ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥတရားမတမႈ လကလမးမေရးႏင

သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ရနကနတငးေဒသႀကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ဓာတပ

UNDP ျမနမာပညာအလငးပြင ျမနမာ သေတသနေဖာငေဒးရငး

(EMRef)Sunra Lambert-Baj

ေအာငျမတေဌး

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥတရားမတမႈ လကလမးမေရးႏင

သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ရနကနတငးေဒသႀကးအကဥးခပ

သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

iii

ဓာတပ-ရနကနၿမ႕လယလမးတေနရာ (Photo by Aung Myat Htay)

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

1

မာတကာ

ေကးဇးတငလႊာ ............................................................... ၁

ဥေယာဇဥ ...................................................................... ၂ အခနး ၁ နဒါနး ................................................................ ၄

အခနး ၂ သေတသနေလလာသည ေနရာေဒသမားႏင ေျဖဆသတ႔၏ ၀ေသသလကၡဏာမား ................................... ၆

အခနး ၃ တရားမတမႈႏင ဥပေဒအေပၚ သေဘာထားအျမငမား .................................................... ၁၆

အခနး ၄ တရားမတမႈဆငရာ အျငငးပြားမႈမားႏင ျပနာမား .................................................................. ၂၆

အခနး ၅ ျပနာေျဖရငးသည လမးေၾကာငးမား ................... ၃၂

အခနး ၆ တရားမတေရးစနစႏင တရားေရးပဂၢလမားအေပၚသေဘာထားအျပအမမား ................................................ ၃၆

အခနး ၇ ေလလာေတြ႕ရခက အႏစခပ ............................... ၄၆

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

2

ဤ အစရငခစာ ျဖစေျမာကေရးအတြက အဖြ႕အ စညးအသးသးမ ပပးကညေပးခသည။ UNDP ကလ သမဂၢဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥမႀကးမးၿပး တသးပဂၢလ အႀကေပး ပညာရငမားျဖစသည Elaine Chan ႏင Jessica So တ႔က အေကာငထညေဖာေဆာငရြကခၾကသည။

ကြငးဆငးေလလာမႈမားက ရနကနတငး ေဒသ ႀကးအတြငး သတမတေရြးခယထားေသာၿမ႕နယ ၄ ၿမ႕ နယျဖစသည တာေမြ၊ ပနးပတနး၊ ကမာရြတ ႏင လႈငသာယာၿမ႕နယမားတြင ပညာအလငးပြင ျမနမာ သေတသနအဖြ႕ Enlightened Myanmar Research Foundation က လပေဆာငခၿပး ဘာသာျပနဆမႈက ဥးစးျမတသက ပပးေပးပါသည။

ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ UNDP အေနျဖင ျပညေထာငစေရ႕ေနခပရး၊ ျပညေထာငစ တရားလႊတ ေတာခပရး၊ ျပညထေရး၀နႀကးဌာန၊ အေထြေထြအပခပ ေရးဥးစးဌာနႏင ျမနမာႏငငရတပဖြ႔တ႔၏ အေရးပါသည ကညပပးမႈမားအားလညးေကာငး၊

ဤသေတသနေလလာမႈတြင အစြမးကနပါ၀င ကည ေပးၾကသညတရားသႀကးမား၊ ဥပေဒအႀကေပးအရာ ရမား၊ ရအရာရမား၊ ရပကြက/ေကးရြာအပစ/ေကးရြာ အပခပေရးမးမား၊ ၿမ႕နယႏင ခရငအဆင အေထြ ေထြအပခပေရးအရာရမားအားလညးေကာငး၊

အစရငခစာပါအခကအလကမားက သေတသန ေလ လာမႈအဖြ႔ႏငအတ စတရညစြာ ပါဝငေဆြးေႏြးခၾက သည ျပညသမားအားလညးေကာငး၊

သေတသနေလလာမႈ (၂) ႏစတာကာလအတြငး သႏၶ႒ာနအျပညျဖင ပါဝငလကတြခၾကၿပး UNDP Rule of Law အဖြ႔ဝငမားျဖစၾကသည Mascha Mattews (Pro-gramme Specialist)၊ Simone Boneschi (Rule of Law

Specialist)၊ ဥးေပါလဒြလာ (Programme Analyst)၊ ေဒၚသကမြနစး (Programme Associate)၊ Ugo Okoh (Programme Management Specialist)၊ ဥးေဇာမငးေနာင (National Field Officer)၊ ေဒၚႏငးမာလာထြနး (Pro-gramme Associate)၊ ေဒၚေႏြးေႏြးလြင (National Offi-cer)၊ Natalie Matranga (Rule of Law Officer)၊ Leo Twiggs(Rule of Law Officer)၊ ဥးေဇာေလာဒ (National Field Officer)၊ သေတသနေလလာမႈတြင အဖးတနအၾက ဥာဏမားေပးခၾကသည Scott Ciment (Chief Technical Adviser)၊ Emma Morley (Team Leader) ႏင Jessi-ca Price (Programme Analyst) တ႔အားလညးေကာငး အထးေကးဇးတငရပါသည။

ဤ အစရငခစာက Jenny Rouse တညးျဖတ ပါသည။

ေကးဇးတငလႊာ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

3

ျမနမာႏငငရ တရားမတေရး က႑သည ႏငင၏ ဒမ ကေရစ အသြငကးေျပာငးမႈကာလတြင အေရးပါသည ေနရာမပါဝငသည။ တရားရးမား၊ ဥပေဒအရာရမား၊ ရတပ ဖြ႕၀ငမားႏင တရားမတေရး ဝနေဆာငမႈေပးသည အျခား အစးရဌာနမား လပငနးေဆာငတာမားက အေလးေပး ေဆာငရြကျခငးသည သမားရးက အပခပမႈစနစအေပၚ ျပညသမား၏ ယၾကညကးစားမႈက ျပနလညတည ေဆာကရနႏင ခငမာေစရန လအပခကတစရပျဖစသည။ သာတညမ တရားမတၿပး အခြငအေရးမားကအေျခခသည ျပမဆကဆမႈမားအတြက ျပညသမား၏ ေမာလငခက မားမာလညး ျမငမားလာၿပး၊ ျမနမာျပညသမား၏ သမား ရးက တရားမတေရးစနစအေပၚယၾကညမႈ၊ သကဝင ကးစားမႈအတငးအတာ ေရခနျဖင တးတကမႈက တစစတ တစပငး တငးတာႏင မညျဖစသည။

“တရားမတမႈ လကလမးမေရးႏင သမာရးက မဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား သေတသနေလလာ မႈ၊ ရနကနတငးေဒသႀကး” အစရငခစာသည ျမနမာႏငငရ တရားမႏင ျပစမႈဆငရာ တရားမတေရး ဝနေဆာငမႈမား အေပၚ ျပညသမား၏ ေမာလငခကမား၊ ပဋပကၡ အျငငးပြား မႈျပနာမား ေပၚေပါကလာပါက အေျခခအဆငတြင သမားရးကႏင သမားရးကမဟတေသာ နညးလမးမား အသးျပပအဆငဆငတ႔က စတငသတမတ ေဖၚထတထား သည။ တစဥးခငး၊ မသားစမားႏင အပစလက အလြတ သေဘာအခငးအကငးမား၊ ေဒသတြငးေရႊ႔ေျပာငးေနထငရသစခနးမားႏင ပဋပကၡျဖစလြယသည ေနရာေဒသမားတြင ေတြ႔ဆေဆြးေႏြး ေမးျမနးသည နညးနယသည အနာဂတ တရားမတေရးက႑ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအစအစဥမားေရးဆြရာတြင အေထာကအက ျဖစႏငမည ရခသည အခကအလကမားကရရေစသည။ ထ႔အျပငအမႈ ကစၥမားက တရားမတမႈစနစႏင မမဆႏၵအေလာကျဖစေစ၊ ဆႏၵအေလာကမဟတသညျဖစေစ ထေတြ႔ဆကဆရာတြင မတစြာ ကငတြယေျဖရငးလမမညဟေသာ ယၾကညမႈနညးပါးသည ျပညသမား၏ ရႈေထာငအျမငကလညး နားလညသျမငေစသည။ ထသ႔ယၾကညမႈ နညးပါးျခငးေၾကာင ျပညသမားသည ျပနာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးရာတြင မတသညရလဒမား ေဆာငၾကဥးေပးႏငသည သမားရးက မဟတသည နညးလမးမားက မားစြာမခေသာလညး၊ ထရလဒအေျဖမားသည ဥပေဒ၊ လပထးလပနညး သ႔မ ဟတ လ႔အခြငအေရးစမားႏင အျမတေစ ကကညမႈ မရ တတပါ။

ဥေယာဇဥ

ယၾကညမႈျပနလည တညေဆာကရနအတြက တရားမတေရး က႑အတြငး ပါဝငသညသမားႏင အဖြ႔အ စညးအားလး၏ အရညအေသြးႏင မတမႈေကာငးမြနထြနး ကားလာေစေရးအတြက တငးတာ၍ရသည တးတကမႈ မားက အစးရမေဆာငရြကရန လအပသည။ တရားမတ ေရးစနစအေပၚ ျပညသမား၏ ရႈျမငခယမႈႏင ေမာလင ေတာငးတခကမားက နားလညသေဘာေပါကျခငးသည ထခကလြယ အားအနညးဆးသမားႏင လ႔အဖြ႔အစညးအ တြငး ေဘးဖယခရဆး သမားအပါအဝင ျပညသအားလး ၏ တရားမတမႈ လအပခကမားက တ႔ျပနေဆာငရြက အေျဖရာလပါက ျမနမာႏငငအေနျဖင မျဖစမေန ျပညဝစြာ ရာေဖြေဖာထတရမည ကနဥးအဆငျဖစသည။

ေနာကဆး အေနျဖင ဤအစရငခစာ အတြက ေတြ႔ ဆေမးျမနးမႈမားက သေဘာတလကခေဆြးေႏြးေျဖၾကား ေပးခသည ရနကနတငးေဒသႀကးမ ျပညသအားလးက ေကးဇးတငရပါေၾကာငးႏင ဤအစရငခစာသည ေပၚလစမ ဝါဒ ခမတသမား၊ ဖြ႔ၿဖးမႈမတဖက အဖြ႔အစညးမား၊ အရပ ဖကလ႔အဖြ႔အစညးႏင အျခားအကးဆငအဖြ႔အစညးမား ျမနမာ ႏငငတြငးအခြငအေရးမားကအေျခခသည စြမးရညျပည တရားမေရးစနစတစရပ တညေဆာကရာတြငတဖကတလမးအေထာကအကျပႏငမညဟ ေမာလငပါေႀကာငး။

Peter Batchelor Country Director UNDP Myanmar

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

အခနး ၁

နဒါနး

ဓာတပ-ရနကနၿမ႕လယရ တရားလႊတေတာ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ UNDP သည ျမနမာႏငငအတြငး တရားဥပေဒ စးမးေရးႏင တရားမတမႈ လကလမးမေရး ခငမာအားေကာငးလာေစမည လပငနး အစအ စဥမားက ပပးကညလကရသည။ ျမနမာႏငငအတြငး တရားေရးက႑ျပျပငေျပာငးလမႈက UNDP ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥျဖင ၎၏ ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာ မတဖကအဖြ႕ အစညးမား ပပးးကညႏငရနအလ႔ငာ တရားမတမႈက ျပညသမား သမားရးကႏင သမားရးက မဟတေသာ တရားမတေရး စနစမားမတဆင ရယရာေဖြၾကသည နညးလမးမား၊ တရားမတေရးစနစအတြငး တာ၀နရ ပဂၢလမားအေပၚ ျပညသမား၏ သေဘာထားအျမငမားက အေျခခနားလညရန လအပသည။ ထ႔အတြက ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ UNDP သည တရားမတမႈ လကလမးမ ေရးႏင သမားရးကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား က ျမနမာႏငငတြင ရခငျပညနယ၊ ကခငျပညနယႏင ရမး ျပညနယတ႔တြင ေလလာမႈမား လပေဆာငခသည။

ဤေလလာမႈတြင အဓကေမးခြနး ၃ ခ၏ အေျဖ မားက ရယရာေဖြထားသည။ ၎တ႔မာ

(၁) တရားမတမႈက ျပညသမား မညကသ႔ရယ ၾကသနညး။

(၂) သမားရးက တရားမတေရးစနစအေပၚ ျပညသ မား၏ သေဘာထားအျမင၊ ယၾကညမႈႏင သက၀င ကးစားမႈမားမာ အဘယနညး။

(၃) ေဒသအတြငးတြင မညသည သမားရးက မဟတေသာ တရားမတေရးနညးစနစမား တညရ ေနသနညးႏင ထစနစလပေဆာင လညပတပမာ အဘယနညး တ႔ျဖစသည။

၁ ရးရာတရားစရငေရးစနစမား သေတသနေလလာမႈ (ရခငျပညနယ)၊ တရားမတမႈ လကလမးမ ရရေရးႏင ဓေလထးတမး ရးရာ တရားစရငေရးစနစ မား သေတသနေလလာမႈ (ကခင ျပညနယ)၊ တရားမတမႈ လကလမးမ ရရေရး ႏင ဓေလထးတမးရးရာ တရားစရငေရးစနစမား သေတသနေလလာမႈ (ရမးျပညနယ) မားတြငရႈ။၂ သေတသန ေလလာမႈ၏ အဓက အခကအခတစရပမ ေလလာခသည ရပကြကမားမ ေျဖဆသမား၏ ပးေပါငးပါ၀ငမႈ အကန႔အသတျဖစသည။ မထင မတထားသည ပးေပါငးပါ၀ငကညမႈနညးပါးရသည ျဖစႏငဖြယ အေၾကာငးတရား ၂ ခကမာ (၁) သစမးမားအေပၚ ယၾကညမႈ နညးပါးျခငး ႏင (၂)ေျဖဆ သမား ေပးႏငသည အခန အကန႔အသတတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ပထမ အေၾကာငးတရားမာ အမတစအမသ႔ ေစးကြကစစတမးေကာကသမားအျဖစရပ ဖကေရာကရၿပး ဓားျပတကလယကမႈ ျဖစပြားခသည ကမာရြတ အမတ(၅)ရကကြကတြင အထးသျဖင ပ၍ ဆကစပမႈရသည။ ထအတြကရပကြကအပ ခပေရးမးရးမ တာ၀နရသ တစဥးက မတဆကေပးၿပးမသာ အမမားသ႔ သြားေရာကရန သေတသန ကြငးဆငးေဆာငရြကသမားက အႀကျပသည။ ဤသညမာ ရပကြကအပခပေရးရး ၀နထမးမား၏ အားလပအခနေပးႏငမႈအေပၚ မတည၍ ကြငးဆငးေလလာမႈမားက ေရ႕ဆကလပေဆာငရသျဖင ေႏာငေႏးကန႔ၾကာမႈမား ျဖစေစသည။ ပါ၀ငေျဖဆႏငဖြယ အလားအလာရသမားစြာက အလပမအားလပသညဟ အေၾကာငးျပကာေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ မားက ေျဖဆရန ျငငးဆၾကသည။ ကြငးဆငးေလလာမႈမားက မမတ႔ ဘာသာ မတဆကရငးျပသညအခါမားတြင ျငငးဆမႈမားႏင အမားဆးႀကရသည။သ႔ေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈက သေဘာတလကခသမားသည ေလလာမႈတြင စတလလကရပပးကညေပးၾကသည။

5

ပထမအႀကမ ေလလာမႈမားက ရခငျပညနယတြငး ၂၀၁၅ ေအာကတဘာလ ႏ၀ငဘာလ ကာလတြင ျပလပခၿပး ဒတယအႀကမအျဖစ ကခငျပညနယအတြငး ၂၀၁၆ ဇနန၀ါရလႏင ေဖေဖာ၀ါရလမားတြင အၿပးသတ လပေဆာငခသည။ တတယအဆငက ရမးျပညနယတြငး ၂၀၁၆ မတလတြငစတငရန စစဥခသည။ သ႔ေသာ ကြငး ဆငးေလလာမႈမားစတငရန မေမာမနးထားသည ေႏာင ေႏးမႈမားေၾကာင ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ UNDP သည ထေစာငဆငးကာလအတြငး ၂၀၁၆ မတလမ ေမလ အၾကား ထပတးေလလာမႈတစရပက ရနကနတငးေဒသ ႀကးအတြငး အကန႔အသတပစျဖင ျပလပခသည။ ဤ အစရငခစာတြင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေေရး၊ လမႈေရးႏင အသပညာဖြ႕ၿဖးမႈ ဗဟခကျဖစသည ရနကနတငးေဒသ ႀကးတြင ေကာကယစေဆာငးထားသည အခကအလက မားက အကဥးခပတငျပထားသည။၁

ေလလာမႈက ရနကနတငးေဒသႀကး အတြငးရ ၿမ႕ျပေဒသ ၿမ႕နယ ၄ ၿမ႕နယတြင ျပလပခသည။ ရခငျပညနယ၊ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယတြငး ျပလပခသည ေလလာမႈမားႏငအတသည အခကမာ ရနကနတငးေလလာမႈတြင အေရအတြက ခဥးကပမႈ နညးလမး (quantitative approach) ကသာ အသးျပၿပး ရခငျပညနယ၊ ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယတ႔တြင အသးျပသည စနစကျပစ တညေဆာကထားသည အငတာ ဗးေမးခြနးပစ (structured interview questionnaire) က အမေထာငစအဆငတြင ေမးျမနးခသည။၂ ေလလာသည ေနရာေဒသမားႏင ပါ၀ငေျဖဆသမား ေရြးခယမႈသးျခား ပစမားေၾကာင ေတြ႕ရခကမားသည ေလလာမႈနမနာ ေကာကကြကကသာ ထငဟပေဖာျပသည။ ေျဖဆသမား အၾကား ကနးဂဏနးစာရငးဇယားအရ သသာအေရးပါ သည ႏႈငးယဥမႈမျပႏငသကသ႔ ကယျပနသည လဥးေရ အတငးအတာတစခ အတြကလညး ေယဘယ ေကာကယ ၍ မရႏငပါ။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ဓာတပ-ရထားလမးေဘး ေျမာငးထတြင အမႈကမား မးရႈ႕ေနသည အမးသားတစဥး (Photo by Sunra Lambert-Baj)

အခနး ၂

သေတသနေလလာသည ေနရာေဒသမား ႏင ပါ၀ငေျဖဆသမား၏ ၀ေသသလကၡဏာမား

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

သေတသန ေလလာသည ေနရာေဒသမား သေတသန ေလလာသည ေနရာေဒသၿခင သး သပခကေလလာမႈက ရနကနတငးေဒသႀကး အတြငး သတမတေရြးခယထားေသာ ၿမ႕နယ ၄ ၿမ႕နယျဖစသည တာေမြ၊ ပနးပတနး၊ ကမာရြတ ႏင လႈငသာယာၿမ႕နယမား တြငျပလပခသည။ ပနးပတနးႏင ကမာရြတတ႔မာ ရနကနအေနာကပငးခရင ၿမ႕နယမားျဖစၿပး တာေမြမာ အေရ႕ပငးခရငႏင လႈငသာယာသည ေျမာကပငးခရငတြငတညရ သည။ လမႈစးပြားႏင ယဥေကးမႈ မတကြျပား စလငၾကြယ၀ မႈကအေျခခ၍ ေလလာသည ေနရာေဒသမားက ေရြးခယ သတမတခသည။ ၿမ႕နယတစၿမ႕နယစတြင ရပကြက ႏစခက ေလလာခၿပး ရပကြကတစခစတြင အမေထာငစ ၃၂ စမ ၃၆ စအထ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသည။

တာေမြႏငပနးပတနးတ႔သည ရနကနၿမ႕လယတြငတညရၿပး အျခားၿမ႕နယမားႏင စာလင ဘာသာေရးႏငယဥေကးမႈပ၍ စလငၾကြယ၀သည။ ကမာရြတသညရနကနၿမ႕လယႏငနးကပၿပး ေကးလကသေဘာ ေဆာငသည။ လႈငသာယာမာ ရနကန၏ ဆငေျခဖးေဒသတစချဖစသည။

7

ၿမ႕နယ အမေထာငစအဆင

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမား

တာေမြ ၆၄

ပနးပတနး ၆၈

ကမာရြတ ၆၄

လႈငသာယာ ၇၂

စစေပါငး ၂၆၈

ဇယား ၂-၁ ၿမ႕နယအလကေလလာမႈနမနာေကာကကြကႏင

အရြယအစားပမာဏ

ႏင ယဥေကးမႈစလငၾကြယ၀သည။ အမတ (၈)ရပကြက သည လသမားသည ဗလခပေစးႏင ကပလကျဖစၿပး ဗလ ႏစခ ႏင ဟႏၵဘရားေကာငးတစခ ရသည။ အလားတပင အမတ ၄ ရပကြကသည လကကားေစးတစချဖစသည သမႀကးေစးႏငကပလက တညရသည။ အမတ ၈ ရပကြကမာ လလတတနးစားမားျဖစၿပး အမတ ၄ ရပကြက တြင ေနထငသမားမာ အလယအလတေအာက ႏင ၀ငေငြ နညးပါးသမားျဖစသည။

