽ१.९०४ रण(म) गतौ ।१.९०५ चण(म)ऽ१.९०६ शण(म)ऽ१.९०७ ौण(म) दा न च । शण(म) गता िव ।१.९०८ ौथ(म)ऽ१.९०९ थ(म)ऽ१.९१० थ(म)ऽ१.९११ थ(म)ऽ१.९१२ बथ(म)ऽ१.९१३ थ(म) िह साथा ः ।१.९१४ चन(म) च ।१.९१५ वन (म) च नोत (नोपलत) ।१.९१६ ल(म) दीौ ।१.९१७ ल(म)ऽ१.९१८ ल(म) स ल न (चल न) ।१.९१९ (म)आ ान ।१.९२० (म) भय ।१.९२१ न(म) नय ।१.९२२ ौा(म) पाक ।१.९२३ ॥ मारणतोषणिनशाम नष ा(म) ।



मारणतोषणिनशानिित पाठा रम ॥१.९२४ ॥ क न चिलः ॥१.९२५ ॥ छिदर ऊज न ॥१.९२६ ॥ िजोथन लिडः ॥१.९२७ ॥ मद(म) हष लपनयोः ॥१.९२८ ॥ न(म) श ॥१.९२९ ॥ दिलऽ१.९३० ॥ विलऽ१.९३१ ॥िलऽ१.९३२ ॥ रिणऽ१.९३३ ॥ िनऽ१.९३४ ॥ ऽिपऽ१.९३५ ॥ पय (इित भोजः) ॥१.९३६ ॥ न(म) अवतस न । घटा दयो िमतः ॥१.९३७ ॥ जनऽ१.९३८ ॥ जषऽ१.९३९ ॥ स ऽ१.९४० ॥ रोऽमा ॥१.९४१ ॥ लऽ१.९४२ ॥ लऽ१.९४३ ॥ लऽ१.९४४ ॥ नमा मन पसगा ा ॥१.९४५ ॥ लाऽ१.९४६ ॥ ाऽ१.९४७ ॥ वन ऽ१.९४८ ॥ वमा च ॥१.९४९ ॥ न किमऽ


१.९५० ॥ अिमऽ१.९५१ ॥ चमा म ॥१.९५२ ॥ शमो दशन ॥१.९५३ ॥ यमोऽपिरवषण ॥१.९५४ ॥िदर अवपिरा च ॥अथ फणा दयः ।१.९५५ फण(म) गतौ (गितदी ोः) ।वत । इित घटा दयः फणा ा िमतः ।इित रादय उ दाा उ दा तः परभाषाः ॥१.९५६ राज दीौ । उ दाः िरतत ॥१.९५७ टाजऽ१.९५८ टाऽ१.९५९ टा दीौ । इ दाा अन दातः ॥१.९६० मऽ१.९६१ नऽ१.९६२ न श । फणा दयो ग ताः ।१.९६३ षमऽ१.९६४ म अवक (व क) । वत ।अथ ला दयः ।१.९६५ ल दीौ ।१.९६६ चल क न ।१.९६७ जल घात न ।१.९६८ टलऽ१.९६९ ल वक ।१.९७० ल ान ।१.९७१ हल िवलखन ।१.९७२ णल ग । ब न इक ।१.९७३ पल गतौ ।



१.९७४ बल ाण न धाावरोध च (धाावरोधन च) ।१.९७५ पल मह ।१.९७६ कल सान ब ष च ।१.९७७ शलऽ१.९७८ लऽ१.९७९ पत गतौ ।१.९८० ल िहसासवरणयो (िहसाया सवरण च) ।१.९८१ थ िनाक ।१.९८२ पथ गतौ ।१.९८३ मथ िवलोड न ।१.९८४ टवम उ िरण ।१.९८५ म चल न ।१.९८६ र स ल न ।१.९८७ र स य । इित मा दय उ दाा उ दा तः ॥१.९८८ षह मष ण । उ दाोऽन दात ॥१.९८९ रम बीडाया म । रम इित माध वः ।अन दा ोऽन दात ॥१.९९० षद िवशरणगवसादनष ।१.९९१ शद शात न ।१.९९२ बश आः वान रोदन च ।इित षदा दययोऽन दाा उ दा तः ॥१.९९३ कच सच नकौिटितिवलखनष ।१.९९४ बध अवगम न ।१.९९५ ः अ बीजज िन ाभा व च ।१.९९६ कस गतौ । इित कचादय उ दाा उ दा तो िह नदाः । वत । ला िदग तः ॥१.९९७ िह अ श ।


१.९९८ अ गतौ याचन च ।१.९९९ अच इक ।१.१००० अिच इपर ।१.१००१ टयाच यााया म ।१.१००२ रट पिरभाषण ।१.१००३ चत ऽ१.१००४ चद याचन (च) ।१.१००५ ोथ पया ौ ।१.१००६ िम ऽ१.१००७ म मधािहस नयोः ।१.१००८ िमथऽ१.१००९ मथ इक ।१.१०१० िमध१.१०११ मध इ । मध सम च ।१.१०१२ िण ऽ१.१०१३ ण कासिक ष योः ।१.१०१४ ध ऽ१.१०१५ मध उ न ।१.१०१६ बिधर बोध न ।१.१०१७ उबिर िनशाम न ।१.१०१८ वण गितानिचािनशामनवािदऽमहणष ।१.१०१९ वन इक ।१.१०२० खन अवदार ण ।१.१०२१ चीव आदानसवरणयोः ।१.१०२२ चीब इक ।१.१०२३ चाय पजािनशाम नयोः ।१.१०२४ य गतौ ।१.१०२५ दा दा न ।१.१०२६ भष भय । गता िवक ।



१.१०२७ षऽ१.१०२८ ष गतौ ।१.१०२९ अस गितदीादा नष ।१.१०३० अष इक ।१.१०३१ (अय गतौ ।)१.१०३२ श बाधनशनयोः ।१.१०३३ लष काौ ।१.१०३४ चष भ ण ।१.१०३५ छष िह साया म ।१.१०३६ झष आदानसवरणयोः ।१.१०३७ ऽ१.१०३८ अद न ।१.१०३९ भ इित मऽ यः ।१.१०४० च ।१.१०४१ दास दा न ।१.१०४२ मा मान ।१.१०४३ ग सवरण । इित िहा दय उ दााः िरततः ॥अथाजाः ।१.१०४४ िौञ स वायाम । उ दा उ भयतोभाषः ॥१.१०४५ भञ भरण ।१.१०४६ ञ हर ण ।१.१०४७ धञ धार ण ।१.१०४८ (क ञ करण ।)१.१०४९ णी ञ ापण । इित भञाद योऽन दाा उभ यतोभाषाः ॥१.१०५० ध ट पान ।१.१०५१ लऽ१.१०५२ हष य ।१.१०५३ रण ।


१.१०५४ ि ।१.१०५५ ी तौ ।१.१०५६ िचायाम ।१.१०५७ र श ।१.१०५८ऽ१.१०५९ शसा तयोः ।१.१०६० ख खद न ।१.१०६१ ऽ१.१०६२ ज ऽ१.१०६३ ष य ।१.१०६४ क ऽ१.१०६५ ग श ।१.१०६६ श ऽ१.१०६७ ौ पाक ।१.१०६८ ॐ इित कष िचाठः ।१.१०६९ प ऽ१.१०७० ओव शोषण ।१.१०७१ ऽ१.१०७२ वन । शोभाया चक ।१.१०७३ द प शोधन ।१.१०७४ पा पान ।१.१०७५ या गोपादान (याण) ।१.१०७६ ा शािसयोगयोः ।१.१०७७ ा गितिनवौ ।१.१०७८ ा अा स ।१.१०७९ दा ण दा न ।१.१०८० कौिट ।१.१०८१ शोपतापयोः ।



