sulxan-saba orbelianis saxelobis Teologiis,

filosofiis, kulturisa da istoriis instituti

nugzar papuaSvili

kodikologiur-arqeografiuli

Ziebani gazeT `droebis~

masalebis mixedviT

gamokvleva da katalogi

gamomcemloba `universali~

Tbilisi 2008

UDC (uak) 070 (479.22)+091(479.22) p _ 189

wignSi ganxilulia Zveli xelnawerebis moZiebis, aRnusxvis,

dacvisa da Seswavlis sakiTxebi; gazeT `droebis~ wvlili da

is interesi, romelic XIX s-is meore naxevris qarTulma

sazogadoebriobam am mimarTulebiT gamoavlina.

naSromi gankuTvnilia filologebisa da qarTuli kulturis

istoriiT dainteresebuli wreebisaTvis.

redaqtori anriko gabiZaSvili

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

recenzentebi nino maxaTaZe

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

zurab WumburiZe

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

Tamaz jologua

filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori

daibeWda saqarTveloSi kaTolikuri eklesiis

samociqulo administraciis TanadgomiT

© n. papuaSvili, 2008

gamomcemloba `universali~, 2008

Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, �: 22 36 09, 8(99) 17 22 30

E–mail: universal@internet.ge

ISBN 978-9941-12-334-4

3

vuZRvni akademikos elene metrevelis xsovnas

winasityva

samecniero wreebSi cnobilia, rom Zvel qarTul peri-

odikaSi, XIX s. da XX s-is pirveli aTwleulebis Jurnal-

ebsa da gazeTebSi, moipoveba masalebi xelnaweri wignebisa

da sabuTebis Sesaxeb. aRniSnulia isic, rom es masalebi

bevr SemTxvevaSi erTob angariSgasawev informacias Sei-

cavs, Tumca isini specialistebisTvisac ki metwilad xel-

miuwvdomelia. amas ori mizezi aqvs: a) aRniSnuli periodis

presa dRes bibliografiuli iSviaTobaa; misi naxva teqni-

kur sirTuleebs ukavSirdeba da b) es informacia zogjer

imdenad gaurkveveli formiTaa mocemuli, rom mas sWird-

eba gaSifrva, raTa gairkves, romel werilobiT Zeglzea

iq laparaki. amdenad, Cven winaa nedli masala, romelic

profesiul damuSavebas moiTxovs.

am Sinaarsis samuSao k. kekeliZis sax. xelnawerTa in-

stitutSi 1984 wlidan daiwyo. ideis avtori da Taosani

gaxldaT institutis maSindeli direqtori – akademikosi

elene metreveli. Seiqmna jgufi rusudan kaSias, maia kara-

naZis, niko xuciSvilisa (†) da nugzar papuaSvilis Semad-

4

genlobiT. xelmZRvanelebi sxvadasxva dros iyvnen: valeri

silogava, lamara qajaia (xangrZlivad) da enriko gabi-

ZaSvili. jgufs Zveli perioduli da erTjeradi gamoce-

mebidan xelnawerebis Sesaxeb masalis amokrefa da iden-

tifikacia daevala. damuSavda revoluciamdeli qarTuli

da rusulenovani Jurnal-gazeTebis garkveuli nawili da

ramdenime mkvlevris werilobiTi memkvidreoba; Sedga kata-

logi da kartoTeka; gamovlinda iseTi cnobebi, romlebic

mecnierul mimoqcevaSi ar figurirebda. mxedveloabaSi

gvaqvs informaciebi ama Tu im xelnaweris, anda koleqciis

registraciamdeli daculobis punqtebis, mflobelebis, my-

idvelebis, gamyidvelebisa da Semwirvelebis Sesaxeb. Camoy-

alibda azri TiToeuli perioduli organosa da calkeu-

li mkvlevris monografiulad Seswavlisa xelnawerTm-

codneobis kuTxiT. imis miuxedavad, rom am mimarTulebis

mniSvneloba institutis samecniero sabWom aRiara, masa-

lis moZiebis, identifikaciisa da katalogizaciis procesi

Seferxda, radgan jgufis wevrebs sxva davalebebi miecaT.

am profiliT saqmianobas SedarebiT xangrZlivad mxolod

me, am striqonebis avtori, ganvagrZobdi. akademikosma elene

metrevelma, rodesac winamdebare naSromis sadisertacio

macne waikiTxa (1998 w.), mTxova, rom am dargSi muSaoba game-

grZelebina; damuSavebuliyo is Jurnalebi da gazeTebi,

rac dasamuSavebeli darCa; Sevsebuliyo katalogebi da maT

gamocemaze gvezruna. es iyo erTgvari anderZi, romelic

nawilobriv Cemi da nawilobriv Cemgan damoukidebeli miz-

5

ezebis gamo yuradRebis miRma darCa; optimizmis safuZvels

arc dRevandeli viTareba gvitovebs.

Cveni arCevani “droebaze” SeCerda. faqtobrivad, esaa

pirveli qarTulenovani sazogadoebriv-kulturologiuri

gazeTi, romlis daarseba warmoadgens saqarTveloSi im

samoqalaqo da saxelmwifoebrivi cnobierebis aRorZinebis

nayofs, rac samocianelebis (Tergdaleulebis) saxels ukav-

Sirdeba. am moZraobis mTavari mizani erovnuli erTianobisa

da mTlianobis miRweva iyo. es ki pirvel rigSi sxvadasxva

aRmsareblobisa da eTnikuri warmomavlobis moqalaqeebis

saerTo miznisa da idealis garSemo gaerTianebas iTval-

iswinebda. amitom araa SemTxveviTi, rom aRniSnuli gamo-

cemis saTaveebTan qarTveli kaTolikeebic dganan da isini

am wamowyebis sulisCamdgmelebad gvevlinebian. laparakia

cnobili qarTveli komersantisa da mecenatis grigol pe-

tres Ze meliqiSvilis ojaxze, romelmac samSoblos oTxi

SesaniSnavi pirovneba aRuzarda _ ekaterine, stefane, iose-

bi da petre (Tbilisis saxelmwifo universitetis pirveli

reqtori). swored am ojaxis moqalaqeobrivi Rvawlisa da

qvelmoqmedebis wyalobiT gaxda SesaZlebeli, rom saqarT-

veloSi sastambo-sagamomcemlo saqme evropul doneze dam-

dgariyo. am saqmeSi yvelaze TvalsaCino sityva stefanem

Tqva. igi Cavida venaSi, iq daamzada qarTuli Srifti (e.w.

`venuri~), SeiZina stambis mTeli mowyobiloba da TbilisSi

Camoitana. 1866 wels man, giorgi wereTelTan erTad, daaarsa

gazeTi “droeba” da misi gamomcemlis misia Tavad itvirTa.

6

redaqciac mis saxlSi ganTavsda da es adgili kaTolikeTa

da marTlmadidebelTa TanamSromlobis kerad gadaiqca

(Sdr.: r.surmaniZe, meliqiSvilebi, Tb., 2003, gv. 18-29).

TanamSromlobis sarbieli farTo da mravalfero-

vani iyo. gazeTs mkafiod gamoxatuli kulturul-sagan-

manaTleblo mimarTuleba hqonda. man bevr karg iniciati-

vas misca stimuli. maT Sorisaa xelnawerebis gamovlenis,

registraciisa da katalogizaciis procesi, ris Taobazec

mowodebebi da informaciebi sazogadoebis farTo fene-

bamde “droebis” meSveobiT aRwevda. am mowodebebis safuZ-

velze saqarTveloSi imxanad saerTo-saxalxo moZraoba

gaiSala, romelmac mosaxleobis didi speqtri moicva sar-

wmunoebisadmi kuTvnilebis ganusxvaveblad. Camoyalibda

erovnuli TviTSegneba, rom qveynis kulturuli warsulis

memkvidre da mesakuTre amave qveynis TiToeuli moqalaqea.

amis gamo saqarTvelos siZveleTa moZiebisa da Seswavlis

saqmeSi TvalsaCino sityva ara marto marTlmadideblebma,

aramed kaTolikeebma, grigorianebma da muslimebmac Tqves;

am frontze qarTvelebis garda somxebi, osebi, afxazebi,

rusebi, ebraelebi da germanelebic iRvwodnen.

gvindoda gveCvenebina, Tu ramdenad srulyofilad

aisaxa es SemkreblobiT-arqeografiuli muSaoba “droe-

baSi” da ras sTavazobs igi Tanamedrove mecnierebas.

winamdebare gamokvleva da katalogi zemoT aRniSnuli

miznis da meTodis kvalda kval xelnawerebis istoriis

Seswavlis pirveli cdaa. igi 1998 wels wardgenil iqna sa-

7

paeqrod samecniero xarisxisaTvis (xelmZRvaneli prof.

enriko gabiZaSvili).

madlobas vwirav yvela kolegas, vinc muSaobis pro-

cesSi xeli gagvimarTa. zemoT moxseniebul pirovnebaTa

garda, gansakuTrebul pativiscemas gamovxatav prof.

mixeil qavTariasadmi, saqarTvelos erovnuli bib-

lioTekis qarTvelologiis ganyofilebis TanamSrom-

lebisadmi da wuTisoflidan naadrevad gasuli niko

xuciSvilisadmi, romelmac pirvelad gadadga nabiji

qarTuli xelnawerebis monacemTa bazis kompiuter-

izaciisaTvis.

8

ÛËÉÃÀ ÑÖÒÍÀËÄÁÓ ÃÙÉÓ ÌÚÖÃÒÏÄÁÀ,

ÌÀÓ ÀáÓÏÅÓ ÂÀÆÄÈÉ „ÃÒÏÄÁÀ“.

ÂÀËÀÊÔÉÏÍÉ

ØÅ ÌÏ ÂÏ ÄÒ

ûâåä ðå îò ë æò êï ìï àó úïä êå óä ãï èë úå èåþ øò — ãï èëê â äå âåþ-

ìï àó ðóþ äò úòì üò êï øò, „èëã çï ó îë þåþ ìï“ æï èå èó ï îåþ øò — õåä-

íï ùå îåþ çå úíë þå þòì ïé íóì õ âï ìï æï ïíï äòçì ïáâì êóä üó îë äë-

ãò ó îò æï èåúíòåîó äò èíòø â íå äë þï. ðòî âå äò ãó äòì õ èëþì èï ìï-

äå þòì èëè çï æå þïì øå ìï þï èò ìò åðë áòì æï ìï çë ãï æë å þòì ìó äò åî-

òí üå äåá üó ï äó îò êäò èï üòì, èï øòí æå äò èêòà õ âå äå þòì ãå èëâ íå-

þòì, òí üå îå ìå þò ìï æï ïç îëâ íå þòì ìüò äòì ùïî èë ìï ÷å íïæ, èå ë îå êò

— èåú íò å îå þòì êëí ê îå üó äò æïî ãòì ìïè ìï õóîì. åìïï ïî áå ë äë ãòï

ôïî àë ðîë ôò äòà æï àâïä ìïç îò ìòà, ïè ìòü ñ âòì àïâ æï ðòî âå äò

èíòø â íå äë þòà, îëè äòì ãï íó ñë ôå äò íï ùò äò õåä íï ùå îò æï èò ìò

èúëæ íå ë þïï.

áïî àó äò ùòã íòì òì üë îòï öåî ïî æï ùå îò äï. àóè úï úïä êå ó-

äò ìï êòà õå þò æï èó øï âå þó äòï æï èëã âå ðë âå þï ãïí èï çë ãï æå þå äò

íïø îë èòú — çó îïþ ÿóè þó îò ûòì ìï èåú íò å îë-ðë ðó äï îó äò ùòã íò

„áïî àó äò õåä íï ùå îå þòì êâïä æïê âïä“ (àþ., 1983; èå-3 ãïè. 2000),

îë èåä øòú þåâ îò ðòî âåä õï îòì õë âï íò õåä íï ùå îòì àïâ ãï æï ìï âï-

äòï ïìï õó äò. åì åîà-åî àò ðòî âå äò íï þò öòï òè ãçï çå, îë èåä èïú

9

ìï þë äë ëæ „áïî àó äò ùòã íòì òì üë îò òì“ ìîóä ñë ôò äò êóî ìò óí-

æï øâïì. „ôïî àë êóä üó îóä-òì üë îò óä ðäïí øò ïè ìï êòà õòì ãïí-

õòä âï, — ïé íòø íïâì åäå íå èåü îå âå äò, — àõë ó äëþì ûï äò ïí æòæ

ùò íïì ùïî èó øï ë þïì: áïî àó äò — îë ãëîú ïæ ãò äëþ îò âò, òìå ìïç-

é âïî ãï îå àòì — ìêîòð üë îò ó èå þòì ãïé î èï âå þóä øåì ùïâ äï ìï æï

ïé ùå îïì. ïè ìï êòà õ çå èó øï ë þï èòè æò íï îå ëþì. èõë äëæ ïèòì øåè-

æåã øå òû äå þï æï ò ùå îëì áïî àó äò ùòã íòì òì üë îòï“ („äò üå îï üó-

îó äò ìï áïî à âå äë“, 1978, 4.VIII, N32).

