ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä

DISEASE CONTROL JOURNAL

ISSN 1685-6481

»Õ· Õ è 34 ©ºÑº·Õ è 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Volume 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ÊÒúÒ- ˹éÒ CONTENTS

PAGE

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Articles

247

257

271

ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà ç¡

ã¹»ÃÐà·Èä·Â

ÊéÁ àÍ¡à©ÅÔÁà¡ÕÂÃμÔ áÅФ³Ð

Situation and Measure for Prevention of Child

Drowning in Thailand

Som Ekchaloemkiet, et al

â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊ

ÃдѺªÒμ Ô

ÃѪ¹Õ¡Ã ªÁÊǹ áÅФ³Ð

Evaluation of National Silicosis Elimination

Program

Rachaneekorn Chomauan, et al

¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹âääÁèμÔ μèÍàÃ×éÍÃѧ

áÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙº áÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁ

áÍÅ¡ÍÎÍÅì¢Í§Ë¹èǧҹÊÒ¸ÒóÊآ㹾×é¹·Õè

ÃѺ¼Ô ªÍº¢Í§Êӹѡ§Ò¹»éͧ¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâä·Õè 11

¨Ñ§ËÇÑ´¹¤ÃÈÃÕ¸ÃÃÁÃÒª »Õ 2550

à¡μ ت-Ò »ÃоÄμ Ô áÅФ³Ð

Evaluation of NonCommunicable Disease, Tobacco

and Alcohol Consumption Control in the Area of

the Office of Disease Prevention and Control 11,

Nakhon Si Thammarat in Year 2007

Ketchaya Praprut, et al

¡ÒþѲ¹ÒÃкº¡ÒÃàμÃÕÂÁ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐÂÐÂÒÇáÅÐ

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒÂ

´ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼Ùéμ Ô´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ྪÃÈÃÕ ÈÔÃÔ¹ÔÃѹ´Ãì áÅФ³Ð

Preparation for Long-term Study and Results of

Study on Service Provision according to Policy on

Care and Treatment for People Living with HIV/

AIDS

Petchsri Sirinirund, et al

280

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä DISEASE CONTROL JOURNAL

»Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 2 àÁ.Â. - ÁÔ.Â. 2551 Volume 34 No. 2 Apr - Jun 2008

ÊÒúÒ- ˹éÒ CONTENTS

PAGE

294

301à¨μ¤μÔ·ÕèàºÕè§ູμèͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊ

¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹

¾ÃлÃÐá´§ ¾.È. 2550

áʧÃÐÇÕ ÃÑÈÁÕá èÁ áÅФ³Ð

Deviation Attitude of contracts towards fear of

Leprosy in Phra Pradaeng sanatorium. 2007

Saengrawee Rasameecham

ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose

ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢¢Í§ÃÑ°

ÈÔÃÔÃÑμ¹ì àμªÐ¸ÇѪ áÅФ³Ð

Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine

Survey in Public Health Facilities

Sirirat Techathawat, et al

¡ÒûÃÐÁÒ³¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒÂ

¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´ãË-è

ã¹»ÃÐà·Èä·Â

¨Ãا àÁ×ͧª¹Ð áÅФ³Ð

Impact Estimation of Expanded Program on Sea-

sonal Influenza Immunization in Thailand

Charung Muangchana, et al

311

327

ÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§Ê¶Ò¹Õ͹ÒÁÑÂ㹡Òà ÙáżÙéμÔ àª×éÍáÅÐ

¼Ùé»èÇÂàÍ´Êìà¤Ã×Í¢èÒÂâç¾ÂÒºÒŹ¤Ã»°Á

Í ÔÈÑ¡ Ôì ¾ÃÀ¤¡ØÅ

Potential Assessment of Health Centers in AIDS

Care in Contractive Unit for Primary Care of

Nakornpathom Hospital

Adisak Pornpakakul

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä DISEASE CONTROL JOURNAL

»Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Volume 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ÊÒúÒ- ˹éÒ CONTENTS

PAGE

340

354

363

372»Ñ¨¨ Ñ· Õ èÁ ռš Ѻ¾Äμ Ô¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡ ѹâä

ä¢éàÅ×Í´ÍÍ¡ μӺŷØè§ÅÙ¡¹¡ ÍÓàÀÍ¡Óᾧáʹ

ѧËÇÑ ¹¤Ã»°Á

ÊÁªÒ ਹÅÒÀÇѲ¹¡ØÅ áÅФ³Ð

Factors Affecting Prevention Behavior of Dengue

Hemorrhagic Fever in Tumbol Thooglooknok

Kampangsaeng District in Nakonpratom

Province

Somchai Jenlapwattanakul, et al

¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ

©ºÑº»ÃѺ»Ãا

ÃѪ¹Õ ÕÃÐÇÔ·ÂÒàÅÔÈ áÅФ³Ð

Evaluation for Clinical Practical Guideline in

Rabies

Ratchanee Theerawitthaylert, et al

â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡

ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹à¾×èÍ»ÃÐÂØ¡μ ìãªéã¹¾×é¹·Õè¡Ñ¹ª¹¢Í§

Ãкº¤ÍÁ¾ÒÃì·àÁ¹μ ì·ÒäÅà««Ñè¹

¾ÅÒ§¤ì Ê¡ÒÃ³Õ áÅФ³Ð

Model Development of Prevention and Control

Avian Influenza in Backyard Duck and Chicken

Applying for Compartment Alisation System

Plyyonk Sagaraseranee, et al

¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»®ÔºÑμÔâäàÅ»âμÊä»âëÔÊ

©ºÑº»ÃѺ»Ãا

ÍùҶ ÇѲ¹Ç§Éì áÅФ³Ð

Evaluation for Clinical Practical Guideline in

Leptospirosis

Oranard Wattanawong , et al

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä DISEASE CONTROL JOURNAL

»Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Volume 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ÊÒúÒ- ˹éÒ CONTENTS

PAGE

379

385¡ÒþѲ¹Òà·¤¹Ô¤¡ÒôٴàÊÁËдéÇÂÃкº»Ô´

ã¹¼ Ù é» èÇ· Õ è 㪠é à¤Ã × èͧª èÇÂËÒÂã¨ã¹Ê¶Òº ѹ

ºÓÃÒȹÃÒ´ÙÃ

Êعѹ·Ò ºØÃÀÑ·ÃǧÈì áÅФ³Ð

Development of Closed System Suction Technique

in Patient with Mechanical Ventilator in

Bamrasnaradura

Sunantha Burapatarawong, et al

¡ÒÃà»ÃÕºà·Õº»ÃÐÊÔ·¸Ô¼Å¡Òþè¹Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§

¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG (K-O-

thrin WDG) áÅÐà´ÅμéÒÁÔ·ÃÔ¹ 5% WP à¾×èÍ

¤Çº¤ØÁä¢éÁÒÅÒàÃÕ ¨Ñ§ËÇÑ´¨Ñ¹·ºØÃÕ

®Ò¡Ã ËÅÔÁÃÑμ¹ì áÅФ³Ð

Comparative Study on Indoor Residual Effects of

Deltamethrin 25% WG (K-O-thrin WDG)

and Deltamethrin 5% WP for Malaria Control

in Chanthaburi Province

Dakorn Limrat, et al

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä à»ç¹ÇÒÃÊÒ÷ҧÇÔªÒ¡ÒÃ Ñ ¾ÔÁ¾ìà¼Âá¾Ãèâ´Â

¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä ¡ÃзÃǧÊÒ¸ÒóÊØ¢

ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ì 1. เพอเผยแพรวทยาการทเกยวกบการควบคมโรคตดตอ และโรคไมตดตอ2. เพอเผยแพรผลงานทางวชาการ ผลงานวจยของบคลากรในหนวยงานสงกด กรมควบคมโรค

กรมอนๆ ในกระทรวงสาธารณสข และหนวยงานทางวชาการอนๆ3. เพอเปนสอกลางในการตดตอและประสานงานระหวางผทสนใจหรอปฏบตงาน

เกยวกบการควบคมโรค

¤³Ð·Õè»ÃÖ¡ÉÒ อธบดกรมควบคมโรครองอธบดกรมควบคมโรคผทรงคณวฒกรมควบคมโรคผอำนวยการสำนกและสถาบนในสงกดกรมควบคมโรคทกทานผอำนวยการสำนกงานปองกนควบคมโรคท 1 -12

ºÃÃ³Ò Ô¡Òà นายแพทยอนพงศ ชตวรากร

¡Í§ºÃÃ³Ò Ô¡Òà นายแพทยศภมตร ชณหสทธวฒนนายแพทยสราวธ สวณณทพพะนายแพทยสวช ธรรมปาโลนายแพทยกฤษฎา มโหทานแพทยหญงพชรา ศรวงศรงสรรนายแพทยวนย วตตวโรจนนายแพทยจรพฒน ศรชยสนธพนายแพทยยทธชย เกษตรเจรญนายแพทยสมเกยรต ศรรตนพฤกษนายแพทยสมาน ฟตระกล

¼Ùé Ñ ¡ÒÃ นางสาวพรทพย วรยานนท

½èÒÂ Ñ ¡Òà นางอกนษฐ ประสงคศรนางสาวศรพร ศรวงศพกนางสาวนนทนา เถอนสวาง

Êӹѡ§Ò¹ กองแผนงาน กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสขถนนตวานนท อ.เมอง จ.นนทบร 11000

¼Ùé»ÃÐÊÒ¹§Ò¹ นางสาวรงทวา ธาน โทร. 0-2590-3225¡Ó˹´ÍÍ¡ ปละ 4 ครง หรอรายสามเดอน : มกราคม - มนาคม, เมษายน - มถนายน, กรกฎาคม - กนยายน,

ตลาคม - ธนวาคม¾ÔÁ¾ì·Õè โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย กรงเทพมหานคร

โทร. 0-2424-5600

DISEASE CONTROL JOURNAL

Official Publication of the Department of Disease Control,

Ministry of Public Health, Thailand

Advisors: Director General, Department of Disease ControlDeputy Director General, Department of Disease ControlSenior Experts, Department of Disease ControlDirector of Bureau and Institute, Department of Disease ControlRegional Directors, Offices of Disease Control

Editor: Dr. Anupong Chitwarakorn

Editorial Board: Dr. Supamit ChunsuttiwatDr. Saravuth SuvannadabbaDr. Suwich ThammapaloDr. Krisada MahotarnDr. Pachara SirivongrangsonDr. Vinai VuttivirojanaDr. Jeeraphat SirichaisinthopDr. Yuthichi KasetjaroenDr. Somkiat SirirattanaprukDr. Saman Futrakul

Manager: Ms. Porntip WiriyanontManagement Department: Ms. Akanithd Prasongsri

Ms. Sriporn SriwongpookMs. Nanthana Thuensawang

Editor Office: Planing Division,Department of Disease ControlMinistry of Public HealthTiwanond Rd, Nonthaburi 11000,Tel. 0-2590-3897

Contract Person: Ms. Rungtiwa ThaneeTel 0-2590-3225

Publishment Quarterly: Quarterly issued per year: January-March, April-June, July-September, October-December

Printing: Printed at the Printing House of the Argicultrual Cooperatives ofThailand, Bangkok, Tel. 0-2424-5600

¤Óá¹Ð¹ÓÊÓËÃѺ¼Ùéà¢Õ¹

วารสารควบคมโรคยนดรบบทความวชาการหรอรายงานผลการวจยทเกยวกบโรคตดตอหรอโรคตดเชอและโรคไมตดตอตลอดจนผลงานการควบคมโรคตางๆ โดยเรองทสงมาจะตองไมเคยตพมพหรอกำลงรอพมพในวารสารอน ทงน ทางกองบรรณาธการตรวจทานแกไขเรองตนฉบบและพจารณาตพมพตามลำดบกอนหลง

ËÅѡࡳ±ìáÅФӹÓÊÓËÃѺÊè§àÃ×èͧŧ¾ÔÁ¾ì

1. º·¤ÇÒÁ·ÕèÊè§Å§¾ÔÁ¾ì

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº

ÃÒ§ҹ¼Å¡ÒÃ

» ÔºÑμÔ§Ò¹

º·¤ÇÒÁ¾×é¹ÇÔªÒ

ÂèÍàÍ¡ÊÒÃ

2. ¡ÒÃàμÃÕÂÁº·¤ÇÒÁà¾×èÍŧ¾ÔÁ¾ì

ª×èÍàÃ×èͧ

ª×èͼÙéà¢Õ¹

à¹×éÍàÃ×èͧ

การเขยนเปนบทหรอตอนตามลำดบดงน“บทคดยอบทนำ วสดและวธการศกษาผลการศกษาวจารณกตตกรรมประกาศเอกสารอางอง“ความยาวของเรองไมเกน 10 หนาพมพ

ประกอบดวย บทคดยอ บทนำ วธการดำเนนงาน ผลการดำเนนงาน วจารณกตตกรรมประกาศ เอกสารอางองควรเปนบทความทใหความรใหม รวบรวมส งท ตรวจพบใหม หรอเร องท น าสนใจท ผ อ านนำไปประยกตได หรอเปนบทความวเคราะห สถานการณโรคตางๆ ประกอบดวย บทคดยอ บทนำความร หรอขอมลเกยวกบเรองทนำมาเขยน วจารณ หรอวเคราะห สรป เอกสารอางองทคอนขางทนสมยอาจย อบทความภาษาต างประเทศหรอภาษาไทย ทตพมพไมเกน 2 ป

ควรสนกะทดรดใหไดใจความทครอบคลมและตรงกบวตถประสงคและเนอเรอง ชอเรองตองมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษใหมทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ(ไมใชคำยอ) พรอมทงอภไธยตอทายชอและสถาบนท ทำงานอย ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษควรใชภาษาไทยใหมากทสด และภาษาทเขาใจงาน สน กะทดรด และชดเจนเพอประหยดเวลาของผอาน หากใชคำยอตองเขยนคำเตมไวครงแรกกอน

º·¤Ñ ÂèÍ

º·¹Ó

ÇÑÊ´ØáÅÐ

ÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ÇÔ¨Òóì

ÊÃØ» (¶éÒÁÕ)

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

คอการยอเนอหาสำคญ เอาเฉพาะทจำเปนเทานน ระบตวเลขทางสถตทสำคญ ใชภาษารดกมเปนประโยคสมบรณและเปนรอยแกว ความยาวไมเกน 15 บรรทดและมสวนประกอบคอ วตถประสงควสดและ วธการศกษา ผลาการศกษาและวจารณหรอขอเสนอแนะ (อยางยอ)ไมตองมเชงอรรถอางองบทคดยอตองเขยนทงภาษาไทยและภาษาองกฤษอธบายความเปนมาและความสำคญของปญหาททำการวจยศกษาคนควาของผอนทเกยวของ และวตถประสงคของการวจยอธบายวธการดำเนนการวจยโดยกลาวถงแหลงทมาของขอมล วธการรวบรวมขอมลวธการเลอกสมตวอยางและการใชเครองมอชวยในการวจย ตลอดจนวธการวเคราะหขอมลหรอใชหลกสถตมาประยกตอธบายสงทไดพบจากการวจย โดยเสนอหลกฐานและขอมลอยางเปนระเบยบพรอมทงแปลความหมายของผลทคนพบหรอวเคราะหควรเขยนอภปรายผลการวจยวาเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไมเพยงใด และควรอางองถงทฤษฎหรอผลการดำเนนงานของผทเกยวของประกอบดวยควรเขยนสรปเกยวกบการวจย(สรปใหตรงประเดน) และขอเสนอแนะทอาจนำผลงานการวจยไปใหเปนประโยชน หรอใหขอเสนอแนะประเดนปญหาทสามารถปฏบตไดสำหรบการวจยครงตอไป1) ผเขยนตองรบผดชอบในความถกตองของเอกสารอางอง การอางองเอกสารใชระบบ Vancouver 1997

2) การอางองเอกสารใด ใหใชเครองหมายเชงอรรถเปนหมายเลข โดยใชหมายเลข 1สำหรบเอกสารอางองอนดบแรก และเรยงตอตามลำดบ แตถาตองการอางองซำใหใชหมายเลขเดม3) เอกสารอางองหากเปนวารสารภาษาองกฤษใหใชชอยอวารสารตามหนงสอ In-dex Medicus การใชเอกสารอางองไมถกแบบจะทำใหเรองทสงมาเกดความลาชาในการพมพ เพราะตองมการตดตอผเขยนเพอขอขอมลเพมเตมครบตามหลกเกณฑ

3. ÃٻẺ¡ÒÃà¢Õ¹ÇÒÃÊÒÃ

(â»Ã´Êѧà¡μà¤Ã×èͧËÁÒÂÇÃäμ͹㹷ءμ ÑÇÍÂèÒ§)

3.1 ¡ÒÃÍéÒ§àÍ¡ÊÒÃ

¡. ÀÒÉÒÍѧ¡ÄÉ

ลำดบท. ชอผแตง (สกล อกษรยอของชอ). ชอเรอง ชอยอวารสารปค.ศ.; ปทพมพ (Volume): หนาแรก-หนาสดทาย.

ในกรณทผแตงเกน 6 คน ใหใสชอผแตง 6 คนแรกแลวตามดวย et al.

ตวอยาง1.

¢. ÀÒÉÒä·Â

ใชเชนเดยวกบภาษาองกฤษ แตช อผแตงใหเขยนเตมเตมตามดวยนามสกล และใชชอวารสารเปนตวเตม

μÑÇÍÂèÒ§

2.

3.2 ¡ÒÃÍéÒ§Íԧ˹ѧÊ×ÍËÃ×ÍμÓÃÒ

¡. ¡ÒÃÍéÒ§Íԧ˹ѧÊ×ÍËÃ×ÍμÓÃÒ

ลำดบท. ชอผแตง (สกลอกษรยอของชอ). ชอหนงสอ. เมองทพมพ:สำนกทพมพ; ปทพมพ.

μ ÑÇÍÂèÒ§

Fischl MA, Dickinson GM, Scott GB. Evaluation ofHeterosexual partners, children and household contacts ofAdults with AIDS. JAMA 1987 ; 257: 640-4.

ธระ รามสต, นวต มนตรวสวต, สรศกด สมปตตะวนช,อบตการณโรคเร อนระยะแรก โดยการศกษาจลพยาธวทยาคลนกจากวงตางขาวของผวหนงผปวยทสงสยเปนโรคเรอน589 ราย. วารสารโรคตดตอ 2527; 10: 101-2.

Toman K. Tuberculosis case-finding and chemo-therapy.Geneva: World Health Organization; 1979.

1.

¢. ¡ÒÃÍéÒ§ÍÔ§º··Õè˹Öè§ã¹Ë¹Ñ§Ê×ÍËÃ×ÍμÓÃÒ

สำดบท. ชอผเขยน. ชอเรอง. ใน; (ชอบรรณาธการ), บรรณาธการ.ชอหนงสอ. ครงทพมพ. เมองทพมพ: สำนกพมพ; ปทพมพ.หนาแรก - หนาสดทาย

μ ÑÇÍÂèÒ§

2.

โปรดศ กษารายละเอ ยดได จากบทความเร องการเขยนเอกสารอางองในวารสารทางวชาการโดยใชระบบแวนคเวอรในวารสารโรคตดตอปท 24 ฉบบท 4 (ตลาคม - ธนวาคม 2541)หนา465 -472.

4. ¡ÒÃÊè§μ鹩ºÑº

4.1 การสงเรองตพมพใหสงตนฉบบ 1 ชด และแผนdiskette ถงกล มอำนวยการ กองแผนงาน กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข ถนนตวานนท อ.เมอง จ.นนทบร 11000หรอท e-mail address: ddcjournal@ddc.moph.go.th และanupongc@health.moph.go.th

4.2 ใชกระดาษพมพดดขนาด A4 พมพหนาเดยวและสงเอกสารมาพรอมกบแผน Diskette ซงพมพตนฉบบเอกสารพรอมระบชอ File และระบบทใช MSWord

4.3 ภาพประกอบ ถาเปนภาพลายเสนตองเขยนดวยหมกดำบนกระดาษหนามน ถาเปนภาพถายควรเปนภาพสไลดหรออาจใชภาพขาวดำขนาดโปสการดแทนกได การเขยนคำอธบายใหเขยนแยกตางหาก อยาเขยนลงในรป5. ¡ÒÃÃѺàÃ×èͧμ鹩ºÑº

5.1 เร องท รบไวกองบรรณาธการจะแจงตอบรบใหผเขยนทราบ

5.2 เรองทไมไดรบพจารณาลงพมพกองบรรณาธการจะแจงใหทราบ แตจะไมสงตนฉบบคน

5.3 เรองทไดรบพจารณาลงพมพ กองบรรณาธการจะสงสำเนาพมพใหผเขยนเรองละ 30 ชด

ศรชย หลอารยสวรรณ. การดอยาของเชอมาลาเรย. ใน: ศรชยหลอารยสวรรณ, ดนย บนนาค, ตระหนกจต หะรณสต,บรรณาธการ, ตำราอายรศาสตรเขตรอน. พมพครงท 1.กรงเทพมหานคร: รวมทรรศน; 2533. น. 115-20

¤ÇÒÁÃѺ¼Ô´ªÍº

บทความท ลงพมพในวารสารควบคมโรค ถอว าเป นผลงานทางว ชาการหรอการว จ ยและว เคราะหตลอดจน เป นความเหนส วนตวของผ เข ยน ไมใช ความเหนของกรมควบคมโรคหรอกองบรรณาธการแตประการใด ผเขยนจำตองรบผดชอบตอบทความของตน

247

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà´ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

สม เอกเฉลมเกยรต วทบ. (สาธารณสขศาสตร), Som Ekchaloemkiet B.Sc. (Public Health),วทม. (สาธารณสขศาสตร) M.Sc. (Public Health)

สชาดา เกดมงคลการ วทบ. (พยาบาลศาสตร), Suchada Gerdmongkolgan B.Sc. (Nurse), วทม. (สาธารณสขศาสตร) M.Sc. (Public Health)

ÊӹѡâääÁèμÔ μèÍ ¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä Bureau of Non Communicable Disease

º·¤Ñ´ÂèÍ

การจมนำของเดกเปนปญหาสาธารณสขทสำคญในทกประเทศทวโลก รวมทงในประเทศไทย การศกษาครงนเปนการศกษาแบบเชงพรรณนามวตถประสงคเพอทบทวนวรรณกรรมเกยวกบสถานการณและมาตรการปองกนการจมนำของเดก วธการศกษาคอ การสบคน พรรณนา และวเคราะหองคความรจากขอมลและเอกสาร ผลการศกษาพบวา การจมนำเปนสาเหตอนดบหนงททำใหเดกไทยอายตำกวา 15 ปเสยชวต ซงสงเปน 2 เทาของอบตเหตจราจร โดยในแตละปจะมเดกเสยชวตจากการจมนำกวา 1,500 คน (เฉลยวนละ 4 คน) ทงนเดกอายตำกวา 15 ปมอตราการเสยชวตจากการจมนำ (11.5 ตอประชากรแสนคน) สงกวาประเทศทพฒนาแลว 5-15 เทา

ในประเทศไทยมมาตรการทเกยวของกบการดำเนนงานปองกนการจมนำโดยตรงเพยง 2 มาตรการคอขอบงคบกรงเทพมหานครทกำหนดขนเมอ พ.ศ. 2530 และนโยบายโลกทเหมาะสมสำหรบเดก (World fit forchildren) ทกำหนดใหมตวชวดวา "ป 2557 อบตการณการเสยชวตจากการจมนำในเดกอาย 0-14 ปตองนอยกวา50 ตอประชากรลานคนตอป" นอกจากนนจะเปนมาตรการทดำเนนการเกยวกบการคมครองเดกในทกดานไมวาจะเปนอนสญญาวาดวยสทธเดก พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 กฎกระทรวง นโยบายเยาวชนแหงชาตและแผนพฒนาเดกและเยาวชนระยะยาว พ.ศ. 2545-2554 และพระราชบญญตคมครองผบรโภคอยางไรกตามแมวาจะมหลายหนวยงานทดำเนนงานเกยวกบการปองกนการจมนำของเดก แตขอมลความรนแรงจากการจมนำของเดกยงเปนเพยงขอมลททราบกนในหนวยงาน/ภาคทเกยวของ ทำใหผบรหารและประชาชนซงมบทบาทในการกำหนดนโยบายไมเกดความตระหนกในปญหา จงยงไมมนโยบายทชดเจนในเรองของการปองกนการจมนำ ดงนนเพอใหการดำเนนงานปองกนการจมนำของเดกเกดประสทธภาพ สงสำคญทตองดำเนนการคอ การสรางความตระหนกของสาธารณะถงปญหาการจมนำของเดก

Abstract

Child drowning is major public health problems in all countries including Thailand. This studyaimed to analyze related documents and journals of which the result found that drowning was the primarycause of death for Thai youths (especially for children age lower than 15 years). In addition, the death rateof drowning wass twice higher than road traffic accident. Each year about 1,500 children died from drowning,which wass approximately 4 children per day. Child drowning rate in Thailand (11.5 per 100,000 children)

248

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

was 5-15 times higher than those of the developed country.There were two direct measures for prevention of child drowning in Thailand. Firstly, the Regula-

tions of Bangkok (1987), the Second measure, A World fit for children, which had an indicator that "In2014, incidence of children death from drowning should be lower than 50 deaths per 1,000,000 children"and besides those two measures, the others were mentioned in the Convention on the Rights of the Child, TheAct on Child Protection of Thailand (2003), Ministerial regulations, National Youth Policy and The Na-tional Child and Youth Development Plan (2002-2012) and Consumer Protection Act. Although there weremany parties coordinating to prevent child drowning, the statistic of child drowning was still not known withingovernment related divisions. This was the reason why drowning prevention policy still unclear. Therefore, theway to implement the effective drowning prevention in Thailand was to increase the social perception aware-ness of the child drowning problem. »ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡ÒèÁ¹éӢͧà ç¡ Child drowing

¡Òûéͧ¡Ñ¹ Measure for prevention

º·¹Ó

ทวโลกการจมนำเปนปญหาทางดานสาธารณสขทสำคญททำใหเดกบาดเจบรนแรงและเสยชวต โดยเฉพาะเดกอายตำกวา 5 ป ทงนพบวา 2 ใน 3 ของเดกทเสยชวต วายนำไมเปน(1) ชวงอายทเดกเกดการจมนำคอ6 เดอนถง 3 ป ซงจะพบมากทสดในชวงอาย 1 ป ในแตละปมเดกเปนจำนวนมากทจมนำในแหลงนำธรรมชาตเชน บอนำ ทะเลสาบ แมนำ รวมทงสระนำ และอางนำนอกจากการจมนำจะกอใหเกดปญหาทางดานสาธารณสขยงทำใหเกดการสญเสยทางดานเศรษฐกจ(2) และ Poten-tial Productive years of the Life Loss (PPYLL)*มากกวาในกลมโรคอนๆ เชน โรคทางเดนหายใจ โรคหวใจโรคมะเรง และโรคตดเชอ (3)

Potential Productive years of the Life Loss(PPYLL) จำนวนปทสญเสยจากการตายกอนวยอนควรในแตละปทวโลก มเดกอายตำกวา 15 ปกวา 240,000คน รอยละ 57 ของคนทจมนำทงหมด ทจมนำเสยชวต(4)

ซ งสวนใหญเกดจากการท ไมตระหนกถงอนตรายท สามารถเกดขนไดจากนำ เดกมกลงไปในแหลงนำโดยท ไมร ระดบความลกของนำ ขณะทเดกเลกมกไมม

ความกลวหรอไมเขาใจ อนตรายทอาจจะเกดขนไดจากแหลงนำ นอกจากนนยงพบวาอางนำเปนจดเสยงของการเกดการเสยชวตของเดกเลกเพราะเดกเลกสามารถจมนำไดในนำทมระดบนำเพยง 1-2 นว (5, 6)

จากขอมลการเสยชวตจากการจมนำของเดกทผานมาพบวา การจมนำเปนปญหาสำคญของประเทศไทยตลอดมา โดยเปนสาเหตอนดบหนงททำใหเดกอายตำกวา 15 ปเสยชวต(7, 8) ทงนหากมมาตรการปองกนทดจะสามารถลดอบตการณการเสยชวต จากการจมนำลงไดเชนเดยวกบในตางประเทศ (องกฤษ สวเดน สหรฐอเมรกา) ทสามารถลดการตายไดอยางรวดเรวเนองจากมมาตรการปองกนทด ทงทผลการรกษาพยาบาลเดกทจมนำ แลวไมไดแตกตางกน(9)

การศกษาครงน มวตถประสงคเพอทบทวนวรรณกรรมเก ยวกบการจมนำของเดกท มอย ท งในประเทศไทยและตางประเทศ โดยคาดหวงวาขอมลทไดจากการศกษาครงนจะสามารถชใหเหนถงปญหาและความรนแรงของการจมนำของเดกในประเทศไทยและเปนประโยชนสำหรบการศกษา วจย และในการดำเนนงานปองกนและควบคมการจมนำของเดก

249

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà´ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

ÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

การศกษาครงนเปนการศกษาในลกษณะเชงพรรณนา (Descriptive Study) มวธการศกษาโดยการสบคน วเคราะหองคความร/ขอมล และพรรณนาดวยการ 1) ทบทวนเอกสารยอนหลงทงในเรองของสถานการณ ปจจยเสยง และมาตรการในการปองกนควบคมทงในประเทศไทยและตางประเทศ เอกสารและขอมลทสบคนประกอบไปดวยกฎหมาย กฎระเบยบขอบงคบ พระราชบญญต กฎกระทรวง มตคณะรฐมนตรนโยบาย หนงสอ วารสาร บทความ และงานวจย และ2) รวบรวมและวเคราะหข อมลการบาดเจบและเสยชวตของเดกจากการจมนำจากขอมลของสำนกนโยบายและยทธศาสตร สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข และสำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข โดยคำนวณเปนอตราการเสยชวตตอประชากรแสนคน

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

จากการศกษาขอมลการเสยชวตและมาตรการปองกน การจมนำจากแหลงขอมลตางๆ ทงจากสำนกนโยบายและยทธศาสตร สำนกระบาดวทยางานวจยและเอกสารตางๆ พบวา

1. สถานการณการจมนำของเดกจากการสำรวจการเสยชว ตจากการจมนำ

ของเดกใน 32 จงหวดของประเทศไทยโดยสถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย จฬาลงกรณมหาวทยาลยและคณะ(10) พบวา การจมนำเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงในเดกอาย 1-17 ป รองลงไปคอ อบตเหตบนทองถนน โดยอตราการเสยชวตตอประชากรแสนคนจากการจมนำเทากบ 17 ขณะทอตราการบาดเจบจากการจมนำจะประมาณ 19 ตอประชากรแสนคน

จากขอมลรายงานเฝาระวงการบาดเจบระดบชาต (Injury Surveillance: IS) ของสำนกระบาดวทยา (11)

ในเดกอายตำกวา 15 ปทรบไวรกษา สงเกตอาการหรอเสยชวตจาก 14 โรงพยาบาล เครอขาย (ป 2541-2546) พบวา การจมนำเปนสาเหตการเสยช ว ตอ นดบสองรองจากอบ ต เหตขนสงทางบก โดยมเดกเสยชวตจากการจมนำเฉล ยปละ 400 คน และบาดเจบรนแรงจากการจมนำเฉลยปละ 1,002 คน

จากขอมลมรณบตรของสำนกนโยบายและยทธศาสตรพบวา การจมนำเปนสาเหตอนดบหนง ททำใหเดกไทยอายตำกวา 15 ปเสยชวต (รอยละ 34.8 ของคนทเสยชวตจากการจมนำเปนเดกอายตำกวา 15 ป)ซงสงเปน 2 เทาของอบตเหตจราจร(7) การจมนำในเดกมแนวโนมเพมขนตลอด (Figure 1) โดยในแตละปจะมเดกเสยชวตจากการจมนำกวา 1,500 คน (เฉลยวนละ 4 คน) (12)

Figure 1 Death Rate (under 15 years) per 100,000

Population from Accidental Drowning and Submersion in

Thailand, 1997-2005

Source: Bureau of Health Policy and Strategy, Office of thePermanent Secretary, Ministry of Public Health

ภมภาคทมอตราการเสยชวตจากการจมนำสงสดคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมาคอ ภาคกลางภาคเหนอ และภาคใต (Table 1) ขณะทจงหวดทมอตราการเสยชวตอยใน 10 อนดบแรก (ป 2545-2548) ตอเน อง 3 ปคอ ฉะเชงเทรา ระยอง และปราจนบร (Table 2)

11.510.710.511.2

9.18.87.67.47.5 7.26.76.66.76.26.35.04.85.2

0

5

10

15

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

0-14 All Age Road Traffic Accident

250

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

Table 1 Death Rate (under 15 years) per 100,000

Population from Accidental Drowning and Submersion in

Thailand Classified by Region, 2002-2005

Source: Bureau of Health Policy and Strategy, Office of the

Permanent Secretary, Ministry of Public Health

Table 2 Death Rate (under 15 years) per 100,000

Population from Accidental Drowning and Submersion in

Thailand Classified by Provinces, 2002-2005

Source: Bureau of Health Policy and Strategy, Office of thePermanent Secretary, Ministry of Public Health

นอกจากนนจากขอมลการเขารบการรกษาในโรงพยาบาล จากการจมนำ (ปงบประมาณ 2548)พบวา ตองเสยคารกษาพยาบาล ผบาดเจบจากการจมนำจำนวน 18 ลานบาท (เฉลย 13,443 บาทตอคน) (13)

ไมนบรวมสทธประกนสงคมและสทธขาราชการ2. ปจจยทเกยวของเพศและอาย เดกชายเสยงตอการเสยชวตจาก

การจมนำมากกวาเดกหญง โดยจากขอมลมรณบตร(12)

พบวา เดกชายจมนำเฉลยปละกวา 900 คน ขณะทเดกหญงจมนำเฉลยปละเกอบ 500 คน กลมอายทพบวามการจมนำสงทสดคอ 5-9 ป นอกจากนจะพบวาเดกชายมการจมนำสงกวาเดกหญงในทกชวงอายยกเวนชวงอาย 10-14 ปทเดกชายจมนำเกอบใกลเคยงกบเดกหญง (Figure 2)

สถานทและชวงเวลา จากการศกษาและสำรวจการเสยชวตจากการจมนำของเดกในประเทศไทยพบวาสถานททพบเดกจมนำมากจะแตกตางกนในแตละชวงอายคอ เดกชวงอาย 1-4 ปจะพบมากในแหลงนำภายในบาน(ถงนำ อางนำ กะละมง) และสระนำ ขณะทเดกอาย 5-17 ปจะพบมากในแหลงนำตามธรรมชาต เชน แมนำคลอง ทะเล มหาสมทร(12, 14) สวนชวงทพบวามการจมนำมากคอ ชวงเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคมและชวง เวลา 12.00-18.00 น.(15)

สถานภาพทางเศรษฐกจ เดกทอยในครอบครวทมฐานะไมด รายไดตำ มประวตการหยารางของพอแมและการศกษาของผนำครอบครวและผดแลตำกวา 6 ป(ระดบประถมศกษา) จะมความเสยงสงตอการจมนำ(13, 15)

Figure 2 Number of Death from Accidental Drowning andSubmersion in Thailand Classified by Age Group and Sex,1997-2005

Source: Bureau of Health Policy and Strategy, Office of thePermanent Secretary, Ministry of Public Health

3. มาตรการทเกยวของกบการปองกนการจมนำของเดกในประเทศไทย

ทผานมาประเทศไทยยงไมมหนวยงานภาครฐทดำเนนงานปองกนการจมนำอยางจรงจง รวมทงยง

Region

NorthNorth East

MiddleSouth

2002(2545)

8.713.411.78.3

2003(2546)

8.212.710.18.8

2004(2547)

8.312.710.88.4

2005(2548)

9.113.711.58.9

A.D. (B.E.)