१.१०८२ िचायाम ।१.१०८३ सवरण (वरण) ।१.१०८४ इक ।१.१०८५ स गतौ ।१.१०८६ ऋ गितापणयोः ।१.१०८७ गऽ१.१०८८ घ सचन ।१.१०८९ छन ।१.१०९० ॐ गतौ ।१.१०९१ ष सवस य योः ।१.१०९२ ौ ौव ण ।१.१०९३ ी य ।१.१०९४ ऽ१.१०९५ ि गतौ ।१.१०९६ िजऽ१.१०९७ िळ अिभभव ।१.१०९८ ज इित सौ ऽो धातः ग थ ः ।इित धयाद योऽन दााः परभाषाः ॥१.१०९९ िङ ईष सन ।१.११०० ग ङ अ श ।१.११०१ गा ङ गतौ ।१.११०२ उ ङऽ१.११०३ क ङऽ१.११०४ ख ङऽ१.११०५ ग ङऽ१.११०६ घ ङऽ१.११०७ ङङ श ।१.११०८ ङऽ


१.११०९ ङऽ१.१११० ज ङऽ१.११११ ङऽ१.१११२ ङ गतौ ।१.१११३ ङ इक ।१.१११४ ङ गितरोषणयोः ।१.१११५ धङ अवस न ।१.१११६ मङ िणदान ।१.१११७ दङ रण ।१.१११८ य ङ गतौ ।१.१११९ ङ वौ ।१.११२० ऽ ङ पाल न । इित िभत योऽन दााआ नभाषाः ॥१.११२१ पङ पवन ।१.११२२ मङ ब न ।१.११२३ डीङ िवहायसा गतौ । इित पङादययउ दाा आ नभाषाः ॥१.११२४ त वनतरणयोः । उ दाः परभाषः ॥अथ हल ाः ।१.११२५ गप गोपन ।१.११२६ ितज िनशान ।१.११२७ मान पजाया म ।१.११२८ बध ब न । इित गपादय ारउ दाा अन दातः ॥१.११२९ रभ राभ ।१.११३० डल भष ाौ ।१.११३१ पिर ।



१.११३२ ह द (ह द) परीषोग ।इित रभादय ारोऽन दाा अन दातः ॥१.११३३ िञिदा अ श । उ दा उ दा त ॥१.११३४ िर गितशोषणयोः ।१.११३५ यभ मथ न (िवपरीतमथ न) ।१.११३६ ण म श च ।१.११३७ ग म ऽ१.११३८ सप गतौ ।१.११३९ यम उपरम ।१.११४० त प साप ।१.११४१ ज हानौ ।१.११४२ ष स ।१.११४३ िशर ण ।१.११४४ दश दश न ।१.११४५ क ष िवलखन ।१.११४६ दः अ भी कर ण ।१.११४७ िमःअ सचन । इित ा द योऽन दाा उ दा तः ॥१.११४८ िकत िनवास रोगापनयन च । उ दा उ दा त ॥१.११४९ दान खड न (अवखड न) ।१.११५० शान तज न (अवतज न) ।इ दाौ िरततौ ॥१.११५१ डपचष पाक ।१.११५२ षच समवा य ।१.११५३ भज सवायाम ।१.११५४ र राग ।१.११५५ शप आबोश ।


१.११५६ िष दीौ ।अथ यजा दयः ।१.११५७ यज दवपजासितकरणदा नष ।१.११५८ डवप (टवप) बीजसा न । छद नऽिप ।१.११५९ वःअ ापण ।इित पचाद योऽन दााः िरततः षिचदाः ॥१.११६० वस िनवास । उ दा दन दाः ॥१.११६१ वञ तसान ।१.११६२ ञ सवरण ।१.११६३ ञ धा या श च ।इित वञादययोऽन दाा उभ यतोभाषाः ॥१.११६४ वद ाया वािच ।१.११६५ ि गितवोः । वत । यजा िदः समा ः ।अय वद ितो दाौ परभाषौ ।चािद ा दौ िाः ।ता कितगण ात । ऋितः सौ ऽ सज गाकपयोः ॥वत ॥ इित शिकरणा ा दयः ॥ १॥

अथादा दयः ।२.१ अद भ ण ।२.२ ह न िहसाग ोः । इन दााव दा तौ ॥२.३ िष अीतौ ।२.४ ः अ परण ।२.५ िदःअ उपचय ।२.६ िलःअ आ ाद न । इित िषाद योऽन दााः िरततः ॥२.७ चिङ ाया वािच ।



अय दश नऽिप । अन दा ोऽन दात ॥२.८ ईर गतौ क न च ।२.९ ईड तौ ।२.१० ईश ऐ य ।२.११ आस उपवश न ।२.१२ आङः शास इ ाया म ।२.१३ वस आ ाद न ।२.१४ किस गितशास नयोः ।२.१५ कस इक ।२.१६ कश इ (इिप) ।२.१७ िणिस चन ।२.१८ िणिज शौ ।२.१९ िशिज अ श ।२.२० िपिज वण । स चन इक ।उ भय । अवयव इपर । अ श इतीत र ।२.२१ पिज इक ।२.२२ वज वज न ।२.२३ विज इक ।२.२४ पच स चन (स क ) ।इतीरा दय उ दाा अन दातः ॥२.२५ षङ ािणगभ िवमोचन ।२.२६ शीङ । इ दाा वान भाषौ ॥२.२७ य िमौणऽिभौण च ।२.२८ श ।२.२९ त (त ) गितवििहसास (व थ ः) ।इित सौ ऽो धातः ।


२.३० ण तौ ।२.३१ ट श ।२.३२ तज न ।२.३३ ॐव ण ।इित य भतय उ दााः परभाषाः ॥२.३४ ऊणञ आ ाद न । उ दा उभ यतोभाषः ॥२.३५ अिभगम न ।२.३६ ष सव य योः ।२.३७ क श ।२.३८ ञ तौ । इित भत योऽन दााः परभाषाः । ौित भ यतोभाषः ॥२.३९ ञ (ञ) ाया वािच ।उ दा उभ यतोभाषः ॥२.४० इ ण गतौ ।२.४१ इ ङ अयन । िनमिध पव ः ।२.४२ इ क र ण । अयमिधपव ः ।२.४३ वी गितजनकासनखाद नष ।२.४४ या ापण ।२.४५ वा गितग नयोः ।२.४६ भा दीौ ।२.४७ ा शौ च ।२.४८ ौा पाक ।२.४९ िा क ाया गतौ ।२.५० ा भ ण ।२.५१ पा रण ।२.५२ रा दा न ।२.५३ ला आदा न (दा न) । ाविप दा न इित चः ।



२.५४ दा प लव न ।२.५५ ा कथन ।२.५६ ा परण ।२.५७ मा मान ।२.५८ वच पिरभाषण । इभत योऽन दााः परभाषाः । इङ ान भाषः ॥२.५९ िवद ान ।२.६० अस भ िव ।२.६१ मज (मजष) शौ ।अथ दा दयः ।२.६२ िदर अौिवमोचन । इित िवदादय उ दाा उ दा तः ॥२.६३ िञप श य । इ दा दन दाः ॥२.६४ स ाण न ।२.६५ अन च ।अथ जि ादयः ।२.६६ ज भहस नयोः । वत । इित दा दयः ।२.६७ जाग िनिाय ।२.६८ दिरिा ग तौ ।२.६९ चकास दीौ ।२.७० शास अन िशौ । इित सा दय उ दाा उ दा तः ॥अथ छा सा धात वः ।२.७१ दीधीङ दीिदवनयोः ।२.७२ ववीङ वितना त । इ दाा वान भाषौ ।वत । इित जि ादयः ।२.७३ षसऽ२.७४ षि (सि) ।२.७५ वश काौ । इित षसादय उ दाा उ दा तः ।