ðï üòâ úå èó äò ïêï æå èò êë ìò ïá, óåÿ âå äòï, òè ìï õòì êâäå âï-ûò-

å þï ìïú ãó äòì õ èëþ æï, îï ìïú ÷âå íò øîë èï òà âï äòì ùò íåþì æï îë-

èåä ìïú àï âïæ ÷ï ó ñï îï ìï ôóû âå äò. åìïï ûâåä ðóþ äò úòì üóî æï

ìï èåú íò å îë äò üå îï üó îï øò õåä íï ùå îå þòì øå ìï õåþ úíë þå þòì èë-

ûò å þï, ïé íóì õ âï æï æï èó øï âå þï, êåîûëæ êò — XIX ì-òì ðîå ìòì êë-

æò êë äëã-ïî áå ëã îï ôòì àâï äòà ùï êòà õ âï æï ãï ï íï äò çå þï.

ðîå ìòì ìï çë ãï æë åþ îò âò èò ìò òì õïç ãïì èï çåæ èå üòï. òãò ïîòì

ìï ñë âåä àïë ãï íïà äå þòì þåî êå üò, îë èåä èïú ìï áïî à âå äë øò

åîëâ íó äò ôóí á úò ïú òü âòî àï æï ãï ò àï âò ìï. åì óðò îï üå ìïæ ùïî-

ìóä àïí æï èë êò æå þó äå þï øò ãï èë ò õï üï. òì üë îòï ðë äò üò êó îïæ

æï ûï þó äò ìï çë ãï æë å þòì ìïä þó íïæ æï åüï äë íïæ òá úï, îòì ãï èëú

ðîå ìïì ïî áå ë äë ãò ó îò òí üå îå ìå þòì ãï èëâ äå íòì ìüò èó äò èò å úï.

èòì ôóî ú äåþ çå æîë æïæ îë ãïî æï ìóä æéå àï þåâ îò èåü ñ âå äò

õïüò ïéòþåÿæï æï þóíåþîòâòï, îëè ïè ìïõòì êëîåìðëíæåíúòåþøò

úíë þå þò ãçïæïãçï ùå îò äë þò àò ûåã äå þòì àï ë þï çåú ãâõâæåþï.

XIX ì-òì ðîå ìòì èï ìï äï àï ãï èëù â äòä âò ìï æï øåì ùïâ äòì èåú-

íò å îó äò èíòø â íå äë þï èêâäåâ îåþ èï ïæ îå âå øå íòø íåì æï ïéò ï îåì.

ïèòì æïì üó îòï òâï íå öï âï õòø âò äò ìï æï ïêï êò øï íò ûòì òíò úò ï üò âï

áïî àó äò þòþ äò ëã îï ôò òì ãïí õ îòà, îï ìïú áâå èëà øå âå õå þòà. ïè-

öå îïæ ãï âòõ ìå íåþà ìïî ãòì úï òø âò äòì ìòü ñ âåþì, 38 ùäòì ùò íïà

àáèóäì: „óí æï ïéò íòø íëì, îëè ïè ã âï îò úíë þå þòà, ûò å þå þò àï æï

10

ìï òí üå îå ìë èï ìï äå þòà ìïâ ìåï èå-19 ìï ó êó íòì ðå îò ë æó äò ðîå ìï.

èï àò øåì ùïâ äï æï ìï þë äëë ãï øòô î âï óåÿ âå äïæ ìï ñó îïæ éå þë

øå æå ãåþì èëã â úåèì øåè æ ãëè êâäå âï-ûò å þï øò“ (141:19)1 åì ìòü ñ âå þò

âåô õòì ü ñï ëì íòì õåä íï ùåî àï øåì ùïâ äòì ðîë úåì øò ùïî èë òà á âï,

èïã îïè èïà ãïí èï çë ãï æå þå äò øò íï ïî ìò ïõ äïâì æï èòã âï íòø íå þì

ûâå äò ðå îò ë æò êòì îëä çå òì üë îòï-ôò äë äë ãò ò ìï æï, øå òû äå þï

òà á âïì, êóä üó îòì íå þòì èò å îò æïî ãòì ùò íï øå.

ðîå ìï òí ôëî èï úò åþì ûò îò àï æïæ èï ìëþ îò âò èêòà õ âå äò ìïà-

âòì ïè çï æåþì. ïìå àò èêòà õ âå äò êò, îë ãëîú ùå ìò, ïêï æå èò ó îò

ìüï üò å þò ìïà âòì èë óè çï æå þå äòï. èïì, åô îåè èúò îòì ìòü ñ âå þòà

îëè âàáâïà, „äò üë íë þò ìï“ æï „ìò ÷ ÷ë å þò ìï“ ãï èë ìÿòî æå þï îûå

æï èõï äò, ùñäòà ãïí çï âå þó äò éâò íë. åì ôïá üò, çëã øåè à õ âå âï-

øò, ðóþ äò úòì ü àï ãïí úíë þò åî ìï àó áâåú íë þò åî êëè ð îë èò ìåþì

èë òà õëâì, îïú ãïâ äå íïì ïõ æåíì êë îåì ðëí æåí úò å þòì èåú íò å îóä

æë íå ìï æï ïç îëâ íå þòì ìüòä çåú. òìò íò, íåþ ìòà àó óíåþ äò åà,

âïä æå þó äò ïîò ïí, èêòà õ âå äå þòì ãå èëâ íå þòì ãïà âï äòì ùò íå þòà

ùå îëí. åì èå üïæ îå ãï çå àòì èò ìï èïî àòà òà á èòì, îïæ ãïí ãï çå àò

ýóî íïä çå óô îë èï ìëþ îò âòï æï èå üò ãï èïâ äë þï ïáâì òá, ìï æïú

êòà õ âò ìï æï øå èåú íå þòì êóä üó îï èë ò êëÿ äåþì. ïìå èìöå äëþ æ-

íåí ãï ìó äò ìï ó êó íòì 60-òï íò ùäå þòì áïî à âå äò òí üå äò ãåí üå þò

æï ìï çë ãï æë å þòì ôïî àë ôå íåþ àïí èò ìïì â äå äïæ ãï çåàì ïè öë-

þò íåþ æ íåí (44:9).

èï ìï äòì ìï õåä æï õå äëæ øåæ ãå íï, îò ãò àò èêòà õ âå äå þòì æï òí-

üå îå ìå þò ìï æï èò çòæ âòì ýò íò, ìïà á èå äòì ñâå äï çå èëè õòþ ä âå äò,

çëã öåî ìåí ìï úò ó îò èõï îòì ùòí ùï èë ùå âòì ìóî âò äò íò øïí æëþ äò-

âòï XIX ì-òì áïî àó äò ðîå ìòì à âò ìïú, ãïí ìï êóà îå þòà — ãï çå àå-

þòì à âòì. ïá, îë æå ìïú ìïá èå ìòû âå äå àï èòê â äå âï ìï àó ãïí õòä âïì

åõå þï, óèå üåì øåè à õ âå âï øò ïæ ãò äò ïáâì çå æï ðò îó äë þïì, üñó-

1 ìáë äò ë øò ùïî èë âïæ ãåíà øå íòø â íåþì æï „æîë å þòì“ ìüï üò åþì.

11

ò äò ìï æï èïî à äòì åî à èï íåà øò ïé îå âïì, îòì ãï èëú èåú íò å îòì

æéòì ùåì îòã øò æãå þï èï àò ãïú õ îòä âï, ÿåø èï îò üò ìï æï èúæï îòì

ãïí úïä êå âå þï. åì êò ðîë ôå ìò ó äò êâäå âòì óíïîì èë òà õëâì.

ûâå äò ðóþ äò úòì üó îò æï ìï èåú íò å îë äò üå îï üó îòì ïé íòø-

íó äò èò çïí æï ìï õó äå þòà æï èó øï âå þòì ìï êòà õò ðòî âå äïæ õåä íï-

ùåî àï òí ì üò üóü øò æï òì âï. ïá 1984 ùåäì ÷ï èë ñï äòþ æï öãó ôò, îë-

èåä ìïú æï å âï äï îå âë äó úò ïè æåä ýóî íïä-ãï çå àåþ ìï æï ùòã íåþ-

øò õåä íï ùå îå þòì øå ìï õåþ úíë þå þòì ïé íóì õ âï æï, øåû äå þò ìï èåþî,

òæåí üò ôò êï úòï. æï ìï èó øï âåþ äïæ ãïæ èë èå úï ùò íï ùäåþ øò õåä íï-

ùåî àï òí ì üò üó üòì æïê âå àòà áïî àó äò ðîå ìò æïí ïèëê îå ôò äò èï-

ìï äï. åìïï: ýóî íï äå þò: „úòì êï îò“ (1852-1853, 1857-1875); „ìï áïî à-

âå äëì ìï ìó äò å îë èï õï îå þå äò“ (1864-1868); „òâå îòï“ (1877-1885);

„èùñåè ìò“ (1883-1910); „èë ïè þå“ (1894-1905); „èíï àë þò“ (1869-1872);

„èëã çï ó îò“ (1901-1904); ãï çå àå þò: „æîë å þï“ (1866-1885); „òâå îòï“

(1886-1906) æï „úíë þòì ôóî úå äò“ (1896-1906). èï ìï äï, àï þï õåþ çå

ùïî èëæ ãå íò äò, ìîó äò ïî ïé èë÷ í æï: òñë òè ìüï üò å þòì êëè ðåí æò-

ó èò, îëè äå þòú èõë äëæ õåä íï ùå îåþì åõå þï. æïã â ÿòî æï ñë âå äò

íëè îòì ãï æï ìòí ö âï, èï ìï äòì øåâ ìå þï æï æå üï äå þòì æï çóì üå þï.

ãï òî ê âï: øå ìïû äå þå äòï, ÷âåí à âòì ìï òí üå îå ìë úíë þï æï æïì üóî-

æåì òè ýïí îò ìï æï àå èï üò êòì ìüï üò ï øòú, ìï æïú, åî àò øå õåæ âòà,

èë ìï äëæ íå äò ïîïï. òæåí üò ôò êï úò òì ðîëþ äå èïè êò èï ìï äå þò-

ìïæ èò êîò üò êó äò èòæ ãë èï èë òà õë âï. ïè ôïá ü èï æéòì ùåì îòã øò

êë æò êë äë ãò óî-ïî áå ëã îï ôò ó äò êóà õòà àò àë å ó äò ðå îò ë æó-

äò ëî ãï íëì èë íëã îï ôò ó äïæ øåì ùïâ äòì ìï ÿò îë å þï æï ï ñå íï, miT

umetes, rom am TvalsazrisiT Cven winaSe erTob saintereso

suraTia gadaSlili: cnobebi xelnawerebis Sesaxeb mravladaa

warmodgenili rogorc „droebamdel”, e. i. 1866 wlamdel, ise

momdevno epoqis, gansakuTrebiT XIX-XX ss-is mijnis, qrTul da

saqarTveloSi gamomaval rusul periodikaSic.

12

ñó îïæ éå þï ðòî âåä îòã øò „æîë å þïè“ æï èòì èï èï ìï äåþ èï èò-

òá úòï. ïè ãï çå àòì èëé âï ùå ë þòì õï íïì æï åè à õ âï áïî àó äò õåä íï-

ùå îå þò ìï æï, çë ãï æïæ, ìòû âå äå àï øåì ùïâ äòì ãçï çå ãïî æïè üå õò

èë íïê âå àò — „áïî à âåä àï øë îòì ùå îï-êòà õ âòì ãï èïâ î úå äå þå äò

ìï çë ãï æë å þòì“ (áøùêãì) øåè ê îåþ äë þò àò êïè ðï íòï, îë èåä èïú ûâå-

äò ùå îò äë þò àò ûåã äå þò ìïà âòì ïõï äò úõëâ îå þï æï ï ìï ûòî ê â äï.

„æîë å þï“ ïè àâïä ìïç îò ìòà ëîò âå åðë áòì èë ùï èå æï èå ìï ò æóè-

äåï. òãò ïìï ÷ò íë åþì áïî àó äò õåä íï ùå îå þòì þåæì èïà çå èçîóí-

âå äò æï ùå ìå þó äå þòì øåá è íïè æåú æï øåá è íòì øåè æå ãïú æï, ïè æå-

íïæ, áïî àó äò ùòã íòì òì üë îò òì èêâäåâ îåþì ìï ñó îïæ éå þë èï ìï-

äåþì ìàï âï çëþì.