Provinces

RayongSara Buri

PhetchaburiChachoengsaoPrachin BuriBuri Ram

ChumphonNakhon Nayok

SurinPhetchabun

Provinces

TratNakhon Nayok

PhichitRayong

PhangngaChachoengsao

ChantaburiSa KaeoSi Sa Ket

Kanchanaburi

Rate

40.124.122.422.219.719.318.917.717.617.3

Rank

12345678910

Provinces

ChachoengsaoRayong

AyutthayaPrachin Buri

Roi EtSuphan Buri

Sara BuriPhetchaburiSukhothai

Chaiyaphum

Provinces

ChachoengsaoKrabi

Nakhon NayokRachaburi

SurinNakhon Phanom

Prachin BuriUdon ThaniPhitsanulokSuphan Buri

Rate

22.021.619.819.718.417.816.816.616.016.0

Rate

23.520.019.417.517.016.215.815.715.715.7

Rate

20.620.319.318.218.217.917.917.715.815.8

2002 (2545) 2003 (2546) 2004 (2547) 2005 (2548)

398

153

44

368

135

175 191

133

0

100

200

300

400

500

0-4 5-9 10-14 15-19

Male

Female

251

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà´ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

ไมมนโยบายและแผนการดำเนนงานทชดเจน จะมเพยงศนยวจยเพ อสรางเสรมความปลอดภยและปองกนการบาดเจบในเดก โรงพยาบาลรามาธบด ทมการดำเนนงานในเรองดงกลาวอยางตอเนอง โดยมการศกษาวจยการจดตงเครอขายชมชนปลอดภย การเชอมโยงเครอขายการสรางเสรมความปลอดภยในเดก และการสอสารความรเพอสรางความตระหนก

อยางไรกตามปจจบนหนวยงานภาครฐไดเรมเขามามบทบาทในการดำเนนงานปองกนการจมนำมากขน เชน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยท เปนแกนหลกในการสรางตวช ว ดและแนวทางบรรลเปาหมาย ตามนโยบายโลกทเหมาะสมสำหรบเดก กรงเทพมหานครทมการดำเนนโครงการวายนำเปนเลนนำไดปลอดภยเพอใหเดกวายนำเปนและหางไกลยาเสพตด กระทรวงสาธารณสขทมการดำเนนการผลกดนทางดานนโยบายและดำเนนกจกรรมตางๆเพอปองกนการจมนำ โดยเมอเดอนสงหาคม 2550กระทรวงสาธารณสขไดรวมกบหนวยงานทเก ยวของจดประชมเวทนโยบาย สาธารณะเร อง เดกจมนำ...มหนตภยเงยบขน(16) ซงผลทไดจากการประชมคอแนวทางการดำเนนงานปองกนการจมนำของเดก 3ดานประกอบไปดวย 1) การศกษา/การมสวนรวม/การประชาสมพนธ 2) นโยบาย/กฎหมาย/กฎระเบยบ/ขอบงคบ และ 3) การเฝาระวง/การสอบสวน/การจดการสงแวดลอม และขอเสนอเชงนโยบาย 7 ขอ ดงน 1)สงเสรมและสนบสนนใหมหลกสตรการปองกนการจมนำบรรจไวเปนสวนหนงของหลกสตรการเรยนระดบประถมศกษาและใหมหลกสตรสำหรบการสอนเปนครสอนวายนำ 2)บรรจเรองการปองกนการจมนำ การสนบสนนความรและการกชพ เปนนโยบาย/แผน การดำเนนงานของทองถน3) ใหมการรณรงคและประชาสมพนธเพอสรางความตระหนกในเร องการจมนำของเดกในระดบชาต 4)สงเสรมและสนบสนนใหทองถนเปนผรบผดชอบหลกในการกำหนดขอบงคบ มาตรการ บทลงโทษในเรองความปลอดภยทางนำ 5) สงเสรมและสนบสนนใหทองถนจดใหมสระวายนำทไดมาตรฐานความปลอดภย โดยใช

ทรพยากรทมอยในทองถน (1 ตำบล 1 สระวายนำ) 6)ใหชมชน/ประชาชนมสวนรวมในการเฝาระวงเดกจมนำและสามารถนำขอมลไปใชในการแกปญหา และ 7)กำหนดใหมการสอบสวนการเสยชวตจากการจมนำทกรายโดยใหทม Surveillance and Rapid Response Team(SRRT) ของกระทรวงสาธารณสขดำเนนการ และใหชมชนเขามามสวนรวม

สวนมาตรการทเกยวของกบการปองกนการจมนำมเพยง 2 มาตรการคอ

1) นโยบายโลกท เหมาะสมสำหร บเด ก(World fit for children) (17) องคการสหประชาชาตไดกำหนดนโยบายโลกทเหมาะสมสำหรบเดกข นเม อป2545 เพอดำเนนการพฒนาคณภาพชวตของเดกและเยาวชนทวโลก โดยใหผเกยวของกำหนดตวชวดของการพฒนาเดก และเยาวชน และระดมความรวมมอเพอบรรลตวชวดนน ทงนประเทศไทยไดมการกำหนดตวชวดทเกยวของกบการปองกนการจมนำไวคอ "ป 2557อบตการณการเสยชวตจากการจมนำในเดกอาย 0-14ป ตองนอยกวา 50 คนตอประชากรแสนคนตอป"

2) ขอบงคบกรงเทพมหานคร(18) ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 104 ตอนท 205วนท 14 ตลาคม 2530 วาดวยหลกเกณฑการประกอบการคาซงเปนทรงเกยจ หรออาจเปนอนตรายแกสขภาพประเภทการจดตงสระวายนำ พ.ศ. 2530 ขอ 11.2กำหนดให "จดใหมเจาหนาทรกษาความปลอดภย ซงมความชำนาญในการวายนำ และสามารถใหการปฐมพยาบาลได ผล ดเปล ยนก นเพ อด แลความปลอดภ ยและชวยเหลอผ ใช บรการเม อเกดอบต เหตประจำอย ตลอดเวลาทสระวายนำเปดบรการ"

นอกจากนนเปนมาตรการทดำเนนการเกยวกบการคมครองเดกและปองกนการบาดเจบของ เดกคอ

1) อนสญญาวาดวยสทธเดก(19) เปนขอกำหนดระหวางประเทศทกำหนดใหรฐภาค ตองดำเนนการคมครองเดกและจดการใหเกดการดแลเดกตามเหตความจำเปนทงปวง

2) นโยบายเยาวชนแหงชาตและแผนพฒนา

252

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

เดกและเยาวชนระยะยาว พ.ศ. 2545-2554 (20)

มสาระสำคญคอ ใหเดกและเยาวชนทกกลมไดรบการพฒนาและมสวนรวมในการพฒนา โดยมยทธศาสตรการพฒนาในหลายๆ ดาน รวมทงดานการพฒนาและปรบปรงกฎหมาย ทระบใหมมาตรการพฒนากฎระเบยบและบงคบใชกฎหมายใหรองรบกบสภาพปญหาของเดกและเยาวชน

3) พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 (20)

เปนกฎหมายทมเจตนารมณครอบคลม การคมครองเดกทกดานใหพนจากการถกขมเหงรงแก ไมวาจะเปนการทำรายรางกาย จตใจ ลวงเกนทางเพศ แสวงหาประโยชนโดยมชอบจากเดก และการละเลยทอดทงเดก โดยไดกำหนดใหมคณะกรรมการคมครองเดกขน 2 ระดบ คอคณะกรรมการคมครองเดกแหงชาต และคณะกรรมการคมครองเดกระดบจงหวดและกรงเทพมหานคร และมขอกำหนดหนงทระบวา ผปกครองตองไมกระทำการละทงเดกไว ณ สถานทใดๆ โดยไมจดใหมการปองกนดแลสวสดภาพหรอใหการเลยงดทเหมาะสม อยางไรกตามคณะกรรมการค มครองเด กระด บจ งหว ดภายใต พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 ยงไมมบทบาทมากนก เนองจากสวนใหญอยระหวางการจดทำแผนยทธศาสตรคมครองเดกและบางจงหวดไมมการจดทำฐานขอมลเดกและเยาวชนทวไป

4) กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานขนตำในการอปการะเลยงด อบรมสงสอน และพฒนาเดกทอยในความปกครองดแล พ.ศ. 2549(20) กฎกระทรวงนกำหนดใหเดกตองมท อย อาศยและส งแวดลอมท ปลอดภย (ขอ 2) และดแลความปลอดภยของเดก เชนไมใชหรอปลอยใหเดกทากจกรรมทเสยงหรอเปนอนตรายสอนใหเดกรจกระวงอนตราย ปกปองอนตรายจากผอนและจดสภาพแวดลอมใหปลอดภย (ขอ 4)

5) กฎกระทรวง กำหนดหลกเกณฑ วธการเง อนไขในการขอรบใบอนญาตตงสถานรบเลยงเดก2549(20) ไดกำหนดเกยวกบการปองกนการบาดเจบของเดกไวดงน หมวด 2 ขอ 10(1) ผดำเนนกจการเลยงเดกมหนาทดแลความ เปนอยของเดกตลอดเวลา

ทเดกอยในสถานรบเลยงเดก ดวยความเมตตาและความเสมอภาค ขอ 12(4) จดสงแวดลอมใหมความปลอดภยและถกสขลกษณะเหมาะสมกบพฒนาการเดกทกดาน หมวด 3 ขอ 18(1) บรเวณทต งอาคารสถานรบเลยงเดกตองไมมหลม หรอบอนำหรอตนไมทมหนามแหลมคมอนอาจเปนอนตรายตอเดกฯ

6) พระราชบญญตค มครองผ บรโภค(21)

ไดบญญตใหมองคกรของรฐทมอำนาจหนาทในการกำกบดแลผประกอบธรกจมใหละเมดสทธผ บรโภคไดแก คณะกรรมการคมครองผบรโภค คณะกรรมการคมครองเฉพาะเรอง และคณะอนกรรมการคมครองผบรโภคประจำจงหวด ซงไดมการดำเนนงานควบคมผลตภณฑอนตรายทเกยวของกบเดกคอ ประกาศเรอง"ใหเครองเลนชนดทมลอเลอนเปนสนคาควบคมฉลาก"คำสงเรอง "หามขายสนคาทเรยกวาของเลนชนดพองตวเมอแชนำหรอตวดดนำ" คำสงเรอง "หามขายสนคาทเรยกวา "ลกโปงพลาสตก" ทงนสวนใหญเปนการดำเนนงานทเกยวของกบการปองกนการบาดเจบของเดก

ÇÔ Òóì

การบาดเจบเปนสาเหตสำคญท ทำใหเดกในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและกลมประเทศแปซฟกเสยชวต ซงจะพบวาประเทศใน 2 ภมภาคนมเดกเสยชวตจากการบาดเจบมากกวาสาเหตอนๆ เชนโรคไอกรน โรคหด โรคคอตบ โรคอหวาตกโรคโรคไขเลอดออก และโรคไทฟอยดรวมกน(22)

สำหรบประเทศไทย การจมนำของเดกเปนเปนสาเหตสำคญอนดบหนงท ทำใหเดกอายตำกวา 15ปเสยชวต(7, 8) ซ งเม อเปรยบเทยบกบประเทศท พฒนาแลวจะพบวา อตราการเสยชวตจากการจมนำของเดกไทยอายตำกวา 15 ป (11.5 ตอประชากรแสนคน) สงกวาประเทศท พฒนาแลว 5-15 เทาโดยเฉพาะเดกอายตำกวา 5 ปจะมอตราการเสยชวตตอประชากรแสนคนเทากบ 13.2 ขณะทประเทศทพฒนาแลว เชน ออสเตรเลยเทากบ 4.6(23) และสหรฐอเมรกาเทากบ 2.6 (24)

253

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà´ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

เมอพจารณาขอมลการเสยชวตและบาดเจบจาก 3 แหลงขอมล ทงจากการสำรวจ รายงาน ISและรายงานมรณบตร จะเหนว าการบาดเจ บจากการจมนำมจำนวนไมสงมากเน องจากเดกท จมนำสวนใหญจะเสยชว ตหรอไมกบาดเจบเลกนอยจนไมตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล สวนจำนวนการเสยชวตพบวาแตกตางกนคอ รายงาน IS จะสงเปนอนดบสอง ขณะทขอมลจากการสำรวจและจากขอมลมรณบตร จะสงเปนอนดบหนง ทงนเนองจากเดกทจมนำมกเสยชวตกอนทจะนำสงโรงพยาบาลทำใหไมมการรายงานการเสยชวตตามระบบ มผลใหขอมลการเสยชวตจากการจมนำจากรายงาน IS ซงเปนขอมลเฉพาะผบาดเจบรนแรงทรบไวรกษา สงเกตอาการ หรอเสยชวตทเกบจากโรงพยาบาลเครอขายมจำนวนทตำกวาความเปนจรง นอกจากเหตผลดงกลาวแลว อกเหตผลหนงททำใหจำนวนการเสยชวตจากการจมนำในขอมลมรณบตรตำกวา ขอมลทไดจากการสำรวจคอ การทแพทยท ดำเนนการชนสตรศพ มกจะระบสาเหตของการเสยชวตจากการจมนำไมชดเจน เชน เสยชวตจากการขาดอากาศหายใจ อยางไรกตามแมวาขอมลทไดจะแสดงใหเหนถงระดบปญหาทแตกตางกน แตขอมลทมอยกเพยงพอทจะสนบสนนวา การจมนำเปนสาเหตสำคญททำใหเดกไทย บาดเจบ และเสยชวตเชนเดยวกบในประเทศอนๆ

ปจจยทเกยวของกบการจมนำของประเทศไทยไมแตกตางมากนกกบในตางประเทศ โดยพบวาเดกชายเสยชวตจากการจมนำมากกวาเดกหญง (ประมาณ 2-5เทา)(15,25) ทงนขนอยกบแตละชวงอาย การเสยชวตจากการจมนำพบมากในชวงฤดรอน ชวงปดภาคเรยนและชวงเวลาบายของวนหยด(1, 15, 26) แหลงนำทเดกจมนำมากทสด คอ แหลงนำตามธรรมชาต เชน แมนำ คลองคนำ รองลงไปคอ แหลงนำท เกดข นภายหลง เชนบอเลยงกง/ปลา รองนำในไร/นา/สวน และสระนำ/สระวายนำ (27) นอกจากนนสถานภาพทางเศรษฐกจของครอบครวกเปนปจจยหน งท มผลตอการจมนำของเดก(13, 15, 27, 28)

แมวาเดกไทยจะเสยชวตจากการจมนำสงเปนอนดบหนง แตปจจบนประเทศไทยยงไมมนโยบายทชดเจนเกยวกบการปองกนการจมนำ ขณะทหลายหนวยงานทเก ยวของยงไมเหนถงความสำคญ ไมมมาตรการเฉพาะทเกยวกบการปองกนการจมนำ และไมมการดำเนนงานอยางจรงจงและตอเนอง ในตางประเทศการมองคกรรบผดชอบและมนโยบายชดเจน ทำใหการดำเนนงานปองกนการจมนำเกดประสทธภาพ และอตราการเสยชวตจากการจมนำของเดกลดลง เชน การจดตงองคกรความปลอดภยทางนำ (water-safety organiza-tions) และแผนความปลอดภยทางนำ ของประเทศออสเตรเลย(29) การบรรจโปรแกรมในเร องความปลอดภยทางนำ การสอนวายนำ และวธการเอาตวรอดเขาไปในโรงเรยน เชน ออสเตรเลย สหรฐอเมรกา (28, 29)

นอกจากนนการมกฎหมาย/ขอบงคบและการบงคบใชอยางเครงครดมผลทำใหอตราการเสยชวตลดลง เชนการใชกฎหมายบงคบใหมการสรางรวปองกนลอมรอบสระนำในหลายๆ ประเทศ (2, 30) การกำหนดแนวทางในเรองความปลอดภยของผลตภณฑซงจะรวม ถงการใหความรและการตดฉลากคำเตอนบนถงนำขนาด 5แกลลอน วา "เปนอนตราย อาจกอใหเกดการจมนำในเดก" และพระราชบญญตบงคบใหเดกอายตำวา 13ปตองสวม/ใชอปกรณชวยชวต (Personal FloatationDevice: PFDs) ตลอดเวลาท อย ในเรอหรออย ในบรเวณใกลแหลงนำเปดในประเทศสหรฐอเมรกา (27)

ในประเทศไทยมาตรการทเกยวกบการ ปองกนการจมนำของเดกโดยเฉพาะ ขณะนมอย 2 มาตรการคอขอบงคบกรงเทพมหานครวาดวยหลกเกณฑการประกอบการคาซงเปนทรงเกยจหรออาจเปนอนตรายแกสขภาพประเภทการจดตงสระวายนำ พ.ศ. 2530 และนโยบายโลกทเหมาะสมสำหรบเดก (World fit for children)นอกจากนนเปนมาตรการทดำเนนการเกยวกบการคมครองเดกและปองกนการบาดเจบของเดก เชน อนสญญาวาดวยสทธเดก พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546กฎกระทรวงทออกโดยอาศยอำนาจตาม พระราชบญญตคมครอง เดก พ.ศ. 2546 นโยบายเยาวชนแหงชาตและ

254

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

แผนพฒนาเดกและเยาวชนระยะยาว พ.ศ. 2545-2554และพระราชบญญตคมครองผบรโภค

การสรางความตระหนกถงปญหาการจมนำของเดกเปนส งสำคญททำใหการดำเนนงานปองกนการจมนำประสบความสำเรจ(29) แตขอมลความรนแรงจากการจมนำของเดกเปนเพยงขอมลท ทราบกนในหนวยงาน และนกวชาการทเกยวของทงทบคคลทมบทบาทสำคญในการรวมกนแกไขปญหาคอ ผบรหารทเปนผ กำหนดนโยบาย และชมชน/ประชาชนท เปนผตดสนใจเลอก ทจะดำเนนการแกปญหายงไมทราบถงปญหา การดำเนนงานปองกนการจมนำใหเกดประสทธภาพ จำเปนตองอาศยความรวมมอกนจากหลายหนวยงานทงภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะอยางยงการมงเนนการมสวนรวมของชมชน อยางไรกตามควรมหนวยงานหลกทรบผดชอบในการดำเนนงานปองกนการจมนำของเดกเพอใหเกดการดำเนนงานในภาพรวมของประเทศ

¢éÍàʹÍá¹Ð

ขอเสนอการปองกนการจมนำของเดกสำหรบประเทศไทยคอ การจดใหมการสอนวายนำ/วธการเอาตวรอดบรรจอยในหลกสตรการเรยนทวประเทศการประชาสมพนธเพอสรางความตระหนก การสนบสนนงานวจยและสอบสวนอบตการณการจมนำในทกรายการผลกดนใหเกดหนวยบรการการแพทยฉกเฉนระดบตำบล (First Responder) ครอบคลมทวทงประเทศและการผลกดนใหองคการบรหารสวนทองถนเปนแกนนำจดการกบสงแวดลอมเพอใหเกดความปลอดภย

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณ นายแพทยอดศกด ผลตผลการพมพ (ศนยวจยเพ อสรางเสรมความปลอดภยและปองกนการบาดเจบในเดก) คณอรพน ทรพยลน และคณรงจตร เตมตอ (สำนกนโยบายและยทธศาสตรสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข) ทใหการสนบสนนขอมลและใหขอเสนอแนะเปนอยางด

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. Kids & Parents Resource on Health and Safety.Learn Prevention of Accidents: Drowning[Online]. Geocities On line; 2001. Availableform: www. Geocities.com/sssukhmeet/prevention_Accidents.html [Accessed 2004 Jul9].

2. The Royal Life Saving Society Australia. TheNew South Wales Drowning Report 2004[online]. 2004. Available form: www. royalifesaving.com. au/uploads/res/3_3991.pdf [Accessed2005 Oct 14].

3. Zhou Y, Baker TD, Rao K and Li G. Productiv-ity losses from injury in China. Injury Preven-tion; 2003; 9(2): 124-127.

4. Krug E. Injury: a leading cause of the global bur-den of disease. Geneva: World Health Organi-zation, 1999 [online]. Available form:www.who.int/violence_ injury_prevention/pdf/injuryburden.pdf [Accessed 2006 Apr 21].

5. Children Medical Office of North Andover, P.C.Safety & injury prevention drowning & watersafety. 1996-2003.

6. Washington State Child Death Review (CDR)Committee Recommendations. Child Death Re-view State Committee Recommendations onChild Drowning Prevention. Washington StateDepartment of Health, Community and FamilyHealth, 2004.

7. สชาดา เกดมงคลการ. จำนวน รอยละ และอตราการเสยชวตจากการบาดเจบ พ.ศ. 2546-2548[เอกสารไมตพมพ]. สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2549.

8. อดศกด ผลตผลการพมพ. จมนำ...สาเหตการตายอนดบหนงของเดกไทย. หมอชาวบาน 2546:25; 17-24.

255

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ʶҹ¡ÒóìáÅÐÁÒμáÒûéͧ¡Ñ¹¡ÒèÁ¹éӢͧà´ç¡ã¹»ÃÐà·Èä·Â

9. อดศกด ผลตผลการพมพ. รายงานการวจยเรองการศกษาทบทวนสถานการณและโครงสรางพนฐานของเครอขายทเกยวของกบการลดความเสยงตอการบาดเจบในเดกและเยาวชน พ.ศ. 2549. กรงเทพ:ศนยวจยเพอสรางเสรมความปลอดภยและปองกนการบาดเจบในเดก โรงพยาบาลรามาธบด, 2549.

10. Sitthi C., Chaipayom O., Udomprasertgul V.,Linan M., Dunn T., Beck L., et al. Child Injuryin Thailand. 1 st ed. Thailand: n.p.; 2006.

11. ศรวรรณ สนตเจยรกล. การบาดเจบรนแรงและตายจากสาเหตตางๆ ในเดกอายตำกวา 15 ป 10ลำดบแรก ป 2541-2546 [เอกสารไมตพมพ].กรงเทพมหานคร: สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข; 2547.

12. อรพน ทรพยลน. จำนวนและอตราการเสยชวตจากการจมนำ พ.ศ. 2545-2548 [เอกสารไมต พ มพ]. สำนกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข, 2549.

13. รงจตร เตมตอ. รายงานผบาดเจบทเปนผปวยในจากระบบรายงาน 12 แฟม ปงบประมาณ พ.ศ.2548 [เอกสารไมตพมพ]. สำนกงานนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2549.

14. อดศกด ผลตผลการพมพ. สถานการณการบาดเจบจากอบตเหตและความรนแรงในเดกไทย ป 42-45[online]. 2004. Available form: www.csip.org/csip/ Expert/?page=stat_42-45 [Accessed2005 Nov 16].

15. กมลทพย วจตรสนทรกล, อดศกด ผลตผลการพมพ,อภชาต เมฆมาสน. การศกษาปจจยเส ยงการเสยชวตจากการจมนำในเดก พ.ศ. 2543-2545.วารสารกรมควบคมโรค 2546; 29: 229-36.

16. สม เอกเฉลมเกยรต, สชาดา เกดมงคลการ.สรปผลการประชมเวทนโยบายสาธารณะ เร องเดกจมนำ...มหนตภยเงยบ; 22 สงหาคม 2550.กรงเทพ: สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข; 2550.

17. UNICEF. A World fit for children [online].Available form: www.unicef.org/specialsession/wffc/ index.html [Accessed 2007 May 20].

18. ขอบงคบกรงเทพมหานคร วาดวยหลกเกณฑการประกอบการคาซ งเปนท ร งเกยจ หรออาจเปนอนตราย แกสขภาพประเภทการจดตงสระวายนำพ.ศ. 2530: ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม104 ตอนท 205. (2530).

19. UNICEF. Convention on the Rights of the Child[online]. Available form: www.unicef.org/crc/[Accessed 2007 May 20].

20. Ministry of Social Development and Human Se-curity. e-Documents of m-society [online].Available form: www.m-society.go.th/sharefile/main.php [Accessed 2007 May 24].

21. สำน กงานคณะกรรมการค มครองผ บร โภค .พระราชบญญตค มครองผบรโภค พ.ศ. 2522[online]. Available form: www.ocpb.go.th/list_law.asp [Accessed 2007 May 24].

22. UNICEF East Asia and Pacific Region Officeand The Alliance for Safe Children (TASC).Towards a world safe for children. UNICEF/TASC Conference on Child Injury. 2004 April21-22; Bangkok, Thailand: 2004.

23. Australian Bureau of Statistics. Health Mortal-ity and Morbidity: Accidental drowning [online].Available form: www.abs.gov.au/ausstats/ [Ac-cessed 2005 Oct 13].

24. Public Health-Seattle & King Country. Drown-ing Fact [online]. 2004. Available form: www.seattlechildrens.org/dp/pdf/drowning-fact-sheet.pdf [Accessed 2006 Aug 8].

25. Royal Life Saving, New South Wales Branch.Drowning Report 2003. [online]. 2004. Avail-able form: www.royallifesaving.com.au [Ac-cessed 2005 Nov 11].

256

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Situation and Measure for Prevention of Child Drowning in Thailand

26. International Life Saving Federation. Drowningfacts and figure [online]. World Water Safety;2004. Available form: www.ilsf.org/about/drowning_ statistics.htm [Accessed 2005 Jul 19].

27. Centers for Disease Control and Prevention(CDC). Balance Fun and safety to enjoy recre-ational water activities: CDC study shows im-pact of water dangers [online]. 2004. Availableform: www.cdc.gov/od/oc/ media/pressrel/r040603c.htm [Accessed 2005 Oct 6].

28. Foundation for Aquatic Injury Prevention (FAIP).Aquatic injury facts: drowning & near drowning

accidents [online]. Available form: www.aquaticisf.org/facts.htm [Accessed 2006 Apr21].

29. Robert WP, Danny TC. Preventing childrendrowning in Australia [online]. Available form:w w w . m j a . c o m . a u / p u b l i c / i s s u e s /17512171201/pitt/pitt.html [Accessed 2005Jul 9].

30. Pitt W, Balanda K. Toddler drownings in do-mestic swimming pools in Queensland since uni-form fencing requirements. Med J Aust 1998;169: 557-58.

257

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹âääÁèμÔ μèÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙº

áÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì¢Í§Ë¹èǧҹÊÒ¸ÒóÊآ㹾×é¹·ÕèÃѺ¼Ô´ªÍº

¢Í§Êӹѡ§Ò¹»éͧ¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâä·Õè 11 ѧËÇÑ ¹¤ÃÈÃÕ ÃÃÁÃÒª »Õ2550

Evaluation of NonCommunicable Disease, Tobacco and Alcohol Consumption

Control in the Area of the Office of Disease Prevention and Control 11,

Nakhon Si Thammarat in Year 2007

เกตชญา ประพฤต วทบ. (สขศกษา) Ketchaya Praprut B.Sc (Health Education)รจธเนศ เรองพทธ วทม. (อนามยสงแวดลอม) Rutthanet Ruangphut M.Sc (Environmental Health)ศรพร คมหรง สศบ. (สาธารณสขศาสตร) Siriporn Kumrang B.Sc (Public Health)ถวล หนวงศ คบ.(สขศกษา), Tawin Noowong B.Ed (Health Education) ศศบ. ศศ.ม.(รฐศาสตร) B.A. M.Ps (Master of Political Science)Êӹѡ§Ò¹»éͧ¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâä·Õè 11 The Office of Disease Prevention and Control No 11,

ѧËÇÑ ¹¤ÃÈÃÕ ÃÃÁÃÒª Nakhon Si Thammarat

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษาครงน มวตถประสงคเพอประเมนผลการดำเนนงานโรคไมตดตอเร อรงและการควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลของสำนกงานสาธารณสขจงหวดและสาธารณสขอำเภอ ในเขตรบผดชอบของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราช ป 2550 เกบรวบรวมขอมลจากเจาหนาทผปฏบตงานและตรวจสอบเอกสารหลกฐานการดำเนนงาน ซงไดวเคราะหขอมลใน 3 ประเดนหลกคอการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรง การควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลและปญหาอปสรรคในการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล

ผลการประเมนพบวา การดำเนนงานปองกนควบคมโรคไมตดตอ สำนกงานสาธารณสขจงหวดและสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญมการดำเนนงานผานเกณฑรอยละ 70.83 โดยผานเกณฑแตละดานดงนดานการมนโยบายและแผนการปองกนควบคมโรคไมตดตอและดำเนนการโดยคณะกรรมการ รอยละ 87.50ดานการประเมนและสงเคราะหใหไดมาซงขอมล เวลาและสถานท เพอใชบรการเตอนภยในชมชนของโรคไมตดตอเรอรงในพนท รอยละ 66.67 ดานการจดกจกรรมเพมคณภาพการลดปจจยเสยงสำคญเพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง รอยละ 66.67 ดานการบรการควบคมการเกดโรคไมตดตอเรอรงรอยละ 70. 83 ในสวนของการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล ผานเกณฑรอยละ 50.00 โดยผานแตละดานดงนดานการมนโยบายและแผนการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลและดำเนนการโดยคณะกรรมการรอยละ 75.50 ดานขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลรอยละ 54.16 ดานกจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล รอยละ 25 และการดำเนนงานดานการนเทศตดตามประเมนผล รอยละ 20.83 สำหรบผลการประเมนเพอหาปญหาอปสรรค พบวาปญหาอปสรรคทสำคญ คอเจาหนาทขาดความรและทกษะในการดำเนนงาน และขาดการสอสารและการประสานงานทดจากผลการประเมนครงนจงขอเสนอแนะใหมการพฒนาศกยภาพเจาหนาทและสนบสนนขอมลขาวสาร เอกสารวชาการและสอตนแบบ

258

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

Abstract

The purpose of this study were to evaluate the process of non-communicable disease, tobacco andalcohol control at the province and district level in Office of Disease Prevention and Control No 11 in2007. Data had been collected from technical health officers and also documentary reviews. The resultsrevealed that the performance of prevention operation of non-communicable diseases of Public Health Prov-inces and Public Health Districts qualified for standard accounted for 70.83%. The evaluations had beenperformed in the following categories: existence of policy and control plan for non-communicable diseaseprevention implemented by a committee, 87.50%, evaluation and analysis of data, in timely manner andlocation in order to use non-communicable disease warning alerts in the community, 66.67%, arrangingactivities to reduce risk factors to prevent non-communicable disease, 66.67% and non-communicabledisease control service, 70.83%.

The implementation of tobacco and alcohol consumption control passed at 50%. The evaluationshad been performed in the following categories: existence of a policy and control plan for tobacco and alcoholconsumption implemented by a committee, 75.50%, data of status of tobacco and alcohol consumption,54.16%, activities regarding the implementation of tobacco and alcohol consumption control, 25% andlastly, follow up and assessment, 20.83%.

The results of this evaluation revealed the significant obstacles as lack of knowledge and skills forimplementation and insufficient coordination and communication. Hence, it is suggested that the developingprogram for competency training should be set up with data, information and scientific papers supports.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keyword

¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹âääÁèμÔ μèÍàÃ×éÍÃѧ The Evaluation of Non-Communicable Disease Control

¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ ×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì Tobacco and Alcohol Consumption

º·¹Ó

จากการเปลยนแปลงปจจยทางดานสงแวดลอมเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมอยางรวดเรวทำใหวถการดำเนนชวตของประชาชนเปลยนแปลงอยางมากจนมผลกระทบตอสขภาพทำใหการเจบปวยและเสยชวตดวยโรคไมตดตอเพมขนอยางรวดเรว โรคไมตดตอเร อรงและการบาดเจบยงเปนปญหาสาธารณสขของประเทศในชวง พ.ศ.2545-2546พบวาอตราการปวยดวย โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหตสงโรคหวใจขาดเลอด โรคหลอดเลอดสมองและเบาหวานในภาพรวมของทงประเทศมแนวโนมสงขน (1) ซงสาเหตสำคญมาจากพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสมไดแก

การสบบหรและการบรโภคเครองดมทมแอลกอฮอลปรมาณมากสมำเสมอ พฤตกรรมการบรโภคและการออกกำลงกายทไมเหมาะสม สำหรบการสบบหร ในประเทศไทย ผลจากการสำรวจพฤตกรรมเส ยงโรคไมตดตอและการบาดเจบ พ.ศ.2548(2) พบวาในประชากรอาย 15 ปขนไป มผสบบหรเปนประจำทกวนประมาณ 10.6 ลานคน สวนการบรโภคเครองดมทมแอลกอฮอลในประเทศไทยมแนวโนมสงขน จากการสำรวจของสำนกงานสถต แหงชาต พ.ศ.2546(3)

พบวาไทยดมสรา 18.61 ลานคน คดเปนรอยละ35.5ของประชากรอาย 11 ปขนไป และโรคไมตดตอเรอรงยงเปนปญหาสาธารณสขใน 7 จงหวดภาคใตตอนบน

259

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

คอตงแต ป พ.ศ. 2544 - 2547 พบวาอตราปวยตอแสนประชากรของโรคความดนโลหตสงเทากบ337.2 325.2 418.5 และ466.3 อตราปวยตอแสนประชากรของโรคหลอดเลอดสมองใหญ เทากบ 133.9133.3 155.5 และ 166.0 และอตราปวยตอแสนประชากรของโรคเบาหวานเทากบ 327.4, 501.7,464.2 และ 530.8(4-6) ซงจะเหนวาอตราปวยโรคไมตดตอเรอรงมแนวโนมสงขนทกป

จากสถานการณปญหาภาวะความรนแรงของโรคไมตดตอเรอรงและบาดเจบมแนวโนมสงขนเรอยๆดงกลาว ผศกษาจงไดทำการประเมนผลการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลในพนทรบผดชอบของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราชขนเพอ

1. ประเมนผลการดำเนนงานโรคไมตดตอเร อรง และควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอล

2. ศกษาปญหาหรออปสรรคในการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและควบคมการบรโภคยาสบ และเครองดมแอลกอฮอล

3. นำผลท ได จากการประเมนไปใชเป นแนวทางในการดำเนนงานและแกไขปญหาอปสรรคเพอใหการดำเนนงานบรรลผลสำเรจตอไป

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

การศ กษาคร งน เป นการศ กษาว จ ยเช งประเมนผลเปนการวจยเชงประยกตมงนำผลการวจยไปใชประโยชนเพอปรบปรงการดำเนนงานใหดขน โดยใชวธการวจยเชงอรรถาธบาย(Explanatory Research)ศกษาวเคราะหขอมลการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลตลอดจนสภาพปญหาและอปสรรคในการดำเนนงานของหนวยงานสาธารณสข ประกอบดวย สำนกงาน

สาธารณสขจงหวดและสำนกงานสาธารณสขอำเภอในเขตตรวจราชการท15 และ 17 พนทเขตรบผดชอบของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราช คอ จงหวดชมพร สราษฎรธาน ระนอง ภเกตพงงา และกระบ เกบขอมลดวยวธการสอบถามและตรวจสอบ เอกสารหลกฐานการดำเนนงานตางๆ โดยใชแบบประเมนมาตรฐานการดำเนนงานของสำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค(7) จากนนนำขอมลทไดมาทำการวเคราะห ในสวนของขอมลเชงปรมาณใชสถตเชงพรรณนา คอ จำนวน รอยละ คาเฉลย สวนขอมลเชงคณภาพ ใชการวเคราะหเชงเนอหา

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. การดำเนนงานควบคมปองกนโรคไมตดตอ ผลการดำเนนงานควบคมปองกนโรคไมตดตอทง 4 กจกรรมหลก ไดผล ดงน

1.1 การดำเนนงานดานการมนโยบายและแผนการปองกนควบคมโรคไมตดตอ และดำเนนการโดยคณะกรรมการของหนวยงานสาธารณสข พบวาหนวยงานสาธารณสขสวนใหญ รอยละ 87.5 มนโยบายและแจงใหหนวยงานยอยทราบ โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมนโยบาย และแจงใหหนวยงานยอยทราบสวนสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญ รอยละ83.33 มนโยบายและแจงใหหนวยงานยอยทราบดานการจดทำแผนปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงสวนใหญรอยละ 66.66 ดำเนนการจดทำแผนและปฏบตตามแผน โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงดำเนนการจดทำแผนและปฏบต ตามแผนและสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญ รอยละ 55.56ดำเนนการจดทำแผนและปฏบตตามแผน และมคำสงแตงต งคณะกรรมการดำเนนการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง รอยละ75.00 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมคำส งแตงต งคณะกรรมการ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญ รอยละ 66.67

260

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

มคำสงแตงตงคณะกรรมการ1.2 การดำเนนงานดานการประเมนและ

สงเคราะหใหไดมาซงขอมลเวลาและสถานท เพอใชบรการเตอนภยในชมชนของโรคไมตดตอเรอรงในพนทพบวา ครงหนงของหนวยงานสาธารณสขมสถานการณโรค และมการวเคราะหหาปจจยสาเหตของโรคทกระดบโดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมสถานการณโรคและมการวเคราะหหาปจจยสาเหตของโรค และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ คร งหน งมสถานการณโรคแตไมมการวเคราะหหาปจจยสาเหตของโรค หนวยงานสาธารณสขสวนใหญมการใชขอมลทมอยในการเฝาระวงเชน ขอมลปวย/ตาย และ BRFSS (Behavioral RiskFactor Surveillance System) รอยละ 54.16 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมการใชขอมลทมอยในการเฝาระวง และสำนกงานสาธารณสขอำเภอรอยละ 38.89 มการใชขอมลทมอยในการเฝาระวงมการส อสารเตอนภยในชมชนทางชองทางตางๆอยางนอยหน งช องทางเช นเส ยงตามสาย ว ทย หนงสอพมพ ฯลฯ โดยมการส อสารเตอนภย 3ชองทางขนไปรอยละ 58.33 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ รอยละ44.45 และมรายงานการตดตามประเมนผลการดำเนนงานโดยมแผนการนเทศดำเนนการและสรปรายงานผลรอยละ 54.17 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด รอยละ 83.33 และสำนกงานสาธารณสขอำเภอรอยละ 44.45

1.3 การดำเนนงานดานการจดกจกรรมเพมคณภาพ การลดปจจยเสยงสำคญในประชาชนโดยเฉลยเพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงพบวาหนวยงานสาธารณสข มการจดกจกรรมเพมคณภาพการลดปจจยเสยงสำคญ โดยมกจกรรมลดบหร (สรา)มากกวา 3 กจกรรม เทากนกบการมกจกรรมลดบหร

(สรา) นอยกวา 3 กจกรรม รอยละ 37.50 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด มก จกรรมลดบหร (สรา) 5กจกรรมขนไป เทากบมกจกรรมลดบหร (สรา) 3 - 5กจกรรมรอยละ 50.00 และก งหน งของสำนกงานสาธารณสขอำเภอ มกจกรรมลดบหร (สรา) นอยกวา 3กจกรรม สวนใหญมคมอแนวปฏบตบรการควบคมโรคเสยงและปจจยเสยงทเกยวของ รอยละ 54.17 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมคมอแนวปฏบตกงหนงของสำนกงานสาธารณสขอำเภอ มแนวปฏบตมคมอ แตไมปฏบต และพบวามระบบตดตามผทสงสยวาเปนโรคความดนโลหตสงใหมารบการควบคม แตไมปฏบตตามแนวทางและไมครอบคลมทกระดบถงรอยละ66.67 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด มระบบตดตามมคมอแนวทางในการตดตามและปฏบตตาม รอยละ83.33 สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอสวนใหญมระบบตดตาม มค มอแนวทางในการตดตามแตไมปฏบตตามแนวทางและไมครอบคลมทกระดบ รอยละ83.33

1.4 การดำเนนงานดานการบรการควบคมการเกดโรคไมตดตอเร อรงพบวา ไมถงคร งหน งมการคดกรองปจจยเสยง โดยจดทำทะเบยน แตไมมการแบงกลม รอยละ 45.83 รองลงมามการคดกรองปจจยเสยง แตไมจดทำทะเบยน และไมมการแบงกลม รอยละ29.16 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมการคดกรอง จดทำทะเบยน ไมมการแบงกลมสำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอสวนใหญมการคดกรองไมจดทำทะเบยน ไมมการแบงกลม รอยละ 38.89และพบวาสวนใหญมบรการลดเสยงในกลมเสยงสงของการเกดโรค แตไมครอบคลมถงรอยละ 66.67 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ รอยละ 55.56 มบรการลดเสยงแตไมครอบคลมรายละเอยดดงตารางท 1

261

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

μÒÃÒ§·Õè 1 áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢ ¨Óṡ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹μÒÁࡳ±ì·Õè¡Ó˹´

เกณฑทกำหนด

1. การมนโยบายและแผนการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงและดำเนนการโดยคณะกรรมการ 1.1 การจดทำนโยบายปองกนควบคมโรคโรคไมตดตอเรอรงมนโยบายและแจงใหหนวยงานยอยทราบมนโยบายแตไมไดแจงใหหนวยงานยอยทราบไมมนโยบาย 1.2 การจดทำแผนปองกนควบคมโรคโรคไมตดตอเรอรง จดทำแผนและปฏบตตามแผน จดทำแผนแตไมสามารถปฏบตตามแผน ไมมแผน 1.3 มคำสงแตงตงคณะกรรมการดำเนนการปองกนควบคมโรคโรคไมตดตอเรอรงมคำสงแตงตงคณะกรรมการไมมคำสง2. การประเมนและสงเคราะหใหไดมาซงขอมล เวลาและสถานทเพอใชบรการเตอนภยในชมชนของโรคไมตดตอเรอรงในพนท 2.1 มสถานการณโรคสาเหตของโรคไมตดตอเรอรงเพอใชบรการเตอนภย และวางแผนดำเนนการในชมชนมสถานการณโรคและมการวเคราะหหาปจจยสาเหตของโรคทกระดบมสถานการณโรคแตไมมการวเคราะหหาปจจยสาเหตของโรคไมม ขอมล 2.2 มการใชขอมลทมอยในการเฝาระวง เชน ขอมลปวย/ตาย และ BRFSS เปนตนมการใชขอมลแกปญหาในพนทโดยมโครงการรองรบมการใชขอมลแกปญหาในพนทแตไมมโครงการรองรบไมมขอมลสำหรบแกไขปญหาในพนท 2.3 มการสอสารเตอนภยในชมชนทางชองทางตางๆอยางนอยหนงชองทางเชนเสยงตามสาย วทย หนงสอพมพ ฯลฯ ม การสอสารเตอนภย 3 ชองทางขนไปมการสอสารเตอนภย นอยกวา 3 ชองทางไมมการสอสารฯ 2.4 มรายงานการตดตามประเมนผลการดำเนนงาน มแผนการนเทศ ดำเนนการและสรปรายงานผลมแผนการนเทศ ดำเนนการ แตไมสรปรายงานผลไมมแผนการนเทศ

จำนวนn = 6

600

600

60

600

600

600

510

รอยละ

10000

10000

1000

1000.000.00

1000.000.00

1000.000.00

83.3316.670.00

จำนวนn = 18

1530

1044

126

693

774

864

846

รอยละ

83.3316.67

0

55.5622.2222.22

66.6733.33

33.3350.016.67

38.8938.8922.22

44.4533.3322.22

44.4522.2233.33

จำนวนn = 24

2130

1644

186

1293

1374

1464

1356

รอยละ

87.512.50.00

66.6616.6716.67

75.0025.00

50.0037.5012.50

54.1629.1716.67

58.3325.0016.67

54.1724.8325.00

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

262

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

μÒÃÒ§·Õè 1(μèÍ) áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢ ¨Óṡ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹μÒÁࡳ±ì·Õè¡Ó˹´à¡³±ì·Õè¡Ó˹´

จากการประเม นผลการดำเน นงานโรคไมตดตอเรอรงของหนวยงานสาธารณสข พบวาสวนใหญผานเกณฑครบทง 4 กจกรรม คอ ดานการมนโยบายและแผนการป องก นควบคมอ มพฤกษ/อ มพาตและดำเนนการโดยคณะกรรมการรอยละ 87.50 โดยสำนก

งานสาธารณสขจงหวดทกแหงผานเกณฑ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ ผานเกณฑ รอยละ 83.33 และหนงในสามมการดำเนนงานผานเกณฑ ดานการประเมนและสงเคราะหให ได มาซ งข อม ล เวลาและสถานท เพอใชบรการเตอนภยในชมชนของโรคไมตดตอเรอรง

เกณฑทกำหนด

3. มการจดกจกรรมเพมคณภาพการลดปจจยเสยงสำคญในประชาชน โดยเฉลยเพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง 3.1 ลดบหร(สรา)

ม กจกรรมลดบหร (สรา) 5 กจกรรมขนไปมกจกรรมลดบหร (สรา) มากกวา 3 กจกรรมมกจกรรมลดบหร (สรา) นอยกวา 3 กจกรรม

3.2 ลดเกลอ/เพมผกผลไมม กจกรรมลดเกลอ/เพมผก 5 กจกรรมขนไปและมความครอบคลมมกจกรรมลดเกลอ/เพมผก มากกวา 3 กจกรรมมกจกรรมลดเกลอ/เพมผก นอยกวา 3 กจกรรม3.3 มคมอแนวปฏบตบรการควบคมโรคเสยงและปจจย

เสยงทเกยวของมแนวปฏบต มคมอ และปฏบตตามคมอทกระดบมแนวปฏบต มคมอ แตไมปฏบตไมม3.4 มระบบตดตามผทสงสยวาเปนโรคความดนโลหตสง

ใหมา รบการควบคมมระบบตดตาม มคมอแนวทางในการตดตามและปฏบต

ตามแนวทางครอบคลมทกระดบมระบบตดตาม มคมอแนวทางในการตดตามแตไมปฏบต

ตามแนวทางและ ไมครอบคลมทกระดบ4.การบรการควบคมการเกดโรค ไมตดตอเรอรง

4.1 การคดกรองสหปจจยเสยงมการคดกรอง จดทำทะเบยน แบงกลมมการคดกรอง จดทำทะเบยน ไมมการแบงกลมมการคดกรอง ไมจดทำทะเบยน ไมมการแบงกลมไมมกจกรรม4.2 มบรการลดเสยงในกลมเสยงสงของการเกดโรคมบรการลดเสยงครอบคลมทกกลม ทกคนมบรการลดเสยงแตไมครอบคลมไมม

จำนวนn = 6

330

3

30

600

5

1

0600

060

รอยละ

50.0050.000.00

50.00

50.000.00

1000.000.00

83.33

16.67

0.00100.000.000.00

0.001000.00

จำนวนn = 18

369

3

69

792

3

15

3573

3105

รอยละ

16.6733.3350.00

16.67

33.3350.00

38.8950.0011.11

16.67

83.33

16.6727.7738.8916.67

16.6755.5627.77

จำนวนn = 24

699

6

108

1392

8

16

31173

3165

รอยละ

25.0037.5037.50

25.00

41.6733.33

54.1737.508.33

33.33

66.67

12.5045.8329.1612.50

12.5066.6720.83

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

263

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

ในพนท รอยละ 66.67 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงผานเกณฑ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอผานเกณฑ รอยละ 55.56

การดำเนนงานผานเกณฑดานการจดกจกรรมเพมคณภาพ การลดปจจยเสยงสำคญในประชาชนโดยเฉลยเพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง รอยละ66.67 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงผานเกณฑ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ ผานเกณฑรอยละ 55.56 สวนการดำเนนงานดานการบรการ

