Φάκ

ελος

Κύπ

ρου:

Πρα

κτικ

ά Συ

νεδρ

ιάσε

ων

(Φάκ

ελοι

18

)

ΤΟΜΟΣ

Γ΄ΑΘΗΝΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑ

2018

Φάκελος Κύπρου

ΤΟΜΟΣ Γ΄

Πρακτικά Συνεδριάσεων(Φάκελοι 18)

[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]

«Φάκελος Κύπρου»

Τόμος Γ΄

Πρακτικά ΣυνεδριάσεωνΦάκελοι 18

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Κώστας Αθανασίου, πρόεδρος

Αντώνης ΒγόντζαςΈλλη ΔρούλιαΠαναγιώτης ΗλιόπουλοςΛεωνίδας ΚαλλιβρετάκηςΗλίας ΝικολακόπουλοςΓιώργος ΣαββαΐδηςΤάσος ΣακελλαρόπουλοςΒάσω ΤσακανίκαΜάγδα Φυτιλή

Ομάδα Εργασίας: Όλια ΗσαΐαΆρης Σωτηρόπουλος

Ξανθή Αυγεραντώνη

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Γενικός Συντονισμός: Βάσω Τσακανίκα

Γενική Επιμέλεια: Έλλη Δρούλια

Επιμέλεια: Όλια Ησαΐα, Άρης Σωτηρόπουλος

Σχεδιαστική επιμέλεια Σελιδοποίηση Σύνθεση εξωφύλλου: Δημήτρης Ζαζάς

Εκτύπωση: ΚΕΘΕΑ, ΣΧΗΜΑ + ΧΡΩΜΑ

© 2018 Βουλή των Ελλήνων ISBN (set): 9789605601584 ISBN (τόμ. Γ΄): 9789605601607

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ

Βασιλική Αναστασιάδου(έως 28.2.2018)

Σωκράτης Σωκράτους (από 1.3.2018)Ελένη Ηλιάδη

Ανδρέας ΧειμωνίδηςΑνδρέας Νεοφύτου

Φλώρα ΦλουρέντζουΣυλβάνα Βανέζου

Πέτρος ΠαπαπολυβίουΔημήτρης Ταλιαδώρος

Μιχάλης Μιχαήλ

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ

Γενικός Συντονισμός: Ελένη Ηλιάδη

Επιμέλεια: Φλώρα Φλουρέντζου, Συλβάνα Βανέζου

Επιστημονικός Σύμβουλος:Πέτρος Παπαπολυβίου

Ψηφιοποίηση υλικού:Ανδρέας Χειμωνίδης,

Στέλλα Διομήδους

© 2018 Βουλή των Αντιπροσώπων ISBN (set): 9789963390656 ISBN (τόμ. Γ΄): 9789963390687

ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

«Φάκελος Κύπρου»Τόμος Γ΄

Πρακτικά της Εξεταστικής Επιτροπήςτης Βουλής των Ελλήνων

Συνεδριάσεις: 2 Ιουλίου έως 22 Ιουλίου 1986

Φάκελοι 18

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ

ΑΘΗΝΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2018

[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Πρόλογος ........................................................................................................................ 9Οι εξεταζόμενοι μάρτυρες ........................................................................................... 11Συνεδρίαση 2ας Ιουλίου 1986 ..................................................................................... 13

[Κατάθεση: Μ. Γεωργίτσης]Συνεδρίαση 3ης Ιουλίου 1986 ..................................................................................... 75

[Κατάθεση: Μ. Γεωργίτσης (2η μέρα, σσ. 7895), Γ. Ντενίσης, σσ. 96148]

Συνεδρίαση 8ης Ιουλίου 1986 ................................................................................... 157[Κατάθεση: Κ. Κομπόκης]

Συνεδρίαση 9ης Ιουλίου 1986 ................................................................................... 209[Κατάθεση: Κ. Κομπόκης (2η μέρα)]

Συνεδρίαση 10ης Ιουλίου 1986 .................................................................................. 261[Κατάθεση: Κ. Κομπόκης (3η μέρα, σσ. 270323),

Αθ. Σκλαβενίτης, σσ. 268269]Συνεδρίαση 15ης Ιουλίου 1986 ................................................................................. 325

[Κατάθεση: Αθ. Σκλαβενίτης (2η μέρα, σσ. 325351), Π. Κορκόντζελος, σσ. 351352]

Συνεδρίαση 17ης Ιουλίου 1986 ................................................................................. 389[Κατάθεση: Αθ. Σκλαβενίτης (3η μέρα, σσ. 403441),

Π. Κορκόντζελος (2 μέρα, σσ. 443447)]Συνεδρίαση 22ας Ιουλίου 1986 ................................................................................. 449

[Κατάθεση: Π. Κορκόντζελος (3η μέρα, σσ. 469533), Π. Κατσαδήμας, σσ. 458469]

[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ

Ηδημοσιοποίηση του υλικού του Φακέλου της Κύπρου, ικανοποιώντας το καθολικό διαχρονικά αίτημα των πολιτών της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και τουπολιτικού κόσμου των δύο χωρών για άμεση και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην ιστορική αλήθεια, λύνει μια πολιτική και ηθική εκκρεμότητα που αφορά τα όσα, τραγικά,διαδραματίστηκαν στην Κύπρο το 1974, το χουντικό πραξικόπημα και την τουρκικήεισβολή, που προκάλεσε μια νέα βαρύτατη εθνική καταστροφή, της οποίας τις ο δυνηρές συνέπειες η Κύπρος συνεχίζει μέχρι και σήμερα να υφίσταται.

Το ογκωδέστατο υλικό, του οποίου η δημοσίευση θα υλοποιηθεί σταδιακά με τηνολοκλήρωση της έκδοσης πολύτομου έργου, διαλαμβάνει τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Εξεταστικής Επιτροπής για τον Φάκελο της Κύπρου της Βουλής των Ελλήνων, η οποία λειτούργησε από τον Φεβρουάριο του 1986 έως τον Μάρτιο του 1988. ΗΕπιτροπή εξέτασε, με κλητεύσεις και μαρτυρικές καταθέσεις, όλους όσοι ενεπλάκησαν έμμεσα ή συμμετείχαν άμεσα στο καταστροφικό πραξικόπημα κατά του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ και όσων η δράσησυνδέθηκε με τα γεγονότα της τουρκικής εισβολής που ακολούθησε. Η Επιτροπή,ως γνωστόν, δεν κατέληξε σε κοινό πόρισμα και, ως εκ τούτου, τόσο το πόρισμα τηςπλειοψηφίας όσο και οι επιμέρους απόψεις της μείζονος και ελάσσονος αντιπολίτευσης, καθώς και ανεξάρτητων βουλευτών κατατέθηκαν στην ολομέλεια της Βουλήςτων Ελλήνων την 31η Οκτωβρίου 1988 χωρίς να συζητηθούν και να ψηφιστούν.

Τριάντα περίπου χρόνια αργότερα και σαράντα τρία μετά την τραγωδία του 1974,η Βουλή των Ελλήνων σε συνεδρίασή της, στις 11 Ιουλίου 2017, αποφάσισε ομόφωναόπως το υλικό του Φακέλου της Κύπρου παραδοθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπωντης Κυπριακής Δημοκρατίας και από κοινού δημοσιοποιηθεί. Η παράδοσή του έγινεσε ειδική συνεδρία της Βουλής των Αντιπροσώπων, στις 14 Ιουλίου 2017, στη Λευκωσία.

Οι εμμάρτυρες καταθέσεις που περιλαμβάνει ο Φάκελος της Κύπρου συγκροτήθηκαν μετά από μακρά σειρά ερωτήσεων, τις οποίες υπέβαλαν ο πρόεδρος και ταεκάστοτε μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής με βάση την κατά την περίοδο των γεγονότων ή και προγενέστερα ιδιότητα, θέση, τον ρόλο και τη δράση του κάθε εξεταζόμενου μάρτυρα. Οι απαντήσεις και οι τοποθετήσεις που καταγράφηκαν αποτελούνπροφανώς αυστηρά προσωπικές απόψεις του καθενός, είτε αυτές αφορούν προσωπικές του ευθύνες είτε αφορούν ευθύνες που ενδεχομένως αυθαίρετα, λανθασμέναή ίσως και κακόβουλα καταλογίζονται σε άλλα πρόσωπα και τρίτες χώρες, ή καιακόμη, προκειμένου για ανθρώπους που αποδεδειγμένα φέρουν το κύριο βάρος τουεθνικού άγους του 1974, αποτελούν εμφανέστατη προσπάθεια να αποσείσουν μέροςαπό τις ασήκωτες ιστορικές τους ευθύνες. Οι μαρτυρίες εξάλλου καταγράφηκαν,αφού μεσολάβησαν δώδεκα και πλέον χρόνια από την τραγωδία του 1974 και πολλοί

από τους μάρτυρες είχαν έννομο συμφέρον στην όλη διαδικασία λόγω της προσωπικής τους εμπλοκής. Πρόκειται για ένα υλικό που δεν τέθηκε ποτέ στη βάσανο τηςτελικής απόδοσης ευθυνών. Ωστόσο, όσο και να ελέγχονται πολλές καταθέσεις ωςμη αξιόπιστες ή να χαρακτηρίζονται από την προσπάθεια απόκρυψης στοιχείων ήτην κραυγαλέα απόπειρα δικαιολόγησης πράξεων και στάσεων, αποδίδουν με τρόποαπολύτως ουσιαστικό τις ολέθριες συνέπειες που είχαν οι παρεμβάσεις και επεμβάσεις του καθεστώτος της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδας σταεσωτερικά της Κυπριακής Δημοκρατίας, που υπονόμευσαν πολλαπλά τις σχέσεις τωνδύο κρατών και αποσάθρωσαν εκ των έσω την αμυντική ικανότητα της Κύπρου. Καταδεικνύουν επίσης την καταστροφή που επιφέρουν η κατάλυση του δημοκρατικούπολιτεύματος και η αντιποίηση πολιτικής αρχής από φορείς όπως ο στρατός, πουέχει ως αποκλειστική αποστολή την εθνική άμυνα και όχι την άσκηση πολιτικούρόλου.