ìï êòà õòì òì üë îòï. ðå îò ë æò êïçå æïñ î æ íë þòà íå þòì èò å îò

êâäå âï-ûò å þòì ôóí æï èåí üòï ìüï üò å þòì þòþ äò ëã îï ôòï. ïè èò èïî-

àå þòà ðòî âå äò ìòü ñ âï ÷âåíì ìò íïè æ âò äå øò ðå üåî þóî ãòì áïî à-

âåä ìüó æåí ü àï ìï èåú íò å îë ùîåè àáâï. èòì èï ùåâ îåþ èï, ïêï êò øï-

íò ûòì òíò úò ï üò âò àï æï òâï íå öï âï õòø âò äòì õåä è û é âï íå äë þòà,

áïî àó äò ðå îò ë æò êò æïí (1910 ùäïè æå) ïèëê îò ôåì èï ìï äï æï

ãï ï íï ùò äåì æïî ãå þòì èò õåæ âòà. èïà èõë äëæ ðòî âå äò üë èòì ãï-

èëá âåñ íå þï èë ï õåî õåì 1916 ùåäì òë ìåþ ñòô øò ûòì îå æïá üë îë þòà

(113). åì ãï èë úå èï, åî àëþ ðï üòâ ìï úå èò øîë èï, ìîó äò ïîïï. „æîë-

å þòì“ èë íï úå èå þò òá èùò îï æïï.

áïî àó äò ðå îò ë æò êòì ïíï äò üò êó îò þòþ äò ëã îï ôò òì ãï èë úå èï

æï òù ñë 1940 ùäò æïí. æéåè æå ãï èë úå èó äòï: „áïî àó äò ãï çå àå þòì

ïíï äò üò êó îò þòþ äò ëã îï ôòï“ (åá â ìò üë èò) æï „áïî àó äò ýóî íï-

äå þò ìï æï êîå þó äå þòì ïíï äò üò êó îò þòþ äò ëã îï ôòï“ (ìï èò íïê âå-

àò) 1905 ùäïè æå.

„æîë å þòì“ èï ìï äï ùïî èëæ ãå íò äòï ãï çå àå þòì þòþ äò ëã îï ôò òì

èå ë îå üëè øò (àþ., 1952), ìï æïú úïä êå ðï îïã îï ôï æïï ãï èë ñë ôò-

äò ìüï üò å þò õåä íï ùå îå þòì øå ìï õåþ (ãâ. 42-45), ìóä — 39 ìüï üòï.

13

åì ìë äò æó îò øîë èïï æï ãçïè ê â äå âò, îïú ãïí ì âå íå þóä àï èïî èï-

ÿï âï îò ï íòì æïè ìï õó îå þïæ òà â äå þï, èïã îïè õåä íï ùå îå þòì øå ìï õåþ

ñâå äï úíë þï êëí úåí ü îò îå þó äò ïîïï. èò çå çò íï àå äòï: ïè ã âï îò

úíë þå þò õøò îïæ ÷ïî àó äòï ìóä ìõâï àå èï üò êòì (èõï îåà è úëæ íå-

ë þï, õå äëâ íå þï æï ï.ø.) ìüï üò åþ ìï àó êë îåì ðëí æåí úò åþ øò. ïèòì

ãï èë æïã â ÿòî æï ãï çå àòì èàå äò êëè ð äåá üòì æï èó øï âå þï (ñâå äï

íë èå îò øå èëî ÷å íò äò ïîïï. 11:7). æï æïì üóî æï þåâ îïæ èå üò (200-

èæå) òí ôëî èï úòï, âòæ îå çå èë èò àò àå þóä ðï îïã îïô øòï.

æò æò õï íòï, îïú XIX ì-òì ðîå ìï áïî à âå äë äë ãò òì ñó îïæ éå þïì

òá úåâì. èò ìò èë íï úå èå þò úïä êå ó äò ìï êòà õå þòì êâäå âòì æîëì,

çëã öåî, ãïà âï äòì ùò íå þó äò úïï. åãå âå òà á èòì êë æò êë äë ãò ó îò

æï, çë ãï æïæ, ïî áå ëã îï ôò ó äò øò íï ïî ìòì ìüï üò åþ çåú, îë èåä àï

æï èëù èå þïì, àå èï üò êòì øå ìï þï èò ìïæ, ïî ú àó òø âò ï àïæ âõâæå þòà

ûâå äò áïî àó äò ôò äë äë ãò ò ìï àó òì üë îò ëã îï ôò òì óþ íåþ çå,

èå üïæ îå —äå âïí èå íïþ æòì èë íëã îï ôò ï øò „ûâå äò áïî àó äò èùåî-

äë þòì êå îå þò“ (ëîò üë èò). ïìå âå — ìë äë èëí ñó þï íå òø âò äòì,

ìïî ãòì úï òø âò äòì, ãò âò èò áï ûò ìï àó ãó îïè øï îï ûòì øîë èåþ øò,

îëè äå þòú èåü ùò äïæ âåô õòì ü ñï ëì íòì ðîëþ äå èï üò êïì èë ò úïâì.

õåä íï ùåî à è úëæ íå ë þòì êóàõòà ÷âå íò ðå îò ë æò êòì ïîú åî àò

ëî ãï íë ãïí õò äó äò ïîïï. ïè èõîòâ ãï èë íïê äò ìòï, æï òìòú íï ùò-

äëþ îòâ, ýóî íï äò „úòì êï îò“. ûâå äò áïî àó äò èùåî äë þòì ûåã ä-

àï èò ìå ó äò ðóþ äò êï úò å þò øå òì ùïâ äï äó ò çï ÿóè þó îò ûåè (179) æï

ãï èë ïî ê âòï èï àò æåæ íå þòì ìï êòà õò, èïã îïè åì øîë èï óô îë äò-

üå îï üó îïà è úëæ íå ë þòì ìôå îëì ãï íå êóà â íå þï. êë æò êë äë ãò-

óî-ïî áå ëã îï ôò ó äò èï ìï äå þò àó èë íï úå èå þò, æï æïì üó îå þó äò

ìõâï æïì õ âï ìüï üò ï øò, ïáïú ñó îïæ éå þòì èòé èïï æïî ÷å íò äò.

ïèæåíïæ, ùòíïèæåþïîå øîë èï ûâå äò ðå îò ë æò êòì ïè ðîë ôò äòà

ãï èëê â äå âòì ðòî âå äò úæïï.

øå æå ãå þò, ìò ïõ äå æï ðåî ì ðåá üò âå þò. úíë þå þò, îïú õåä íï ùåî-

14

àï òí ì üò üó üòì öãóô èï (òõ. çåèëà, ãâ. 3) ãï èë ïâ äò íï, ãï æï üï íò-

äòï þï îï àåþ çå æï øåæ ãå íò äòï êï üï äë ãå þò: ïí þï íó îò ï) òæåí üò-

ôò úò îå þóä àï æï þ) ïîï ò æåí üò ôò úò îå þóä àï æï ìï ûò åþ äå þò: 1.

èôäë þåä àï; 2.øåè ùòî âåä àï; 3. æï úó äë þòì ðóí á ü àï; 4. æï èó øï-

âå þó äò ìüï üò å þòì æï ùòã íå þòì.

îïæ ãïí èë íëã îï ôò ó äïæ öåî öå îë þòà èõë äëæ „æîë å þïï“

øå ì ùïâ äò äò æï æï èó øï âå þó äò, ïè åüïð çå èò ìå ó äò þï îï àå þò ìï-

åî àë êï üï äë ãò æïí ãï èëâ ñï âòà æï ùïî èë âïæ ãåíà èë úå èó äò ãï-

èëê â äå âòì æï íïî àïæ, îë èåä ìïú åùë æå þï „æîë å þò ì õåä íï ùåî-

àï êï üï äë ãò“. çë ãò åîà úíë þïì, îë èåä èïú èùò îò øò íï ïî ìòì ãï-

èë ÷âå íò øîë èòì êâäå âòà íï ùòä øò ïæ ãò äò âåî ðë âï, èêòà õ âå äò

òõòäïâì ïè êï üï äëã øò.

„æîë å þò ì“ èïìïäïàï ìïôóûâåäçå 374 þï îï àò øåòâìë, å.ò.

èëûòåþóä òáíï úíëþï ïèæåíòâå õåäíïùåîòì, ïíæï õåäíïùåîàï

êëäåáúòòì øåìïõåþ. èïà ãïí öåî öå îë þòà 221-òì òæåí üò ôò êï-

úòï èë õåî õ æï. ìïâïîïóæëï, îëè ìïèëèïâäë êâäåâòì øåæåãïæ

òæåíüòôòúòîåþóäò õåäíïùåîåþòì îòúõâò ãïòçîæåþï. àò àë-

å ó äò þï îï àò ïèï àó òè æëçòà øå ò úïâì ãïîêâåóä òí ôëî èï úò ïì

õåä íï ùå îòì ïí õåä íï ùå îå þòì êë äåá úò òì (êë æåá ìå þòì, ãîïã íò äå-

þòì, ìï þó àå þòì) èòê â äå âï çå, ãï èëâ äå íï çå, æï úó äë þï çå, øå ùòî-

âï çå, øå èïæ ãåí äë þï çå, ïí æåîû-èò íï ùå îåþ çå, àïâ ãï æï ìï âïä çå.

æîëåþïøò ïáï-òá èëúåèóäòï õåäíïùåîàï ïé ùå îò äë þï ïí ïé ùå îòì

úæï, îïú øåìïþïèòì þïîïàøò æï, úõïæòï, êïüïäëãøòú ïòìïõï.

åì úíë þå þò èåü ùò äïæ þóí æë âï íòï, èïã îïè èï àò, îë ãëîú ðòî-

âå äï æò òí ôëî èï úò å þòì, ïíï äò çò èåú íò å îå þïì þåâî ìò ïõ äåì

ìàïâïçëþì. òâ ìå þï ÷âå íò úëæ íï òè õåä íï ùå îåþ çå, îëè äå þòú ïé-

íóì õó äòï æï êâäå âòì ëþò åá üïæ áúå ó äò; ôïî àëâ æå þï ïè ìôå îë-

øò èõåæ âå äë þòì âå äò, îïæ ãïí ïá òì íóì õå þòú øå èë æòì, îë èåä àï

øå ìï õåþ ïîï ôå îò âò úë æòà; òî ê âå âï èòè ê â äåâ àï, èôäë þåä àï æï

15

øåè ùòî âåä àï ïõï äò ìï õå äå þò, ïæ îòí æå äò æï úó äë þòì ïæ ãò äå þò;

õåî õ æå þï ìï èåú íò å îë, ìï èëã çï ó îë æï èå èó ï îóä äò üå îï üó îï-

øò æï ôòá ìò îå þó äò çë ãò åî àò ôïá üòì øå èëù èå þï æï æï çóì üå þï;

ïèï àó òè êë æåá ìòì øåæ ãå íò äë þï çå ïæ îòí æå äò úíë þå þòì øå öå-

îå þï ïè ýï èòí æåä âò àï îå þïì àïí, îòì øå æå ãï æïú çëã öåî ìï õå çåï

ìõâï ë þï; øå ìïû äå þå äò õæå þï çë ãò åî àò ïíë íò èó îò ìüï üò òì —

èë ùò íï âò ìï àó òí ôëî èï úò òì — ïü îò þó úòï, ôìåâ æë íò èå þò ìï àó

ôìåâ æë ò íò úò ï äå þòì ãïõ ì íï, ïí æï ïè èòç íòà ïõï äò ïî ãó èåí üå þòì

ùï èë ñå íå þï æï, îïú èàï âï îòï, òê âå àå þï ðåî ì ðåá üò âï ãï ó ÷ò íï îå-

þó äò àó æï êïî ãó äïæ èò÷íåóäò íóì õå þòì ûò å þò ìï æï ðëâ íò ìï ûâå-

äò èë íï úå èå þòì êâïä æïê âïä.

ïìå îëè, ûâåä èï ìï äåþ çå æïñ î æ íë þòà êë æò êë äë ãò óî-ïî áå-

ëã îï ôò ó äò êâäå âï-ûò å þï ïâ ìåþì æï ïè æòæ îåþì áïî àó äò æï ìï-

áïî à âå äë øò æï úó äò ïîïáïîàóä å íë âï íò õåä íï ùå îåþòì „ïé ùå îò-

äë þåþì“, îë èåä àï æò æò íï ùò äò ãï èë úå èó äòï, íï ùò äò — ìïì üïè-

þëæ ãïè çï æå þó äò. ìò ïõ äå íò, îïú „æîë å þòì“ èï ìï äï àï øåû äå þòì-

ã âïî èï ïíï äòç èï ùïî èë ï ÷ò íï, ïìïõóäòï ÷âå íò øîë èòì ìïàïíïæë

ðï îïã îï ôåþ øò, æïì ê â íòà íï ùòä ìï æï æï íïî à øò (êï üï äëã øò).