ကမာရြတသည ရနကနၿမ႕၏ အစညကားဆး ေနရာတစချဖစၿပး လညးတနးလမးဆမတစဆင ရနကန ၿမ႕၏ အရပ ၄ မကႏာသ႔ သြားလာႏငသည။ ရနကန တကသလသညလညး ၿမ႕နယအတြငး တညရသည။ ေလလာခသည ရပကြကမားမာ အမတ ၂ ႏင အမတ ၅ ရပ ကြကမားျဖစသည။ ဘာသာေရးအေနျဖင ၾကညပါက ေနထငသအမားစမာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမား ျဖစသည။ အမတ ၂ ရပကြကသည ရနကနတကသလႏင နးၿပး အမတ ၅ ရပကြကမာ နာမညႀကး လကကားေစးျဖစသည ဆငမလကေစးအနးတြငရသည။ ေနထငသ အမားစမာ အလယ အလတေအာကႏင ၀ငေငြနမပါးသမားျဖစသည။

လႈငသာယာသည ရနကနၿမ႕၏ဆငေျခဖး ၿမ႕ နယတစချဖစသည။ ေနထငသအမားစမာ ေရႊ႕ေျပာငး လပသားမားျဖစၿပး လႈငသာယာစကမႈဇရ စကရမားတြင အလပလပၾကသည။ ဤၿမ႕နယတြင ကးေကာအမား အျပားရသည။ အမတ ၇ ရပကြကတြင အဓက ေစးႀကး ျဖစသည မးခြကေစးရၿပး အလပသမား အမားစက ထေစးက မခအားထားၾကသည။ အမတ ၇ ရပကြကတြင ေနထငသမားမာ ၀ငေငြနမပါးသည အလပသမားအမားစ ျဖစ သည။ အမတ ၅ ရပကြက လဥးေရ အေနအထားမာ ပ၍ စလငၿပး အလယအလတေအာကႏင ၀ငေငြနမပါးသမား ေရာျပြနးလကရသည။

သေတသန ေလလာမႈတြင ပါ၀ငေျဖဆသမား ရနကနတငးေဒသႀကးတြင ၿမ႕နယ ၄ ၿမ႕နယရ ရပကြက ၈ ခမ အရြယေရာကၿပး ေျဖဆသ စစေပါငး ၂၆၈ ဥး (အမးသား ၁၃၄ ဥး ႏင အမးသမး ၁၃၄ ဥး) တ႔က ေတြ႕ဆေမးျမနးခသည (ဇယား ၂-၂ တြငရႈ)။ ေျဖဆသမား ၏ ပမးမအသကမာ ၄၇ ႏစျဖစၿပး အငယဆး ၁၈ ႏစႏင အသကအႀကးဆး ၇၅ ႏစျဖစသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၃ ပနးပါး (၇၁%) သညေတြ႕ဆေမးျမနးသညအခန၌ လကရ

တာေမြတြငေလလာခသည ရပကြကႏစခအနက တာေမြႀကး (ကဂ) ရပကြကသည ပသမညြန႔ (စျပ) ရပကြကထကစာလင ေျဖဆသအလယအလတ လတနးစားပမား သည။ တာေမြႀကးသည တာေမြအ၀ငး ပတ၀နးကငတြင တညရၿပး လမႈစးပြားႏင ယဥေကးမႈဆငရာ မတကြျပားမႈ ပ၍ စလငၾကြယ၀သည။ ပသမညြန႔သည မလႊကနးဘတာ အနးတြငတညရၿပး ေျဖဆသမားမာ အလယအလတ ေအာကႏင အေျခခလတနးစားပမားသည။

ပနးပတနးၿမ႕နယသည ရနကနၿမ႕ လယေခါင တြငတညရၿပး ေလလာခသည ရပကြကႏစခမာ လမစးပြား

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ၿမ႕နယ ကးကြယသည ဘာသာ စစေပါငး

ဗဒၶဘာသာ မြတစလင ခရစယာန

တာေမြ ၄၇ ၁၇ ၀ ၆၄

ပနးပတနး ၃၉ ၂၉ ၀ ၆၈

ကမာရြတ ၆၂ ၀ ၂ ၆၄

လႈငသာယာ ၇၂ ၀ ၀ ၇၂

စစေပါငး ၂၂၀ ၄၆ ၂ ၂၆၈

8

၃ ဖအား ေပးတကတြနးလႈ႕ေဆာမႈ တစစတစရာမပါသညအဖြငေမးခြနးေျဖၾကားခကမတဆင ရယသည။၄ "ေသြးေႏာ" အပစတြင လမးစအပစ (၂)ခ သ႔မဟတ ထထကပသညဟ မမကယက သတမတသည ေျဖဆသမား ပါ၀ငသည။ ဗမာ-ရခင၊ မြတစလင-ဗမာ၊ တရတ-ဗမာ၊ ကရင-မြတစလင၊ အႏၵယ-ဗမာ၊ ပါကစၥတန-ဗမာ၊ အႏၵယ-ဘဂၤါလ၊ မြန -ဗမာ-မြတစလင ႏင တရတ-ဗမာ-ကရင တ႔ျဖစသည။၅ "အျခား" အပစတြင ခငး၊ ကရင၊ မြန၊ ရခင၊ ရမး၊ စရ Suri ႏင ကလယာ Kyolia အပါအ၀င အျခားသးျခား လမးမားအားလးပါ၀ငၿပး အပစ တစချခငးစအတြက မတတမးတငထားသည အေျဖအေရအတြကမာ (၁၀)ခ ေအာကျဖစသည။

အမေထာငသညမားျဖစၾကသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၃ ပေကာ (၂၀၈ ဥး၊ ၇၇.၆၁%) က ၎တ႔၏ အမေထာငဥးစးမားမာ အမးသားမားျဖစသညဟ ေဖာျပၾကၿပး ေျဖဆသ ၆၀ ဥး (၂၂.၃၉%) က အမေထာငဥးစးမားမာ အမးသမးမား ျဖစသညဟ ေဖာျပၾကသည။

ယဥေကးမႈဆငရာ ၀ေသသလကၡဏာမား ပါ၀ငေျဖဆသမားက ၎တ႔၏ လမးႏငကးကြယ သည ဘာသာတ႔က သတမတေဖာျပၾကသည။၃ လမးႏင

ဇယား ၂-၂ ေျဖဆသမား၏ လမး ႏင ကား/မ အေျချပဇယား

ဇယား ၂-၃ ေျဖဆသမား၏ ၿမ႕နယ ႏင ကးကြယသည ဘာသာအေျချပဇယား

ပတသကသည ေျဖဆသမား၏ အေျဖမားက အပစ ၆ စခြထားသည။ ၎တ႔မာ ဗမာ၊ တရတ၊ အႏၵယ/ ဟႏၵ၊ မြတစလင/ အစၥလာမ၊ ေသြးေႏာ၄ ႏင အျခား၅ တ႔ျဖစသည။ ေျဖဆသမားက လမးႏင ကား/မ အလက ဇယား ၂-၂ တြင ေဖာျပထားသည။

ကးကြယသညဘာသာႏင ပတသက၍ ဗဒၶဘာ သာ၊ ခရစယာနႏင မြတစလငစသျဖင ေျဖဆသမားက ၎တ႔ကယတင သတမတေဖာျပၾကသည။ ေျဖဆသမား က ၿမ႕နယႏင ကးကြယသည ဘာသာအလက ဇယား ၂.၃ တြင ေဖာျပထားသည။

လမး ကား/မ လင စစေပါငး မ ကား

ဗမာ ၉၅ ၉၀ ၁၈၅

တရတ ၇ ၃ ၁၀

အႏၵယ/ ဟႏၵ ၆ ၄ ၁၀

မြတစလင/ အစၥလာမ ၁၄ ၁၅ ၂၉

ေသြးေႏာ ၆ ၉ ၁၆

အျခား ၅ ၁၃ ၁၈

စစေပါငး ၁၃၄ ၁၃၄ ၂၆၈

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

9

၆ ၁ တနးမ ၄ တနးၾကား အဆငတစခခ ေအာငျမငၿပးသ၇ ၅ တနးမ ၈ တနးၾကား အဆငတစခခ ေအာငျမငၿပးသ၈ ၉ တနးႏင ၁၀ တနးၾကား အဆငတစခခ ေအာငျမငၿပးသ၉ တကသလ၀ငတနး ေအာငျမငၿပးသ၁၀ လကရ တကသလအဆငျမငပညာ သငၾကားေနသမားႏင ဘြ႕ရၿပးသမား ၁၁ အလြတပညာေရး ပါ၀ငသည။

ပညာေရးအဆငအတနးႏင ျမနမာစာတတေျမာကမႈ

ခြျခမးစတျဖာႏငရန အလ႔ငာ ၿပးေျမာကခသည ပညာအဆငအတနး ႏင ပတသကသည ေျဖဆသမား၏ အေျဖမားက အပစ (၇) စ ခြျခားထားသည။ ၎တ႔မာ အတနးပညာမရ၊ မလတနး၆၊ အလယတနး၇၊ အထကတနး၈၊ တကသလ၀ငတနး၉၊ ေကာလပ/ဘြ႕ႀက၁၀ ႏင အျခား၁၁ တ႔ျဖစသည။ ေျဖဆသမားက ပညာအဆငအတနးအလက ပ ၂.၁ တြင ေဖာျပထားသည။

ေကာလပ/ဘြ႕ႀက ပညာေရးအဆငအတနး တစစ တစရာရသည ေျဖဆသ အခးအစားမာ အမားဆးျဖစၿပး ၂၈.၀% ရသည။ အလယတနးပညာေရးရသ အခးအစား မာ ၄ ပ ၁ ပနးပါး ၂၄.၃% ရၿပး ေနာကထပ အခးအစား တ ၂၄.၃% သည အထကတနးပညာေရး ရၾကသည။ အစးရေကာငး သ႔မဟတ အလြတပညာေရး လး၀မတတဖး သည ေျဖဆသ ၂.၀% သာရသည။

ပ ၂.၁ ပညာေရး အဆငအတနး

ေယဘယအားျဖင လႈငသာယာမ ေျဖဆသမား၏ ပညာ ေရးအဆငအတနးမာ အနမဆးျဖစသည။ တစဖက တြငမ တာေမြမ ေျဖဆသထက၀က နးပါး ၄၅.၀% သည ေကာ လပ/ဘြ႕ႀကအဆင ပညာေရးတစစတစရာရၾကသည။

အထကတနးပညာအဆငတြင အမးသားေျဖဆ သမားထကစာလင အမးသမး ေျဖဆသအေရအတြက နညးပါးသည။ သ႔ေသာ ေကာလပ/တကသလ ဘြ႕ႀက ပညာအဆငအတနးတြင အမးသားေျဖဆသ (၁၁.၉%) ထက အမးသမး ေျဖဆသ (၁၆.၀%) အေရအတြက ပ၍မားျပားသညမာ မတသားဖြယျဖစသည။

ျမနမာဘာသာျဖင သတငးစာဖတႏငစြမး သ႔မ ဟတ စာေရးသားႏငစြမး ရ/မရက ေျဖဆသမားက ေဖာျပၾကသည။ ေရးႏင ဖတႏငစြမး ႏစခစလးရသညဟ တခနကေသာ ေျဖဆသအမားစ (၉၇%) က ေျပာၾကၿပး အ မးသား ႏင အမးသမးေျဖဆသၾကား ဆတအခးနးပါးရရာ အမးသမးေျဖဆသ ၄၈% ႏင အမးသားေျဖဆသ ၄၉% ရသည။ ျမနမာဘာသာျဖင ဖတႏငစြမး သ႔မဟတ ေရးႏငစြမး မရသည ေျဖဆသ ၅ ဥး (၁.၉%)သာရၿပး ထသအားလးမာ လႈငသာယာမ အမးသမးမားျဖစသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

10

Photo: Kachin Cultural and Literature Association in Ward No. (5), Kut Kai Township, Shan State

ပ ၂.၂ ကား/မ အလက ပညာေရးအဆငအတနး

မသနစြမးသမား ၎တ႔ အမေထာငစတြင အနညးဆး ပစတစမးျဖင မသနစြမးသ တစဥးရသညဟ ေျဖဆသအနညးစ (၆.၀%) က ဆသည။ မသနစြမးမႈပစမားမာ ရပပငးဆငရာ၊ အျမင အာရ၊ အၾကားအာရ၊ စကားေျပာႏငစြမးႏင သ႔မဟတ စတပငးဆငရာမသနစြမး သ႔မဟတ ခ႕တျခငးမားပါ၀ငသည။

အမေထာငစ၀ငေငြ ႏင ပငဆငမႈမားေျဖဆသမား၏ အနးစပဆး အမေထာငစလစဥ ၀ငေငြ အဆငအတနးက ပ ၂.၃ တြင ေဖာျပထားသည။

ေျဖဆသထက၀ကေအာက ၄၆.၃% ၏ အမေထာငစလစဥ၀ငေငြမာ ကပ ၅၀,၀၀၀ မ ကပ ၃၀၀,၀၀၀ ၾကား ရသညဟ ေျပာၾကသည။ ထက၀ကေကာ ၅၃.၄% ၏ အမေထာငစ လစဥ၀ငေငြမာ ကပ ၃၀၀,၀၀၀ ႏင ကပ ၈၀၀,၀၀၀ ၾကားရသည။ ေျဖဆသမား၏ အမေထာငစ / မသားစအဓက၀ငေငြ လပငနးမားမာ အေသးစား အေရာငးအ၀ယ စးပြားေရးလပငနးမား (ေျဖဆသ ခန႔မနးေခ ၃၀%)၊အေသးစား ၀နေဆာငမႈလပငနးမား (၁၈%) ၊ အခနျပည အလပ (၁၅%) ႏင လယယာ ထတကနမဟတသည အေသးစား ထတလပမႈ လပငနးမား (၁၀%) ျဖစသည။ ေျဖဆသထက၀ကေကာတြင မသားစ အပ၀ငေငြ လပငနး မရၾကပါ။

မသားစ ပငဆငမႈႏင ပတသက၍ ေျဖဆသ အားလး နးပါးတြင မဘငးဖနး (၉၄.၈%) ႏင/ သ႔မဟတ

ပ ၂.၃ အမေထာငစ လစဥ၀ငေငြအဆငအတနး

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

11

ရပျမငသၾကားစက (၉၂.၂%) ရၾကသည။ ေျဖဆသအမားစ (၇၀.၅%) တြင ေရခေသတာရၾကသည။ (ပ ၂.၄ တြင ရႈ)။

လထမဒယာထေတြ႕မႈႏင သတငးအခကအလက လကလမးမရရမႈ လထမဒယာႏငထေတြ႕မႈက ေျဖဆသမားက တစ ပတလင ရပျမငသၾကား/ TV ၾကညသည အႀကမအေရ အတြက၊ ေရဒယနားေထာငသညအႀကမ၊ သတငးစာ သ႔ မဟတ ဂာနယဖတသညအႀကမအေရအတြကမားျဖငေဖာျပၾကသည (ပ ၂-၅ တြငရႈ) ။ လထမဒယာမားႏင ထေတြ႕မႈ ပစအမးမ းကြျပားျခားနားသညက ေဖာျပသည။

ပ ၂.၄ အမေထာငစ အလက ပငဆငမႈ

၃ ပ ၂ ပ နးပါးေသာ ေျဖဆသ (၆၁.၆%) မားက ေန႔စဥ သ႔မဟတ ေန႔စဥနးပါး ရပျမငသၾကားၾကညရႈသည ဟ ေဖာျပေသာလညး ထက၀ကေအာက (၄၅.၁%) က ေန႔စဥသ႔မဟတ ေန႔စဥနးပါး သတငးစာ သ႔မဟတ ဂာ နယ ဖတၾကသညဟဆသည။ ၄ ပ ၃ ပ (၇၆.၁%) က သတငးတစပတအတြငး ေရဒယနားေထာငေလ မရဟ ေဖာျပၾကသည။

လထမဒယာ အသးျပသညပစမားမာ ကား/မ အလက ကြျပားမႈရသည။ ေရဒယ ပမနနားေထာငမႈတြင အမးသမးမာထက အမးသား ေျဖဆသ အခးအစား ၂ ဆ ရၿပး အမးသား နားေထာငသ (၆၇%) ႏင အမးသမး နားေထာငသ (၃၃%) ရသည။ သတငးစာ ႏင ဂာနယ ပမနဖတသည အခးအစားတြငလညး အမးသားမားက အမးသမးမားထက ပ၍ မားျပားသည (အမးသား ၅၆%၊အမးသမး ၄၄%) (ပ ၂-၆ တြငရႈ)။

ပ ၂-၅ လထမဒယာႏင ထေတြ႕မႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား12

သတငးအခကအလက ရရသည အဓက ဇစျမစ မာ မသားစ / မတေဆြ အေပါငးအသငး / အမနးခငးမား ထမျဖစသည (ေျဖဆသ ၉၀%)။ အျခားအေရးပါသည သတငးဇစျမစမားမာ ရပျမငသၾကား (၈၅%)၊ ဂာနယ(၇၅%)၊ သတငးစာ (၇၃%) ႏင မဘငးဖနး (၆၁%) တ႔ျဖစသည (ပ ၂-၇ တြငရႈ)။ ဤသညမာ အခးအစားျမငမား သည ေျဖဆသအမားအျပားတြင သတငးပစကြ အမးမးရ သညက ညႊနျပသည။

ပ ၂-၆ ကား/မ အလက လထမဒယာ ႏင ထေတြ႕မႈ

ပ ၂-၇ သတငးအခကအလက လကလမးမရရႏငမႈ

သတငးဇစျမစအျဖစ အငတာနက အသးျပမႈမာ ပနးပတနး (၅၂%) ႏင တာေမြ (၆၃%) တ႔နင ႏႈငးယဥ လင လႈငသာယာ (၃၆%) ႏင ကမာရြတ (၄၄%) တ႔တြင အသးနညးသည။ ေဖစဘတ ႏင မဘငးဖနးမားမ တစဆင သတငးရယမႈတြငလညး အျခား ၂ ၿမ႕နယထကစာလင ကမာရြတႏင လႈငသာယာတ႔တြင အသးနညးသည (ဇယား ၂-၄ တြင ရႈ)။

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

သတငးရယသညနညးလမး/လမးေၾကာငး တာေမြ ပနးပတနး ကမာရြတ လႈငသာယာ

အငတာနက (ကြနျပတာ/စမတဖနး) ၆၂.၅% ၅၁.၅% ၄၃.၈% ၃၆.၁%

ေဖစဘတ ၅၉.၄% ၅၄.၄% ၄၂.၂% ၄၀.၃%

မဘငးဖနး ၈၁.၃% ၆၀.၃% ၄၅.၃% ၅၆.၉%

13

၁၂ ဖအားေပးတကတြနးလႈ႕ေဆာမႈ မပါသည အဖြငေမးခြနးမတဆင ေလလာရယထားသည။

သတငးအခကမားက မညသည ဘာသာစကား ျဖင အဓကလကခရရသညကလညး ေျဖဆသမားက ေဖာ ျပၾကသည။၁၂ သတငးအခကအလကမားက ျမနမာ ဘာ သာစကားျဖင အဓက လကခရရၾကသညဟ ေျဖဆသ အားလးနးပါး (၉၉.၆%) က ဆသည။ ခန႔မနးေခ (၁၅%) သည သတငးအခကအလကမားက ဒတယ ဘာသာ စကား အေနျဖင အဂၤလပဘာသာျဖင လကခရရၾကသည။ ထသမားအနက ထက၀ကနးပါး (၄၈%) မာ တာေမြ ႏင (၄၀%) မာ ပနးဘတနးမျဖစၿပး (၆၀%) မာ အမး သမးမားျဖစသည။

၀နေဆာငမႈမား လကလမးမရရမႈ ေျဖဆသအားလးမာ ရနကနတငးေဒသႀကးတြငးရ ၿမ႕နယမားတြင ေနထငသမားျဖစေသာေၾကာင အဓက

ဇယား ၂-၄ ၿမ႕နယအလက လမႈမဒယာမတစဆင သတငးရယမႈ ရာခငႏႈနး

အေရးပါသည ၀နေဆာငမႈမားက အနညးႏငအမား အလြယတက လကလမးမမႈရသည။ ေျဖဆသ အမားစ (၆၈.၇%) က ၎တ႔၏ ရပကြကအပခပေရးမးမားထ သြားရသညအခနမာ (၅) မနစ သ႔မဟတ ထထက နညးသညဟ ေဖာျပသည။ သ႔ေသာ တစဖကတြငမ အနးစပဆး ရကငးစခနးသ႔ သြားေရာကရန (၅) မနစ သ႔မဟတ ထထကနညးစြာ အခနယရသညဟ ေျဖဆသညအခးအစားမာ (၂၇%) ထက

နညးၿပး (၄၁%) က (၁၅) မနစၾကာသညဟ ဆ သည။ အနးစပဆးရ ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငထ သြားေရာကရနၾကာသညအခနမာ (၅) မနစ သ႔မဟတ ထထကနညး သညဟ ေျဖဆသ (၄၀%) က ေျပာသည။ ေယဘယအားျဖင ၿမ႕နယ၀နေဆာငမႈမားမာ ပ၍အလမးေ၀းသည။ ေျဖ ဆသ ၃ ပ ၁ ပခန႔က ၿမ႕နယ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန၊ ၿမ႕နယရစခနး ႏင ၿမ႕နယတရားရးမားသ႔ သြားေရာကရန (၅) မနစမ (၁၅) မနစၾကာ အခနယရၿပး ေျဖဆသ ၃ ပ ၁ ပ ေကာအတြက မနစ (၃၀) လအပသည (ဇယား ၂-၅ တြငရႈ)။