ควบคมการเกดโรคไมตดตอเรอรงผานเกณฑ รอยละ70.83 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงผานเกณฑ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ ผานเกณฑรอยละ 61.11 ซงผลการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงของหนวยงานสาธารณสขทประเมน ครบทง 4 ดานพบวาผานเกณฑ รอยละ 70.83 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด ทกแหงผานเกณฑ และสำนกงานสาธารณสขอำเภอผานเกณฑ รอยละ 61.11 ดงตารางท2

μÒÃÒ§·Õè 2 áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅÐ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢·Õè¼èҹࡳ±ì¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹âääÁèμÔ μèÍàÃ×éÍÃѧ

การดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรง

1. การมนโยบายและแผนการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงและดำเนนการโดยคณะกรรมการ

ผานไมผานMean = 4.20 Min = 2 Max = 5

2. มการประเมนและสงเคราะหใหไดมาซงขอมลเวลาและสถานทเพอใชบรการเตอนภยในชมชนของโรคไมตดตอเรอรงในพนท

ผานไมผานMean = 3.52 Min = 1.5 Max = 5

3. มการจดกจกรรมเพมคณภาพการลดปจจยเสยงสำคญในประชาชนโดยเฉลย เพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง

ผานไมผาน

4. การบรการควบคมการเกดโรค ไมตดตอเรอรงผานไมผานMean = 2.67 Min = 0 Max = 4

5. การดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงครบทง 4 ดานผานไมผานMean = 16.12 Min = 8 Max = 23

จำนวนn = 6

60

60

60

60

60

รอยละ

1000.00

1000.00

1000.00

1000.00

1000.00

จำนวนn = 18

153

108

108

117

117

รอยละ

83.3316.67

55.5644.44

55.5644.44

61.1138.89

61.1138.89

จำนวนn = 24

213

168

168

177

177

รอยละ

87.5012.50

66.6733.33

66.6733.33

70.8329.17

70.8329.17

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

264

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

2. ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹¤Çº¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐ

à¤Ã×èͧ´×èÁ áÍÅ¡ÍÎÍÅì

ผลการประเมนการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล ไดผลดงน

2.1.กจกรรมดานการมนโยบายและแผนการควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลและดำเนนการโดยคณะกรรมการของหนวยงานสาธารณสขพบวา สวนใหญรอยละ 79.17 มการจดทำนโยบายการควบคมการบรโภคยาสบ และเครองดมแอลกอฮอลโดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหงมการจดทำนโยบายสวนสำนกงานสาธารณสขอำเภอ มการจดทำนโยบาย รอยละ 72.22 สวนการจดทำแผนการปองกนควบคมการบรโภคยาสบ สวนใหญรอยละ75 ดำเนนการจ ดทำแผน โดยสำนกงานสาธารณสขจ งหว ดทกแหงดำเนนการจดทำแผน สวนสำนกงานสาธารณสขอำเภอ ดำเนนการจดทำแผน รอยละ 66.67

2.2 กจกรรมดานขอมลสถานการณการบรโภคยาสบ และเครองดมแอลกอฮอล พบวา สวนใหญรอยละ 87.50 มขอมลพนฐานตามประกาศ กระทรวงสาธารณสขฉบบท 17 (5 สถานประกอบการ) โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง มขอมลพนฐาน สวนสำนกงานสาธารณสขอำเภอ มขอมลพนฐาน รอยละ83.33 เกนครงหนงไมมขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล รอยละ 58.33 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง มขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล สวนสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญไมมขอมลสถานการณการ บรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล รอยละ77.78 และหนงในสามไมมการนำผลการวเคราะหมาใชในการจดทำแผนงาน/โครงการ รอยละ 66.67โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง มการนำผลการวเคราะหมาใชในการจดทำแผนงาน/โครงการสำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญไมมการนำผลการวเคราะหมาใชในการจดทำแผนงาน/โครงการรอยละ 88.89

2.3.กจกรรมดานการดำเนนงานควบคมการ

บรโภคยาสบ และเคร องด มแอลกอฮอล พบวาหนวยงานสาธารณสข สวนใหญมกจกรรมลดนกสบหนาใหม รอยละ 87.50 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง มกจกรรมลดนกสบหนาใหม สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญมก จกรรมลดนกสบหนาใหม รอยละ 83.33 กงหนงมกจกรรมลดอตราการบรโภคยาสบ โดยสวนใหญสำนกงานสาธารณสขจงหวดมกจกรรมลดอตราการบรโภคยาสบรอยละ 83.33 สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอสวนใหญไมมกจกรรมลดอตราการบรโภคยาสบ รอยละ61.11 มก จกรรมกระบวนการบงคบใชกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบโดย จดตงคณะทำงานหรอคณะกรรมการเพ ออำนวยการและดำเนนงานบงคบใชกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบ และมสำเนาคำส งแตงต งรอยละ66.67 โดยสวนใหญสำนกงานสาธารณสขจงหวดมกจกรรม กระบวนการบงคบใชกฎหมาย รอยละ 83.33 สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญมก จกรรมกระบวนการบงคบใชกฎหมาย รอยละ 61.11 มกจกรรมการจดประชมคณะทำงาน หรอคณะกรรมการเพอวางแผนหา แนวทางในการดำเนนงานบงคบใชกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบ แตไมมรายงานสรปการประชมรอยละ79.17โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด รอยละ 66.67และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ ร อยละ 83.33การดำเนนประสานงานและรวมดำเนนงานกบหนวยงานทเกยวของ เชน ตำรวจ สรรพสามต กรมพนจและคมครองเดก และเยาวชน และกรมการคาภายใน แตไมมรายชอหนวยงานรวมดำเนนการ รอยละ 62.80 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดมรายชอหนวยงานรวมดำเนนการรอยละ 83.33 และสำนกงานสาธารณสขอำเภอไมมรายชอหนวยงานรวมดำเนนการ รอยละ 77.78 กจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลสวนใหญพบวามการหามขาย แลกเปลยนใหบหรแกเดกอายตำกวา 18 ป รอยละ 54.17 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดมการหามขาย รอยละ83.33 และสำนกงานสาธารณสขอำเภอสวนใหญ

265

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

ไมมการหามขาย รอยละ 55.56 กจกรรมการจดสถานทเปน เขตปลอดบหร รอยละ 54.17 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดมกจกรรมการจดสถานทเปนเขตปลอดบหร รอยละ 83.33 และสำนกงานสาธารณสขอำเภอ สวนใหญไมกจกรรมการจดสถานทเปนเขตปลอดบหร รอยละ 55.56 ในสวนของการรายงานผลการดำเนนงานตาม ตจ.001 (รายไตรมาส) พบวารอยละ50 เทานนทรายงาน โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดมการรายงาน รอยละ 66.67 และสำนกงานสาธารณสข

อำเภอ สวนใหญไมมการรายงาน รอยละ 55.562.4 กจกรรมการนเทศ ตดตาม ประเมนผล

พบวามกจกรรมการนเทศตดตามและรายงานผล รอยละ62.50 แตขาดการสรปและรายงานผลถงรอยละ79.17 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดการมการนเทศตดตามทกแหงแตสวนใหญ ไมมการสรปและรายงานผลรอยละ 83.33 และสำนกงานสาธารณสขอำเภอกงหนงมการนเทศตดตาม และสวนใหญไมมการสรปและรายงานผล รอยละ 77.78 ตามตารางท 3

เกณฑทกำหนด

1. การมนโยบายและแผนการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล และดำเนนการโดยคณะกรรมการ

1.1 การจดทำนโยบายการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล

มนโยบายไมมนโยบาย1.2 การจดทำแผนปองกนควบคมการบรโภคยาสบและ

เครอง ดมแอลกอฮอลมแผนไมมแผน

2. ขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล2.1 มขอมลพนฐานตามประกาศกระทรวงสาธารณสข

ฉบบท 17มไมม2.2 ขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดม

แอลกอฮอลมไมม2.3 นำผลการวเคราะหมาใชในการจดทำแผนงาน/

โครงการมไมม

จำนวนn = 6

60

60

60

60

60

รอยละ

1000.00

1000.00

1000.00

1000.00

1000.00

จำนวนn = 18

135

126

153

414

216

รอยละ

72.2227.78

66.6733.33

83.3316.67

22.2277.78

11.1188.89

จำนวนn = 24

195

186

213

1014

816

รอยละ

79.1720.83

75.0025.00

87.5012.50

41.6758.33

33.3366.67

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

μÒÃÒ§·Õè 3 áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢ ¨Óṡ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹ μÒÁࡳ±ì·Õè¡Ó˹´

266

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

เกณฑทกำหนด

3. กจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล

3.1. กจกรรมลดนกสบหนาใหมมไมม3.2. กจกรรมลดอตราการบรโภคยาสบ

ม ไมม

3.3. กจกรรมกระบวนการบงคบใชกฎหมายควบคมการบรโภคยาสบ

1 จดตงคณะทำงาน/คณะกรรมการเพออำนวยการและดำเนนงาน บงคบ ใชกฎหมาย ควบคมการบรโภคยาสบ มสำเนาคำสงแตงตงฯ ไมมสำเนาคำสงแตงตงฯ

2 จดประชมคณะทำงาน/คณะกรรมการเพอก. วางแผน/หาแนวทางในการดำเนนงานบงคบใช

กฎหมายควบคมการบรโภคยาสบมสรปการประชมไมมสรปการประชมข. ประสานงานและรวมดำเนนงานกบหนวยงานทเกยวของ

เชน ตำรวจ สรรพสามต กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน และกรมการคาภายใน เปนตน

มรายชอ/หนวยงานรวมดำเนนการไมมรายชอ/หนวยงานรวมดำเนนการ3.4 กจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบ

และเครองดมแอลกอฮอล ก.หามขาย แลกเปลยน ใหบหรแกเดกอายตำกวา 18 ป

มไมม

ข.จดสถานทสาธารณะเปนเขตปลอดบหรมไมม3.5 รายงานผลการดำเนนงานตาม ตจ.001(รายไตรมาส)มแบบรายงานผลการดำเนนงานตาม ตจ.001รายไตรมาสไมมแบบรายงานผลการดำเนนงานตาม ตจ.001 รายไตรมาส

4. การนเทศตดตามประเมนผล4.1 มการนเทศตดตามและรายงานผลมไมม4.2 มการสรปและรายงานผลมไมม

จำนวนn = 6

60

51

51

24

51

51

51

42

60

15

รอยละ

1000.00

83.3316.67

83.3316.67

33.3366.67

83.3316.67

83.3316.67

83.3316.67

66.6733.33

1000.00

16.6783.33

จำนวนn = 18

153

711

117

315

414

810

810

810

99

414

รอยละ

83.3316.67

38.8961.11

61.1138.89

16.6783.33

22.2277.78

44.4455.56

44.4455.56

44.4455.56

50.0050.00

22.2277.78

จำนวนn = 24

213

1212

168

519

915

1311

1311

1212

159

519

รอยละ

87.5012.50

50.0050.00

66.6733.33

20.8379.17

37.5062.80

54.1745.83

54.1745.83

50.0050.00

62.5037.50

20.8379.17

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

μÒÃÒ§·Õè 3 (μèÍ)áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢ ¨Óṡ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹ μÒÁࡳ±ì·Õè¡Ó˹´

267

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

จากการประเม นผลการดำเน นงานการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลของหนวยงาน สาธารณสข ครบทง 4 กจกรรมนน พบวาดานการมนโยบายและแผนการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลและ ดำเนนการโดยคณะกรรมการหนวยงานสาธารณสขผานเกณฑ ร อยละ 75.50โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด ดำเนนงานผานเกณฑทกแหง และหนงในสามของสำนกงานสาธารณสขอำเภอดำเนนงานผานเกณฑ รอยละ 66.67 และเกนคร งหน งมการดำเนนงานผานเกณฑ ดานขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลรอยละ 54.16 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดดำเนนงานผานเกณฑทกแหง และสวนใหญสำนกงานสาธารณสขอำเภอดำเนนงานไมผานเกณฑ รอยละ61.11 ดานกจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภค

ยาสบและเครองดมแอลกอฮอล สวนใหญไมผานเกณฑรอยละ 75 โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวดดำเนนงานผานเกณฑทกแหง สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอทกแหงดำเนนงานไมผานเกณฑ และการดำเนนงานดานการนเทศตดตามประเมนผลการ สวนใหญไมผานเกณฑรอยละ 79.17 และผานเกณฑ เพยงรอยละ 20.83โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด ดำเนนงานผานเกณฑรอยละ 83.33 สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอทกแหงดำเนนงานไมผานเกณฑ ซงผลการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลของหนวยงาน สาธารณสขทประเมนในภาพรวมครบทง 4กจกรรม พบวาผานเกณฑ รอยละ50 เทาน น โดยสำนกงานสาธารณสขจงหวด ดำเนนงานผานเกณฑทกแหง สำหรบสำนกงานสาธารณสขอำเภอสวนใหญดำเนนงานไมผานเกณฑ รอยละ 66.67 ตามตารางท 4

μÒÃÒ§·Õè 4 áÊ´§¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅÐ˹èǧҹÊÒ¸ÒóÊØ¢·Õè¼èҹࡳ±ì¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹¤Çº¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙ

เกณฑทกำหนด

1. การมนโยบายและแผนการควบคมการบรโภคยาสบและดำเนนการโดยคณะกรรมการ ผาน ไมผาน Mean = 1.75 Min = 0 Max = 22. ขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล ผาน ไมผาน Mean = 1.45 Min = 0 Max = 3

3. กจกรรมการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล ผาน ไมผาน Mean = 10.50 Min = 6 Max = 154. การนเทศตดตามประเมนผล ผาน ไมผาน Mean = 0.83 Min = 0 Max = 2สรปการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบ ผาน ไมผาน Mean = 15.25 Min = 8 Max = 23

จำนวนn = 6

60

60

60

51

60

รอยละ

1000.00

1000.00

1000.00

83.3316.67

1000.00

จำนวนn = 18

126

126

018

018

612

รอยละ

66.6733.33

66.6733.33

0.00100

0.00100

33.3366.67

จำนวนn = 24

186

186

618

519

1212

รอยละ

75.0025.00

75.0025.00

25.0075.00

20.8379.17

50.0050.00

Êʨ. ÊÊÍ. ÃÇÁ

268

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

ÇÔ Òóì

การประเมนผลการดำเนนงานปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงและการควบคมการบรโภคยาสบ และเครองดมแอลกอฮอลครงน เปนการประเมนกระบวนการปฏบตงานท เกดข นจรง และมปญหาอปสรรคใดเกดขนบาง ซงขอมลดงกลาวทำใหทราบถงผลการปฏบตงานขอจำกดและปญหาตางๆ ในการปฏบตงานเพ อนำมาปรบปรงการสนบสนนทรพยากร กลไกการดำเนนงาน และพฒนากระบวนกระบวนการปฏบตงาน และจากผลการประเมนครงน พบวาการดำเนนงานปองกนควบคมโรคไมตดตอเร อรงของหนวยงานสาธารณสขในพ นท เขตรบผดชอบของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราชในภาพรวมผานเกณฑทง 4 กจกรรม ผลจากการสอบถามเจาหนาทผปฏบต พบวาการดำเนนงานไดรบการสนบสนนจากผบรหาร โดยนำนโยบายจากสวนกลางมาว เคราะห ร วมก บฝ ายย ทธศาสตร และเคร อข ายสาธารณสขอำเภอ กำหนดเปนนโยบายของจงหวดแลวแจงใหหนวยงานยอยทราบ และจดทำแผนการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรง และแตงตงคณะกรรมการดำเนนการปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงซ งสอดคลองกบการศกษาของพรรณ ทพยธราดลท พบวา ผ บร หารหนวยงานใหความสำคญและสนนสนน(8) แตยงพบจดออนของการดำเนนงานในระดบอำเภอไดแก ยงไมมการสงเคราะหและวเคราะหขอมลเพ อใชในการแกไขปญหาแตจะเกบรวบรวมขอมลเพ อจ ดส งให สำนกงานสาธารณสขจ งหว ดและไมมการนเทศตดตาม ซ งเปนจดท ตองพฒนาเนองจากการนเทศงานเปนกระบวนการทมงเนนพฒนาคนใหมความร ความเขาใจในการทำงานมความรสกทดตองาน ทรบผดชอบและพฒนางานใหมประสทธภาพและประสทธผล และเปนการใหกำลงใจตอผปฏบตในการทำงานดานการจดกจกรรมเพมคณภาพการลดปจจยเสยงสำคญในประชาชนโดยเฉลย เพอการปองกนควบคมโรคไมตดตอเร อรง ซงพบวายงมนอยซงกจกรรมการลดปจจยเส ยงสามารถดำเนนการโดย

บรณาการไปกบการคดกรองเบาหวานความดนโลหตและอมพฤกษ อมพาต สำนกงานสาธารณสขจงหวดสวนใหญมคมอแนวปฏบตบรการควบคมโรคเสยงและปจจยเสยงทเกยวของ และมระบบตดตามผทสงสยวาเปนโรค ความดนโลหตสงใหมารบการควบคม แตยงขาดการประสานงานและการถายทอดแนวทางการปฏบตแกบคลากรทเก ยวของ สวนการดำเนนงานดานการบรการควบคมการเกดโรคไมตดตอเรอรงมการคดกรองปจจยเสยง โดยจดทำทะเบยน แตไมมการแบงกลมเพ อดำเนนการ ผลจากการสอบถามความตองการของผปฏบตพบวาผ ปฏบตงานสวนใหญตองการใหหนวยงานระดบเขตและจงหวดดำเนนการจดทำคมอแนวทางการปฏบตและชแจงถายทอดสผปฏบต และใหหนวยงานท เก ยวของจดประชม อบรม สมมนาเพอเพมพนความรแกผปฏบต ใหสามารถนำไปเปนแนวทางการในการปฏบตงานไดอยางถกตอง และผลการประเมนการดำเนนงาน ควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลพบวาในภาพรวมผานเกณฑการประเมนครงหนงเทานน และผลการประเมนพบวาผานเกณฑการประเมนมากกวารอยละ 50 เพยง 2กจกรรมเทานน กจกรรมทผ รบผดชอบตองกลบไปทบทวนเพ อศ กษาถ งจ ดอ อนท ช ดเจนของการดำเน นงานตามก จกรรมก จกรรมการดำเน นงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดม แอลกอฮอล และการนเทศตดตามประเมนผล การดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอล และการดำเนนการจดทำนโยบายการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล และผลจากการประเมนพบจดออนไดแกการจดเกบขอมลสถานการณการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลย งไม เป นระบบและระบบรายงานยงไมชดเจนทำใหไมสามารถนำขอมลมาวเคราะหเพอใชในการจดทำแผนงาน/โครงการไดมกจกรรมลดนกสบหนาใหมแตพบวามกจกรรมลดอตราการบรโภคยาสบรอยละ 50 เทานน และกจกรรมอนๆ พบวาสวนใหญมการดำเนนงานแตไมมการสรปและรายงานผลเพอนำขอมลมาพฒนางาน เนองจาก

269

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤.-¡.Â. 2551 âääÁèμ Ô´μ èÍàÃ×éÍÃѧáÅСÒäǺ¤ØÁ¡ÒúÃÔâÀ¤ÂÒÊÙºáÅÐà¤Ã×èͧ´×èÁáÍÅ¡ÍÎÍÅì

เจาหนาท ขาดความร ความเขาใจและทกษะในการดำเนนงาน ทงนการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลอยบนพนฐานการรบรนโยบายบทบาทหนาทและความรทางดานแนวทางการปฏบตและกฎหมายทเกยวของ การพฒนาศกยภาพเจาหนาทและเครอขาย เพอเพมพนความร ทกษะจงมความจำเปนซงจะมผลตอการเพมประสทธภาพ ในการปฏบตงาน ประกอบกบการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลย งได ร บความรวมมอจากองคกรอนๆ นอย ซงสอดคลองกบการศกษาของถวล สงฆมณและคณะ(9) ทพบวาบทบาทหลกในการดำเนนงานดานสขภาพอนามยยงเปนของกระทรวงสาธารณสข การดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเคร องด มแอลกอฮอลยงขาดการประสานความรวมมอกบหนวยงานอน ทำใหการดำเนนงานขาดประสทธภาพ การดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลเนนการมสวนรวมและการประสานกบหนวยงานภายนอกเพอใหการการปฏบตงานทมประสทธภาพและมความตอเนอง

ปญหาอปสรรคท พบจากการประเมนและแนวทางแกไข

1 เจาหนาท ขาดความร และทกษะในการดำเนนงาน สวนใหญเป นผ ร บผ ดชอบงานใหมยงขาดความร ทกษะ และประสบการณในการทำงานซ งแนวทางการแก ไขค อหน วยงานส วนกลางหนวยงานระดบเขต จดทำคมอนโยบายแนวทางการดำเนนงาน การดำเนนงานโรคไมต ดตอและการควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอลและดำเนนการช แจงถายทอดแกเจาหนาท ผ ปฏบตงานและจดประชม อบรม สมมนาฟนฟความรแกเจาหนาทผ ปฏบตรวม ทงเจาหนาท บรรจใหมและเจาหนาท ทเพงรบงานใหม

2. การประสานงานและการสอสารสงตอขอมลตางๆ ทงขอมลขาวสาร ขอมลวชาการยงขาดความชดเจนและตอเนอง ขาดการสนบสนนเผยแพรเอกสารวชาการแนวทางแกไขคอหนวยงานสวนกลางกำหนดนโยบาย

และทศทางในการดำเนนงานใหชดเจนและถายทอดสผ ปฏบต หนวยงานระดบเขตตองดำเนนการนเทศตดตามและประเมนผลอยางนอยปละ 2 ครง และดำเนนการประสานงานกบเครอขายอ นท เก ยวของอยางสมำเสมอและตอเนอง

3. เครองมอ อปกรณ และสอเอกสารไดรบการสนบสนนไมเพยงพอ โดยหลายพนทไมมความพรอมของเครองมอ ไมมการตรวจสอบมาตรฐาน และความเทยงของเครองมอรวมทงขาดการสนบสนนเผยแพรขอมล และสอทงแผนพบ โปสเตอร ตลอดจนอปกรณการใหสขศกษา แนวทางแกไขคอหนวยงานสวนกลางดำเนนการสนบสนนเอกสารวชาการ ผลตสอสขศกษาตนแบบ และส อท เหมาะสมกบทองถ น สนบสนนเคร องมอ และประสานงานหนวยงานรบผดชอบในการตรวจสอบมาตรฐานและความเทยงของเครองมอ

4 ผรบบรการ สถานประกอบการ ยงขาดความร ความเขาใจไมเหนความสำคญ และขาดความตระหนกต อป ญหาส ขภาพจากโรคไม ต ดต อและการบรโภคยาสบเพราะเปนโรคท ไมปรากฏอาการชดเจน ทำใหเปนอปสรรคตอการใหความรวมมอในการเขารวมกจกรรมตางๆ แนวทางแกไขคอหนวยงานส วนกลางและหน วยงานระด บ เขตดำเน นการประชาสมพนธทางวทย โทรทศน ซ งเปนส อท เขาถงประชาชนมากท ส ด หนวยงานระดบปฏบตการใชสอบคคล เชน อสม. ในการดำเนนการประชาสมพนธ

5 ผปฏบตงานมภาระงานมาก บางพนทมผ ปฏบตงานไมเพยงพอตอภาระงานท ร บผดชอบซงสวนใหญเปนงานทสงจากสวนกลางตามนโยบายเรงดวนและบางครงมความซำซอนกน แนวทางแกไขคอควรเพมเจาหนาทแกหนวยงานในพนทและจดระบบโครงสรางการปฏบตงานทเหมาะสม

¢éÍàʹÍá¹Ð

จากผลการประเมนการดำเนนงานปองกนควบคมโรคไมตดตอเรอรงการดำเนนงานควบคมการบรโภคยาสบ และเครองดมแอลกอฮอล ไดประมวล

270

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 NonCommunicable Disease,Tobacco and Alcohol Consumption Control

ขอมลจากสภาพการดำเนนงานสรปเปนข อเสนอแนะดงน

1 จดทำคมอ แนวทางในการดำเนนงานปองกนควบคมโรค ไมตดตอเรอรงการดำเนนงาน ควบคมการบรโภคยาสบและเครองดมแอลกอฮอล โดยมเนอหาครอบคลมท งนโยบายและแนวทางปฏบต และใหหนวยงาน ระดบเขต จงหวด และหนวยงานทเกยวของชแจง ถายทอดใหผปฏบตงานระดบตาง ๆ มความรความเขาใจ และทกษะในการดำเนนงานชดเจนรวมกนพรอมทงขยายเครอขายไปยงองคกรปกครองสวนทองถน

2 ประสานการ ดำเนนงาน ควบคม และดำเนนการนเทศงานใหมการปฏบตเปนไปแนวทางเดยวกนอยางชดเจนและขยายผล ขอปฏบตสหนวยงานผปฏบตอยางเปนรปธรรม

3 หนวยงานระดบกรม เขตสนบสนนส อประชาสมพนธตนแบบ ทเหมาะสมเพอใหหนวยงานระดบปฏบตสามารถนำไปประยกตใชใหเหมาะสมกบบรบทและสภาพพนท

4 จดประชม อบรม สมมนาฟนฟความรแกเจาหนาท ผปฏบตรวม ทงเจาหนาทบรรจใหมและเจาหนาททเพงรบงานใหม

5 มระบบการเฝาระว งและการรายงานท ช ดเจนเปนรปธรรม โดยใชแบบฟอรมเฉพาะใหเปนรปแบบเดยว กนเพอสามารถนำขอมลมาวเคราะหได

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณนายแพทยภาณมาศ ญาณเวทยสกลผอำนวยการสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราชเปนอยางสง ท ใหการสนบสนนการประเมนผลครงน ขอขอบคณนายแพทยสาธารณสขจงหวด สาธารณสขอำเภอ และผรบผดชอบงานในพนทเขต รบผดชอบของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 11จงหวดนครศรธรรมราช ทใหความรวมมอตอบแบบประเมนเปนอยางด ขอขอบคณบคลากรของกลมโรคไมตดตอทกทานทใหความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล จนทำใหการดำเนนงานครงนสำเรจดวยด

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. สำนกงานปองกนควบคมโรคท 11 จงหวดนครศรธรรมราช. โครงการประเมนผลการดำเนนงานโรคไมตดตอเรอรงและการบาดเจบ. เอกสารโครงการอดสำเนา. 2549

2. ศนยขอมลโรคไมตดตอ สำนกโรคไมตดตอกรมควบคมโรค กรมควบคมโรค . รายงานผลการสำรวจพฤตกรรมเส ยงโรคไมตดตอ และการบาดเจบ. พมพครงท 1 กรกฎาคม 2549 ,บรษทพมพสวยจำกด. ป 2548

3. สำนกงานสถตแหงชาต สำนกนายกรฐมนตร.การสำรวจเกยวกบอนามยและสวสดการ กรงเทพ.2546

4. เอกสารรายงานผลการดำเนนงานโรค ไมตดตอเรอรงและการบาดเจบ. สำนกงานปองกนควบคมโรค ท 11 จงหวดนครศรธรรมราช. ปงบประมาณ2549

5. สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. สรปรายงานการเฝาระวงโรคประจำป2549. พมพครงท 1, 2550. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ กทม.

6. สำนกนโยบายและแผนสาธารณสข สำนกปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข .สถตสาธารณสข พ.ศ. 2549 กรงเทพมหานคร.โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. พ.ศ.2549

7. สำนกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข .ค มอแนวทางการดำเนนงานโรคไมตดตอเร อรง และการบาดเจบ. เอกสารอดสำเนา. 2549

8. พรรณ ทพยธราดล . การประเมนผลกระบวนการปฏบตงานโครงการพฒนารปแบบจงหวดเพ อปฏบตการบรการปองกนควบคมโรคไมตดตอ ป2547. วารสารกรมควบคมโรค. 2550; 33: 1-9

9. ถวล สงฆมณและคณะ. การวเคราะหสถานภาพการดำเนนงานควบคมโรคตดตอแนวชายแดนไทยพมา ในสาธารณสขท 4 ป 2545. วารสารกรมควบคมโรค. 2546; 29: 30-38

271

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃдѺªÒμ Ô

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó Ñ âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃРѺªÒμÔ

Evaluation of National Silicosis Elimination Program

รชนกร ชมสวน วทบ. (อาชวอนามย), MOH Rachaneekorn Chomauan BSc. (Occupational Health), MOH

โอภาส ตงกจถาวร วทบ.(อาชวอนามย) Opas Tangkijthavorn. BSc. (Occupational Health)Êӹѡâä¨Ò¡¡ÒûÃСͺÍÒªÕ¾áÅÐÊÔè§áÇ´ÅéÍÁ Bureau of Occupational and Environmental Disease

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอ ประเมนผลการดำเนนงานแผนงานกำจดโรคซลโคสสระดบชาตเพอการปรบปรงแผนงานในอนาคต โดยใชแบบสอบถาม สมภาษณเจาะลก ศกษาจากรายงานประจำป (annualreport) และจากสถานการณโรคซลโคสส จากการวเคราะหขอมลแบบสอบถาม พบวาหลงการปรบเปลยนโครงสรางสำนกงานสาธารณสขจงหวด ป 2546 การทำงานเนนการควบคมกำกบและสนบสนนวชาการแกหนวยงานสาธารณสขทอย ระดบอำเภอ ตำบล มผ รบผดชอบงานโรคจากการประกอบอาชพ และสงแวดลอม 1 คนสำหรบโรงพยาบาลนนโครงสรางไมเปลยนแปลง ดานการดำเนนงานตรวจคดกรองสขภาพกลมเสยงตอโรคซลโคสสดวยการ x-ray และอานฟลมตามมาตรฐานของ ILO พบวามแพทยอานฟลมทผานการอบรม กระจายอยตามโรงพยาบาลรอยละ 32.2 ของโรงพยาบาลทงหมด และการวางระบบการอานฟลม ซงตองม reader A และ readerB พบวารอยละ 14.5 ของโรงพยาบาลมการวางระบบ ปจจยดานนโยบายของผบรหาร บคลากร งบประมาณและทมงานมผลตอการดำเนนงานแผนงานกำจดโรคซลโคสส เมอวเคราะหผลการดำเนนงานในแตละชวง คอ 25442545 และ 2548 (ขอมล ป 2546 2547ไมมในรายงาน) โดยเปรยบเทยบในแตละป พบวาการดำเนนงานในแตละกจกรรมมแนวโนมลดลง

Abstract

The project "An Evaluation of the National Silicosis Elimination Program" had objectives to evalu-ate the implementation of the National Silicosis Elimination Program (or the National Silicosis Preventionand Control Program) and to improve the future plan. .

The National Silicosis Prevention and Control Program was evaluated by application of question-naires, in depth interview, annual report data, silicosis situation report. From the data analysis on thestructure, role and functions of the Provincial Public Health Office, it was revealed that after the re-engi-neering of government administration system in 2003 there was obviously change in the structure of theProvincial Public Health Office and only one officer in Occupational and Environmental Diseases work. Theroles were monitoring, follow up and support public health organizations of district and sub-district level. Thestructure of the hospitals were not changed.For the medical doctors training on reading radiographs of pneu-moconiosis according to ILO international classification. It was shown that 32.2% of hospitals had thetrained medical doctors and only 14.5% of hospitals had system establishment (chest x-ray films were readby two medical doctors ; reader A and reader B) The factors on the policy of the executive administrator,

272

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008 Evaluation of National Silicosis Elimination Program

proficiency of the personnels, equipments, budget, and team work affected the implementation of the NationalSilicosis Prevention and Control Program. According to the implementation analysis, it was reported that thetrend of each target activity achievement decreased in each year ( 2002, 2003, 2006) which silicosissurveillance was implemented.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åâä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊ Evaluation of Silicosis

»ÃÐà·Èä·Â Thailand

º·¹Ó

ซลโคสสเปนโรคทเกดจากการสดหายใจเอาฝนทมผลกซลกาเขาไปขณะทำงาน และไมสามารถรกษาไดถงแมวาจะหยดการสมผสฝนทมซลกาแลวกตาม อาการของโรคยงคงดำเนนตอไปและผปวยจะเสยชวตในทสดจากการศกษาพบความสมพนธระหวางการสมผสฝนซลากบอตราการเปนมะเรงในปอดเพมสงขน(1,2) สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมไดตระหนกถงความสำคญของโรคดงกลาว จงไดมแผนงานกำจดโรคซลโคสสในประเทศไทย (แผนงาน/โครงการปองกนควบคมโรคซลโคสส) ตงแตป 2544 ซงสอดคลองกบแผนงานของWHO/ILO ทใหประเทศตางๆ ทวโลกมแผนงานกำจดโรคซลโคสส ( Global Elimination of Silicosis)(3) ไทยกำหนดระยะเวลาการดำเนนงาน 10 ป โดยมเปาหมายของโครงการคอ หนวยงานเครอขายสาธารณสขสวนภมภาค มการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงปองกนควบคมโรคซลโคสสทเปนปญหาของพนทอยางตอเนองและมการแกไขปญหา รวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของในสวนวตถประสงคเพอพฒนาระบบการเฝาคมเฝาระวงปองกนและควบคมโรคซลโคสส การพฒนาระบบขอมลและการรายงาน การดำเนนงานโครงการดงกลาว มการลงนาม ขอตกลงรวมกนในการสนบสนนซงกนและกนทางเทคโนโลย การปองกนควบคมโรค ระหวาง 3หนวยงาน คอ กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร(เดมภายใตกรมทรพยากรธรณ) กระทรวงอตสาหกรรมกรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงาน

และกรมควบคมโรค (เดมภายใตกรมอนามย) กระทรวงสาธารณสข มการประชมคณะทำงานรบผดชอบระหวางหนวยงานดงกลาว เพอสรางความชดเจนในบทบาทหนาทและความรบผดชอบในการปองกนและควบคมโรคซลโคสส

กรมควบคมโรค สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม มหนาทพฒนาระบบการเฝาคมเฝาระวงโรคซลโคสส โดยมกจกรรมตาง ๆดงน

- สรางเครอขายและการประสานงานของหนวยงานภาครฐและเอกชน เพอกำหนดทศทางการทำงานปองกนควบคมโรค

- การพฒนาบคลากร เพอสรางความเขมแขงในการดำเนนงาน โดยอบรมแพทยอานฟลมเอกซเรยโรคปอดตามมาตรฐานองคการแรงงานระหวางประเทศ อบรมเจาหนาทสาธารณสขใหมความรดานแนวทางการดำเนนงานซงไดมการอบรมและฟนฟแลว 2 ครงคอ ป 2544 และ 2548

- การจดทำค มอแนวทางการดำเนนงานและ สอสนบสนน

- การประชาสมพนธในภาพกวาง- การพฒนา soft ware program เพอการเกบ

ขอมล และรายงาน ซงอยระหวางการดำเนนงาน- การจดทำรายงานสถานการณโรคซลโคสส

ในภาพรวมประเทศ สวนการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงปองกนโรค เปนบทบาทของ สำนกงานสาธารณสขจงหวดโรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลท วไป หรอโรงพยาบาล

273

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃдѺªÒμ Ô

ชมชนทจะตองทำงานรวมกน ซงกจกรรมหลกประกอบดวย การประเมนการสมผสฝ นซล ก าของคนงานการตรวจคดกรองสขภาพคนงาน การใหสขศกษาคนงานและรายงานผลของกจกรรม โดยมกลมงานโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม สำนกงานปองกนควบคมโรคท 1 - 12 เปนผสนบสนนวชาการกระตนและสนบสนนใหเกดการเฝาคมเฝาระวงปองกนโรคซลโคสสในจงหวดทรบผดชอบ ตดตามการดำเนนงานสำหรบหนวยงานอนทเกยวของ เชน กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร กรมสวสดการและคมครองแรงงานมบทบาทดานการควบคมกำกบใหสถานประกอบการปฏบตตามกฎหมาย ตวอยางเชน ใหมการควบคมสงคกคามสขภาพ (ไดแกฝน) จากแหลงกำเนด

การดำเนนงานตอเนองมาถง 5 ป ในป 2549จงมความจำเปนทจะตองประเมนผลการดำเนนงาน(4)

ซงจะเปนประโยชนอยางมากตอการปรบปรงแผนงานและสงผลถงความสำเรจตามเปาหมายทกำหนดไวไดวตถประสงคของโครงการ

วตถประสงคทวไปเพอประเมนผลการดำเนนงานแผนงานกำจด

โรคซลโคสส(หรอแผนงานปองกนควบคมโรคซลโคสส)ระดบชาต

วตถประสงคเฉพาะเพอทบทวนและหาสถานการณโรคซลโคสส

ของประเทศเพอศกษาปจจยนำเขา กระบวนการดำเนนงาน

และผลการดำเนนงานโครงการเฝาระวงปองกนควบคมโรคของหนวยงานเครอขายสาธารณสขในระดบพนทและหนวยงานทเกยวของนยามศพท

ผลกซลกา (crystalline silica) หมายถงซลกาอสระ(free silica) หรอ ซลคอนไดออกไซด

การสมผสฝนซลกา (exposure to free silica)หมายถง การทคนทำงานในทมฝนซลการวมอยดวยและไดรบฝ นดงกลาวจากการหายใจเขาไป โดยทฝ นใน

อากาศมความเขมขนเกนคร งหน งของคามาตรฐานทแนะนำไว

การประเมนผล (evaluation) เปนขนตอนหนงของกระบวนการดำเนนงาน ซงจะใหขาวสารเกยวกบการดำเนนงาน วาสามารถตอบสนองตอความตองการหรอมคณคาหรอไม

ผมแนวโนมของการเกดโรคซลโคสส (sus-pected case, probable case) หมายถงผมประวตการทำงานสมผสฝนซลกา และผลการอานฟลมตามฟลมมาตรฐานของ ILO พบ profussion level อยท 0/1 หรอ1/0

ผทเขาไดกบโรคซลโคสส หรอเปนโรคซลโคสสหมายถงผมประวตการทำงานสมผสฝนซลาและผลการอานฟลมตามฟลมมาตรฐานของ ILO พบ profussion levelอยท 1/1 และมากกวา

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ประชากรกลมตวอยางและขอบเขตการศกษาไดกำหนดดงน

1. ทบทวนและหาสถานการณโรคซลโคสสจากแหลงข อมลท ม อย คอ จากระบบรายงาน(ICD10,รง506/2) จากขอมลการเฝาคมเฝาระวงเชงรกป 2548

2. ประเมนผลการดำเนนงานโครงการโดยอาศยแนวคดเรองระบบ ซงประกอบดวย ปจจยนำเขา(input)กระบวนการ (process) และผลผลต (out put)โดยจะวเคราะหสาระสำคญของแผนงานกำจดโรคซลโคสส การกำหนดเกณฑการประเมนผล การออกแบบสอบถาม กรอบการสมภาษณ

กล มเปาหมายคอหนวยงานท เก ยวของในสงกดกระทรวงสาธารณสข คอสำนกงานสาธารณสขจงหวด 75 จงหวด โรงพยาบาลศนยและโรงพยาบาลทวไป 95 แหง กลมงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม สำนกงานปองกนควบคมโรคท 1-12เคร องมอและว ธ การท ใช ในการประเมน ได แก แบบสอบถาม ซงเปนคำถามปลายปดและสวนทแสดง

274

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008 Evaluation of National Silicosis Elimination Program

ความคดเหน ผใหขอมลคอผรบผดชอบโครงการเฝาคมเฝาระวงปองกน ควบคมโรค ของสำนกงานสาธารณสขจงหวด โรงพยาบาลศนย หรอโรงพยาบาลท วไปและสำนกงานปองกนควบคมโรคท 1-12 การสมภาษณเจาะลกจะดำเนนการในหนวยงานอน ๆ ทเกยวของซ งอย ท สวนกลาง ไดแก กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร กรมสวสดการและคมครองแรงงาน(เปนหนวยงานท ลงนามบนทกขอตกลงรวมกน)และเฉพาะจงหวดเปาหมายตามเกณฑทกำหนดไว 13แหง และประเมนผลจากกจกรรมการดำเนนงาน

ขอมลจากแบบสอบถาม ในการวเคราะหใชโปรแกรม SPSS วเคราะห ขอมลทไดเปนความถ รอยละคาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. ประเมนผลจากแบบสอบถามจากการวเคราะหขอมลผตอบแบบสอบถาม

จากสำนกงานสาธารณสขจงหวด และโรงพยาบาลในสวนของผรบผดชอบงานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมของสำนกงานสาธารณสขจงหวดพบวามเพยง 1 คน กลมงานอาชวเวชศาสตรของโรงพยาบาลมเฉล ย 3 คน ภารกจของหนวยงาน พบวาผใหขอมลสวนใหญตอบวางานควบคมกำกบและสนบสนนวชาการเปนภารกจหลกของกลมงานสนบสนนวชาการของสำนกงานสาธารณสขจงหวด งานใหบรการสขภาพเชงรก และการใหสขศกษาเปนภารกจหลกของกลมงานอาชวเวชศาสตรของโรงพยาบาล สำหรบแผนงานโครงการเฝาระวงปองกนควบคมโรคซลโคสสในชวง 3 ปทผานมา (ป 2547-49) พบวา รอยละ 49.1 52.7และ 50.9 ของจงหวดท งหมดมแผนงานโครงการดงกลาวในชวงป 2547 2548 และ 2549 ตามลำดบ