ûâåä ðóþ äò úòì üóî æï, ïîú àó òø âò ï àïæ, ìï èåú íò å îë äò-

üå îï üó îï øò ùïîèëæãåíòäò êëæòêëäëãòóî-ïîáåëãîïôòóäò

èïìïäåþò ëþò åá üó îò àó ìó þò åá üó îò èò çå çå þòì ãï èë ìò íïè æ âò-

äåì ñë âåä à âòì âåî øååìïü ñ âò ìå þï, îïú èúæï îò æïì ê â íå þòì ìï-

ôóû âå äò õæå þï æï ìï çë ãï æë å þï øåú æë èï øò øå¸ ñïâì (ïèòì æïì üó-

îïæ „ìâï íå àòì ìóä àï èï üò ï íå çå“ ðòî âå äò úíë þòì ãïõ ìå íå þïú òê-

èï îåþì). åìïï óè àïâ îå ìò èò çå çò òèò ìï, îëè ïéíòøíóäò êïüåãëîòòì

òí ôëî èï úò å þò ìï ÿò îë åþì ðîë ôå ìò óä ïíï äòç ì æï êâï äò ôò êï úò-

ïì ãï ó ãåþ îë þï àï àï âò æïí ïúò äå þò ìï æï îò ãò àò èêòà õ âå äå þòì

æïê âï äò ï íå þòì èë üò âòà.

16

ÀÏ ÂÒ 1

„ÆÎË Å ÞÏ“ ÕÅÄ ÍÏ ÙÅ ÎÅ ÞÒÌ ØÅÊ ÎÅ ÞÒ ÌÏÆÏ ØÅÌ ÙÏÂ ÄÒÌ ÌÏÈ ÌÏ ÕÓÎ ØÒ

1.1 ÊÓÄ ÜÓ ÎÓÄ-ÌÏ ÃÏÍ ÈÏ ÍÏÀ ÄÅÞ ÄË ÐË ÇÒ ÚÒÏ

áïî àó äò ýóî íï äòì üò êòì òì üë îò ï øò „æîë å þòì“ ïæ ãò äò, ðîë-

ôò äò æï îë äò ãïî ê âå ó äòï (15:263-282;44). òãò ùïî èëã âòæ ãå þï

ìï ñë âåä àïë æï ôïî àë ðîë ôò äòì ëî ãï íëæ, îë èå äòú úõîï èå-

üò ùäòì èïí ûòä çå (1866, 4,III—1885, 14.X) åõ èò ï íå þëæï ìï çë ãï æë-

å þòì ìó äò åî ìï àó ðîïá üò êóä òí üå îå ìåþì. „æîë å þï“, ïé íòø íïâì

ïäåá ìïí æ îå êï äïí æï ûå, „òñë ðòî âå äò åâ îë ðó äò õï ìò ï àòì ãï çå-

àò áïî àóä åíï çå, îë èåä ìïú ãïî ê âå ó äò ðë äò üò êó îò èìëô ä è-

õåæ âå äë þï ïõï ìò ï àåþ æï æï îë èå äòú ïõï äò àï ë þòì æå èëê îï üò-

óä èòì ù îï ôå þåþì åè ìï õó îå þë æï“ (44: 11).

„æîë å þïè“ îàó äò æï ùò íï ïé è æå ãë þå þòà ìïâ ìå ãçï ãïí â äë.

úåí çó îòì ùíå õò èûò èå üâòî àïæ æï ïî ìå þòì æéò æïí âå ïù âï, îï èïú

òè ì õ âåî ð äï êò æåú àï âò ìó ôï äò ïç îëâ íå þò ìï æï èïî à ä è õò äå-

þòì ãï èë (øæî. ãâ. 119). ïèòì èò ó õå æï âïæ òãò ðòî íïà äïæ åè ìï õó-

îï åîëâ íóä òæå ï äåþì, îëè äòì øå èïæ ãå íå äò íï ùò äò èë áï äï áå àï

ãï íïà äå þòì æë íòì ïèïé äå þï ãïõ ä æïà.

ãï çåà èï õó àò îå æïá üë îò ãï èë òú âï äï: ãò ëî ãò ùå îå àå äò

(1866-1869), ìåî ãåò èåì õò (1869-1873 æï 1874-1883), êò îò äå äëî-

à áò ôï íò ûå (1873, 8.X — 1874, 3.X), òäòï ÿïâ ÿï âï ûå (ì.èåì õ àïí åî-

àïæ) (1880-1882) æï òâï íå èï ÷ï þå äò (1883-1885), èïã îïè òæå ó îò

èò èïî àó äå þï, èìëô ä è õåæ âå äë þï æï ýóî íï äòì üó îò ðîòí úò ðå-

þò ïî ãï èë óú â äòï (15:276;44:19). èï ãòì ü îï äóî õïçì — ìï çë ãï-

æë åþ îòâ-ðë äò üò êóî æï ìï äò üå îï üó îë èò ìò ïì — òãò óõï èåþ æï

17

èåú íò å îóä àå èï üò êïì; åùå ë æï ìõâï æïì õ âï êóä üó îë äë ãò ó îò

æïî ãòì ðë ðó äï îò çï úò ïì; ïõåî õåþ æï òì üë îò óä-ôò äë äë ãò ó îò

ìï êòà õå þòì æïì èïì æï ïíï äòçì, îïæ ãïí ãïú íë þò å îå þó äò ¸áëí æï

ùò íï ðïî àï èåè ê âòæ îå ë þòì øåì ùïâ äòì èíòø â íå äë þï æéå âïí æå äë-

þòì ãï óè öë þå ìå þò ìïà âòì æï ïè ãçï çå èï ìëþ îò âò þåÿ æ âò àò ìòü ñ-

âòì èò ìòï. „æîë å þï“ èò å ìïä èï áïî à âåä àï øë îòì ùå îï-êòà õ âòì ãï-

èïâ î úå äå þå äò ìï çë ãï æë å þòì þòþ äò ë àå êòì ãïè æòæ îå þòì ôïáüì

æï ãï èëà á âï òèå æò: „...òá íå þï èëê äå æîë øò åì ùòãíà-ìï úï âò øå-

òá è íåì òèòì àï íï æï ùå ìå þó äå þïæ, ìï æïú àï èï èïæ øåã âåû äëì óú-

õë-áâåñ íåä àï øåñ âï íï æï àáèï: ÷âåí èëâ äåà êò æòà-êò æåè æå ÷âå íò

þó íå þòà-øåè êó äò áâå ñï íï, ïî æï âïã æåà ãï íó÷ õ îå êå äò ïîú åî àò

ìïõ äò, ïîú åî àò êóà õå, ìï æïú êò øå ìï íòø íï âò îïè ãâå ãó äå þë æï

æï ïá øåâ ê îò þåà ñë âå äò âå, îò àïú âï èï ñëþà æï îï ìïú øå óû äò ïí

èë¸ ôò íëì èúò îå æòú ïîòì ìõò âò ÷âåíì èîï âïä-üïí öóäì òì üë îò-

ïì“ (1884, 19.VIII, N 180).

åì ìòü ñ âå þò, ùïî èëæ ãå íò äò èë ùò íï âå øò, îë èå äòú, øå ìïû äå þå-

äòï, åêóà â íòì îå æïá üëîì — òâï íå èï ÷ï þåäì, ãï çå àòì ðë çò úò ïì

ãï èë õï üïâì æï ãó äòì õ èëþì éâïùäì ûâå äò ùå îò äë þò àò ûåã äå þòì

ãï èëâ äå íò ìïà âòì. ìï ï èò ìë êïè ðï íòï, øå òû äå þï àï èï èïæ òà á âïì, ìï-

áïî à âå äë øò „æîë å þïè“ ùï èë òù ñë, îïú, âôòá îëþà, ÷âå íò èï ìï äå-

þò àïú æï æïì üóî æå þï.

àå èå þò ìï æï ìï êòà õå þòì íï ùò äò, îë èå äòú èåú íò å îå þòì îòã

óþ ïíì øå å õå þï æï îïú „æîë å þï øò“ ïò ìï õï, ÷âåíì ìï èåú íò å îë äò-

üå îï üó îï øò æï èó øï âå þó äòï (æï âò èëù èåþà çë ãò åîàì) (37;172-

175;183). óê âå ïé â íòø íåà, îëè ïèï àó òè ìïã íò ìï æï ðîëþ äå èòì

èêâäåâ îåþì òá ùïî èëæ ãå íò äò êë æò êë äë ãò óî-ïî áå ëã îï ôò ó äò

òí ôëî èï úò å þòú ïáâà ãïà âï äòì ùò íå þó äò, èïã îïè åì úïä êå ó äò

øåè à õ âå âå þòï æï òáïú êò þåâ îò ðòî âåä õï îòì õë âï íò èï ìï äï øå óè-

÷ íå âå äòï. öå îïú ïî èëê äå þòï ïá üó ï äë þï ðîëô. òë ìåþ þëú âï ûòì

18

ìòü ñ âåþì: „æîë å þòì“ èë íëã îï ôò ó äò øåì ùïâ äï èë èïâ äòì ìïá èåï,

ìïá èå ìïê èï ëæ îàó äò, èïã îïè ãï æï ó æå þå äò. ïèïì àïí, ûíå äòï åî-

àò ïæï èò ï íòì èò åî ñâå äï òè ìï êòà õòì ìîóä ñë ôò äò ãï øó áå þï, îë-

èå äòú „æîë å þïì“ æï ó ñå íå þòï, àó ãï æï óÿ îòï àï âò ìò ïî ìå þë þòì

èïí ûòä çå, îïæ ãïí åì ìï êòà õå þò èåú íò å îå þòì ìõâï æïì õ âï ìôå îëì

åõå þò ïí“ (15:282).

1.2 ÈË Ï ÈÏ ÃÅ ÍÒ ÆÏ ÈÊÂÄÅÂ ÎÅ ÞÒ

áïî à ó äò õåä íï ùå îå þòì ìïè ìï õóî øò „æîë å þòì“ ñâå äï àï íïè-

ø îë èå äò òæ ãï, îïú îå æïá üë îå þòì éòî ìå þïæ óí æï ÷ï òà âï äëì.

æïê âòî âå þï úõïæ ñëôì, îëè ïî áå ë äë ãò óî-êë æò êë äë ãò ó îò

ðîëþ äå èå þò ìïæ èò ãï çå àòì æï èë êò æå þó äå þï çå õåä è û é âï íåä àï

úâï äå þï æë þï ãïâ äå íïì ïî ïõ æåí æï æï àï íï þï îò ìòõ øò îòà áâåñ-

í æå þë æï úíë þå þò ûâå äò ùå îò äë þò àò ûåã äå þòì èòê â äå âòì, øåì-

ùïâ äò ìï àó ðóþ äò êï úò òì øå ìï õåþ. úíë þò äòï ïè æïî ã øò ãò ëî ãò

ùå îåà äòì ìï ãï èëè úåè äë-êë äåá úò ë íå îó äò ìïá èò ï íë þï (òõ. ãâ.

35). ïã îåà âå — èòìò ïî áå ëã îï ôò ó äò øîë èå þò (71:222 æï ø.). ðå îò-

ë æò êòì èï ìï äå þòì èïà àïí øå öå îå þï, âôòá îëþà, ìï òí üå îå ìë æå-

üï äåþì ãï èë ïâ äåíì, èïã îïè åì úïä êå àå èïï. òäòï ÿïâ ÿï âï ûòì, îë-

ãëîú êë äåá úò ë íåî òìï æï øåè ùòî âåä òì øåìïõåþ èëè æåâ íë àïâ øò

âòìïóþîåþà. ãçï æïã çï ìåî ãåò èåì õòì æïè ìï õó îå þïú ãï èë òê âå àå-

þï. ïîú êò îò äå äëî à áò ôï íò ûò ìï æï òâï íå èï ÷ïþ äòì ìòû âå äå àïæ-

èò òí üå îå ìå þò òù âåâì åÿâì. ðòî âå äò ìï ãïí óè æòæ îå ìò þòþ äò ë àå êï

æï ìï ïî áò âë ôëí æò øå èëã âå íï õï (63:5-6). îïú øå å õå þï èå ë îåì, èï-

÷ï þåäì, — òãò ìòñ î èå øò âå åçò ï îï ìï åê äå ìòë-äò üóî ãò êóä ðîïá-

üò êïì, ìïé â àë ùå îò äòì êòà õ âòì üîï æò úò ïì æï áïî àó äò ìòü ñ-

âòì èïæäì. (163:19-21,27). èï ÷ï þåä àï ùòã í ìï úï âò ìå ó äòï S 1211

(ì-ì ëî þå äò ï íò, äåá ìò êë íò, XVIII-XIX), îë èå äòú, îë ãëîú òî ê-

19

âå âï „òâå îò òì“ åîà êë îåì ðëí æåí úò ï çå æïñ î æ íë þòà (1889, 16.VI,

N124), òâï íå èï ÷ï þåäì øå ó ùò îïâì.