ရပကြကအပခပေရးမး၊ အနးဆးရစခနးႏင အနး ဆး ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားထ သြားေရာကရာတြင ကနကစရတမရဟ ေျဖဆသအမားစကဆသည။ ၿမ႕နယ

အဆင အစးရဌာနမားသ႔ သြားေရာကရာတြင ခရးစရတ ကနကမႈ မရဟ ေျဖဆသထက၀ကေကာက ေျပာၾကသည (ဇယား ၂-၆ တြငရႈ)။

ပပးကညသည အဓကဇစျမစမား အကအညလအပလာပါက ေျဖဆသ ၃ ပ ၂ ပနးပါး (၆၁%) သည မသားစ/ေဆြမးမားထ ေတာငးခၾကသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

14

ဇယား ၂-၅ ၀နေဆာငမႈမား ရရာသ႔ သြားေရာကရသည ၾကာျမငခန (ရာခငႏႈနး)

ၾကာျမငခန

၅ မနစသ႔မဟတ ထထကေအာက ၆၈.၇% ၂၇.၂% ၄၀.၃% ၉.၃% ၉.၃% ၃.၀%

၅ မနစ အထကမ ၁၅ မနစ ၂၉.၅% ၄၁.၀% ၃၉.၆% ၃၄.၀% ၃၄.၀% ၃၅.၁%

၁၅ မနစ အထကမ မနစ၃၀ ၁.၉% ၂၄.၆% ၂၁.၃% ၃၈.၈% ၃၈.၈% ၄၂.၂%

၃၀ မနစ အထကမ ၄၅ မနစ ၁.၁% ၁.၉% ၃.၄% ၂၆.၁% ၄.၉%

၄၅ မနစ အထကမ ၁ နာရ ၃.၀% ၃.၇% ၃.၄% ၃.၄% ၃.၄%

၁ နာရ အထက ၂.၆% ၃.၀% ၃.၀% ၃.၄%

ကနကသညခရး စရတ

ကနကစရတ မရ ၉၇.၄% ၇၁.၆% ၈၅.၈% ၅၁.၅% ၅၃.၀% ၅၀.၄%

ကပ ၅၀၀ သ႔မဟတ ထ႔ေအာက ၀.၄% ၇.၁% ၂.၆% ၁၆% ၁၇.၂% ၁၅.၃%

ကပ ၅၀၀ အထကမ ကပ ၁၅၀၀ ၂.၂% ၁၂.၇% ၁.၉% ၁၄.၉% ၁၄.၉% ၁၅.၃%

ကပ ၁၅၀၀ အထကမ ကပ ၃၀၀၀ ၆.၇% ၇.၅% ၈.၆% ၉.၃% ၁၀.၄%

ကပ ၃၀၀၀ မ ကပ ၅၀၀၀ ၀.၄% ၀.၄% ၀.၄% ၀.၄%

ကနကသညခရး စရတ

တာေမြ ၁၆ ၆၂၃ ၁၁၁ ၇၂၈ ၆၉၅ ၈၃၉

ပနးဘတနး ၀ ၀ ၅၉ ၀ ၃၃ ၃၇

ကမာရြတ ၅၂ ၁၉၂ ၇၂ ၂၈၃ ၂၇၁ ၃၂၁

လႈငသာယာ ၂၈ ၅၂၈ ၆၁၅ ၈၉၁ ၉၄၉ ၉၀၉

၃ ဥးလင ၁ ဥး (၃၄%) မာမတေဆြအေပါငးအသငး သ႔မဟတ လပေဖာကငဖကမားထမ အကအညေတာငး ခၾကသည။ ထးျခားသညမာ (၃၉%) က ၎တ႔တြင အကအည ေတာငးခရယႏငမညသ တစဥးတစေယာက မ မရဟဆသည။ အကအည ေတာငးခႏငမညသ ရသညဟ ေဖာျပသမားအနက တခနကေသာ အမားစ (၉၀%) က ထအကအညမားမာ ႏငငေရးပါတႏင ဆကႏြယပတသက

ဇယား ၂-၆ ၀နေဆာငမႈမားရရာသ႔ သြားေရာကရာတြင ကနကသညခရး စရတ (ရာခငႏႈနး)

ဇယား ၂-၇ ၿမ႕နယအဆင ၀နေဆာငမႈဌာနမားသ႔ သြားေရာကရာတြင ကနကသည ခရးစရတ (ကပေငြ)

မႈ မရဟ၎၊ ၃ ပ ၂ ပ နးပါး (၆၃%) က ထအကအညမား သည စးပြားေရးအရ ခမးသာၾကြယ၀သမားထမ ျဖစသည ဟ ေျပာၾကသည။ ၎တ႔က အကအည ေပးႏငသမားမာ အေရာငးအ၀ယ (၃၃%) ႏင အေသးစား စးပြားေရးလပငနး (၂၀%) လပကငသမားျဖစသညဟ ေဖာျပသည ေျဖဆသ အခးအစားမာ အျမငမားဆးျဖစသည။ ကညပပးေပးမညသ မရဟ ေဖာျပရတြင အမး

ရပကြကအပခပေရးမး

ရပကြကအပခပေရးမး

ရကငးစခနး

ရကငးစခနး

ဘာသာေရးေခါငးေဆာင

ဘာသာေရးေခါငးေဆာင

ၿမ႕နယ အပခပေရးဌာန

ၿမ႕နယ အပခပေရးဌာန

ၿမ႕နယရစခနး

ၿမ႕နယရစခနး

ၿမ႕နယတရားရး

ၿမ႕နယတရားရး

ရပကြကအပခပေရးမး

ရကငးစခနး ဘာသာေရးေခါငးေဆာင

ၿမ႕နယ အပခပေရးဌာန

ၿမ႕နယရစခနး ၿမ႕နယတရားရး

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

15

သား ေျဖဆသ (၃၆%) မားထကစာလင အမးသမးေျဖဆ သ (၄၂%) အခးအစား အနညးငယမားျပားသည။ မတေဆြ အေပါငးအသငး /လပေဖာကငဖကမားထ အက အညေတာငးခႏငသညဟ ေဖာျပသည အမးသား ေျဖဆ သ (၂၆%) မားမာ အမးသမးေျဖဆသ (၁၅%) ထက ပ၍ မားျပားသည။

ရပရြာလထ အဖြ႕အစညးမားတြင ပါ၀ငလႈပရားမႈ ၎တ႔ အမေထာငစ၀င အနညးဆးတစဥးသည ရပကြကအေျခစက အဖြ႕အစညးတစခတြင ပါ၀ငလႈပရား

ၾကသညဟ ေျဖဆသ ၃ ဥးလင ၁ ဥး ေကာ (ေျဖဆသ ၂၆၈ ဥးအနက ၁၀၁ ဥး၊ ၃၈%) က ဆသည ထအ ဖြ႕အစညးမားတြင လမႈဖလႈေရးအဖြ႕အစညး၊ ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးမား၊ အစးရမဟတသည NGO အဖြ႕အစညးမား၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၊ ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငေရးပါတမား ပါ၀ငသည (ပ ၂-၈တြငရႈ)။

ပ ၂-၈ ရပရြာအေျချပ အဖြ႕အစညးမားတြင အမေထာငစ

ပါ၀ငလႈပရားမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

21

အခနး ၃တရားမတမႈႏင ဥပေဒအေပၚ သေဘာထားအျမငမား

ဓာတပ- ရနကနၿမ႕၏ အထငကရေနရာတစချဖစသည ဗလခပေစးတြငး ျဖတေလာကေနသည အမးသားတစဥး (Photo by Sunra Lambert-Baj)

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

17

၁၃ ယၾကညမႈႏင မတမႈတ႔ႏငဆငသည အဆျပခကမားကဖတျပၿပး ေျဖဆသမား၏ သေဘာတ သ႔မဟတ သေဘာမတမႈ အတငးအတာက ေမးျမနးခသည။ ထအဆျပခက ႏစရပအေပၚ ေျဖဆသမားေပးသည သေဘာထား ထငျမငခကမားက likert စေကး (likert scale) ရ ခ -ခငခငမာမာ လး၀ သေဘာတသည။ တစစတစရာ အတငးအတာ သေဘာတသည။ အနညးငယ သေဘာတသည။ သေဘာတသညလညးမဟတ/ မတ သညလညးမဟတ။ အနညးငယ/ သပသေဘာမတပါ။ တစစတစရာ အတငးအတာ မတပါ။ လး၀ သေဘာမတ စသညျဖင မတတမးတငသည။ လး၀ သေဘာတသည။ တစစတစရာ အတငးအတာ/ အေတာသင သေဘာတ သညႏင အနညးငယသေဘာတသညတ႔က သးသပမႈ လြယကေစရန "သေဘာတသည"ဟ တစခတညး ေပါငးစၿပး သပသေဘာမတပါ။ အေတာအတန/ တစစတစရာ အတငးအတာ သေဘာမတပါႏင လးလး သေဘာမတပါတ႔က"သေဘာမတ ပါ"ထတြင စစညးထားသည။

လမႈယၾကညမႈ လမႈတနဖးႏင ဆကႏြယသည၀ေသသလကၡဏာ ႏစရပ (ယၾကညထကမႈ ႏင မတမႈ) အေပၚ ေျဖဆသမား က ၎တ႔၏ သေဘာထားအျမငမားက ေဖာျပၾကသည။ (ပ ၃-၁ တြငရႈ)၁၃

ပ ၃-၁ လမႈယၾကညမႈ - ယၾကညထကမႈ ႏင မတမႈ

လမႈယၾကညမႈ ေရခနမာ တာေမြၿမ႕နယတြင အနညးဆးျဖစသည။ လအမားစက ေယဘယအားျဖင ယၾကညထကသညဟ တာေမြမေျဖဆသ (၁၈.၈%) ကသာထငျမငၾကၿပး အၾကမးမဥးေျပာရလင လအမားစက အျခားသေတြအေပၚ မတဖ႔ႀကးစားတယဆသညက တာေမြမ ေျဖဆသ (၁၅.၆%) ကသာ လကခယၾကညသညဟ ေျပာၾကသည။ ယၾကညထကမႈႏငပတသက၍ လႈငသာယာ မ ေျဖဆသမားအၾကား အပစႏစစ ဆတနးပါးရၿပး လ အမားစသည ယၾကညထကသည ဟသညအဆက သ ေဘာတသည ေျဖဆသ (၄၄.၄%) ရၿပး သေဘာမတ သညမာ (၄၁.၇%) ျဖစသည။ လအမားစသည အျခားသမားအေပၚ မတရနႀကးစားျခငး ရ/မရ ႏင ဆင

သညေမးခြနးတြင လႈငသာယာမ ေျဖဆသ (၅၀.၀%) က သေဘာမတၾကပါ။ အမးသားႏင အမးသမးေျဖ ဆသမားအၾကား သေဘာထားအျမငမားနးစပမႈရသည။

လအမားစ ယၾကညထကမႈႏင ပတသက၍ အမးသမးေျဖဆသ (၃၅.၇%) ႏင အမးသားေျဖဆသ (၃၂%) တ႔က သေဘာတၾကၿပး အမးသမးႏင အမး သားေျဖဆသ (၄၀%) တ႔က သေဘာမတၾကပါ။ အလားတစြာ လအမားစသည အျခားသမားအေပၚ မတရန ႀကးစားျခငး ရ/မရႏငဆငသည ေမးခြနးတြင အမးသမး ေျဖဆသ (၃၂.%) ႏင အမးသားေျဖဆသ (၂၈%) တ႔က သေဘာတၾကၿပး အမးသမး (၄၃%) ႏင အမးသား (၄၀%)တ႔က သေဘာမတၾကပါ။

ေျဖဆသမားသည လအမးအစား အသးသး အေပၚ ၎တ႔၏ယၾကညမႈ သ႔မဟတ မယၾကညမႈ အတငး

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

18

ပ ၃-၂ လမႈယၾကညမႈ - အျခားသမားအေပၚယၾကညမႈ

အတာမားကလညး ေဖာျပၾကသည။ ထ လအမးအစား အပစမားမာ မသားစႏင ေဆြမးသားခငးမား၊ အမနးခငးမား၊ မတေဆြအေပါငးအသငးမားႏင ရပရြာအသငးအ၀ငး မ လမား၊ ရပရြာ လ႕အဖြ႕အစညး ေခါငးေဆာငမား၊ ရပရြာအသငးအ၀ငး ျပငပမလအမား၊ ဘာသာကြႏင လမး ကြတ႔ျဖစသည။ (ပ ၃-၂ တြငရႈ)၁၄

အျခားသမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ ယၾကညမႈ ေရခန သသာစြာနညးပါးသညက ေတြ႕ရသည။ မသားစအေပၚ ယၾကညမႈ အခးအစား (၉၀.၇%) သည ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားအေပၚ ယၾကညမႈ (၅၂.၆%)၁၅ မ လြ၍ အျခား လအပစမားအေပၚ ယၾကညမႈ အခးအစားမား၏ ႏစဆေကာ ျဖစသည။ ရပရြာအသငးအ၀ငး အတြငးမ လမားက ယၾကညသညဟ ေျဖဆသထက၀ကေအာက (၄၆.၆%) က ေဖာျပၾကသည။ ဘာသာကြ သ႔မဟတ လမးကြအေပၚ ယၾကညမႈမာ (၃၀.၀%) ေအာကျဖစၿပး ထထက နညးသည (၁၈.၇%) သည ရပရြာအသငးအ၀ငးျပငပမသမားက ယၾကညၾကသည။ ဘာသာကြ ႏင လမးကြအေပၚ မယၾကညမႈ အခးအစားမာလညး အလား တပငျဖစၿပး ရပရြာျပငပ မ လမားအေပၚ မယၾကညမႈမာ ယၾကညသည အခးအစားထက ႏစဆျဖစၿပး (၃၆.၆%)

ရသည။ အျခားသမား အေပၚ ယၾကညမႈ ႏင ပတသက၍ ၾကားေနသေဘာထားရသည ေျဖဆသအခးအစား ျမငမား သညက မတသားဖြယ ရရသည။ အမးသားေျဖဆသမား ထကစာလင အမးသမး ေျဖဆသမား၏လမႈယၾကညမႈေရခနမာ အထးျဖင မတေဆြအေပါငးအသငး၊ ဘာသာကြ သ႔မဟတ လမးကြ မားအေပၚ ယၾကညမႈ အနညငယ နမပါးသညက ေတြ႕ရသည။ သ႔ ေသာ အမးသမးမားသည အမးသားမားထက ၎တ႔ ရပရြာျပငပမ သမားက ပ၍ ယၾကညသည သေဘာရသည။ (ဇယား ၃-၁ တြငရႈ)။

၁၄ သကဆငရာ လအပစအသးသးအေပၚ ေျဖဆသမား၏ ယၾကညမႈအတငးအတာက ေမးျမနးခသည။ ၎တ႔၏ အေျဖမားက Liker စေကး (Likert Scale) ၇ ဆင - လး၀ သေဘာတသည။ အေတာအတန သေဘာတသည။ အနညးငယ သေဘာတသည။ သေဘာတသညလညး မဟတ မတသညလညး မဟတ။ သပသေဘာမတပါ။ အေတာအတန သေဘာမတပါ။ လး၀ သေဘာမတ စသျဖင မတတမးတငသည။ သးသပမႈ လြယက ကေစရနအတြက လး၀ သေဘာတသည။ အေတာအတန သေဘာတသည ႏင အနညးငယ သေဘာတ သညတ႔က သေဘာတသညဟ တစစတညးေပါငးစညးၿပး သပသေဘာမတပါ။ အေတာအတန သေဘာမတပါ ႏင လး၀ သေဘာမတပါတ႔က သေဘာမတပါ အျဖစ စစညးထားသည။၁၅ အနညးငယ ယၾကညသညဟ ေဖာျပသ (၂၈%)၊ တစစတစရာ ယၾကညသညဟေဖာျပသ (၁၉.၄%)၊ အလြနတရာ / အရမးယၾကညသညဟ ေဖာျပသမာ (၅.၂%) သာရသည။

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

19

ဇယား ၃-၁ လမႈယၾကညမႈ - ကား/မ အလက အျခားလမားအေပၚ ယၾကညမႈ

လအမးအစား ကား မ

မသားစ ၉၁.၈% ၈၉.၆%

ေဆြမးသားခငးမား ၆၅.၇% ၆၇.၉%

အမနး ခငးမား ၅၉.၇% ၅၃.၇%

မတေဆြအေပါငးအသငး ၆၄.၉% ၅၆.၇%

ရပရြာအသငးအ၀ငးတြငးမ လမား ၄၇.၀% ၄၆.၃%

ရပရြာေခါငးေဆာငမား ၅၂.၂% ၅၃.၀%

ရပရြာအသငးအ၀ငးျပငပမသမား ၁၇.၉% ၁၉.၄%

ဘာသာကြ ၃၅.၈% ၂၂.၄%

လမးကြ ၃၆.၆% ၂၃.၁%

ပမးမ ၅၂.၄% ၄၈.၀%

တရားမတမႈအေပၚ သေဘာထားအျမင ေလလာမႈသည တရားမတမႈ အယအဆအေပၚ ေျဖဆသမား၏ နားလညသေဘာေပါကမႈက ဆနးစစ ေလလာျခငး မဟတေသာျငားလညး အဆျပခက အတြ ၈ စက ဖတျပၿပး တရားမတမႈ၏ အေရးပါသည လားရာရႈေထာင ၈ ခကအေပၚ ၎တ႕၏ သေဘာထားအျမငမားရယခသည။ ထလားရာ ရႈေထာင ၈ ရပမာ -

• သမားရးက ႏင သမားရးကမဟတေသာ တရားမတမႈဆသြားရာ လမးေၾကာငးမား

• တနးတညမမႈ အေျခခမ ႏင လ႕အခြငအေရးမားအား ကာကြယေစာငေရာကရမည ႏငငေတာ၏ တာ၀န

• ကစားမႈ ခယ/ ရရခြင

• ပဂၢလက ႏင အမားျပညသ႕အခြငအာဏာ

• အသြငကးေျပာငးမႈကာလ တရားမတမႈ (ပဋပကၡရကခတခရသည ရပရြာလ႕အဖြ႕အစညးတြင)

• လပထးလပနညးကမႈ

• ကား/မ တနးတညမမႈ

• လမႈမေျခ သဟဇာတေပါငးစညးမႈႏင ဆကႏြယသည တစဥးခငး အခြငအေရးမား ျဖစၾကသည။

(ဇယား ၃-၂ တြငရႈ)

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

20

ဇယား ၃-၂ တရားမတမႈအေပၚ သေဘာထားအျမင

အဆျပေဖာျပခကမား သေဘာ တညမႈ* တရားမတမႈ

လားရာရႈေထာင

တရား၀ငႏငဓေလထးတမး

တနးတညမမႈ

ကၾကမၼာ ႏငကစားမႈ

အမတြငးေရးႏင

အမားျပညသအေရး

အသြငကးေျပာငးမႈကာလ

တရားမတမႈ

လပထးလပနညးျဖစစဥႏင

ရလဒ

ကား/မ ေရးရာ

တစဥးခငးႏင

ရပရြာ

(က) အခ႕ေသာ အျငငးပြားမႈမားက တရားရးမားတြင ေျဖရငးသညမာ အေကာငးဆးျဖစသည။ 20.9%

6.37%

9.0%

35.1%

61.6%

2.2%

4.5%

84.7%

28.7%

96.6%

94.8%

60.2%

34.3%

64.2%

89.9%(က) လတငးသည ဘာသာ၊ လမးမေရြး အစးရ၏ ဂရစကမႈႏင အေလးထားမႈခထကသည။

(က) မတရားမႈသည ျပညသ/လမားအေပၚတြငကေရာကႏငသည။ ထကစၥႏငပတသက၍ မမတ႕သည ဘာမမတတႏင။ အဘယေၾကာငဆေသာ ယငးမာ မမတ႕၏ ကၾကမၼာအရသာျဖစသည။

(က) မသားစအတြငးျဖစသည ကစၥသည အမတြငးတြငသာ ေျဖရငးရမည အမတြငးေရးျဖစသည။ အမေထာငရငအမးသားသည ၎၏ ဇနးႏင သားသမးမားအေပၚတြင ႀသဇာအျပညအ၀ရသည။

(ခ) လအမားစျဖစေသာ လမးႏင ဘာသာ၀ငမားသည လနညးစ လမးႏင ဘာသာ၀ငမား ထကပၿပး အစးရ၏ ဂရစကမႈႏင အေလးထားမႈ ရသငသည။

(ခ) ျပညသမားသည မတရားမႈခရသညအခါ ကစားမႈႏင တရားမတေသာ ရလဒက ရရေစရနအတြက အျခားသမားထမ အကအညရသငသည။

(ခ) ရပရြာလထသည တစခါတစရ အျခားမသားစမား၏ တစခ႕ေသာ အေရးကစၥမားတြင ၾကား၀ငေျဖရငးေပးရန တာ၀နရသည။

(ခ) အတတကျဖစပကခသည ျပနာအေဟာငးမားက ေျဖရငးသငသည သ႕မသာ ျမနမာႏငင ေတာသစက တညေဆာကႏငလမမည။

(ခ) ရလဒေကာငးထြကေပၚလာေရးက လပငနးစဥတစေလာက တရားမတစြာ ဆကဆခရေရးထက ပမအေရးႀကးသည။

(ခ) အမးသားမားႏင အမးသမးမားသည တနးတ တနဘးရသည။ အမးသားမား ေရာ အမးသမးမားပါ ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလက ထနးသမးရန အညအမ တာ၀နရသည။