Η πρωτοβουλία των δύο κοινοβουλίων να προχωρήσουν από κοινού στην παρούσαέκδοση έχει στόχο να προσφέρει τόσο στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στους αποδήμους μας όσο και στην επιστημονική κοινότητα πρόσβαση σε ιστορικό υλικό πουμέχρι τώρα θεωρούνταν επτασφράγιστο μυστικό και να φωτίσει γνωστές και άγνωστες πτυχές της κυπριακής τραγωδίας. Αποτελεί ταυτόχρονα την απαρχή μιας κοινήςπροσπάθειας των δύο κοινοβουλίων για συγκέντρωση του όποιου σχετικού με τονΦάκελο της Κύπρου υλικού που υπάρχει διάσπαρτο σε διάφορα αρχεία, κρατικά καιμη, με την ελπίδα να διανοιχθούν νέοι δρόμοι στην έρευνα και να διευρυνθεί το πεδίοτης ιστορικής γνώσης, έτσι ώστε να χυθεί κάποτε άπλετο φως στην πλέον σκοτεινήσελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας και το «Δεν Ξεχνώ» της νεότητάς μας να μην παραμείνει κενό γράμμα.

Νικόλαος Βούτσης Δημήτρης ΣυλλούρηςΠρόεδρος Πρόεδροςτης Βουλής των Ελλήνων της Βουλής των Αντιπροσώπων

10 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ ΜΙΧΑΗΛ

Καταθέσεις στην Επιτροπή: 2.7.1986, 3.7. 1986, 17.3.1987, 19.3.1987, 7.4.1987Γεννήθηκε το 1924. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 28.3.1947. Έλαβε μέρος σε επιχειρήσειςτου Εμφυλίου πολέμου το 1949. Υπηρέτησε στην Κύπρο 8.1965 – 7.1967. Απόφοιτος ΣχολείουΠληροφοριών και Επικεφαλής Κλάδου της ΚΥΠ. Διοικητής της ΙΙΙ ΑΤΔ στην Κύπρο από7.8.1973 έως 12.8.1974. Από 12.7.1974 αναπλήρωσε στα καθήκοντά του τον Αρχηγό του ΓΕΕΦ,Γ. Ντενίση. Κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου και της τουρκικής εισβολής της 20ής Ιουλίου 1974 ήταν ο ανώτατος αξιωματικός στην Κύπρο. Αποστρατεύτηκεστις 21.03.1975 με το βαθμό του ταξίαρχου.

ΝΤΕΝΙΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Κατάθεση στην Επιτροπή: 3.7.1986Γεννήθηκε στα Κανάλια Καρδίτσας το 1919. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 7.8.1940. Έλαβεμέρος στις επιχειρήσεις του Ελληνοϊταλικού πολέμου 1940 – 1941 και σε επιχειρήσεις τουΕμφυλίου πολέμου 1946 – 1949. Αποστρατεύτηκε ως υποστράτηγος τον Ιούνιο του 1973 καιδύο μήνες μετά, τον Αύγουστο του 1973, επιλέχθηκε ως Αρχηγός του ΓΕΕΦ. Στις 11 Ιουλίου1974 κλήθηκε στην Αθήνα σε σύσκεψη επιτελών. Κατά την εκδήλωση του πραξικοπήματοςτης 15ης Ιουλίου βρισκόταν στην Αθήνα. Αποστρατεύτηκε τρεις μέρες μετά, κατόπιν παραιτήσεώς του, με το βαθμό του αντιστράτηγου.

ΚΟΜΠΟΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

Καταθέσεις στην Επιτροπή: 8.7.1986, 9.7.1986, 10.7.1986Γεννήθηκε στην Καλλιθέα Δράμας το 1926. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 1.5.1948. Έλαβεμέρος σε επιχειρήσεις του Εμφυλίου πολέμου 1949 και σε επιχειρήσεις στο εκστρατευτικόΣώμα στην Κορέα, 1950 – 1951. Απόφοιτος σχολών πεζικού των ΗΠΑ. Υπασπιστής του διαδόχου Κωνσταντίνου, υπηρέτησε για έναν χρόνο στην ΚΥΠ, καθώς και διοικητής και επιτελήςσε μονάδες καταδρομών. Υπηρέτησε στην Κύπρο ως διοικητής μονάδων καταδρομών από19.9.1972 έως 14.8.1974. Επικεφαλής των μονάδων καταδρομών κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου και κατά την τουρκική εισβολή της 20ής Ιουλίου 1974. Αποστρατεύτηκε το 1975 με το βαθμό του συνταγματάρχη.

ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

Καταθέσεις στην Επιτροπή: 10.7.1986, 15.7.1986, 17.7.1986Γεννήθηκε στην Λευκάδα 1931. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 31.7.1954. Υπηρέτησε στηνΚύπρο το διάστημα 1965 – 1968. Μεγάλο μέρος αυτής της περιόδου διετέλεσε υπασπιστήςτου τότε διοικητή της ΑΣΔΑΚ Γ. Γρίβα. Επιτελής και διευθυντής του 2ου ΕΓ σε διάφορες μονάδες. Μέλος της πρώτης ομάδας που έστειλε στην Κύπρο το χουντικό καθεστώς την 15ηΙουλίου 1974, για το συντονισμό μετά το πραξικόπημα. Αποστρατεύτηκε το Μάρτιο του 1975με το βαθμό του ταγματάρχη.

ΟΙ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ

ΚΟΡΚΟΝΤΖΕΛΟΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ

Καταθέσεις στην Επιτροπή: 15.7.1986, 17.7.1986, 22.7.1986 Γεννήθηκε στη Ραχούλα Καρδίτσας το 1930. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 10.8.1954. Εκπαιδεύτηκε στις Διαβιβάσεις στις ΗΠΑ. Υπηρέτησε στην Κύπρο το διάστημα 18.8.1973 28.10.1974. Επικεφαλής του τμήματος τεθωρακισμένων που έπληξε το προεδρικό μέγαρο κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974. Αποστρατεύτηκε το 1985 με το βαθμό του αντιστράτηγου. ΚΑΤΣΑΔΗΜΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Καταθέσεις στην Επιτροπή: 22.7.1986, 29.7.1986 Γεννήθηκε στην Άρτα. Απόφοιτος ΣΣΕ, ανθυπολοχαγός 1.5.1948. Έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις του Εμφυλίου πολέμου. Επιτελής του ΑΕΔ κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου και της τουρκικής εισβολής της 20ής Ιουλίου 1974. Αποστρατεύτηκε το 1982 με το βαθμό του αντιστράτηγου.

12 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

ΠΡΟΕΔΡΟΣ (ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΣΑΓΙΑΝΝΗΣ):Είμαστε σύμφωνοι όλοι να αρχίσουμε τησυνεδρίαση; Παρακαλείται ο κ. Ξαρχάς ναπει ό,τι έχει να πει. Υπάρχει κανένας άλλος;Ο κ. Δήμας παρακαλείται να μας πει ό,τιέχει, πριν αρχίσει η εξέταση του μάρτυρος.

ΔΗΜΑΣ: Κύριε πρόεδρε, εκ μέρους τωνσυναδέλφων της ΝΔ θέλω να διαμαρτυ-ρηθώ έντονα για τις διαρροές, για τις ανα-κοινώσεις προς μερίδα του Τύπου, σχετικάμε τα συζητούμενα στην Επιτροπή. Νομίζωότι αυτό είναι αντίθετο και στον κανονισμό,αλλά και στις συμφωνίες οι οποίες έχουνγίνει εδώ, σύμφωνα με τις οποίες ανακοι-νώσεις ή διαρροές αυτού του είδους δενσυμβάλλουν στην προαγωγή του έργου τηςΕπιτροπής. Εκφράζω, λοιπόν, την έντονηδιαμαρτυρία εκ μέρους της ΝΔ και επίσηςπροτείνω στον πρόεδρο, επειδή ορισμένααπ’ αυτά τα οποία δημοσιεύθηκαν δεν αλη-θεύουν, να προβεί εις τη διάψευσή τους.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κι εγώ θα ήθελα να ενώσωόχι τη δική μου διαμαρτυρία, διότι δεν έχωκανένα συγκεκριμένο πρόσωπο εναντίοντου οποίου να διαμαρτυρηθώ, αλλά τηδική μου έκπληξη, γιατί γράψανε αυτά ταπράγματα οι εφημερίδες, τα περισσότεραόμως των οποίων είναι φανερό ότι δενέχουν καμία σχέση με τις συνεδριάσεις τηςΕπιτροπής. Όταν π.χ. το Έθνος γράφει ότιαρχίζει η Επιτροπή με πολλά στοιχεία σταχέρια της και ειδικότερα με μια επιστολήενός Τούρκου ταγματάρχη, καταλαβαίνετεότι αυτό είναι παραμύθι. Δεν ξέρω, μπορείνα είναι αλήθεια, μπορεί να υπάρχει η επι-στολή του Τούρκου ταγματάρχη, αλλά ηΕπιτροπή δεν ασχολήθηκε με το θέμα αυτόούτε ξέρει κανείς από τα μέλη της Επιτρο-πής ότι υπάρχει τέτοια επιστολή ούτε στααρχεία βρήκαμε τέτοιο πράγμα. Όταν επί-σης άλλες εφημερίδες λένε διάφορα άλλαπράγματα, του πώς θα υποβάλουμε ερω-τήσεις κτλ., νομίζω ότι είναι έργον φαντα-σίας περισσότερο. Ένα ήτανε στοιχείο πουπραγματικά με ’κανε ν’ αναρωτηθώ τι συμ-