ในส วนของการดำเน นงานโครงการน นสำนกงานสาธารณสขจงหวดไดกำหนดประเภทสถาน

ประกอบการและคนงานกลมเปาหมายทตองเฝาคมเฝาระวง ซงพบวา รอยละ 21.8 ของจงหวดทงหมดดำเนนการ 2 ประเภทกจการ ซงสวนใหญเปนกจการโมบดยอยหน และตามดวยกจการประเภทอ นอก 1ประเภท และ รอยละ 18.2 ของจงหวดท งหมดดำเนนการ เพยง 1 ประเภทกจการ คอกจการโมบดยอยหน โดยจะดำเนนการในลกษณะของทมงาน ซงสำนกงานสาธารณสขจงหวดจะเปนผกำหนด ทมงานขนมาใหเหมาะสมกบทรพยากรท ม อย และนโยบายของผบรหารในแตละจงหวด การทำงานในลกษณะรวมกนหลายหนวยงาน ทำใหไดขอมลทงดานสงแวดลอม การทำงาน และสขภาพคนทำงาน บางจงหวดอาจดำเนนการโดยโรงพยาบาลเอง โดยใชงบบำรง หรอผประกอบการออกคาใชจาย ซงทำใหมขอมลเฉพาะดานสขภาพคนงานซงประกอบดวยการตรวจคดกรองกลมผผดปกตดวยการถายภาพรงสทรวงอก(5) สำหรบการอานฟลมภาพถายรงสทรวงอก โดยรงสแพทยน นตองอานตามมาตรฐานของ ILO(6) จากแบบสอบถามแพทยทผานการอบรมการอานฟลมและกระจายอยตามโรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลทวไป พบวา รอยละ 27.4 ของโรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลทวไปมแพทยทผานการอบรม 1 คน รอยละ 3.2 ของโรงพยาบาล มแพทยทผานการอบรม 2 คน และ รอยละ 1.6 ของโรงพยาบาลมแพทยทผานการอบรม 3 คน ในเรองของการวางระบบการอานฟลมซงตองม reader A และ reader B เพอยนยนนน พบวารอยละ 14.5 ของโรงพยาบาล มการวางระบบการอานฟลม รอยละ 48.4 ของ โรงพยาบาลไมมการวางระบบ และ รอยละ 37.1 ของโรงพยาบาลไมตอบปจจยทพบวามผลตอการดำเนนงาน คอ งบประมาณและจำนวนบคลากรมนอย เมอเทยบกบงานทตองทำ

สวนผลการดำเนนงานนน พบวารอยละของสำนกงานสาธารณสขจงหวดและโรงพยาบาลมการดำเนนกจกรรมตาง ๆ ดงรายละเอยดในตารางท 1

275

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃдѺªÒμ Ô

μÒÃÒ§·Õè1 áÊ´§ÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹ·ÕèÁÕ¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹â¤Ã§¡ÒÃà½éÒ¤ØÁà½éÒÃÐÇѧ»éͧ¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊã¹áμèÅСԨ¡ÃÃÁ

ÃÐËÇèÒ§»Õ 2547-2549

ในเรองของการจดเกบขอมล พบวารอยละ61.8 ของสำนกงานสาธารณสขจงหวดมการจดเกบขอมลโดย รอยละ 40.0 จดเกบในรปของ excel และรอยละ 48.4 ของโรงพยาบาลมการจดเกบขอมล โดยรอยละ 20.0จดเกบในรป excel

สำหร บบทบาทในการสนบสนนทางดานวชาการของสำนกงานปองกนควบคมโรคท 1-12 นนพบวาบคลากรของสำนกงานปองกนควบคมโรคมความพรอมในการสนบสนนการดำเนนงานของสำนกงานสาธารณสขจงหวดและโรงพยาบาลในระดบปานกลางและมากเทากน คดเปน รอยละ 50

จากแบบสอบถามปลายเปด เพอใหขอคดเหนนน สามารถนำมาสรปในประเดนตาง ๆ ไดดงน

- กลยทธทจะทำใหจงหวดทมสถานประกอบการกลมเสยงตอการเกดโรคซลโคสส ดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงปองกนควบคมโรคซลโคสสคอ

- นโยบายตองชดเจน เปาหมาย ผลสำเรจของการดำเนนงานและตวชวด ตองชดเจนใน แตละระดบตงแตสวนกลาง เขต จงหวด

- การควบคม กำกบ และตดตามตองมอยางตอเนอง

- การประชาสมพนธภาพกวางจากสวนกลาง ใหหนวยงานระดบพ นท เหนความสำคญโดยเฉพาะผบรหารระดบพนท

- จดออนของการดำเนนงานโครงการเฝาคมเฝาระวงปองกนควบคมโรคซลโคสสทผานมา

- นโยบายจากสวนกลางไมชดเจนและขาดความตอเนอง

- ขาดการประสานงาน ตดตาม นเทศและไมมเวทการแลกเปลยนความรระหวางหนวยงาน

- ดานการตรวจคดกรองโรคดวยการx-ray เมอพบผผดปกต แพทยไมวนจฉยโรค หรอในบางจงหวดพบวา การอานฟลมตองใชเวลา นานกวา 6เดอนขนไป ทงนเพราะแพทยทมความร ดานการอานฟลมมนอย และไมมเวลาใหผลทำใหผปฏบตงานรสกยงยากในการทำงาน

- งบประมาณในการดำเน นงานค อนขางสงสำหรบการตรวจคดกรองสขภาพ และการเกบตวอยางการสมผสฝนซลกา และการวเคราะหตวอยาง

- ระบบการรายงาน รปแบบ และความตอเนองของการรายงาน

- งานนไมใชงานนโยบายของกระทรวงฯ

¡Ô¨¡ÃÃÁ

1.การสำรวจและประเมนการสมผสฝนซลกา

2.การ x-ray ปอด

3.การทดสอบสมรรถภาพปอด

4.การใหสขศกษา

5.การสรปรายงานสถานการณโรคซลโคสสของจงหวด

สำนกงานสาธารณสขจงหวด

45.5

65.5

60.0

67.3

61.8

โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป

-

54.8

66.2

75.5

69.3

ËÁÒÂàËμØ

แตละหนวยงานไมได

ดำเนนงาน ทกกจกรรม

แตจะดำเนนการตาม

ความเหมาะสม

กบทรพยากรทมอย

ÃéÍÂÅТͧ˹èǧҹ·Õè´Óà¹Ô¹§Ò¹

276

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008 Evaluation of National Silicosis Elimination Program

ดงนน ผบรหารระดบจงหวดใหความสำคญนอย การจดทำแผนงานโครงการทไมชดเจน ทำใหไมมงบประมาณในการดำเนนงานตามมา

- หนวยงานท ลงนามบนทกขอตกลงในการทำงานรวมกนยงไมไดเขามามสวนรวมในการดำเนนงานอยางชดเจน

ขอเสนอแนะ- สำนกโรคจากการประกอบอาชพ และ

สงแวดลอม ควรเสนองานนใหเปนนโยบายของกรมกำหนดมาตรฐานการดำเนนงาน เปาหมาย ตวช วดผลสำเรจของการดำเนนงานในแตละระดบ คอ ระดบสวนกลาง เขต และจงหวด จดทำแผนงานรวมกนกบหนวยงาน เครอขายนอกกระทรวง โดยประสานเชงนโยบาย กำหนดทศทางการทำงานใหสนบสนนซ งและกน

- พฒนาโปรแกรม ฐานขอมล การเฝาคมเฝาระวงปองกนควบคมโรคซลโคสส สำหรบหนวยงานระดบตาง ๆ เพอใหมการรายงานทถกตอง รวดเรว

- กระจายงานส ท องถ นและผลกดนใหหนวยงาน ทองถนออก ขอกำหนดของหนวยงาน เพอการบงคบใชและดแลสขภาพคนงานในสถานประกอบการ

2 ประเมนจากขอมลการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงโรคซลโคสส ในปทผานมา โดยพจารณาจาก

2.1 กจกรรมการดำเนนงาน ซงรวบรวมจากแหลงขอมลทมอย คอ จากรายงานประจำป 2544และ 2545 ของกองอาชวอนามย(7,8) เปนขอมลท หนวยงาน ระดบเขตรายงานเขามาตามแบบทสำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม (หรอกองอาชวอนามยเดม) กำหนดใหโดย รายงานเขามาเปนรายกจกรรมเปาหมายทดำเนนการและผลการดำเนนงานในภาพรวมของเขต สวนขอมลป 2548 รวบรวมมา

จากการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงเชงรกของหนวยงานพนท (ป 2546 มการปฏรประบบราชการและปรบโครงสรางขององคการ ทงสวนกลางและภมภาค ซงมผลกระทบตอการดำเนนงานโครงการดงกลาว ขอมลป2546 2547 จงมไดถกรายงานในทน) จากขอมลทมอยไดถกนำมาวเคราะห สงเคราะห เปรยบเทยบกนในแตละป ตามขอมลทมอยและแยกตามรายกจกรรมและเปาหมายทดำเนนการ ซงสรปไดจากตาราง ดงน

- จำนวนสถานประกอบกจการท มการเฝาคมเฝาระวงมแนวโนมลดลงในแตละปทเปรยบเทยบกน

คอ ป 2545 กบ 2544 ป 2548 กบ 2545และป 2548 กบ 2544 โดยลดลงคดเปนอตรา รอยละ14.9 37.8 และ 47.0 ตามลำดบ

- การประเมนการสมผสฝนโดยเกบตวอยางฝนในอากาศทมขนาดเลกกวา 10 ไมครอน พบวา จำนวนตวอยางอากาศทเกบมแนวโนมลดลงเชนเดยวกนตามจำนวนสถานประกอบการทมการเฝาคมเฝาระวงลดลงโดยลดลงในแตละปทเปรยบเทยบกน คอ ป 2545 กบ2544 ป 2548 กบ 2545 และ ป 2548 กบ 2544ลดลงคดเปนอตรารอยละ 22.5 34.2 และ 49.0ตามลำดบ

- จำนวนคนงานทไดรบการเฝาระวงโดยการx-ray ทรวงอก พบวา มแนวโนมลดลงตามจำนวนสถานประกอบกจการทเฝาระวงลดลง โดยลดลงในแตละปทเปรยบเทยบกนคอ ป 2545 กบ 2544 ป 2548 กบ2545 และป 2548 กบ 2544 ลดลงคดเปนอตรารอยละ 28.6 29.3 และ 49.5 ตามลำดบรายละเอยดดงตารางท2

สำหรบผลการดำเนนงานในขอ 3 5 7 และ 8ไมสามารถนำมาเปรยบเทยบในแตละป เนองจากสถานประกอบการ และจงหวดเปาหมายไมใชท เดยวกนจงไมขอนำมาเปรยบเทยบในทน

277

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃдѺªÒμ Ô

μÒÃÒ§·Õè 2 à»ÃÕºà·Õº¼Å¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹ã¹áμèÅСԨ¡ÃÃÁμÒÁà»éÒËÁÒ ÃÐËÇèÒ§»Õ 2544 - 2548

¼Å¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹

1. จำนวนสถานประกอบการทไดรบการเฝาคมเฝาระวง(แหง)2. จำนวนตวอยางฝนในอากาศทมขนาดเลกกวา 10 ไมครอน3. จำนวนตวอยางฝนซลกาในอากาศทมขนาดเลกกวา 10ไมครอน มคาเกนมาตรฐาน

4. จำนวนตวอยางฝนทมขนาดใหญกวา 10 ไมครอน5. จำนวนตวอยางฝน(ซลกา)ทมขนาดใหญกวา 10 ไมครอนมคาเกนมาตรฐาน

6. จำนวนคนงานทไดรบการx - ray ทรวงอก7. จำนวนคนงานทมความผดปกตของปอดซ งเกยวของกบซลโคสสแบงไดดงน

- สงสยซลโคสส- ซลโคสส- วณโรคปอด + ซลโคสส- วณโรคปอด

8. จำนวนคนงานทตรวจสมรรถภาพปอด

- จำนวนคนงานทม สมรรถภาพการทำงาน

ปอดผดปกต

2544

289

302

9

253

23

4572

780217

5482

1179

2545

246

234

58

134

24

3263

030135

4364

1633

รอยละลด/เพม

-14.9

-22.5

ไมสามารถเปรยบเทยบได

-47

ไมสามารถเปรยบเทยบได-28.6

ไมสามารถเปรยบเทยบได-20.4

ไมสามารถเปรยบเทยบได

2544

246

234

58

134

24

3263

03015

4364

1633

2548

153

154

10

83

62

2307

1111315

3615

729

รอยละลด/เพม

-37.8

-34.2

-38.1

-29.3

-29.3

-17.2

2545

289

302

9

253

23

4572

780217

5482

1179

2548

153

154

10

83

62

2307

1111315

3615

729

รอยละลด/เพม

-47

-49

ไมสามารถเปรยบเทยบได-67.2

ไมสามารถเปรยบเทยบได-49.5

ไมสามารถเปรยบเทยบได-34.1

ไมสามารถเปรยบเทยบได

à»ÃÕºà·Õº»Õ 45 ¡Ñº 44 à»ÃÕºà·Õº»Õ 48 ¡Ñº 45 à»ÃÕºà·Õº»Õ 48 ¡Ñº 44

3.การประเมนผลจากการสมภาษณผบรหารผปฏบตงาน

- นโยบายผบรหารเนนการพฒนาทมงานชมชนทองถน และพฒนาระบบ Information technology พฒนาอาสาสมครแรงงานตางดาว อาสาสมครสาธารณสข ใหทำ

หนาทคนหาปญหาชมชน บรหารขอมลจากระบบ IT ทมอย พฒนาความรใหกบเจาหนาทสถานอนามย ใหมความรดานโรค จากการประกอบอาชพและสงแวดลอมใหครบ100 เปอรเซน และผองถายงานใหกบองคการบรหารสวนตำบล สาธารณสขจงหวดจะเปนผสนบสนน วขาการ

278

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008 Evaluation of National Silicosis Elimination Program

- ในพนทมปญหาดานโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม นำเสย แตเนองจากกระทรวงไมนงในการปรบเปลยนภารกจ เปลยนแปลงงาน ทำใหงานไมตอเนอง ผบรหารลดบทบาทความสำคญของงานนลงเนองจากไปทำงานตามนโยบายกระทรวงสาธารณสข เชนงานเฉลมฉลองครบรอบ 60ป ครองราชยในเร อง"อาหารปลอดภย" เปนตน

- ขณะนไมมโครงสรางกลมงานทชดเจน งานเฝาคมเฝาระวงไมชดเจน ทำใหไมไดรบงบประมาณงานของจงหวดสวนใหญจะทำงานทมตวชวดและตองถกประเมน

- ผบรหารโรงพยาบาลใหความสำคญกบงานมาตรฐาน คณภาพของระบบการใหบรการ การดแลสขภาพของบคลากรในโรงพยาบาล งานบรการทหารายไดเขาโรงพยาบาล โดยมชวง 10-30 ลานบาท/ป ทำใหงานจดบรการอาชวอนามยเชงรก งานเฝาระวงลดลงไป

- สำหรบหนวยงานท เก ยวของน น พบวาไดมการกไดมการดำเนนการแกไขปญหาฝนละอองดวยการศกษาและออกแบบ ระบบการควบคมฝนทมประสทธภาพ และเปนทยอมรบของผประกอบการและใหผประกอบการเขารวมโครงการ โดยคาวสดและสงกอสรางของโครงการท ตดต งในสถานประกอบการผประกอบการตองชำระคนโดยมระยะการปลอดชำระ 3ป การตรวจสอบ ใหสถานประกอบกจการโม บดยอยหนทกราย บำรงรกษาและใชระบบปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมอยางมประสทธภาพ ทก 3 เดอน

ÇÔ Òóì

การประเมนผลแผนงานกำจดโรคซลโคสสระดบชาต (หรอแผนงานปองกนควบคมโรคซล โคสส)มขอจำกดของการประเมน ทำใหไมสามารถประเมนไดในทกหวขอ เชน ประเมนประสทธผลประสทธภาพทงนเพราะงานนไดถกกระจายลงสสวนภมภาค ดงน นการต งเปาหมายงบประมาณในการดำเนนงานจงเปนของหนวยงานภมภาค ทำใหไมมขอมลดานน ซงเปนสวนหนงของการนำมาประเมน

ดงน นในการประเมนผลคร งน จ งม งเนนไปผลการดำเนนงาน โดยมกรอบแนวคดท ระบบคอพจารณาปจจยนำเขากระบวนการและผลผลต

ในเรองแบบการรายงานผลการดำเนนงานเดม(ขอมลชวง 2ปแรก) สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมไดกำหนดแบบการรายงาน ในภาพรวมของเขต ทำใหไมชดเจนวาปญหาของโรคซลโคสสอยทจงหวดใด ซงมผลตอการประเมนผลดวย

จากการศกษาขอมลการตรวจคดกรอง สขภาพดวยการ x-ray ของบางจงหวดทมการเกบขอมลตอเนองผลการอานฟลมโรคปอด โดยแพทยคนเดยวกนในคนเดมทไดรบการตรวจสขภาพ พบวาผลการอานไมเหมอนกน นอกจากนยงพบความแตกตางของผลการอานฟลมโรคปอดจากแพทย 2 คนทอานดวย และจากแบบสอบถามพบวารอยละ 48.4 ของโรงพยาบาลไมมการวางระบบการอานฟลม มเพยงรอยละ 14.5 ของโรงพยาบาลทมการวางระบบการฟลม

จากการทบทวนและหาสถานการณ โรคซลโคสสในประเทศ จากขอมลการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงเชงรกในป 2548 พบวา มผมแนวโนมของการเกดโรคซลโคสส และผทเขาไดกบโรคซลโคสสจำนวน 125ราย หรอรอยละ 5.6 จำนวนเหลานกระจายใน 5 จงหวดคอสพรรณบร ชลบร ขอนแกน อตรดตถ และนราธวาสซงแสดงใหเหนวา ปญหาของโรคซลโคสสยงคงมอย

การดำเนนงานเฝาคมเฝาระวงโรคซลโคสสเชงรกของแตละจงหวดพบวามการดำเนนกจกรรมหลกบางกจกรรม เชน บางจงหวดทำเฉพาะกจกรรมตรวจคดกรองโดยการ x-ray หรอ lung function testเทานน มไดมกจกรรมการประเมนการสมผสฝนซลกาบางจงหวดดำเนนกจกรรมเฉพาะการใหส ขศกษาเปนตน

การเฝาคมเฝาระวงเชงรก เปนการทำงานทไดขอมลทงเชงกวางและลก ทำใหคนพบจำนวน กลมทเสยงกลมทมโอกาสสงทจะเกดโรค และกลมทเปนโรคแลวสามารถระบไดวาฝนนนม crystalline silica อยหรอไมทราบถงขนาดปญหาฝ นภายในสถานประกอบการ

279

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒûÃÐàÁÔ¹¼Åá¼¹§Ò¹¡Ó¨Ñ´âä«ÔÅÔâ¤ÊÔÊÃдѺªÒμ Ô

ปญหาฝนละอองจากกจกรรมสงผลกระทบตอสขภาพคนทำงานและชมชน แมวาสถานประกอบกจการจะมระบบ ดงกลาว ทดเพยงใดกตาม หากหนวยงานทมหนาทควบคมกำกบละเลย ทำใหระบบการควบคมฝนมไดมการทำงานเตมท ซงสงผลใหการประเมนการสมผสฝนพบวาเกนคามาตรฐานได ปญหาการไมสามารถเขาถงระบบจดบรการ อาชวอนามยทมอยของหนวยงานภาครฐและเอกชน กรณทสถานประกอบการ คนงาน ผประกอบอาชพอสระในอาชพกลมเส ยง อยในทองทหางไกลความพรอมของหนวยบรการทงดานโครงสราง บคลากรในดานองคความร นโยบายและทศทาง การทำงานขององคกร ความสนใจในประเดนปญหา มผลตอการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวง

¢éÍàʹÍá¹Ð

1. หนวยงานสวนกลางคอกรมควบคมโรคสำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมจะตองกำหนดทศทาง เปาหมาย วธการดำเนนงานใหมความชดเจน โดยเฉพาะในพนทกลมเสยง ประสานหนวยงานทเกยวของในการดำเนนงานเพอใหเหนไปในทางเดยวกนและสนบสนนกน กำหนดตวชวดในการดำเนนงาน

2. พฒนาระบบขอมล เพอการเฝาคมเฝาระวงการจดเกบขอมล การรายงานขอมลอยางตอเนอง

3. พฒนาเจาหนาทสาธารณสขในระดบอำเภอตำบลและเจาหนาททองถนใหมความร ความเขาใจในเบ องตน เก ยวกบโรคซลโคสสท พบจากการทำงานเพอใหเกดการเฝาระวงในระดบชมชน

4. สำนกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอม ควรมการทบทวนกจกรรมทใหสำนกงานสาธารณสขจงหวดดำเนนการ เชน กจกรรมการประเมนการสมผสฝนซลกา เนองจากโครงสรางของสำนกงานสาธารณสขจงหวดไมเออตอการดำเนนกจกรรมทม ความซบซอน

5. พฒนาใหมระบบการขนทะเบยนกลมเสยง

ผสงสยและผซลโคสส เพอใหเกดผลในการดำเนนงานเฝาคมเฝาระวง

6. การพฒนาใหมระบบการอานฟลม เพอตรวจคดกรองโรคซลโคสส ทมคณภาพ และเปนรปธรรมทชดเจน การสงตอการอานในรปเครอขายทเปนระบบ

7. สงเสรมใหมการศกษาวจยหนากากทมประสทธภาพในการกรองฝนซลกาเหมาะสมกบการใชงาน ราคาถกโดยใชวสดทมอยในทองถน

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. Adverse Effect of Crystalline Silica Exposure.American journal of respiratory and critical caremedicine. 1997; 155: 761-763

2. Substance profile: silica, crystalline (respirablesize). Report on Carcinogen, eleventh edition.

3. Igor A. Fedotov, Global Elimination of Silico-sis. Asian-Pacific Newlett on Occup Health andSafety. 1997; 4: 34-35

4. Chaiaroon Teeradej, Evaluation Research, 2003.Faculty of Social and Human Science, MahidolUniversity

5. Gregory R.Wagner, Screening and surveillanceof workers exposed to mineral dust, WHOGeneva,1996 ; p3-4, p13-14.

6. ILO. Occupational safety and Health Seriesno.22: Guidelines for the use of ILO Interna-tional Classification of Radiographs of Pneumo-conioses. International Labour Organization,Geneva, revised edition. 1980, p4-5

7. รายงานประจำปงบประมาณ 2544 กองอาชวอนามยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข หนา 51

8. รายงานประจำปงบประมาณ 2545 กองอาชวอนามยกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข หนา 58

280

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒþѲ¹ÒÃкº¡ÒÃàμÃÕÂÁ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐÂÐÂÒÇáÅмšÒÃÈÖ¡ÉÒ

¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

Preparation for Long-term Study and Results of Study on Service Provision

According to Policy on Care and Treatment for People Living with HIV/AIDS

เพชรศร ศรนรนดร * พบ. สม. Petchsri Sirinirund* M.D., MPHภสสร ลมานนท** รบ. Bhassorn Limanonda** Ph.D.สรอยสอางค เศรษฐวานช*** พบ., M.Sc. Soysaang Sethavanich*** M.D., M.Sc.วภา ดานธำรงกล****พบ.ม Vipa Danthamrongkul**** M.Scรตนา พนธพานช*****พบ. วว.กมารเวชศาสตร Ratana Panpanich***** M.D., Thai Board of Pediatricsมานพ คณะโต******วท.บ., สค.ม. Manop Kanato****** M.Sc., Ph.Dประณต สงวฒนา******* พย.ด Praneed Songwathana******* Ph.D.*¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä * Department of Disease Control

** ÇÔ·ÂÒÅÑ»ÃЪҡÃÈÒÊμÃì **College of Population Studies

***¹Ñ¡ÇÔªÒ¡ÒÃÍÔÊÃÐ ****Consultant

****ÇÔ·ÂÒÅÑÂÇÔ·ÂÒÈÒÊμÃìÊÒ¸ÒóÊØ¢ ****College of Public Health Science,

Chulalongkorn University

*****¤³Ðá¾·ÂìÈÒÊμÃì ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂàªÕ§ãËÁè *****Faculty of Medicine, Chiang Mai University

******¤³Ðá¾·ÂìÈÒÊμÃì ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑ¢ͺá¡è¹ ******Faculty of Medicine, Khon Kaen University

*******¤³Ð¾ÂÒºÒÅÈÒÊμÃì ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂʧ¢ÅÒ¹¤ÃÔ¹·Ãì*******Faculty of Nursing, Prince of Songlka

University

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษานเปนสวนหนงของการศกษานำรองชดโครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายดแลรกษาผตดเชอเอดส และผลกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจ มวตถประสงค เพอพฒนาระบบเตรยมการศกษาระยะยาว และศกษากระบวนการใหบรการดแลรกษาผตดเชอเอดส ดำเนนการใน 1 จงหวดของแตละภาค คอ ราชบรหนองคาย นครสวรรค และสงขลา ศกษาใน รพศ. รพท. รพช. รพ.สงเสรมสขภาพ รวม 57 แหง เกบขอมลโดยการสมภาษณเกบขอมลจากแบบบนทกของ รพ. สงเกตบรการ และสมภาษณหลง รบบรการ กลมตวอยางม ผบรหาร 33 ราย ผปฏบตงาน154 ราย ผตดเชอ 74 ราย และสงเกตบรการ 24 จดบรการ เกบขอมลระหวาง ก.ย. 2547 - ก.ย. 2548 ใชเวลา 6 เดอนเตรยมความพรอมองคกร ผลการศกษา พบวา ผบรหารและผปฏบตของ รพ. เหนดวยกบการรวมยาตานไวรสเขาสระบบหลกประกนสขภาพ แตมขอกงวลภาระดานการเงนและดานบคลากร ปญหาสำคญคอการขาดแคลนบคลากรโดยเฉพาะแพทย พยาบาลวชาชพ รพ.จดบรการแตกตางกนไดแก บรการแบบเบดเสรจ หรอคลนกเฉพาะวนหรอผนวกกบบรการผปวยนอกทวไปทกวน การใหคำปรกษากอนตรวจการตดเชอกลมหญงตงครรภหรอผปวยทแพทยสงตรวจ เปนการขออนญาตตรวจมากกวาใหคำปรกษา ระยะแจงผลตรวจ 1-7 วน การตรวจยนยนการตดเชอใชวธ หลากหลายทตางไปจากคมอการดแลรกษาผตดเชอฯทไดรบยาตานไวรสครบถวนตามคมอแตผตดเชอทไมไดรบยาตานไวรส มเพยงนดตรวจ CD4 ทก 6 เดอน ไมไดเชอมโยงขอมลจากทะเบยนตรวจการตดเชอกบการดแล การใหคำปรกษาเปนเพยงการใหขอมลเปนชดบรการทมไมไดจดสำหรบผตดเชอทยงไมเปดเผยตวสมาชกชมรมผตดเชอไดรบความรและปรบสภาพจตใจ ผรบบรการสวนใหญพงพอใจผใหบรการโดยเฉพาะพยาบาล

281

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ขอเสนอแนะ ไดแก 1) ควรปรบระบบบรการดวยการปรกษาหารอระหวางผบรหารและผปฏบต โดยคำนงถงผตดเชอทพรอมและไมพรอมเปดเผยตว รบยาและไมรบยาตานไวรส เชอมโยงกบทะเบยนตรวจการตดเชอ 2) ควรพฒนาบรการใหคำปรกษากอนและหลงตรวจการตดเชอ 3) ควรทบทวนการตรวจวนจฉยการตดเชอ 4) ควรพฒนาการใหคำปรกษาครอบคลมมตชวภาพ จตใจ สงคม และเศรษฐกจ 5)ควรศกษาบทบาทชมรมผตดเชอ และ 6) ควรพฒนาระบบขอมลบนทกบรการเพอการใชประโยชนของโรงพยาบาลAbstract

The study was part of a pilot study of the multi-centered study on the Implementation of National Policy onTreatment and Care for People Living with HIV/AIDS (PLWHA) and Its Long Term Impacts on Behavioral, Eco-nomic and Social Conditions, aiming to prepare all concerned agencies for a long-term study and to examine theprocess of care and treatment services provided to PLWHA. The sample sites included all regional, general, communityand health promotion hospitals in 4 provinces, one in each region, including Rachaburi, Nong Khai, Nakorn Sawan, andSongkla. Data were collected by interview, assessing the information from hospital records, observing services and exitinterviews. The sampled sites and population were; 57 hospitals, 33 high-level administrators, 154 health staff, 74PLWHAs after receiving services and 63 observations at 24 service sites. The study was carried out during September2004-September 2005, of which 6 months were for preparing the concerned agencies. Findings included; high-leveladministrators and hospital staff agreed that Anti-Retroviral Therapy (ART) should be included in the universalcoverage scheme, with concerns on financial and personnel burden. Shortages of personnel, particularly physicians weremain challenges. Professional nurses were key service providers. Services for PLWHA were managed differently asone-stop services, special clinics on specific day and integrated in daily out-patients services. Pre-test counseling forANC clients and patients prescribed by physicians was to ask for consent rather than counseling. It took 1-7 days toreport blood test results. Various methods other than stated in the manual were used to confirm anti-HIV tests.Meanwhile treatment and care for PLWHA on ART seemed to be fully implemented according to national guidelines,care for PLWHA not on ART included only the appointment for CD4 tests every 6 months. There were no linkages ofHIV testing registration to care services. So called counseling seemed to be just giving information. Existing serviceswere not responsive to PLWHA who were still not ready to disclose them selves, while those joining PLWHA clubsreceived knowledge and mental support from their friends. The exit interviews revealed that PLWHA mostly feltsatisfied with service providers, especially nurses. Recommendations based on the findings were; 1) improve servicesby consultations among high-level administrators and staff, considering on differences of PLWHA, i.e. disclosuresstatus, on ART as well as linkages from HIV testing registration to care services, 2) improve pre-test and post-testcounseling, 3) review the practices on HIV testing for diagnosis, 4) improve counseling services toward comprehensivebiological, mental, social and economic dimensions, 5) assess roles of PLWHA clubs and 5) improve service recordingsystem for the use of the hospitals. »ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡Òà ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ àª×éÍàͪäÍÇÕ/¼Ùé»èÇÂàÍ´Êì Care and treatment for PLHA

¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ éÇÂÂÒμéÒ¹äÇÃÑÊàÍ´Êì Anti-Retroviral Therapy

282

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

º·¹Ó

นโยบายรฐบาลในการขยายการใหบรการร กษาด วยยาต านไวร สเอดส ในโรงพยาบาลท วประเทศ(1,2) เปนประเดนสำคญท ตองตดตามและทำความเขาใจในสงทเกดขน เนองจากตองใชงบประมาณจำนวนมากและจะมากขนอยางตอเนอง โดย ป 2549สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ตงงบประมาณกองทนเอดส 2,796.2 ลานบาท ป 2551 4,382ลานบาท (3-5) ทงจากจำนวนสะสมของ ผตดเชอเอชไอวทรบยาตานไวรสและจากการดอยาททำใหตองใชยาตานไวรสทมราคาสงขน รวมถงผลกระทบระยะยาวทอาจเกดขนทง ดานพฤตกรรม เศรษฐกจ และสงคมของผตดเชอโดยเฉพาะอยางยงอาจทำใหลดความตระหนกในการปองกนทงในระดบบคคลและระดบหนวยงาน คณะผวจยประกอบดวย กระทรวงสาธารณสข (กรมควบคมโรคกรมอนามย กรมวทยาศาสตรการแพทย) และกลมมหาวทยาลย (จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยขอนแกน และมหาวทยาลยสงขลานครนทร) รวมกนพฒนาชดโครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายการดแลรกษาผตดเช อและผลกระทบระยะยาวทางพฤตกรรมเศรษฐกจและสงคม โดยวางแผนไวเปนการศกษาระยะยาวและเปนการประเมนผลในขอบเขตระดบประเทศ(6)

การศกษาน เป นส วนหน งของการศกษานำร องในสวนของวตถประสงค เพอพฒนาระบบการเตรยมการศกษาระยะยาว และศกษากระบวนการใหบรการดแลรกษาผตดเชอฯ โดยเสนอผลการศกษาเปนขอมลท เป นภาพรวมมากกวาการแจกแจงท เป นข อม ลเชงปรมาณ

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

เปนการวจยเพอพฒนาระบบการใหบรการและสรางการมสวนรวม ของผเกยวของทงระดบสวนกลาง และพนทในพนท 1 จงหวดของแตละภาค คอจงหวดราชบร หนองคาย นครสวรรค และสงขลา(7-10)

โดยมพนทศกษาเปนโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป

โรงพยาบาลชมชน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพทกแหงในจงหวด รวมทงหมด 57 แหง

วธการเกบขอมล เปนการศกษาเชงปรมาณและเชงคณภาพ ประกอบดวย การสมภาษณเชงลกการสมภาษณโดยใชแบบสอบถาม การเกบขอมลเชงคณภาพ จากแบบบนทกของเจาหนาทและขอมลบนทกในระบบบรการของสถานพยาบาล การสงเกตการณการใหบรการ และการสมภาษณหลงรบบรการกลมเปาหมายการศกษา ไดแก 1) ผบรหารระดบสง ไดแกนายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอำนวยการโรงพยาบาลผอำนวยการสำนกงานปองกนควบคมโรค และผอำนวยการศนยอนามย รวม 33 ราย 2) ผปฏบตงาน (แพทยพยาบาล นกสงคมสงเคราะห เภสชกร และเจาหนาทหองปฏบตการ) รวม 154 ราย 3) ผตดเชอฯ หลงรบบรการ 74 ราย และ4) การสงเกตการณการใหบรการ63 ครง ใน 24 จดบรการ เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอน กนยายน 2547 - กนยายน 2548

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ก. ก า รพ ฒน า ร ะบบก า ร เ ต ร ย มก า รศกษาระยะยาว

การศกษาใชระยะเวลาเตรยมการ 6 เดอนเพ อเตร ยมความพร อมขององค กรท เก ยวข องท งระดบสวนกลาง เขต จงหวด และโรงพยาบาลโดยใชหลกการสรางการมสวนรวม ดวยการใชขอมลขอสนเทศ ระบาดวทยาระดบประเทศ เพอสรางการมสวนรวม ระดบสวนกลางและจงหวด ใชขอมลขอสนเทศระบาดวทยาระดบจงหวด เพ อสรางการมสวนรวมระดบการปฏบตงาน ใชขอมลขอสนเทศเชงคณภาพจากกรณศกษา เพ อสรางการมสวนรวมระดบการปฏบตงาน

คณะผ ว จ ยได พ ฒนาตนแบบการพฒนาบคลากร(11) ประกอบดวยการสรางคมอและสอสำหรบถายทอดทเหมาะสมสำหรบกลมเปาหมาย ทงในสวนทเปนขอมล ขอสนเทศ สถานภาพการแพรระบาดของโรคเอดส และความร พ นฐานเก ยวกบภมตานทาน

283

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ของรางกาย กลไกการตดเช อ ปจจยกำหนดพฒนาการของโรคเอดส กลไกการออกฤทธของยาตานไวรสการเกดภาวะดอยาตานไวรส ผลกระทบทเกดจากการกนยาตานไวรสทรบรโดยผตดเชอ และขอมลขอสนเทศเชงคณภาพทแสดงกระบวนการพฒนาการใหคำปรกษาขอมลขอสนเทศดานการตรวจวนจฉยทางหองปฏบตการและการแปลผล

ข. การศกษากระบวนการใหบรการดแลรกษาผตดเชอ

1. ความคดเหนของผบรหาร และเจาหนาทผปฏบตการเกยวกบนโยบาย และสภาพการใหบรการการสมภาษณเชงลกผบรหารระดบสงของโรงพยาบาลและเจาหนาทระดบปฏบตการ ในภาพรวมผใหสมภาษณเหนดวยกบการใหบรการยาตานไวรสฯแกผตดเชอฯและควรรวมบรการนเขาสระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาแตควรจดระบบการบรหารจดการและการจดสรรงบประมาณท ไมเปนภาระแกโรงพยาบาลมากเกนไปเพราะคาดวา การเปลยนแปลงระบบการใหบรการยาตานไวรสฯ โดยไมคดมลคา และจำนวนสะสมของผตดเชอฯ จะสงผลใหจำนวนผตดเชอฯเขาสระบบมากขนซงอาจสงผลตอการตดตามดแลเพอใหการรกษา และคณภาพการใหบรการ ในสวนทเกยวกบระบบสนบสนนดานบคลากร และเวชภณฑ การปรบปรงระบบการเบกจายเวชภณฑทำใหเกดความคลองตวมากยงขนกวาทเคยผานมา แตการสำรองยาในคลงยาของโรงพยาบาลเพยง 1 เดอน อาจทำใหเกดปญหายาไมเพยงพอไดทงนยงมปญหาเรองการขาดแคลนบคลากรผใหบรการโดยเฉพาะแพทย จำนวนผรบบรการเพมขนมาก ยงทำใหเจาหนาทมภาระหนกมากยงขน นอกจากนน ยงมปญหาเกยวกบระบบฐานขอมล และการรายงานผลซงมโปรแกรมคอมพวเตอรหลากหลาย และจำนวนมากแตทกระบบขาดความเชอมโยงกน เปนการเพมภาระงานแกเจาหนาทอยางมาก การรายงานขอมลมกถกสงตรงไปส ส วนกลาง ท งระดบจงหวดและกระทรวงโดยทเจาหนาทผ รวบรวมขอมลในโรงพยาบาลไมไดนำขอมลมาวเคราะหเพ อใชประโยชนในการบรหาร

จดการระบบบรการของโรงพยาบาลทตนทำงานอย2. รปแบบการจดระบบบรการในโรงพยาบาลการจ ด ร ะบบบร ก า รของ โ ร งพยาบาล

แตกตางกน ขนกบจำนวนผรบบรการ จำนวนเจาหนาทและสถานทรปแบบการใหบรการสรปได 3 รปแบบดงน

1) การใหบรการแบบเบดเสรจ (One StopService) มบรการใหคำปรกษา ตรวจการตดเชอฯ รกษาพยาบาล จายยา และตรวจทางหองปฏบตการในบรเวณเดยวกน ทำใหผรบบรการไมตองรอนานและแวะเวยนไปหลายจดบรการ ซงพบเปนสวนใหญในโรงพยาบาลชมชนขนาดกลางเกอบทกแหง และมกจกรรมของชมรมผตดเชอฯ รวมดำเนนการไปดวยกนในวนใหบรการสถานทใหบรการแยกเปนสดสวนไมปะปนกบบรการผปวยนอก

2) การใหบร การแบบคลน กพเศษของผปวยนอกเฉพาะวน โรงพยาบาลขนาดใหญทมผตดเชอฯร บบรการจำนวนมาก จดสถานท เป นส ดส วนมทมใหบรการผตดเช อฯ สวนการรบยาตานไวรสฯนนผปวยไปรบทฝายเภสชกรรม ซงโรงพยาบาลสวนใหญอำนวยความสะดวกจดเปนชองทางพเศษใหโดยไมตองรอ หรอปะปนกบผปวยนอกทวไป และสะดวกในการใหการปรกษายาตานไวรสฯ แตมบางโรงพยาบาลทใหรอรบยาตานไวรสฯ เหมอนผปวยทวไป

3) การใหบรการแบบผปวยนอกทวไปทกวนโรงพยาบาลชมชนขนาดเลกทมแพทยประจำเพยง 1-2คน และมผปวยฯ จำนวนไมมากนก ใหบรการทกวนในการศกษาน พบวามโรงพยาบาลศนย 1 แหงทจดเปนคลนกเฉพาะโรค และบรณาการ การใหบรการผตดเชอเอชไอวฯ รายใหมหรอมภาวะวกฤต ของงานอายรกรรมปญหาและการแกปญหาการจดระบบบรการในโรงพยาบาล

การส งเกตการณ และจากการส มภาษณหลงรบบรการ พบวา การจดสถานทใหบรการโดยเฉพาะชวงการรอตรวจ ของบางโรงพยาบาล คอนขางเปดเผยบางคร งทำใหผ ต ดเช อฯ ท อาศยอย ในเขตพ นท เกดความกงวล กลวพบปะกบคนรจก ในขณะทบางโรงพยาบาล จดสถานทหางไกลจากจดบรการอน เชน

284

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

หองบตร หองยา คอนขางมาก ทำใหไมสะดวกในการรบบรการ และตอเจาหนาท โดยเฉพาะชวงทมเจาหนาทชวยงานนอย ยงมโรงพยาบาลหลายแหงทสวนบรการยงเสยงตอโรคตดตอระบบทางเดนหายใจ โดยเฉพาะว ณโรค เน องจากระบบหมนเว ยนของอากาศไมเหมาะสม หรอความแออดของจำนวนผ ปวยท มากเกนไป การจดทรบยาสวนใหญมกปะปนกบทรบยาของผปวยทวไป ทำใหผตดเชอเกรงวาผอ นจะทราบเพราะชดยาทไดรบมกจะแตกตางจากโรคทวไป กลาวคอมกจะมการบรรจยาใสซองแยกเปนรายวน เพอปองกนความสบสนในการกนยา ซงวธนผตดเชอฯ เหนวากลายเปนจดททำใหตนถกสงสยในอาการปวย