(ခ) တစဥးခငးအခြငအေရးမားအတြက အခငအမာေျပာဆျခငးသည တစကယေကာငးဆနသည။ ရပရြာအတြငး သဟဇာတျဖစမႈႏင သေဘာတညမႈ ထနးသမးေရးက ဥးစားေပးသငသည။

(က) အတတကျဖစပကခသည ျပနာအေဟာငးမားက ထပခါထပခါ ျပနေကာျခငးမလပသင။ လတငးသည ျမနမာႏငငေတာသစ တညေဆာကေရး ကသာ အေလးထားသငသည။

(က) လပငနးစဥတစေလာက မတစြာ ဆကဆခရျခငးက ရလဒေကာငး ထြကေပၚလာေရးထက ပမအေရးႀကးသည။

(က) အမးသားမားႏင အမးသမးမားသည တနးတ တနဘးရသည။ သ႕ေသာ အမးသမးမားသည ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလက ထနးသမးရန ပမတာ၀နရသည။

(က) လတစဥးခငးစ၏ အခြငအေရးအမားက ရပရြာအတြငး သဟဇာတျဖစေစေရးက ေလးစားသကသ႕ပင ေလးစားသငသည။

(ခ) အျငငးပြားမႈ အမားစက ရပရြာအတြငး ေျဖရငးလင ပေကာငးသည။

* အေၾကာငးအရာတစခစအတြက စစေပါငးေျဖဆထားသညမားသည ၁၀၀% မျပညမေပ။ အေၾကာငးမာ အခ႕ေျဖဆသမားကအဆျပခကႏစခစလးကေရြးခယၾကျပး အခ႕ကတစခကမ မေရြးခယပါ။ အခ႕ကေျဖဆရန ျငငးဆၾကျပး အခ႕မာ မညသညအဆျပခကသည ၄ငးတ႕၏ အျမငႏငပ၍ ကကညသညက မသပါဟေဖာျပၾကသည။

47.8%

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

21

တစခနကေသာေျဖဆသမားက မတစြာျပမဆကဆခရမႈသည မမလလားသညရလဒအေျဖရရျခငးထက ပ ၍အေရးပါသည (၉၆.၆%)။ ယဥေကးမႈ ဓေလ ထးတမးမားက အေလးထားေစာငေရာကရမည စတနဖးႏင တာ၀နမားသည အမးသမးႏင အမးသားမားအတြက တနးတျဖစ သညက (၉၄.၈%) သေဘာတၾကသည။ ေျဖဆသ အမားစကလညး မညသညကးကြယသည ဘာသာ သ႔မဟတ လမးျဖစေစကာမလတငးသညအစးရ၏အေလးေပး ေစာငေရာကမႈက တနးတညမရထကသည (၈၉.၉%)။ လအ မားသည မတရားမႈေတြ႕ႀကရပါက ကစားမႈရရရနႏင မတသည ရလဒအေျဖထြကေပၚႏငရန အျခားသမားထမ အကအည ရပငခြငရသည (၈၄.၇%) ဟ ေဖာျပကသည။ ေျဖဆသ ၃ ပ ၂ ပနးပါး (၆၄.၂%) သည အျငငးပြားမႈမားက ေဒသႏရအဆငတြင ပ၍ေျဖရငးလၾကသည။ ေျဖဆသ အမားစက အတတမျပနာေဟာငးမားက ျပနလညတးဆြမေနသင (၆၁.၆%)၊ တစဥးခငး အခြငအေရးမားသည ရပရြာအသငးအ၀ငး သဟဇာတ ေပါငးစညးမႈသကသ႔ အေရးပါ သည (၆၀.၂%) ဟ ယၾကညၾကသည။

အမးသမး ေျဖဆသမား (၆၉.၄%) သည အမးသားေျဖဆသမား (၅၉.၀%) ထကစာလငအျငငး ပြားမႈမားက ရပရြာတြငး၌ ပ၍ေျဖရငးလၾကသည။ အမးသားေျဖဆသ ထက၀က (၅၀.၀%) ႏင ထအခးအစားထက နညးသညအမးသမးေျဖဆသမား (၄၅.၅%) က အမေထာငသည

ေယာကားသည ၎၏မသားစအေပၚၾသဇာအာဏာ အျပညရသညက သေဘာတၾကၿပး တစခါတစရရပရြာ အသငး အ၀ငးသည အမတြငေရးကစၥမားက ၀ငေရာကစြက ဖကရသညတာ၀နရသညက သေဘာတသညမာ အမး သားမား (၃၀.၆%)ထက အမးသမးေျဖဆသ (၃၉.၆%) အခးအစားပ၍ျမငမားသည။ တစဥးခငး အခြငအေရးမားက အခငအမာ ေတာငးဆေျပာဆျခငးသည တစကယေကာငးဆနျပး ရပရြာလ႕အသငးအ၀ငး သဟဇာတေပါငးစညးမႈက ဥးစားေပးထနးသမးသငသညက အမးသားေျဖဆသမား (၂၆.၉%)ထကစာလင အမးသမးေျဖဆသမား (၃၅.၈%) ကပ၍ သေဘာတၾကသည။ အသြငကးေျပာငးမႈကာလ တရားမ တမႈႏင ပတသက၍ အတတက ျပနလညတးဆြမေနသင ဘ လတငးသည ေခတသစ ျမနမာႏငငေတာတစရပ တည ေဆာကေရးက အာရထားအေလးေပးသငသညဟ အမး သမးေျဖ ဆသမား(၅၈.၂%) ထက အမးသားေျဖဆသမား (၆၄.၉%) က ပ၍ ထငမတၾကသည။

ေျဖဆသမားသည ျမနမာလ႕ေဘာငအတြငး လတစေယာကေကာငးမြနဆကဆခရမႈက အဆးအျဖတေပး သညအခကမားအေပၚ ၎တ႔၏အျမငမားကလညး ေဖာျပၾကသည။ ထအေၾကာငးအခကမားမာပညာအဆင အတနး၊ခမးသာၾကြယ၀မႈ၊ လမး၊ ကား⁄မ ေရးရာ၊ ကးကြယသည ဘာသာ၊ မသားစႏင ႏငငေရးအဆကအသြယမားရသည။ (ပ ၃-၃ တြငရႈ)။

ပ ၃-၃ လ႕ေဘာငအဖြ႕အစညးတြင ျပမဆကဆမႈအေပၚ အကးသကေရာကသည အေၾကာငးအခကမား

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

22

ေျဖဆသ အေျမာကအမားက ျမနမာလ႕ေဘာင တြင လတစေယာက ေကာငးမြနစြာျပမဆကဆရမႈက ခမး သာၾကြယ၀မႈ (ေျဖဆသ ၈၈%)၊ ႏငငေရး အဆကအသြယ (၈၁%)၊ မသားစ အဆကအသြယ (၈၀%) ႏင ပညာေရး အဆငအတနး (၇၈.၇%) တ႔က အဆးအျဖတေပးသညဟ ယၾကညၾကသည။ ေျဖဆသအမားစကလညး ကးကြယ သညဘာသာ (၆၀.၈%) ႏင လမး (၆၀.၈%) တ႔က အဆးအျဖတေပးသညဟ သေဘာထားၾကသည။ ျမနမာ လ႕အဖြ႕အစညးတြင လတစဥးေကာငးမြနစြာ ဆကဆခရမႈ က အဆးအျဖတေပးသည အေၾကာငးတရားတစခမာ ကား/မ ေရးရာ ျဖစသညဟ ေျဖဆသ ထက၀ကေအာက (၄၂.၅%) က ယၾကညၾကသည။

အမးသားေျဖဆသမားထက အခးအစားအနညး ငယပသည အမးသမးေျဖဆသမားသည လအဖြ႕ အစညး တစခတြင လတစဥး ေကာငးမြနစြာ ျပမဆကဆခရမႈက ပညာေရးအဆငအတနး၊ ကား/မ ေရးရာ ၊ မသားစ ႏင ႏငင ေရးအဆကအသြယမားက အဆးအျဖတေပးသညဟ ယ

ၾကညၾကသည။ အမးသမးမားႏငစာလင အမးသားေျဖဆသမားက လအဖြ႕အစညးတြင လတစေယာက ဆကဆခရမႈက လမးႏငကးကြယသည ဘာသာတ႔က အဆးအျဖတေပးသညဟ ေဖာျပၾကသည။ (ဇယား ၃-၃ တြငရႈ)

ဥပေဒအေပၚ သေဘာထားအျမင သေတသနေလလာမႈသည ေျဖဆသမား၏ ဥပေဒဆငရာ အသပညာဗဟသတက စစေဆးရန မဟတဘ တရားမတေရးစနစ လညပတပ သ႔မဟတ ေဖာျပသညအေျခအေနမားတြင ထစနစလပေဆာငသည နညးလမးမား အေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာထားအျမငမားက သေဘာေပါကနားလညရနျဖစသည။ "ဥပေဒ"၊ "ရ"၊ "တရားသႀကး"၊ "ဥပေဒအႀကေပးအရာရ"၊ "တရားရး" ႏင "ေရ႕ေန" စသညစကားလးမားက ေန႔စဥေျပာဆဆကဆမႈမားတြင မညသညအတငးအတာၾကားရသည သ႔မဟတ ေျပာဆအသးျပသည ကေထာကရႈ၍ ေျဖဆသမားက တရားမတေရးစနစႏင ထ

ဇယား ၃-၃ ကား/မ အလက ျပမဆကဆမႈက အဆးအျဖတေပးသည အေၾကာငးအခကမား

အဆးအျဖတေပးသည အေၾကာငးအခက ကား မ

ပညာေရးအဆငအတနး ၇၅.၄၀% ၈၂.၁၀%

ခမးသာၾကြယ၀မႈ ၈၉.၆၀% ၈၇.၃၀%

လမး ၆၃.၄၀% ၅၈.၂၀%

ကား/မ ေရးရာ ၃၉.၆၀% ၄၅.၅၀%

ကးကြယသညဘာသာ ၆၃.၄၀% ၅၈.၂၀%

မသားစ အဆကအသြယ ၇၈.၄၀% ၈၁.၃၀%

ႏငငေရး အဆကအသြယ ၇၉.၁၀% ၈၂.၁၀%

ပ ၃-၄ ေန႔စဥ ေျပာဆအသးျပသည ေ၀ါဟာရစကားလးမား

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

23

ေတြ႕မႈတစစတစရာ အတငးအတာကညႊနျပသည။ (ပ ၃-၄ တြငရႈ)။

ထၿမ႕ျပေန ေျဖဆသမားသည သမားရးကတရား မတေရးစနစ ေ၀ါဟာရအသးအႏႈနးမားႏင ထေတြ႕မႈ ျမင မားသညကေဖာျပသည။ "ဥပေဒ" (ေျဖဆသ ၂၈%) ႏင "ရ" (၂၆%) ဟသည စကားလးမားက ေန႔စဥ ေျပာဆ ဆကဆရာတြငၾကားရ သ႔မဟတ အသးျပေလရသည။ ရဖနရနခါ အသးျပမႈကပါ ထညသြငးမညဆပါက အၾကမး အားျဖင ေျဖဆသ ၅ ပ ၃ ပသည "ဥပေဒ" (၆၄.၉%)၊ "ရ" (၆၃.၄%) ၊ "ေရ႕ေန" (၆၀.၁%)၊ "တရားရး" (၅၇%) ႏင "တရားသႀကး" (၅၇.၁%) စသည စကားလး မားက ေန႔စဥ သ႔မဟတ ရဖနရခါ အသးျပၾကသညက ေဖာျပၾကသည။ ေျဖဆသ ထက၀ကေကာ (၅၁.၉%) က "ဥပေဒအရာရ"

ေ၀ါဟာရစကားလး တာေမြ ပနးဘတနး ကမာရြတ လႈငသာယာ

ဥပေဒ ၉.၄၀% ၃၀.၉၀% ၂၃.၄၀% ၄၅.၈၀%

ရ ၄.၇၀% ၃၀.၉၀% ၁၈.၈၀% ၄၅.၈၀%

တရားသႀကး ၆.၃၀% ၂၇.၉၀% ၁၅.၆၀% ၃၃.၃၀%

ဥပေဒအရာရ ၁.၆၀% ၂၂.၁၀% ၁၄.၁၀% ၂၆.၄၀%

တရားရး ၉.၄၀% ၂၅.၀၀% ၁၈.၈၀% ၃၁.၉၀%

ေရ႕ေန ၉.၄၀% ၂၉.၄၀% ၁၇.၂၀% ၂၉.၂၀%

ဇယား ၃.၄ ၿမ႕နယအလက ေန႔စဥေျပာဆ ဆကဆမႈမားတြင ပမနအသးျပသည

ေ၀ါဟာရစကားလးမား

စကားလးက ေန႔စဥေျပာဆ ဆကဆမႈမားတြင အၿမလလသ႔မဟတ ရဖနရခါၾကားရသည သ႔မဟတ အသးျပၾက သညဟ ဆသည။ ထစကားလးမားႏင ထေတြ႕မႈ အတငး အတာမာ ကမာရြတႏင တာေမြမ ေျဖဆသမားထကစာလင ပနးဘ တနးႏင လႈငသာယာရ ေျဖဆသမားက ထေတြ႕မႈ ပမားသည။ ေယဘယအားျဖင ပညာေရးအဆငအတနး အနမဆးျဖစသည လႈငသာယာမ ေျဖဆသမားသည အျခားၿမ႕ နယမားမသမားႏငႏႈငးယဥပါက ထစကားလး မားႏင ပမန ထေတြ႕မႈ ပမားသည (ဇယား ၃.၄ တြငရႈ)။

အမးသမးေျဖဆသမားထကစာလင အမးသား ေျဖဆသမားသည ထေ၀ါဟာရစကားလးမားႏငပ၍ ထ ေတြ႕မႈ ရသည။ (ပ ၃.၅ တြငရႈ)။

ပ ၃.၅ ကား/မ အလက ေန႔စဥ ေျပာဆဆကဆမႈမားတြင အသးျပသည ေ၀ါဟာရစကားလးမား

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ထ႕ေနာက အခ႕ ဥပေဒျပ႒ာနးခကမားႏင စပ လဥးသည ၎တ႔အားဖတျပေသာ အဆျပခက ၄စ အေပၚ ေျဖဆသမားက ၎တ႔၏ နားလညသေဘာေပါကမႈက ေဖာျပၾကသည။ (ဇယား ၃-၅ တြငရႈ) ယငးမာ ဥပေဒအေပၚ ၎တ႔၏သေဘာထားအျမငႏင ျမနမာႏငငတြငယငးဥပေဒ

ဇယား ၃-၅ ဥပေဒအေပၚ သေဘာထားအျမငမား

အေၾကာငးအရာ အဆျပေဖာျပခကမား သေဘာတညမႈ*

ကေလးသငယအလပသမား

ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတညမမႈ

ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတညမမႈအမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ

ေျမယာအခြငအေရး/ ေျမယာပငဆငခြင

(က) ျမနမာႏငငတြင ၁၂ ႏစေအာက ကေလးမား လကဖကရညဆငမားတြင အလပလပျခငးသည ဥပေဒႏင မညပါ။

(က) ျမနမာႏငငတြင လတငးသည ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတ အခြငအေရးမားရသည။

(က) အမးသား/ ျပညတြငး ဥပေဒအရ အမးသမး တစဥးသည ရပပငးဆငရာ/ ကယထလကေရာက အၾကမးဖကခရမသာ ရစခနးသ႔ တငၾကားႏငသည။

(က) ေျမယာပငဆငမႈ ေတာငးဆသညအခါ ေျမယာ ႏင ဆငသည အစးရတရား၀င စာရြက စာတမးမားက အခငမာဆးျဖစသည။

(ခ) ျမနမာႏငငတြင ဥပေဒေရ႕ေမာက တညေသာ အခြငအေရးက လတငးမရ။

(ခ) အမးသား/ ျပညတြငး ဥပေဒအရ အမးသမးမား သည ၎တ႔၏ လၿခမႈက ၿခမးေျခာကခရပါက လညး ရစခနးသ႔ တငၾကားႏငသည။

(ခ) ေျမယာပငဆငမႈတြင အစးရတရား၀င စာရြက စာတမးမားသည ရပရြာအသအမတျပ ဘးဘြား ပငေျမေလာက ခငမာမႈ မရဟ သေဘာထားသည။

(ခ) ျမနမာႏငငတြင ၁၂ ႏစ ႏငအထက ကေလးမား သည လကဖကရညဆငမားတြင အလပလပရန ေရြးခယဆးျဖတႏငသည။

* အဆျပခကအတြတစတြစ၏ စစေပါငးမာ ၁၀၀%မရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ အခ႕ေျဖဆသမားက အဆျပခကႏစခစလးက ေရြးခယၾကျပးအခ႕က တစခကမ မေရြးခယပါ။ အခ႕က ေျဖဆရန ျငငးဆၾကျပး အခ႕မာ မညသညအဆျပခကသည ၄ငးတ႕၏ အျမငႏင ပ၍ ကကညသညက မသပါဟ ေဖာျပၾကသည။

34.7%

16.4%

50.4%

33.2%

41.4%

76.5%

38.4%

53.4%

လညပတပတ႔က အတငးအတာတစစတရာ သျမငေစ သည။ သ႔ေသာ မတသားသငသညအခကမာ ဤရလဒမား ကအေျခခ၍ ေျဖဆသမား၏ ဥပေဒအသပညာ နညးပါးမႈ (ေတြးဆမတယခက) က ဥပေဒအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈ အားနညးျခငးမ ခြထတရန မျဖစႏငပါ။

24

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကေလးသငယ အလပသမားအေရးတြင ေျဖဆသ အခးအစားအမားဆးျဖစသည (၄၁.၄%) က အသက ၁၂ ႏငအထက ကေလးမားသည လကဖကရညဆငမားတြင အလပလပရန ေရြးခယဆးျဖတမညဟ ထငၾကသည။ (၃၅%) နးပါက (၁၂)ေအာက ကေလးမား လကဖကရည ဆငမားတြင အလပလပသညမာ တရားမ၀ငျဖစသညက သေဘာတၾကသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၁ ပ နးပါးသည ထကစၥႏငပတသက၍ မေသခာ သ႔မဟတ ရငးလငးစြာ နားလညမႈ မရပါ။ အဆျပခကႏစခစလးက (၁၁.၉%) က သေဘာတၾကၿပး ႏစခစလးက သေဘာမတသညမာ (၁၀.၄%) ရသည။ ၁၉၅၁ ေစးဆင ႏင ဆငခနးမား အကဥပေဒ (ပဒမ ၈) တြင "အသက ၁၃ ႏစမျပညေသးသည မညသတစဥးတစေယာကမ ဆင၊ စးပြားေရးလပငနး သ႔မ ဟတ အမားျပညသ ေဖာေျဖေရးလပငနးတြင အလပ လပ ကငျခငး မရေစရ" ဟ ျပ႒ာနးထားသည။

ေျဖဆသ ၄ ပ ၃ ပေကာ (၇၇%) သည ျမနမာႏငငတြင ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတအခြငအေရးမားက ရရ သညမာ လတငးမဟတဟ ထငျမငၾကသည။ ဤအ ခကႏငပတသက၍ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင အျငငးပြားဖြယ ျပ႒ာနးခကမားပါ၀ငသည။ တစဖကတြင ပဒမ ၂၁ (က) သည ညမျခငး၊ လြတလပျခငး ႏင တရားမတမႈ အခြငအေရးမားက နငငသားမားကသာ အာမခထားသည။ အျခားတစဖကတြင ပဒမ ၃၄၇ သည ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတအခြငအေရးမားႏင ဥပေဒသာတညမ ကာကြယ ေစာငေရာကမႈက ျပညေထာငစအတြငးရ မညသကမဆ အာမခေပးထားသည။

၁၆ ရာဇသတႀကး ၁၈၆၁ ၊ ပဒမ ၅၀၃

အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈႏငပတသက ၍ ေျဖဆသထက၀က (၅၀.၄%)က အမးသမးတစဥး သည ကယထလကေရာက အၾကမးဖကခရမသာ ရထသတငးပ႔တငၾကားႏငသညဟ ထငၾကၿပး ၃ ပ ၁ ပေကာေကာ (၃၈.၄%) ကသာ သမ၏ လၿခမႈက ၿခမးေျခာကခရပါက အမးသမးတစဥးက ရထသတငးပ႔ တငၾကားႏငသညဟ ထငျမငၾကသည။၁၆ အထကပါ အဆျပခကႏစခလးက သေဘာတသည ေျဖဆသ (၆.၇%) မာ ဥပေဒက နားလညသေဘာေပါကသညဟ မတယႏငသည။

ေျဖဆသ ထက၀ကေကာ (၅၃%) က ေျမယာ ပငဆငမႈ ေတာငးဆသညအခါ တရာ၀င စာရြကစာတမးမား သည အခငမာဆးျဖစသညဟ ထငျမငၾကၿပး ၃ ပ ၁ ပ (၃၃.၂%) ကသာ ရပရြာအသအမတျပ ဘးဘြားပင ျဖစမႈက အလားတ ခငမာမႈရသညဟ ယၾကညၾကသည။