βαίνει. Κάποια εφημερίδα έγραψε όλα ταονόματα των μαρτύρων που καλέσαμεμέχρι τώρα. Θα έχετε όμως υπόψη σας ότι,για να κληθούν οι μάρτυρες αυτοί, χρειάζε-ται πέρα από τη σύμπτωση των απόψεωντων μελών της Επιτροπής που υπήρξε,χρειάζεται να υπογραφούν οι κλήσεις, νατις στείλουμε στον εισαγγελέα, να τις πάρειο εισαγγελεύς και να τις δώσει σε κάποιονκλητήρα, να τις επιδώσει και όλη αυτή ηιστορία απ’ ό,τι καταλαβαίνετε είναι πάραπολύ εύκολο να οδηγήσει σε κάποια γνώσητων δημοσιογράφων και νομίζω ότι εκείπρέπει να οφείλεται η διαρροή. Οι γνώσειςμάλλον των δημοσιογράφων και ειδικό-τερα του συγκεκριμένου δημοσιογράφουγια το ποιος θα εξεταστεί για τον μήνα Ιού-λιο. Βεβαίως λένε και ορισμένα άλλαπράγμα τα. Παραδείγματος χάριν διάβασασήμερα τον Ελεύθερο Τύπο, ο οποίος γράφειδιάφορα παραμύθια. Ότι τάχα γίνεται έναπαιχνίδι εις βάρος της αξιοπρέπειας τουτέως προέδρου της Δημοκρατίας. Αυ τά νο-μίζω ότι είναι τελείως φανταστικά. Δενβγήκε πουθενά από την Επιτροπή τέτοιοπράγμα. Νομίζω ότι με πολλή φειδώ, του-λάχιστον το Προεδρείο της Επιτροπής,κάνει χρήση λόγων και εδώ μέσα ακόμα. Θαήθελα να παρακαλέσω ότι δεν πρέπει να θε-ωρηθεί αυτή η διαμαρτυρία ότι στρέφεταιεναντίον του Προεδρείου ή των μελών τηςΕπιτροπής. Διαφωνώ με τη διάψευση. Νο-μίζω ότι δεν είναι σωστό. Τη γνώμη μουείπα. Ο κ. Δασκαλάκης έχει τον λόγο.

ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ: Εγώ θα ήθελα να διαμαρ-τυρηθώ εκ μέρους της ομάδας του ΠΑΣΟΚγια τη διαμαρτυρία του κ. Δήμα, που μί-λησε σαν εκπρόσωπος της ομάδας της ΝΔ,που σημαίνει ότι έστρεψε τα βέλη τουεναντίον των υπόλοιπων συναδέλφων. Ε -πο μένως θεωρώ ότι ο κ. Δήμας θα έ πρεπε,εφόσον ήθελε να πάρει τον λόγο, να μηνεπιδιώκει μόνο τη δημιουργία εντυπώ-σεων, αλλά να καλύψει όλη την Επιτροπή.Κι εγώ επομένως διαμαρτύρομαι για τις

Συνεδρίαση 2ας Ιουλίου 1986

όποιες διαρροές εξ ονόματος όλης της Επι-τροπής.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριε Δήμα, έχετε την καλο-σύνη να συμπληρώσετε.

ΔΗΜΑΣ: Κύριε πρόεδρε, τον κ. Δασκα-λάκη δεν τον κατάλαβα, γιατί εγώ με τουςσυναδέλφους του ΠΑΣΟΚ ούτε σε επαφήήρθα ούτε καμία εξουσιοδότηση είχα. Αν-τίθετα από τους συναδέλφους τους δικούςμου είχα την εξουσιοδότηση να κάνω δια-μαρτυρία, την οποία και έκανα. Επομένωςδεν καταλαβαίνω γιατί είχε την απορία οκ. Δασκαλάκης. Ανεξάρτητα αυτού, εγώ,όπως είδατε, δεν προσδιόρισα εφημερίδες.Εσείς κάνατε το λάθος, κύριε πρόεδρε, ναπροσδιορίσετε συγκεκριμένη εφημερίδα.Κάνετε λάθος. Νομίζω ότι κακώς εντοπί-σατε μία εφημερίδα, γιατί δεν είναι μία,είναι πολλές εφημερίδες οι οποίες γρά-φουν και ως εκ τούτου δεν θα έλεγα ότι μιαεφημερίδα έγραψε κάτι το οποίο ήταν πα-ραμύθι, όπως τα χαρακτηρίσατε, οι άλλεςδεν το έγραψαν, ή ποιες γράψαν παραμύ-θια. Επίσης θα ήθελα να επιμείνω σ’ αυτότο οποίο είπα, να κάνετε μία διάψευση, νο-μίζω βοηθάει και την Επιτροπή και τοαπόρρητο για τις επόμενες συνεδριάσεις.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Παρακαλώ τον κ.Κάππο να πάρει τον λόγο.

ΚΑΠΠΟΣ: Κατ’ αρχήν νομίζω ότι αυτά πουγράφτηκαν στις εφημερίδες είναι φήμεςκαι δεν έχουνε καμία βάση και επομένωςδεν έχουμε κανένα λόγο να καθίσουμε νακάνουμε διαψεύσεις. Βεβαίως ο ΕλεύθεροςΤύπος πήγε να καπηλευτεί, έκανε τον Ηρα-κλή του τέως Προέδρου. Εν πάση περιπτώ-σει εμείς είμαστε της γνώμης ότι δεν πρέπεινα γίνει καμία διάψευση και το δεύτερο ζή-τημα που βάζουμε είναι ότι τους μάρτυρεςπου καλούμε νομίζουμε ότι αποτελούν ει-δήσεις, δεν αποτελούν παραβίαση τουοποιοδήποτε και να ανακοινώνονται. Ότιστις τάδε του μηνός έχουν κληθεί να κατα-θέσουν οι τάδε μάρτυρες. Αυτό νομίζω ότιαποτελεί είδηση, δεν είναι τίποτα απόρ-ρητο, είναι γνωστό κινούνται μια σειρά μη-χανισμοί, για να μην υπάρχουν κι αυτά τα

αποκλειστικά δήθεν εφημερίδων και τέ-τοια.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριε Δήμα, μετά απ’ αυτάπου είπε ο κ. Δασκαλάκης, ο κ. Κάππος καιεγώ, θέλετε να τεθεί η πρότασή σας σε ψη-φοφορία, για τη διάψευση δηλαδή; Όχι ανθέλετε…

ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ: Η τακτική αυτή, κύριε πρό-εδρε, δεν αποδίδει, οκτώ από δω…

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι θέλετε να κάμω τώρα, ναμην ψηφίσουμε ή να ψηφίσουμε, αυτό είναιτο θέμα. Να ψηφίσομε ή να μην ψηφίσομε.Εγώ νομίζω ότι δεν χρειάζεται να τεθεί σεψηφοφορία αυτό το ζήτημα. Δεν έχει τί-ποτα ουσιαστικό.

Πολλοί ζητούν τον λόγοΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριοι, με συγχωρείτε. Κύριε

Ξαρχά, ένα ερώτημα, ναι, κι εσείς, κύριεΠαπαληγούρα, και να τελειώνουμε. Και οκ. Ζερβός.

ΞΑΡΧΑΣ: Είναι βέβαιο τώρα ότι έτσι δενθα πάμε πουθενά. Είσαστε περισσότεροι,θα ψηφίζετε, η πλειοψηφία θα επικρατεί.Διερωτώμαι όμως αύριο θα γράψει κάτιπαραπάνω ο Τύπος και ασφαλώς θα γρά-ψει. Τι θα γίνει; Μπορεί να λειτουργήσειέτσι η Επιτροπή, να μην μπορούμε να κυ-κλοφορούμε έξω; Διότι εδώ είναι βέβαιοότι εγράφησαν ψέματα, τα οποία ούτε συ-ζητήθηκαν εδώ μέσα καν, μπορούμε να τααφήσουμε αυτά; Πώς θα λειτουργήσουμεαυτό είναι…

ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ: Μία πρόταση μπορώνα κάνω, κύριε πρόεδρε;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όχι, με συγχωρείτε, είναι ο κ.Παπαληγούρας.

ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑΣ: Ίσως, κύριε πρόεδρε,γεφυρωθούν κάποιες απόψεις που ακού-στηκαν κι από τις δύο πλευρές και κατα-φέρουμε να έχουμε και πάλι το πνεύμα τηςσύνθεσης απόψεων, όλη η Επιτροπή, ανκαταλήξουμε στο εξής... Κι αποτελεί πρό-ταση αυτό που λέω. Να διαψεύσουμεμόνον αυτή τη φορά, λέγοντας ότι όλααυτά που έχουν γραφτεί δεν ανταποκρίνο -νται στην αλήθεια, ότι δεν πρόκειται αυτότο πράγμα να πάει σκοινί κορδόνι, ότι δεν

14 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

έχουμε πρόθεση κάθε φορά που κάποια εί-δηση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματι-κότητα να την διαψεύδουμε και ότι είναι ηπρώτη, αλλά και η τελευταία φορά πουδιαψεύδουμε, δεδομένου ότι κανείς απόμας δεν διαρρέει πληροφορίες στον Τύπο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κύριε Παπαστεφανάκη, τηνίδια πρόταση θέλετε να κάνετε; Ο κ. Ζερ-βός είναι σύμφωνος με την πρόταση αυτή;

ΖΕΡΒΟΣ: Ναι, αλλά ήθελα να τονίσω ότιήδη είχαμε λάβει απόφαση επί Προεδρίαςτου προηγουμένου Προέδρου μας ότι δενθα κάναμε διαψεύσεις. Διότι άπαξ θα αρχί-ζαμε με διαψεύσεις δεν θα υπήρχε τέλος.Αλλά η πρόταση την οποία κάνει ο κ. Πα-παληγούρας νομίζω είναι πάρα πολύ συ -νετή και πρέπει να την υιοθετήσουμε.Ευ χαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Λοιπόν, γίνεται δεκτή η πρό-ταση του… Συγγνώμη, ο κ. Μπαντουβάς.