„æîë å þòì“ ëôò úò ï äó îò àó øüïü ãï îå øå àï íïè ø îëè äå þò æïí,

îëè äåþ èïú õåä íï ùå îå þòì ûò å þò ìï æï êâäå âòì ïì ðï îåç çå ìòü ñ-

âï àáâåì, ðòî âåä îòã øò ïêï êò ùå îå àåäì, æò èòü îò þïá îï ûåì, ðåü îå

óèò êïø âòäì, ðë äò åâ á üëì êïî þå äïø âòäì, èë ìå öï íïø âòäì, èò õå òä

ìï þò íòíì, ïäåá ìïí æ îå ñïç þåã ìï æï, êò æåâ, îïè æå íò èå ïâ üëîì âòõ-

ìå íåþà. àò àë å ó äòì êëí ê îå üóäò éâïù ä ò ãï èëê â äå âòì ìõâï æïì õ âï

èë íïê âåà øò ïéòíòøíåþï. ïá øå æï îå þòà âîúäïæ ëîò èêâäåâ îò ìï æï

èë ï èï ãòì æïè ìï õó îå þòì ùïî èë ÷å íïì âúæòà, îïæ ãïí èï àò øå èëá èå æå-

þòì åì ïì ðåá üò ìîóä ñë ôò äïæ „æîë å þòì“ ôóî ú äåþ çå ãï èë òê âå àï.

çï áï îòï ÿò ÿò íï ûå (1854-1931) ïæ îò æïí âå øå óæ ãï þó êò íòìü-êë-

äåá úò ë íå îòì ìïá èåì; ãï åú íë ìõâï æïì õ âï ùòã í à ìï úïâ ìï æï êï üï-

äëãì; øåê îò þï úíë þå þò áïî àó äò èùåî äë þòì íò èó øåþ çå æï øåá è-

íï õåä íï ùåî àï ôëí æò (6:337;67:134-138;105:33).

óæï âëï ç.ÿò ÿò íï ûòì èò åî 1878 æï 1880 ùäåþ øò æïïî ìå þó-

äò ùòã íòì èï éï çò å þòì èíòø â íå äë þï áïî àó äò êóä üó îòì ùò íï øå

(24:152;38:262-263). èïà èï èå ðïü îë íåè ôå õòà øå èë ò ï îï ìï áïî à âå-

äë æï àï âò èë ó ñï îï ìõâï æïì õ âï êóà õå øò ãï ôïí üóä íóì õåþì. èïí

áøùêãì-ì æï óà èë 170 õåä íï ùå îò ùòã íò („æîë å þï“, 1881, 26.II, N42);

îó ìå àòì V ïî áå ë äë ãò ó îò ñîò äë þò ìïà âòì æï ãåã èòä ãï èë ôå íï-

çå ùïî ìïæ ãå íïæ èë ò ûòï îïè æå íò èå õåä íï ùå îò (òõ. ãâ. 40) æï øå èëã-

âò íï õï úíë þå þò òø âò ï àò íóì õå þòì øå ìï õåþ.

ïó úò äå þå äòï ãï âòà âï äòì ùò íëà: ç.ÿò ÿò íï ûòì øîë èå þò èë ò-

úïâì ôïí üï çò ò ìï æï ìò íïè æ âò äòì íï çïâì. ïèò üë èïú „èï àò õåä øò

ïéå þï øå ìïû äå þå äòï èõë äëæ ðîòí úò ðó äò ùò íïì ùï îò óí æëþ äë-

þòà èïà æï èò“ (49:22-23).

ïè èò àò àå þòì êâï äë þï çå ùïî èë å þóä èï ïíï äòç èï, — èïî à äòì

20

üñó ò äò ìï ãïí ãïú õ îòä âïè æï ç.ÿò ÿò íï ûòì ùñï îë å þòì æïæ ãå íòì

èúæå äë þïè, ïõï äò ôïá üå þò ãï èë ïâ äò íï çë ãò åî àò ûåã äòì àïâ ãï-

æï ìïâ äòì, ïí æï ãï èë úå èòì òì üë îò ò æïí.

ç.ÿò ÿò íï ûòì ðòî âå äò ðóþ äò êï úòï, ÷âå íò æïê âòî âå þòà, ïîòì „ìòï

ûâå äò áïî àó äò ùòã íå þò ìï“, îò àïú ùïî èë ï ÷ò íï ìï êó àï îò þòþ äò ë-

àå êòì ûâåä ùòã í àï ôëí æò (òõ. áâåè.). ïè ôëí æ çå çîóí âï èïì ïî áå ëã-

îï ôò óä ìïá èò ï íë þïì øàï ï ãë íåþ æï, îòì ãï èëú æòæ ûïä òí ôëî èï úò-

ïì èë ó ñï îï àï âò.

àþò äòì øò ùòã íòà âïÿ îë þòì úåí ü îò, ãïæ èë úå èòì àï íïõ èïæ, ìò-

ë íòì ãïì ù â îòâ ñë ôò äï (XVIII ì.) (24:149-150). ïè ãïæ èë úå èòì ðòî âåä

÷ïè ùå îïæ óí æï èò âò÷ íò ëà ç.ÿò ÿò íï ûå. èõåæ âå äë þï øò ãâïáâì èò ìò òí-

ôëî èï úòï âïõ üïíã VI-òì „õåä íï ùåî àï ìï úï âòì“ øå ìï õåþ2. èå ôåì ìï-

àï íï æë þîûï íå þï æï ó þåÿ æïâì æï ãï óâ î úå äå þòï. èïî àï äòï, ïè ã âï îò

ìï úï âòì ïî ìå þë þï öåî öå îë þòà ïî æïì üóî æå þï æï ïîú þîûï íå þòì

üåá ì üòï èòê â äå ó äò, èïã îïè ç.ÿò ÿò íï ûòì úíë þå þò êï àë äò êå èò ìò ë-

íåî àï, „âòí èå ïèò äïõ âï îò ìï“ àó èóõ îïí þï üë íòì, ãï ò ëç îåá üë îò ìï

æï ïí üëí èå ë îòì èò åî õìå íå þó äò þòþ äò ë àå êò æïí ûâòî ôï ìò ùòã íå-

þòì ãï üï íòì øå ìï õåþ óàó ëæ øå å ìï þï èå þï ìò íïè æ âò äåì (øæî. 72:46-

47,49-51).

ïí ãï îòø ãï ìï ùå âòï ç.ÿò ÿò íï ûòì úíë þå þò õåä íï ùå îå þòì èôäë-

þå äåþçå, êë äåá úò ë íå îåþ ìï æï èë ï èï ãå åþ çå. åìå íòï: 1. òï ìå ÷ó þò-

íë âò (æ. ÷ó þò íïø âò äòì þò ûï); 2. ïæ îò ï íë âò (àþò äò ìòì þåî û íå þòì

åê äå ìò òì èéâæå äò) æï èò ìò øâò äò; 3. æï âòà îåá üë îò æï 4. èò ìò

þòþ äò ë àå êòì èåè ê âòæ îå ìôò îò æëí èåì õò å âò; 5. ð.òë ìå äò ï íò; 6.

ã.÷ò áë âï íò (àþò äò ìòì êå àòä øë þòä àï ìïì ùïâ äåþ äòì èèïî à âå äò);

7. ãï ò ëç îåá üë îò; 8. ëî þå äò ï íå þò; 9. èóõ îïí þï üë íòø âò äå þò; 10.

àïî õ íòø âò äå þò; 11. ïä.ùó äó êò ûå; 12. í.ü. æï æò ï íò; 13. ò.ÿïâ ÿï âï ûå;

2 ç. èàïù èòí æå äò, èåà â îï èå üå ìï ó êó íòì èùòã íëþ îë þï ìï áïî à âå äë øò, „æîë å þï“, 1878, 9.VI, N 111; 10.VI, N 112.

21

14. øï äò êïø âò äò3. ïã îåà âå, ìó îï èå äò ëî öë íò êò ûå å þò („æîë å þï”,

1882, 20.VIII, N 174); ìëô. ùï äïì ñó îå äò öë îïø âò äå þò („æîë å þï”,

1885, 30.VII, N 162); èéâæå äò ìïè õï îï ûå (òõ. áâåè. ãâ. 82) æï ìõâï.

ïá ãïâïïíïäòçåþà ç. ÿòÿòíïûòì òè ìüïüòåþì, îëèäåþøòú

èëúåèóäòï ûâåäò áïîàóäò èùåîäëþòì ûåãäàï òìüëîòóä-

ôòäëäëãòóîò êâäåâï.

ï) ìòü ñ âòì ãå þï åáâà âò èå ãîûå äò ìï ìëì àå íòì èò èïîà.

ç.ÿò ÿò íï ûåè ðòî âå äïæ ãï èë ïá âåñ íï ìüï üòï4 õìå íå þó äò ûåã-

äòì5, å.ò. éîüò äïì ïíó ïî üï íó öòì ïæ ãò äëþ îò âò êîå þòì ïá üòì

øå ìï õåþ:6.

„... ïè ìï ãïí çå ïò îïì ìùåîì êï àï äò êë çò ïí üë íò àï âòì „ùñë þòä ìòü-ñ âï ë þï øò“: „ìùå îåí êâï äïæ òì üë îò òì èå èï üò ï íå íò... þïã îïü èå ëà õòì èå ôòì àï íï èë âò æï ìë èåõ àï ùò íïè û é âï îò æï ìöó äòì èåú íò å îò èï àò. áï æï ãåþ æï, îï àï ïî ù èó íëì ùâï äå þï èï àò áïî à âåä àïú, îë èåä ìï åùë-æå þï ìëì àåí. ïèïì âå îï âòí ùòí ïéóæ ãï, ïîï èåæ ãï èë ò êòà õï èå ôå èïí æï èë òñ âï íï èàï âï îå ðòì êë ðë çò åâ àò èå ãîûå äò. åìå ùòí ïéóæ ãï ìëì àåí-ìï“...

ïè åô à âò èå ãîûåä èï æï øåè æåã òë âï íå õï õó äå äïæ ùë æå þóä èï ïé-ì ùå îï ùòã íò åîà þó íå þò ïí èùâï äå þåä àï (èë íë ôò çòü àï) æï ìï çë ãï æë „õïä êò æë íò“ êîå þòì ùò íï ïé è æåã (?!) æï ìïî é âå âå äïæ, îë èå äòú åõ äï óê âå èë ò ðë âå þï...

åì õåä à íï ùå îò ùòã íò... ïè ýï èïæ âò ðëâ íåà... à.ëî þå äò ï íòì èë ó îï-âòì æï âò àòì õåä íï ùåîì ùòã íåþ øò, îëè äòæ ãï íïú ãïî æò ùå îå þï åî àò ðò îò æï ãï òã çïâ íå þï ìïíêü-ðå üåî þóîéì óô. ìï þò íòí àï íï, ìï æïú òá íå-þï ãï íò õò äëí êò æå... òá áïî à âåä àï èï èï àï úõëâ îå þï òþåÿ æå þï ìó îï-àå þòà ìïè æòæ üë èïà...“

åá â àò èå ãîûå äòì „ìòü ñ âòì ãå þï“ ùïî èëæ ãå íò äòï, óè àïâ îå-

3 ç. ÿò ÿò íï ûå, ûâå äò õåä íï ùå îò ùòã íå þòì øåã îë âå þòì àï ë þï çå, „æîë å þï”, 1880, VII. 20, N 175.4 ç.èàïù èòí æå äò, þå îò åô àò èåì èò ãå(þ)ï ìëì àåä ìë èåõ àï èëû é â îò ìïæ-èò (àõçó äå þï óú íï ó îòì èùåî äò ìï), „æîë å þï“, 1878, 13.VII, N139.5 ãï èë úå èå þò: 97:615-621;57: 278-287.6 ïè êîå þïì çë ãò þïã îïü èå ìï èòì çå ë þòì ùäåþ àïí (975-1014) ïêïâ øò-îåþì, çë ãò — þïã îïü èå ëà õåì àïí (1027-1072) (48: 95-99). ç.ïäåá ìò ûå èõïîì óÿåîì üîï æò úò óä, å.ò. X ì-òà æï àï îò éå þïì. òõ. áïî àó äò ìïþ ÿë àï åí úòê äë ðå æòï, ü. 12, àþ., 1986: éîüò äï.

22

ìïæ, ìï ìó äò å îë-ïðëê îò ôó äò øò íï ïî ìòì êîå þóä øò — „èïî ãï-

äòü øò“, îë èåä èïú ÷âå íïè æå îïè æå íò èå íóì õòà èë ïé ùòï7. èïà ãïí

åîà-åî à çå ç.ÿò ÿò íï ûåì õå äò èò óù â æï, ÷ïíì, 1878 ùäòì òâ äò ìïè-

æå. èòì èôäë þå äïæ, z. WiWinaZis zemoT citirebuli sityvebis

safuZvelze, óí æï âò ãóä âëà úíë þò äò ãï æïè ùå îò æï èùòã íë þï-

îò æï âòà òâï íåì ûå ïèò îò ûå, – orbelianTa mouravi, îë èåä ìïú

èæò æï îò þòþ äò ë àå êï ¸áëí æï æï, øå ìïû äå þå äòï, èïí âå òæë àïâì

çå èëõ ìå íå þó äò „åî àò ðò îòì“ ãï æï ùå îï. èò ìò þòþ äò ë àå êòì íï ùò-

äò, èôäë þå äòì ãïî æïú âï äå þòì øåè æåã (1890) (ãïç. „àå ïü îò“,

1890, 11.II, N7), ãï æï å úï áøùêãì-ì. æéåì òãò æï úó äòï õåä íï ùåî àï

òí ì üò üó üòì S ôëí æ øò 2384-2400 íëè îåþì øë îòì. „èïî ãï äò üòì“

åã çåè ð äïî àï ãïí, „ïé ùå îò äë þåþ çå“ æïñ î æ íë þòà, ïèò îò ûå å þòì

ëöïõ øò ïæ îå èïà æï úó äë þïì ïîú åî àò ïî ãâï âï îï ó æå þò íåþì.