चक रीत च ।२.७६ ङ अपनयन । अन दा आ नभाषः ॥वत ॥ इित िवकरणा अदा दयः ॥ २॥

अथ जःओादयः ।३.१ दानाद नयोः । आदा न चक । ीणनऽपीित भा म ॥३.२ िञभी भय ।३.३ ी ल ायाम । इित जःओा द योऽन दाा परभाषाः ॥३.४ प पालनपरणयोः ।३.५ प इक (ाोऽयिमक ) ।उ दाः परभाषः ॥३.६ डभञ धारणपोषणयोः । अन दा उभ यतोभाषः ॥३.७ मा ङ मान श च ।३.८ ओहा ङ गतौ । इन दाावा नभाषौ ॥३.९ ओहा क ा ग । अन दाः परभाषः ॥३.१० डदा ञ दा न ।३.११ डधा ञ धारणपोषणयोः । दा न इक ।इन दाावभयतोभाषौ ॥३.१२ िणिजर शौचपोषणयोः ।३.१३ िविजर पथा व ।३.१४ िवष ा ौ । इित िणिजराद योऽन दााः िरततः ॥अथागणा ा एका दश छा साः ।३.१५ घ रणदी ोः ।३.१६ सकरण ।३.१७ ऋऽ



३.१८ स गतौ । घ भत योऽन दााः परभाषाः ॥३.१९ भस भनदीोः । उ दा उ दा त ॥३.२० िक ान । अन दाः परभाषः ॥३.२१ (िकत च)३.२२ तर रण ।३.२३ िधष श ।३.२४ धन धा ।३.२५ जन जन न । इित तरादय उ दाा उ दा तः ॥३.२६ गा तौ । अन दाः परभाषः । छ िस ।वत । घ भतय एका दश छ िस ।इयित भा षायामिप ॥वत ॥ इित िवकरणा जःओा दयः ॥ ३॥

अथ िदवादयः ।४.१ िदव बीडािविजगीषावहारितितमोदमदकािग ितष ।४.२ िषव तसान ।४.३ िॐव गितशोषणयोः ।४.४ िव िनरसन । किचिदःएम न पठि ।४.५ स अद न । आदा न इक । अद शन इपर ।४.६ स िनरसन ।४.७ स रणदीोः ।४.८ ष दाः ए ।४.९ ष च ।४.१० नत गाऽिवप ।४.११ ऽस उग ।४.१२ कथ पतीभा व ।४.१३ पथ िहसाया म ।


४.१४ गध पिरवन ।४.१५ िप रन । अन दाः ।४.१६ प िवकस न ।४.१७ ितमऽ४.१८ तीमऽ४.१९ िमऽ४.२० ीम आिभा व ।४.२१ ोीड चोदन ल ाया च ।४.२२ इष गतौ ।४.२३ षहऽ४.२४ षह च थ ।४.२५ जषऽ४.२६ झष वयोहानौ । इित िदवादय उ दाा उ दा तः ॥अथ ाद य ओिदतः ।४.२७ (ओ)षङ ािणसव ।४.२८ (ओ)ङ पिरताप । इ दाा वान भाषौ ॥४.२९ (ओ)दीङ य ।४.३० (ओ)डीङ िवहायसा गतौ ।४.३१ (ओ)धीङ आधा र ।४.३२ (ओ)मी ङ िहसाया म ।४.३३ (ओ)रीङ ौव ण ।४.३४ (ओ)ली ङ षण ।४.३५ (ओ)ोी ङ वणोथ । वत । ाद य ओिदतः ।४.३६ पीङ पान ।४.३७ मा ङ मान ।४.३८ ई ङ गतौ ।४.३९ ीङ ीतौ (ीणन) ।इित दीङा दय आ नभाषा अन दााः । दीङ तदाः ॥



४.४० शो तनकर ण ।४.४१ छो छद न ।४.४२ षो अकम िण ।४.४३ दो अवखड न ।इित यितभत योऽन दााः परभाषाः ॥४.४४ जन ाभा व ।४.४५ दीप दीौ ।४.४६ पर आ ायन ।४.४७ तर गितरणिहस नयोः ।४.४८ धरीऽ४.४९ गर िहसाग ोः ।४.५० घरीऽ४.५१ जर िहसावयोहोः ।४.५२ शर िहसा नयोः (िहस योः) ।४.५३ चर दाः ए ।४.५४ त प ऐय वा ।४.५५ वत वरण (वत न) ।४.५६ वावत इित किचत ।४.५७ िश उपता प ।४.५८ का दीौ ।४.५९ वा श । इित जा दय उ दाा अन दातः ।तिपन दाः ॥४.६० मष ितित ाया म ।४.६१ शिचर पतीभा व । इ दाौ िरततौ ॥४.६२ णः अ ब न ।४.६३ र राग ।


४.६४ श प आबोश । इित णहा दययोऽन दााः िरततः ॥४.६५ पद गतौ ।४.६६ िखद द ।४.६७ िवद सायाम ।४.६८ ब ध अवगम न ।४.६९ य ध सहा र ।४.७० अनोध काम ।४.७१ अण ाण न ।४.७२ अन इक ।४.७३ म न ान ।४.७४ य ज समा धौ ।४.७५ सज िवसग ।४.७६ िलश अीभाव ।इित पदा द योऽन दाा अन दातः । अण तदाः ॥४.७७ राधोऽक मका ाव व ।४.७८ ध ताड न ।अथ पषादयः ।४.७९ प ष पौ ।४.८० श ष शोषण ।४.८१ त ष ीतौ ।४.८२ ष वक ।४.८३ ि ष आ िलन ।४.८४ श क िवभािषतो मष ण । िरतत ।४.८५ िदा गाऽरण । िञिदा इक ।४.८६ बध बोध (कोप ) ।४.८७ ध बभ ाया म ।४.८८ श ध शौ च ।



४.८९ िषध सराौ ।इित राधा द योऽन दाा उ दा तः ॥अथ रधा दय वटः ।४.९० रध िहसासराोः ।४.९१ ण श अद शन ।४.९२ तप ीणन ।४.९३ प हष मोह नयोः ।४.९४ िःअ िजघासाया म ।४.९५ मःअ विच ।४.९६ ःअ उ िरण ।४.९७ िःअ ीतौ ।वत । इित रधा दयो वट अन दाा उ दा तः ॥अथ शमा दयः४.९८ शम उपशम ।४.९९ तम का ायाम ।४.१०० दम उपशम ।४.१०१ ौम तप िस खद च ।४.१०२ म अनवान ।४.१०३ म सह न ।४.१०४ म लानौ ।४.१०५ मद हष । वत ।इौ शमा दय उ दाा उ दा तः । म त वट ॥४.१०६ अस पन ।४.१०७ यस य ।४.१०८ जस मो न ।४.१०९ तस उप य ।४.११० दस च ।


४.१११ वस ।४.११२ बस इक (बािद िरक ) ।४.११३ भस इित किचत ।४.११४ ष िवभाग ।४.११५ स इक ।४.११६ स इ (ओािदद ो स इ) ।४.११७ बस इपर (अयकार बस इपर) ।४.११८ वस इित किचत ।४.११९ षऽ४.१२० सऽ४.१२१ पष च ।४.१२२ ष दाः ए ।४.१२३ िवस रण ।४.१२४ िबस इक ।४.१२५ कस सषण (षण) ।४.१२६ कश इक ।४.१२७ कस इ ।४.१२८ कश इपर ।४.१२९ बस उ ग ।४.१३० मस खड न ।४.१३१ मस पिरमान ।४.१३२ सम इक ।४.१३३ ट िवलोड न ।४.१३४ ठ इक ।४.१३५ उच समवा य ।४.१३६ भश ऽ४.१३७ भश ऽ४.१३८ श अधःपतन ।४.१३९ वश वरण ।