25

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

31

အခနး ၄

တရားမတမႈဆငရာ အျငငးပြားမႈမားႏင ဥးစားေပး ျပနာမား

ဓာတပ-ရနကနၿမ႕ ဘတာရတစခတြင မန႔ပသြားရညစာ ႏင စးကရကေရာငးခေနသည လမးေဘးေစးသညတစဥး (Photo by Sunra Lambert-Baj)

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

27

၁၇ သဘာ၀အရငးအျမစမား ေျမယာ၊ ေရ၊ သစေတာ (သစေတာထြက ပစၥညးမားအပါအ၀င) ၊ ငါးဖမး ပငခြငမား၊ အပခပမႈဆငရာ ျပနာမား၊ ေမြးစာရငးႏင မတပတငအေထာကအထားရယျခငးဆငရာ ျပနာမား၊ ေမြးစာရငးႏင မတပတငအေထာကအထားရယျခငးဆငရာ ျပနာမား၊ေျမယာမတပတငအေထာကအထား၊ အျခား တရား၀င စာရြကစာတမး အေထာကအထားမား၊ မသားစ အျငငးပြားမႈ၊ တကြစေနျခငး သ႔မဟတ အမေထာငကြျခငး၊ ကေလးအပထနးခြင၊ အေမြ၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ၊ အလပသမားအျငငးပြားမႈ အလပခန သ႔မဟတ လပခ၊ ေငြေရးေၾကးေရး ျပနာမား၊ အေၾကြးျပနဆပျခငး အျခားသမားဆမ ရရနေၾကြးျမမား၊ မႈခငးျဖစမႈမား၊ လယကမႈ၊ ေကာနငးမႈ၊ လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈ အျခားကယထလကေရာကေစာကာမႈ၊ ရနျဖစမႈ၊ လကနကးမႈ၊ မးယစ ေဆး၀ါး ႏင ပတသကသည ျပနာမား၊ အာဏာပငမားႏင အျငငးပါားမႈျပနာမား၊ လာဘေပးလာဘယမႈ သ႔မဟတ အဂတလကစားမႈ/အကငပကျခစားမႈႏင အာဏာပငမား၏ ဖမးဆးခပေႏာငမႈ။

ေျဖဆသမားသည တရားေရးစနစႏင ေန႔တဓ၀ ရငးႏးကၽြမး၀ငမႈရသညက ၿပးခသည ေရ႕အခနးတြင ေဖာျပခသည။ သ႔ျဖစပါလင ၎တ႔၏ တရားမတမႈဆငရာ အျငငးပြားမႈမားႏင ျပနာမားက မညကသ႔ ေျဖရငး ၾကသနညး။

ဤအခနးတြင လြနခသည (၁၂) လတာ ကာလ အတြငး ရပရြာမားတြင တစဥးခငး/အမေထာင စ အဆငႏင ရပကြက အသငးအ၀ငးအဆင ေပၚေပါကျဖစပြားခသည (သ႔မဟတ ဆကလကျဖစေနသည တရားမတမႈဆငရာ အဓက အျငငးပြားမႈမားႏင ျပနာမားက သတမတ ေဖာထတထားၿပး ထအမႈျပနာမားတြင ေျဖဆသမား၏ ပါ၀ငပတသကမႈႏင တရားမတမႈဆငရာ ၎တ႔၏ ဥးစား ေပး စးရမပပနမႈမားက ေဖာျပထားသည။

အျငငးပြားမႈ အမးအစားမား

ေျဖဆသ ၂၆၈ ဥးအနက ၃၃ ဥး (၁၂%) ကသာ ၎တ႔ အမေထာငစတြင လြနခသည (၁၂) လ တာ ကာလ အတြငး အနညးဆး အျငငးပြားမႈျပနာတစခ ႀကေတြ႕ခ ရသညဟ ေဖာျပၾကသည။ ထအျငငးပြားမႈမားတြင ေပးထားသည စာရငးတြင၁၇ ေဖာျပထားသည ျပနာ အမးအစားမားထမ ျပနာ (၁၂) မး ပါ၀ငသည။ အျဖစ အမားဆး ျပနာမားမာ ေမြးစာရငးႏငမတပတငရယ ျခငး (ေျဖဆသ ၁၀ ဥး) ႏင လာဘေပးလာဘယ သ႔မဟတ အဂတလကစားမႈ (၉ ဥး) မားႏင သကဆငသည (ပ ၄- တြငရႈ)။

ပ ၄-၁ အျငငးပြားမႈအမးအစားမား

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

28

ပ ၄-၂ အျငငးပြားမႈျပနာ ျဖစပြားသည အႀကမအေရအတြက

ေၾကြးျမျပနာ (စစေပါငးအမႈ ၅၇ မႈအနက ၁၅ မႈ၊ ၂၆%)၊ ေမြးစာရငးႏင မတပတင အေထာကအထား ရယရာတြင ႀကရသည ျပနာမား (၅၇ မႈအနက ၁၄ မႈ ၊၂၅%) သည အျခားအမႈျပနာ အမးအစား မားထက စာလင သသာစြာအျဖစမားၿပး လာဘေပးလာဘယ သ႔ မဟတ အဂတလကစားမႈမားမတစဆင ျဖစပြားသည အမႈျပနာ (၅၇ မႈအနက ၁၀ မႈ ၊ ၁၈%) မားမာလညး အျဖစမားသည။ အျဖစနညးသည ျပနာမားမာ အျခား အစးရစာရြကစာတမး အေထာကအထား ရယရာတြင ေတြ႕ႀကရသည ျပနာမား (၅ မႈ ၊ ၉%) ၊ ေျမယာ (၃ မႈ၊ ၅%) ႏင ခကရနျဖစမႈမား (၃ မႈ ၊ ၅%) ျဖစသည။

အျခားၿမ႕နယမားႏင ႏႈငးယဥလင တာေမြ (၂၇ မႈ ၊ ၄၇%) ႏင ပနးပတနး (၂၄ မႈ ၊ ၄၂%) မ ေျဖဆသမား တငျပသည အမႈျပနာမား ပ၍ မားျပားသည (ပ

အျငငးပြားမႈ ျပနာ ျဖစပြားသည အႀကမအေရအတြကထေျဖဆသ (၃၃) ဥးသည အျငငးပြားမႈ (၅၇) ခတြင ပါ၀ငပတသကခသညဟ ေဖာျပၾကသည (ပ ၄-၂ တြငရႈ)။

၄-၃ တြငရႈ)။ လႈငသာယာရ ေျဖဆသမား တငျပသည အမႈျပနာျဖစမႈ ၄ မႈ၊ ၇% သာရၿပး ကမာရြတတြငမ ၂ မႈ ၊ ၄% သာရသည။ ထသ႔ အေရအတြက နညးရျခငးမာ အမႈျပ နာျဖစပြားမႈနညးျခငးထကစာလင လမႈယၾကညမႈ အား နညးသျဖင သတငးပ႔တငၾကားမႈ မရျခငးမားေေၾကာင ျဖစႏငသည။

အျငငးပြားမႈ ျပနာ စစေပါငး - ၅၇ မႈ

ေၾကြးျမ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

၁၈ လြနခသည ၁၂ လတာကာလအတြငး အျငငးပြားမႈ ျပနာ တစခတညးသာ ႀကေတြ႕ခရသညဟ ထတေဖာေျပဆသည ေျဖဆသ (၄၇) ဥးအတြက ယငး

ျပနာကသာ အေရးႀကးဆး ျပနာအျဖစ မတတမးတငသည။

29

ပ ၄-၃ ၿမ႕နယအလက အမႈျပနာျဖစပြားသည အႀကမအေရအတြက

တရားမတမႈဆငရာ ဥးစားေပးျပနာမား လြနခေသာ (၁၂) လတာ ကာလအတြငး အျငငး ပြားမႈ ျပနာတစခတြင ပါ၀ငပတသကခသည ေျဖဆသ (၃၃) ဥးက ၎တ႔အေနျဖင အေရးႀကးဆးဟထငသည

ပ ၄-၄ တရားမတမႈဆငရာ ဥးစားေပး ျပနာမား

ျပနာက သတမတၾကသည (ပ ၄-၄ တြငရႈ)၁၈ ။ ဤအခကက စးရမမႈ အႀကးမားဆး ျဖစေစသည အျငငးပြားမႈျပနာမားေျဖရငးသည လမးေၾကာငးမားက ေျခရာ ေကာကရန အသးျပသည (အခနး ၅.၁ တြင ရႈ)။ ေမြးစာရငး ႏင မတပတငအေထာကအထား ရယမႈႏင ဆငသည ျပနာမားက အေရးႀကးဆး ဥးစားေပး ျပနာအျဖစ သတမတၿပး ယငးေနာကတြင ေၾကြးျမျပနာျဖစသည။

ေၾကြးျမ

ေၾကြးျမ

ပနးပတနး

ကမာရြတ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

30

ပ ၄.၅ ၿမ႕နယအလက တရားမတမႈဆငရာ ဥးစားေပးျပနာမား

ေမြးစာရငးႏင မတပတငအေထာက အထားရယမႈ က ၎တ႔၏ ဥးစားေပးျပနာဟ သတမတသည ေျဖဆသ (၈) ဥးစလးမာ တာေမြႏင ပနးပတနးမ ျဖစၿပး အျခားအစးရစာရြကစာတမး အေထာကအထားမား ရယမႈ က ၎တ႔၏ အဓက ဥးစားေပးအျဖစ သတမတသ (၄) ဥးမာလညး ပနးပတနး မ ျဖစသည (ပ ၄.၅ တြငရႈ)။

ေမြးစာရငးႏင မတပတင အေထာကအထား ရယရာတြင ႀကရသည ျပနာမားက ၎တ႔၏ အဓက ဥးစားေပး ျပနာအျဖစ သတမတသေဘာထားသည ေျဖဆသ (၈) ဥးစလးသည ၿမ႕နယလ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဌာန ႏင အမႈျပနာျဖစရသညဟ ေဖာျပၾကသည။ ေၾကြးျမ ျပနာက ၎တ႔၏ အဓက ဥးစားေပးျပနာအျဖစ သတမတေျဖဆသ (၁၅) ဥးအနက (၉) ဥးသည အျခားရပ

ရြာ၊ အသငး၀ငးတြင ေနထငသမားႏင လညးေကာငး၊ (၅) ဥးသည ၎တ႔ ရပကြကတြငးေနထငသမားႏင၎၊ ျပ နာ ျဖစရသညဟ ေဖာျပၾကသည။ အျခားအစးရ စာရြကစာ တမး အေထာကအထားမား ရယရာတြင ႀကရသည ျပနာမားတြင ၿမ႕နယလ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဌာန၊ ၿမ႕နယအေထြေထြ အပခပေရးဥးစးဌာန၊ ယာဥထနးရ၊ ရအထး

သတငးတပဖြ႕ အသးသးႏင ျဖစပြားရသညဟ ေျဖဆသတစဥးခငးစက ဆသည။ လာဘေပး လာဘယ ႏင အဂတ လကစားမႈက ၎တ႔၏ အဓက ဥးစားေပးျပနာအျဖစ ေဖာျပသည ေျဖဆသ (၁၀) ဥးအနက (၄) ဥးမာ ရပရြာအပ ခပေရးႏငလညးေကာငး၊ ကန(၄)ဥးမာ ၿမ႕နယလ၀ငမႈႀကးၾကပေရးဌာနႏင ၎၊ တစဥးမာ ယာဥထနးရႏင၎၊ ျပနာျဖစရသညဟ ေဖာျပၾကသည။

ေၾကြးျမ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

34

ဓာတပ- ေရႊတဂဘရားရႈခငး (Photo by Aung Myat Htay)

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

35

အခနး ၅

အျငငးပြားမႈျပနာ ေျဖရငးသညလမးေၾကာငးမား

ဓာတပ- တရတတနး ညေစး ၊ ရနကန (Photo by Aung Myat Htay)

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

33

ဤအခနးတြင ေျဖဆသမားက အဓကဥးစားေပး ျဖစသညဟ သတမတသည အျငငးပြားမႈ ျပနာ (၃၃) ခ က အေျခခထားသည။ ထျပနာမားက မညသ႔မညပ ႀကးစားေျဖရငးၾကသည၊ တစခါတစရ မညကသ႔ ေအာင ျမငစြာေျဖရငႏငၾကသည စသည နညးလမးမားက ေဖာျပ ထားသည။ တရားမတမႈဆငရာ အျငငးပြားမႈမားႏင ဥးစားေပး ျပနာမားက ေျဖရငးရာတြင ပပးကညေပး သည ရပကြကေဒသႏင ခရငအဆင တတယပဂၢလ၊ အဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑ႏင တာ၀နမားကလညး ထညသြငးစဥးစားထားသည။ ဥးစားေပးျပနာ အမားစ (၃၃ မႈ အနက ၂၇ မႈ၊ ၈၂%) တြင ေျဖဆသမားသည အမႈျပနာျဖစပြားသည တစျခားဖကႏင တကရကညႇ ႏႈငးၾကသည။ ၎တ႔အနက ထက၀ကနးပါး (၁၂ မႈ) မာ တတယပဂၢလ၊ အကအညပါ၍ေသာလညးေကာငး သ႔မဟတ မပါဘႏင တကရက ညႇႏႈငးမႈမားမတဆင ေျဖရငးၾကသည။

အေရးႀကးဆး ဥးစားေပးျပနာ အမးအစား (၅) မးသည၁၉ ဥးစားေပးျပနာ စစေပါငး၏ ၄ ပ ၃ ပ နးပါး (၃၃ မႈအနက ၂၄ မႈ ၊ ၇၂.၇%) ရသည။ ပ ၅.၁ တြင ထအမႈျပနာ ၂၄ မႈ၏ ေျဖရငးရာလမးေၾကာငးမားက အကဥးခပေဖာျပထားသည။ ထအမႈ အမားစ (၂၄)မႈ အနက ၂၀ မႈ ၊ ၈၃.၃%) တြင (မေကနပသည) တင ၾကားသမားသည တစဖကႏင တကရကညႇႏႈငးၿပး ျပ နာေျဖရငးရန ကနဥးႀကးစားၾကၿပး (၈) မႈသာလင ေျပလည သြားၾကသည။ ကနဥးညႇႏႈငးမႈမား မျပလပခသည သ႔မဟတ မေအာငျမငခသည ျပနာ (၁၆) မႈတြင တငၾကားသ (၃) ဥးသည တတယပဂၢလအကအည ေတာငးခရ ယခၾကၿပး (၂) မႈမာ ေျပလညသြားခသည။

အေရးႀကးဆး ျပနာ ၂၄ မႈ အနက ၁၄ မႈ (၅၈.၃%) တြင မညသည ေျပလညမႈမ မရပါ။

၁၉ ေမြးစာရငးႏင မတပတင အေထာကအထားရယရာတြင ႀကရသည ျပနာ (၃၃ မႈအနက ၈ မႈ)၊ ေၾကြးျမျပနာ (၆ မႈ)၊ အျခား အစးရ စာရြကစာတမး အေထာကအထား ရယရာတြင ေတြ႕ႀကရသည ျပနာ (၄ မႈ)၊ လာဘေပး လာဘယ သ႔မဟတ အဂတလကစာမႈ (၃ မႈ)ႏင ခကရနျဖစပြားမႈ (၃မႈ)

ပ ၅.၁ အေရးႀကးဆး ဥးစားေပးျပနာမားက ေျဖရငးရန ႀကးပမးအားထတမႈမား

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

34

ေျပလညသြားသည အျငငးပြားမႈ ျပနာ (၈)မႈ ႏင ပတသက၍ ေျဖဆသ (၄) ဥးသည "ကသငသည ထက ေငြေရးေၾကးေရး ကနကစရတမားျခငး"၊ "မလအပ သည လပထးလပနညးမား" ႏင "မတမႈ မရသည ဆးျဖတခကရလဒမား" ေၾကာင ထြကေပၚလာသည ရလဒအေျဖက ေကနပမႈမရဟ ဆၾကသည။ ကနေျဖဆသ (၄) ဥးက "၎တ႔၏ ျပနာမား ျမနဆနစြာ ေျဖရငးႏငျခငး သ႔မဟတ ေျဖရငးႏငသညအတြက ထြကေပၚသည ရလဒအေပၚ ေကနပၾကသည။ သ႔ေသာ ေငြေရးေၾကးေရး အပကနကစရတမား ကခရၿပး အခနၾကာျမငစြာ ေစာင ဆငးၾကရသည။

တတယပဂၢလ အကအညရယ ေတာငးခသည ေျဖဆသ (၃) ဥးထမ (၂) ဥးမာ ရပကြကအပခပေရးမး ထမ အကအည ေတာငးခခၿပး ၎တ႔၏ အမႈျပနာ ေျပလညေကေအးခသည။ ကနတစဥးမာ ၿမ႕နယလ၀ငမႈ ႀကးၾကပေရးဌာနထ အကအညေတာငးခခၿပး ၎၏ အမႈျပနာ ေျပလညျခငးမရဟ ဆသည။

အၿပးသတ အေျဖထြကသညအထ ညႇႏႈငးမႈ မလပခသည ဥးစားေပးျပနာ ၁၆ မႈအနက ၁၃ မႈ တြင တငၾကားသမားသည တစစတစေယာကထမ အက အညေတာငးချခငး သ႔မဟတ ေနာကထပ ဆကလက ေဆာငရြကျခငးမား မရပါ။ ထသ႔ မလပေဆာငရသည အေၾကာငးတရားမားမာ -

• ေငြကန ေၾကးက အရမးမားမညစးေသာ ေၾကာင (သာဓက ၆ ခ)

• အခနကနရသာ ျဖစမညစးေသာေၾကာင (သာဓက ၄ ခ)

• မညသ႔ လပရမည၊ မညသက အကအည ေပးႏငသညကမသေသာေၾကာင(သာဓက၂ခ)

• ျပနာမာ အေရးမပါေသာေၾကာင (သာဓ က ၂ ခ) ျဖစသညဟ ထေျဖဆသမားက ရငးျပ ၾကသည။

ေျဖဆသမားသည စတကးယဥ ဥပမာ အမႈျပ နာ (၆) ခကလညး စဥးစားသးသပၾကၿပး ထျပနာ မားက ေျဖရငးမညနညးလမးမားက ညႊနျပၾကသည။

ပထမ ဥပမာျဖစရပ (၂) ခမာ မမၿခထမ သစသး မားက မၾကာခဏခးယသည အမနးခငးတစဥးႏင မမက

အေၾကြး ပမာဏ အေျမာကအမားမဆပႏငသည မတေဆြသငယခငးတစဥးတ႔ အေၾကာငးျဖစသည။ ထအေျခအေနမားက တ႔ျပနရာတြင အခးအစား အမားဆး ေျဖဆသမားက တစစတစရာ အေရးယ လပေဆာငလမမညမဟတ (ျဖစစဥ ၁ တြင ၃၈%၊ ျဖစစဥ ၂ တြင ၄၉%) သ႔မဟတ ျပနာ အေျခအေနက ကယအားကယကး မမဘာသာ ေျဖရငးမည (ျဖစရပ ၂ ခစလးတြင ၃၇%) ဟ ေဖာျပ ၾကသည။

ပမန အမတြငးအၾကမးဖကခရသည အမးသမး အသမတေဆြတစဥး၏ တတယျဖစရပက တ႔ျပနရာတြင အခးအစားအမားဆး ေျဖဆသ ၂၇% က အေျခအေနက ေျဖရငးရန မမဘာသာ ႀကးပမးမညဟ၎၊ တစဖကတြင ၁၆% က မညသတစဥးတစေယာကထမ အကအည ေတာငးခရယမညမဟတ ဟလညးေကာငး ဆသည။ သ႔ေသာ ေျဖဆသအခ႕က တတယပဂၢလတစဥး (ျမနမာ ႏငင အမးသမးေရးရာအဖြ႕ ၁၅% ၊ ေကးရြာအပခပေရး မး ၁၈%) ထမ ပထမဆး အကအညေတာငးခမညဟ ေျဖၾကားသည။ အကယ၍ ပထမဆင မေအာငျမငခပါက ဒတယအဆင အေနျဖင ရစခနးသ႔ သြားမညဟ ေျဖဆသ ၁၈% ခန႔က ေဖာျပၾကသည။

ယာဥတကမႈေၾကာင မမဆငကယ ပကစး သြားသည စတတျဖစရပတြင ေျဖဆသ ၃၇% က ယာဥထနးရထ ပထမဆး အကအညေတာငးခရမညဟ၎၊ ၂၉% က အေျခအေနက မမကယက အားကးေျဖ ရငးမညဟ၎ ေျပာၾကသည။ ဒတယအဆင အေနျဖငေျဖဆသ ၁၅% က ၿမ႕နယရစခနးသ႔၎၊ ၁၄% က ၿမ႕နယတရားရးသ႔၎၊ အကအည ေတာငးခမညဟဆသည။ ၁၇ ႏစအရြယ တမျဖစသ လကနကးခရသညဟ သင မသားစက သသယ ရသည ပဥၥမျဖစရပတြင ေျဖဆသ ၄၁ % က ပထမဆး အေနျဖင ၿမ႕နယရစခနးထ သြားေရာက အကအည ေတာငးခ မညဟလညးေကာငး၊ တဖကတြင ၄ ပ ၁ ပနးပါး ၂၃% က လကနကးမႈတားဆးတကဖကေရး ခရငရတပဖြ႕ထသ႔ ပထမဆး အကအညေတာငးခမညဟ ေျပာၾကသည။ အကယ၍ ပထမအဆင မေအာငျမငပါက ေနာကထပ မညသ႕ထ အကအညေတာငးခရမညက မသဟ ေျဖဆသ ၂၆% ကဆသည။ ပဂၢလက ေျမ/ၿခ နယနမတ အျငငးပြားမႈျဖစသည ဆ႒မျဖစရပတြင ေျဖဆသ ၂၇% က ပထမအေနျဖင ေကးရြာအပခပေရးမးထ အကအညေတာငးမညဟ ေဖာျပသည။ အျခား အကအညေပးႏငသည ဇစျမစမားမာ မမကယက အားကးေျဖရငးျခငး (၁၆%) ၊ ေျမစာရငးဌာန (၁၄%) ႏင စညပငသာယာအပခပမႈဌာန (၁၁%) တ႔ျဖစသည။ မတသား ဖြယရာမာ အကယ၍ ၎တ႔၏ ပထမအဆင