โรงพยาบาลขนาดใหญ มแพทยทรบผดชอบรกษาผตดเชอฯเพยง 1-3 คน ทำใหตองรกษาผตดเชอจำนวนมากถง 40-50 รายตอแพทย 1 คน ในการบรการแตละครง โรงพยาบาลชมชนทมจำนวนแพทยนอยมากจนตองแกไขปญหา ดวยการหมนเวยนแพทยจากทตางๆ มาใหบรการ ซงบางคนไมเคยมประสบการณหรอ ผานการอบรมในดานการรกษาผปวยเอดสมากอนหรอทายสดใหพยาบาลผรบผดชอบคลนกฯ ดำเนนการแทนแพทย โดยมระบบการปรกษาแพทย ในกรณทมปญหา

ความไมสมดลระหวางจำนวนผใหและผรบบรการสงผลใหคณภาพในการดแล และการใหการปรกษาอยในระดบทไมดนก กลาวคอ ผรบบรการมเวลาพบแพทยโดยเฉลยนอยกวา 5 นาท แมวาในโรงพยาบาลขนาดเลกทมผรบบรการจำนวนนอย อาจมเวลาไดปรกษาพดคยกบแพทย นานกวา คอ 10-20 นาท ดวยขอจำกดดานเวลาท จะไดเข าพบแพทย ทำใหผ ร บบรการทไมมอาการปวยหรอภาวะแทรกซอน แจงความประสงคทจะไมขอรอพบแพทย แตขอรบยา หรอ พดคยและขอคำปรกษากบพยาบาลวชาชพท เปนผ ใหการปรกษาโดยใชการตดตอพดคยทางโทรศพทในกรณทรจกกนดแลวหรอใชแกนนำผตดเชอฯตดตามเยยมบาน โดยไดรบอนญาต และรจกกนมากอน ในโรงพยาบาลบางแหงพบวา แมระยะเวลารอนานมาก แตผรบบรการไมคดวา

เปนปญหา เพราะคนชนกบการรอคอย และสนทสนมกบผใหบรการบคลากรทเปนหลกสำคญในคลนกให บรการยาตานไวรสฯ คอพยาบาลวชาชพ หรอผใหคำปรกษาทพบวานอกจากจำนวนทจำกดแลว ยงมภารกจมากมายนอกเหนอการใหบรการรกษาพยาบาลหรอการปรกษาและมภาระงานอนๆในคลนกฯ ตงแตทำหนาทแทนแพทยหรอเภสชกรทขาดแคลน ประสานงานการทำงานทงภายในและภายนอกโรงพยาบาล จดการฐานขอมลเอดสทกโปรแกรม ของกระทรวงสาธารณสขแลว ยงตองรบผดชอบงานอนๆอกหลายงาน ผลทตามมาทำใหเกดภาวะทอถอยในการทำงาน

ตวอยางของกระบวนการแกปญหา ใน 4โรงพยาบาลทผบรหารและผรบผดชอบคลนกบรการยาตานไวรสฯ สามารถสอสารกนไดเปนอยางด ไดรวมกนคลคลายปญหาตางๆ ดงกลาว โดยการเพมวนในการใหบรการฯ จากเดอนละ 1-2 ครง เปน เดอนละ 3-4 ครงหรอจดคลนกใหบรการยาตานไวรสฯ ไดทกวนทำการโดยความรวมมอของ อายรแพทย และงานการพยาบาลหรอในโรงพยาบาลชมชนบางแหง เพมวนใหบรการโดยแบงเปนวนบรการสำหรบคนไขเกา และคนไขใหมเปนตน

2. ขนตอนการใหบรการดแลรกษา1) การเข าร บบร การตรวจว น จฉ ยการ

ตดเชอฯ ของประชากรประชากรท เขารบบรการ แบงออกเปน 3

ระบบ คอระบบท 1 : ผปวยทวไป และผขอตรวจการ

ตดเช อฯ ท มาตรวจดวยสาเหตตาง ๆ เชน การมพฤตกรรมเสยง คครองตดเชอ หรอเสยชวตจากเอดสหรอผปวยทมารกษาอาการเจบปวยอน แตแพทยเหนควรใหตรวจการตดเชอฯเพอวนจฉยโรค กอนตรวจผรบบรการจะไดรบการใหคำปรกษาจากเจาหนาท ซงอาจเปนพยาบาลวชาชพ นกสงคมสงเคราะห นกวชาการสาธารณสข หรอแพทย บางโรงพยาบาลผนวกบรการใหการปรกษากบฝายตาง ๆ ตามโครงสรางของโรงพยาบาล เชน งานจตเวช คลนกนรนาม หอผปวยนอก

285

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

แตบางโรงพยาบาลไมมหนวยงานและบคลากรรบผดชอบโดยตรง แตจดใหม "อาสาสมคร" ท เปนบคลากรหมนเว ยนมาทำหนาท ใหคำปรกษา ซ งไมเฉพาะผตดเชอฯ แตรวมถงผปวยอน เชน ยาเสพตด ในแตละโรงพยาบาล มบคลากรทำหนาทนจำนวน 1-3 คน

ระบบท 2 : ผปวยทรบไวในโรงพยาบาลเปนผปวยทแพทยตองการตรวจการตดเชอฯ เพอการวนจฉยโรค หรอมอาการบงชวาอาจตดเชอฯ หรอเปนรายทตองรบการผาตด ในกรณนผททำหนาทใหคำปรกษากอน และหลงการตรวจการตดเชอ คอ พยาบาลวชาชพทดแลหอผปวยนน ๆ โดยมเงอนไขวา บคลากรเหลานตองผานการอบรมความรพนฐานในการใหการปรกษาอยางนอย 3 วน

ระบบท 3 : เปนกล มผ ร บบรการท ต องตรวจตามนโยบาย คอ กลมหญงตงครรภรบบรการท"คลนกฝากครรภ" ผใหบรการ คอ พยาบาลวชาชพทประจำหองฝากครรภ 1 คน และอาจมผชวยอก 1 คนรวมกบแพทยประจำคลนกฝากครรภ ทดแลหญงกลมนตลอดชวงเวลาตงครรภ รวมถงการดแลรกษาเมอเกดการตดเชอฯ ขณะตงครรภ เพอปองกนการถายทอดเชอฯ จากแมสลก การดแลรกษาหลงคลอด ทงครอบครว

2) กระบวนการใหคำปรกษากอนและหลงตรวจการตดเชอฯ

ตามนโยบายกระทรวงสาธารณสข ผรบการตรวจการตดเช อฯทกรายจะตองไดร บการใหการปรกษาทงกอนและหลงการตรวจ จากบคลากรทผานการอบรม การใหการปรกษา เกอบทกโรงพยาบาลใหความสำคญในการจดหองใหการปรกษาเปนการเฉพาะและมความเปนสวนตว ผใหการปรกษาสวนใหญผานการอบรม การใหคำปรกษาและมประสบการณจนเปนทยอมรบและศรทธาในกลมผรบบรการ¡ÒÃãËé¡ÒûÃÖ¡ÉÒ¡è͹μÃǨ¡ÒÃμ Ô´àª×éÍ

การใหการปรกษากอนการตรวจแก ผ ร บบรการแตละระบบทเขารบบรการมความแตกตางกนเชน ผปวยทวไปทขอตรวจการตดเชอฯ มการพดคยคอนขางเตมรปแบบ ททบทวนหาสาเหตการขอตรวจ

พฤตกรรมเสยงตอการตดเชอฯ ประเมนสภาพจตใจหากผลเลอดเปนบวก แตสำหรบกลมหญงตงครรภผปวยใน หรอผปวยทสงผาตด มกเปนการพดคยใหทราบถงความจำเปนในการตรวจและการขออนญาตตรวจเลอดมากกวาการใหคำปรกษาเตมรปแบบ กรณฉกเฉน เชนผาตดเรงดวน หรอผปวยอาการหนก การคลอดทไมผานการฝากครรภ ไมสามารถใหคำปรกษากอนการตรวจการตดเชอฯไดเตมรปแบบ เชนกน กรณทผลการตรวจเลอดเปนลบ ผปวยจะถกสงกลบไปยงคลนกทตรวจครงแรก แตกรณทผลการตรวจเลอดเปนบวก กลมนกจะไดรบการใหการปรกษาหลงการตรวจเบองตน เพอแจงผลเลอดบวกรวมถงการใหการปรกษากอนตรวจเพอขอตรวจเลอดซำ เพอยนยนผลอกรอบหนง¡ÒÃá¨é§¼Å¡ÒÃμÃǨáÅСÒúѹ·Ö¡¢éÍÁÙÅ

การแจงผลการตดเชอฯ ปกตใชเวลาประมาณ1-7 ว น แตบางโรงพยาบาลใช เวลานานกวาน เน องจากตองสงตรวจการตดเช อฯ จากหนวยงานภายนอก ทำใหสงผลกระทบทางจตใจผรบบรการพอควรในการใชเวลารอ สวนวธการแจงผลการตรวจปกตม 2ลกษณะ คอ 1) เจาหนาท ทราบผลและเปนผ แจงผลการตรวจแกผรบบรการ และ 2) ผรบบรการเปดซองแจงผลการตรวจเอง และมสทธทจะแจงหรอไมแจงผลตรวจใหกบเจาหนาท

ในกรณผลการตรวจเลอดเปนลบ มการบนทกขอมลการใหการปรกษาเฉพาะขอมล เพศ อาย สถานภาพสมรส อาชพ หมายเลขประจำตวรบบรการ ทอยอาการและการวนจฉยของแพทย รหสเลอด ผลเลอดแตในกรณของผลเลอดเปนบวกมการบนทกขอมลอยางละเอยดในแบบฟอรม โดยทระเบยบปฏบตเหลาน ผใหการปรกษาจะไดรบการชแจงใหดำเนนการไปในลกษณะเดยวกน¡ÒÃãËé¤Ó»ÃÖ¡ÉÒËÅѧμÃǨ¡ÒÃμ Ô´àª×éÍ

โรงพยาบาลบางแหง มนโยบายกำหนดใหผใหการปรกษาท งก อนและหลงตรวจการตดเช อฯเปนบคคลเดยวกน แตในหลายกรณไมอาจกระทำไดดวยเง อนไขจากตวผ รบบรการทออกจากพนท กอน

286

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

ทราบผล หรอเปดซองแจงผลเองแลวไมแจง เจาหนาทหรอขอจำกดดานบคลากรของสถานพยาบาล สำหรบผรบบรการทมผลการตรวจการตดเชอฯ เปนลบคำใหการปรกษาหลงการตรวจการตดเชอฯ เปนเรองของการแนะนำใหหลกเล ยงพฤตกรรมเส ยงตอการตดเช อฯการใชถงยางอนามยเมอมเพศสมพนธ ซงมกใชเวลาในการใหการปรกษาไมนานนก กรณทอาจอยในชวง Win-dow period กำหนดใหกลบมาตรวจเลอดอกรอบในชวงเวลา 3 เดอนถดไป

กรณผลการตรวจตดเชอฯ เปนบวก จะไดรบคำแนะนำในเรองของการดแลสขภาพ การออกกำลงกายการกนอาหาร การระมดระวงทางดานอารมณ จตใจการงดการแพรเชอฯและการไมรบเชอฯเพม หากจำเปนตองไดรบยาตานไวรสฯ กจะมการใหขอมลเกยวกบผลดผลเสยของยาตานไวรสฯ การกนยาสมำเสมอและกนตลอดชวต โดยทผใหการปรกษาจะพจารณาสภาวะจตใจและการยอมรบสถานภาพการตดเชอฯของผรบบรการขณะน นวาขอมลตาง ๆ จะสามารถถายทอดใหไดมากนอยเพยงใด โดยทวไปพบวาจะมความยากลำบากมากสำหรบผ ร บบรการท ไมไดเตรยมใจมากอนวาจะตดเชอฯ ทำใหตองใชเวลาใหคำปรกษานานมาก

โรงพยาบาลบางแหง มการเตรยมผ ป วยกอนเร มยาตานไวรสฯ หลงจากตดสนใจกนยาและมระบบการประเมนความพรอมดานความรวมมอในการกนยา

3) การตรวจทางหองปฏบตการเพอวนจฉยการตดเชอเอชไอว และการตดตามผลการรกษา

งานชนสตรดานเอดสของโรงพยาบาลจดเปนกล มได 5 ประเภท คอ 1) การตรวจภมค มกนการตดเชอ HIV (anti-HIV) 2) การตรวจนบเซลลเมดเลอดขาว (CD4) 3) การตรวจหาปรมาณไวรส (Viralload) 4) การตรวจการตดเช อฉวยโอกาส และ 5)การตรวจตดตามผลขางเคยงจากยาตานไวรสฯ¡ÒÃμÃǨËÒÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹¡ÒÃμ Ô´àª×éÍ àͪäÍÇÕ

แม กระทรวงสาธารณส ขจะพ ฒนาค ม อ"แนวทางการดแลรกษาผปวยตดเชอเอชไอว และผปวย

เอดส เดกและผใหญในประเทศไทย ป พ.ศ. 2547"ตามมาตรฐานของ WHO ซงมแนวทางการตรวจทางหองปฏบตการเพอวนจฉยการตดเชอเอชไอว ประกอบดวยการตรวจคดกรอง ดวยนำยาตรวจมาตรฐานทกำหนด 1ชด หากไดผล "ลบ" แจง "ผลลบ" หากไดผล "บวก"ตองตรวจยนยนดวยนำยามาตรฐานทมหลกการตรวจหรอแอนตเจนทตางกนอก 2 ชด ซงตองมผลบวกสอดคลองกน ทง 3 ชนดของนำยาตรวจ จงจะสามารถยนยนไดวาตดเชอฯ ในการศกษาครงน พบวามการตรวจยนยนโดยวธหลากหลาย และใชนำยาตรวจตงแต 1-5 ชดรวมถงการยนยนดวยเทคนค Western Blot เนองจากเจาหนาทหองปฏบตการไมมนใจในประสทธภาพของนำยาตรวจทใช และไมเคยเหนคมอฯ ดงกลาว¡ÒÃμÃǨ¹Ñºà«ÅÅìàÁç´àÅ×Í´¢ÒÇ

หองปฏบตการของโรงพยาบาลศนย ซงมเครองมอตรวจ Flow Cytometry รบตวอยางจากคลนกยาตานไวรสฯ คลนกผ ปวยนอก คลนกฝากครรภและใหบรการโรงพยาบาลใกลเคยง หรอโรงพยาบาลชมชน ผลการตรวจจะไดรบภายในเวลา 1-2 สปดาห

4) การดแลรกษาผตดเชอฯ และการตดตามทคลนกยาตานไวรส

โรงพยาบาลสวนใหญจดทำทะเบยนตรวจการตดเช อฯ แตไมไดเช อมโยงไปส การดแลรกษาผตดเชอฯ ทไมประสงครบยาตานไวรสฯ การดแลรกษาผตดเชอฯ ทรบหรอไมรบยาตานไวรสฯ มความแตกตางกน สรปดงน¡ÅØèÁ¼Ùéμ Ô´àª×éÍ·ÕèäÁèÃѺÂÒμ éÒ¹äÇÃÑÊ

ผตดเชอฯ กลมนมผลการตรวจระดบ CD4ตงแต 200 เซลล/ลบมม. ขนไป ไมอยในขายทจะไดรบยาตานไวรสฯ จะไดรบคำแนะนำใหมาตรวจระดบCD4 เพอดพฒนาการของโรคทก 3 เดอน หรอ 6 เดอนขนอยกบระดบภมตานทานครงลาสด ซงในทางปฏบตพบวา ผตดเชอฯ กลมนมจำนวนไมนอยทไมมาตามนดและยงไมมระบบตดตามทแนนอน รวมถงไมมการใชฐานขอมลทมอยเพอแกไขปญหา ดงกลาว¡ÅØèÁ¼Ùéμ Ô´àª×éÍ·Õèä´éÃѺ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ´éÇÂÂÒμ éÒ¹äÇÃÑÊ

287

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

การลงทะเบยนเพ อการดแลรกษาเร มตนเมอผตดเชอฯ มาตรวจCD4 หรอเขาสระบบการรกษาดวยยาตานไวรสฯ ในกรณทตรวจการตดเชอฯ จากโรงพยาบาลอน ตองนำหลกฐานมาแสดง หากผลการตรวจนานเกน 2 ป ตองตรวจการตดเชอฯใหม กลมผตดเชอฯ ทนอกจากจะมระดบ CD4 ตำกวา 200 เซลล/ลบมม. หรอ มอาการทเกยวของกบเอดสแลว ตองผานการกลนกรองจากเจาหนาท ดานความพรอมทจะมารบและกนยาตานไวรสฯอยางสมำเสมอ จงจะพจารณาเรมใหบรการรกษาดวยยาตานไวรส โดยใชสตรยาตานไวรสฯและนดตดตาม ตามมาตรฐานทกำหนดจากสวนกลาง

การใหความร ความเขาใจเกยวกบการกนยาตานไวรสฯ และการดแลสขภาพ สวนใหญเปนหนาทของพยาบาลวชาชพ และเภสชกร พบวามสาระเนนหนกเรองของชนดยา สรรพคณยา วธทานยา อาการขางเคยงละวธแกไข การเหนคณคาของยา และการมชวตอยการสงเกตปฏกรยาการตอบสนองของรางกายตอยาการกนยาสมำเสมอ ตรงเวลาและตอเนองเพอลดปญหาการดอยา และความไมตอเนองในการรกษาสวนในเรองการดแลสขภาพ กมกใหคำแนะนำทเนนหนกดานการรบประทานอาหารทถกตองตามหลกโภชนาการ และการมพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพใหแขงแรง เพอตอสกบโรคตดเชอฉวยโอกาส

ปญหาประการหน ง ท พบในระบบการใหบรการทผรบบรการกลาวถง คอ การเปลยนตวแพทยผ ร กษา ท เก ดข นบอยคร งจนสงผลใหเก ดความไมตอเนองในการรกษา บางครงมความไมสอดคลองกนในการใหคำแนะนำดานการรกษาทำใหผรบบรการเกดความไมมนใจในการดแลตวเอง

เนองจากขอจำกดดานบคลากร ประกอบกบจำนวนผรบบรการทมาก ทำใหการใหคำปรกษารายบคคลไมวาจะเปนการใหการปรกษา เพอการตดสนใจกนยาตานไวรสฯ การกนยาตานไวรสฯ การดแลสขภาพตนเอง มลกษณะการใหขอมลชดสำเรจรป มากกวาการฟงปญหาและบรบทของผตดเชอฯ เพอนำไปสการตดสนใจของผตดเชอฯ ทงนรวมถงการใหคำปรกษาดาน

ครอบครว สงคม เศรษฐกจ กเปนไปไดยาก5) ชมรมผตดเชอในโรงพยาบาลการกอตงชมรมผตดเชอฯในแตละโรงพยาบาล

มทมาและความพรอมดานตางๆ แตกตางกน สรปไดดงน1) เกดขนจากความตองการของสมาชกผตด

เชอฯ ทำใหเกดการรวมกลมและสรางเปนชมรมขน 2)เปนนโยบายของผบรหารและบคลากรของโรงพยาบาลใหมการจดตงกลมผตดเชอฯ และ 3) เกดขนจากการผลกดน และสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน

จำนวนสมาช กในแต ละชมรมของแต ละโรงพยาบาลแตกตางกน บางโรงพยาบาลมเง อนไขใหทกคนทกนยาตานไวรสฯ ตองเขาเปนสมาชกชมรมผทเขามาเปนสมาชกของชมรมเกอบทงหมดเปนผตดเชอฯบางชมรมเปดโอกาสใหญาต หรอครอบครวผตดเชอฯเขาเปนสมาชกเพอรบรเรองราว หรอความรทนำไปปรบใชในการดแลผตดเชอฯ โดยปกตชมรมจะเปนแหลงพบปะสงสรรคทผตดเชอฯไดพดคย แลกเปลยนขอมลความร และปรบสภาพจตใจทสมาชกดวยกน สามารถชวยเหลอกน กจกรรมของชมรมทจดขนมงใหเกด ประโยชนตอสมาชก ไดแกการใหความรดานการปองกนการถายทอดเช อ การดแลรกษาโรคตดเช อฉวยโอกาสการกนยาตานไวรสฯ และอาการขางเคยง โดยมวทยากรมาบรรยาย การใหคำปรกษา กจกรรมอกสวนหนงเปนการจดทมงานเสรมงานดานบรการในโรงพยาบาลเพอชวยลดภาระเจาหนาท จดทมเย ยมบานสมาชกเพอตดตามการรกษา อกกจกรรมสำคญ คอ การจดหาทนเพอใหการสนบสนน และชวยเหลอสมาชก โดยประสานงานกบองคกรตางๆ เชน อบต. กาชาด มลนธตางๆ และจดหาวทยากรมาสอนการทำอาชพเสรมเพมรายได

อยางไรกตาม พบวาชมรมผตดเชอฯทจดตงขนมขอจำกดททำใหชมรมไมสามารถพฒนาไปเปนองคกรทมประสทธภาพ หรอสรางประโยชนแกสมาชกไดเทาทควร ไดแก ความจำกดดานงบประมาณทตงชมรม ศกยภาพของสมาชก ความรดานการบรหารจดการ ในขณะทเจาหนาทผใหบรการททำหนาทเปนพเลยงชมรมมความ

288

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

คาดหวงคอนขางมากทจะใหชมรมเหลานพฒนา และมศกยภาพในการชวยเหลอกนเอง ใหสมาชกมคณภาพชวตทดขน และพงพาฝายรฐนอยลง

4. ผลกระทบตอผรบบรการ1) การรบรเกยวกบการตดเชอและอาการผรบบรการสวนใหญรายงานวา ไดรบรวาตนเอง

ตดเชอ โดยการสงเกตอาการจากการไดรบขอมล และความรจากแหลงตางๆ เกยวกบการปวยเปนโรคเอดสเมอมการตรวจเลอด ตรวจรางกายตามเวลานด กไดรบการบอกเลาจากแพทย หรอพยาบาลเกยวกบอาการทมทมกจะเชอมโยงไปถงการใหคำแนะนำและการใหยาในการรกษาตามอาการทเกด รวมทงการแนะนำใหกนยาตานไวรสฯ ผใหสมภาษณคดวาบรการสวนนคอนขางดเพราะเปนการใหการดแลรกษาทางกายพรอมกบการใหกำลงใจไปพรอมกน ซงความเขาใจและการรบรเกยวกบอาการทเปนอยชวยใหการรกษาไดผลมากขนผรบบรการสวนใหญเหนวา การกนยาตานไวรสฯชวยดานการรกษาอยางมาก เพราะชวยใหสภาพรางกายโดยรวมดขน นำหนกเพมขนกวาเดม

2) ความร ความเขาใจเกยวกบยาตานไวรสและการดแลตวเอง

ระดบความร และการรบรของผรบบรการเกยวกบยาตานไวรสฯมความหลากหลาย เชน บางรายจะมความรในรายละเอยดเกยวกบเรองยา รจกชอยาและวธกนขณะทบางรายมความรเพยงเลกนอย และบางรายตองการไดรบขอมลเพมเตมเกยวกบยาทไดรบอยางไร กตามพบวาผรบบรการทกรายมความเขาใจอยางชดเจนเกยวกบวธการกนยา เพราะทกคนจะถกกำชบ และมการทบทวนความเขาใจวา การกนยาตองเปนไปอยางตอเนองสมำเสมอเพราะจะชวยใหภมตานทานดขน และไมเกดอาการดอยาหากมอาการแพยาและมอาการขางเคยงอนใดตองรบปรกษาแพทย เพราะอาจจำเปนตองมการเปลยนสตรยา นอกจากนผรบบรการยงไดรบความรตางๆ เกอบทกดานเกยวกบการดแลตว จากการเขารวมประชมกลมกจกรรมในโรงพยาบาล รวมถงการกนอาหาร โภชนาการทเหมาะสมและบำรงสขภาพ การปรบเปลยนพฤตกรรม ทงการดำรง

ชวตและทางเพศ โดยเฉพาะการใชถงยางอนามยเพอปองกนการแพรและการรบเชอเพม

3) ปฏสมพนธระหวางผใหและผรบบรการและผรบบรการดวยกน

โดยรวมความสมพนธระหวางผใหบรการและผรบบรการอยในระดบดถงดมาก เจาหนาทมความใกลชดกบผรบบรการพอสมควรโดยดจากวธการทกทายดวยภาษาทองถน การถามสารทกขสขดบของตวผรบบรการ และครอบครว ทำใหผรบบรการรสกวาไดรบความเอาใจใส และความเอออาทร แตในกรณผรบบรการตางชาต มกมปญหาดานการสอสารทำใหตองใชเวลาคอนขางมากในการทบทวนขอมล หรอสอบถามปญหา

ผรบบรการสวนใหญใหความเหนวา เจาหนาทสวนใหญบรการด ยมแยมแจมใสมความสมพนธอนดกบผรบบรการเสมอ คอยเตอน คอยบอก แมบางครงเจาหนาทบางคนจะด หรอพดเสยงดง แตเขาใจวามความหวงดอยากใหผปวยหาย โดยรวมผรบบรการมความพงพอใจในบรการทไดรบ

ปฏสมพนธระหวางผรบบรการดวยกนนน มความแตกตางกนระหวางภมภาค การจดสถานทเปนเงอนไขหนงของการปฏสมพนธระหวางผรบบรการบางโรงพยาบาลจดใหผรบบรการนงรวมกน บางแหงกระจายปะปนกบผปวยทวไป ผรบบรการทเปนคนไขเกาจะมความใกลชดสนทสนม พดคยแลกเปลยนขอมล ระหวางกนโดยเฉพาะเร องการดแลรกษา และการดำเนนชวตในขณะทบางแหง ผรบบรการดวยกนเองไมพดคยกนโดยเฉพาะอยางยง ผรบบรการรายใหม ซงมกแยกตวอยคนเดยว เนองจากยงรบสภาพการตดเชอฯไมไดเกรงวาคนอนๆจะทราบวาตนตดเชอฯ โดยเฉพาะอยางยงในกรณทผนนเปนคนทอยในพนท มกจะมความวตกกงวลอยางมาก เกรงพบปะคนรจก

4) ความพงพอใจและขอเสนอจากผรบบรการ

ผรบบรการสวนใหญ พงพอใจในตวเจาหนาทผใหบรการโดยเฉพาะพยาบาล มากกวาการพอใจทมตอแพทย เพราะมความใกลชดสนทสนมกนมากกวา

289

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

แตอยางไรกตาม มความเหนวาระบบการใหบรการยงไมดพอ และไมชดเจนพอ เพราะกอใหเกดความสบสนในการเขารบบรการแตละจดภายในสถานพยาบาลซ งควรแกไขจดการใหดข นกวาท เปนอย ส งท ผ ใหสมภาษณ เหนวาเปนปญหาสำคญ แตยากตอการแกไขคอ เวลาทตองใชในการรอรบบรการจากแพทย หรอพยาบาล และใชเวลาในการรอรบยานานมากทสด ทำใหการมารบบรการแตละครง อาจใชเวลาเกอบทงวน กวาจะสนสดทงกระบวนการ ตงแตเมอยนบตรจนกระทงรบยา

ÇÔ Òóì

¡ÒþѲ¹ÒÃкº¡ÒÃàμÃÕÂÁ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐÂÐÂÒÇ

แมวาคณะผ ว จย ไดใชเวลาในการเตรยมการสรางการมสวนรวมทงระดบสวนกลาง เขต จงหวดและโรงพยาบาล เปนระยะเวลาถง 6 เดอน ดวยหวงผลให ท กองค กรท เก ยวข องโดยเฉพาะอย างย งก บโรงพยาบาล ใหไดใชประโยชนจากขอมลในการพฒนาบรการของตนเอง แตเน องจากภารกจงานบรการท มากเกนกำลงอยแลว ทำใหยงไมสามารถผนวกกระบวนการรวบรวมขอมลเขาไปในระบบบรการได กระนนกตามมโรงพยาบาลบางแหงเหนประโยชนของการใชเปนโอกาสของการพฒนาระบบขอมลขอสนเทศของการบรการของโรงพยาบาล ทจะดำเนนการตอแมวาโครงการจะสนสดการรวบรวมขอมลแลวÃкººÃÔ¡ÒôÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼Ùéμ Ô´àª×éͧ͢âç¾ÂÒºÒÅ

แมวาทงผบรหารและผปฏบตของโรงพยาบาลเหนดวยกบการรวมบรการรกษาดวยยาตานไวรสฯเขาสระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา แตกยงมขอกงวลในเรอง ภาระดานการเงนและดานบคลากร(12)

ทจำเปนตองนำมาเปนขอพจารณาในการกำหนดนโยบายและแนวทางการดำเนนงาน

ดวยขอจำกดดานบคลากร มผลใหระบบการดแลรกษาผตดเชอฯ ยงไมสามารถตอบสนองความตองการของผตดเชอฯไดเพยงพอ การมผมา รบบรการมากเกนไปในแตละวน ประกอบกบการขาดแคลนแพทยทำใหผตดเชอฯ มเวลาพบแพทยโดยเฉลย ไมเกน 5 นาท

การแกไขปญหาในบางโรงพยาบาล โดยการหมนเวยนแพทย สงผลใหเกดความไมตอเนองในการรกษา บางครงมความไมสอดคลองกนในการใหคำแนะนำดานการรกษาทำใหผรบบรการเกดความไมมนใจในการดแลตวเอง

ในขณะท พยาบาลวชาชพซ งเปนบคลากรหลกในการใหบรการท คลนกใหบรการยาตานไวรสฯ แตดวย จำนวนทจำกดและการทตองทำภารกจมากมายนอกเหนอการใหบรการรกษาพยาบาลหรอการปรกษาตองประสานงาน การทำงานทงภายในและภายนอกโรงพยาบาลจดการฐานขอมลเอดสทกโปรแกรมของกระทรวงสาธารณสขแลว ผลทตามมาทำใหเกดภาวะทอถอยในการทำงาน(13-15) จงเปนเรองเรงดวนในการปรบระบบบรการใหสามารถ จดการจำนวนของผรบบรการ ในแตละครงของคลนกบรการใหเหมาะสม และพจารณามาตรการระยะยาวในการสงเสรมการดแลตนเองของผตดเชอฯรวมท งบทบาทท เหมาะสมของเครอขายผ ตดเช อฯในการชวยเหลอใหผ ตดเช อฯ สามารถดแลตนเองไดดขน (12,16,17)

การสงเกตและการสมภาษณหลงรบบรการสะทอนใหเหนวา ปฏสมพนธระหวางผใหบรการและผรบบรการคอนขางด(15) เปนเหตใหผรบบรการมความพงพอใจ ในตวเจาหนาทผใหบรการ โดยเฉพาะพยาบาล แมวาจะตองใชเวลารอรบบรการนาน ทำใหใชเวลาเกอบทงวนในการมารบบรการแตละครง และดวยความสมพนธทด ประกอบกบความเอาใจใสของผใหบรการ ทำใหเกดรปแบบใหมของบรการในการปรกษาหรอตดตามผานทางโทรศพท

ตวอยางของกระบวนการแกปญหาทเกดขนในโรงพยาบาลท งจากการศกษาน และรายงานอ น(18)

เหนไดชดเจนวาสามารถเกดขนไดจากการทผบรหารและผรบผดชอบ คลนกบรการยาตานไวรสฯ ไดรวมกนพจารณาปรบระบบบรการท เหมาะสมกบบรบทของแตละโรงพยาบาล¡ÒÃãËé¤Ó»ÃÖ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧμÃǨ¡ÒÃμ Ô´àª×éÍÏ

การใหคำปรกษากอนตรวจการตดเชอฯ ในกรณของกลมหญงตงครรภ ผปวยทแพทยสงตรวจ

290

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

มลกษณะของการพดคยใหทราบถงความจำเปนในการตรวจและการขออนญาตตรวจเลอด มากกวาการใหคำปรกษาเตมรปแบบ รวมทงกรณฉกเฉน อาจทำใหเกดปญหาในการแจงผลการตรวจ โดยเฉพาะหากผลเลอดพบการตดเชอฯ ซงสงผลตอการดแลในระยะตอไป(19)

ระยะเวลาการแจงผลการตรวจทนาน สงผลกระทบทางจตใจของผรบบรการ(20) ดงนนการจดการใหทราบผลการตรวจภายในระยะเวลาไมเกน 7 วนจงเปนจดสำคญทตองมการตดตาม ในประเดนการรกษาความลบ ทำใหโรงพยาบาลบางแหง กำหนดวธการแจงผลใหผรบบรการเปดซองแจงผลการตรวจเอง ซงนาจะทำใหเกดผลกระทบเชงลบในกรณท ผลเลอดพบการตดเชอฯ ผใหบรการไมสามารถเตรยมการใหคำปรกษาไดเหมาะสม และหากผรบบรการเลอกทจะไมแจงผลตรวจใหกบเจาหนาท ทำใหเกดความยงยากมากขน

การใหคำปรกษาแกผ รบบรการท มผลการตรวจการตดเชอฯ เปนลบ เปนเรองของการแนะนำใหหลกเล ยงพฤตกรรมเส ยงตอการตดเช อฯ การใชถงยางอนามยเมอมเพศสมพนธ ซงมกใชเวลาในการใหการปรกษาไมนานนก เปนสวนทควรพจารณาวาควรใชโอกาสนในการใหคำปรกษาเพอการปองกนในกลมทมโอกาสเสยงสงอยางไร(21) ในภาวะทมขอจำกดเรองเวลาในการใหบรการแตละบคคล¡ÒÃμÃǨ·Ò§Ëéͧ»¯ÔºÑμ Ô¡ÒÃà¾×èÍÇÔ¹Ô¨©Ñ¡ÒÃμ Ô´àª×éÍÏ

ความไมม นใจในประสทธภาพของนำยาตรวจทใช ททำใหมการตรวจยนยนโดยวธหลากหลายและใชนำยาตรวจตงแต 1-5 ชด นอกจากจะทำใหเสยคาใชจายท สงข นแลว ยงทำใหตองเพ มภาระงานของเจาหนาทหองปฏบตการ(22)

¡Òà ÙáżÙéμÔ àª×éÍÏ·ÕèÂѧäÁèà¢éÒ¢èÒ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ éÇÂÂÒμéÒ¹

äÇÃÑÊÏ

โรงพยาบาลจดบรการดแลรกษาผตดเช อฯทไดรบยาตานไวรสฯ ตามแนวทางทกำหนดในคมอ(23)

ไดคอนขางครบถวน แตผตดเชอฯทยงไมเขาขายการ

รกษาดวยยาตานไวรสฯ เปนสวนทยงไมมความชดเจนนอกเหนอ จากการนดตรวจ CD4 ทก 6 เดอน อกทงไมไดเช อมโยงขอมลจากทะเบยนตรวจการตดเช อฯไปสการดแลรกษาผตดเชอฯ จงนาจะทำใหผตดเชอฯทยงไมตองรกษาดวยยาตานไวรสฯ ออกจากรระบบการดแลไปจำนวนหนง(21)

การใหคำปรกษาเพอการดแลรกษาผตดเชอฯเนองจากขอจำกดดานบคลากร ประกอบกบ

จำนวนผรบบรการทมาก ทำใหการใหคำปรกษารายบคคล ไมวาจะเปนการใหการปรกษาเพอการตดสนใจกนยาตานไวรสฯ การกนยาตานไวรสฯ การดแลสขภาพตนเอง มลกษณะการใหขอมลชดสำเรจรปมากกวาการฟงป ญหาและบรบทของผ ต ดเช อฯ เพ อนำไปส การตดสนใจของผ ต ดเช อฯ(24) ท งน รวมถงการใหคำปรกษาดาน ครอบครว สงคม เศรษฐกจกเปนไปไดยากÃкººÃÔ¡ÒÃÊÓËÃѺ¼Ùéμ Ô´àª×éÍÏ·ÕèÂѧäÁèà»Ô´à¼Âμ ÑÇ

โรงพยาบาลโดยสวนใหญยงไมไดพจารณาประเดนของการไมพรอมท จะเปดเผยตวในการจดระบบบรการ จงทำใหร ปแบบของบรการของบางโรงพยาบาล ทำใหผตดเชอฯ รายใหม แยกตวอยคนเดยวเน องจากยงรบสภาพการตดเช อฯไมได เกรงวาจะพบปะกบคนรจก โอกาสของการรบบรการให คำปรกษาจากเจาหนาท ทำไดลำบาก เพราะสถานทไมอำนวยและมผรบบรการจำนวนมาก(21) ซงตางจากผตดเชอฯรายเกาท สามารถพดคยระหวางผ รบบรการดวยกนหรอการเขาเปนสมาชกชมรมผตดเชอฯº·ºÒ·ªÁÃÁ¼Ùéμ Ô´àª×éÍÏ

กจกรรมของชมรมผตดเชอฯ มสวนชวยใหผตดเชอฯไดรบความร และปรบสภาพจตใจทสมาชกดวยกน สามารถชวยเหลอกนได(16,17) ทงนมขอพงระวงในการแลกเปล ยนความร ประสบการณท ถ กตองมเชนนนการกระจายขอมล ความรทไมถกตองจะสงผลในวงกลางอยางรวดเรว

291

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ÊÃØ»

โรงพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขทกแหงใน 4 จงหวด ใน 4 ภมภาค ไดพฒนาระบบบรการเพอสนองนโยบายดแลรกษาผตดเชอและผปวยเอดส โดยเฉพาะอยางยงในประเดนการรกษาดวยยาตานไวรสฯการศกษาครงนสะทอนใหเหนขอควรพจารณาในการพฒนาการใหบรการ คอ

- ปรบระบบการบรหารจดการบรการดแลรกษาผ ต ดเช อใหเหมาะสมกบจำนวนผ ร บบรการและเง อนไขดานอตรากำลงของแตละโรงพยาบาลดวยการปรกษาหารอของผเกยวของทงระดบผบรหารและผ ปฏบต โดยคำนงถงการตอบสนองความตองการบรการทแตกตางของผตดเช อทพรอมและไมพรอมเปดเผยตว รกษาและไมรกษาดวยยาตานไวรสฯ ตลอดจนการเชอมโยงกบทะเบยนการตรวจการตดเชอฯ เพอใหผตดเชอฯไดเขาสระบบการดแลทตอเนอง(18,21)

- พฒนาคณภาพบรการใหคำปรกษากอนและหลงตรวจการตดเชอโดยเฉพาะในกรณของการตรวจในกลมหญงตงครรภหรอทแพทยสงตรวจ จดการใหระยะเวลาแจงผลไมนานเกนไป จดระบบการแจงผลทรกษาความลบ แตไมเปนอปสรรคตอการใหคำปรกษาทมประสทธภาพ การใหคำปรกษาแกผทผลการตรวจการตดเชอเปนลบ เพอการปองกนในกลมทมภาวะเสยงสง( 21)

-ทบทวนและตรวจสอบการตรวจทางหองปฏบตการตรวจวนจฉยการตดเชอ ทบทวนคมอและทำความมนใจแกผปฏบตงานใหดำเนนงานตามคมอ(22)

- พฒนาคณภาพการใหคำปรกษาเพอการดแลผ ตดเช อท งท ยงไมรบยาตานไวรส และรบยาตานไวรส โดยใหครอบคลมมตของการดแลดานชวภาพจตใจ สงคม และเศรษฐกจ (21)

- ศกษาหาแนวทางการสงเสรมใหชมรมผตดเชอมบทบาททเหมาะสมในการใหการชวยเหลอดานจตใจแกผตดเชอฯ รวมถงจดระบบการให ความรเรองเอดสทถกตองและเปนปจจบน(15-17,25)

- สวนกลางพจารณาบรณาการโปรแกรมบนทกขอมลบรการใหเหลอนอยทสด สามารถเชอมโยง

กบระบบของโรงพยาบาล เพอลดภาระในการบนทกขอมลซำซอน โรงพยาบาลควรพฒนาการบรหารจดการระบบขอมลภายในหนวยงาน พฒนาศกยภาพของบคลากรในการใชประโยชนขอมลทตอบสนองความตองการของสวนกลาง และการพฒนาคณภาพบรการ(26-27)

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณสำนกงานคณะกรรมการการอดมศกษาท สนบสนนงบประมาณ ขอบคณผ ร วมงานทกระดบในทกโรงพยาบาลของพนทการศกษา ผรบบรการจากโรงพยาบาลทเขารวมใหขอมล รองศาสตราจารยนพ. วชย โปษยะจนดา ทออกแบบวางแผนการวจยและดำเนนการใหไดภาพทสมบรณในเชงบรณาการ

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. พกตรวมล ศภลกษณศกษากร, นวตร สวรรณพฒนา,ธนพงศ จนวงษ, ววฒน พรพฒนโภคน, เกษมเวชสทธานนท, ภานมาศ ญาณเวทยสกล และคณะ.รายงานการประเมนผลโครงการการเขาถงบรการยาตานไวรสเอดสระดบชาตสำหรบผ ตดเช อและผปวยเอดส (NAPHA) และโครงการปรบปรงการเขาถงระบบบรการดแลรกษาผตดเชอเอชไอวและผ ปวยเอดสและการรกษาดวยยาตานไวรส(Global Fund) เลม 1. 2550. ไมปรากฏแหลงพมพ

2. Ana Revenga, Mead Over, Emiko Masaki, WiwatPeerapatanapokin, Julian Gold, VirojTangcharoensathien, Sombat Thanprasertsuk. TheEconomics of Effective AIDS Treatment, Evalu-ation Policy Option for Thailand. WashingtonDC: World Bank, 2006

3. สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. รายงานประจำป 2549 การสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา. กรงเทพฯ 2550

4. สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. ผลการดำเนนงานสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา รอบ 9เดอน ปงบประมาณ 2550 (1 ตค.2549 - 30

292

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul- Sep 2008 Service Provision on Care and Treatment for People Living with HIV

มย. 2550) . 2550. ไมปรากฏแหลงพมพ5. สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, ขาว

ประชาสมพนธ. งบกองทนเอดสสำหรบผ ถ อบตรทองป 52 ลดลงกวาพนลานบาท เหตจากประหยดคายาทำซแอล เผยตองรณรงคตอเนองหลงยงพบเยาวชน มแนวโนมเสยงตดเชอเอชไอวรายใหมลงวนท 9 ม.ย. 2551.www.nhso.co.th

6. เพชรศร ศรนรนดร, ภสสร ลมานนท, สรอยสอางคเศรษฐวานช, วภา ดานธำรงกล, รตนา พนธพานช,มานพ คณะโต, ประณต สงวฒนา. รายงานการดำเนนงาน ก.ย.2547 - ม.ย.2548 ชดโครงการศกษากระบวนการใหบรการตาม นโยบายการดแลรกษาผตดเชอเอดสและผลกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจ. 2548.เอกสารอดสำเนา

7. วภา ดานธำรงกล, วไล ชนเวชกจวานชย, กลยาซาพวง, พชรนทร เกตจำนง. โครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายดแลรกษาผตดเช อ-ผปวยเอดส และผบกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจ จงหวดราชบร.2550. บรษทจรลสนทวงศการพมพ จำกด

8. ประณต สงวฒนา, ประนอม หนเพชร, พชรยาไชยลงกา. โครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายดแลรกษาผ ต ดเช อ-ผ ปวยเอดสและผลกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคมและเศรษฐกจ จงหวดสงขลา. 2550. บรษ ทจรลสนทวงศการพมพ จำกด

9. มานพ คณะโต, กตตยาภรณ โชคสวสดภญโญ, ธรยทธแกวสงห, วรนช เกลยงพบลย, สพตรา แขงกลาง,อรวรรณ นาคะมนต, สพตรา สมมทน, ทองสขคำหลา, ศรนวล แกวมโน. โครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายดแลรกษาผตดเช อ-ผ ป วยเอดส และผบกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจ จงหวดหนองคาย.2550. บรษทจรลสนทวงศการพมพ จำกด

10. รตรา พนธพานช, เกรยงไกร ศรธนวบญชย, กรรณกา

วทยสภากร, จราพร สวรรณธรางกร, ธานนทรฉตราภบาล. โครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายดแลรกษาผตดเชอผปวยเอดส และผลกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจจงหวดนครสวรรค. 2550. บรษทจรลสนทวงศการพมพ จำกด

11. เพชรศร ศรนรนดร, ภสสร ลมานนท, สรอยสอางคเศรษฐวานช, วภา ดานธำรงกล, รตนา พนธพานช,มานพ คณะโต, ประณต สงวฒนา. รายงานการดำเนนงาน ก.ย.2547 - ม.ย.2548 ชดโครงการศกษากระบวนการใหบรการตามนโยบายการดแลร กษาผ ต ดเช อเอดสและผลกระทบระยะยาวดานพฤตกรรม สงคม และเศรษฐกจ: หลกการและสอในการพฒนาบคลากร. 2548. เอกสารอดสำเนา

12. เพชรศร ศรนรนดร, วภา ดานธำรงกล, วไลชนเวชกจวานชย, บษบา ตนตศ กด , ภรตากวยเกยรตกล, ปารชาต จนทรจรส. รายงานผลการศกษา แนวทางการจดระบบบรการดแลรกษาผตดเช อ/ผ ปวยเอดส ดวยยาตานไวรสเขาส ระบบบรการหลกประกนสขภาพถวนหนา: กลมผ ใหบรการ. กรงเทพมหานคร; 2548. ISBN 974-9942-46-9.