æï þå öò àå þòà âåî âòü ñ âòà, îë èå äò íóì õï ãï èë ïá âåñ íï èò õå-

òä ìï þò íòí èï „ìï áïî à âå äëì ìï èëà õå øò“, ïèò îò ûò ìå ó äò õåä íï-

ùå îòì „ðò îò“, àó èïî ãï äò üòì òì íóì õï, îë èå äòú èïí 1880 ùåäì

øå ò ûò íï òë ìåþ ïõïä øå íòø âò äò ìï ãïí àþò äòì øò (208:428-429). óí æï

âò ôòá îëà, „ìï áïî à âå äëì ìï èëà õòì“ øåæ ãå íò äë þï çå (ãâ. 629-

635) æïñ î æ íë þòà, îëè è.ìï þò íòíì õåäà ¸áëí æï „èïî ãï äò üòì“

òì íóì õï, îë èåä øòú åá â àò èåì „ìòü ñ âòì ãå þïì“ èëì æåâì øåè æå ãò

àõçó äå þå þò: „óù ñå þï ðåü îëì èêïù î âå äò ìïà¢ì æï ïäï öë îò ìïà¢ì

æï ïäï öëî àï èïîõ¢ìï“, „óù ñå þï ìó þï äòì ûòì ìóô ìïî áò ìò ìïà¢ì“,

„àïî ã èï íå þï ìë èåõ àï ùó ï äå þï àïà¢ì, àó îëè äò àï øå ò ÷ó å íå þò-

ïí ìë èåõ íò“. 1880 ùåäì øå ûå íò äò íóì õòì ïè ýï èòí æå äò æï úó äë þï

âåî ãï âïî ê âò åà. ï.õï õï íïø âò äòì úíë þï øò êò „ìòü ñ âòì ãå þòì“ èëè-

æåâ íë íï ùïî èë å þå þò èò àò àå þó äò ïîïï. àó ïè ôïá üòì èò çå çò òë-

ìåþ ïõïä øå íòø âò äò ìå ó äò õåä íï ùå îòì øåæ ãå íò äë þï òñë, øå ìïû-

7 ê. êå êå äò ûòì èò åî ÷ï èëà â äò äò õåä íï ùå îå þò æïí (49: 413) å.ù. äë ðï-üòí ì êò ìï óæ îòì ìúììï 153-ì. èïà îòúõâì óí æï æï å èï üëì: S 951 å, 3620, 3727, H 377, 1246, Q 707, ìúììï 113.

23

äå þå äòï, èïî à äïú ëî þå äò ïí àï èë ó îï âòì þòþ äò ë àå êòì íóì õï

âò âï îï ó æëà è.ìï þò íò íòì ðóþ äò êï úò å þòì ùñï îëæ. åì íóì õï îëè

çå èë ÷ï èëà â äòä àõçó äå þåþ ìïú øå ò úïâ æï, ãâï ôòá îå þò íåþì øåè-

æå ãò: ç. ÿò ÿò íï ûå òú íëþì „ìòü ñ âòì ãå þòì“ èëè æåâ íë üåá ì üåþ ìïú,

èïã îïè, ãï ó ãåþ îë þò ìï àó èúæï îïæ æï èïõ ìëâ îå þòì ãï èë, ùñï îëì

çóì üïæ âåî ãïæ èëì úåèì8.

ç.ÿò ÿò íï ûòì àï íïõ èïæ, òè æ îë òí æåä èêâäå âïî àïà âòì „ìòü ñ-

âòì ãå þòì“ ìõâï íóì õï úíë þò äò ïî ñë ôò äï, àóè úï „ìï áïî à âå äëì

òì üë îò òì èùåî äåþì“ åá â àò èå ãîûå äòì èëé âï ùå ë þï çå ùïî èëæ ãå-

íï ¸áë íò ïà. âôòá îëþà, ïá çï áï îòï ÿò ÿò íï ûåì èõåæ âå äë þï øò ïáâì,

ìõâï àï øë îòì, ïî ìåí òñïä àë å äòì „æëã èï üò êë íò“ æï âï õóø üòì

òì üë îò òì åîà-åî àò íóì õòì øåè æå ãò èò íï ùå îò: „ìùå îåí êâï äïæ

åê äå ìò òì èå èï üò ï íå íò: ïè þïã îïü èå ôåì àï íï èë âò æï ìë èåõ àï ùò-

íïè û é âï îò æï ìöó äò ìï èåú íò å îò èï àò áï æï ãå þïæ, îï¡àï ïî ù èó-

íëì ìïî ù èó íë å þï èï àò áïî à âåä àï úï, îë èåä ìï åùë æï ìëì àåí.

ïèïì âå îï âòí ùòí ïéóæ ãï, ïîï èåæ ãï èë ò êòà õï èå ôå èïí æï èë òñ âï íï

õï õó äò ìï èàï âï îå ðòì êë ðë çòì àï íï èñë ôò åôà¢èå ãîûå äò. åìå ùò-

íï ï éóæ ãï ìëì àåí ìï...“ (S 186, ãâ. 113). úõï æòï, „æîë å þòì“ ðóþ äò-

êï úò ï øò úò üò îå þó äò üåá ì üòì ïâ üë îòï ïîï ïí üëí êï àï äò êë ìò,

ïîï èåæ S 186-òì ãï æïè ùå îò. èò ìò øå íòø â íï ðòî âå äïæ ãï èë ïá âåñ íï

ð.òë ìå äò ïí èï. èïí „õï õó äòì èàï âï îå ðòì êë ðë ìïæ“ èò ò÷ íòï ëá îë-

ðò îïæ ùë æå þó äò òë ï íå æï ïé íòø íï: „ïèïí ïé ̧ ì ùå îï âîúäïæ ùòã-

íò åî à þó íå þò ïí àï èùó ï äå þåä àï (èë íë ôò çòü àï) æï ìï çë ãï æëæ

õïä êò æë íò ìï êîå þò ìï ùò íï ïé è æåã àï æï ìïî éó å âå äïæ...“ (3:337-

338). ÷ïíì, ç.ÿò ÿò íï ûåè òìïî ãåþ äï ð.òë ìå äò ï íòì êë èåí üï îòà, îï-

èïú èòì õåä øò üîïí ì ôëî èï úòï ãï íò úï æï: „õï õó äòì èàï âï îå ôòì-

8 ãï ó ãåþ îë þï, øå ìïû äå þå äòï, òè ôïá ü èïú ãï íï ðò îë þï, îëè „ðåü îå ïí-üò ë áå äò áïî àóä èùåî äë þï øò ïé îå ó äòï ìë èåõ-áïî à âåä àï ãïí õåà áò-äå þòì õï íòì ìë èåõ åðòì êë ðëì àïí, îë èåä ìïú üîï æò úò òì èò õåæ âòà áïî à-âå äå þò ðåü îå èãåäì óùë æåþ æ íåí“ (5:107-108 äò üå îï üó îï òõ. òá âå).

24

êë ðë çòì àï íï èñë ôò åôà¢èå“ åá â àò èå èàï âï îå ðòì êë ðë ìïæ òá úï

æï ãï èëú õïæ æï òë ï íå õï õó äå äòì ùò íï èëî þå æïæ ïí üò èë íë ôò çò-

üó îò èùåî äë þòì æïî ã øò. øå ìïû äå þå äòï, ç.ÿò ÿò íï ûòì ïè þóí æë-

âïí ôëî èó äò îå þïì, — ð.òë ìå äò ï íòì úíë þòì ãïí â î úë þïì, ïðò îë-

þåþ æåì ïî ìåí òñïä àë å äòì „æëã èï üò êë íòì“ åîà-åî àò èò íï ùå îò,

— „øå òì ùï âå“, îë èå äòú åõå þï åá â àò èå ãîûå äòì æëã èï üóî-úåí-

çë îóä ìïá èò ï íë þïì (92:125-126;47:XV-XVII;48:97). „æëã èï üò êëí øò“

ùïî èëæ ãå íò äòï òë ï íå æï èïì êå äòì àõçó äå þï íò „æï ìïè£ëþå äïæ“

ìõâï æïì õ âï ùâï äå þï àï, èïà øë îòì — „ìòüñ¢ìãå þï óï îòì è ñë ôåä-

àï èò èïîà ùèò æò ìï êîå þò ìï õïä êò æë íò ìï àï“. åì ôïá üò, øå ìïû äå-

þå äòï, ïîú ç.ÿò ÿò íï ûò ìïà âòì òñë óú íë þò, îï èïú èòì òí ôëî èï úò-

ï çå ãïâ äå íï òáë íòï.

ïè îò ãïæ, ç.ÿò ÿò íï ûòì ûò îò àï æò ùñï îëï ð.òë ìå äò ï íò, èïã îïè

õå äò èò óù â æå þï ìõâï æë êó èåí üåþ çåú: 1) „æëã èï üòêë í çå“, 2) S

186-çå æï, îïú èàï âï îòï, 3) ìï êóà îòâ üåá ì ü çå, àóè úï èò ìå ó äò

ïíï äò çò èåú íò å îóä êîò üò êïì âåî óû äåþì. ãâïáâì ìï ôóû âå äò,

ïèò îò ûå å þòì ëöïõ øò æï úó äò åã çåè ð äï îò âò ãóä âëà è.ìï þò íò íòì

ðóþ äò êï úò å þòì æåæ íïæ.

þ) „ïèò îïí æï îå öï íò ï íò“. 1896 ùåäì ç.ÿò ÿò íï ûåè „ïèò îïí æï îå-

öï íò ï íò“ ìîó äò ìï õòà ðòî âå äïæ ãï èë ïá âåñ íï æï èò ó àò àï øå ìï þï-

èò ìò õåä íï ùå îå þòì ãï èëâ äå íòì, øåê îå þò ìï æï óî àò åî à øå öå îå-

þòì ïó úò äåþ äë þï çå (ãâ. 392-393).

òî ê âå âï, îëè ùñï îë å þòì èë ûò å þòì àâïä ìïç îò ìòà èïì ìå îò ë-

çó äò øîë èï ãï ó ùå âòï; 1885 ùåäì èêòà õ âå äå þò ìïà âòì øåè æå ãò òí-

ôëî èï úòï èò ó ùë æå þòï („æîë å þï“, 30.VII, N 162):

„ïè æéå åþ øò èå øåè à õ âå âòà èë èò üï íåì åî àò õåä íï ùå îò ùòã íò, îë èï íò èå àëî èå üå ìï ó êó íòì æï ìïù ñòì øò æï ùå îò äò, îëè äòì ãïæïè ùå îïæ èë ìå õë íåäì ïìï õå äå þåí. òãò æï ùå îò äòï àï þï õòì ÷ï îå áò ïíì áï éïä æ çå æï øå-ò úïâì 600 ãâåîæì. æï ùå îò äòï íóì õó îòì õå äòà... àïâ øò åî àò ôóî úå äò ïê äòï æï þë äë øò îïè æå íò èå.

ïèòì ìîó äò åã çåè ð äò ï îò öë îïø âò äå þòì ëöïõ øòï æï úó äò, ìëè õå-

25

àòì (ìïè õ îå àòì) èõï îåì ìë ôåäì ùï äïì ñóîì. ïè ùòã íòì ãó äò ìïà âòì 1880 ùåäì ìëô. ùï äïì ñóî øò ïú ùï âå æò, èìóî æï òãò øå èå ûò íï, èïã îïè âåî øå âò-ûò íå, îïæ ãï íïú 25 èï íåà íïê äåþ ïî æï èòà èåì. åì åã çåè ð äï îò êò ìîó äòï æï ñæï øò øåê îó äò. ïèòì èå üò èå ìõâï åã çåè ð äï îò ïî ìïæ ïî èò íï õïâì, îëè àïâ øò ïí þë äë øò ïîï ¸êäå þë æåì îï... ïèò üëè âìàõëâ ÷âåíì „ùå îï-êòà õ-âòì ìïç. ãïè ãå ë þïì“ èò èïî àëí ðï üòâ úå èóä öë îïø âò äåþì ... õèå þò òì èòì, îëè åîà ìï ðï üòë áïî à âåäì ãå íå îïäì „ïèò îïí æï îå öï íò ï íòì“ æï þåÿ æ âï ¸ìóî ìë, èïã îïè õåä íï ùå îåþì âåî ìïæ øë ó äë þå íë“.