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

35

အက အညေတာငးခမႈ မေအာငျမငခပါက ေနာကထပ အကအညေတာငးခရမညသ မရဟ ေျဖဆသ ၂၇% က ဆၾကသည။

ေယဘယအားျဖင အမးသမးမားသည တရားမတေရး ဌာနဆငရာမားက အကအညေတာငးခေခနညးၿပး ရပကြကအပခပေရးမးထ ပ၍ အကအညေတာငးခလ ၾကသည။ သငယခငး မတေဆြတစဥးထမ အေၾကြးရစရာ ရသည ျဖစရပတြင ရပကြကအပခပေရးမးထ အက အညေတာငးမည သ႔မဟတ မညသည အေရးယ လပေဆာငမႈမ လပလမမညမဟတဟ ေျဖဆသည အမးသားႏင အမးသမးမား ဆတျဖစသည။ အကယ ၍ ပထမအဆင မေအာငျမငခပါက ေနာကထပ တစစ တစရာ အေရးယ မလပေဆာငမည အခးအစားမာ အမးသား (၂၄.၄%) ထက အမးသမး (၃၈.၁%) ပ၍ မားျပားသည။ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ ျဖစရပတြင တစစတစရာ အေရးယ မေဆာငရြကမည အခးအစားမာ အမး သမးမား (၁၂.၇%) ထက အမးသား (၁၉.၄%) ပ၍ မား ျပားသည။ အမးသားမား (၁၃.၃%) ႏင ႏႈငးယဥပါက အမးသမးေျဖဆသမား (၂၀.၉%)သည ရပကြက အပ ခပေရးမးထ အကအည ပ၍ေတာငးခလၾကသည။ အကယ၍ မေအာငျမငခပါက အမးသားမား (၄.၈%) ထက အခးအစားပမားသည အမးသမးေျဖဆသမာ (၁၃.၂%)သည ေနာကထပ မညသထ အကအည ေတာငးခရမညက မသၾကပါ။ ဤသညမာ ကား/မ အေျခခ အသပညာဗဟသတ ကြာျခားမႈက ညႊနျပသည။ လကနကးခရသည သာဓကတြင အမးသားေျဖဆသ မားက ၿမ႕နယရစခနး (အမးသား ၄၄%၊ အမးသမး ၃၈.၈%) ႏင လကနကးမႈ တားဆးတက ဖကမႈခရငရတပဖြ႕ (အမးသား ၃၃.၆% ၊ အမးသမး ၁၉.၄%) ထမပ၍ အက အညေတာငးခလၾကၿပး အမးသမးမားမာ ရပကြက အပ ခပေရးမးထမ ပ၍အကအညရယေတာငးခ လၾကသည။ (အမးသမး ၁၅.၇% ၊ အမးသား ၆.၇%)။ အကယ၍ ပထမအဆင မေအာငျမငခပါက ေနာကထပ ဆကလက အေရးယ လပေဆာငမႈမရႏငေျခမာ အမးသမးမား (၁၄.၉%) ထကစာလင အမးသားေျဖဆသ (၃၃.၆%) အခးအစားပ၍ ျမငမားသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

39

အခနး ၆တရားမတေရးစနစႏင တရားေရးတာ၀နရ ပဂၢလမားအေပၚ သေဘာထားအျပအမမား

ဓာတပ- မနကအာရဏတက ေရႊတဂဘရားတြင ဖေယာငးတင၊ အေမႊးတင ဆကကပ၍ ၀တျပဆေတာငးေနသမား(Photo by Sunra Lambert-Baj)

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

37

ဇယား ၆.၁ တရားမတေရးစနစအေပၚ သေဘာထားအျမငမား

အေၾကာငးအရာ အဆျပေဖာျပခကမား သေဘာတညမႈ*

(က) အစးရအရာရမားသည လစာမလေလာကသျဖင ၎တ႔၏ လာဘေငြ ထပမေတာငးခမႈမားသည လကခဖြယရာရသည

(ခ) အစးရအရာရမားသည ျပညသက အလပအေၾကြးျပရမည။ ၎တ႔၏ လာဘေငြထပမ ေတာငးခမႈမားသည လကခဖြယရာမရ။

(က) ဗဟသတရျခငးက လထအား (အစးရ) တရားရးမားသ႔ တကေရာကမႈ ပမမားျပားလာေစမည။

(ခ) အရာရမားႏင ပဂၢလေရး အဆကအသြယရျခငးက လထအား (အစးရ) တရားရးမားသ႔ တကေရာကမႈပမမားျပားလာေစမည။

(က) ဥပေဒသည ခမးသာသမားႏင အာဏာအငအားႀကးသမား၏ အကးစးပြားမားက အကာအကြယေပးသည။

(ခ) ဥပေဒသည ခမးသာသမားႏင အာဏာအငအားႀကးသမား၏ မတရား အလြသးစားမႈမား မျဖစရန ဟန႔တားအကာအကြယေပးသည။ႏစခစလးက သေဘာတသည။

ႏစခစလးက သေဘာမတ

မသပါ

* အဆျပခကအတြတစတြစ၏ စစေပါငးမာ ၁၀၀%မရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ အခ႕ေျဖဆသမားက အဆျပခကႏစခစလးက ေရြးခယၾကျပး အခ႕က တစခကမ မေရြးခယပါ။ အခ႕က ေျဖဆရန ျငငးဆၾကျပး အခ႕မာ မညသညအဆျပခကသည ၄ငးတ႕၏ အျမငႏင ပ၍ ကကညသညက မသပါဟ ေဖာျပၾကသည။

33.2%

55.6%

37.7%

56.0%

34.0%

48.9%

ရနကနတငးေဒသႀကးရ ေျဖဆသမားသည ၎ တ႔၏ အျငငးပြားမႈ ျပနာမားက ရပရြာေဒသအတြငး မမတ႔ဘာသာကယအားကယကး ေျဖရငးရန ႀကးစားၾကၿပး အမားစမာ ေအာငျမငမႈမရသညက ေတြ႕ရသည။ ဤအ ခနးတြင သမားရးကတရားမတေရးစနစအေပၚ ေျဖဆသ မား၏ သေဘာထား အျပအမမားႏင တရားမတေရး၀န ေဆာငမႈမားေပးရာတြင အခနးက႑တာ၀န တစစတစရာ ရသမားျဖစသည တရားသႀကးမား၊ ဥပေဒအရာရမား၊ ရ မားႏင ရပရြာလထေခါငးေဆာငမားအေပၚ သေဘာထား အျမငမားက ေဖာျပထားသည။ ထအဓက တရားေရးပဂၢလမားအေပၚ ျပညသမား၏ ယၾကညမႈညႊနးကနးက အဆျပတငျပထားသည။ အကယ၍ တရားေရးအရာရမား ခြျခား ဆကဆျပမေဆာငရြကပါက ေျဖဆသမား၏ တ႔ျပနႏငပ မားက ထညသြငးစဥးစားထားသည။ အစးရအရာရမား (ျပညသ႔၀နေဆာငမႈေပးသမား)၏ တာ၀နယ တာ၀နခမႈအ ေပၚေျဖဆသမား၏သေဘာထားအျမငမားႏငေမာလင ေတာငးတခကမားျဖင ဤအခနးက အဆးသတထားသည။

တရားမတေရးစနစအေပၚ သေဘာထားအျပအမမား တရားမတေရး စနစအေပၚ ေျဖဆသမား၏ သ ေဘာထားအျမငမားက ေယဘယသျမင တငးတာႏငရန

ဤ ေလလာမႈတြင အညႊနးျပအေၾကာငးအရာ (၃) ရပျဖစ သည လာဘေပးလာဘယမႈ သ႔မဟတအကငပကျခစား အဂတလကစားမႈ၊ သမားရးကတရားရးစနစက လကလမး မ အသးျပႏငမႈ၊ သးျခားအေျခအေနတစရပတြင ဥပေဒ၏ လပကင ေဆာငရြကမႈတ႔အေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာ ထားမားက ရႈျမငေလလာထားသည (ဇယား ၆.၁ တြငရႈ)။

ေျဖဆသ အမားစ (၅၆.၀%) က အစးရအရာရ မားအေနျဖင အပေၾကးေတာငးချခငးသည လကခဖြယရာ မဟတဟ သေဘာတၾကသည။ တစဖကတြငမ ၃ ပ ၁ ပက အစးရအရာရမားသည လစာ မလေလာကေသာေၾကာင ဤသ႔ေတာငးခသညမာ လကခဖြယရာ ျဖစသညဟ ထင ၾကသည။ မတသားဖြယေကာငးသညမာ (၈.၂%) ကအဆျပခက ႏစခစလးက သေဘာတၾကသည။

အသပညာ ဗဟသတရျခငးသည အစးရ တရားရး မားသ႔ လကလမးမသြားေရာကႏငမႈက ျမငမားေစသည ဟ ေျဖဆသအမားစ (၅၅.၃%) က ထငျမငၾကၿပး တဖကတြငမ ပဂၢလေရး အဆကအသြယရျခငးက ပမလကလမးမ ႏင ေစသညဟ ၃ ပ ၁ ပက ယၾကညၾကသည။ ၅.၀% နးပါးက အဆျပခက (၂) ခစလးက သေဘာတၾကသည။

ေျဖဆသထက၀ကနးပါး (၄၈.၉%) က ဥပေဒသည ခမးသာသမားႏင အာဏာအငအားႀကးသမား၏ မတရား အလြသးစားမႈမားမျဖစရန ဟန႔တားေပးသညက သေဘာ

လာဘေပးလာဘယမႈ

တရားရးမားသ႔

ေရာကရႏငျခငး

ဥပေဒ၏

လပကငေဆာငရြကမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

38

၂၀ မတသားရနမာ ၂၀၁၂ ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစအပခပေရး ဥပေဒအရ ရပကြကႏင ေကးရြာအပစအပခပေရးမးမားသည အျငငးပြားမႈမားက ေျဖရငးရန တရား၀င အခနးက႑မား ရၾကသည။

တၾကၿပး၊ အတငးအတာပမာဏမားျပားသည အနညးစ (၃၇.၇%) က ဥပေဒသည ခမးသာၾကြယ၀သမားႏင အာ ဏာအငအားႀကးသမား၏ အကးစးပြားမားက ကာကြယ ေစာငေရာကေပးသညက သေဘာတၾကသည။ ၇.၁% က အဆျပခက (၂) ခစလးက သေဘာတ ၾကသည။ မနကနစြာ ကငသးသည ဥပေဒသည သာမာနျပညသမား၏ အခြင အေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကေပးႏငသည သ႔မဟတ ကာကြယေစာငေရာက ေပးသငသညဟ ဤအဆျပခက (၂) ရပစလးက အဓပၸါယဖြငဆႏငသည။ (ဤအဆျပခက ၂ ရပစလး သေဘာသကေရာကသညဟဆႏငသည။) ထ သ႔ဆပါက ဤသေဘာထားအျမင ရႏငသည ေျဖဆသ အခးအစားမာ ၉၃.၇% ရသည။

တရားေရးတာ၀နရပဂၢလမားအေပၚသေဘာထားအျမငမား ဤေလလာမႈသည သမားရးက တရားမတေရးက႑မ တာ၀နရသမားအထးသျဖင တရားသႀကးမာ၊ ဥပေဒအရာရမားႏင ရမား၊ အလားတစြာပင ရပရြာလထေခါငးေဆာငမားအေပၚ၂၀ ေျဖဆသမား၏ သေဘာထားအျမငမားကလညး ဆနးစစေလလာခသည။ ဤအေၾကာငး အရာႏင ပတသက၍ စြမးရညျပည၀မႈက သတမတဖြငဆ ရာတြငေခတႏငအညအသပညာဗဟသတရျခငး၊လ ေလာကသည သငတနးမား တကေရာကချခငး၊ အရငး အျမစမား လေလာကျပညစျခငးတ႔အျပင ျပညသမား ယၾကညထားသညအတငး မနကနသည စတရငးေစတနာျဖင လပကင

ေဆာငရြကျခငး ရ/မရတ႔ျဖင တငးတာသတမတသည။ မနကနသည စတရငးေစတနာ သေဘာထားသည အမားယၾကညလကခ မေ၀ထားသည စတနဖးမားႏင ဆကႏြယၿပး ရပရြာလထ ဥးစားေပးမႈမား ႏင ကကညျခငး၊ ေလးစားသမႈျပမဆကဆျခငး၊ မတစြာျပမဆကဆျခငးႏင မတ သည ရလဒအေျဖ ဆးျဖတခကမားအျပင ၀နေဆာငမႈမားအတြကလာဘလာဘေမာကးမႈမရျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။

တရားသႀကးမား ၿခငၾကညပါက ေျဖဆသမားသည တရားသႀကး မား၏ စြမးေဆာငရညျပည၀မႈအေပၚ ယၾကညမႈက ေဖာျပၾကေသာလညး တရားသႀကးမား ထားရသည စတနဖးမားသည မတ၍ သမာဓတညၾကညမႈ၊ ေလးစားသမႈ၊ အဂတ တရားကငးမႈ စသည အမားလကခယၾကညထားသည စတနဖးမားႏင ကကညႏငမႈအေပၚ ယၾကညမႈနညး ၾက သည။ (ပ ၆.၁ တြငရႈ)

၂၀၁၂ ရပကြက သ႔မဟတ ေကးရြာအပစ အပခပ ေရး ဥပေဒျပ႒ာနးခကအရ ရပကြကႏင ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးမားတြင ျပနာအျငငးပြားမႈ ေျဖရငးသည တရား၀င အခနးက႑ႏင တာ၀နမားရၾကသည။

သသာထငရာသည ေျဖဆသအမားစက တရား သႀကးမားသည ေခတႏငအည အသပညာဗဟသတ ရၾက သည (၆၂.၃%)၊ လေလာကသည သငတနးေလကငမႈမား ရရၾကသည (၆၀.၁%) ဟ ရႈျမငၾကၿပး ထက၀ကေကာ

ပ ၆.၁ တရားသႀကးမားအေပၚ သေဘာထားအျမင

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

39

(၅၂.၂%) က တရားသႀကးမားတြင ၎တ႔၏လပငနး တာ ၀နမားက ထမးေဆာငရနလေလာကသည အရငးအျမစမားမရၾကဟထငသည။ လအမား လကခယၾကညထားသည စတနဖးမားႏင ပတသက၍ ေျဖဆသ ထက၀ကေကာက တရားသႀကးမားသည ၎တ႔က ေလးစားသမႈ ဆကဆ ျပမလမမညမဟတဟ လညးေကာငး (၅၅.၂%)၊ ထထက အခးအစားပသည ေျဖဆသမားက တရားသႀကးမား သည ရပရြာလထ ဥးစားေပးမားႏင ကကညမႈ မရဟ လညး ေကာငး (၆၄.၂%)၊ ၎တ႔ ေရ႕ေမာကေရာကရလာသည အမႈျပနာတစရပအတြက မတသည ဆးျဖတခကရလဒ ေဆာငကဥးေပးႏငမည မဟတဟလညးေကာငး ယၾကညၾကသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၃ ပနးပါး (၇၃.၅%) က တရားသႀကးမားသည အျငငးပြားမႈျပနာမား ကငတြယေျဖရငး ရာတြင မတမႈရလမမညမဟတဟ လညးေကာငး၊ ၈၁.၇% က တရားသႀကးမားသည ၎တ႔၏ ၀နေဆာငမႈမားအ တြက လာဘလာဘေမာကးႏငသညဟ ယဆၾကသည။

ဥပေဒအရာရမား ဥပေဒအရာရမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာ ထားအျမငမားသည တရားသႀကးမားအေပၚ ထားသည သေဘာထားအျမငမားႏငအလားတသည (ပ ၆.၂ တြငရႈ)။

ေျဖဆသမားက ေယဘယအားျဖင ဥပေဒအရာရ မားသည ေခတႏငအည အသပညာဗဟသတရၾကသည။ (ေျဖဆသ ၆၃.၈%)၊ ေလကငသငၾကားမႈသငတနးမား အလအေလာကရၾကသည (၅၉.၇%) ဟ ရႈျမငသေဘာ ထားၾကသည။ သ႔ေသာထက၀ကေကာ (၅၂.၂%) က ဥပ ေဒအရာရမားတြင၎တ႔၏ လပငနးတာ၀နမားထမးေဆာငရန အရငးအျမစမားအလအေလာကမရဟ ထငၾကသည။

ပ ၆.၂ ဥပေဒအရာရမားအေပၚထားသည သေဘာထားအျမင

အမားယၾကည လကခမေ၀ထားသည စတနဖး မားႏငပတသက၍ထက၀ကေကာေျဖဆသမား (၅၁.၉%)က ဥပေဒအရာရမားသည ၎တ႔က ေလးစားသမႈ ဆကဆ ျပမလမမညမဟတဟ ထငျမငသည။ ၃ ပ ၂ ပ ၀နးကငက ဥပေဒအရာရမားသည ရပရြာလထအေလးထား ဥးစားေပး မားႏင ကကညလမမညမဟတဟလညးေကာငး (၆၄.၆%)၊ ၎တ႔ ေရ႕ေမာကေရာကရလာသည အျငငးပြားမႈ ျပနာတစရပအတြက မတသညရလာဒအေျဖ ေဆာငကဥးေပး ႏငလမမညမဟတဟလညးေကာငး (၆၉.၀%) ယၾကည ၾကသည။ ၄ ပ ၃ ပ နးပါး (၇၁.၃%) က အမႈျပနာမား ကငတြယေျဖရငးရာတြင ဥပေဒအရာရမားသည မတလမမညမဟတဟ လညးေကာငး၊ ေျဖဆသ ၈၀.၆% က ဥပေဒအရာရမားသည ၎တ႔ ၀နေဆာငလပကငေပးမႈမား အတြက လာဘလာဘ ေမာကးလမမညဟ ယၾကညၾက သည။

ရမား ရမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာထား အျမငမားသည တရားသႀကးမားႏင ဥပေဒအရာရမားအေပၚ ၎တ႔ထားသည အျမငမားႏင မားစြာကကညမႈရသည။ (ပ ၆.၃ တြငရႈ)။

ေျဖဆသမားက ေယဘယအားျဖင ရမားသည ေခတႏငအည အသပညာဗဟသတရၾကသည။ (ေျဖဆသ ၆၀.၁%)၊ လေလာကသည သငတနးေလကငမႈမားရ ၾကသည (၅၉.၀%) ဟ ရႈျမငသေဘာထားၿပး ထက၀က ေကာ (၅၄.၁%) က ရမားတြင ၎တ႔၏ လပငနးတာ၀နမား ထမးေဆာငရန လေလာကသည အရငးအျမစမား မရဟ ထငၾကသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

40

၂၁ ဤေ၀ါဟာရက ျမနမာဘာသာတြင ရကကြကႏင ေကးရြာေခါငးေဆာငမားဟ ျပနဆၿပး အဓပၸါယဖြငဆခကက ေျဖဆသမားအား သတမတေပးမထားပါ။ သ႔ေသာ ေဒသဆငရာ ရပေကးအပခပေရးမးမားပါ၀ငသညဟ မတယႏငသည။

ပ ၆.၃ ရမားအေပၚထားသည သေဘာထားအျမင

လအမား လကခယၾကညထားသည စတနဖးမား ႏင ပတသက၍ ထက၀ကေကာ (၅၇.၁%) က ရမားသည ၎တ႔က ေလးစားသမႈ ဆကဆျပမလမမညမဟတဟ လညးေကာငး၊ ေျဖဆသအမားစ (၆၃.၄%) က ရမားသညရပရြာလထ ဥးစားေပးမားႏင ကကညမႈ မရဟလညး ေကာငး ယၾကညၾကသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၃ ပနးပါးက ရမားသည အမႈျပနာမား ကငတြယေျဖရငးရာတြင မတလမမည မဟတဟလညးေကာငး (၇၃.၉%)၊ မတ သညရလဒ ေဆာငကဥးေပးလမမည မဟတဟလညး

ပ ၆.၄ ရပရြာလထေခါငးေဆာငမားအေပၚ သေဘာထားအျမင

ေကာငး (၇၃.၅%) သေဘာထားၾကသည။ တခနကေသာ အမားစ (၈၀.၆%) က ရမားသည ၎တ႔၏ ၀နေဆာငမႈ မားအတြက လာဘလာဘ အကးေမာကးလမမညဟ ယ ၾကညၾကသည။

ရပရြာလထေခါငးေဆာငမား ၂၁

ရပရြာေခါငးေဆာငမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာထားအျမငမားသည တရားသႀကးမား၊ ဥပေဒအရာရ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