13. สวฒน จรยาเลศศกด, เพณณนาท โอเบอรดอรเฟอร, จราพร สวรรณธรางกร, ดาราวรรณ ตะปนตา,ฟลลป เกส. วารสารวจยระบบสาธารณสข 2550;2: 132-143

14. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. การพฒนาคณภาพการปรกษาเรองเอดส : เกณฑวดคณภาพบรการ. 2541 พมพคร งท 3 . กองโรคเอดสกรมควบคมโรคตดตอ

15. พกตรวมล ศภลกษณศกษากร, นวตร สวรรณพฒนา,ธนพงศ จนวงษ, ววฒน พรพฒนโภคน, เกษมเวชสทธานนท, ภานมาศ ญาณเวทยสกล และคณะ.รายงานการประเมนผลโครงการการเขาถงบรการยาตานไวรสเอดสระดบชาต สำหรบผตดเชอและผปวยเอดส (NAPHA) และโครงการปรบปรง

293

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡Ãкǹ¡ÒÃãËéºÃÔ¡ÒÃμÒÁ¹âºÒ ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¼ÙéμÔ´àª×éÍàͪäÍÇÕáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

การเขาถงระบบ บรการดแลรกษาผตดเชอเอชไอวและผ ปวยเอดสและการรกษาดวยยาตานไวรส(Global Fund) เลม 2. 2550. ไมปรากฎแหลงพมพ

16. UNAIDS. A Scaled - Up Response to AIDS inAsia and the Pacific. 2005

17. พกตรวมล ศภลกษณศกษากร, นวตร สวรรณพฒนา,ธนพงศ จนวงษ, ววฒน พรพฒนโภคน, เกษมเวชสทธานนท, ภานมาศ ญาณเวทยสกล และคณะ.รายงานการประเมนผลโครงการการเขาถงบรการยาตานไวรสเอดสระดบชาตสำหรบผตดเชอและผปวยเอดส (NAPHA) และโครงการปรบปรงการเขาถงระบบบรการดแลรกษาผตดเชอ เอชไอวและผ ปวยเอดสและการรกษาดวยยาตานไวรส(Global Fund) เลม 3. 2550. ไมปรากฏแหลงพมพ

18. กระทรวงสาธารณสข. แนวทางการดแลรกษาผปวย/ผตดเชอเอดสในโรงพยาบาลชมชน. 2539โรงพมพชมนมสหกรณแหงประเทศไทย

19. Charles Gilks, Katherine Floyd, Davis Haran,Julia Kemp, Bertie Squire, David Wilkinson.Health and Population Occasional Paper, SexualHealth and Health Care : Care and Support forPeople with HIV/AIDS in Resources - poor set-ting. Department for International Development,Liverpool UK. 1998

20. กรมสขภาพจตกระทรวงสาธารณสข. การพฒนาคณภาพการปรกษาเร องเอดส: เกณฑช ว ดคณภาพการบรการ (พมพคร งท 2). กรงเทพมหานคร: ปาปรสพบลเคชนจำกด. 2541.

21. อารย ตนบรรจง, สพตรา ศรวณชชากร. การดแลร กษาผ ต ดเช อเอดสจากฐานสถานพยาบาล.

กรงเทพมหานคร; 2546. ศรเมองการพมพ22. สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ.

การตรวจวนจฉยเอชไอว/เอดสทาง หองปฏบตการ.กรงเทพมหานคร; 2548. โรงพมพสำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต

23. สำนกโรคเอดส ว ณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ. แนวทางปฏบตงานโครงการการเขาถงบรการยาตานไวรสเอดสระดบชาตสำหรบผตดเชอและผปวยเอดส. กรงเทพมหานคร; 2549.โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

24. Regional office for South East Asia New Delhi,World Health Organization. Clinical Manage-ment of HIV and AIDS at District Level : Coun-seling in HIV/AIDS Management . WHO . 1998

25. เพชรศร ศรนร นดร, MIYAMOTO Hideki.การปองกนและดแลรกษาผตดเชอเอดสจากฐานชมชน. กรงเทพมหานคร; 2546. บรษท จรลสนทวงศการพมพ

26. Vichai Poshyachinda, vipa Danthamrongkul. TheEpidemic Dynamism of HIV/AIDS in Thailand:Paper prepared for the United Nations Develop-ment Program Thematic MDG Report 2004.2547. ISBN 974-13-287-4

27. Kumnuan Ungchusak, Petchsri sirinirund, TanarakPlipat, Parita Kuaikiatikul, Surasak Thanaisawanyangkoon, Amornrat Ngowabunpat, Wanneetangsawpak, Tanin Sangwanluay. StrengtheningMonitoring and Evaluation, Capacity in Thai-land: Towards Unified National HIV/AIDS.Monitoring and Evaluation. 2006. เอกสารอดสำเนา

294

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Assessment of Health Centers in AIDS Care in Contracting Unit

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§Ê¶Ò¹Õ͹ÒÁÑÂ㹡ÒôÙáżÙéμ Ô´àª×éÍáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êìà¤Ã×Í¢èÒÂ

âç¾ÂÒºÒŹ¤Ã»°Á

Potential Assessment of Health Centers in AIDS Care in Contractive Unit for

Primary Care of Nakornpathom Hospital

อดศกด พรภคกล สบ. Adisak Pornpakakul B.P.H.¡ÅØèÁ§Ò¹àǪ¡ÃÃÁÊѧ¤Á âç¾ÂÒºÒŹ¤Ã»°Á Social Medicne Department, Nakornpathom Hospital

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษาครงนเปนการวจยเชงสำรวจและการศกษาแนวลก มวตถประสงคเพอศกษาศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส ปจจยทมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส และความสามารถดานปจจยดานตวปอนและปจจยดานระบบในการอธบายดานศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส เครอขายโรงพยาบาลนครปฐม กลมตวอยางเชงสำรวจ คอสถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม จำนวน 36 แหง และศกษาแนวลกจากสถานอนามยทมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสทตองดแลมากและนอยอยางละ 3 แหง โดยใชแบบสมภาษณแนวลกสถตท ใชในการวเคราะหขอมล ไดแก การวเคราะหสมประสทธสหสมพนธแบบเฟยรสน และการวเคราะหการถดถอยเชงพหแบบขนตอน ผลการวจยพบวา ศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส เครอขายโรงพยาบาลนครปฐม ทางดานรางกาย ทางดานจตใจ และทางดานสงคม เศรษฐกจ อยในระดบปานกลาง ปจจยทมความสมพนธกบศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส คอ ปจจยดานตวปอน ไดแก จำนวนหมบานทรบผดชอบและจำนวนผตดเชอและผปวยเอดส ปจจยดานระบบ ไดแก การประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสจากหนวยงานอนๆ ทเกยวของ โดยสามารถอธบายได รอยละ 8.7 การศกษาแนวลกพบวาสถานอนามยจะใหบรการผปวยเอดสในสถานอนามย เมอผปวยมารบบรการและจากการเยยมบาน สวนผตดเชอจะใหบรการทสงตอจากโรงพยาบาลในกรณหญงตงครรภและเปนโรคตดตอ เชน วณโรค และผตดเชอทเปดเผยตวสถานอนามยยงขาดการสนบสนน งบประมาณ วสดอปกรณ เวชภณฑ และมปญหาคอ ผตดเชอไมคอยยอมเปดเผยตวทำใหการดแลไมทวถง ขอเสนอแนะจากการวจย คอ พฒนาระบบขอมลขาวสารทเกยวของกบหนวยงานอนๆในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดส พฒนาระบบการดำเนนงานการดแลผตดเชอและผปวยเอดสอยางครบวงจรและตอเนองระหวางสถานอนามยกบหนวยงานอนๆ พฒนาศกยภาพของเจาหนาทสถานอนามยในดานความรการปฏบตงานในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส พฒนาระบบสงตอผตดเชอและผปวยเอดสรวมถงการรกษาอยางตอเนองและทนเวลา ใชวธการประชาสมพนธโดยเจาหนาทสาธารณสขเปนแกนนำในการใหผตดเชอและผปวยเอดสเปดเผยตว

Abstract

This Research aimed at studying the potential assessment of health centers for people livingwith AIDS care and factors affecting the potentiality of health centers for people living with AIDSand AIDS care in Nakornpathom Hospital Contractive unit for primary care. The sample consisted

295

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§Ê¶Ò¹Õ͹ÒÁÑÂ㹡ÒôÙáżÙéμ Ô´àª×éÍáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

of 36 health centers. The Quantitative data was collected by Questionaire form the heads of healthcenters and health officers responsible for the control and prevention of disease and AIDS. Theindepth studies data was collected form the head of health centers and health officers responsible forthe control and prevention of disease and AIDS by indepth interview. The statistical analysis of thedata was done by pearson's Product Moment Correlation Coefficient and stepwise multiple regression.The results indicated that the potential assessment of health centers for people living with AIDS andAIDS care was at a middle level. The factors that correlated with the potentiality of health centersfor people living with AIDS and AIDS care were : number of villages under the responsibility andnumber of people living with AIDS and AIDS care. Process factors were : coordination in numberof reports of people living with AIDS and AIDS form other related units. The results of using thestepwise multiple regression analysis indicated that the following variables were the statisticallysignificant relative contributors for predicting potentiality of health centers for people living withAIDS and AIDS care : 1) number of villages under the responsibility and 2) coordination in numberof reports of people living with AIDS and AIDS form other related unit. Calculating the potentialityof health centers for people living with AIDS and AIDS care, as influenced by 2 variables, was doneby using a prediction level of 8.7%. The indepth studies indicated that health centers officers to carefor people living with AIDS and AIDS in health centers when they are sick and they do home visit.The problems of people living with AIDS and AIDS care were insufficient budget, material, drugs andthe problem of disclosure.

º·¹Ó

นบต งแต โรคเอดส ได แพร ระบาดเข าส ประเทศไทย เมอป พ.ศ. 2527 รฐบาลไดมมาตรการในการปองกนและแกไขปญหาโรคเอดสมาโดยตลอดในชวงกลางทศวรรษ 2530 รฐบาล ไดปรบเปลยนนโยบายเรองเอดส จากการดำเนนงานโดยภาครฐไปสการมสวนรวมของสงคม(1) ในระยะนมการศกษาวจยเกยวกบโรคเอดสมากมาย มการกำหนดเปนยทธศาสตรในการแกไขปญหา จำนวน 5 ยทธศาสตร(2) การดำเนนงานภายใตการมองปญหาโรคเอดสเปนปญหาสงคม ไดมการระดมความรวมมอจากทกสวนของสงคมมาชวยแกไขปญหา

คาดกนวาในปจจบนประเทศไทยมผตดเชออยประมาณ 995,000 คน(3) และจากการวเคราะหของสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในป พ.ศ. 2548 จะมจำนวนผปวยเอดสอยระหวาง 1.2-1.8 ลานคน โดยมผปวยสะสมประมาณ740,000-870,000 คน จะมผปวยเสยชวตประมาณ311,000 คน และมอตราการครองเตยงของผปวยในโรงพยาบาลจะเพมขนเปน 15 % ของจำนวนผปวยทงหมด(4) สำหรบผตดเชอโรคเอดสในประเทศไทยไดรบการรกษาดวยยาตานไวรสมจำนวนนอยมาก(3) เนองจากงบประมาณการปองกนและแกไขปญหาเอดสทไดรบไมสามารถรองรบจำนวนผปวยทเพมมากขนในทกๆป

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡ÒôÙáżÙéμ Ô´àª×éÍáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êìà¤Ã×Í¢èÒ Health Centers in AIDS Care

âç¾ÂÒºÒŹ¤Ã»°Á Nakornpathom Hospital

296

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Assessment of Health Centers in AIDS Care in Contracting Unit

เครอขายโรงพยาบาลนครปฐม มจำนวนผปวยสะสมจนถงวนท 31 ธนวาคม 2549 ทงสน 1,255คน คดเปนอตราปวย 697.22 ตอประชากรแสนคนเสยชวตแลว 587 คน จากสถตของประเทศไทยและของเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม มแนวโนมทจำนวนผปวยจะเพมมากขน จงจำเปนตองมการเตรยมการพฒนาระบบดแลผตดเชอและผปวยเอดสพฒนาระบบสงตอผปวยใหกบสถานบรการสาธารณสขภาครฐทอยใกลชดกบประชาชน ไดแกสถานอนามย ศนยแพทยชมชนศนยสขภาพชมชนจากการประเมนพบปญหาสถานอนามยทตองเผชญอย เนองจากจำนวนบคลากร(5) งบประมาณทไดรบอยางจำกดและมภารกจท ตองดำเนนการ 4กลมงาน 38 งาน 429 กจกรรม(6) แตสถานอนามยจำเปนอยางย งท จะตองพฒนาศกยภาพขององคกรใหเกดประสทธภาพ และประสทธผลสงสดในการดำเนนกจกรรมตางๆ รวมถงการปองกนและแกไขปญหาโรคเอดส ใหไดมาตรฐานและผปวยเอดสมนใจไดวาจะไดรบการดแลอยางด ดงนน ผวจยจงสนใจท จะศกษาศกยภาพของสถานอนามยและปจจยท มอ ทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสใหมประสทธภาพยงขนตอไปโดยมวตถประสงค

1. เพ อศกษาศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผ ต ดเช อและผ ป วยเอดส เคร อข ายโรงพยาบาลนครปฐม

2. เพอศกษาปจจยทมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม

3. เพอศกษาความสามารถของปจจยดานตวปอน และปจจยระบบในการอธบายศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส

ÇÔ¸Õ´Óà¹Ô¹¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

การว จ ยคร งน ใช การศ กษาเช งปร มาณ( Quantitative Research ) แบบภาคตดขวาง (Cross -Sectional) โดยใชแบบสอบถาม ถามหวหนาสถาน

อนามย และผ ร บผดชอบงานควบคมและปองกนโรคเอดสทางดานปจจยดานตวปอน ปจจยดานระบบและศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส และการศกษาแนวลกโดยการสมภาษณหวหนาสถานอนามยและผรบผดชอบงานควบคมและปองกนโรคเอดส และปญหาอปสรรคในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส1. ประชากรและกลมผใหขอมลสำคญ

1.1 เชงปรมาณไดแก สถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาล

จำนวน 36 แหง แยกเปนรายอำเภอดงน1. อำเภอเมองนครปฐม จำนวน 31 แหง2. อำเภอสามพราน จำนวน 2 แหง3. อำเภอกำแพงแสน จำนวน 2 แหง4. อำเภอดอนตม จำนวน 1 แหง1.2 การศกษาแนวลกโดยคดเลอกสถานอนามย ทมจำนวนผตดเชอ

และผปวยเอดสจำนวนมากกบสถานอนามยทมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสจำนวนนอยหรอไมมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสเลย ประเภทละ 3 สถานอนามยเพ อเปรยบเทยบศกยภาพในการดแลผ ตดเช อและผปวยเอดส รวมทงเปนการตรวจสอบความเปนจรงของขอมลทไดรบแตละสถานอนามย

1.3 กลมผใหขอมลสำคญหวหนาสถานอนามย และผรบผดชอบงาน

ควบคมและปองกนโรคเอดสของสถานอนามยทมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสมากและนอย2. เครองมอทใชในการศกษา

เครองมอทใชในการเกบขอมล มดงน1. แบบสอบถามเชงปรมาณ2. แบบสมภาษณการศกษาแนวลก2.1 เครองมอทใชในการเกบขอมล เชงปรมาณ

แบบสอบถามเชงปรมาณแบงออกเปน 3 สวน คอตอนท 1 สอบถามขอมลเกยวกบปจจยทาง

ดานตวปอนตอนท 2 สอบถามขอมลเกยวกบปจจยทาง

297

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§Ê¶Ò¹Õ͹ÒÁÑÂ㹡ÒôÙáżÙéμ Ô´àª×éÍáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ดานระบบตอนท 3 สอบถามศกยภาพของสถานอนามย

ในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสทางดานรางกายดานจตใจ และดานเศรษฐกจ และสงคม

2.2 เครองมอทใชในการเกบขอมลการศกษาแนวลก ไดแก แบบสมภาษณแนวลก เทปบนทกเสยงเอกสารและบคคลอนๆ ทเกยวของ และการสงเกตในระหวางการเกบขอมล3. การเกบรวบรวมขอมล

3.1 สำรวจสถานอนามยทจะทำการศกษาพรอมสำรวจขอมลพนฐานเบองตน และประเมนความเปนไปไดของพนททจะทำการศกษา

3.2 ทำหนงสอจากโรงพยาบาลนครปฐมถงสำนกงานสาธารณสขอำเภอและสถานอนามยทจะทำการเกบขอมลเพอแจงใหทราบถงหวขอและวตถประสงคการวจย ตลอดจนขอความรวมมอในการจดเกบขอมล

3.3 สงแบบสอบถามใหแก สถานอนามยในเครอขาย ตอบแบบสอบถาม แลวสงคนใหผวจยในระยะ เวลาทกำหนด จากนนเดนทางไปพบหวหนาสถานอนามย และผรบผดชอบงานควบคมและปองกนโรคเอดสทตองการเกบขอมลการศกษาแนวลก4. การวเคราะหขอมล

4.1 การวเคราะหขอมลเชงปรมาณ4.1.1 ขอมลปจจยทางดานตวปอน

ปจจยทางดานระบบ และศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส วเคราะหโดยการแจกแจงความถ รอยละ และคาเฉลย

4.1.2 วเคราะหความสมพนธระหวางตวแปร โดยการทดสอบสมประสทธ สหสมพนธแบบเพยรสน ( Pearson ' s Product moment Correlationtest )

4.1.3 การวเคราะหหาปจจยทมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผ ตดเช อและผปวยเอดส โดยการวเคราะหการถดถอยพหคณ( Miltiplc Regression Analipis )

4.2 การวเคราะหขอมลการศกษาแนวลก

วเคราะหข อมลท ไดจากการเกบรวบรวมขอมลจากความเหมอน รปแบบความแตกตางของขอมลจากผใหขอมลสำคญ และตรวจสอบหาความเทยงและความเชอมนของขอมล ตลอดระยะเวลาทเกบขอมลจากผใหขอมลสำคญ

¼Å¡ÒÃÇÔ ÑÂ

การวจยครงน เปนการศกษาศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผ ต ดเช อและผ ปวยเอดสปจจยท มอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส และความสามารถของปจจยดานตวปอนและปจจยดานระบบในการอธบายศกยภาพของสถานอนามย ในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดรวบรวมขอมลจากการตอบแบบสอบถามของสถานอนามยจำนวน 36 แหง นำมาตรวจสอบความถกตองครบถวนกอนนำไปวเคราะหดวยเครองคอมพวเตอร ซงผลการวเคราะหขอมล มดงน

1. ปจจยดานตวปอนพบวา สถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาล

นครปฐม มจำนวนหม บ านท ร บผ ดชอบเฉล ยประมาณ 7 หมบาน มจำนวนประชากรทรบผดชอบเฉลยประมาณ 5,000 คน สถานอนามยสวนใหญ รอยละ91.7 ไมมองคกรตางๆ ทใหการดแลผตดเช อและผปวยเอดสในเขตรบผดชอบสถานอนามยมผตดเชอในเขตรบผดชอบเฉลยประมาณ 3 คน มจำนวนผปวยเอดสในเขตรบผดชอบเฉลยประมาณ 2 คน สถานอนามยสวนใหญ รอยละ 94.4 ไมมการจดตงคณะกรรมการของชมชนเพอดแลผตดเชอและผปวยเอดส สถานอนามยสวนใหญ รอยละ 94.6 ไมไดรบการจดสรรเงนเพอดแลผตดเชอและผปวยเอดส สวนใหญทไดรบการจดสรรกไมเพยงพอในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส สถานอนามยสวนใหญ รอยละ 88.9 ไมไดรบการจดสรรวสดอปกรณเพอดแลผตดเชอและผปวยเอดส

298

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Assessment of Health Centers in AIDS Care in Contracting Unit

2. ปจจยดานระบบขนาดของสถานอนามย พบวา ศนยแพทย

ชมชน 2 สถานอนามย ศนยสขภาพชมชน จำนวน 8สถานอนามย และสถานอนามยทวไปจำนวน 26 สถานอนามย

จำนวนบคลากรท ปฏบตงานจรง พบวามจำนวนบคลากรทปฏบตงานจรงเฉลย 3 คน

การประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดส พบวา สถานอนามยทมการประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสกบหนวยงานอนทเกยวของมจำนวน 25 สถานอนามย รอยละ 69.4สถานอนามยทไมมการประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอ และผปวยเอดส มจำนวน 11 สถานอนามยรอยละ 30.6

การประชม / อบรม / สมมนา เพอวางรปแบบการดำเนนงานดแลผตดเชอและผปวยเอดสแบบครบวงจรและตอเนอง พบวา สถานอนามยทมการประชม/ อบรม / สมมนา เพอวางรปแบบการดำเนนงานดแลผตดเชอ และผปวยเอดสแบบครบวงจรและตอเนองกบหนวยงานทเกยวของ มจำนวน 10 สถานอนามย รอยละ27.8 สถานอนามยทไมมการประชม / อบรม / สมมนามจำนวน 26 สถานอนามย รอยละ 72.2

3. ศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส สถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม สวนใหญ จำนวน 28 สถานอนามยรอยละ 77.8 มศกยภาพในการดแลผ ตดเช อและผปวยเอดสในระดบปานกลาง สถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม จำนวน 6 สถานอนามย รอยละ16.7 มศกยภาพในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสในระดบสง และสถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม จำนวน 2 สถานอนามย รอยละ 5.6 มศกยภาพในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสในระดบตำ

4. ความสมพนธระหวางปจจยทางดานตวปอนปจจยทางดานระบบกบศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส และปจจยทมอ ทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแล

ผตดเชอและผปวยเอดสจากการวเคราะหขอมลพบวา ผลทไดเปนไป

ตามสมมตฐาน ขอท 1 และขอท 2 ของการวจย คอปจจยดานตวปอนและปจจยดานระบบมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอ และผปวยเอดส และปจจยดานตวปอนกบปจจยดานระบบสามารถรวมกนอธบายศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส โดยปจจยดานตวปอนตวแปรทมอทธพลสามารถรวมกนอธบายศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส คอจำนวนหมบานทรบผดชอบ สวนปจจยดานระบบตวแปรทมอทธพล สามารถรวมกนอธบายศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส คอ การประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสจากหนวยงานอนๆ ทเกยวของ

5. ผลการศกษาแนวลกโดยจากการสงเกตและการสมภาษณเจาหนาท

ในแนวลกสรปไดวา สถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม ทมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดส เจาหนาทใหการดแลผ ตดเช อและผ ปวยเอดสท มารบบรการทสถานอนามยรวมถงจากการเยยมบาน ไดรบการประสานงานจากหนวยงานอนๆ มาก สถานอนามยประเภทนกจะมศกยภาพในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสอยในระดบสงและระดบปานกลาง สวนสถานอนามยทมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสนอย หรอไมมผตดเชอและผปวยเอดสเลย เจาหนาทมโอกาสทจะดแลผตดเชอและผปวยเอดสนอย หรอมการประสานงานจากหนวยงานอนๆ นอยไปดวย สถานอนามยเหลานกจะมศกยภาพในการดแลผตดเช อและผปวยเอดสอยในระดบตำ ปจจยทเปนตวชวดศกยภาพของสถานอนามยจากการศกษาในเชงลก ไดแก จำนวนผตดเชอและผปวยเอดส การเปดเผยตวของผตดเชอและผปวยเอดส การไดรบการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสจากหนวยงานอนทเก ยวของ และความตงใจในการปฏบตงานของเจาหนาทสถานอนามย

299

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÈÑ¡ÂÀÒ¾¢Í§Ê¶Ò¹Õ͹ÒÁÑÂ㹡ÒôÙáżÙéμ Ô´àª×éÍáÅмÙé»èÇÂàÍ´Êì

ÇÔ Òóì

ศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผ ปวยเอดสของเครอขายโรงพยาบาลนครปฐมสวนใหญอย ในระดบปานกลาง รอยละ 77.8 นนอาจเนองมาจากกระทรวงสาธารณสขใหความสำคญกบงานควบคมและปองกนโรคเอดสคอนขางนอย สงเกตไดจากการยบฝายควบคมและปองกนโรคเอดสของสำนกงานสาธารณสขจงหวด การยกเลกการสนบสนนถงยางอนามยใหกบสถานอนามย อกทงงบประมาณทสนบสนนใหกบสถานอนามยกมมาก จงทำใหเจาหนาทไมสามารถดำเนนงานควบคมปองกนโรคเอดสไดอยางมประสทธภาพ การสนบสนนงบประมาณหรอวสดอปกรณจากองคกรตางๆ กคอนขางนอย กอรปกบนโยบายของกระทรวงสาธารณสข ไมใหมการเปดเผยช อผ ปวยหากผปวยไมสมครใจ สงผลใหการปฏบตงานเปนไปดวยความยากลำบาก แตโชคดทเครอขายโรงพยาบาลนครปฐมไดเลงเหนความสำคญของผปวยเอดส จงใหการสนบสนนสถานอนามยในการดำเนนงานการควบคม และปองกนโรคเอดสในพนท ตลอดจนการอบรม ประชมสมมนา เพอพฒนาศกยภาพของเจาหนาทในการควบคมปองกนและดแลผตดเช อและผปวยเอดส สงผลใหศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผ ตดเช อและผปวยเอดสของเครอขายโรงพยาบาลนครปฐม อยในระดบปานกลาง สวนปจจยทมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสนนพบวา จำนวนหมบานและประชากรมความสมพนธทางบวกกบศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส เพราะเมอจำนวนหมบานทรบผดชอบมากขน จำนวนประชากรทรบผดชอบกมากขน จำนวนผตดเชอและผปวยเอดสกมากขนดวย ทำใหเจาหนาทสาธารณสขไดใหการดแลผตดเชอและผปวยเอดสทมารบบรการสถานอนามย สงผลใหเจาหนาทตองไดรบการอบรมในดานความรและการปฏบตในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสเพมมากขน จำนวนผตดเชอและผปวยเอดสมความสมพนธในทศทางบวกกบศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส

ปจจยทางดานตวปอนมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสเพราะสถานอนามยในเครอขายโรงพยาบาล มจำนวนหมบานทรบผดชอบมาก กจะมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสมากขน ทำใหเจาหนาทสถานอนามยไดดแลผตดเชอและผปวยเอดสทงในสถานบรการและจากการเยยมบาน รวมถงมการเตรยมการวางแผนทจะพฒนาศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผ ตดเช อและผปวยเอดส สวนจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสทไมสามารถอธบายศกยภาพของสถานอนามยไดเมอวเคราะหการถดถอยเชงพหแบบขนตอนอาจเนองมาจากจำนวนสถานอนามยทมจำนวนผตดเช อและผปวยเอดสในเขตรบผดชอบของแตละสถานอนามย ยงมจำนวนนอยหรอไมมจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสเลย

สวนปจจยดานระบบ พบวา ปจจยดานระบบมอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยในการดแลผตดเชอและผปวยเอดส เพราะวา เมอสถานอนามยไดรบการประสานงานในการแจงจำนวนผตดเชอและผปวยเอดสจากหนวยงานอนๆ ทเกยวของสถานอนามยกจะทราบวามผ ตดเช อและผปวยเอดสเปนใครบางมจำนวนเทาใด กจะนำขอมลท ไดมาวางแผนในการใหการดแล ทำใหผตดเชอและผปวยเอดสไดรบการดแลอยางทวถง ทำใหสถานอนามยพฒนาศกยภาพในการด แลผ ต ดเช อและผ ป วยเอดส เป นผลให สถานอนามยมศกยภาพในการดแลผตดเชอและผปวยเอดสเพมขน สวนประเภทของสถานอนามยไมมความสมพนธและอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามยอาจเปนเพราะวางานท ร บผดชอบจำนวนบคลากรหมบานทรบผดชอบ จำนวนประชากรทรบผดชอบไมไดแตกตางกนมากมาย สวนจำนวนเจาหนาททปฏบตงานจรงไมมความสมพนธและอทธพลตอศกยภาพของสถานอนามย อาจเปนเพราะจำนวนเจาหนาทในสถานอนามยทงประเทศนน มจำนวนโดยเฉลยประมาณ 3.08คน(5) สวนการประชม อบรม สมมนา เพอวางรปแบบการดำเนนงานในการดแลผ ตดเช อและผ ปวยเอดสอยางตอเนองและครบวงจร ไมมความสมพนธและ

300

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Assessment of Health Centers in AIDS Care in Contracting Unit

อทธพลตอศกยภาพของสถานอนามย

¡Ôμμ Ô¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบพระคณนายแพทยสมจตร ศรศภรนายแพทยสาธารณสขจงหวดนครปฐม นายแพทยพนจหรญโชต ผอำนวยการโรงพยาบาลนครปฐม นายแพทยสธนอ มประสทธ ช ย หวหนากล มงานเวชกรรมสงคมโรงพยาบาลนครปฐม นางรชน สรยาวงษ สาธารณสขอำเภอเมองนครปฐม นายชนะ หวยกรดวฒนาสาธารณสขอำเภอสามพราน นายวรวฒน พทกษวทยกลสาธารณสขอำเภอกำแพงแสน และนายไพบลย มลคลำสาธารณสขอำเภอดอนตม ทเปนทปรกษา และใหคำแนะนำขอเสนอแนะตางๆ ขอขอบคณเจาหนาทสถานอนามยทกแหงในเครอขายโรงพยาบาลนครปฐมทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม และใหขอมลเชงลกในการทำวจย

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1 นภาภรณ หะวานนท.(2541). รายงานการวจยทางออกของหมบานในวกฤตการณเอดส สรางเครอขายสนบสนนรวมกบครอบครวและชมชน. บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2. รวบรวมและวเคราะหผลงานการวจยเก ยวกบโรคอดสในประเทศไทย พ.ศ. 2530 - 2540.นนทบร : กองโรคเอดส กรมควบคมโรคตดตอ.2542

3 วพธ พลเจรญ และ แล ดลกวทยรตน. (2547).สถานการณ การคาดประมาณและแนวโนมของโรคเอดส.การสมมนาระดบชาตเรองโรคเอดส ครงท 7ว นท 21 - 23 เมษายน 2542. โรงแรมแอมบาสเดอร กรงเทพมหานคร กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข

4 ยงยทธ แฉลมวงษ และคนอนๆ.(2540). รายงานการวจย การประเมนโครงการเกยวกบการปองกนและ ควบคมโรคเอดสแหงชาต. กรงเทพมหานคร: มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

5 สว ทย วบลผลประเสรฐ.(2530).การพฒนาสถานอนามย.อดสำเนา

6 บญเรยง ชชยแสงรตน และคนอนๆ. (2539).การพฒนาของสถานอนามยในเขตพนททวไปและพนทเฉพาะ. กรงเทพมหานคร:โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

301

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¾ÃлÃÐá´§

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

à¨μ¤μÔ·ÕèàºÕè§ູμèͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹

ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹¾ÃлÃÐá´§ ¾.È. 2550

Deviation Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy

in Phra Pradaeng Sanatorium in 2007

แสงระว รศมแจม Saengrawee Rasameechamวท.ม. (สขศกษา) B.Sc.(Nursing), Offcer, M.Sc [Health Ed.]

จตตลดดา สภานนท Chitladda Supanant Offcer, M.Sc [Health Ed.]วท.ม. (สขศกษา) B.Sc.(Nursing), Offcer, M.Sc [Health Ed.]

วจตรา ธารสวรรณ, วท.ม (สขศกษา) Vijittra Thareesuwan Offcer, M.Sc [Health Ed.]วณา พรมแกว Weena Primkaew * Offcer, B.PHʶҺѹÃÒª»ÃЪÒÊÁÒÊÑ Raj Pracha Samasai Institute

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษาเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวของผสมผสผปวยโรคเรอน ในสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง พ.ศ. 2550 มวตถประสงคเพอศกษาและเปรยบเทยบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวในผสมผสผปวยโรคเรอน และปจจยทเกยวของกบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวของผสมผสผปวยโรคเรอน โดยกลมตวอยางเปนผสมผสโรคเรอนและอาศยอยสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดงจำนวน 50 คน ทยนยอมใหขอมล มตวแปรตน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได สถานภาพสมรสความสมพนธทางเครอญาตกบผปวย และตวแปรตาม ไดแก เจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนเกบรวบรวมขอมลจากแบบสมภาษณ วเคราะหผลดวยคาสถตรอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ทดสอบสมมตฐานดวย t-test และวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (One - way ANOVA) ผลการศกษาพบวาผสมผสผปวยโรคเรอนมความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนระดบนอยทสดในเรองการรวมกจกรรมทางสงคม การนำของใชมาขาย ผปวยทมความพการ การนงรวมรบประทานอาหาร ผปวยหยบเงน ผปวยมานงขางๆ ผปวยหยบของใหนำอาหารทมเปลอกหรอมสงหอหมมาให ผสมผสผปวยโรคเรอนมความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนอยระดบนอยในเรองผปวยนำของรบประทานมาขาย ผปวยมแผล และผปวยทำอาหารมาใหรบประทาน และผสมผสผปวยโรคเรอนมความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนระดบมาก คอ ผปวยมแผล มนำเหลอง

เมอเปรยบเทยบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนของผสมผสผปวยโรคเรอน พบวากลมตวอยางทม เพศ อาย รายได และสถานภาพสมรสแตกตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนไมแตกตางกน สวนกลมตวอยางทมระดบการศกษา อาชพ และความสมพนธกบผปวยแตกตางกนมเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอน แตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05

สวนปจจยททำใหกลมตวอยางมความรงเกยจผปวยโรคเรอน คอ การมแผล โดยเฉพาะผปวยทมแผลและมนำเหลอง ปจจยททำใหไมมความรงเกยจผปวยโรคเรอน คอ ความรสกนาสงสาร เปนเวรกรรม เปนเครอญาตและมความเคยชน ผสมผสโรคเรอนทราบถงสทธประโยชนทผปวยไดรบ คอ เงนเบยเลยง การรกษาฟร ไดรบของแจก

302

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy in Phra Pradaeng

ไดบานพก แฟลต และสาเหตทมาอาศยอยทสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง เพราะไดอยฟรมความปลอดภย ไมมทอย และมงานทำ

Abstract

The objectives of this research were to study and compare the deviation attitude of the contactstowards fear of leprosy and to identify its contributing factors. Study units were a number of 50 leprosycontacts living in Phra Pradaeng sanatorium who were willing to provide information. Independent invariableswere sex, age, education levels, career, marital status and kinship. Dependent variables were the attitude ofthe contacts towards fear of leprosy. Data was collected by interviewing and analyzed by percentage, aver-age, standard deviation. Hypothesis was verified by using t-test and One - way ANOVA. It was found thatleprosy contacts had lowest level of fear of leprosy patient in terms of participation in social activity, sellinggoods, patient with disability, sharing meal, touching coins or bank notes, sitting nearby, handing objects,handing food with well covered. Leprosy contacts had low level of fear of leprosy patient in terms of sellingfood, patient with disability and offering food by leprosy patient. Leprosy contacts had highest level of fear ofleprosy patient in terms of patients with oozing ulcers. When compare the deviation attitude of the contactstowards fear of leprosy, it was found that the leprosy contacts with different sex, age, income and maritalstatus did not have different deviation attitude towards fear of leprosy; while the leprosy contacts withdifferent education level, career, and kinship had different deviation attitude towards fear of leprosy atsignificant level .05.

Factors contributing to fear of leprosy of leprosy contacts were ulcers especially patients with ulcerand oozing. Factors contributing to un-fear of leprosy were sympathy, bad turns, kinship and get used to.Leprosy contacts were aware of the benefits which the patients were eligible to access which wereallowance, free treatment, eligible to receive free daily needed materials, residence The reasons that theylive in Phra Pradaeng sanitorium were free residence, security, no other places to live and unemployed.