ΜΠΑΝΤΟΥΒΑΣ: Αυτό θα επιδείνωνε τηνκατάσταση. Διότι, αν θα δηλωθεί ότι δεν θακάνομε δηλώσεις στο μέλλον, τότε τουςανοίγομε τον δρόμο με οργιάζουσα φαντα-σία να γράψουν ό,τι θέλουν. Κι αν θα υπάρ-ξουν διαρροές δεσμευόμεθα να μηνπροβούμε σε διαψεύσεις. Νομίζω ότι, όπωςείπατε πολύ σωστά, τα περισσότερα είναισυμπεράσματα και σκέψεις δικές τους καιότι θα πρέπει να τα αντιπαρέλθομε. Αυτήείναι η γνώμη μου. Αυτό το οποίο καταγ-γέλθηκε σήμερα από τον κ. Δήμα είχε ανα-φερθεί και από μας σε προγενέστερεςσυνεδριάσεις, είχε επισημανθεί, νομίζω δεότι οφείλεται μάλλον σε συμπεράσματακαι στη φαντασία των δημοσιογράφων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Λοιπόν, η πρόταση του κ.Παπαληγούρα γίνεται δεκτή;

ΠΟΛΛΟΙ: Δεκτή.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα σας παρακαλούσα να ση-

κώσετε τα χέρια σας, όσοι την αποδέχονταικτλ. Έγινε δεκτή. Η πρόταση λοιπόν του κ.Παπαληγούρα έγινε δεκτή. Θα παρακα-λέσω τον κ. Παπαληγούρα με την ευκαιρίανα δούμε την πρόταση του ακριβώς, για ναεπιχειρήσω να κάμω, πριν αποστενογρα-φηθούν τα πρακτικά. Ήδη προχωρούμε

στην εξέταση του μάρτυρος. Παρακαλώτον κ. Παπαθανασίου να έρθει μαζί με τονμάρτυρα. Το μοναδικό θέμα της σημερινήςμας ημερήσιας διάταξης. Παρακαλώ τον κ.Γεωργίτση να απαντήσει στα ερωτήματάμου τα σχετικά με τα στοιχεία της ταυτό-τητάς του επιδεικνύοντας και το δελτίο τηςαστυνομικής ή στρατιωτικής του ταυτότη-τας στη γραμματεία της Επιτροπής.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Γεωργίτσης Μιχαήλ του Νι-κολάου και της Μεταξίας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το γένος.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Χίλαρης Ιωάννης.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Γεννηθήκατε το έτος;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Έτος γεννήσεως 1924, 62

ετών.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κατοικείτε;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: [διεύθυνση], Παπάγου.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το επάγγελμά σας;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Απόστρατος αξιωματικός.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το θρήσκευμά σας; ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Χριστιανός ορθόδοξος.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Παρακαλώ, κύριε Γεωργίτση,

να βάλετε το δεξί σας χέρι στο ιερό ευαγ-γέλιο και παρακαλώ τους κυρίους συνα-δέλφους να εγερθούν. Θα θέλατε μήπως,κύριε Γεωργίτση, να κάνετε μια γενική έκ-θεση των απόψεών σας, η κύρια εξέτασήσας θα γίνει με τη μορφή των ερωτήσεων,θα θέλατε πάντως να αρχίσετε εσείς; Τοθέμα το ξέρετε. Είναι το θέμα της κυπρια-κής τραγωδίας. Αν θα θέλατε δι’ ολίγον ναμας πείτε τα δικά σας και εν συνεχεία θαερωτηθείτε και από μένα και από τους κυ-ρίους συναδέλφους γύρω από τα γενικό-τερα θέματα της υποθέσεως. Ορίστε.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Κατ’ αρχήν μένω εις τηνανα λυτικήν έκθεσιν την οποίαν έχω υποβά-λει εις το Αρχηγείον Ενόπλων Δυνάμεων,94 σελίδες, και επί πλέον στην κατάθεσητην οποία έχω δώσει στον ταξίαρχο κ.Μπέλκα. Διά λεπτομέρειες και οτιδήποτεθέλετε είμαι στην διάθεσίν σας. Εκτός ανθέλετε να αφηγηθώ από την αρχή την όληιστορία.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλύτερα στη συνέχεια ν’ αρ-χίσουμε εμείς με τις ερωτήσεις και στο

15ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 2ας ΙΟΥΛΙΟΥ 1986

τέλος θα μιλήσουμε γι’ αυτά που λέτε.Πράγματι, δυο καταθέσεις δώσατε στον κ.Μπέλκα. Μία πρώτη και μια συμπληρωμα-τική. Κι έχετε κάνει και μία έκθεση από 98σελίδες, νομίζω με μολύβι είναι γραμμένη.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Με BIC, είναι σε κόλλες κα-τριγέ.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Υπηρετήσατε ποτέ στην Κύ -προ, κύριε Γεωργίτση, και, σε καταφατικήπερίπτωση, ποια εποχή και με ποια ιδιό-τητα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στην Κύπρο ετοποθετήθηντον Αύγουστο του 1973, αρχικώς διά διατα-γής του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων ωςβοηθός επιτελάρχου, αλλά το ΓΕΕΦ έκρινεότι πρέπει να πάω στην 3η Ανωτέρα Τα-κτική Διοίκηση, η οποία είναι με έδρα τηΛευκωσία και είχε το θύλακα από Λευκω-σία, Σιγχαρί, Βουνό, Κυρήνεια και εν συνε-χεία έρχεται όλη η περιοχή και κλείνει πάλιστη Λευκωσία.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Λάβατε γνώση πριν από τις 15Ιουλίου αν σχεδιαζόταν κάποια ενέργεια σεβάρος της ομαλής πολιτειακής λειτουρ-γίας της Κυπριακής Δημοκρατίας;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, δεν είχα ουδεμίαν σχέ -ση ή ανάμειξη με οτιδήποτε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όχι αν είχατε εσείς ανάμειξη,αν λάβατε γνώση…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, όχι.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ούτε του παράγοντος που

τυχόν σχεδίαζε αυτή την ενέργεια ή των πα-ραγόντων.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, όχι.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποια ήταν η δύναμη που διέ-

θετε κατά το διάστημα από 1.7.74 μέχρι30.8.74 το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρου-ράς, το ΓΕΕΦ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μέχρι 30.8 δεν μπορώ νασας απαντήσω, διότι εγώ τον Αύγουστοέφυγα. Πήρα φύλλο πορείας από την Κύ -προ στις 11 Αυγούστου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μέχρι τότε που φύγατε.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλιστα. Η 1η Ανωτέρα Τα-

κτική Διοίκησις είχε έδρα την Αμμόχωστομ’ ένα τάγμα εν ενεργεία και τα υπόλοιπαεν επιστρατεύσει. Χονδρικώς, γιατί λεπτο-

μέρειες δεν μπορώ να θυμάμαι άλλες. Η 2αΑνωτέρα Τακτική Διοίκησις ήτανε στηΜόρφου μέχρι και Κόκκινα με ενεργότάγμα ένα το οποίο ήτανε τάγμα εκπαιδεύ-σεως. Εκπαίδευε νεοσύλλεκτους και τουςέστελνε στο υπόλοιπο τάγμα προκαλύψεως.Η 3η Ανωτέρα ήταν αυτή που διοικούσα εγώμε έδρα τη Λευκωσία με αντι παρατάξεις 1, 2,3, 4 τάγματα πεζικού. Ένα τάγμα εκπαιδεύ-σεως και υποδιοίκησιν εν ειρήνη το 9ο τα-κτικό συγκρότημα, το οποίο είχε το 241 ΤΠ,το οποίο ανήκεν εις το ΓΕΕΦ εις περίπτωσινπολέμου. Στην περιοχή της Λεμεσού ήταν η4η Ανωτέρα Τακτική Διοίκησις με ένα τάγμαπεζικού και η 5η Τακτική Διοίκησις ήτανστην περιοχή Πάφου με ένα τάγμα πεζικούελαττωμένης δυνάμεως.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Η ναυτική διοίκηση Κύπρουτελούσε υπό τις διαταγές του ΓΕΕΦ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποια δύναμη διέθετε;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Απ’ ό,τι θυμάμαι, πρέπει να

είχε δύο βάσεις. Η μία στην περιοχή Χρυ-σούλη και μία στην περιοχή Κυρήνειας καιείχε κι έναν σταθμό στην περιοχή Πάφου.Αριθμό τορπιλακάτων και πλοίων δεν εν-θυμούμαι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αεροπορική διοίκηση Κύ-πρου, υπήρχε τέτοια; Τελούσε υπό τις δια-ταγές κι αυτή του ΓΕΕΦ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποια δύναμη διέθετε;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δυνάμεις ακριβώς δεν ξέρω,

πρέπει να είχε το αεροδρόμιο της Λακατά-μιας, το οποίο δύναμη δεν θυμάμαι πόσηήτανε. Κι επιπλέον υπήρχε και η διοίκησηκαταδρομών με τρεις μοίρες καταδρομών,μία στο Μπέλαπαϊς, μία στον Άγιο Χρυσό-στομο έξω από τη Λευκωσία και μία στηνΑθαλάσσα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όλες οι ένοπλες δυνάμειςπου υπηρετούσαν στην Κύπρο…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Υπήγοντο υπό το ΓΕΣ, πληντης ΕΛΔΥΚ, η οποία εν ειρήνη είχε δύο τάγ-ματα πεζικού, υπήγετο στο Αρχηγείο Στρα-τού και από την έναρξη των επιχειρήσεωνετίθετο υπό διοίκησιν του ΓΕΕΦ.