41

တရားစရငေရး ၀နေဆာငမႈေပးသ ယၾကညမႈညႊနးကနး

တရားသႀကးမား ၁၅.၇%

ဥပေဒအရာရမား ၁၅.၇%

ရမား ၁၆.၀%

ရပရြာေခါငးေဆာငမား ၃၂.၁%

၂၂ စြမးေဆာငရညျပည၀မႈ ႏင ဆငသည ေမးခြနး(၃) ခအနက အနညးဆး(၂) ခက ဟတပါသည။/မနပါသည ဟ ၎၊ မနကနသည စတရငးေစတနာ သေဘာထားႏငပတသကသည ေမးခြနး (၅) ခအနက အနညးဆး (၃) ခက ဟတပါသည/မနပါသညဟ ေျဖဆပါက သကဆငရာ တရားေရးပဂၢလအေပၚ ေျဖဆသက ယၾကညမႈရသညဟ မတယသည။

မား ႏင ရမားအေပၚ ရႈျမငသည သေဘာထားအျမငမားႏင သသာစြာ ကြျပားျခားနားသည (ပ ၆.၄ တြငရႈ)။

သသာထငရားသည ေျဖဆသအမားစ (၅၇.၈%)က ရပရြာေခါငးေဆာငမားသည ေခတႏငအညအသပညာ ဗဟသတရသညဟထငျမငၾကေသာလညး အေတာအတနမားသည အနညးစ (၃၈.၈%)က ဆန႔ကငဖကျမငၾကသည။ထက၀ကနးပါး ေျဖဆသ ၄၉.၃% က ရပရြာေခါငးေဆာင မားသည လေလာကသည သငတနးေလကငမႈမားမရ ဟ၍လညးေကာငး၊ အေတာအတနမားသည အနညးစ (၄၄.၄%) က လေလာကသည သငတနးမား ရရၾကသည ဟလညးေကာငး ထငျမငၾကသည။ ေျဖဆသအမားစ (၅၉.၃%) က ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားတြင ၎တ႔၏ လပ ငနးတာ၀နမား ထမးေဆာငရန လေလာကသညအရငး အျမစမား မရဟ ရႈျမငၾကသည။

အမားလကခယၾကညထားသည စတနဖးမားႏင ပတသက၍ ရပရြာေခါငးေဆာငမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ အျမငမားမာ တရားသႀကးမား၊ ဥပေဒအရာရမားႏင ရမားအေပၚထားသည သေဘာထားမားထက စာလင ပ၍ အေကာငးျမငအျပသေဘာ ေဆာငသည။ ရပရြာေခါငး ေဆာငမားသည ၎တ႔က ေလးစားသမႈ ဆကဆျပမ

ထားအျမငမားမာ အမးသား ေျဖဆသမား ထကစာလင အမးသမး ေျဖဆသမားက ပ၍ အေကာငးျမငအျပ သေဘာေဆာငသည။ သ႔ေသာ ရပရြာေခါငးေဆာငမား အပါအ၀င တရားေရးက႑ တာ၀နရပဂၢလ အားလးသည ၎တ႔၏ ၀နေဆာငမႈမားအတြက လာဘလာဘေမာကး လမ မညဟ အမးသားေျဖဆသမားထက အမးသမးေျဖဆ သမားက ပ၍ထငျမငယဆၾကသည။

တရားေရးတာ၀နရပဂၢလမားအေပၚ ျပညသလထ ယၾကညမႈ

ပ ၆.၁ မ ၆.၄ တြင ေဖာျပထားသည အေျဖမားက အေျခခ၍ တရားသႀကးမား၊ ဥပေဒအရာရမား၊ ရမား ႏင ရပရြာေခါငးေဆာငမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ ယၾကညမႈ က ေဖာျပႏငရန ယၾကညမႈညႊနးကနးစတစရပ တည ေဆာကထားသည၂၂ (ဇယား ၆.၂ တြင ရႈ)။

တရားသႀကးမား၊ဥပေဒအရာရမားႏင ရမား အေပၚ ေျဖဆသမား၏ ယၾကညမႈေရခနမာ မားစြာနမပါးသည။ ရပရြာေခါငးေဆာငမားက သသာထငရားစြာ အမားဆး

ဇယား ၆.၂ တရားေရးတာ၀နရပဂၢလမားအေပၚ ယၾကညမႈ

လမမညဟ ေျဖဆသအမားစ (၆၄.၆%)က ယၾကည ထားသညက သသာထငရားစြာ ေတြ႕ႏငသည။ သ႔ေသာ ေျဖဆသ ထက၀ကေအာကက ရပရြာေခါငးေဆာငမားည ရပရြာလထ ဥးစားေပးမားႏင ကကညမႈရသည (၄၇.၄%)၊အျငငးပြားမႈ ျပနာမား ေျဖရငးရာတြငမတမႈ ရလမမည(၄၃.၃) ႏင မတသည ရလာဒ အေျဖေဆာငကဥးေပ လမမည (၄၆.၃%) ဟ ယၾကညၾကသည။ မတသား ဖြယရာမာ ေျဖဆသအမားစ (၅၇.၅%) က ရပရြာ ေခါငးေဆာငမားသည ၎တ႔၏ ၀နေဆာငေပးမႈမား အတြက လာဘလာဘ ေမာကးလမမညဟ ယၾကည သည။ သကဆငရာတာ၀နရ ပဂၢလမားအေပၚ သေဘာ

ယၾကညၾကသည။ သ႔ေသာ ရပရြာေခါငးေဆာငမားအေပၚ ယၾကညမႈ ညႊနးကနး (၃၂.၁%) သည အျခားေနရာမားတြင ေဖာျပခသည ၎တ႔ရပရြာေခါငးေဆာငမားက ယၾကည သညဟဆသည ေျဖဆသ အခးအစား ပမာဏထက နညး ပါသည။ (ပ ၃.၂ တြငရႈ)။

ပမးမအေနျဖင တရားေရးတာ၀နရ ပဂၢလမား အေပၚ ယၾကညမႈေရခနမာ အမးသားေျဖဆသမား (၁၈.၃%) ႏင ႏႈငးယဥပါက အမးသမးေျဖဆသမား (၂၅.၄%) ၏ ယၾကညမႈ ေရခနပ၍ ျမငမားသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

42

ဇယား ၆.၃ ကား/မ အလက တရားေရးတာ၀နရပဂၢလမားအေပၚ ယၾကညမႈ

တရားစရငေရး ၀နေဆာငမႈေပးသ ယၾကညမႈညႊနးကနး

ကား မ

တရားသႀကးမား ၁၄.၉% ၁၈.၃%

ဥပေဒအရာရမား ၁၃.၅% ၂၃.၃%

ရမား ၁၃.၉% ၂၃.၃%

ရပရြာေခါငးေဆာငမား ၃၀.၈% ၃၆.၇%

ပမးမ ၁၈.၃% ၂၅.၄%

မညမသည ျပမဆကဆမႈအေပၚ သေဘာထားအျမင ဤေလလာမႈတြင တရားမတေရး စနစအတြငး သာတညမ ျပမဆကဆရမႈ/မခရမႈအေပၚ ေျဖဆသမား၏ ယၾကညမႈအတငးအတာက ေလလာတငးတာသည။ တည သည ျပစမႈတစခက ကးလြနသညဟ သသယရသျဖင အာဏာပငတ႔၏ ဖမးဆးထနးသမး စြခကတငခရသ ႏစဥးျဖစရပက ေျဖဆသမားအား ေတြးျမငစဥးစားေစသည။ ထ႔ ေနာက အကယ၍ သသယရသႏစဥးအနက တစဥးတြင ထးျခားသည ၀ေသသလကၡဏာမားရျခငးေၾကာင အခြင

ပ ၆.၅ မမတသည ျပမဆကဆမႈအေပၚ သေဘာထားအျမင

အလမးနညးႏငမႈ ရ/မရက ေမးသည (ပ ၆.၅ တြငရႈ)။

လတစဥးသည ျပစမႈတစချဖငစြဆခရေသာအခါ ဆငးရသညဆသည အခကေၾကာင အျခားသမားထက စာလင ၎က အာဏာပငမားက ေကာငးမြနစြာ ျပမဆက ဆႏငေျခ ပ၍နညးပါးသညဟ သေဘာထားၾကသည။ တခနကေသာ ေျဖဆသအမားစ (၉၁%) က သသယ ျဖစခရသသည ဆငးရပါက အခြငအလမးနညးႏငသညဟ ထငၾကသည။ ေျဖဆသ ၃ ပ ၂ ပေကာက သသယျဖစခ ရသသည အစးရအရာရႏင မတသည လမးကြ (၆၈.၇%) သ႔မဟတ ဘာသာျခား (၆၇.၅%) ျဖစပါက အကး နညးေစသညဟ ထငျမငသည။ အမားစ (၅၉%) က

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

43

သသယျဖင စြဆခရသသည အမးသမး သ႔မဟတ ေဒသနယခမဟတပါက အခြငအေရးနညးပါးႏငသညဟ ထငၾက သည။

တာ၀နယ တာ၀နခမႈအေပၚ သေဘာထားအျမင ဤေလလာမႈတြင အစးရအရာရမား၏ တာ၀နယတာ၀နခမႈအေပၚ ေျဖဆသမား၏ သေဘာထားအျမင မားက အကငပကျခစားအဂတလကစားမႈ လပရပက ၎တ႔ တငၾကားေျခရ/မရျဖင စမးသပေလလာခသည။ ျဖစႏငဖြယ သာဓကျဖစရပ ႏစခတြင အရာရမား လာဘလာဘ ေတာငးခပါက မညကသ႔ တ႔ျပနေဆာငရြကမညနညးဟ ေျဖဆသအား ေမးျမနးသည။ ထသာဓကျဖစရပႏစခမာ (၁) ေျမယာမတပတငလသတစဥးက ေဒသႏရအရာရ က ကပ ၃၀၀,၀၀၀ ေတာငးသည။ (၂) မတပတငအသစ လပ လသက ၿမ႕နယအရာရက ကပ ၁၅၀,၀၀၀ ေတာငးသည။

ပထမသာဓကျဖစရပႏင ပတသက၍ အျဖစအ ပကက တငမည သ႔မဟတ တငေကာငးတငမည ႏင တင

ပ ၆.၆ တာ၀နယတာ၀နခမႈအေပၚ သေဘာထားအျပအမ

ၾကားမညမဟတဟ ဆသည ေျဖဆသသမား အခးအစား ဆတ နးပါးျဖစသည။ ဒတယျဖစရပတြငမ တငမညဟ ဆသည ေျဖဆသမားသည မတငမညသမားထက အခး အစား အနညးငယပသည (ပ ၆.၆ တြငရႈ)။

ပနးပတနးမ ေျဖၾကားသမားသည အျခားၿမ႕နယ မားထကစာလင သာဓကျဖစရပတစခစက တငၾကားမည သ႔မဟတ တငေကာငး တငႏငေျခပ၍ နညးပါသည။ (ပနးဘတနး-ျဖစရပ ၁၊ ၂၄% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၂၁% ၊ အျခားမၿမ႕ နယမား - ျဖစရပ ၁ ၊ ၄၉% - ၅၆% ၊ ျဖစရပ၂ ၅၆% - ၆၈%)။ ျဖစရပတစခစတြင တငၾကားမည သ႔မဟတ တင ေကာငးတငႏငသညဟ ေျဖဆၾကသမားက မခငဌာနသ႔ ပ၍ တငၾကားလၾကသည။ ပထမျဖစရပက တငၾကားမည သ႔မဟတ တငေကာငး တငႏငသညဟဆသည ေျဖၾကား သ ထက၀ကေကာ (၅၅%) က ၿမ႕နယေျမစာရငးဌာနသ႔ လညးေကာငး၊ ဒတယျဖစရပက တငၾကားမည သ႔မဟတ တငေကာငး တငႏငမညဟဆသမားအနက ၇၂% က ၿမ႕နယလ၀ငမႈ ႀကးၾကပေရးဌာနသ႔ တငၾကားမညဟ ေျပာသည။

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

44

ျဖစရပ တစခစတြင တငၾကားလကသညအတြက ေမာလငသညရလဒမား တညၾကသည။ ေျဖဆသ အမားစက (ျဖစရပ ၁ ၊ ၅၃% ၊ ျဖစရပ ၂ တြင ၅၁%) ကးလြနသည အရာရမားအား အေရးယေဆာငရြကမႈမား ျပလပလမမည/ အေရးယခရမညဟ ေမာလငသည။ အျဖစအပကက တငၾကားၿပးပါက ေတာငးသည ေငြေပးရန မလဟ အနညးစက ေမာလငၾကသည၂၃ (ျဖစရပ ၁ တြင ၇% ၊ ျဖစရပ ၂ တြင ၁၅%)။ ၄ ပ ၁ ပနးပါး ေျဖဆသမားက (ျဖစရပ ၁ ။ ၂၄% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၂၁% ) တငၾကားသညအတြက တစစတစရာ အကးသကေရာကလမမညမဟတဟ ေမာလငသည။ တငၾကားသညအတြက ေနာကထပ ေႏာင ေႏးၾကန႔ၾကာမႈမား ျဖစေစႏငမညဟ အနညးစက ေမာလင ထားသည (ျဖစရပ ၁ ၊ ၁၀% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၇%)။ ထျဖစရပအသးသးက သတငးပ႔ တငၾကားမည မဟတဟဆသည ေျဖဆသ ၄၀% ေကာက မတငၾကား ရသည အေၾကာငးျပခကမားက ေဖာျပၾကသည။ ၎တ႔အနက သသာမားျပားသည အခးအစားက တာ၀နယ တာ၀နခမႈရေစရန ႀကးစားအားထတမႈက အဟန႔အတား ျဖစေစသညမာ အကငပကျခစား အဂတလကစားမႈေၾကာငဟ ထတေဖာၾကသည (ျဖစရပ ၁ ၊ ၄၈% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၅၉%)။ အခ႕က ထျပနာအျမစတြယ ျဖစတည ေနမႈ ႏင အဂတလကစားမႈ သေဘာသဘာ၀မားက မတခကေပး သည။ (ဥပမာ - "မတပတငထားဖ႔လတယေလ။ ဒေတာ သတ႔ ေတာငးသေလာကေပးမာပ" ။ "ကယေတြက စာ ရြကစာတမး အေထာကအထားေတြလတာက ေပးရမာေပါ" "သက (လာဘ) ေတာငးတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ သက အစးရ၀နထမးေလ။ ဒါက သတ႔ရးမာ လပေနက။ ဒေတာ ေပးရမာေပါ")။ အျခားသမားက ၎တ႔လအပသညက ရရေသခာရန အတြက ေတာငးသညေငြ ေပးမညဟ ဆ သည။ (ဥပမာ - "ေျမယာ မတပတငရဖ႔က အေရးႀကးတယ။ ဒေတာေပးမာပါ။ ဘာမတငမာလညး မဟတဘး" ၊ "ေငြေပး မဘ စာရြကစာတမး ရမာဆရင ေပးမာပါ" ၊ "ကယက မတပတငလတာေလ ဒေတာေပးမာပါ၊ မတငဘး")။ မတငၾကားဟ ေျဖဆသ ၅ ဥးတြင ၁ ဥးက တငတနးရန ေၾကာကရြ႕ၾကသည။ အခ႕က (ျဖစရပ ၁ ၊ ၂၁%၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၁၅%) အစးရဌာနဆငရာမားႏင ဆကဆရမညက ေၾကာကရြ႕ သ႔မဟတ လကတြန႔ၾကသည။ (ဥပမာ - "တရားရးေတြ၊ ရစခနးေတြန႔ မပတသက/ မဆကဆခငၾကဘးေလ၊ ဒေတာ တ႔ေတြက တငမာမဟတဘး" ၊ "အစးရ အရာရေတြန႔ ရႈပရႈပယကယက မပတသက/ မဆကဆခငဘး။ ဒေတာ တငမာမဟတဘး")။ အနညးငယက

(ျဖစရပ ၁၊ ၈% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၃%) တငၾကား သညအတြက ၎တ႔ကယတင သ႔မဟတ ၎တ႔ မသားစမား ျပနာ တကမညက စးရမၾကသည။ သတငးပ႔ တငၾကားျခငး အားျဖင တစစတစရာ ထးျခားႏငမညမဟတသည အ တြက တငၾကားမညမဟတဟ ေျဖဆသအနညးစကေဖာျပသည (ျဖစရပ ၁ ၊ ၁၅% ၊ ျဖစရပ ၂ ၊ ၈%)။

ျဖစရပ အသးသးက သတငးပ႔တငၾကားမည မဟတဟ ဆသမားအနက အမးသမး ေျဖဆသမားသည အစးရဌာနဆငရာမားႏင ဆကဆပတသကရမညက ပ၍ ေၾကာကရြ႕ေသာေၾကာင၎၊ အမးသား ေျဖဆသမား က မတငရသညအေၾကာငးမာ အကငပကျခစား အဂတ လကစားမႈ သသရာေၾကာငဟ ပ၍ ေထာကျပလၾကသည။

၂၃ တရား၀င အေရးယမႈမား ျပလပလမမညဟတ သ႔ေသာ အထကအရာရမား၏ အလြတသေဘာ သတေပးမႈေၾကာင လာဘေတာငးခမႈ ရပတန႔သြားလမမညဟ

ေျဖဆသမားက ေတြးထငလၾကသည။

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

88

ဓာတပ- ေမာတငတာ၀ါမ ျမငရသည ရနကနၿမ႕ရႈခငး (Photo by Aung Myat Htay)

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

49

ဓာတပ- ဗလတေထာငဆပကမး၊ ရနကန (Photo by Aung Myat Htay)

အခနး ၇

ေလလာေတြ႕ရခက အႏစခပ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

47

လမႈယၾကညမႈ လမႈယၾကညမႈ ေရခန အလြနနမပါးသည။ ေျဖ ဆသ ၃ ပ ၁ ပ ခန႔ကသာ "ေယဘယအားျဖင လအမားစက ယၾကညထကသည" (၃၄%) ႏင "အၾကမးဖဥးေျပာရရင ေျဖဆသ အမားစက အျခားသေတြအေပၚ မတဖ႔ ႀကး စားသည" (၃၀%) က သေဘာတၾကၿပး သေဘာမတမ သသာစြာပ၍ မားျပားသည။ (၄၀% ႏင ၄၂%)

တရားမတမႈအေပၚ သေဘာထားအျမငမား တရားမတမႈဆငရာ လားရာရႈေထာင (၈) ခႏင ပတသကသည အဆျပခကမားမတဆင သသာထငရား သည အမားစအျမင သေဘာထားမား (ပဂၢလကႏင အမားသငာ ရႈေထာငမလြ၍) ထြကေပၚခသည။

• သမားရးကႏင သမားရးကမဟတေသာ - အမႈျပနာမားက ရပရြာေဒသအတြငး ပ၍ ေျဖရငးလ သညဟ ေျဖဆသ ၆၄% က ေဖာျပၾကသည။

• တနးတညမမႈ - မညသည လမး သ႔မဟတ ဘာ သာမေရြး လတငးသည အစးရ၏ အေလးထား ေစာင ေရာကမႈက တနးတညမ ရထကသညက ေျဖဆသ ၉၀% က သေဘာတၾကသည။

• ကၾကမၼာ ႏင ကစားမႈ - မတရားႀကေတြ႕ရပါက ကစားခြင ရရရနႏင မတသညရလာဒ အေျဖ ထြကေပၚႏငရန ျပညသမားက အျခားသမားထမ အကအညေတာငးခႏငရမညက ေျဖဆသ ၈၄% က သေဘာတၾက သည။

• ပဂၢလကေရး ႏင အမားသငာ - ေျဖဆသ ၄၈% က မသားစေရးကစၥမားမာ ပဂၢလက အမတြငးေရး ျဖစၿပး အမေထာငသည ေယာကားသည ၎၏ မသားစအေပၚ ၾသဇာအာဏာအျပညရသညဟ ေဖာျပ ကသည။ တစဖကတြငမ ရပရြာ အသငးအ၀ငးသည တစခါတစရ အခ႕အေျခအေနမားတြင အျခားသမား၏ မသားစေရးရာ ကစၥမားက ၀ငေရာကစြကဖကရ သည တာ၀နရသညဟ ၃၁% က သေဘာတၾက သည။

• အသြငကးေျပာငးမႈကာလ တရားမတမႈ- အတတတြငျဖစခသညျပနာမားက ျပနလညတးဆြ မေန သငဘ လတငးသည ေခတသစျမနမာႏငင တည ေဆာကေရးက အာရထား အေလးေပးသငသညက

ေျဖဆသ ၆၂% က သေဘာတၾကသည။

• လပထးလပနညးျဖစစဥ ႏင ရလဒအေျဖ - မမ လလားသည ရလဒအေျဖ ရရျခငးထက ျဖစစဥတ ေလာက မတစြာ ျပမဆကဆရမႈက ေျဖဆသ ၉၇% က ပ၍ ႏစသကလလားသည။

• ကား/မ ေရးရာ - အမးသား ႏင အမးသမး မားသညတနဖးတနးတရၾကၿပး ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလ ထးတမးမားက အေလးထား ေစာငေရာကရ မညတာ၀န အညအမရၾကသညက ေျဖဆသ ၉၅% က သေဘာတၾကသည။