º·¹Ó

ถงแมวาในปจจบน อตราความชกของโรคเรอนจะลดลงไปเนองจากมมาตรการในการปองกนควบคมโรคทดโดยสถานการณโรคเรอนปจจบนมอตราความชกโรคในระดบประเทศเทากบ 0.23 ตอหมนประชากร(1) ซงถอวาไมเปนปญหาสาธารณสขแลว แตผลของโรคเรอนทำใหเกดความพการในผปวยไมมากกนอย ความพการเหลานนมผลใหเกดความแตกตางทางดานภาพลกษณ(2) เมอใดกตามทบคคลไดรบเชอโรคเรอน และมอาการแสดงตางๆเกดขน ทำใหเกดรปลกษณทแตกตางจากบคคลทวไป

ถามอาการมากๆ จะแสดงออกทใบหนา หรอทเรยกวา"หหนาตาเลอ" ซงเปนภาพทไมสวยงาม นอกจากนถาเสนประสาทถกทำลาย จะทำใหเกดความพการตงแตระดบนอยๆ ทไมสามารถมองเหนได จนถงระดบมาก เชนตาหลบไมสนท นวมองอ เปนตน ซง Goffman กลาววาบคคลทไดรบตราบาปคอผทเกดความรสกวา "ตนมความแตกตางจากผอน อยางไมตองการ" ทำใหมมมองของสงคมเหนวาเปน "ความแปลกไปจากปกต" สงผลใหเกดการตอตานหรอถกตตราในดานลบแกผปวยโรคเรอน คนในสงคมรสกรงเกยจกลวผปวยทงๆ ทพวกเขา

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨ ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ Attitude and fear, Leprosy contracts,

ʶҹʧà¤ÃÒÐËì¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹¾ÃлÃÐá´§ Phra Pradaeng sanatorium

303

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¾ÃлÃÐá´§

ไมสามารถแพรเชอโรคเรอนไดแลว(3) เหลานกอใหเกดความแตกตางของการอยรวมในสงคม และสงผลถงคณภาพชวตของผปวย ดวยเหตนจงทำใหภาครฐมนโยบายในการควบคมโรคโดยการกกกนผปวยหรอผทพการจากโรคเรอนออกนอกสงคม เพอเปนการปองกนการแพรกระจายของโรค โดยจดเปนนคมตางๆขน ใหเปนทพกอาศยและททำกนของผปวย นอกจากนยงใหสวสดการตางๆ เพ อใหผ ป วยสามารถดำรงชวตอยได(4)

ความรงเกยจกลวตอโรคเร อนท มมานานเปนผลมาจากการสงตอทางดานวฒนธรรม และศาสนาซงคนสมยเกาแสดงอาการรงเกยจตอผปวยโรคเรอนหรอมความเชอทผด ทำใหเกดการรบรทไมถกตอง โดยเฉพาะเรองสาเหตและการตดตอ(5) แตเจตคตกสามารถเปลยนแปลงไดโดยใชกระบวนการสรางความร ความเขาใจ เพอใหมการปรบพฤตกรรมใหมซงการรบรขาวสารทำใหคนมพฤตกรรมเปลยนไป(6) เชนเดยวกน ในเรองของความรงเกยจกลวโรคเรอนยงอาจจะมอยและยากทจะแกไขได แตจากการปฏบตงานในชมชนพบวา มประชาชนบางคนตองการเปนโรคเรอน เนองจากจะไดรบสวสดการตางๆ แตหากความตองการสวสดการ และเงนเบยเลยงสำหรบดำรงชพทำใหเกดความเขาใจผด และเปนเหตใหบคคลอนๆ ทไมไดเปนโรคตองการมาลงทะเบยนเพอขอรบสวสดการ หรอผปวยโรคเรอนทไมดแลตนเองแตตองการไดรบสวสดการ และการสงเคราะหน นเปนสงทไมเหมาะสม ผวจยจงตองการทราบวา นอกจากในชมชนทผวจยเคยไดรบทราบวามบคคลทไมไดเปนโรคเรอนตองการเปนโรคเรอนแลว ในชมชน หรอสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง ซงเปนสถานสงเคราะหท มบคคลไมไดเปนโรคเร อนเขามาอาศยอยรวมกบผปวยจำนวนมาก มเจตคตตอการเปนโรคเรอนอยางไร และปจจยใดทเปนปจจยสงเสรมใหตองการเขามาอยรวมกบผปวยโรคเรอน ดงนนจงศกษาเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวของผสมผสผ ปวยโรคเร อนในสถานสงเคราะหผ ปวยโรคเร อนพระประแดง โดยมวตถประสงค

1. เพ อศกษาเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวในผสมผสผปวยโรคเรอนในสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง

2. เพอเปรยบเทยบเจตคตทเบ ยงเบนตอความรงเก ยจกลวของผ ส มผสผ ป วยโรคเร อนในสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง

3. เพ อศกษาปจจยท เก ยวของกบเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวของผ สมผสผ ปวยโรคเรอนในสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ประชากรทใชในการวจยครงน เปนประชาชนท อาศยอย ในชมชนเดยวกบผ ปวยโรคเร อน สถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง แตไมไดรบการลงทะเบยนเขารบการสงเคราะห

กล มตวอยางท ใชในการวจยคร งน เปนประชาชนทเขามาอาศยอยสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง จำนวน 50 คน โดยเปนผทยนยอมใหขอมลในการสมภาษณ

ตวแปรทศกษาตวแปรตน ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา

อาชพ รายได สถานภาพสมรส ความสมพนธทางเครอญาตกบผปวย เจตคตเกยวกบความรงเกยจกลว(รงเกยจ ไมรงเกยจ)

ตวแปรตาม ไดแก เจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน¡ÒÃà¡çºÃǺÃÇÁ¢éÍÁÙÅ

ใช แบบส มภาษณ และว ธ การส มภาษณ กลมตวอยางในพนทเปาหมาย ตรวจสอบความครบถวนของขอมลและนำขอมลทไดมาทำการวเคราะหโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสำเรจรป ดงน

ตอนท 1 ขอมลท วไปของกล มต วอยางขอมลเกยวกบความรงเกยจกลว และขอมลเกยวกบเจคตทเบยงเบนของผสมผสผปวยโรคเรอน ใชการแจกแจงความถ รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน นำเสนอในรปตารางประกอบความเรยง

304

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy in Phra Pradaeng

ตอนท 2 เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนเฉลยเจตคตตอความรงเกยจกลวโรคเรอนของตวแปรทม 2 กลมและเปนอสระตอกน โดยการทดสอบคาท (t-test) และตวแปรทมากกวา 2 กลม โดยการวเคราะห

ตอนท 3 สรปความคดเหนทวไปทเกยวของกบเจตคตทมตอ ความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน โดยการแจกแจงความถ และนำเสนอเชงบรรยายประกอบการอภปรายผลการวจย

à¤Ã×èͧÁ×Í·Õèãªé㹡ÒÃÇÔ ÑÂ

เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสมภาษณท ผ ว จยคดข นเอง โดยศกษาเอกสารและงานวจยท เก ยวของ รวมถงส งท ผ วจยตองการทราบ มท งแบบเปน คำถามปลายปดและคำถามปลายเปด แบงเปน3 ตอน คอ

" แบบบนทกข อม ลล กษณะประชากรประกอบดวย เพศ อาย อาชพ การศกษา สถานภาพสมรส รายได ความสมพนธทางเครอญาตกบผปวยเปนคำถามปลายปด

" เจตคตทมตอความรงเกยจกลวโรคเรอนเปนคำถามปลายเปดและปลายปด

" ปจจยทเกยวของกบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลว

ผ ว จ ยได สร างแบบส มภาษณ จากการศกษาเอกสาร และงานวจยทเกยวของ รวมถงสงทผวจยตองการทราบ และนำไปทดลองใชกบประชาชนในพนททไมใชกลมตวอยาง และนำมาปรบเพอนำไปใชในการเกบขอมลจรงในพนททตองการศกษา

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

¢éÍÁÙÅ»ÃЪҡÃ

1) ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ไดแก เพศอาย ระดบการศกษา อาชพ รายได สถานภาพสมรสความสมพนธกบผปวย ผลการวเคราะห พบวา

กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศชาย จำนวน 26

คน คดเปนรอยละ 74เ รองลงมาเปนพศหญง จำนวน13 คน คดเปนรอยละ 26 มอาย 20 - 40 ป มจำนวน38 คน คดเปนรอยละ 76 สวนกลมทมอายนอยกวา 20ป และกลมทมอายมากกวา 40 ป มจำนวนกลมละ 4 คนคดเปน รอยละ 8 โดยมคาเฉลยอายของกลมตวอยางเทากบ 31.74 ป และมคาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ9.69 สวนใหญมการศกษาระดบอนปรญญา จำนวน 18คน คดเปนรอยละ 36 กล มตวอยางท มระดบการศกษาอยในระดบประถมศกษา มจำนวน 16 คน คดเปนรอยละ 32 สวนกลมตวอยางทไมไดรบการศกษา และไดรบการศกษาระดบมธยมศกษา มจำนวนกลมละ 8 คนคดเปนรอยละ 16

กลมตวอยางสวนใหญมอาชพงานบาน จำนวน19 คน คดเปนรอยละ 38 รองลงมาคอกลมททำงานรบจางทวไป มจำนวน 13 คน คดเปนรอยละ 26 สวนกลมทไมไดทำงานมจำนวนนอยทสด คอ 4 คน คดเปนรอยละ 8 สวนใหญมรายไดอยระหวาง 3,000 - 6,000บาท มจำนวน 16 คน คดเปนรอยละ 32 รองลงมาไมมรายได จำนวน 14 คน คดเปนรอยละ 28 กลมตวอยางทมรายไดระหวาง 9,001 - 10,000 บาท มจำนวน 8คน คดเปนรอยละ 16 โดยกลมตวอยางทงหมดมรายไดเฉลยเทากบ 6,240 บาท และมสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 2085.52

กล มตวอยางสวนใหญมสถานภาพสมรสค จำนวน 30 คน คดเปนรอยละ 60 และมสถานภาพโสดจำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 40 สวนใหญเปนบตรของผปวยโรคเรอน จำนวน 27 คน คดเปนรอยละ 54รองลงมาเปนหลาน จำนวน 11 คน คดเปนรอยละ 22กล มตวอยางท เปนญาตของผ ปวยและบคคลอ นๆมจำนวน 8 คน คดเปนรอยละ 16

2) การวเคราะหเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอน โดยการหาจำนวนรอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของขมล ผลการวเคราะหพบวา

กล มตวอยางสวนใหญ มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนในการนงรวมรบประทาน

305

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¾ÃлÃÐá´§

อาหารดวย นอยทสด จำนวน 42 คน คดเปนรอยละ84 ทงหมดมเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสดใน การมารวมกจกรรมทางสงคม เชนทำบญ มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถามผปวยมาขายของใช จำนวน 42 คนคดเปน รอยละ 84 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมาก ถามผปวยมาขายของรบประทานจำนวน 26 คน คดเปน รอยละ 52 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมากและมากทสด ถามผปวยทำอาหารมาใหรบประทาน จำนวน 24 และ 4 คนคดเปนรอยละ 48 และ 8 ตามลำดบ มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถามผปวยนำอาหารทมเปลอก / หอหมมาให จำนวน 26 คน คดเปนรอยละ52 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมากถาผปวยเชญใหกนนำทบาน จำนวน 20 คน คดเปนรอยละ 40

กล มตวอยางสวนใหญ มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถาผปวยมความพการ จำนวน 38 คน คดเปนรอยละ 76 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมาก ถาผปวยมแผลจำนวน 30 คน คดเปนรอยละ 60 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมากทสด และมาก ถาผปวย

มแผลมนำเหลอง จำนวน 34 และ 6 คน คดเปนรอยละ68 และ 12 ตามลำดบ มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถา3ผปวยโรคหยบของ จำนวน26 คน คดเปนรอยละ 52 มเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถาผปวยมานงขางๆ จำนวน30 คน คดเปนรอยละ 60 และมเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนนอยทสด ถาผปวยหยบเงนใหจำนวน 42 คน คดเปนรอยละ 84 ทงหมดมเจตคตตอความรงเกยจ กลวผปวยโรคเรอนนอยทสดในเรองการ มารวมกจกรรมทางสงคม เชน ทำบญ รองลงมาคอ ผปวยโรคเรอนนงรวมรบประทานอาหารดวย ผปวยมาขายของใช และผปวยหยบเงนใหทาน และมเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนมากทสดถาผปวยมแผลมนำเหลอง รองลงมาคอ ทำอาหารมาใหรบประทาน

ในดานเกยวกบอาหาร พบวา เจตคตตอมเจตคตตอความรงเกยจมากในเร องของการทผ ปวยมาขายของรบประทาน ทำอาหารมาใหรบประทาน และนำอาหารทมเปลอก/หอหมมาให

ในดานการขายของ พบวา เจตคตตอสวนใหญม เจตคต ต อความร งเก ยจมากในการขายของท รบประทาน สวนของใชพบวาสวนใหญมความรงเกยจนอย

μÒÃÒ§·Õè 1 áÊ´§¤èÒà©ÅÕè áÅÐÊèǹàºÕè§ູÁÒμðҹ¢Í§à¨μ¤μÔμèͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ ¢éͤÇÒÁ à¨μ¤μÔμèͤÇÒÁ

Ãѧà¡Õ¨¡ÅÑǼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹

ขอความ

1. ถามผปวยโรคเรอนนงรวมรบประทานอาหารดวย2. ถามผปวยมารวมกจกรรมทางสงคม เชน ทำบญ3. ถามผปวยมาขายของใช4. ถามผปวยมาขายของรบประทาน5. ถามผปวยทำอาหารมาใหรบประทาน6. ถามผปวยนำอาหารทมเปลอก/หอหมมาให7. ถาผปวยเชญใหกนนำทบาน8. ผปวยมความพการ9. ผปวยมแผล10. ผปวยมแผลมนำเหลอง11. ถาผปวยหยบของใหทาน12. ถาผปวยมานงขางทาน13. ถาผปวยหยบเงนใหทาน

X1.281.001.162.402.281.642.161.242.483.281.641.561.32

S0.670.000.370.701.050.750.790.430.711.190.750.760.74

ระดบเจตคตนอยทสดนอยทสดนอยทสดนอยนอย

นอยทสดนอย

นอยทสดนอย

มากทสดนอยทสดนอยทสดนอยทสด

เจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนขอความ

306

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy in Phra Pradaeng

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางมระดบเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนอยในระดบนอยทสด ในเรองการรวมกจกรรมทางสงคม การนำของใชมาขาย ผปวยทมความพการ การนงรวมรบประทานอาหาร ผปวยหยบเงน ผปวยมานงขางๆ ผปวยหยบของให การนำอาหารทมเปลอกหรอมสงหอหมมาใหโดยเรยงลำดบคาเฉลยจากนอยไปมาก ดงน 1.001.16 1.24 1.28 1.32 1,56 1,64 และ 1.64ตามลำดบมระดบเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเร อนอย ในระดบนอย โดยเรยงลำดบคาเฉล ยจากนอยไปมาก ในเรองผปวยนำของรบประทานมาขาย

ผปวยมแผล และผปวยทำอาหารมาใหรบประทาน โดยเรยงลำดบคาเฉลยจากนอยไปมาก ดงน 0.70 0.71 และ1.05 และมระดบเจตคตตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนอยในระดบมากทสด คอ ผปวยมแผลมนำเหลองมคาเฉลยเทากบ 3.28

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนเฉลยเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน

1) เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนเฉลยเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนของตวแปรท ม 2 กล มท เปนอสระตอกน โดยการทดสอบคาท (t-test)

μÒÃÒ§·Õè 2 à»ÃÕºà·Õº¤ÇÒÁáμ¡μèÒ§ÃÐËÇèÒ§¤Ðá¹¹à©ÅÕèÂà¨μ¤μÔ·ÕèàºÕè§ູμèͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ μÒÁμÑÇá»Ãà¾È

áÅÐʶҹÀÒ¾ÊÁÃÊ ¢Í§¡ÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§¨Ó¹Ç¹ 50 ¤¹

ตวแปรเพศ ชาย หญงสถานภาพสมรส

โสดค

n

1337

2030

X

1.631.86

1.691.87

S

0.610.37

0.470.44

t

- 1.59

- 1.40

p

.58

.84

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางเพศหญงและเพศชาย มเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน ไมแตกตางกน และกลมตวอยางทมสถานภาพสมรส แตกตางกนมเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน ไมแตกตางกน

2) เปรยบเทยบความแตกตางระหวางคะแนนเฉลยเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวของตวแปรทมมากกวา 2 กลมทเปนอสระตอกน โดยการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (ANOVA)

μÒÃÒ§·Õè 3 à»ÃÕºà·Õº¤ÇÒÁáμ¡μèÒ§ÃÐËÇèÒ§¤Ðá¹¹à©ÅÕèÂà¨μ¤μÔ·ÕèàºÕè§ູμèͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¡ÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§ μÒÁμÑÇá»Ã

ÍÒÂØ ÃРѺ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ ÍÒªÕ¾ ÃÒÂä é ʶҹÀÒ¾ÊÁÃÊ ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸ì¡Ñº¼Ùé»èÇ ¢Í§¡ÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§¨Ó¹Ç¹ 50 ¤¹

* มนยสำคญทางสถตทระดบ .05

ตวแปรอายระดบการศกษาอาชพรายไดความสมพนธทางเครอญาตกบผปวย

n6060606060

F3.5410.045.840.885.74

p-value0.110.00*0.00*0.450.01*

307

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¾ÃлÃÐá´§

จากตารางท 3 พบวา กลมตวอยางทมอายตางกน มเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอนไมแตกตางกน กลมตวอยางทมระดบการศกษาตางกน มเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจ กลวโรคเรอน แตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05 กลมตวอยางทมอาชพตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอน แตกตางกนแตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05 กลมตวอยางทมรายไดตางกน

มเจตคตท เบ ยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเร อนไมแตกตางกน และกลมตวอยางทมความสมพนธกบผปวยตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอน แตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05

3) ความคดเหนทวไปทเกยวของกบเจตคตทมตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน โดยการแจกแจงความถและนำเสนอเชงบรรยาย

ตารางท 4 แสดงปจจยทเกยวของกบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอนของกลมตวอยาง จำนวน 60คน

หมายเหต หนงคนตอบไดมากกวา หนงคำตอบ

»Ñ Ñ·Õèà¡ÕèÂÇ¢éͧ¡Ñºà¨μ¤μÔ·ÕèàºÕè§ູ

μ èͤÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑÇâäàÃ×é͹

1. สาเหตททำใหรงเกยจผปวยโรคเรอน- มแผล- มแผลและมนำเหลอง

2. สาเหตททำใหไมรงเกยจโรคเรอน- นาสงสาร- เปนเวรกรรม- เปนเครอญาต (ลก,หลาน,พนอง,ภรรยา)- เคยชน

3. สทธประโยชนทผปวยไดรบ- เงนเบยเลยง- รกษาฟร- ไดรบของแจก- ไดบานพก,แฟลต

4. สาเหตทมาอาศยอยทน- อยฟร- มความปลอดภย- ไมมทอย- มงานทำ

5. อาชพทเหมาะสมกบผปวยโรคเรอน- คนงานในโรงพยาบาล- ขายลอตอตอร- รบจางทวไป- คาขาย (ถาไมพการ)

¨Ó¹Ç¹

(¤¹)

2237

723638

50391812

268183

2513218

จากตารางท 4 พบวา ปจจยททำใหกลมตวอยางมความรงเกยจผปวยโรคเรอน กลมตวอยาง กลาวถงปจจยท ทำใหมความรงเกยจผ ปวยโรคเร อน คอ

การมแผล โดยเฉพาะผปวยทมแผลและมนำเหลอง»Ñ Ñ·Õè·ÓãËé¡ÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§äÁèÃѧà¡Õ¨¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹

กลมตวอยางกลาวถงปจจยททำใหไมมความ

308

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy in Phra Pradaeng

รงเกยจผปวยโรคเรอน คอ มความรสกนาสงสารเปนเวรกรรม เปนเครอญาต และมความเคยชนÊÔ·¸Ô»ÃÐ⪹ì·Õè¼Ùé»èÇÂä´éÃѺ

กลมตวอยางรบร ถงสทธประโยชนท ผ ปวยไดรบ คอ เงนเบยเลยง การรกษาฟรไดรบของแจกและไดบานพก แฟลตÊÒàËμ Ø·ÕèÁÒÍÒÈÑÂÍÂÙè·Õè¹Õè

กลมตวอยางไดกลาวถง สาเหตทมาอาศยอยทสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง เพราะไดอยฟร มความปลอดภย ไมมทอย มงานทำÍÒªÕ¾·ÕèàËÁÒÐÊÁ¡Ñº¼Ùé»èÇÂâäàÃ×é͹

กลมตวอยางไดตอบถงอาชพทเหมาะสมกบผปวยโรคเรอน คอ เปนคนงานในโรงพยาบาล ขายลอตอตอร รบจางทวไป และคาขาย (ถาไมพการ)

ÇÔ Òóì

เจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนของผสมผสผปวยโรคเรอน พบวา ผสมผสผปวยโรคเรอนมความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนในระดบนอยทสดในเรองการรวมกจกรรมทางสงคม การนำของใชมาขายผปวยทมความพการ การนงรวมรบประทานอาหารผปวยหยบเงน ผปวยมานงขางๆ ผปวยหยบของใหการนำอาหารท ม เปล อกหร อม ส งห อห มมาให ผ ส มผสผ ปวยโรคเร อนมความรงเกยจกลวผ ปวยโรคเร อนอย ในระดบนอย ในเร องผ ปวยนำของรบประทานมาขาย ผปวยมแผล และผปวยทำอาหารมาใหรบประทาน ทงนเพราะกลมตวอยางมความคนเคยและคลกคลอยกบผปวยโรคเรอน สวนใหญมความสมพนธทางสายเลอด คอเปนบตรและหลานของผปวย การอยดวยกนจงทำใหเกดความเคยชน จงสรปไดวาการทเจตคตของผสมผสโรคเรอนเบยงเบนไปเกดขนไดจากประสบการณและความรสก ซงจากการศกษาน พบวาปจจยททำใหไมมความรงเกยจผปวยโรคเรอน คอมความร สกนาสงสาร เปนเวรกรรม เปนเครอญาตและมความเคยชน ในขณะทผสมผสผปวยโรคเรอนมความรงเกยจกลวผ ปวยโรคเร อนอย ในระดบมาก

คอผปวยมแผลมนำเหลอง อาจเนองมาจากการมแผลท พบเหนมกจะมกล น และอาจมแมลงวนมาตอมซงเปนภาพทไมนามอง และผปวยโรคเรอนประเภทนมกไมคอยใหความสนใจดแลตนเองทำใหมกลนตวรวมดวย

เมอเปรยบเทยบเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนของผสมผสผปวยโรคเรอนพบวา กลมตวอยางทมเพศแตกตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอน ไมแตกตางกนกลมตวอยางทมรายไดแตกตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนไมแตกตางกนเพราะมรายไดไมตางกนมากนกและการดำรงชวตอยในสถานสงเคราะหมคาใชจายคอนขางนอย ประกอบกบตองอยอาศยรวมกบคนในชมชนซงเปนผปวย จงทำใหความรงเกยจกลวไมแตกตางกน กลมตวอยางทมสถานภาพสมรสแตกตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวผปวยโรคเรอนไมแตกตางกน เนองจากสวนใหญเปนบตรหลานซงบางคนอาศยอยตงแตเกด บางคนมาอาศยในภายหลงโดยพาครอบครวมาอยดวย และดวยสภาพความจำเปนตองอาศยอยในชมชน และอยภายในสถานสงเคราะหเปนเวลานานอาจทำใหความรงเกยจกลวลดนอยลงจนถงไมมความรงเกยจกลวผปวย

กลมตวอยางทมระดบการศกษาแตกตางกนมเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอนแตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05 เชนเดยวกบอาชพและความสมพนธกบผปวยแตกตางกน มเจตคตทเบยงเบนตอความรงเกยจกลวโรคเรอนแตกตางกนอยางมนยสำคญทระดบ .05 เพราะผสมผสโรคเรอนบางคนไมใชญาตทางสายเลอด ทำงานขางนอกสถานสงเคราะหแตตองมาอาศยอยเนองจากคาครองชพตำ มความปลอดภย แตอยางไรกตามกยงมความรงเกยจอย

สวนปจจยทเกยวของกบเจตคตทเบยงเบน ตอความรงเกยจกลวผ ปวยโรคเร อนในผ สมผสผ ปวยโรคเรอน พบวาปจจยททำใหกลมตวอยางมความรงเกยจผปวยโรคเรอนคอ การมแผล โดยเฉพาะผปวยทมแผลและมนำเหลอง เพราะการมแผลเปนสงท ทำใหเกด

309

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¤ÇÒÁÃѧà¡Õ¨¡ÅÑǢͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑʼÙé»èÇÂâäàÃ×é͹ã¹Ê¶Ò¹Ê§à¤ÃÒÐËì¾ÃлÃÐá´§

ความแตกตางหรอไมปกตของรางกาย ซงเปนเหตผลหนงของการทำใหเกดความรงเกยจกลว นอกจากนแผลทมนำเหลองจะดวามความผดปกตหรอมความแตกตางมากกวาผทมแผลเพยงเลกนอย ทำใหเกดภาพลกษณท ไม ด จงทำใหเก ดความรงเก ยจแมในกลมคนประเภทเดยวกนหรอใกลชดกน

สวนปจจยท ทำใหไมมความรงเกยจผ ปวยโรคเรอน คอ มความรสกนาสงสาร เปนเวรกรรม เปนเครอญาต และมความเคยชน เปนเพราะสายสมพนธคานยมของคนไทยในการเปนคนเกรงใจ มจตใจกรณานบถอศาสนาพทธ ดงนนเมอพบผปวยโรคเรอน กจะคดวาเขามเวรกรรมแตอดตชาตตองยอมรบ และนาสงสารผทเปนญาตกจะคอยดแล จนเกดความเคยชนกลมกลนกนไปกอใหเกดเจตคตทด หรอมเจตคตทมความเบยงเบนตอความรงเกยจผปวยโรคเรอน

ผ ส มผสโรคเร อนทราบถงสทธประโยชนทผปวยไดรบ คอเงนเบยเลยง การรกษาฟร ไดรบของแจก และไดบานพก,แฟลต และพบวาสาเหตทมาอาศยอยทสถานสงเคราะหผปวยโรคเรอนพระประแดง เพราะไดอยฟร มความปลอดภย ไมมทอย และมงานทำซงอาจเปนความเขาใจทไมถกตองทงหมดถงสทธประโยชนทไดรบจากการทรฐบาลใหการสงเคราะหดานสวสดการเพราะผสมผสโรคเรอนในสถานสงเคราะหเปนลกหลานหรอเปนผ เขามาอาศย อาจจะไมเขาใจเจตนารมยทแทจรงของการใหการสงเคราะห ซงวตถประสงคทแทจรงของการจดตงสถานสงเคราะห เพอเปนการรองรบผปวยโรคเรอนทเปนปญหาทางสงคมใหไดรบการรกษาทถกตองอยในสถานทเดยวกน รวมทงเพอใหเปนสถานพกฟน สำหรบผทหายจากโรคแลวจะไดมทอยอาศยททำกนสามารถประกอบอาชพเลยงดตวเองไดตอไป

¢éÍàʹÍá¹Ð

1. ควรเรงหามาตรการในการจดหาหรอสงเสรมอาชพใหกบบตรหลานของผปวยเพอใหมรายไดและสามารถออกไปอยนอกสถานสงเคราะหได

2. การพจารณาใหการสงเคราะหไมควรนำ

เร องความพการเปนปจจยหลก ควรมการพจารณาเรองอนๆ ดวย เชน มพฤตกรรมการดแลตนเองทดหรอในการเพมเงนสวสดการไมควรเพมเทากน ควรมเกณฑของการเพมในแตละบคคล

3.ควรมการส อสารและทำความเขาใจกบผ ป วยโรคเร อนและบตรหลานท เข ามาพกอาศยเพ อใหเก ดการเตรยมพรอมสำหรบการยายออกเม อผ ป วยโรคเร อนท ได ร บส ทธ เส ยช ว ตไปดวยหลายกลยทธ ไดแก

1) การเพ มศ กยภาพและความสามารถใหแกผปวยและผพการจากโรคเรอน การผสมผสานงานรกษาและควบคมโรคเรอนและการปองกนความพการเชน การสอนแนะและดแลแผลทฝาเทาในสถานบรการสาธารณสขทองถนทกแหงทมผปวยมารบบรการ การพฒนาทรพยากรมนษยและวสดอ ปกรณแก ฝายศลยกรรม ฝายจกษกรรม และฝายเวชศาสตรฟนฟของโรงพยาบาลศนยทวไป และโรงพยาบาลชมชนใหสามารถใหการดแลรกษาอาการแทรกซอนทางตา และการประสานงานกบองคกรภาคเอกชนและรฐอนๆ ทเกยวของ

2) ควรพจารณาผสมผสานงานสวสดการสงคมในผปวยโรคเรอนเขาไวกบงานสวสดการสงคมสำหรบผดอยโอกาส หรอผพการประเภทอน ๆ เพอพฒนาความสามารถของผปวยใหสามารถพงตนเองได

3) สนบสนนเสรมสรางแนวความคดในการพงตนเองของผปวยโรคเรอนใหมากขน โดยใหผปวยครอบครว และชมชน ไดมสวนรวมในการกำหนดปญหาตดสนใจในการแกไขปญหา และรวมวางแผน รวมบรจาคแรงงานและทรพย และดำเนนงาน รวมทงการตดตามประเมนผล โดยเจาหนาทเปนผสนบสนนอำนวยความสะดวก ประสานงานในการจดหาทรพยากรตามแนวทางการสาธารณสขมลฐานและการพฒนาคณภาพชวตและการพฒนาทางสงคม ฯลฯ

4) มการพฒนาเครอขาย และระบบการประสานงานสวสดการสงคม เพอระดมทรพยากรแลกเปลยนขอมลขาวสาร ประสานงานในการสงผปวยไปรบบรการตอและพฒนาประสทธภาพในการทำงาน

310

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Attitude of Contracts towards Fear of Leprosy in Phra Pradaeng

5) ควรพจารณาใหความชวเหลอทางดานสงคม เศาษฐกจ และจตใจไปพรอม ๆ กบการรกษาทางการแพทย การพฒนาคณภาพชวต การพฒนาชมชนการแกไขปญหาความยากจน ผสมผสานเขาไปดวยกนภายใตบรบทของการพฒนาในองคกรรวมของชมชน

6) ควรขยายกลมเปาหมายของงานสวสดการสงคมไปสผ ปวยทอย ในชมชน โดยมงใหชมชนและองคกรภาครฐและเอกชนตลอดจนองคกรชมชนทกฝายผนกกำลง (Solidarity) ในรปแกนนำและเครอขายประชาสงคมเขามามสวนรวมตามแนวทางประชาสงคมการสาธารณสขมลฐานในการชวยเหลอดแลผปวย ทงทางดานสงคมเศาษฐกจ รวมทงการสวสดการสงคม โดยชมชน และการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเพอชวยใหผปวยสามารถอยกบครอบครวและชมชนตามปกตสข

7) เจ าหนาท สาธารณสข และนกสงคมสงเคราะห ควรรวมมอกนสรางความเขาใจและจดอาชพทเหมาะสมกบผปวยและบตรหลาน โดยใชกระบวนการมสวนรวม

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณศาสตราจารย นายแพทยธ ระรามสตร และคณศลธรรม เสรมฤทธรงค ทใหคำปรกษาแนะนำตลอดการดำเนนการวจย ขอบคณคณจรรยาภกลนทอำนวยความสะดวกในขนตอนการเกบขอมลในสถานสงเคราะหผปาวยโรคเรอนพระประแดง

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. กฤษฎา มโหทาน. 2539. แนวทางการดำเนนงานโครงการปรณรงคประชารวมใจเรงรดกำจดโรคเรอนถวายเปนพระราชกศล ทรงครองราชยครบ 50ป. นนทบร : สถาบนราชประชาสมาสย กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

2. ธระ รามสต. 2535. ตำราโรคเรอน. กรงเทพฯ :นวธรรมดาการพมพ.

3. ธระ รามสต. 2541. "ววฒนาการงานสวสดการสงคม และการฟนฟสมรรถภาพสงคมในงานโรคเรอน". 40 ปของการบกเบกและพฒนาผความสำเรจของการกำจดโรคเร อนในประเทศไทย.กรงเทพฯ : ศรเมองการพมพ.

4. สถาบนราชประชาสมาสย. 2546. รายงานปฏบตงานตดตามผลดานสวสดการและฟ นฟสภาพผปวยโรคเรอนในนคม. นนทบร : เอกสารเยบเลม.

5. กฤษฎา มโหทาน และคณะ. 2548. ความคดเหนตอการใหยาเคมเพอปองกนโรคเรอนในผสมผสโรคทมความเสยงสงตอการเกดโรคเรอน. นนทบร :สถาบนราชประชาสมาสย กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข.

6. อรวรรณ ปลนธนโอวาท. 2546. การสอสารเพอโนมนาวใจ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

311

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢¢Í§ÃÑ°

Wastage of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Public Health Facilities

ศรรตน เตชะธวช ภบ.,พบ.ม. Sirirat Techathawat B.Sc. in Pharm., M.P.A.พรศกด อยเจรญ พ.บ.,MPH.(Epidemiology) Pornsak yoochareon MD., MPH.(Epidemiology)พอพศ วรนทรเสถยร วทม.(วทยาการระบาด) Porpit Varinsathien M.Sc. (Epidemiology)เอมอร ราษฎรจำเรญสข วทม.(วทยาการระบาด) Aimorn Rasdjarmrearnsook M.Sc. (Epidemiology)Êӹѡâäμ Ô´μ èÍ·ÑèÇä» Bureau of General Communicable Diseases

¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä Department of Disease Control

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษานมวตถประสงคเพอศกษาอตราสญเสยของวคซนหดชนด multiple dose และวคซนชนดตางๆทใชในสถานบรการสาธารณสขของรฐแตละระดบ และเปรยบเทยบตนทนตอโดสของวคซนหดชนด single doseและวคซนรวมดทพ-ตบอกเสบบ(DTP-HB) ชนด 2 dose-vial กบวคซนชนด 10 dose-vial ทอตราสญเสยขนาดตางๆ โดยการเกบขอมลจำนวนวคซนทใช และจำนวนกลมเปาหมายทไดรบวคซน จากแบบฟอรม ว.3/1 ทใชในการขอเบกวคซนและรายงานผลการใหบรการวคซนทกชนดในแผนงานสรางเสรมคมกนโรค(EPI) รายเดอนของสถานบรการสาธารณสขของรฐทกระดบใน 12 จงหวดทอยในโครงการขยายพนทวคซนรวม DTP-HBในปงบประมาณ 2548 ผลการศกษา พบวา สถานบรการทง 3 ระดบ ใน 7 จงหวด รวม 850 แหง มอตราสญเสยของวคซนหดชนด 10 dose-vial เฉลยรวมรอยละ 57.1 ซงสงกวาทองคการอนามยโลก(WHO) กำหนดไวประมาณ2 เทา โดยมการสญเสยมากทสดในสถานอนามย/ศนยบรการสาธารณสขชมชน รอยละ 57.7 รองลงมาคอรพช. 30เตยง และรพศ. รพท. รพช. 60 เตยง รอยละ 54.5 และ 42.1 ตามลำดบ วคซนอนทใชใน EPI ชนด 10-20dose-vial ไดแก วคซนดทพ โปลโอ ดท และดทพ-ตบอกเสบบ มอตราสญเสยเฉลยรวมรอยละ 34.1 45.047.7 และ 38.7 ตามลำดบ และวคซนชนด 2 dose-vial ไดแก วคซนตบอกเสบบ และไขสมองอกเสบเจอมอตราสญเสยเฉลยรวมรอยละ 15.6 และ 17.3 ตามลำดบ จากการเปรยบเทยบตนทนตอโดสของวคซนหดชนดsingle dose กบชนด 10 dose-vial พบวาวคซนหดชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 57.1%มราคาตอการให 1 โดสเทากบ 37.30 บาท ซงเทากบ 0.4- 0.6 เทาของราคาวคซนชนด single dose ทมจำหนายในประเทศ จงไมควรเปลยนไปใชวคซนหดชนด single dose แตถา EPI ใชวคซน MMR แทนวคซนหดในเดกอาย9-12 เดอน การจดหาวคซน MMR ชนด single dose ทมอตราสญเสย 5% แทนชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสย57% จะสามารถประหยดเงนงบประมาณไดประมาณ 52 ลานบาทตอป และถา EPI ขยายการใชวคซนรวม DTP-HBไปทวประเทศ การจดหาชนด 2 dose-vial ทมอตราสญเสย 15 % แทนชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ38.7 จะสามารถประหยดเงนงบประมาณไดประมาณ 15 ลานบาทตอป

สรปและเสนอแนะ อตราการสญเสยของวคซนชนด multiple dose ในประเทศไทยสงกวาท WHOกำหนดไวมาก ดงนนวคซนทมราคาแพง ควรจดหาชนดทมขนาดบรรจ 1-2 โดส และควรมการตดตามกำกบ และตรวจสอบสาเหตของการสญเสยวคซนทเกดขนในสถานบรการแตละระดบ เพอพจารณาแกไขเพอลดการสญเสยวคซนอตราการสญเสย ในการศกษาครงนเปนการสญเสยของวคซนทเปดใชแลวเทานน จงควรทำการสำรวจการสญเสย

312

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

ของวคซนทยงไมเปดใชดวย เพอทราบถงอตราการสญเสยของวคซนทงหมดและใชเปนขอมลในการประมาณการการจดหาวคซนไดอยางเพยงพอและไมมากจนเกนไปทอาจทำใหเกดการสญเสยเนองจากวคซนหมดอายไดAbstract

The objective of this study was to estimate the wastage rate of measles and other vaccines inmultiple dose vials and compared cost per dose of measles vaccine in single dose - vial and DTP-HBvaccines in 2 dose-vials with those in 10 dose-vials. The data collected were doses of vaccine used andnumber of vaccinees of all facilities under the 2005 DTP-HB expansion project, as reported monthly in thevaccine requisition form.

Data were available from 850 facilities in 7 out of 12 provinces under the 2005 DTP-HB project.Measles vaccine in 10 dose-vial had average wastage of 57.1% (57.7% in health centre, 54.5% in < 30-bed hospital, 42.1% in > 60-bed hospital), more than 2 times over the WHO recommended wastage rate.Other vaccines in 10 or 20 dose- vial e.g. DTP, OPV, dT and DTP-HB had average wastage of 34.1,45.0, 47.7, and 38.7% respectively. Vaccines in 2 dose-vial e.g. HB and JE had wastage of 15.6 and17.3%. The cost per dose of measles vaccine in 10 dose-vial with 57.1 % wastage was 37.30 bahts, thatwas 0.4-0.6 time of cost of single dose vial measles vaccine in the market. If the EPI decides to replacemeasles in children age 9-12 month with MMR vaccine, use of single dose vial MMR vaccine with 5 %wastage instead of 10 dose-vial with 57% wastage would be a cost saving (around 52 million bahts peryear). Also, for the nationwide expansion of DTP-HB vaccine, the procurement of DTP-HB vaccine in 2dose-vial with 15 % wastage instead of 10 dose-vial with 38.7 % wastage would save 15 million bahts ayear.

This study suggested that vaccine wastage rate in Thailand was much higher than those recom-mended by WHO. Expensive vaccines should be procured in 1 or 2 dose-vial. Vaccine wastage should bemonitored and if possible, be minimized. This survey covered only opened vial wastage that is only one partof the total wastage. For efficient procurement, in order to prevent over stock or out of stock, a study toestimate unopened vial wastage is needed.