४.१४० कश तनकर ण ।४.१४१ िञतष (िञतषा) िपपासाया म ।४.१४२ ष तौ ।४.१४३ ष (रोष ) ।४.१४४ िरष िहसाया म ।४.१४५ िडप प ।४.१४६ कप बोध ।४.१४७ गप ाकल ।४.१४८ यपऽ४.१४९ पऽ४.१५० प िवमोह न ।४.१५१ प समाय ।४.१५२ प इक ।४.१५३ भ गा (गा) ।४.१५४ भ स ल न ।४.१५५ णभऽ४.१५६ तभ िहसाया म । िभनिभत भयोता दौ ा दौ च प ।४.१५७ ि आिीभाव ।४.१५८ िञिमदा ह न ।४.१५९ िञिदा हनमोचनयोः ।४.१६० ऋध वौ ।४.१६१ गध अिभकाायाम ।इस भतय उ दाा उ दा तः ।वत । इित पषादयः । िदवािदराकितग ण इित किचत ॥वत ॥ इित यिकरणा िदवादयः ॥ ४॥

अथ ा दयः ।


५.१ ष ञ अिभषव ।५.२ िषञ ब न ।५.३ िशञ िनशान ।५.४ ड िमञ पन ।५.५ िचञ चयन ।५.६ ञ आ ाद न ।५.७ क ञ िह सायाम ।५.८ वञ वरण ।५.९ ध ञ क न ।५.१० धञ इक (दी ध ोऽपीक ) ।इित ा द यो ववज मन दाा उभ यतोभाषाः ॥५.११ ट उपता प ।५.१२ िह गतौ वौ च ।५.१३ प ीतौ ।५.१४ ीितपालनयोः । ीितचलनयोिर ।५.१५ इक । पणोा द योऽिप छा सा इाःउः ।५.१६ आ प ा ौ ।५.१७ श शौ ।५.१८ राधऽ५.१९ सा ध सिसौ ।इित नोितभत योऽन दााः परभाषाः ॥५.२० अश ा ौ सा त च ।५.२१ िघ आ न । इ दाा वन दातौ ॥अथ ितका दयः ।५.२२ ितकऽ५.२३ ितग गतौ च ।५.२४ षघ िह साया म ।



५.२५ िञधषा ाग ।५.२६ द दन (द ) ।५.२७ ऋध वौ ।५.२८ तप ीणन इक ।छ िस । अथागणा ाछा साः ।५.२९ अह ा ौ ।५.३० दघ घात न पाल न च ।५.३१ चम भ ण ।५.३२ िरऽ (ऋऽ)५.३३ िऽ (ीऽ)५.३४ िचिरऽ५.३५ िजिरऽ५.३६ दाशऽ५.३७ िह सायाम । िभा षायािमक ।५.३८ ऋऽ५.३९ ी इक एवाजा िदिरक । रफवािन ।वत । इित ितका दय उ दााः परभाषाः ॥वत ॥ इित िवकरणाः ा दयः ॥ ५॥

अथ तदा दयः ।६.१ त द थ न ।६.२ ण द रण ।६.३ िदश अितसज न ।६.४ ःज पाक ।६.५ िप रण ।६.६ क ष िवलखन ।इित तदा द योऽन दााः िरततः ॥६.७ ऋष गतौ । उ दा उ दा त ॥


६.८ जष ीितसवनयोः ।६.९ ओिवज भयचलनयोः ।६.१० ओलज ऽ६.११ ओलःज ोी डाया म (ोी ड) ।इित जषादय उ दाा अन दातः ॥६.१२ ओो छद न ।६.१३ च ा जी करण ।६.१४ उिछ उ ।६.१५ उछ िववास ।६.१६ ऋछ गतीियलयमित भा वष ।६.१७ िमछ उ श ।६.१८ जजऽ६.१९ चचऽ६.२० झझ पिरभाषणभनयोः ।६.२१ च सवरण ।६.२२ ऋच तौ ।६.२३ उ आजव ।६.२४ उऽ (उझ) उ ग ।६.२५ भ िवमोह न ।६.२६ िरफ कनयिनािहसादा नष ।६.२७ िरह इक ।६.२८ तपऽ६.२९ तऽ तौ ।६.३० तफऽ६.३१ त इक ।६.३२ तपऽ६.३३ तऽ६.३४ तफऽ



६.३५ त िहसाया म ।६.३६ पऽ६.३७ उ श ।६.३८ फऽ६.३९ इक ।६.४० ऋफऽ६.४१ ऋ िहसाया म ।६.४२ गफऽ६.४३ ग म ।६.४४ उभऽ६.४५ उ परण ।६.४६ शभऽ६.४७ श शोभाथ ।६.४८ भ म ।६.४९ चत िहसाम नयोः ।६.५० िवध िवधान ।६.५१ जड गतौ ।६.५२ जन इक ।६.५३ मड सखन ।६.५४ पड च ।६.५५ पण ीणन ।६.५६ वण च ।६.५७ मण िह सायाम ।६.५८ तण कौिट ।६.५९ पण कम िण शभ ।६.६० मण ितान ।६.६१ कण शोपकरणयोः (शोपतापयोः) ।६.६२ शन गतौ ।६.६३ िण िहसागितकौिट ष ।


६.६४ घणऽ६.६५ घण म ण ।६.६६ षर ऐय दी ोः ।६.६७ कर श ।६.६८ खर छद न ।६.६९ मर सवन (स न) ।६.७० र िवलखन ।६.७१ घर भीमाथ श योः ।६.७२ पर अमगम न ।६.७३ व उ म न ।६.७४ ब इक ।६.७५ तऽ६.७६ ऽ६.७७ त िहसाथा ः ।६.७८ इष (इष ) इाया म ।६.७९ िमष धा याम ।६.८० िकल बीडनयोः ( ) ।६.८१ ितल ह न (ह) ।६.८२ िचल वसन ।६.८३ चल िवलस न ।६.८४ इल पनयोः ।६.८५ िवल सवरण ।६.८६ िबल भद न ।६.८७ िणल गह न ।६.८८ िहल भावकरण ।६.८९ िशलऽ६.९० िषल उ ।६.९१ िमल षण ।६.९२ िलख अरिवास ।



अथ कटा दयः ।६.९३ कट कौिट ।६.९४ पट सषण ।६.९५ कच स ोचन ।६.९६ गज श ।६.९७ गड राया म ।६.९८ िडप प ।६.९९ र छद न ।६.१०० ट िवकस न ।६.१०१ मट आपमदनयोः ।६.१०२ ऽट छद न ।६.१०३ तट कलहक मिण ।६.१०४ चटऽ६.१०५ ट छद न ।६.१०६ जड ब न ।६.१०७ जट इक ।६.१०८ कड मद ।६.१०९ ट सषण ।६.११० ठ इक ।६.१११ ड इ ।६.११२ कड घन ।६.११३ कड बा ।६.११४ पड उ ग ।६.११५ घट ितघा त ।६.११६ तड तोड न ।६.११७ थडऽ६.११८ ड सवरण ।६.११९ खडऽ