• တစဥးတစေယာကခငး ႏင ရပရြာလ႕အသငး အ၀ငး - တစဥးခငး တစေယာကခငး၏ အခြငအေရး မားက ရပရြာလမႈအသငး၀ငး ဟနခကည သဟဇာ တသကသ႔ ေလးစားရမညက ေျဖဆသ ၆၂% က သေဘာတ ၾကသည။

အမးသား ေျဖဆသမား (၅၉.၀%) ထက ပ၍ အခးအစားျမငမားသည အမးသမး ေျဖဆသမား (၆၉.၄%) က အျငငးပြားမႈ ျပနာမားက ရပရြာေဒသတြငး ပ၍ ေျဖရငးလၾကသည။ အမးသား ေျဖဆသ ထက၀ကႏင ထထကနညးသည အမးသမးေျဖဆသ ၄၆.၅% တ႔က အမေထာငသည ေယာကားသည ၎၏မသားစအေပၚ ၾသဇာအာဏာ အျပညရသညက သေဘာတၾကသည။ အမးသား ေျဖဆသ (၃၀.၆%) ထက အခးအစား ျမငမားသည အမးသမးေျဖဆသ (၃၉.၆%)က ရပရြာ အသငး အ၀ငးသည တစခါတစရ အမတြငးေရး ကစၥမားက ၀ငေရာက စြကဖကရသည တာ၀နရသညက သေဘာတၾကသည။ ရပရြာ လ႕အသငးအ၀ငး ဟနခကည သဟဇာတျဖစမႈက တစဥးခငး တစေယာကခငး အခြငအေရးမားထကပ၍ ဥးစားေပးရမညက သေဘာတသညမ အမးသားေျဖဆသ မားထက (၂၆.၉%) အမးသမးေျဖဆသ အခးအစား (၃၅.၈%) ပ၍ မားျပားသည။ အသြငကးေျပာငးမႈကာလ တရားမတမႈႏင ပတသက၍ အမးသမးေျဖဆသမားထက (၅၈.၂%) အမးသား ေျဖဆသမားက (၆၄.၉%) အတတက ျပနေျပာငး မတးဆြသငဆသညက ပ၍ ေတြးဆလၾကသည။

သသာထငရားသည ေျဖဆသအမားစက ျမနမာလ႕ေဘာငအသငးအ၀ငးတြင လတစဥး ဆကဆျပမခရမႈ က အဆးအျဖတေပးသည အေၾကာငးအရာမားမာခမးသာၾကြယ၀မႈ (၈၈%) ၊ ႏငငေရး အဆကအသြယ (၈၁%)၊ မသားစအဆကအသြယ (၈၀%)ႏင ပညာေရးအဆင အတနး (၇၈.၇%) မားျဖစသညဟ ထငျမငၾကသည။ အမားစ (၆၀.၈%) က လမးႏင ကးကြယသည ဘာသာဟလညးေကာငး၊ ထက၀ကေအာက (၄၂.၅%) ကမ ကား/မ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

48

ေရးရာမာ အဆးအျဖတေပးသည အေၾကာငးတရား ျဖစ သညဟလညးေကာငး ေထာကျပၾကသည။

ဥပေဒအေပၚ သေဘာထားအျမင ေန႔စဥ ေျပာဆဆကဆမႈမားတြင ၾကားရသည သ႔မဟတ အသးျပသည ေ၀ါဟာရစကားလးမားက တရား ေရးက႑ ႏင ေျဖဆသမားထေတြ႕မႈ အတငးအတာက ညႊနျပသည။ အၾကမးဖဥးအေနျဖင ေျဖဆသ ၅ ပ ၃ ပ သည "ဥပေဒ" (၆၄.၉%) ၊ "ရ" (၆၃.၄%) ၊ "ေရ႕ေန" (၆၀.၁%) ၊ "တရားရး" (၅၉.၇%) သ႔မဟတ "တရားသႀကး" (၅၇.၁%) စသည စကားလးမားက အၿမတေစ သ႔မဟတ ရဖနရခါ အသးျပၾကသညဟ ေဖာျပ ၾကသည။ ေျဖဆသ ၄ ပ ၁ ပ ေကာသည "ဥပေဒ" သ႔မဟတ "ရ" ဆသည စကားလးမားက အၿမတမးပမနၾကားေလ သ႔မဟတ သးေလရသည။

ဥပေဒျပ႒ာနးခက အခ႕ႏင ပတသကသညအဆျပခကမားက ေျဖဆသမား သေဘာတသညဆသညမာ ဥပေဒက ၎တ႔ နားလညသေဘာေပါကသညဟ အၿမ တမး မတယ၍ မရပါ။

• ကေလးသငယ အလပသမား - ျမနမာႏငငတြင ၁၂ ႏစ ႏင အထကကေလးမားသည လကဖက ရညဆငမားတြငအလပလပရန "ေရြးခယ၊ ဆးျဖတ" ႏငၾကသညက ေျဖဆသ ၄၄% ကသေဘာတၾကသည။

• ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတညမမႈ - ျမနမာႏငင တြင ဥပေဒေရ႕ေမာက တနးတညမ အခြငအေရးမား ရရ သညမာ လတငး မဟတဆသညက ေျဖဆသ ၇၇% က သေဘာတၾကသည။

• အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ - အမး သမးတစဥးသည ကယထလကေရာက အၾကမးဖက ေစာကား ခရမသာ အႏရာယၿခမးေျခာကခရသညက ရစခနးသ႔ တငတနးႏငသညဟ ေျဖဆသ ထက၀က (၅၀.၄%) က ထငၾကသည။ အမးသမးတစဥးသည သမ၏ လၿခမႈက အႏရာယျပသည မညသည ၿခမးေျခာကမႈမဆ ရထ တငၾကားႏငသညဟ ၃ ပ ၁ ပေကာ (၃၈.၄%) ကသာ ထငၾကသည။

• ေျမယာပငဆငမႈ - ေျမယာပငဆငမႈ ေတာငးဆသညအခါ တရား၀င/အစးရ စာရြကစာတမး လကမတ သည အခငမာဆး အေထာကအထားျဖစသညဟ ေျဖဆသထက၀ကေကာ (၅၃%) က သေဘာ ထားၾကၿပး၊ ၃ ပ ၁ ပ (၃၃.၂%) က ရပရြာအသအမတျပ

ဘးဘြားပငျဖစမႈသည အလားတ ခငမာသညဟ ယၾကညၾကသည။

တရားမတမႈဆငရာဥးစားေပးျပနာမား

• လြနခသည (၁၂) လတာကာလအတြငး ေျဖဆသ ၂၆၈ ဥးအနက ၃၃ ဥးသည အမႈျပနာ (၅၇) မႈတြင ပါ၀ငပတသကခသည။

• အျဖစအမားဆး အမႈျပနာမားမာ ေၾကြးျမ ျပနာ(၁၅ မႈ၊ ၂၆%)၊ ေမြးစာရငး ႏင မတပတင အေထာကအထား ရယရာတြင ႀကေတြ႕ရသည ျပနာမား (၁၄ မႈ၊ ၂၅%) ျဖစသည။ အမႈ ျပနာ(၁၀)မႈမာ လာဘေပးလာဘယ သ႔မဟတ အဂတ လကစားမႈမားျဖစၿပး၊ အျခား အစးရစာရြကစာတမး အေထာကအထားမား ရယရာတြင ႀကေတြ႕ရသည ျပနာ (၅)မႈ၊ ေျမယာ ျပနာ (၃)မႈ ႏင ခကရနျဖစမႈ (၃)မႈ တ႔ ျဖစသည။

• ေမြးစာရငးႏင မတပတင အေထာကအထားရယ ရာတြင ႀကရသည ျပနာမား၊ လာဘေပးလာဘယ သ႔မဟတ အဂတလကစားမႈႏင အျခားအစးရ စာ ရြကစာတမး အေထာကအထားမား ရယရာတြင ႀက ရသည ျပနာမားမာ အစးရအရာရမားႏင ျဖစပြား သညဟ ေျဖဆသမားက ထတေဖာေျပာၾကသည။ ေၾကြးျမျပနာမားမာ ေျဖဆသမား ႏင အျခားအရပသားမားအၾကား ျဖစပြားသည။

အျငငးပြားမႈ ျပနာ ေျဖရငးသညလမးေၾကာငးမား

• အျငငးပြားမႈ ျပနာျဖစရသည ေျဖဆသ အမားစ (၈၂%) သည တကရကညႇႏႈငးမႈမားျဖင တ႔၏ ျပနာမားက ေျဖရငးရန ပထမဥးစြာ ႀကးစားၾက သည။ ထအမႈျပနာ ထက၀ကနးပါး (၂၇ မႈ အ နက ၁၂ မႈ) ေျပလညေကေအးခသည။

• ဥးစာေပးျပနာ ၂၄ မႈ အနက၂၀ မႈတြင ေျဖဆသမားသည တကရကႀကးစားညႇႏႈငးၾကၿပး ၎တ႔ အနက (၈) မႈ ေျပလညခသည။

• ကနဥးညႇႏႈငးမႈမား မလပခသည သ႔မဟတ မေအာငျမငခသည အမႈျပနာ ၁၆ မႈ အနက ၃ မႈ

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

49

တြင သာ ေျဖဆသမားသည တတယပဂၢလအကအည ေတာငးခရယခၿပး ၂ မႈမာ ေျပလညသြားသည။ ၿခင ၾကညပါက အေရးႀကးဆး အမႈျပနာ ၂၄ မႈ အနက ၁၄ မႈ (၅၈.၃%) မာ ေျဖရငး ေျပလညမႈ မရေသးပါ။

• ညႇႏႈငးမႈမားမတဆင ေျပလညသြားသည အမႈျပနာ ထက၀ကတြင ေျဖဆသမားက ထြကေပၚသည ရလဒအေျဖက ေကနပမႈမရဟေဖာျပၾကသည။

တရားမတေရးစနစအေပၚ သေဘာထား အျပအမမား အညႊနးျပ အေၾကာငးအရာ (၃) ရပႏင ပတသက သည အဆျပေဖာျပခကမားအေပၚ ေျဖဆသမား၏ တ႔ျပနေျဖ ၾကားမႈမားမတဆင တရားမတေရးစနစအေပၚ ေျဖဆသမား၏ ေယဘယ သေဘာထားအျမငမား ထြက ေပၚခသည။

• လာဘေပး လာဘယ - ျပညသ႔၀နထမးအရာရ မားသည ျပညသက ၀နေဆာငမႈေပးရမညျဖစရာ အပ လာဘလာဘေတာငးချခငးမာ လကခဖြယရာမရ အဆျပခကက ေျဖဆသ ၅၆% က သေဘာတၾက သည။ တစဖကတြငမ ျပညသ႕၀နထမးအရာရ/အစးရအရာရမား၏လစာမာ မလေလာကသည အတြကအပေၾကး ေတာငးခသညမာလကခဖြယရာ ျဖစသညက ၃၄% က သေဘာတၾကသည။ ၈.၂% က အဆျပခကႏစခစလးက သေဘာတၾကသည။

• အစးရ တရားရးမားသ႔ လကလမးမႏငမႈ - ေျဖဆသ ၅၅.၆% က အသပညာ ဗဟသတရျခငးသည အစးရတရားရးမားသ႔ ျပညသမားပ၍ လကလမးမ ေစသညကသေဘာတၾကၿပး တစဖကတြင ၃၄% က အစးရအရာရမားႏင ပဂၢ လေရး အဆကအသြယသကၽြမးမႈေၾကာငအစးရတရားရးမားသ႔ျပညသမားပ၍အလြယတကလကလမးမေစသညကသေဘာတသည။

• ဥပေဒလပေဆာငခက - ဥပေဒသည ခမးသာၾကြယ၀သမားႏင အာဏာအငအားႀကးသမား မတရား အလြသးစားမလပရန ဟန႔တားကာကြယသညကေျဖဆသ ၄၉% က သေဘာတၿပး၊ ၃၇.၇% က ဥပေဒသည ခမးသာၾကြယ၀သမား ႏင အာဏာအငအားႀကးသမား၏ အကးစးပြားမားက ကာကြယ ေစာငေရာကေပးသညက သေဘာတၾကသည။ ၇.၁% က ထအဆျပခကႏစခစလးက သေဘာတၾက သည။ဤသညမာ ျဖစႏငေခ ေျဖဆသ ၉၃.၇% က မနကနစြာကငသသညဥပေဒသည သာမာန ျပညသမား၏ အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာက ေပးႏင

သညသ႔မဟတ ကာကြယေစာငေရာက ေပးသငသညကယၾကညလကခသညဟ ဆႏငသည။

တရားမတမႈ လကလမးမေရး - အဓက အႀကျပခကမား

သမရးကတရားမတမႈ ေဖာေဆာငျခငးႏင ပတသက၍ -

• ေဒသႏရအပခပေရးမးမား အပါအ၀င တရားမတမႈက႑မာ ပါ၀ငေနသမားအားလးသည၎တ႔၏ လပငနးတာဝနမားအား ထေရာကစြာထမးေဆာငႏင ရနလအပသည အေထကအပမား ျဖညဆညးေပးျခငး၊ ဤတြင တနးတညမမႈ၊ ကား⁄မ တနးတညမမႈ၊ တရားဥပေဒစးမးေရးအေျခခမမား၊လပထးလပနညး၊ တာဝနယ တာဝနခမႈ၊ ၾကားဝင ေစစပမႈအေျခခမမား၊ တရားမတမႈ ေဖာေဆာငျခငးဆငရာ ႏငငတကာစႏႈနးမား စသညမားအပါအ၀င သငတနးမားပပးေပးျခငး၊

• မတမႈႏငရပငခြငမားေပၚတြင အေျခခထားျပး ေဖာေဆာငရနမခကခေသာ ႏငငသားမတပတင ျပလပျခငးဆငရာ လြတလပအမအခကငးသည လပထးလပနညးစနစတစရပ ခမတျခငး။

ပြငလငးျမငသာမႈႏင အမားျပညသသတငးအခကအလကဆငရာမားႏင ပတသက၍ -

• အစးရ၀နေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးေနသည ၿမ႕နယႏင ရပကြက/ေကးရြာအပစ အပခပေရးရး မားတြင ဝနေဆာငမႈအလက တရား၀ငေပးေဆာငရ မည စရတမားႏင ၾကာျမငခနမားအား အမားျပညသ သရေအာင ေဆာငရြကျခငး။

• ျပစမႈဆငရာ တရားမတမႈစနစ၏ လပငနးစဥ ဆငရာအခကအလကမား ျဖန႕ျဖးျခငး။

တာ၀နယတာ၀နခမႈႏင လာဘေပးလာဘယမႈအား တကဖကေရးကစၥ

• တာ၀နခယမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈ တးပြားလာ ေစရနအတြက အစးရ၀နႀကးဌာနမား/ ဌာနအသး သးမား/ ေအဂငစမားသည အဖြ႕အစညးအတြငး ႀကးၾကပမႈအဆငဆငႏင အမားျပညသမား၏ တင

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

ၾကားခကမား သ႔မဟတ နစနာမႈမား ကငတြယေျဖ ရငးျခငးမားႏင ပတသကသည လပထးလပနညး မားက အမားျပညသသရေစရန ထတျပနျခငး၊

• ယၾကညမႈျမငတငျခငးႏင ႏငငသားမား သမားရးက တရားမတမႈႏငစမအပခပမႈဥပေဒစနစမားအ ေပၚတြင ေကနပမႈပမရေစရန ဆးျဖတခကခမတမႈ စြမးရညမားတးတကေစေရးႏင အဆငျမငတငထား သည လပငနးစဥမားသညလညး အမားျပညသအား (က) ၎တ႔၏ အမႈမားအေပၚတြင စရငဆးျဖတခက ခမတရာတြင တရားရးတြငျဖစေစ အစးရဌာနတြငျဖစ ေစ ၾကားသခြငျပျခငးႏင (ခ) အစးရလကေအာကရ တရားစရငမႈဆနေသာ စမအပခပမႈ ရးမား၏ဆး ျဖတခကမားအေပၚတြင အသနားခယခြငျပျခငး။

• တရားစရငေရးသည လြတလပၿပး၊ တာ၀နခတာ ၀နယမႈရေစရန ႏငငတကာ စႏႈနးမားႏငညညြတျခငး၊ေငြေရးေၾကးေရးအရ လပပငခြင၊ ဖလသည အရငးျမစ မားရေစျခငး၊ ဘကလကမႈမရပ ပြငလငးျမငသာသည ရာထးတာ၀န ခန႕အပျခငးဆငရာစမား ထားရျခငး၊ တရားစရငမႈဆငရာ တာ၀နခမႈႏင ရာထးတာ၀နမား လျခမႈရေစေရး စသညတ႔အား ေဖာေဆာငျခငး။

• ရတပဖြ႔ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက အျပနအလန ဆကႏြယေနသည ဥပေဒႏင မ၀ါဒဆငရာမေဘာင၊ ေလလာၾကပမတျခငးႏင တာ၀နချခငးဆငရာ နညးလမးမား၊ တပဖြ႔၀ငစေဆာငးႏင ေလကငသငၾကားေပးျခငး၊ အေျခခအေဆာကအအမားႏင လပငနးသး လအပသညမား စသညတ႔ပါ၀ငသည ၿပးျပညစသညအစအစဥအား အေကာငအထညေဖာ လပေဆာင ျခငး။

ကား⁄မ ေရးရာႏင အမးသမးမားအား ဥပေဒအရ ကာကြယေစာငေရာကမႈ

• သမားရးက တရားမတမႈက႑တြင ပါ၀ငပတ သကသမားအားလးအတြက ကား⁄မ တနးတညမ မႈႏင အထးသျဖင အမးသမးမားႏင အျခားထခက လြယသမားအတြက ဥပေဒအရ ကာကြယေပးျခငးဆငရာသငတနးမားေပးျခငး။

• ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြမား ကငးပ၍ ကား⁄မအေျချပအႀကမးဖကမႈအပါအ၀ငတရားဥပေဒအရအမးသမးမားအား ကာကြယေစာငေရာကျခငးကစၥရပမားက အစးရ⁄ တရားမတေရးစနစအတြငးရတာ၀နရသမားႏင ရပရြာလထတ႕အား အတတကြ ေဆြးေႏြးႏငရနစစဥျခငး။

• သငတနးမားပ႕ချခငး၊ စညးမဥးစညးကမးမား ျပနလညသးသပျခငးႏင ဥပေဒမားျပငဆငျခငးတ႕မတစဆင ဥပေဒအရာရမား၊ တရားေရးအရာရမား ႏင ဥပေဒစညးၾကပေရးဆငရာ တာ၀နရပဂၢလမားအား အမတြငး အၾကမးဖကမႈ/ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈႏငပတသကသည တငၾကားမႈမားအား တရားမတမႈအတြက အေကာငးဆးအကးျဖစသည ဆမသာ ရတသမးႏငမညဟ ပမေသခာမႈရေစျခငး။

ထေရာကေသာ တရားမတမႈႏင ခြျခားဆကဆမႈ မရျခငး

• တရားမတမႈ က႑မာပါ၀ငသည တာ၀နရပဂၢလအားလးႏင ျပညသ႔၀နထမးမားသည ထေရာကေသာ တနးတညမမႈ၊ ခြျခားဆကဆမႈ မရ ဆကဆျခငးႏင မတကြျပားမႈ အေပၚတြင ေလးစားမႈရျခငး စသညမားႏင စပလဥး၍ ေလကငသငႀကားမႈမား ရယေစျခငး။

• ဥပေဒေရ႕ေမာကတြင တနးတညမမႈရေရး၊ ခြျခားဆကဆမႈမရေစေရးမား အပါအ၀င မတသညတရားခြငႏငစပလဥး၍ သငတနးမားပ႕ချခငးႏင ဖရမေဆြးေႏြးပြမားတြင သမရးကတရားမတမႈ က႑ရ တာ၀န ရသမားႏင ရပရြာလထမားအား ျမနမာႏငငတြင မတသညတရားခြငဆငရာ အခြငအေရးမား ပမခင မာမႈရေစရန အတေဆြးေႏြးေစျခငး။

ေျမယာျပနာ -

• ဘးဘြားပင/ရးရာ/ဓေလထးတမးအရ ေျမယာပငဆငမႈအား တနးတညမ အသအမတျပသည ဗဟ ေျမယာမတပတငစနစအေပၚ ပမေကာငးမြနေအာင ျပလပျခငး၊ ေရးဆြေဖာေဆာငျခငး။

ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင ေၾကြးၿမျပနာ-

• အေသးစား ေငြေၾကးတငၾကားမႈမားအား လငျမန ၿပး ကနကစရတအနညးဆးျဖစျပး တရားမ၀ငႏင မမတသည ေငြေခးအေလအကငမားလညး ေလာပါး ေစမည နညးလမးမားျဖင စရငဆးျဖတႏငသည တရားေရးဆငရာ ကစားမႈနညးလမးမား ရာေဖြျခငး။

• ဆငးရႏြမးပါးသမား၏ လအပခကမားအား တ႔ျပနကညေပးသည ေငြေၾကး၀နေဆာငမႈမား ခ႕ထြင ေပးျခငး။

50

ရနကနတငးေဒသၾကးအကဥးခပ သေတသန ေလလာမႈ

ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ တရားမတမႈလကလမးမရရေရးႏင သမား႐းကမဟတေသာ တရားမတေရးစနစမား

151

ဒဇငဘ

ာလ-၂

၀၁၆

www.mm.undp.org

UNDP Myanmar

UNDP_Myanmar

Tel: (95 1) 542910 - 19, Fax: 95(1) 544 531