16 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το ΓΕΕΦ από ποιον διατασσό-ταν;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Από τον Αρχηγό των Ενό-πλων Δυνάμεων, τον κ. Μπονάνο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κατευθείαν, χωρίς μεσολά-βηση του Αρχηγείου Στρατού;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Κατευθείαν. Μόνον η ΕΛΔΥΚυπήγετο κατευθείαν στο ΓΕΣ εν καιρώ ειρή-νης, εν πολέμω υπήγετο εις το ΓΕΕΦ. Επι-πλέον υπήρχε και μία επιλαρχία αρμάτων,τα Τ34, τα ρωσικά, ηλαττωμένης δυνά-μεως, νομίζω ότι πρέπει να είχε γύρω στα22 με 24, δεν θυμάμαι ακριβώς, πάντως 20πρέπει να είχε, μ’ έναν ουλαμό στην Κυρή-νεια κι έναν ουλαμό στην Αμμόχωστο, δη-λαδή στην περιοχή Λευκωσίας είχε μία ίλησυν. Και υπήρχε και μία επιλαρχία ελα-φρών αρμάτων, δεν ήταν ερπυστριοφόρα,ήταν αυτά με τα ελαστικά.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα ήθελα να μου διευκρινί-σετε, γιατί δεν είμαι και στρατιωτικός ναξέρω, το ΓΕΕΦ είχε, είπατε, κατευθείαν επι-κοινωνία με το Αρχηγείο των Ενόπλων Δυ-νάμεων; Χωρίς να λαμβάνουν γνώση ταεπιμέρους Αρχηγεία Ναυτικού, Στρατού,Αεροπορίας;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Υπήρχαν οι διοικήσεις, οιοποίες διοικήσεις ήταν μέσα σε αυτό τοκτίριο, η διοίκηση ναυτικού, η διοίκηση αε-ροπορίας, η διοίκηση καταδρομών και ηδιοίκηση πυροβολικού. Η διοίκηση πυρο-βολικού δεν ήταν στο ΓΕΕΦ, ήταν σε ένακτίριο στην περιοχή Αθαλάσσας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλά και υπήγετο πού;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στο ΓΕΕΦ. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Συνεπώς εμμέσως, κατευ-

θείαν στο Ενόπλων Δυνάμεων.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Τα πάντα, όλα. Ακριβώς.

Στο ΓΕΕΦ και το ΓΕΕΦ υπήγετο στο Αρχη-γείο των Ενόπλων Δυνάμεων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Είχατε λάβει γνώση του περιε-χομένου της από 2 Ιουλίου του ’74 επιστο-λής του Μακαρίου προς τον «Πρόεδρο τηςΕλληνικής Δημοκρατίας» Φαίδωνα Γκιζίκη;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Την ημέρα αυτή εγώ βρισκό-μουνα στην Αθήνα. Με είχε καλέσει ο Αρχη-γός των Ενόπλων Δυνάμεων διά δια τα γής.

Εδόθη την 1η Ιουλίου, μου χορήγησε φύλ -λο πορείας ο κ. Ντενίσης, και την επομένη,2 Ιουλίου, ανεχώρησα διά Αθήνας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλώς, εδώ που ήρθατε στηνΑθήνα δεν λάβατε γνώση ότι υπήρχε μίαεπιστολή του Αρχιεπισκόπου, του Προ-έδρου Μακαρίου, προς τον κ. Γκιζίκη;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως έλαβα.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Η επιστολή αυτή, της οποίας

λάβατε γνώση, μιλούσε, παραπονείτο γιατις απόπειρες δολοφονίας που είχαν εξυ-φανθεί εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μα-καρίου και για απειλές που διατυπώνοντανεναντίον του. Τι γνωρίζετε εσείς σχετικά μεαυτές τις απόπειρες ή με τις απειλές; Κα-ταρχήν γίνανε απόπειρες;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Απ’ τις εφημερίδες που λαμ -βάναμε γνώσιν, λέγανε ότι γίνανε. Λεπτο-μέρειες δεν γνωρίζω. Αρμόδιος ήτανε οστρατηγός Ντενίσης, ο οποίος ήτανε καιαρχηγός.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή, όταν έγινε η από-πειρα τότε με το ελικόπτερο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν ήμουνα στην Κύπρο εγώτότε. Σας είπα, πήγα το 1973, τον Αύγουστομήνα, και έφυγα Αύγουστο μήνα του ’74.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κι άλλες απόπειρες είχανεγίνει. Αυτές τις απόπειρες ποιος τις έκανε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν γνωρίζω. Απ’ ό,τι γρά-φανε οι εφημερίδες, λέγανε για την ΕΟΚΑΒ΄.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Οι σχέσεις της ΕΟΚΑ Β΄ με τοΓΕΕΦ ήταν αγαθές;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Οι σχέσεις της ΕΟΚΑ Β΄ μετο ΓΕΕΦ δεν γνωρίζω. Ο αρμόδιος που μπο-ρεί να σας απαντήσει είναι ο κ. Ντενίσης.Δεν ήμουνα αρχηγός. Ήμουνα διοικητήςτης 3ης Ανωτέρας, δεν είχα ουδεμίαν ανά-μειξη με την πολιτική κατάσταση, δεν ανε-μίχθην πουθενά.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν σας λέω αν αναμιχθή-κατε, σας ρωτώ απλώς πώς μάθατε ότι έγι-ναν απόπειρες κατά του Μακαρίου και μουλέτε από τις εφημερίδες. Δεν το συζητή-σατε αυτό το πράγμα εκεί στην Κύπρο;Ανάμεσα στους αξιωματικούς δεν έγινε συ-ζήτηση γι’ αυτό το πράγμα;

17ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 2ας ΙΟΥΛΙΟΥ 1986

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Συνεπώς δεν ξέρετε ποιος τις

οργάνωνε ή ποιος τις εκτελούσε;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, διότι με κανέναν δεν

είχα ουδεμίαν σχέση. Δεν ανεμίχθην με τηνπολιτική κάτω στην Κύπρο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το κλίμα που επικρατούσεστην Κύπρο κατά το διάστημα της υπηρε-σίας σας ήτανε ομαλό, ήπιο ή ήτανε φορ-τισμένο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Το κλίμα ήτανε φορτισμένοκαι μάλιστα, επειδή υπήρξα διοικητής,εφτάσαμε στο σημείο, εγώ προσωπικώς –κα τόπιν διαταγής του ΓΕΕΦ– και οι άλλοι,να δίνουμε όπλα μόνο στους σκοπούς, ταοποία παρελάμβανε ο ένας σκοπός απότον άλλον και τα υπόλοιπα όπλα ήτανε δε-μένα με αλυσίδες, γιατί φοβόμασταν τηνκλοπή, διότι γινόντουσαν πολλές απόπει-ρες κλοπής όπλων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Γι’ αυτή τη φόρτιση του κλί-ματος, για την οποία μιλάτε, αυτές οι από-πειρες κλοπών έπαιξαν έναν ρόλο, είχεπροκληθεί κι από τις απόπειρες κατά τουΜακαρίου, αυτές που μάθατε δηλαδή απότις εφημερίδες και από τις απειλές κατάτου Μακαρίου για τις οποίες παραπονείταιστην επιστολή του;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν μπορώ να σας απαν-τήσω, διότι δεν ήμουν αρχηγός και δενήξερα τι γινόταν στο ΓΕΕΦ. Δεν ήξερα τιςλεπτομέρειες όλες αυτές. Δεν είχα καμίαεπαφή ούτε με ΕΟΚΑ ούτε με κανέναν προ-σωπικώς ο ίδιος. Έντασις υπήρχε. Το κλίμαήταν υπερφορτισμένο, είχαμε και ξυλοδαρ-μούς αξιωματικών.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν είχατε σχέση, όπως λέτεμε την ΕΟΚΑ και δεν είχατε σχέση με τίποταάλλο, αλλά ένας πολίτης, ένας αξιωματικόςπου λαβαίνει γνώση ότι έγιναν απόπειρεςεναντίον του Προέδρου της Δημο κρατίαςτης χώρας στον χώρο της οποίας υπηρετείδεν δημιουργεί μια εντύπωση, αν αυτές οιαπόπειρες που είχανε γίνει, αυτές οι απει-λές που διατυπώνονταν, εδημιούργησανένα κλίμα φορτισμένο; Ούτε σ’ αυτό μπο-ρείτε να έχετε άποψιν;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ασφαλώς, εάν, όπως λέτε,γίναν απόπειρες, βεβαίως. Εγώ δεν έχωυπόψη μου. Στην περιοχή τη δική μου, στηζώνη ευθύνης μου δεν έγινε καμία από-πειρα εναντίον του Μακαρίου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Θα ήθελα να σας παρακα-λέσω να μου πείτε πότε διατάχθηκε καιαπό ποιον ο αντιστράτηγος Ντενίσης ναανεβεί στην Αθήνα.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Από τον ΑΕΔ, τον κ. Μπο-νάνο, ημερομηνία ακριβώς δεν ξέρω.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τον καλέσανε να ’ρθει απά -νω, τι τον ήθελαν στην Αθήνα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Για να συγκαλύψουνε, μάλ-λον, την ενέργεια η οποία θα επακολου-θούσε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Η απόπειρα εναντίον του

Μακαρίου.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ήταν νέα απόπειρα αυτή;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Επίσημα πλέον εκλήθην

εγώ στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Υπό φυσιολογικές συνθήκες

εσείς πότε επρόκειτο να φύγετε από τηνΚύπρο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Υπό φυσιολογικάς συνθή-κας στις 10.7.1974.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και φύγατε στις 2 και ήρθατεστην Αθήνα. Οκτώ μέρες πριν.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Έφυγα από την Κύπρο στις11 Αυγούστου και ήρθα στις 13. Παρέδωσαεις τον κ. Καραγιάννη στις 6, έμεινα για νατον ενημερώσω και να τον κατατοπίσω καιστις 11 μου εχορηγήθη φύλλο πορείας διάΑθήνας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: 11 Αυγούστου. Κανονικά έ πρε -πε να είχατε γυρίσει στις 10 Ιουλίου. Πρινόμως από τις 10 Ιουλίου σάς κάλεσαν.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στην 1η Ιουλίου πήρε το ΓΕΕΦτο σήμα, με κάλεσε ο αρχηγός του ΓΕΕΦ, οκ. Ντενίσης, και με διέταξε να πάω στηνΕΛΔΥΚ και να πάρω το φύλλο πορείας. Καιστις 2 ανεχώρησα διά Αθήνας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποιος σας είχε καλέσει εκεί;Ο Ντενίσης;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, ο Ντενίσης είναι αρχη-γός ΓΕΕΦ, ο Μπονάνος.