६.१२० ड इक ।६.१२१ रऽ६.१२२ ल स ल न । र रण ।ल स ल न इक ।६.१२३ रऽ६.१२४ ल इ ।६.१२५ डऽ६.१२६ चडऽ६.१२७ ोड स वरण ।६.१२८ बडऽ६.१२९ भड िनम न इक ।६.१३० (ड सा त) ।इित ोा दय उ दाा उ दा तः ॥६.१३१ गर उ म न । उ दा अन दात ॥६.१३२ ण (ण)तौ ।६.१३३ ध (ध) िवधनन । इ दाौ परभाषौ ॥६.१३४ ग परीषोग ।६.१३५ ी गित य योः । ी व इक ।इन दाौ परभाषौ ॥६.१३६ कङ श ।६.१३७ कङ इक (दी घा इित कयटादयः ।ा इित ासः) । उ दा आ नभाषः ।वत । कटा दयो ग ताः ॥६.१३८ पङ ाया म ।६.१३९ मङ ाणा ग । इन दाावा नभाषौ ॥६.१४० िरऽ६.१४१ िप गतौ ।



६.१४२ िध धार ण ।६.१४३ ि िनवासगोः ।इित िरयाद योऽन दााः परभाषाः ॥६.१४४ ष रण ।अथ िकरादयः ।६.१४५ क िव प (िन प) ।६.१४६ ग िनगर ण । इ दााः परभाषाः ॥६.१४७ ङ आद र ।६.१४८ धङ अवान । इन दाावा नभाषौ ॥६.१४९ छ ी ायाम । वत । िकरादयो वाः ॥६.१५० सज िवसग ।६.१५१ टम ःज शौ ।६.१५२ ज भ ।६.१५३ भ ज कौिट ।६.१५४ प श ।६.१५५ शऽ६.१५६ िरश िहसाया म ।६.१५७ िलश गतौ ।६.१५८ श सशन ।६.१५९ िवछ गतौ ।६.१६० िवश वश न ।६.१६१ मश आ मशण ।६.१६२ ण द रण ।६.१६३ षद िवशरणगवसादनष ।६.१६४ शद शात न ।इित पा द योऽन दाा उ दा तः । िविछदाः ॥६.१६५ िमल सम (स म न) । उ दाः िरतत ॥


अथ मचादयः ।६.१६६ म च मो ण (मोचन) ।६.१६७ प छद न ।६.१६८ िवद ला भ ।६.१६९ िलप उपदःए ।६.१७० िषच रण ।इित मचाद योऽन दााः िरततः । िवित दाः ॥६.१७१ कत छद न ।६.१७२ िखद पिरघात (पिरघात न) ।६.१७३ िपश अवयव । अय दीपनायामिप । इ दाा उ दा तः ।िखिदन दाः । वत । मचादयो वाः ॥वत ॥ इित शिवकरणा दा दयः ॥ ६॥

अथ धा दयः ।७.१ िधर आ वरण ।७.२ िभिदर िवदार ण ।७.३ िछिदर धीकर ण ।७.४ िरिचर िवरचन ।७.५ िविचर पथा व ।७.६ िदर स षण ।७.७ य िजर योग । इित धा द योऽन दााः िरततः ॥७.८ उिदर दीिदवनयोः ।७.९ उतिदर िहसानाद रयोः । इ दाौ िरततौ ॥७.१० कत वन । उ दा उ दा त ॥७.११ िञऽइ दीौ । उ दाोऽन दात ॥



७.१२ िखद द ।७.१३ िवद िवचारण । इन दाा वन दातौ ॥७.१४ िशष िवशषण ।७.१५ िपष स ण न ।७.१६ भ आ मदन ।७.१७ भ ज पालनावहा रयोः ।इित िशषाद योऽन दाा उ दा तः ॥७.१८ तह िह साया म ।७.१९ िहिस िह सायाम ।७.२० उ द न ।७.२१ अ िणकािग ितष (िमष णकािग ितष ) ।७.२२ त स ोचन ।७.२३ ओिवज भयचलनयोः ।७.२४ वज वज न ।७.२५ पच स क । इित तहा दय उ दाा उ दा तः ॥वत ॥ इित िकरणा धा दयः ॥ ७॥

अथ तना दयः ।८.१ तन िवार ।८.२ षन दा न ।८.३ ण िहसाया म ।८.४ िण च ।८.५ ऋण गतौ ।८.६ तण अद न ।८.७ घण दीौ । इित तना दय उ दाा िरततः ॥८.८ वन (वन ) याचन । अय चम त परपदी ॥


८.९ मन अवबोध न । इन दााव दा तौ ॥८.१० डक ञ कर ण । अन दा उभ यतोभाषः ॥वत ॥ इिवकरणा ना दयः ॥ ८॥

अथ ा दयः ।९.१ डबीञ ििविनमय ।९.२ ीञ तप न काौ च ।९.३ ौी ञ पाक ।९.४ मी ञ िहसाया म (ब न) (मान ) ।९.५ िषञ ब न ।९.६ ञ आ वन ।९.७ ऽ९.८ ऽ९.९ ऽ९.१० रोधन इक । थमततीयौ इित माध वः । ितीयो िनोषण चत थधार ण इ । चार इ म परपिदनः सौ ऽा ।९.११ य ञ ब न । इित ा द योऽन दाा उभ यतोभाषाः ॥९.१२ ञ श ।९.१३ िञ िहसाया म ।अथ ाद यः ।९.१४ पञ पवन ।९.१५ मञ ब न ।अथ ाद यः ।९.१६ ञ छद न ।९.१७ ञ आ ाद न ।९.१८ कञ िहसाया म ।



९.१९ वञ वरण ।९.२० धञ क न । इित भतय उ दाा उभ यतोभाषाः ॥९.२१ िह सायाम ।९.२२ प पालनपरणयोः।९.२३ व वरण । भरण इक ।९.२४ भ भन । भरनऽक ।९.२५ म िहसाया म ।९.२६ िवदार ण ।९.२७ ज वयोहानौ ।९.२८ झ इक ।९.२९ ध इ ।९.३० न नय ।९.३१ क िहसाया म ।९.३२ ॠ गतौ ।९.३३ ग श । इित णाित भतय उ दाा उ दा तः ॥९.३४ ा वयोहानौ ।९.३५ री गितरषणयोः ।९.३६ ली षण ।९.३७ ी वरण ।९.३८ ी इक ।९.३९ ी गतौ । वत । इित ादयः ा द य ।९.४० ोी वरण ।९.४१ ी भ य । भरण इक ।९.४२ ी ष िहसाया म ।९.४३ ा अवबोध न ।९.४४ ब ब न । इित ाद योऽन दााः परभाषाः ॥९.४५ वङ सौ । उ दा आ नभाषः ॥


९.४६ ौ िवमोचनितहष योः ।९.४७ म िवलोड न ।९.४८ ौऽ९.४९ म स भ ।९.५० क सषण ।९.५१ मद ोद ।९.५२ मड स ख च (मड च । अय स खऽिप) ।९.५३ गध रोष ।९.५४ कष िनष ।९.५५ भ स ल न ।९.५६ णभऽ९.५७ तभ िहसाया म ।९.५८ िश िवबाध न ।९.५९ अश भोज न ।९.६० उी स उ ।९.६१ इष आभी ।९.६२ िवष िवयोग ।९.६३ षऽ९.६४ ष हनसवनपरणष ।९.६५ पष पौ ।९.६६ मष य ।९.६७ खच भताभा व ।९.६८ खव इक ।९.६९ हठ च ।९.७० हढ इक । इित ौा दय उ दाा उ दा तः ।ििश वट । िविषन दाः ॥९.७१ मह उपादा न । उ दाः िरतत ॥