þë äë ùò íï æï æå þï çóîãì óèïã îåþì ìðå úò ï äóî äò üå îï üó-

îï øò øå èó øï âå þóä àâïä ìïç îòìì, îëè 1885 ùäòì ïõ äë õïíì æéòì

ùåì îòã øò òæ ãï õìå íå þó äò àõçó äå þòì êîò üò êó äïæ ãï èë úå èòì

ìï êòà õò (2:26). ïèïì ïæïì üó îåþì æï ïõ äë å þòà òè ðå îò ëæ øò èëè çï-

æå þó äò õåä íï ùå îò, S 435, îëè äòì ïî ìå þò àò íò øï íòï âï îò ïí üó äò

ìõâï ë þå þòì ïé íóì õ âï. øåè æ ãå íå äò, úõï æòï, íóì õåþì åûåþ æï, îïú,

îë ãëîú ÷ïíì, ç.ÿò ÿò íï ûå èïú òúë æï. èò ìò òí ôëî èï úò òà, ïè ùï èëù-

ñå þòì ìó äòì ÷ïè æ ã èå äò âòí èå ãïâ äå íò ï íò ìïè õåæ îë ðò îò ñë ôò äï.

èïî àï äòï, ïé íòø íó äò òæåï èï øòí âåî ãïí õëî úò åä æï æï, ÷ïíì,

ç. ÿò ÿò íï ûå ìïú ïî èò óù â æï õå äò çå èë èò àò àå þó äò íëè îòà æï-

úóä íóì õï çå, èïã îïè ìï çë ãï æë å þòì òí üå îå ìò XII ì-òì ûåã äò ìïæ èò

ãïú õë âåä æï. àõçó äå þòì ðòî âåä ãï èëè úå èåäì 1885 ùäòì òâ äò-

ìò ìïà âòì õåä èå ë îåæ ùï ó êòà õïâì òãò, øå ó èó øï âå þòï àâïä ìïç îò-

ìò èò ìò ëîò ãò íï äë þòì øå ìï õåþ æï øå óê îå þòï úíë þå þò îïè æå íò èå

åã çåè ð äïî çå. èïà øë îòì: 1. 600 ãâåî æò ïí ìï æï 2. öë îïø âò äå þòì

ëöïõ øò æï úóä çå.

æéå ò ìïà âòì ïé íóì õó äòï „ïèò îïí æï îå öï íò ï íòì“ 38 õåä íï ùå îò

(82:094-0103), èïã îïè èïà ãïí ç.ÿò ÿò íï ûòì èò åî èëõ ìå íò å þóä íóì-

õåþ àïí ïîú åî àòì ãï ò ãò âå þï ïî õåî õ æå þï. úíë þò äò ïîïï ïæ îòí-

æå äò èôäë þå äò æï æï úó äë þï òè õåä íï ùå îå þò ìï (S 1119 æï 1623),

îëè äå þòú ìï ôóû â äïæ æï å æë çå èë èò àò àå þóä ãï èë úå èïì (ðòî-

âå äò — ûò îò àïæ üåáìüì, èå ë îå — æï èï üå þïì) (2:094,0101;34:51-

53) æï ÷âåíú èõë äëæ âï îï ó æòì æë íå çå âïè þëþà, îëè 1885 ùåäì

26

ç.ÿò ÿò íï ûòì èò åî øåè à õ âå âòà èòê â äå ó äò õåä íï ùå îò òæåí üó îò

óí æï òñëì S 1119-òìï: èïà åî à èï íå àò ìï ãïí ãï íïì õ âï âåþì ãâåî æå-

þòì îï ë æå íë þï, èïã îïè ìï åî àë ÷ïíì øå èïæ ãåí äë þï (S 1119-ìïú

ïê äòï àïâ ôóî úå äò æï þë äë ãâåî æå þò).

þóí æë âï íòï ìëô. ùï äïì ñóî øò ïé èë ÷å íò äò íóì õòì þå æò: ïî âò-

úòà, øå ò ûò íï àó ïîï òãò áøùêãì-è. îë ãëîú òí ôëî èï üë îò ãâïè-

ú íëþì, èòì ôóî ú äåþ çå èë ìå õë íå äòì üåá ì üò ìîó äïæ ñë ôò äï

ùïî èëæ ãå íò äò. ïìå àå þïæ êò æéå ò ìïà âòì úíë þò äòï õó àò õåä íï-

ùå îò (2:095-097), èïã îïè âåî âòü ñ âòà, èïà ãïí îë èå äò òñë æï úó äò

ìëô. ùï äïì ñóî ìï æï, êåî ûëæ, öë îïø âò äå þòì ëöïõ øò.

ã) „íïî ãò çë âï íò“. ìïü î ôò ï äë äåá ìå þòì êîå þó äòì — „íïî ãò-

çë âï íòì“ — õåä íï ùå îå þòì øå ìï õåþ ðòî âå äïæ úíë þå þò „æîë å þï øò“

ãï èëá âåñ í æï. åìå íòï: 1) „ìòï ûâå äò áïî àó äò ùòã íå þò ìï“ (òõ. áâ.),

îë èåä øòú 33-å íëè îòà øå üï íò äòï „íïî ãò çë âï íò ðë å èï (ëà õò êï-

îò)“ æï 2. òí ôëî èï úòï åîà-åî àò íóì õòì ïé èë ÷å íï çå (1878, 22.1,

N16)9, ìï æïú íïà á âï èòï: „ïè ùòã íò æïè ì÷ïíì, îëè åì ðë å èï èå ôå ïî-

÷òäì æï ó ùå îòï“.

èêâäå âïî àï øë îòì „íïî ãò çë âï íòì“ ïâ üë îïæ èå ôå ïî ÷òäì

èõë äëæ ç.ÿò ÿò íï ûå ïìï õå äåþ æï èòì õåäà ïî ìå þó äò åã çåè ð äï-

îòì ìï ôóû âåä çå (169;22-23;50:619;79:5-6) ïèò üëè âôòá îëþà: çå-

èë èò àò àå þó äò òí ôëî èï úòï îå æïá úò ïì èò ï ùë æï ç.ÿò ÿò íï ûåè. òãò

ãó äòì õ èëþ æï òè õåä íï ùåîì, îë èåä çåú ïé þåÿ æò äò òñë ïî ÷òä

èå ôòì ìï õå äò.

1888 ùåäì ç.ÿò ÿò íï ûåè ãï èë ïá âåñ íï ôîïã èåí üò „íïî ãò çë âï íò-

æïí“ (109:22-23), îëè äòì æå æï íò, ï.þï îï èò ûòì æïê âòî âå þòà, ïîòì S

1087. ïè õåä íï ùåî øò ïî ÷òä èå ôòì ïâ üë îë þï ïé íòø íó äò ïîïï, îòì

ãï èëú èïì âåî ÷ïâ à â äòà çå èë èò àò àå þóä àï ãïí èå ë îå òí ôëî èï-

úò òì ìï ôóû â äïæ. òãò òæåí üó îò óí æï òñëì „æîë å þòì“ ìò òì 33-å

9 èàäò ï íïæ ãï èë ïá âåñ íï ïä. þï îï èò ûåè (86:8;10:475).

27

íëè îò ìï.

„íïî ãò çë âï íòì“ èå ë îå åã çåè ð äï îò, îë èå äòú ç.ÿò ÿò íï ûåì

óðë âòï 1878 ùäòì 22 òïí â îòì ïõ äë õïíì, ïä.þï îï èò ûòì æï èëù èå-

þóä øîë èåþ çå æïñ î æ íë þòà, òæåí üó îò ÷ïíì S 118-òìï. èïî àï äòï,

òì èò íï ùå îò, îòì ìï ôóû âåä çåú ç.ÿò ÿò íï ûåè ìï êó àï îò àâïä ìïç-

îò ìò øå ò èó øï âï („ðë å èï èå ôå ïî ÷òäì æï ó ùå îòï“), õåä íï ùåî øò ïî

èë ò ðë âå þï æï ïîú „ïé ùå îò äë þï øòï“ èòì øå ìï õåþ îï ò èå íïà á âï èò,

èïã îïè ïè ã âï îò èò íï ùå îòì ïî ìå þë þï ïé íòø íó äòï ïä.þï îï èò ûòì

1933 ùäòì ãï èë úå èï çå æïî àóä ãï èëê â äå âï øò. òá âêòà õó äëþà:

„õåä íï ùåîì (S 118-ì, í.ð.) ïé þåÿ æò äò ïáâì ç.ÿò ÿò íï ûòì êóà â íò äå-

þï. èò ìò (õåä íï ùå îòì) ìï åî àë ìï àï ó îòï: „ïî ÷òä èå ôòì äåá ìå þò.

èòö íóîà þï æå“... ïèï âå õåä íï ùåîì æï ó úïâì ïã îåà âå èò íï ùå îò:

„ðë å èï íïî ãò çë âï íò èå ôå ïî ÷ò äòì æï ùå îò äòï...“

ìï ôòá îå þå äòï, îëè åì èò íï ùå îò ùïî èëæ ãå íò äò òñë õåä íï ùå-

îò ùòã íòì ñæï çå, îë èå äòú æéå ò ìïà âòì æï êïî ãó äò ÷ïíì. åì óí æï

èëè õ æï îò ñë 1933-1959 ùäåþ øò.

øå òû äå þï æï âïì ê â íïà: ç.ÿò ÿò íï ûåè „íïî ãò çë âï íòì“ üåá ì üòì

øåè ú âå äò ëîò íóì õï (S 118, 1087) 1878 ùäïè æå èë ò ûòï.

ã) þåìïîòëí ãï þïø âò äòì àõçó äå þï íò. ç.ÿò ÿò íï ûåè ùòã íï êòì

ìï õòà ðòî âå äïæ ãï èë ïá âåñ íï þ.ãï þïø âò äòì ïâ üë îë þòà úíë þò äò

äåá ìå þò (59 åî àå ó äò) (àþ., 1885). ðóþ äò êï úò ïì óû éë æï íïî ê âå âò,

îï èïú ìï àï âå æï ó æë ðë å üò ìï æï ìï õåä è ùò ôë èëé âï ùòì þò ëã îï-

ôò òì æï èó øï âå þïì.

ïè íïî ê âåâ øò ïîï ôå îòï àáèó äò ãï èë úå èòì þòþ äò ëã îï ôò óä-

øåè ê îåþ äë þòà ùï íïè û é â îåþ çå.

òî ê âå âï, îëè ç.ÿò ÿò íï ûå 1880 ùäò æïí ïã îë âåþ æï èï ìï äåþì

þ.ãï þïø âò äòì íï ùïî èë åþ àï êîå þó äòì ãï èë úå èò ìïà âòì („æîë å þï“,

1883, IV, 14. N77) æï 1883 ùåäì ìï çë ãï æë å þïì ïóù ñï:„...øåâ ̧ ê îò þå ìóä ëú æï ïà äåá ìïè æòì. èïã îïè æï þå öò àå þòà øåã-

âòû äò ïí âàáâïà, îëè åì äåá ìå þò åî àëþ èúò îå íï ùòäì øå ïæ ãå íåí þå-

28

ìò êòì íï ùå îå þò ìïì. þå ìò êòì íï ùå îå þòì åî àò âå å þï üë èò ñë ôò äï æï æï-úó äò òñëë ãò ëî ãò àó èï íòø âò äòì ëöïõ øò...“ („æîë å þï“, IV, 27, N83).

„ïè þë äë æîëì îïè æå íò èå ûâòî ôï ìò èï ìï äï ïé èë÷ í æï þå ìò êòì ãâï îòì ãï þï ïíà ëöïõ øò, îë èåä àïú ïî æï ò øó îåì æï ñâå äï åìå íò ãïæ-èëè úåì. ïè èï ìï äåþ øò þåâ îò òèòì àï íï îïè èë âò ðë âåà, ïõïä úò õå øò îó-ìòì êëí ìó äòì æïì èï çå 1785 ù. æï ôëà øò áïî à âå äå þòì íïâ à ìï ñó æå äòì æï ïî ìå þï çå, îë èåä çå æïú ïáïè æòì ïîï âò úë æòà îï. þå ìòêì àâòà óèå-úï æò íòï ïè ïè þå þòì ãï èë æï ïèò üë èïú óèëã çï ó îòï îó ìåà øò...“ („æîë-å þï“, 1885, 17.VII, N152).