18 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτός σας διέταξε να ανε-βείτε στην Αθήνα, ο Μπονάνος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι εμένα. Τον αρχηγό τουΓΕΕΦ διέταξε να μου χορηγήσει φύλλο πο-ρείας διά Αθήνας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και τον διέταξε κατευθείαντον αρχηγό του ΓΕΕΦ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, πήρανε στο τηλέφωνοτον κ. συνταγματάρχη Πούλο Κωνσταν-τίνο, ο οποίος ανέφερε στον αρχηγό και ενσυνεχεία ο αρχηγός, όταν πήγα το πρωίστις 9.30΄ της 1ης του μηνός, μ’ είχε πάρει οεπιτελάρχης του ΓΕΕΦ, για να με ρωτήσειαν έχω τίποτα νεότερο για τη μετάθεσήμου. Του είπα ότι δεν έχω και στις 12.00΄ ηώρα ανέβηκα για να ρωτήσω τον κ. αρχηγόποιος από τους νεοτοποθετηθέντας συ -νταγματάρχας θα παραλάβει την 3η Ανω-τέρα. Πήγαμε στο γραφείο του, ήτανεμάλιστα πολύ νευριασμένος, και με ρώ-τησε ποιους έχω στην Αθήνα και με κα-λούν. Του λέω δεν έχω κανέναν. Ούτεπροστάτας ούτε ανήκω πουθενά, σας πα-ρακαλώ πάρα πολύ, δώστε μου το φύλλοπορείας να φύγω για την Ελλάδα. Μου λέειόχι, διότι και εμένα να παίρνανε θα έστελναεσάς, διότι σας έχω εμπιστοσύνη. Κι έτσι μουεχορηγήθη το φύλλο πορείας. Αυτός ο διά-λογος έγινε με τον στρατηγό κ. Ντενίση. Καιεπιπλέον με διέταξε να πάω στον συνταγ-ματάρχη τον κ. Μπούρλο, για να ενημε-ρωθώ εν λεπτομερεία για την αναδιάταξητου ΓΕΕΦ που θα γινότανε μετά την από-λυση της 20ής Ιουλίου του 1974. Μετά τηναπόλυση δύο σειρών συγκεκριμένα, για ναενημερώσω εν συνεχεία, όταν θα ανέ-βαινα επάνω για την ανασυγκρότηση τουΓΕΕΦ. Επήγα στον κ. Μπούρλο, ενημερώ-θηκα και ξαναγύρισα στο γραφείο του. Μουείπε ο κ. Ντενίσης, εάν ερωτηθώ ή αν γίνειπρότασις από τον αρχηγό των Ενόπλων Δυ-νάμεων για ενέργειες εναντίον του Μακα-ρίου, να πω ότι είναι η πλέον ακατάλληλοςπερίοδος και να μην γίνει τίποτα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτή ήταν η άποψη του κ.Ντενίση;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι, την οποία και μετεβί-

βασα, επακριβώς ότι μου είπε. Επιπλέον μεπαρακάλεσε να πάω να πω στη γυναίκατου, η οποία έμεινε στο Ψυχικό, να μην κα-τέβει στην Κύπρο, διότι η κατάστασις είναιπολύ έκρυθμος.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Άρα, επειδή προηγουμένωςσας ρώτησα αν λάβατε γνώση ότι σχεδιαζό-τανε κάποια ενέργεια εις βάρος της ομαλήςπολιτειακής λειτουργίας της Κυ πριακήςΔημοκρατίας και μου απαντήσατε όχι, ότιδεν είχατε λάβει γνώση…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Προ της 2ας.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όχι, προ της 15ης σας είχα

ρωτήσει, να το διευκρινίσω. Στις 2 όμωςΙουλίου μάθατε από τον κ. Ντενίση ότι…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ο κ. Ντενίσης μού είπε, εάνερωτηθείς απάνω και σου πουν να γίνειανατροπή του Μακαρίου, ο αρχηγός τουΓΕΕΦ δεν συμφωνεί, διότι ως έχουν ταπράγματα αυτή τη στιγμή από την Εθνο-φρουρά δεν θα ακολουθήσει κανένας.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και σας είπε και για τη σύ-ζυγό του;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι, να πω στην σύζυγό τουνα μην κατέβει κάτω, στην Κύπρο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Λόγω;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Λόγω του ότι η κατάστασις

είναι έκρυθμος. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πριν από σας στις 2 Ιουλίου

διατάχθηκαν ν’ ανεβούν και άλλοι αξιωμα-τικοί εις την Αθήνα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στις 2 Ιουλίου όχι, δεν γνω-ρίζω, έφυγα μόνος μου εγώ από την Κύπρο.Όταν όμως ανέβηκα στις 2 Ιουλίου στηνΑθήνα, στο αεροδρόμιο με περίμενε ένααυτοκίνητο SIMCA. Με πήρε και με πήγεστο Πεντάγωνο και βάσει του φύλλου πο-ρείας παρουσιάστηκα στο 1ο ΕπιτελικόΓραφείο, στον κ. Μητρόπουλο…

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τα ξέρω.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: …ο οποίος με παρέπεμψε

στον υπασπιστή του ΑΕΔ, στον κ. Ματά-τση.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κάτι που ξέχασα: Είχατε δειπριν από τον κ. Ντενίση, πριν φύγετε απότην Κύπρο, είχατε δει και άλλους συναδέλ-φους σας;

19ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 2ας ΙΟΥΛΙΟΥ 1986

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όταν πήγα στην ΕΛΔΥΚ, γιανα πάρω το φύλλο πορείας, εκεί συνάν-τησα τον ταξίαρχο κ. Κονδύλη και τον συν-ταγματάρχη κ. Νικολαΐδη, οι οποίοι μουείπανε, εάν ερωτηθείς για να γίνει ενέργειαεναντίον του Μακαρίου, εμείς δεν συμφω-νούμε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Ταξίαρχος Κονδύ-λης, ήταν ο διοικητής…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Παραδίδων διοικητής, πα-ραλαμβάνων ήταν ο κ. Νικολαΐδης Νικό-λαος.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τίνος;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Της ΕΛΔΥΚ. Η ΕΛΔΥΚ χορη-

γούσε τα φύλλα πορείας. Το ΓΕΕΦ δεν είχε.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή και οι δυο, παραλαμ-

βάνων και παραδίδων, σας είπανε ότι, ανερωτηθείτε…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Άρα ήταν πλέον πολύ γνωστό

ότι κάτι συνέβαινε με αυτή τη δουλειά.Φτάσατε λοιπόν στην Αθήνα και σας περί-μενε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ένα αυτοκίνητο SIMCA μεπαρέλαβε, πήγα στο Πεντάγωνο και πα-ρουσιάστηκα στον Ταξίαρχο κ. Μητρό-πουλο, ο οποίος ήταν και Δ/ντής του 1ουΕ πιτελικού Γραφείου. Με παρέπεμψε στονΥπασπιστή του ΑΕΔ στον κ. Ματάτση.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι βαθμό είχε;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ταγματάρχης. Εκεί στο γρα-

φείο του κ. Ματάτση ήταν και ο ταγματάρχηςΣκλαβενίτης. Περίμενε, έφυγε ο ταγ μα τάρ -χης Σκλαβενίτης, έκλεισε την πόρτα και μουείπε. Απ’ αυτή τη στιγμή δεν θα έρθετε σεεπαφή με κανέναν αξιωματικό, θα φύγετε, θαπάτε σπίτι σας και στις 7.30΄ ώρα θα έρ-θετε δω να σας παρουσιάσω στον ΑρχηγόΕνόπλων Δυνάμεων. Όπερ και εγένετο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Στις 7.30΄ τι άλλο σας είπε,ότι θα σας παρουσιάσει μονάχα; Μήπωςσας είπε τίποτα άλλο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν μου είπε ο Ματάτσηςαπολύτως τίποτα. Πράγματι στις 7.30΄πήγα εκεί συνάντησα τον Υποστράτηγο κ.Παπαδάκη, τον συνταγματάρχη Κομπόκηκαι μετά από λίγο ήρθε και ο ταξίαρχος

Ιωαννίδης. Αφού συγκεντρωθήκαμε, πή-γαμε στο γραφείο του Αρχηγού ΕνόπλωνΔυνάμεων, στον κ. Μπονάνο.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τώρα εδώ τι σας ανακοίνω-σαν; Ότι σας καλέσανε για τι πράγμα; Αυ -τή τη σύσκεψη πλέον…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Έκανε μία βραχεία ομιλίαπερί του Μακάριου, ότι, εάν απολύσει τιςδύο σειρές, η Εθνοφρουρά θα διαλυθείσχεδόν και, αν διαλυθεί, δεν θα μπορούμε,αν γίνει κάτι στο Αιγαίο, να απορροφήσειη Κύπρος δύο μεραρχίες, τουρκικές. Επι-πλέον, είπε ότι τις δηλώσεις του Αρχιεπι-σκόπου Μακάριου, που είχε κάνει, ότι, ανγίνει εμπλοκή της Ελλάδος στο Αιγαίο, ηΚύπρος δεν θα επέμβει, θα μείνει ουδε-τέρα, και κατόπιν αυτού λέει το ΑΕΔ και ηκυβέρνησις απεφάσισε την ανατροπή τουΜακαρίου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το ΑΕΔ λοιπόν και η κυβέρνη-σις απεφάσισε την ανατροπή του Μακαρίου.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλιστα. ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Εν συνεχεία λάβαμε τον λό -