वत ॥ इित ािवकरणा ा दयः ॥ ९॥

अथ चरादयः ।१०.१ चर य ।१०.२ िचित ा म ।१०.३ यिऽ स ोचन ।१०.४ िड पिरहास ।१०.५ िट इक (इिप) ।१०.६ ल दश ना नयोः ।१०.७ किि अनतभाष ण ।१०.८ क इक ।१०.९ किड इपर ।१०.१० लड उपस वायाम ।१०.११ िमिद ह न ।१०.१२ िमद इक (अयम िनिदिदित ीरािमकौिशकौ) ।१०.१३ ओलिड उ पन ।१०.१४ ओलिड इक (ओका रो धा वयव इक ।नपर) । उलिड इ ।१०.१५ जल अपवारण ।१०.१६ लज इक ।१०.१७ पीड अवगाह न ।१०.१८ नट अवन ।१०.१९ ौथ य । ान इक ।१०.२० बध सयम न ।१०.२१ ब इित चााः ।१०.२२ प परण ।१०.२३ ऊज बलाण नयोः ।१०.२४ प पिरमःए ।


१०.२५ वणऽ१०.२६ चण रण । वण वण न इक ।१०.२७ थ ान ।१०.२८ पथ प ।१०.२९ पथ इक ।१०.३० ष स न ।१०.३१ श च ।१०.३२ सा इक ।१०.३३ भ अद न ।१०.३४ क छदनभनयोः ।१०.३५ पऽ१०.३६ च अीभाव ।१०.३७ अऽ१०.३८ ष अनादर ।१०.३९ ट य ।१०.४० ठ इित किचत ।१०.४१ शठऽ१०.४२ ठ असारग ोः ।१०.४३ िठ इक ।१०.४४ तजऽ१०.४५ तिजऽ१०.४६ िपजऽ१०.४७ िपिजऽ१०.४८ लिजऽ१०.४९ िज िहसाबलादानिनकत नष ।१०.५० िपस गतौ ।१०.५१ षा सामयोग ।१०.५२ शा इक ।१०.५३ ऽ१०.५४ व पिरभाषण ।



१०.५५ िह ह न ।१०.५६ िट इक ।१०.५७ िट अनादर ।१०.५८ िङ इक ।१०.५९ िष षण ।१०.६० पिथ गतौ ।१०.६१ िपछ क न ।१०.६२ छिद स वरण ।१०.६३ ौण दा न ।१०.६४ तड आघा त ।१०.६५ खडऽ१०.६६ खिडऽ१०.६७ किड खड न (भद न) ।१०.६८ किड रण ।१०.६९ गिड वन (च) । रण इक ।१०.७० किठ इ ।१०.७१ गिठ इपर ।१०.७२ खिड खड न ।१०.७३ विट िवभाज न ।१०.७४ विड इक (इित किचत) ।१०.७५ चिड कोप । चड इ ।१०.७६ मिड भषाया हष च ।१०.७७ भिड क ाण ।१०.७८ छद वम न ।१०.७९ पऽ१०.८० ब आदरानाद रयोः ।१०.८१ चद स ोद न ।१०.८२ नऽ१०.८३ ध नाशन ।


१०.८४ चऽ१०.८५ च थ न ।१०.८६ ल शौचक मिण ।१०.८७ तल ितायाम ।१०.८८ तल उ ान ।१०.८९ ल उप ।१०.९० पल मह ।१०.९१ चल समाय ।१०.९२ मल रोहन ।१०.९३ कलऽ१०.९४ िवल प ।१०.९५ िबल भद न ।१०.९६ ितल ह न ।१०.९७ चल भतौ ।१०.९८ पाल रण ।१०.९९ पल इक ।१०.१०० ष िहसाया म ।१०.१०१ श मान ।१०.१०२ शप च ।१०.१०३ चट छद न ।१०.१०४ मट स ण न ।१०.१०५ िपशऽ१०.१०६ पिडऽ१०.१०७ पिस नाशन ।१०.१०८ पिश इक ।१०.१०९ ोज माग सारग ोः ।१०.११० श अितसज न (अितशन) ।१०.१११ चिप गा म ।१०.११२ िप ाा म ।१०.११३ िज कजीवन ।



१०.११४ छिज इक ।१०.११५ त गा म ।१०.११६ त इक ।१०.११७ च ।अथ पा दयो िमतः ।१०.११८ प(म) (प)ानापनमारणतोषणिनशानिनशामनष । िमक ।१०.११९ यम(म) (यम) च पिरवषण । चाित ।१०.१२० चह(म) पिरक न ।१०.१२१ चप(म) इक ।१०.१२२ रह(म)ा ग ।१०.१२३ बल(म) ाण न ।१०.१२४ िचञ(म) चयन ।वत । ना िमतोऽहतौ ।१०.१२५ घ चल न ।१०.१२६ म सा त ।१०.१२७ ख सवरण ।१०.१२८ षऽ१०.१२९ िऽ१०.१३० चिब िहसाया म ।१०.१३१ पल सा त ।१०.१३२ पण इक ।१०.१३३ पण इ ।१०.१३४ प स अिभवध ण ।१०.१३५ टिक ब न ।१०.१३६ प प ।१०.१३७ यऽ१०.१३८ िवपऽ चक ।१०.१३९ धस कािकरण ।


१०.१४० धष इक (मध ा इक ) ।१०.१४१ धश इपर (ताल ा इ) ।१०.१४२ कीट वण (वरण) ।१०.१४३ चण स ोचन ।१०.१४४ पज पजाया म ।१०.१४५ अक व न ।१०.१४६ शठ आल ।१०.१४७ शिठ शोषण ।१०.१४८ जड रण ।१०.१४९ गजऽ१०.१५० माज शाथ ।१०.१५१ मच च ।१०.१५२ घ ॐव ण । ॐाव ण इक ।१०.१५३ पिच िवारवचन ।१०.१५४ ितज िनशान (िनशात न) ।१०.१५५ कत सशन ।१०.१५६ वध छदनपरनयोः ।१०.१५७ किब आ ाद न (छाद न) ।१०.१५८ किभ इक ।१०.१५९ िबऽ१०.१६० तिब अद शन । अदन इक ।१०.१६१ प ाया वािच ।१०.१६२ प इक ।१०.१६३ प इ ।१०.१६४ चिट छद न ।१०.१६५ (मिडऽ)१०.१६६ (तिडऽ)१०.१६७ इल रण ।१०.१६८ न ।



१०.१६९ छ इक ।१०.१७० छऽ१०.१७१ छद न । छ अ ाया वािच ।१०.१७२ सऽ१०.१७३ बह िहसाया म । (किचिदःअ गजऽ गदश गध अिभकाायािमित पठि ।)१०.१७४ ोसऽ१०.१७५ वह इक ।१०.१७६ ोष इ ।१०.१७७ गजऽ१०.१७८ गद श ।१०.१७९ गध अिभकाायाम ।१०.१८० गद पव िनकत न । गदऽ१०.१८१ पव िनकत न इ ।१०.१८२ जिस रण । मो ण इक (इित किचत) ।१०.१८३ ईड तौ ।१०.१८४ जस िह सायाम ।१०.१८५ िपिड सा त ।१०.१८६ िपिठ इक ।१०.१८७ ष रोष ।१०.१८८ ट इक ।१०.१८९ िडप प ।१०.१९० प समाय ।१०.१९१ प इक । इित चरादय उ दाा उ दा तः ॥आ का दा नपिदनः ।१०.१९२ िचत स त न ।१०.१९३ दिश दश न (दशनदश नयोः) ।१०.१९४ दिस दशनदश नयोः ।१०.१९५ दस इक ।