åì úíë þå þò çóîãì óèïã îåþì èêâäå âïî àï ãïí øå íòø íóä ôïáüì,

îëè „þå ìò êòì“ ç.ÿò ÿò íï ûò ìå ó äò ðóþ äò êï úòï ïîïï îë èå äò èå ÷âåí-

à âòì úíë þò äò õåä íï ùå îòì ïì äò (14:22-36;16:215-219). îë ãëîú

÷ïíì, êîå þó äòì øåè æ ãå íåä-îå æïá üë îò ìõâï æïì õ âï ùñï îëæïí

êîåþ æï øå ìï þï èòì èï ìï äïì. ïè ã âï îò ûò å þòì ãçï çå èïì èë ó ðë âå þòï

úíë þï åîà-åîà ìï ñó îïæ éå þë õåä íï ùåî çå. òãó äòì õ èå þï æï âòà

îåá üë îòì 1821-1823 ùù-òì êîå þó äò — S 1511-1512, îë èå äòú ìùë-

îåæ ãò ëî ãò åã íï üåì ûå àó èï íòø âò äòì ìï êóà îå þï òñë. èò íï ùå îò

ãâïè ú íëþì, îëè õìå íå þó äò ëöï õòì èåè ê âòæ îåì, ïäåá ìïí æ îåì, æï-

óà èòï òãò èò õå òä ñò ôò ï íò ìïà âòì. ç.ÿò ÿò íï ûòì ãïí ú õï æå þòì àï íïõ-

èïæ åì óí æï èëè õ æï îò ñë 1883 ùäïè æå æï, úõï æòï, þå ìò êòì àõçó-

äå þï àï ùòã íòì ðòî âåä ãï èëè úå èåäì ïéïî èò óù â æï õå äò èïì çå.

ìï èï ãò å îëæ ç.ÿò ÿò íï ûåì ãï þïø âò äå þòì ëöïõ øò èò óê â äå âòï

æï êò æåú øå ó ûå íòï ìï þó àò, îë èå äòú, ÷âå íò æïê âòî âå þòà, óæ-

îòì úíë þòä æë êó èåíüì, — òèå îå àòì æåì ðïí þå ìï îò ëí ãï þïø âò-

äòì èëõ ìå íå þòà þï îïàì ãîò ãëä ðë üò ëè êò íò ìïæ èò, æï àï îò éå-

þóäì 1789 ùäòì 5 æå êåè þ îòà, îë èå äòú øå èë íï õó äòï ëîò ðò îòà

(65:295-297): 1. øï âòà(98:14-15;16:198-199) æï 2. àåà îòà.(148:293-

294;65:294-295). ç.ÿò ÿò íï ûòì èò åî èë ûò å þóä åã çåè ð äï îïæ óí æï

èò âò÷ íò ëà ðòî âå äò (õåä íï ùåî àï òí ì üò üó üò, Hd-13916). òèï âå

ôëí æ øò [Hd] æï úó äòï þ.ãï þïø âò äòì ïâ üëã îï ôó äò ìï þó àå þò: N

10365-13913. çå èë ùïî èëæ ãå íò äò òæåí üò ôò êï úò òì øåè æåã þó íåþ-

îò âòï, åì æë êó èåí üå þò ãï âï ò ãò âëà 1885 ùäòì 17 òâ äò ìïè æå èòê â-

29

äå óä „îïè æå íò èå ûâòî ôïì èï ìï äïì àïí“ æï âò ôòá îëà, îëè òìò íò,

Hd-13916-òì èìãïâ ìïæ, ç. ÿò ÿò íï ûåè ãï æïì úï ìï áïî à âå äëì ìï òì-

üë îòë æï ìï ïî áå ë äë ãòë ìï çë ãï æë å þïì.

æ) „èåè õë äë å àï ìïî êå“. õåä íï ùå îò, îë èå äòú øå ò úïâì ïè

àõçó äå þïì, ç.ÿò ÿò íï ûåì óíï õïâì 1885 ùäòì çïô õóä øò, 13 ïã âòì-

üëè æå10. ãïú íë þòï øò íï ïîìì, èå üïæ îå — ùò íï ìòü ñ âï ë þïì, îòì ìï-

ôóû âåä çåú ùïî èë ó ÷å íòï æï èï üå þò àò ìï þó àò îóì à âå äòì áïî à-

âå äë þò ìï æï áîòì üò ï íë þòì ìï ìïî ãåþ äëæ.

èêâäå âï îò ïâ üë îòì — „òë íï þå îòì“ — âò íï ë þïì ïî ïçóì üåþì.

ïá òãó äòì õ èå þï XVIII-XIX ìì-òì ìï åê äå ìòë èùå îï äò òë íï õå äïø âò-

äò æï èò ìò íï õåâ îïæ ëîò ãò íï äó îò øîë èï „ìïî êå ìó äò å îò èåè-

õë äë å àò“ ïíó, òãò âå, „èåè õë äë å àï ìïî êå“, îë èå äòú áïî àó äò

äò üå îï üó îòì òì üë îò ï øò ïæ îå òîò þò ùñï îë å þòà òñë úíë þò äò

(49:406). ïè ûåã äòì åî àï æåî àò, àï íïú ïâ üëã îï ôó äò íóì õï úï-

ãå îòì èõï îåà è úëæ íå ë þòì èó çå óè øò ãï èë ïâ äò íï ïâ àïí æòä òë ìå-

äò ïí èï 1947 ùäòì çïô õóä øò æï ìï àï íï æë ãï èëê â äå âï óû é â íï èïì

(42).

ï.òë ìå äò ï íò ç.ÿò ÿò íï ûòì òí ôëî èï úò ïì ïî òú íëþì æï, úõï æòï,

ïîú øå ìï þï èò ìò òæåí üò ôò êï úò òì ìï êòàõì ìâïèì. èò ìò âï îï ó æòà, ïè

íóì õòì úï ãå îòì èó çå óè øò æï úó äë þï èòã âï íòø íåþì òë íï õå äïø âò-

äòì ìïá èò ïí êëí üïá ü çå äå÷ õó èòì ìï ãïí èï íïà äåþ äë-êóä üó îóä

úåí ü îåþ àïí (42:151).

òë íï õó úåì èë íï çë íòì úõëâ îå þï, îïè æå íï æïú æéåè æå øåì ùïâ-

äò äòï (49:403-406;66;69), ïè ã âï îò æïø âå þòì óô äå þïì íïê äå þïæ

ãâïû äåâì. ïîï ãâïáâì ìï ôóû âå äò ïã îåà âå ç.ÿò ÿò íï ûò ìï æï ï.òë ìå-

äò ï íòì úíë þå þòì ùñï îëæ ìõâï æïì õ âï õåä íï ùå îò âò ãóä âëà. áïî-

àóä õåä íï ùå îåþ çå ç.ÿò ÿò íï ûòì èîï âïä îòú õë âïí òí ôëî èï úò ï àï

10 ç.ÿò ÿò íï ûå, ïøë àïí àó øë àï? „æîë å þï“, 1885, 13.VIII, N137; [èò ìò âå] îïè æå íò èå èë ìïç îå þï øë àï îóì à âåä çå — êîò üò êï æï þòþ äò ëã îï ôòï, ýîí. „àå ïü îò“, 1886, N49. ãâ. 581-582 (ïè ìüï üò òì ïü îò þó úòï 116: 196).

30

øë îòì åìå íò („æîë å þò ìï“ æï „àå ïü îò ìï“) åîà-åîà ìï ôóû â äò ïí

ìüï üò å þïæ óí æï èò âò÷ íò ëà æï ãï èë âóú õï æëà íæë þï „èåè õë äë å-

àï ìïî êòì“ àþò äòì øò ïé èë ÷å íòì ìï êòà õ øò.

ìï âï îï ó æå þå äòï øåè æå ãò: ùòã íò, îë èåä çåú ç.ÿò ÿò íï ûåì õå äò

èò óù â æï 1885 ùäòì çïô õóä øò, øå ò ûò íï âòí èå äå÷ õó èåä èï. øåè æåã

êò úï ãå îòì èó çå óè øò ïé èë÷ í æï.

å) çë ãò åî àò õåä íï ùå îò ûåã äòì ãï èë úå èòì òì üë îò ò ìïà âòì. ç.ÿò-

ÿò íï ûòì „æîë å þò ìå óä“ êë îåì ðëí æåí úò ï àï ãïí çë ãò øóáì ¸ôåíì ãï-

èëè úåè äë þò àò ìïá èò ï íë þòì òì üë îò ïì XIX ì-òì ìï áïî à âå äë øò.

ðòî âå äïæ èïí ïóù ñï èêòà õ âå äåþì ïè þ îë ìò íåê îå ìå äòì êîå þó-

äòì ã.çï äò êï íë âòì ìïõ ä øò ïé èë ÷å íï (òõ. ãâ. 126). åì íóì õï [S 177]

æï å æë ìï ôóû â äïæ æò èòü îò öï íïø âò äòì îå æïá üë îë þòà èëè çï-

æå þóä ãï èë úå èïì (124:243).

ç.ÿò ÿò íï ûòì úíë þòà, òè õï íïæ „åî à èï ðï üòâ úå èóä èï áïî àó-

äò èùåî äë þòì èëñ âï îå ðòî èï òêòì îï, ãï èëì úåì àï âò ìò õïî öòà“

ïí üëí êï àï äò êë ìòì „èïî üò îò êï“ („æîë å þï“, 1881, 1.IX, N181). åì

ðò îëâ íå þï óí æï òñëì ïäåá ìïí æ îå åðòì êë ðë ìò (ëá îë ðò îò ûå), îë-

èåä èïú ìï êó àï îò ìï ôï ìòà, ûâå äò èùåî äë þòì èîï âïä àõçó äå þï-

àï øë îòì, æïì üïè þï ïí üëí I-òì „èçï èåü ñ âå äå þï“ ïè òí ôëî èï úò òì

ãï èëá âåñ íå þò æïí åî àò ùäòì øåè æåã. øå ìïû äå þå äòï, ç.ÿò ÿò íï ûåì

ïá ìï àï ó îò åîå âï æï èò ìò ìüîò áë íå þòì èòé èï òãó äòì õ èå þï ìùë-

îåæ „èçï èåü ñ âå äå þòì“ ãï èë úå èòì ðîë úå ìò. àóè úï ôïá üòï: ìï çë-

ãï æë å þò ìïæ èò èò èïî à âïè, — „àó âòí èåì åì ùòã íò [å.ò. „èïî üò îò-

êï“, í.ð.] èë å ûåþ íå þï ìïõ ä øò... ãï èëã çïâ íëí àôò äòìì „æîë å þòì“

îå æïá úò ï øò ïí ÷å èò ùòã íòì èï éï çò ï øò“ — õå äò øå óù ñë ïè ûåã äòì

íóì õï àï ãï èëâ äå íïì, îòì ìï ôóû âåä çåú ÷âåíì æîë øò øå ìïû äå þå-

äò ãïõ æï èò ìò êîò üò êó äò üåá ì üòì æïæ ãå íï æï ãï èë úå èï (ûâå äò

áïî àó äò ïãò ëã îï ôò ó äò äò üå îï üó îòì ûåã äå þò, VI, àþ., 1980).

â) ìóä õïí-ìï þï ëî þå äò ï íòì ðëî ü îå üò. ç.ÿò ÿò íï ûòì àõëâ íòì

31

ìï ôóû âåä çå ðå üåî þóî ãòì óíò âåî ìò üå üòì ìüó æåíü ìò äë âïí

õóí æï ûåì, „þ.þå îò ûòì øåè ùå ë þòà æï èó øï ë þòà“, ïêï æå èò òì ùòã í-

à ìï úïâ øò èë ó ûò å þòï õåä íï ùå îò, ìï ò æï íïú ãïæ èë ó õï üïâì æï ìï-

áïî à âå äë øò ãï èë óã çïâ íòï ìóä õïí-ìï þïì ðëî ü îå üò („æîë å þï“,

1882, 18.VIII, N172).

åì õåä íï ùå îò óí æï òñëì îó ìå àòì èåú íò å îå þï àï ïêï æå èò òì ïé-

èë ìïâ äåà è úëæ íå ë þòì òí ì üò üó üòì ðå üåî þóî ãòì ãïí ñë ôò äå þòì

P 2 („áò äò äï æï æï èï íï“), âò íï ò æïí úíë þò äòï, îëè ôïî àëæ ãïâ î-

úå äå þó äò ðëî ü îå üò ìóä õïí-ìï þï ëî þå äò ï íò ìï ìùë îåæ ïè íóì-

õò æïí èë æòì (122:166).

þó íåþ îò âïæ ýéåîì ìîó äò ïæ ìï áïî à âå äëì èùå îïä àï êïâ øò-

îòì èë ùë æå þï, æï ùå îò äò ãï äïê üò ëí üï þò ûòì èò åî æï ãï èë úå èó-

äò 1922 ùäòì 3 àå þåî âïäì: „ìîó äò ïæ ìï áïî à âå äëì èùå îïä àï

êïâ øò îòì ìïþ ÿëè æï ïæ ãò íï: ãï æïõ æòä òá íïì ÿï éï îòà øå èë ìò äò

èùòã íëþ îòì çï áï îòï ÿò ÿò íï ûòì 50 ùäòì èëé âï ùå ë þòì òó þò äå æï

æï ó êïâ øò îëì èïì áïî àó äò ùòã íòì æéå ìïì ùï ó äò. áïî àó äò ùòã íò

ìó äòï ìï áïî à âå äëì øå èëá èå æå þò ìï. îë æå ìïú èò ìò òì üë îòï æï ò-

ùå îå þï, òãò òá íå þï ïîï èïî üë ùòã íòì, ïîï èåæ ìï áïî à âå äëì êóä-

üó îòì òì üë îò ïú. òñ â íåí æ