γο εμείς. Είπα εγώ ακριβώς ότι μου είπε οκ. Ντενίσης και οι άλλοι δύο συνάδελφοι,ο ταξίαρχος κ. Κονδύλης και ο συνταγμα-τάρχης κ. Νικολαΐδης. Επιπλέον εγώ, α -φού είπε ότι θα γίνει ανατροπή τουΜα καρίου, τον ρώτησα ποιες οι διεθνείςεπιπτώσεις και ποια η αντίδραση τηςΤουρκίας; Ετόνισα επίσης ότι, αν η Εθνο-φρουρά, ως έχει αυτή τη στιγμή, δεν ακο-λουθήσει κανέναν, ποιος θα αναλάβει τηνευθύνη των νεκρών από τη συμπλοκή πουθα γίνει; Και μάλιστα πετάχτηκε ο Συνταγ-ματάρχης Κομπόκης και λέει, κύριε αρχη -γέ, θα πέσουν κορμιά, ποιος θα α ναλάβειτην ευθύνη; Λέει, εμείς τη διατάσσουμε.Εκείνη τη στιγμή μάλιστα επανέρχομαι εγώκαι λέω, καλά πώς θα πάω εγώ κάτω στηνΚύπρο και θα οργανώσω αυτό το πράγμακαθ’ ην στιγμήν υπάρχει ένας Αντιστράτη-γος; Λένε, από αυτή τη στιγμή είσαι Διοι-κητής. Λυπάμαι πάρα πολύ, λέω, αυτό τοπράγμα εγώ δεν μπορώ να το κάνω, διότι,είτε το θέλετε είτε όχι, στην Κύπρο υπάρχει

20 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

ένας αντιστράτηγος και εγώ δεν μπορώ νακινηθώ από τη Λευκωσία, από τη ζώνη ευ-θύνης μου, εάν δεν πάρω την άδεια του κ.αρχηγού, του κ. Ντενίση. Λένε τότε, θααναλάβει ο κ. Κομπόκης, ο οποίος είναι δι-οικητής δυνάμεων καταδρομών και βάσειτου σχεδίου κινείται όπου θέλει.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τελικώς καθορίστηκε κανέ-νας κώδικας συνθηματικών συζητήσεων;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι, ήταν, με έναρξη της ε -πιχειρήσεως, «Αλέξανδρος εισήχθη ειςκλινικήν».

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι σήμαινε αυτό;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Αυτό σήμαινε ότι αρχίζει η

ενέργεια εναντίον του Μακάριου.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Επιπλέον ήταν «ο Αλέξαν-

δρος πάει καλά», ότι η επιχείρηση πάεικαλά, και «ο Αλέξανδρος ασθενεί βα-ρέως», που σήμαινε ότι η επιχείρηση δενπηγαίνει καλά και κινδυνεύουμε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Αυτόν τον κώδικαποιος τον υπαγόρευσε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Την ομιλία γενικά την είχε οΑΕΔ, δεν μίλησε κανένας άλλος.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο κ. Μπονάνος;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι. Αν μου επιτρέπετε, ξέ-

χασα να πω, του ζήτησα διαταγή έγγραφη.Και λέω πώς εμένα οι αξιωματικοί θα μεπιστέψουν πηγαίνοντας κάτω, ότι θα κάνωαυτή την ενέργεια; Και, για να είμαι και κα-τοχυρωμένος, διότι, όπως θα δείτε στοτέλος τα πράγματα ήταν τελείως διάφορα,όταν τον συνάντησα, όταν επέστρεψα απότην Κύπρο τον Αύγουστο... Λέει: Δεν μπο -ρώ να σου δώσω τέτοιο πράγμα. Είναιτόσοι μάρτυρες εδώ πέρα και δεν μπορώνα το αρνηθώ, ότι σε διέταξα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλιστα. Τώρα είπατε ότι,επειδή εσείς φέρατε κάποιου είδους αντίρ-ρηση, δεοντολογική μάλλον κατάλαβα,επειδή δεν θέλατε να υποσκελίσετε τον Α -ντιστράτηγο Ντενίση, είπατε ότι έχω αντίρ-ρηση κ.λπ. και τότε είπε ο κ. Μπονάνος ότιορίζεται αρχηγός ο Κομπόκης.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι αρχηγός. Ανέλαβε τηνευθύνη να έρθει σε επαφή με τους διοικητάς

των υπολοίπων μονάδων που ευρίσκοντοεκτός Λευκωσίας, δηλαδή 1η Ανωτέρα, 2αΑνωτέρα, 4η Ανωτέρα και 5η Ανωτέρα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ανέλαβε αυτά να τα κάνει οκ. Κομπόκης, αρχηγός όμως του πραξικο-πήματος, ας το πούμε, της ενεργείας αυ -τής, ήταν ποιος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Εμένα είχε ορίσει…ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έγγραφη διαταγή, είπατε,

δεν σας δώσαν;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κάτι που δεν το ξέρω. Όταν

πρόκειται να γίνει μια τέτοια ενέργεια νο-μιμοποιείται κανένας να δίνει προφορικέςδιαταγές και νομιμοποιείται κανένας ναεκτελεί προφορικές διαταγές;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Οι διαταγές στον στρατόείναι προφορικές και έγγραφες. Είναι καιεν πολέμω και εν ειρήνη.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ναι, αλλά μέσα στα πλαίσιατης νομιμότητας, έτσι δεν είναι; Δηλαδή,για να το καταλάβω και εγώ, αν σας έλεγανξέρετε ότι εδώ θα πολεμήσετε, τηλεφωνώ,χτυπήστε τους όλους. Το καταλαβαίνω.Όταν σας λένε όμως να ανατρέψετε ένακαθεστώς το οποίο υπάρχει σε μια ξένηχώρα, εσείς λέτε έπρεπε να πειθαρχήσετε;Ήταν υποχρεωτικό να πειθαρχήσετε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δυστυχώς, δεν μπορούσανα κάνω τίποτα άλλο την εποχή εκείνη μετην κατάσταση που επικρατούσε και εσκέ-φθην, όπως θα δείτε και παρακάτω, έστει -λα αντιπρόσωπο αξιωματικό, τον οποίοόρκισα με τις συνέπειες. Εάν θέλετε, γιατίεναπόκειται στη συνέπεια... τι έγινε και ναεπακολουθήσει, να πάμε με ημερομηνίες;Πώς το θέλετε;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ναι, από…ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Αυτή είναι 2 του μηνός. Στις

3 του μηνός εκλήθημεν στις 10.30΄ η ώρανα παρουσιαστούμε πάλι στον ΑΕΔ, για νασυζητήσουμε πάλι τη σχεδίαση. Σχεδίασηδεν μπορούσε να γίνει, εάν δεν ξέραμεποιες μονάδες θα ακολουθήσουν, και κα-τόπιν αυτού σταμάτησε, δεν έγινε καμίασυζήτηση και φύγαμε. Εγώ διετάχθην νααναχωρήσω για την Κύπρο στις 6 του

21ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 2ας ΙΟΥΛΙΟΥ 1986

μηνός, ο δε συνταγματάρχης Κομπόκης…ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και φύγατε.ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Εγώ έφυγα στις 6 του μη -

νός, στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας με πε-ρίμενε ο συνταγματάρχης Μπούρλος, οοποίος μου είπε μετά από μία ώρα να βρί-σκομαι στη λέσχη του ΓΕΕΦ. Πράγματιμετά από μια ώρα επήγα στη λέσχη τουΓΕΕΦ και ανέφερα στον κ. Ντενίση ό,τι α -κριβώς μου είχε πει ο αρχηγός του ΑΕΔ. Ότινα μην δημιουργούνται επεισόδια με το επι-κουρικό σώμα. Να σταματήσουνε. Ότι ναξαναποκτήσει επαφή μετά του Αρχιεπισκό-που Μακαρίου και να τον πείσει να μην γίνειη απόλυσις των δύο σειρών, ότι συμφω-νούνε με το σχέδιο που είχε στείλει αναπρο-σαρμογής της Εθνοφρουράς με επι πλέον ναενισχύσει περισσότερο τις καταδρομές καιτα άρματα από ό,τι είχε το σχέδιο που είχευποβάλει ο κ. Ντενίσης.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τα μεταβιβάσατε εσείς στονκ. Ντενίση αυτά;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και μέσα σ’ αυτά ήταν και η

εντολή να αποκαταστήσει τις επαφές τουμε τον Μακάριο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Βεβαίως.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή, αυτό τι ήτανε τώρα;

Ήτανε ειλικρινής, φρονείτε εσείς, η δια-ταγή αυτή ή ήταν μια διαταγή που σκόπευεστο να αποκοιμίσει…

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλλον.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μάλλον, τι δηλαδή;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ότι σκοπός ήταν να αποκοι-

μίσουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να αποκοιμίσουν τον Αρχιε-

πίσκοπο Μακάριο. Λοιπόν, εκεί που κου-βεντιάζατε με τον κ. Μπονάνο, τον κ.Ιωαννίδη, ο κ. Ιωαννίδης τι είπε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όταν είπαμε εμείς ποίαι οιδιεθνείς επιπτώσεις και ποία η αντίδρασιςτης Τουρκίας, τόσο ο Αρχηγός των Ενό-πλων Δυνάμεως όσο και ο κ. Ιωαννίδηςείπαν ότι υπήρχε κάλυψις.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Από ποιον;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν καθορίσανε, αλλά φαι-