१०.१९६ डपऽ१०.१९७ िडप सा त ।१०.१९८ तिऽ कटधारण ।१०.१९९ मिऽ गपिरभाषण ।१०.२०० श महणसषणयोः ।१०.२०१ तजऽ१०.२०२ भ स जन (तज न) ।१०.२०३ बऽ१०.२०४ ग अदन ।१०.२०५ व इक ।१०.२०६ ह इ ।१०.२०७ िव िहसाया म ।१०.२०८ िह इक ।१०.२०९ िन पिरमाण ।१०.२१० लल ई ायाम ।१०.२११ कण स ोचन ।१०.२१२ तण परण ।१०.२१३ ण आशािवशयोः (आ शायाम) ।१०.२१४ शठ ा घाया म ।१०.२१५ य पजाया म ।१०.२१६ म िवतक ।१०.२१७ गर उ म न ।१०.२१८ शमऽ१०.२१९ ल आ लोचन ।१०.२२० क अवपन ।१०.२२१ ऽट छद न ।१०.२२२ कट इक ।१०.२२३ गल ॐव ण ।



१०.२२४ भल आ भड न ।१०.२२५ कट अदान । अवसाद न इक ।१०.२२६ क ताप न ।१०.२२७ व लन ।१०.२२८ वष शिबन ।१०.२२९ मद तियोग ।१०.२३० िदव पिरकज न ।१०.२३१ ग िवान ।१०.२३२ िवद चतनाानिनवासष ।१०.२३३ मन ।१०.२३४ मान इक ।१०.२३५ य जग ायाम ।१०.२३६ क नाो वा । कियन ।इा क ीया उ दाा अन दातः ॥१०.२३७ चच अयन ।१०.२३८ ब भाषण ।१०.२३९ श (शिबयायाम ।) उपस गा दा िवार च ।१०.२४० कण िनमील न ।१०.२४१ जिभ नाशन ।१०.२४२ षद रण ।१०.२४३ जस ताड न ।१०.२४४ पश ब न ।१०.२४५ अम रोग ।१०.२४६ चटऽ१०.२४७ ट भद न ।१०.२४८ घट सा त । ह था ।१०.२४९ िदव मद न ।


१०.२५० अज ितय (स ाद न च) ।१०.२५१ घिषर िवशन ।१०.२५२ आङः ब सात ।१०.२५३ लस िशयोग ।१०.२५४ तिसऽ१०.२५५ भष अला र ।१०.२५६ मो आस न (असन) ।१०.२५७ अह पजाया म ।१०.२५८ ा िनयोग ।१०.२५९ भज िवौाण न ।१०.२६० ध सह न ।१०.२६१ यत िनकारोपारयोः ।१०.२६२ रकऽ१०.२६३ लग आ ाद न ।१०.२६४ रघ इक ।१०.२६५ रग इ ।१०.२६६ अ िवशषण ।१०.२६७ िलिग िचऽीकरण ।१०.२६८ मद सस ग ।१०.२६९ ऽस धार ण । मह ण इक ।वारण इ (धारणमहणवार णष ) ।१०.२७० उीस उ ।१०.२७१ उयस इक (उका रो धा वयव इक ।न) ।१०.२७२ मच मोचन मोद न च (मोचनमोदनयोः) ।१०.२७३ वस हदापहर णष ।१०.२७४ चर सशय ।१०.२७५ हस न । सह न चक ।



१०.२७६ स इक ।१०.२७७ भ वोऽवकन । िमौी कर ण इक ।िचन इ ।१०.२७८ क प ॥आ दः सक मका त ।१०.२७९ मस मह ण ।१०.२८० पष धार ण ।१०.२८१ दल िवदार ण ।१०.२८२ पटऽ१०.२८३ पटऽ१०.२८४ टऽ१०.२८५ तिजऽ१०.२८६ िमिजऽ१०.२८७ िपिजऽ१०.२८८ िलिजऽ१०.२८९ िजऽ१०.२९० भिजऽ१०.२९१ लिघऽ१०.२९२ ऽिसऽ१०.२९३ िपिसऽ१०.२९४ किसऽ१०.२९५ दिशऽ१०.२९६ किशऽ१०.२९७ घटऽ१०.२९८ घिटऽ१०.२९९ बिहऽ (विहऽ)१०.३०० बहऽ (वहऽ)१०.३०१ बऽ (वऽ)१०.३०२ गपऽ१०.३०३ धपऽ (धपऽ)


१०.३०४ िवछऽ१०.३०५ चीवऽ (चीबऽ)१०.३०६ पथऽ१०.३०७ लोकऽ१०.३०८ लोचऽ१०.३०९ णडऽ१०.३१० कपऽ१०.३११ तक ऽ१०.३१२ वत ऽ१०.३१३ वध भा षाथा ः ।१०.३१४ टऽ१०.३१५ लिजऽ१०.३१६ अिजऽ१०.३१७ दिसऽ१०.३१८ भिशऽ१०.३१९ िशऽ१०.३२० शीकऽ१०.३२१ िसऽ१०.३२२ नटऽ१०.३२३ पिटऽ१०.३२४ िजऽ१०.३२५ िचऽ (जिच िजिव)१०.३२६ रिघऽ१०.३२७ लिघऽ१०.३२८ अिहऽ१०.३२९ रिहऽ१०.३३० मिह च ।१०.३३१ लिडऽ१०.३३२ तडऽ१०.३३३ नल च ।१०.३३४ पर आ ायन ।



१०.३३५ ज िह सायाम ।१०.३३६ द आ ाद न ।१०.३३७ ाद इक ॥आ धषाा ।१०.३३८ यजऽ१०.३३९ पच स यमन ।१०.३४० अच पजाया म ।१०.३४१ षह मष ण ।१०.३४२ ईर प ।१०.३४३ ली िवीकर ण ।१०.३४४ वज वज न ।१०.३४५ वञ आ वरण ।१०.३४६ ज वयोहानौ ।१०.३४७ िळ च ।१०.३४८ िरच िवयोजनसचनयोः ।१०.३४९ िशष असवपयोग ।१०.३५० तप दाः ए ।१०.३५१ तप तौ । स ीपन इक ।१०.३५२ द स ीपन ।१०.३५३ चपऽ१०.३५४ पऽ१०.३५५ तपऽ१०.३५६ प स ीपन (इक ) ।१०.३५७ भ भ य (म ) ।१०.३५८ भ स भ ।१०.३५९ छद सवरण ।१०.३६० ौथ मो ण । िह सायािमक ।१०.३६१ मी गतौ ।


१०.३६२ म ब न ।१०.३६३ शीक आ मष ण ।१०.३६४ चीक च ।१०.३६५ अद (अद) िह सायाम । िरतिदक ।१०.३६६ िहिस िह सायाम ।१०.३६७ अह पजाया म ।१०.३६८ आ ङः षद पथ ।१०.३६९ श शौचक मिण ।१०.३७० छद अपवारण ।१०.३७१ जष पिरतक न । पिरतप ण इ ।१०.३७२ धञ क न ।१०.३७३ ीञ तप न ।१०.३७४ ौऽ१०.३७५ म स भ ।१०.३७६ आप (आप ) लन । िरतद यिमक ।१०.३७७ तन ौोपकरणयोः । उपस गा द ।१०.३७८ चन ौोपहननयोिरक ।१०.३७९ वद (वद) सशवचन ।िरतत । अन दा िदक ।१०.३८० वच पिरभाषण ।१०.३८१ मान पजाया म ।१०.३८२ भ ाावानपदी (वा) ।िणसियोगनवानपदिमक ।१०.३८३ गह िविनन ।१०.३८४ माग अषण ।१०.३८५ किठ शोक । ाय णोव उ ठाव चनः ।१०.३८६ मज शौचाला रयोः ।