νότανε ότι ήτανε από την Αμερική.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Φαινότανε ότι ήτανε από τηνΑμερική. Και από την πλευρά του κ. Ιωαν-νίδη και από την πλευρά του κ. Μπονάνου.Ο στρατηγός ο Παπαδάκης δεν είπε τί-ποτα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μπροστά μας εκεί που μι-λήσαμε δεν είπε λέξη.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν είπε λέξη. Όταν εσείςτώρα ρωτήσατε για την πιθανή εισβολήτης Τουρκίας, έτσι δεν είπατε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σας απάντησε ο κ. Μπονά-

νος και ο κ. Ιωαννίδης αυτό που είπατε.Πριν επιστρέψετε στην Κύπρο, ήρθατε σεάμεση ή έμμεση επαφή με τον κ. Γκιζίκη;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όταν έφυγα από την Κύπρο,επήρε ένας λοχαγός Μουχτούρης στο τη-λέφωνο και με ζητούσε. Και με πήρε ή στις3 ή στις 4, δεν θυμάμαι ακριβώς, ο ταγμα-τάρχης Σιούνης και μου ’δωσε κι ένα τηλέ-φωνο, για να επικοινωνήσω με τον λοχαγόΜουχτούρη. Πράγματι στις 6 του μηνόςκατόρθωσα κι έπιασα το τηλέφωνο, με συ-νεχάρη για την προαγωγή μου, γιατί είχαπροαχθεί τον Ιούνιο, όπως έκανε για όλουςτους τότε νεοπροαχθέντας ταξιάρχους, ό -πως έμαθα εκ των υστέρων…

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Με συγχωρείτε, είχατε προαχ-θεί σε ταξίαρχο ή σε συνταγματάρχη τότε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, ταξίαρχος. Από την όληομιλία κατάλαβα ότι το εγνώριζε. Επίσης,αυτή η ερώτηση ετέθη και στον κ. Μπο-νάνο, ποιοι άλλοι γνωρίζουμε την ενέργειαεναντίον του Μακαρίου. Και είπε ο ίδιος, οκ. Γκιζίκης, ο κ. Ανδρουτσόπουλος, ο κ. Τε-τενές και ο Αρχηγός Στρατού.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αρχηγός Στρατού ήταν ο κύ-ριος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Γαλατσάνος.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Άλλη φορά είδατε ξανά τον

κ. Γκιζίκη;ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, είχα υπηρετήσει μαζί

του κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέ-μου στην περιοχή της Φλωρίνης, ήταν επι-κεφαλής μιας διλοχίας. Έκτοτε δεν τονείχα ξαναδεί ποτέ μου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν εννοώ στο παρελθόν.

22 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ «ΓΙΑ ΤΟΝ ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»

Λέω, αυτή τη φορά ήρθατε δηλαδή σε ε -παφή με τον κ. Γκιζίκη και μείνατε με τηνεντύπωση ότι μετείχε και αυτός;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μίλησα στο τηλέφωνο καιαπ’ αυτά που μου είπε σχημάτισα την εν-τύπωση ότι το εγνώριζε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή, αν θυμάστε, πώςτου εθέσατε το ζήτημα; Τι του είπατε δη-λαδή;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν το έθεσα, από τη συζή-τηση που μου είπε συγχαρητήρια να παςστο καλό και να προσέχεις. Αυτό μου έ -δωσε εμένα τουλάχιστον την εντύπωση ότιο κ. Γκιζίκης το εγνώριζε.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ήξερε την αποστολή που σαςανατέθηκε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι, ακριβώς.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και επιστρέφετε στην Κύπρο

πότε; ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στις 6 και με περίμενε ο

συνταγματάρχης, όπως σας ανέφερα, κ.Μπούρλος, ο οποίος μου είπε να συνα -ντήσω τον κ. αρχηγό, τον κ. Ντενίση. Τονσυνήντησα και με διέταξε αυτά που τουείπα τη Δευτέρα να του τα πάω εγγράφωςκαι του τα κατέθεσα εγγράφως.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή στον προϊστάμενόσας, τον άμεσο προϊστάμενό σας, στον α -ντιστράτηγο Ντενίση, είπατε ότι σας είχεπει ο Ιωαννίδης και ο Μπονάνος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ο κ. Μπονάνος. Ο Αρχηγόςτων Ενόπλων Δυνάμεων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτά τα περί αρχηγίας τουπραξικοπήματος κ.λπ. τα είπατε στον κ.Ντενίση;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, γιατί είχα εντολή ναμην αναφέρω απολύτως τίποτα. Στις 6 τουμηνός που κατέβηκα κάτω, η λέσχη τηςΕθνικής Φρουράς συνήθως κάθε δεκα-πέντε ημέρες λειτουργούσε υπό τύπον τα-βέρνας, και πήγα στη λέσχη. Στις 11.30΄περίπου κάποιος άγνωστος τηλεφώνησεστη λέσχη και λέει σε έναν λοχία πρέπει ναφύγετε, διότι έχει τοποθετήσει βόμβα. Τοανέφερε στον υπολοχαγό και εν συνεχεία ουπολοχαγός στον αντισυνταγματάρχη Λια-σκιόλη. Ήρθε ο κ. Λιασκιόλης, μου το ανέ-

φερε και του είπα σε παρακαλώ να ε πι -κοινωνήσεις με το ΓΕΕΦ και να ζητήσειςπού ευρίσκεται ο αρχηγός και πού είναι τοτηλέφωνό του. Πράγματι μας έδωσαν τοτηλέφωνο, επικοινώνησα με τον κ. Ντε-νίση και του ανέφερα ό,τι μου είπαν. Εάνήταν πραγματικά ή όχι δεν μπορούσα να τοελέγξω, αλλά ο λοχίας έτρεμε, όταν ήρθεκαι είπε αυτό το πράγμα, ότι έχουν τοπο-θετηθεί βόμβες. Με διέταξε ο κ. Ντενίσηςεν ψυχραιμία να αρχίσουν να φεύγουν οιαξιωματικοί, να εκκενωθεί η λέσχη. Μετάαπό λίγο, από 5-10 λεπτά, με ξαναπήρε τη-λέφωνο και μου λέει αυτή τη στιγμή ναεγκα ταλειφθεί η λέσχη τόσο από τις οικο -γένειες των αξιωματικών όσο και από τοπροσωπικό. Ειδοποιήσαμε το ΓΕΕΦ και τηναστυνομία της Κύπρου και ήρθαν και έκα-ναν έρευνα. Από την έρευνα που έκανανδεν βρέθηκε τίποτα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μετά την επιστροφή σαςστην Κύπρο, τι έγινε; Εκλήθη και ο κ. στρα-τηγός Ντενίσης στην Αθήνα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Στις 12 του μηνός εκλήθηγια την Αθήνα αυτός, ο κ. Νικολαΐδης, ο δι-οικητής της ΕΛΔΥΚ και μου φαίνεται τότε οπρέσβης ο κ…

Μέλη αναφέρουν το όνομα, το οποίο δεν ακούγεται

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν πειράζει, κύριοι συνά-δελφοι, αν δεν τον θυμάται ο μάρτυς. Δενυπάρχει κανένας λόγος να ενισχύετε τημνήμη του.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν θυμάμαι. Και ανεχώρη-σαν πράγματι στις 12 του μηνός. Ξέχασα νασας αναφέρω ότι είχαμε εντολή τότε ο ταγ-ματάρχης Κοντώσης να πάει στην Αθήνα,για να αποστηθίσει το διάγγελμα και ταονόματα των υποψηφίων Προέδρων καιόλη την κυβέρνηση που θα εσχηματίζετο.Στις 9 του μηνός έκανα μια συγκέντρωσηστην οποία παρευρισκόμουν εγώ, ο Κομ-πόκης, ο Παπαγιάννης ο υποδιοικητής τηςΕΛΔΥΚ, ο Παπαγιάννης ο ναυτικός διοικη-τής και ο ταγματάρχης Ζήδρος. Εγώ όρκισατον κ. Κοντώση, ανεβαίνοντας στην Αθήνανα αναφέρει στον κ. αρχηγό επί λέξει: τα

23ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ 2ας ΙΟΥΛΙΟΥ 1986

αίτια υπάρχουν, οι Τούρκοι την αφορμή ζη-τάνε. Κατόπιν αυτού, λέω, εάν κάνουμε τηνενέργεια εναντίον του Μακαρίου, τότεβάσει της Συνθήκης της Ζυρίχης η Τουρκίαέχει δικαίωμα να επέμβει, οπότε διά τηςενέργείας μας θα προκαλέσουμε την Τουρ-κία και θα επέμβει. Ουδείς εγνώριζε πούευρίσκεται ο Μακάριος. Ζητούσα να μουπουν τι θα γίνει με τη φρουρά της Πάφουκαι με τις οικογένειες της Πάφου, διότι δενυπήρχε δύναμις. Μου φαίνεται ότι η δύνα-μις του τάγματος ήταν γύρω στους 100-120άνδρες. Πράγματι, αφού τον έβαλα καιμου τα επανέλαβε, του είπα ότι φέρει ιστο-ρική ευθύνη και εγώ σηκώθηκα και έφυγακαι τους άφησα εκεί. Στις 10 του μηνόςανεχώρησε ο Κοντώσης για την Αθήνα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Με συγχωρείτε, σας το είχανζητήσει αυτό από δω, ο Μπονάνος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι, ναι.ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να στείλετε τον συγκεκρι-

μένο αξιωματικό ή να βρείτε έναν αξιωμα-τικό;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι, τον κ. Κοντώση συγκε-κριμένα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τον κ. Κοντώση, να έρθειαπάνω και σας είπε για να αποστηθίσει τοδιάγγελμα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Το διάγγελμα…ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Π