१०.३८७ मष (मष) ितिताया म ।िरतत । अन दा िदक ।१०.३८८ धष सह न । इा धषीयाः ॥अथादाः ।१०.३८९ कथ वाब (वाब न) ।१०.३९० वर ई ायाम ।१०.३९१ गण स ान ।१०.३९२ शठऽ१०.३९३ ठ सगवभाषण ।१०.३९४ पटऽ१०.३९५ वट म ।१०.३९६ रह ा ग ।१०.३९७ र गतौ ।१०.३९८ नऽ१०.३९९ गद दवश ।१०.४०० पत गतौ (वा) । वाद इक ।१०.४०१ पष अन पसगा त (गतौ ) ।१०.४०२ र आप ।१०.४०३ रच ितय ।१०.४०४ कल गतौ स ान च ।१०.४०५ चह पिरकन ।१०.४०६ मह पजाया म ।१०.४०७ सारऽ (सरऽ)१०.४०८ कपऽ१०.४०९ ौथ दौब ।१०.४१० ह ई ायाम ।१०.४११ भाम बोध ।१०.४१२ सच पश ।१०.४१३ खट भ ण ।


१०.४१४ खड इक ।१०.४१५ खोट इ ।१०.४१६ ोट प ।१०.४१७ गोम उपलपन ।१०.४१८ कमार बीडाया म ।१०.४१९ शील उप धार ण ।१०.४२० साम सायोग ।१०.४२१ वल कालोपदश ।१०.४२२ काल च (इित पथधात िरक ) ।१०.४२३ पल लवनपवनयोः ।१०.४२४ वात सखसवनयोः ।१०.४२५ गवष माग ण ।१०.४२६ वास उपस वायाम ।१०.४२७ िनवास आ ाद न ।१०.४२८ भाज पथम िण ।१०.४२९ सभाज ीितदशनयोः । ीितसवनयोिरक ।१०.४३० ऊन पिरहाण ।१०.४३१ न श ।१०.४३२ कट पिरताप । पिरदाःअ इ ।१०.४३३ सतऽ१०.४३४ मामऽ१०.४३५ कणऽ१०.४३६ गण चामण ।१०.४३७ कत ौाव ण िनम ण च ।१०.४३८ कण स ोचनऽिप ।१०.४३९ न चौय ॥आ गवा दानपिदनः ।१०.४४० पद गतौ ।



१०.४४१ गह मह ण ।१०.४४२ मग अषण ।१०.४४३ कह िवाप न ।१०.४४४ शरऽ१०.४४५ वीर िवबाौ ।१०.४४६ ल पिरबह ण ।१०.४४७ अथ उपयााया म ।१०.४४८ सऽ (स) सानिबयायाम ।१०.४४९ गव मान । इा ग वयाः ॥१०.४५० सऽ वन । िवमोचन इ ।१०.४५१ मऽ ॐव ण ।१०.४५२ पा ।१०.४५३ पारऽ१०.४५४ तीर कम समा ौ ।१०.४५५ पट सस ग ।१०.४५६ कऽ (क) शिथ ।१०.४५७ कत इक । ाितपिदकाा थबः उ लिम व । त रोित तदाच ।तनाितबामित । धातप च । कत करणाा थ ।१०.४५८ ब दशन ।१०.४५९ िचऽ िचऽीकर ण । क दािचश न ।१०.४६० अस समाघा त ।१०.४६१ वट िवभाज न ।१०.४६२ रट पिरभाषण ।१०.४६३ लज काश न ।१०.४६४ विटऽ१०.४६५ लिज इक ।१०.४६६ िमौ स क ।


१०.४६७ साम य । अयमन दात ।१०.४६८ ोम ा घाया म ।१०.४६९ िछि कण भद न । करणभद न इक ।१०.४७० कण भद न (इित धारिमपर) ।१०.४७१ अ पघा त । उपसहा र इ ।१०.४७२ दड दडिनपात ।१०.४७३ अ पद ल ण च ।१०.४७४ अ च ।१०.४७५ सखऽ१०.४७६ ःख तियायाम ।१०.४७७ रस आादनह नयोः ।१०.४७८ य िवसम ग ।१०.४७९ प पिबयायाम ।१०.४८० छद धीकरण ।१०.४८१ छद अपवारण ।१०.४८२ लाभ रण ।१०.४८३ ोण गाऽिवचण न ।१०.४८४ वण वण िबयािवारगणवचनष ।ब लमतिदशनम (इक ) ।१०.४८५ पण हिरतभा व ।१०.४८६ िव दशन ।१०.४८७ प रण ।१०.४८८ वस िनवास ।१०.४८९ त आ वरण । िणङािरसन ।ताातरगालोिडतार काणा म तरतकलो प ।पा िदष धाथ इव िसम ॥ वत ॥इित चरादयः ॥ १०॥



Encoded by Mihas Bayaryn bayaryn at mail.ru

dhatupatha-readme.txt(Vesion 1.0)

This text of PANinIya-DhAtupaThaH is based on the followingeditions:1. aSTAdhyAyI of PANini in Roman Transliteration by SumitraM. Katre// PANinIya-dhAtupAThaH - University of Texas Press, Austin,1987.2. DhAtupAThaH, J. L. Shastri - Motilal Banarsidas, Delhi, 2002.3. PANinIyo DhAtupAThaH -http://www.vedamu.org/Sankrit/eBooks/DownloadFile.asp?Filename=DhAtupAtha.zip

The text was entered by Mihas Bayaryn in unicode devanAgarIencoding.This text is searchable. Versions in other encodings, transliterationschemes and pdf-version can be easy produced from this version.

Special features of this text:1. The text is accentuated according to PANini’s accentuation-rulesusing Vedic svara-marks (i.e. only sannatara and svarita aremarked).2. All vowel anubandhas (its) are marked with anunAsika-signaccording to PANini’s rules.3. The avagraha after a dhAtu is the sign of compound separation(asin pada-pATha) and not of the elision of short ’a’ (as incontemporary usage).4. Verbal roots (dhAtu) were enumerated according to thefollowing


principle: every dhAtu and every variation of dhAtu must have itsownnumber, all known varieties of roots must be included in text andnotexcluded. There are many styles of dhatu enumeration in differenteditions and they don’t agree with each other. In this enumerationevery dhAtu has two numbers: a number of its gaNa (class) an itsnumber within this gaNa.5. Three kinds of brackets are used in this text:() - words in such brackets are variations of the text in othereditions.[] - words in such brackets in index are anuvRtti from precedinglines. anuvRtti is a part of a preceding rule wich must berememberedin order to understand the following rules.- words in such brackets are variations of dhatu exactly knownfrom other sources but not found in three editions on wich thistextis based.

Next stages of this work:1. Other editions of DhAtupAThaH must be used to proof-readthe text.The present version of course can’t be called a professionallyrevised version. In

any case it can be further edited and corrected to produce suchvesion.2. The version of text with sandhi-vigraha must be added.3. The index must be supplemented with english meanings ofroots and



main verbal forms and derivatives according to PANini’s ruleswithreferences to corresponding sUtras. In such case it will be possibleto use this index as true verb-dictionary.4. A small introduction to DhAtupAThaH with information aboutitsmain principles must be added.

Please, send your comments, suggestions and corrections ofpossiblemistakes to [email protected]. Especially I ask experts in Sanskritgrammar tradition to help me in this work by consulting andadvices.

Mihas Bayaryn.

.. om tat sad brahmArpaNam astu ..

.. pANinIyadhAtupAThaH with pronunciation marks ..on November 8, 2017

Please send corrections to [email protected]


sanskritdocuments.org · sanskrit , doc_z_misc_major_works , suchi, major_works, panini , ,...

Documents