º·¹Ó

องคการอนามยโลกรายงานอตราการสญเสยของวคซนทวโลกวามมากกวารอยละ 50 (1) และทงทมกลวธหลายอยางทจะชวยลดการสญเสยของวคซน กยงพบการสญเสยของวคซนเปนจำนวนมากในหลายประเทศการสญเสยของวคซนเกดขนไดจากหลายปจจย เชนการสญเสยของวคซนทไมเปดใช (wastage in unopenedvials) เก ดจากปญหาในระบบลกโซ ความเย น

การบรหารจดการคลงว คซนท ไม ม ประสทธ ภาพหรอการประมาณการจดหาวคซนไมถกตอง ทำใหมวคซนมากเกนความตองการใชจรงและหมดอายกอนทจะนำไปใช และการสญเสยของวคซนทเปดใชแลว(wastage in opened vials) เกดจากจำนวนเดกทมารบบรการในแตละครงมนอย ใหบรการวคซนเดอนละหลายครง หรอเกดจากการจดหา วคซนทมขนาดบรรจสง

อตราการสญเสยของวคซนเปนปจจยสำคญ

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ Wastage rate of multidose vaccine

ʶҹºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢¢Í§ÃÑ° Public health facilities

313

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

ทใชในการคาดประมาณ หรอคำนวณปรมาณวคซนทตองการใชไดอยางเพยงพอ(2) แตจากราคาของวคซนทสงขน รวมทงความไมมนคงในการจดหาวคซน หรอการนำวคซนชนดใหมเข ามาใชในแผนงานสรางเสรมภมคมกนโรค(EPI) มากขน GAVI (Global Alliancefor Vaccines and Immunizations) ไดกำหนดเปาหมายอตราการสญเสยของวคซนทมขนาดบรรจ 10-20 โดสไมเกนรอยละ 25 ในปแรก และลดลงเหลอรอยละ 15ในปท 3 และวคซนทมขนาดบรรจ 1-2 โดส ใหมอตราสญเสยไมเกนรอยละ 5(3)

สำนกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค ซงเปนผจดหาและสนบสนนวคซนใหหนวยงานสาธารณสขทวประเทศ ไดกำหนดอตราการสญเสยของวคซนเพอใชในการคาดประมาณการจดหาวคซน ดงน วคซน DTP,OPV, M และ dT ทมขนาดบรรจ 10-20 โดส ใหมอตราสญเสยรอยละ 25 วคซน HB และ JE ทมขนาดบรรจ 2 โดส ใหมอตราสญเสยรอยละ 10 และวคซนMMR ขนาดบรรจ 10 โดสทใชในเดกนกเรยนใหมอตราสญเสยรอยละ 10 เชนกน(4) จากการนเทศตดตามในบางพนทพบวา สถานบรการบางระดบมอตราการสญเสยของวคซน หลายชนดมากกวาทกำหนดให เชนวคซน dT และ OPV พบอตราสญเสยจรงมากกวารอยละ50 (เอมอร ราษฎรจำเรญสข นกวชาการสาธารณสขกลมโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน สำนกโรคตดตอทวไป ตดตอสวนบคคล) และในการจดหาวคซนบางชนดพบวามราคาสงขน เชน ป 2548 วคซนรวม MMR ราคา503 บาท/10โดส และวคซน รวม DTP-HBราคา 567บาท/10 โดส แตในป 2550 วคซนรวม MMR และDTP-HB ปรบราคาเปน 542 บาท/10 โดส และ 584บาท/10 โด ส ตามลำดบ(5) นอกจากน กรมฯไดมนโยบายทจะเปลยนไปใชวคซนทมประสทธภาพสงขน เชน การใชวคซน MMR แทนวคซนหดในเดกอาย9-12 เดอน(6) และมการขยายพนท การใชวคซนDTP-HB แทน วคซน DTP และวคซน HB ในเดกอายตำกวา1 ป ไปทวประเทศอกดวย (7)

คณะผวจย จงไดดำเนนการศกษาอตราการสญเสยของวคซนหดชนด multiple dose และวคซนชนดตางๆทใชในแผนงานสรางเสรมภมค มกนโรค(EPI)ในสถานบรการของรฐแตละระดบใน 12 จงหวด ในเขตพนทสาธารณสข 12 เขตโดยมวตถประสงคเพอ

1.ศกษาอตราการสญเสยของวคซนหดชนดmultiple dose และวคซนชนดตางๆ ทใชในสถานบรการสาธารณสขของรฐแตละระดบ

2. เปรยบเทยบตนทนตอโดสของวคซนหดชนดsingle dose กบวคซนหดชนด multiple dose ทอตราสญเสยขนาดตางๆ

3.เปรยบเทยบตนทนตอโดส ของวคซนรวมDTP-HB ทมขนาดบรรจตางๆ

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. รปแบบการศกษา เปนการศกษาขอมลยอนหลง 1 ป (Retrospective study)

2. ประชากรศกษา คอสถานบรการสาธารณสขของรฐในสงกดกระทรวงสาธารณสขทกระดบ ไดแกโรงพยาบาลศนย(รพศ.) โรงพยาบาลทวไป(รพท.)โรงพยาบาลชมชน(รพช.) และสถานอนามย/ศนยบรการสาธารณสขชมชน(สอ./ศสช.) ใน 12 จงหวดในเขตพนทสาธารณสข 12 เขต ทมการเรงรดตดตามการเบก-จายวคซนเนองจากเปนจงหวดทเขารวมในโครงการขยายพนทวคซนรวม DTP-HB ในปงบประมาณ 2548 ไดแกจงหวดอางทอง ชยนาท ตราด สมทรสงคราม บรรมยอดรธาน อบลราชธาน อทยธาน พษณโลก ลำพน พงงาและตรง ซงจงหวดดงกลาวจะมการใหวคซน แกกลมเปาหมาย ตางๆ กอนป 2548 และในป 2548 รายละเอยดดงตาราง กลมเปาหมายของการใหวคซนในแผนการสรางเสรมภมคมกนโรคของกระทรวงสาธารณสขตารางกลมเปาหมายของการใหวคซนในแผนการสรางเสรมภมคมกนโรคของกระทรวงสาธารณสขในจงหวดทเขารวมในโครงการขยายพนทวคซนรวม DTP-HB ในปงบประมาณ 2548-49

314

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

ÇѤ«Õ¹

BCGHBDTPDTP-HBOPVdT

MMR

JE

¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡è͹»Õ 2548

แรกเกดแรกเกด 2 เดอน* 6 เดอน2 เดอน 4 เดอน 6 เดอน 18 เดอน 4-6 ป

2 เดอน 4 เดอน 6 เดอน 18 เดอน 4-6 ป- 12-16 ป (ป.6) หลงจากนนกระตนทก 10 ป- หญงมครรภ ถายงไมเคยฉดในวยเดก ใหฉดตามกำหนด 0 1 6 เดอนและกระตนทก 10 ป9-12 เดอน (ในกรณทไมมวคซน MMRใหวคซนหดแทน) 6-7 ป (ป.1)18 เดอน (2 เขมหางกน 4 สปดาห) และ 2 ½ ป(1 ปหลงเขมทสอง)

¡ÅØèÁà»éÒËÁÒÂ»Õ 2548

แรกเกดแรกเกด18 เดอน 4-6 ป2 เดอน** 4 เดอน 6 เดอน2 เดอน 4 เดอน 6 เดอน 18 เดอน 4-6 ป- 12-16 ป (ป.6) หลงจากนนกระตนทก 10 ป- หญงมครรภ ถายงไมเคยฉดในวยเดก ใหฉดตามกำหนด 0 1 6 เดอนและกระตนทก 10 ป9-12 เดอน (ในกรณทไมมวคซน MMRใหวคซนหดแทน) 6-7 ป (ป.1)18 เดอน (2 เขมหางกน 4 สปดาห) และ 2 ½ ป( 1 ปหลงเขมทสอง)

3. การเกบรวบรวมขอมลดำเนนการเกบรวบรวมแบบฟอรม ว.3/1

(รายละเอยดในภาคผนวก) ซงเปนแบบฟอรมทใชในการขอเบกวคซนและรายงานผลการใหบรการวคซนทกชนดในแผนงานสรางเสร มค มก นโรค(EPI)รายเดอนในชวงเดอนมกราคม-ธนวาคม 2548 โดยผรบผดชอบคลงวคซนระดบอำเภอ(รพช.หรอ สสอ.) สำเนาแบบฟอรม ว.3/1ของสถานบรการสาธารณสข สงใหผรบผดชอบคลงวคซนระดบจงหวด และผรบผดชอบคลงวคซนระดบจงหวดสงตอใหผ รบผดชอบคลงวคซนระดบเขต เพ อรวบรวมและสงใหกล มโรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน สำนกโรคตดตอทวไป

4. การจดการและการวเคราะหขอมล 4.1 บนทกขอมลจำนวนวคซนทเปดใชและจำนวนเดกทมารบบรการ ทรายงานในแบบฟอรมว.3/1 ของสอ./ศสช. รพช. รพท. หรอรพศ. ทงนยกเวน จำนวนวคซนททงโดยไมเปดใช ซงมสถานบรการรายงานมานอยมาก โดยใชโปรแกรม Excel และวเคราะหอตราสญเสยของวคซนทเปดใชเปนรอยละ ตามสตรดงนอตราสญเสยของวคซนทเปดใช = จำนวนวคซนทเปดใช (โดส) - จำนวนผมารบบรการ x 100 จำนวนวคซนทเปดใช (โดส)

และวเคราะหอตราสญเสยของสถานบรการแตละระดบในแตละจงหวดดงน ระดบท 1 ไดแก สอ./ศสช. ระดบ ท 2 ไดแก รพช.≤≤≤≤≤30 เตยง และ ระดบท 3 ไดแก รพศ.รพท. รพช.≥≥≥≥≥60 เต ยง รวมท งอ ตราส ญเส ยรวมของแตละจงหวด อตราสญเสยเฉลยของสถานบรการแตละระดบ และอตราสญเสยเฉลยรวมของวคซนแตละชนด โดยใชวธถวงนำหนก (ยกเวนวคซนบซจเพราะสถานอนามยใหบรการนอยมาก) ดงน

4.2 คำนวณหาราคาตอการใหวคซน 1 โดสของวคซนหดชนด multiple dose ทมอตราการสญเสยขนาดตางๆ จากสตรราคาตอการใหวคซน 1 โดส = ราคาตอโดสของชนด multiple

dose x 100 (100 - อตราสญเสย)

หมายเหต * อาจใหไดในชวงอายระหวาง 1-2 เดอน** ใหในเดกทเกดตงแต 1 ม.ค. 2548 เปนตนไป

(อตราสญเสยเฉลยของสอ./ศสช.)(จำนวน สอ./ศสช.ทงประเทศ)

+(อตราสญเสยเฉลยของรพช.≤≤≤≤≤ 30 เตยง)

(จำนวนรพช.≤≤≤≤≤ 30 เตยงทงประเทศ) +(อตราสญเสยเฉลยของรพศ.,รพท.,รพช. ≥≥≥≥≥60 เตยง )

(จำนวนรพศ.,รพท.,รพช. ≥≥≥≥≥60 เตยงทงประเทศ)(จำนวน สอ./ศสช.ทงประเทศ)

+ (จำนวนรพช. ≤≤≤≤≤30 เตยงทงประเทศ)+ (จำนวนรพศ.,รพท.,รพช. ≥≥≥≥≥60 เตยงทงประเทศ)

อตราสญเสยเฉลยรวมทงหมด =

315

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

แลวนำมาเปรยบเทยบกบราคาตอการใหวคซน 1 โดสของการใชวคซนชนด single dose ในกรณทไมมการสญเสยเกดขน 4.3 คำนวณหาราคาตอการใหวคซน 1 โดสของวคซนรวม DTP-HB ชนด multiple dose ทมขนาดบรรจและอตราการสญเสยขนาดตางๆ ตามสตรในขอ4.2 เพอเปรยบเทยบราคาตอการใหวคซน 1 โดส

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨Ó¹Ç¹à´×͹ ¨Ó¹Ç¹áºº¿ÍÃìÁ Ç.3/1 ¨Ó¹Ç¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡Òà áÅФÇÒÁ¤Ãͺ¤ÅØÁÃÒ§ҹÃÒÂà ×͹

ã¹áμèÅШѧËÇÑ´

ѧËÇÑ

ชยนาท

สมทรสงคราม

บรรมย

อบลราชธาน

อทยธาน

พษณโลก

ตรง

รวม

¨Ó¹Ç¹à ×͹·Õè

ÃǺÃÇÁÃÒ§ҹ

(à´×͹)

12

11

10

12

10

7

9

7-12 เดอน

¨Ó¹Ç¹áºº¿ÍÃìÁ

·ÕèÃǺÃÇÁä´é (ãº)

721

450

2,398

429

937

1,095

702

6,732 ใบ

¨Ó¹Ç¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃ

·Ñé§ËÁ´·ÕèÊè§ÃÒ§ҹãËé ѧËÇÑ (áËè§)

สอ./ศสช. 72 แหง

สอ./ศสช. 49 แหง

สถานบรการทกระดบรวม 248 แหง

สอ./ศสช. 111 แหง

สถานบรการทกระดบรวม 101 แหง

สถานบรการทกระดบรวม 163 แหง

สอ./ศสช. 106 แหง

สถานบรการทกระดบรวม 850 แหง

ÃéÍÂÅФÇÒÁ¤Ãͺ¤ÅØÁ

ÃÒ§ҹÃÒÂà ×͹*

43-100

37 - 100

75 - 100

5 - 57

33 - 100

93 - 100

22 - 96

5 - 100

* คำนวณเฉพาะเดอนทสงรายงาน โดยรอยละความครอบคลมรายงานรายเดอน = จำนวนสถานบรการทสงรายงานในเดอนนนx100จำนวนสถานบรการทงหมดทสงรายงานใหจงหวด

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

การเกบรวบรวมแบบฟอรม ว.3/1 จากสถานบรการสาธารณสขแตละระดบใน 12 จงหวดทอยในโครงการขยายพ นท ว คซนรวม DTP-HB ในปงบประมาณ 2548 สามารถเกบรวบรวมแบบฟอรม ว.3/1ได 7 จงหวด และมบางจงหวดทเกบรวบรวมไดไมครบทกระดบ รายละเอยดดงตารางท 1

¡.ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹áμ èÅЪ¹Ô´

1. วคซนหด ชนด 10 โดส พบวา สอ./ศสช. มอตราสญเสยของวคซนหดมากทสด เฉลยรอยละ 57.7 รองลงมาคอรพช. 30 เตยง และ รพศ. รพท. รพช. 60 เตยง

มอตราสญเสยเฉลยรอยละ 54.5 และ 42.1 ตามลำดบและเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ57.1 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 25ประมาณ 2 เทา รายละเอยดดงตารางท 2

316

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

μÒÃÒ§·Õè 2 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ËÑ´ ª¹Ô´ 10 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

39.5-

46.954.5

-42.1

þª. ≤≤≤≤≤30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

55.2-

55.151.2

-54.5

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

66.472.647.451.174

61.455.157.7

à©ÅÕèÂ

66.472.647.251.170.960.055.157.1

2. วคซนบซจ ชนด 10 โดส พบวา สอ./ศสช.มอตราสญเสยของวคซนบซจมากทสด เฉลยรอยละ 80.1รองลงมาคอรพช. 30 เตยง มอตราสญเสยเฉลยรอยละ

73.2 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 50แต รพศ. รพท. รพช. 60 เตยง มอตราสญเสยตำกวาทกำหนด รายละเอยดดงตารางท 3

μÒÃÒ§·Õè 3 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ ºÕ«Õ¨Õ ª¹Ô´ 10 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

43.8-

65.450.3

-48.4

þª. ≤≤≤≤≤30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

73.6-

84.168.1

-73.2

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

88.790.081.378.278.987.187.580.1

à©ÅÕèÂ

NA*NANANANANANANA

* Not available 3. วคซนตบอกเสบบ ชนด 2 โดส พบวา รพช.30 เตยง มอตราสญเสยของวคซนตบอกเสบบมากทสดเฉลยรอยละ 22.4 รองลงมาคอรพศ.,รพท.,รพช. 60เตยง และ สอ./ศสช. มอตราสญเสยเฉลยรอยละ 15.6

และ15.3 ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 15.6 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 10 รายละเอยดดงตารางท 4

317

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

ตารางท 4 อตราสญเสยวคซนตบอกเสบบ ชนด 2 โดส ในสถานบรการสาธารณสขแตละระดบ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

11.1-

16.434.7

-15.6

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

22.5-

30.420.4

-22.4

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

16.3

24.3

14.8

15.1

26.7

11.3

14.2

15.3

à©ÅÕèÂ

16.3

24.3

14.2

15.1

21

23.5

14.2

15.6

4. วคซนไขสมองอกเสบเจอ ชนด 2 โดส พบวารพช. 30 เตยง มอตราสญเสยของวคซนไขสมองอกเสบเจอมากทสด เฉลยรอยละ 21.0 รองลงมาคอ รพศ.รพท. รพช. 60 เตยง และ สอ./ศสช. มอตราสญเสย

เฉลยรอยละ 19.2 และ 17.0 ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 17.3 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 10 เกอบ 2 เทารายละเอยดดงตารางท 5

μÒÃÒ§·Õè 5 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ä¢éÊÁͧÍÑ¡àʺà¨ÍÕ ª¹Ô´ 2 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

18.3-

19.126.0

-19.2

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

19.7-

12.427.3

-21.0

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

15.2

15.6

15.9

15.3

29.6

13.8

18.0

17.0

à©ÅÕèÂ

15.2

15.6

16.7

15.3

27.4

16.4

18.0

17.3

5.วคซน ดทพ ชนด 10 โดส พบวา รพช. 30เตยง มอตราสญเสยของวคซนดทพมากทสด เฉลยรอยละ37.6 รองลงมาคอ สอ./ศสช. และ รพศ.รพท. รพช.60 เตยง มอตราสญเสยเฉลยรอยละ 34.1 และ 28.2

ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 34.1 ซงมากกวาอตราสญเสย ทกำหนดไวรอยละ 25 รายละเอยดดงตารางท 6

318

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

μÒÃÒ§·Õè 6 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ ´Õ·Õ¾Õ ª¹Ô´ 10 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

23.4-

38.852.7

-28.2

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

35.3-

48.043.4

-37.6

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

45.7

50.7

25.2

31.7

59.3

33.8

30.5

34.1

à©ÅÕèÂ

45.7

50.7

26.2

31.7

56.8

36.4

30.5

34.1

6. วคซน โอพว ชนด 20 โดส พบวา รพช.30 เตยง มอตราสญเสยของวคซนโอพวมากทสดเฉลยรอยละ 46.8 รองลงมาคอ สอ./ศสช. และ รพศ. รพท.รพช. 60 เตยงมอตราสญเสยเฉลยรอยละ 44.9 และ

44.4 ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 45 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 25 เกอบ 2 เทา รายละเอยดดงตารางท 7

μÒÃÒ§·Õè 7 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ â;ÕÇÕ ª¹Ô´ 20 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

40.2-

62.548.8

-44.4

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

44.8-

53.351.6

-46.8

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

50.2

55.2

37.5

37.0

67.9

40.6

44.8

44.9

à©ÅÕèÂ

50.2

55.2

38.9

37.0

66.5

42.7

44.8

45

7. วคซน ดท(dT) ชนด 10 โดส พบวา สอ./ศสช. มอตราสญเสยของวคซนดท(dT) มากท สดเฉลยรอยละ 48.5 รองลงมาคอ รพช. 30 เตยง และรพศ. รพท. รพช. 60 เตยง มอตราสญเสยเฉลยรอยละ

43.3 และ 30.4 ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 47.7 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 25 เกอบ 2 เทา รายละเอยดดงตารางท 8

319

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

μÒÃÒ§·Õè 8 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ ´Õ·Õ(dT) ª¹Ô´ 10 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

23.7-

66.541.1

-30.4

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

39.0-

61.751.9

-43.3

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

51.4

73.6

35.2

43.7

70.8

59

42.1

48.5

à©ÅÕèÂ

51.4

73.6

32.9

43.7

69.8

54.3

42.1

47.7

8. วคซนรวม ดทพ-ตบอกเสบบ (DTP-HB)ชนด 10 โดส พบวา รพช. 30 เตยง มอตราสญเสยของวคซนรวม DTP-HB มากทสด เฉลยรอยละ 41.3รองลงมาคอ สอ./ศสช. และ รพศ. รพท. รพช. 60

เตยง มอตราสญเสยเฉลยรอยละ 38.9 และ 28.2ตามลำดบ และเฉลยรวมทกระดบ/ทกจงหวดมอตราสญเสยรอยละ 38.7 ซงมากกวาอตราสญเสยทกำหนดไวรอยละ 25 รายละเอยดดงตารางท 9

μÒÃÒ§·Õè 9 ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ÃÇÁ´Õ·Õ¾Õ-μ ѺÍÑ¡àʺºÕª¹Ô´ 10 â´êÊ ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊÒ¸ÒóÊØ¢áμ èÅÐÃдѺ

ѧËÇÑ

ชยนาทสมทรสงครามบรรมยอบลราชธานอทยธานพษณโลกตรงรวม

þÈ.,þ·.,þª.

≥≥≥≥≥60 àμ Õ§

(15áËè§)

--

24.7-33

40.0-

28.2

þª. ≤≤≤≤≤ 30 àμÕ§

(23 áËè§)

--

40.0-

48.042.7

-41.3

ÊÍ./Èʪ.

(812 áËè§)

40.7

53.8

32.9

29.3

49.8

38.9

47.0

38.9

à©ÅÕèÂ

40.7

53.8

32.4

29.3

47.6

39.5

47.0

38.7

¢.¡ÒÃà»ÃÕºà·Õºμ 鹷عμ èÍâ´êʢͧÇѤ«Õ¹

ËÑ ª¹Ô single dose ¡Ñºª¹Ô multiple dose

เมอนำราคาของวคซนหดชนด multiple doseทกรมควบคมโรคจดซอไดในราคา 160 บาท/10โดสมาคำนวณหาราคาวคซนตอการให 1 โดส ทอตราสญเสยตางๆ ดงตารางท10 แลวนำมาเปรยบเทยบกบราคาวคซนตอการให 1 โดส (ในกรณทไมมการสญเสย)ของวคซนหดชนด single dose ทมจำหนายในประเทศ

2 บรษท ซงมราคาตอขวดเทากบ 60 บาท และ 88 บาทพบวา ถาวคซนหดชนด multiple dose มอตราสญเสยเทากบ รอยละ 73.5 จะมราคาวคซนตอการให 1 โดสเทากบ 60.38 บาท และทอตราสญเสยเทากบรอยละ 82จะมราคาวคซนตอการให 1 โดส เทากบ 88.89 บาทซงใกลเคยง กบราคาของวคซนหดชนด single dose ทมจำหนายในประเทศทง 2 บรษท และถาราคาของวคซนหดชนด 10 dose-vial เพมขนอกรอยละ 5 หรอรอยละ

320

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

10 จะทำใหมราคาตอการให 1โดส สงกวาชนด singledose มากขน ดงตารางท 10 แตจากการศกษาในครงนอตราสญเสยของวคซนหดชนด 10 dose-vial เทากบ

รอยละ 57.1 จะมราคาวคซนตอการให 1 โดส เทากบ37.30 บาท ซงเทากบ 0.4-0.6 เทาของราคาวคซนหดชนด single dose ดงแสดงในกราฟท 1

μÒÃÒ§·Õè 10 áÊ´§ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ ¢Í§ÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ 10 dose-vial ·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂμ èÒ§æ ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé1â´êÊ

รปท 1 แสดงผลกระทบของการสญเสยวคซนตอราคาการใหวคซนหด 1 โดส เปรยบเทยบชนด single dose ทไมมการสญเสย กบชนด 10 dose-vial ทอตราสญเสยขนาดตางๆ

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé1â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

ÃéÍÂÅÐ 0

1616.8 (เพมรอยละ 5)17.6 (เพมรอยละ 10)

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

ÃéÍÂÅÐ 25

21.3322.4023.47

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃãËé 1â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

ÃéÍÂÅÐ 50

3233.6035.20

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

ÃéÍÂÅÐ 73.5

60.3863.4066.42

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

ÃéÍÂÅÐ 73.5

60.3863.4066.42

แตถากรมควบคมโรคจะมการเปลยนแปลงไปใชวคซน MMR สายพนธ non-Urabe แทนวคซนหดในเดกอาย 9-12 เดอน และราคาของวคซน MMRสายพนธ non-Urabe ชนด 10 dose-vial ของบรษทหนงทมจำหนายในประเทศ เทากบ 800 บาท/10โดสดงนนวคซน MMR ชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสยเทากบรอยละ 30 จะมราคาตอการให 1 โดสเทากบ114.29 บาท ดงแสดงในตารางท 11 ซงใกลเคยงกบราคาของวคซน MMR สายพนธ non-Urabe ชนด single

dose ของบรษทเดยวกน (115 บาท/1dose-vial)และถาราคาวคซน MMR ชนด 10 dose-vial เพมขนอกรอยละ 5 และรอยละ 10 จะทำใหมราคาตอการใหวคซน 1 โดสสงกวาชนด single dose-vial มากขน ดงตารางท 11 แต ถาวคซน MMR สายพนธ non-Urabeชนด 10 dose-vial มอตราสญเสยเทากบวคซนหดคอรอยละ 57.1 จะมราคาตอการให 1 โดสเทากบ 186.48บาท ซงสงกวาราคาวคซน MMR ชนด single dose ทไมมการสญเสยถง 71.48 บาท ดงแสดงในกราฟท 2

020406080

100120140

0% 25% 50% 75% 100%

อตราสญเสยของวคซนหดทมขนาดบรรจ 10 โดส

ราคาวคซน

ตอการให

1 โด

ส (บาท

) บรษทท1

บรษทท2

multiple dose

รอยละ 0 รอยละ 25 รอยละ 50 รอยละ 75 รอยละ 90

321

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

ตÒÃÒ§·Õè 11 áÊ´§ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ ¢Í§ÇѤ«Õ¹ MMR ª¹Ô´ 10 dose-vial ·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂμ èÒ§æ

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 0

8084 (เพม 5%)88 (เพม10%)

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 25

106.67112

117.33

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 30 %

114.29120

125.71

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ

50

160168176

¡ÃÒ¿·Õè 2 áÊ´§¼Å¡Ãзº¢Í§¡ÒÃÊÙ-àÊÕÂÇѤ«Õ¹ MMR ª¹Ô 10 dose-vial ·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕ¢¹Ò´μèÒ§æ μèÍÃÒ¤Ò¡ÒÃãËéÇѤ«Õ¹MMR

1 â´êÊ à»ÃÕºà·Õº¡Ñºª¹Ô´ single dose ·ÕèäÁèÁÕ¡ÒÃÊÙ-àÊÕÂ

0

100

200

300

400

0% 25% 50% 75% 100%อตราสญเสยของวคซน MMR

ทมขนาดบรรจ 10 โดส

ราคาวคซน

ตอการให

1 โดส (

บาท)

single dose

multiple dose

และถานำราคาของวคซนMMR(สายพนธ non-Urabe) ชนด single dose-vial, 2 dose-vial และ10dose-vial ของบรษทเดยวกนทมจำหนายในประเทศมาคำนวณหาราคาตอการให 1 โดส ทอตราสญเสยตางๆดงตารางท 12 จะพบวาทอตราสญเสยรอยละ 57

วคซนMMR(สายพนธ non-Urabe) ชนด 10 dose-vialจะมราคา 186.05 บาท ซงสงกวาราคาตอการให 1 โดสของชนด 2 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 15 ถง80.16 บาท และชนด single dose-vial ทมอตราสญเสย รอยละ 5 ถง 65 บาท

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 0

115(single dose-vial)

90(2dose-vial)

80(10dose-vial)

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1â´êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 5

121.05

94.74

84.21

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1 â´êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 15

135.29

105.89

94.12

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 25

153.33

120.00

106.67

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 30

164.29

128.57

114.29

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃ

ãËé 1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 57

267.44

209.30

186.05

μÒÃÒ§·Õè 12 áÊ´§ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1 â´êÊ ¢Í§ÇѤ«Õ¹ MMR ª¹Ô´ single dose-vial, 2 dose-vial áÅÐ10 dose-vial

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂμ èÒ§æ

รอยละ 0 รอยละ 25 รอยละ 50 รอยละ 75 รอยละ 100

322

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

ดงนนถากรมควบคมโรคเปลยนไปใชวคซนMMR ชนด 2 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 15แทนชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 57จะประหยดงบประมาณท ใช ในการจ ดหาตอปได

64,131,400 บาท และถาใชชนด single dose-vialทมอตราสญเสยรอยละ 5 จะประหยดงบประมาณได51,994,950 บาท รายละเอยดดงตารางท 13

ตารางท 13 เปรยบเทยบงบประมาณทใชในการจดหาวคซน MMR(สายพนธ non-Urabe) ทมขนาดบรรจตางๆ

¢¹Ò´ºÃà Ø

μ è͢Ǵ

single dose-vial2 dose-vial10 dose-vial

ÃÒ¤ÒμèÍâ êÊ

(ºÒ·)

1159080

ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

(ÃéÍÂÅÐ)

51557

¡ÅØèÁà»éÒËÁÒÂ

(ÃÒÂ)

800,000x1800,000x1800,000x1

¨Ó¹Ç¹·Õèμéͧ Ñ ËÒ

(â´êÊ)

842,110941,180

1,860,470

§º»ÃÐÁÒ³

·Õèãªé(ºÒ·)

96,842,65084,706,200148,837,600

แบบ 3- แบบ 2 = 64,131,400 บาทแบบ 3- แบบ 1 = 51,994,950 บาท

¤.¡ÒÃà»ÃÕºà·Õºμ鹷عμèÍâ êÊ ¢Í§ÇѤ«Õ¹

ÃÇÁ´Õ·Õ¾Õ-μ ѺÍÑ¡àʺºÕ ·ÕèÁÕ¢¹Ò´ºÃèØμ èÒ§æ

เมอนำราคาตอโดสของวคซนรวมดทพ-ตบอกเสบบ (DTP-HB)ของบรษทองคการเภสชกรรม-เมอรรเออรชววตถ (GPO-MBP) ชนด 2 dose-vial(69.74บาท/โดส) ชนด 5 dose-vial (60.35บาท/โดส) และชนด 10 dose-vial (54.08 บาท/โดส)มาคำนวณหาราคาวคซนตอการให 1 โดส ในอตรา

สญเสยขนาดตางๆ ดงตารางท 14 พบวาวคซนรวมดทพ-ตบอกเสบบชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสยในการศกษาครงนเทากบรอยละ 38.7 จะมราคาวคซนตอการให 1 โดสเทากบ 88.22 บาท ซงสงกวาราคาตอการให1โดส ของชนด 2 dose-vial ทมอตราสญเสย15% เทากบ 6.17 บาท และชนด 5 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 25 เทากบ 7.75 บาท

μÒÃÒ§·Õè 14 áÊ´§ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃãËé 1 â êʢͧÇѤ«Õ¹ÃÇÁ DTP-HB ª¹Ô 2 dose-vial, 5 dose-vialáÅÐ10 dose-vial

·ÕèÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂμ èÒ§æ

Ẻ

1

2

3

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1

â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ1077.49

67.06

60.09

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃãËé

1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ15

82.05

71.00

63.62

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃãËé

1 â´êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ20

87.18

75.44

67.60

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1

â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ25

92.99

80.47

72.11

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1

â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ30

99.63

86.21

77.26

ÃÒ¤Òμ èÍ¡ÒÃãËé 1

â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ38.7

113.77

98.45

88.22

ÃÒ¤ÒμèÍ¡ÒÃãËé

1 â êÊ ·ÕèÍÑμÃÒ

ÊÙ-àÊÕÂÃéÍÂÅÐ 0

69.74(2dose-vial)

60.35(5dose-vial)

54.08(10dose-vial)

ดงนนถากรมควบคมโรคเปลยนไปใชวคซนรวม DTP-HB ชนด 5 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ25 จะประหยดงบประมาณได 18,612,934.40 บาทและถาใชชนด 2 dose-vial ทมอตราสญเสยรอยละ 15

แทนชนด 10 dose-vial ทมอตราสญเสย 38.7%จะประหยดงบประมาณท ใช ในการจ ดหาตอปได 14,819,952.20 บาท รายละเอยดดงตารางท 15

323

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

ตารางท 15 เปรยบเทยบงบประมาณทใชในการจดหาวคซนรวม DTP-HB ทมขนาดบรรจตางๆ¢¹Ò´ºÃà Ø

μ è͢Ǵ

2 dose-vial 5 dose-vial 10 dose-vial

ÃÒ¤ÒμèÍâ êÊ

(ºÒ·)

69.7460.3554.08

ÍÑμÃÒÊÙ-àÊÕÂ

(ÃéÍÂÅÐ)

15 25

38.7

¡ÅØèÁà»éÒËÁÒÂ

(ÃÒÂ)

800,000x3800,000x3800,000x3

¨Ó¹Ç¹·Õèμéͧ Ñ ËÒ

(â´êÊ)

2,823,5303,200,0003,915,180

§º»ÃÐÁÒ³

·Õèãªé(ºÒ·)

196,912,982.20193,120,000

211,732,934.40แบบ 3- แบบ 2 = 18,612,934.40 บาทแบบ 3- แบบ 1 = 14,819,952.20 บาท

Ẻ

1

2

3

ÇÔ Òóì

1.การศกษาครงน พบวาสถานบรการทกระดบมอตราสญเสยของวคซนหดชนด 10 dose-vial สงกวาทกำหนดใหคอนขางมาก โดยเฉพาะสอ./ศสช. ซงใหบรการสรางเสรมภมคมกนโรคเดอนละครง มอตราการสญเสยของวคซนหดมากทสด รอยละ 57.7 และมากกวาทกำหนดใหประมาณ 2 เทา สาเหตเกดจากเดกอาย 9-12 เดอน ทมารบวคซนหดในแตละครงมนอยมาก สอ.บางแหงมเดกมารบบรการครงละ 2-3 คน จงทำใหมอตราสญเสยของวคซนหดสงถง รอยละ 70-80สำหรบโรงพยาบาลขนาด 10-30 เตยง และโรงพยาบาลขนาด 60 เตยงขนไป มอตราสญเสยของวคซนหดมากเชนกน สาเหตเกดจากมการใหบรการวคซนเดอนละ2-4 ครง ทำใหจำนวนผรบบรการตอครงมนอย จงควรพจารณาปรบลดจำนวนครงของการใหวคซนหดตอเดอนเพอลดการสญเสยของวคซน และเนองจากวคซนหดชนด10 dose-vial ยงมราคาตอโดสถกกวาชนด single doseคอนขางมาก จงไมควรเปลยนไปใชชนด single doseแตถาอตราสญเสยของวคซนหดชนด 10 dose-vialมากกวา รอยละ 73.5 ขนไป และไมมปญหาเกยวกบการจดเกบ หรอขนสงวคซน อตราการใชเขมฉดยาและกระบอกฉด หรอการทำลายขยะตดเชอทเพมขน กควรเปลยนไปใช วคซนหดชนด single dose ในกรณท EPIจะเปลยนไปใชวคซน MMR (Non-Urabe strain) แทนวคซนหดใน เดกอาย 9-12 เดอน ควรพจารณาใชวคซนMMR ชนด single dose เพราะสามารถประหยดเงนงบประมาณ ในการจดหาวคซนไดประมาณ 52 ลานบาทตอป เนองดวยวคซน MMR ชนด 10 dose-vial

ทมอตราสญเสยเทากบวคซนหดคอรอยละ 57 จะมราคาตอการให 1 โดส สงกวาราคาของชนด single doseทมอตราสญเสย รอยละ 5 ถง 65 บาท 2. วคซนรวมดทพ-ตบอกเสบบ (DTP-HB)เปนวคซนท EPI นำมาใชในเดกอาย 2 4 และ 6 เดอนแทนวคซนดทพ และวคซนตบอกเสบบ วคซนนนำมาใชตงแตป 2540 ทจงหวดเชยงรายเพยง 1จงหวด และในป2548 ไดมโครงการขยายพนทในเขตพนทสาธารณสข 12เขต ๆ ละ 1 จงหวด สถานบรการใน 12 จงหวดนจะใหวคซน รวม DTP-HB แกเดกทเกดตงแต 1 มกราคม2548 เปนตนไป ดงนนในชวง 4-6 เดอนแรกของการใหบรการ จะมเดกทมอายครบ 2 4 และ 6 เดอนมารบการฉดว คซนนอย ทำใหม การสญเสยว คซนมากกวารอยละ 50 และในเดอนตอๆ มาการสญเสยวคซนจงลดลง แตยงสงกวาทกำหนดไว ในการศกษาครงนพบวา โรงพยาบาลขนาด 10-30 เตยง มอตราสญเสยเฉลยมากทสด รอยละ 41.3 และใกลเคยงกบสอ./ศสช.รอยละ 38.9 ซงมากกวาทกำหนดใหประมาณ 1.5 เทาเนองจากโรงพยาบาลขนาดเลกมผ มารบบรการนอยและมการใหบรการวคซนมากกวาเดอนละครง และเนองจากวคซนรวม DTP-HB ชนด 10 dose-vialทอตราสญเสย รอยละ 38.7 จะมราคาตอการให 1 โดสสงกวาชนด 5 dose-vial ทอตราสญเสย รอยละ 25ประมาณ 8 บาท และชนด 2 dose-vial ทอตราสญเสยรอยละ 15 ประมาณ 6 บาท ถามการจดหาวคซนรวมDTP-HB ชนด 2 dose-vial แทนชนด10 dose-vialจะประหยด เงนงบประมาณไดประมาณ 15 ลานบาทตอป ดงนนในการขยายพนทการใชวคซนรวม DTP-HB

324

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

ไปทวประเทศ ควรพจารณาตดสนใจเลอกใชวคซนทมขนาดบรรจลดลงเพอชวยลดการสญเสย เนองจากเปนวคซนทมราคาแพง ดงท Paul K. Drain, Carib M.Nelson, John S. Lloyd (2003) ไดศกษาเปรยบเทยบขอด - ขอเสย ทงดาน programmatic และ eco-nomic ของการใชวคซนชนด multiple-dose vial และsingle-dose vial พบวาวคซน ชนด multiple-dose vialจะเหมาะสมกบวคซนทราคาไมแพง (เชน dT DTPBCG OPV) และมพนทในระบบลกโซความเยนคอนขางจำกด แตวคซนชนด single-dose vial จะมตนทน-ประสทธผลทคมกวา สำหรบวคซนทมราคาแพงและมอตราสญเสยมาก(10)

3. วคซนทมขนาดบรรจนอยไดแกวคซนตบอกเสบบ(HB) และวคซนไขสมองอกเสบเจอ (JE) ชนด2 dose-vial มอตราสญเสยมากกวาทกำหนดใหเชนกนโดยวคซน JE มอตราสญเสยจรงเกอบ 2 เทาของทกำหนดใหทงในโรงพยาบาลขนาด 10-30 เตยงและโรงพยาบาลขนาด 60 เตยงขนไป สาเหตอาจเกดจากมเดกมารบบรการนอยและมการใหบรการวคซนเดอนละ2-4 ครง สำหรบวคซน HB ทพบการสญเสยมากกวาทกำหนดใหโดยเฉพาะในโรงพยาบาลขนาด 10-30เตยงนน สาเหตอาจเกดจากจงหวดทมการใชวคซนรวมDTP-HB แลว จะใชวคซน HB เฉพาะในเดกแรกเกดเทานน ดงนนในโรงพยาบาลขนาดเลกทมอตราการคลอดตอวนตำ จงมอตราสญเสยของวคซนตบอกเสบบเดยวมากกวาโรงพยาบาลขนาด 60 เตยงขนไป 4. วคซนบซจ (BCG) วคซนดทพ (DTP)และวคซนดท (dT) ทใชในหญงมครรภ เปนวคซนชนด10 dose-vial ทมอตราสญเสยจรงมากกวาทกำหนดใหเปนจำนวนมากเชนกน โดยเฉพาะวคซน BCG ทใชในเดกแรกเกด มอตราสญเสยสงมากทงในโรงพยาบาลขนาด 10-30 เตยง และสถานอนามย สาเหตเกดจากอตราการคลอดในโรงพยาบาลขนาดเลกมนอย และไมมการคลอดทสถานอนามยแลว และวคซน BCG ทผสมแลวจะเกบไวในตเยนไดไมเกน 2 ชวโมง จงทำใหมการสญเสยของวคซนทเปดใชแลวเปนจำนวนมาก

สำหรบวคซน dT ทใชในหญงมครรภ นนมอตราการสญเสยคอนขางมากท งในสถานอนามยและโรงพยาบาลขนาด 10-30 เตยง สาเหตอาจเกดจากมการฝากครรภนอยท สอ. และโรงพยาบาลขนาดเลก กรณของวคซนDTP ในการศกษาครงน พบวาสถานบรการซงอยในจงหวดทใชวคซนรวม DTP-HBแทนวคซน DTP ในเดกอาย 2 4 และ 6 เดอนแลวมแนวโนมของการสญเส ยว คซ น DTP มากข นเพราะมการใชวคซน DTP ในเดกอาย 18 เดอน และ 4-6 ปเทานน ดงนนถาตองการลดการสญเสยวคซน DTPหรอวคซน dT ซงเปนวคซนชนดนำทสามารถเกบไวได4 สปดาหหลงเปดใช อาจพจารณานำนโยบายการใชวคซนทเปดใชแลว(Multidose vial policy) ตามทองคการอนามยโลกแนะนำมาใช โดยใหสถานบรการเกบวคซนชนดนำทเปดใชแลว เชน DTP dT และ HBไวใหบรการตอไปไดอก 4 สปดาห ภายใตระบบลกโซความเยน และการปองกนการปนเปอนทถกตอง(11)

เปนตน ซงตองมการจดอบรมและชแจงใหเจาหนาทเขาใจในนโยบายและปฏบตไดอยางถกตอง เพอชวยลดการสญเสยของวคซน

5. วคซนโปลโอชนดรบประทาน (OPV) ชนด20 dose-vial มอตราการสญเสยมาก และใกลเคยงกนในสถานบรการทกระดบ เนองจากเปนวคซนทมขนาดบรรจมากทสดใน EPI แตวคซนชนดนมราคาตอโดสถกและนำไปใชการควบคมโรค (ORI/Mop up) ในกรณมผปวยทมอาการออนปวกเปยกเฉยบพลน (AFP) และในการรณรงคใหวคซนโปลโอตามนโยบายการกวาดลางโรคโปลโอดวย จงสมควรทจะใชวคซนชนด 20 dose-vialตอไป

6. ขอจำกดการวจย การศกษาครงนสถานบรการ มการรายงานการสญเสยวคซนทยงไมเปดใช(หมดอาย ตกแตก หรอระบบลกโซความเยนมปญหา)มานอยมาก ทำใหไมสามารถนำมาคำนวณหาอตราสญเสยวคซนทยงไมเปดใช และไมสามารถทราบอตราสญเสยทงหมดได นอกจากนยงอกม 5 จงหวดทอยในโครงการขยายพนทวคซนรวม DTP-HB ป 2548 ทไมสามารถ

325

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ÍÑμÃÒ¡ÒÃÊÙ-àÊÕ¢ͧÇѤ«Õ¹ËÑ´ª¹Ô´ multiple dose ã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒâͧÃÑ°

เกบรวบรวมแบบฟอรม ว.3/1 จากสถานบรการแตละระดบได ดงนนอตราสญเสยทไดจากการศกษาในครงน คงสามารถบงชปญหาไดในระดบหนง ซงใกลเคยงกบผลการศกษาของถวล สงฆมณ และคณะ (2545)ท ศกษาอตราสญเสยของวคซนระดบสถานอนามยในจงหวดทรบผดชอบ พบวาวคซนหด (M) มอตราสญเสยสงสดรอยละ 58.9 รองลงมาไดแกวคซน BCGOPV, DTP และ HB เทากบรอยละ 52.8 45.2 26.7และ 16.9 ตามลำดบ(12) นอกจากนการสญเสยของวคซนทเกดขนอาจบอกไมไดวาสงเกนไปหรอไม เพราะสถานบรการอาจมความจำเปนตองเปดวคซนเพอใหบรการแกเดกตามอายทกำหนด และอยางครอบคลม

¢éÍàʹÍá¹Ð

1. วคซนทมราคาแพงและมอตราสญเสยมากเชน วคซน MMR และ DTP-HB ควรพจารณาจดหาวคซนทมขนาดบรรจลดลง หรอ ชนด single doseแทนชนด 10 dose-vial เพราะจะสามารถประหยดงบประมาณ ในการจดหาไดหลายสบลานบาทตอป

2. ควรมการตดตามกำกบ และตรวจสอบสาเหตของการสญเสยวคซนทเกดขนในสถานบรการแตละระดบ เพอพจารณาวาสามารถแกไขเพอลดการสญเสยวคซนไดหรอไม เพราะสาเหตบางอยางสามารถปรบแกได เชน โรงพยาบาลทมผรบบรการตอครงนอยอาจปรบลดจำนวนคร งของการใหบรการตอเดอนสำหรบสถานอนามยยงควรมการใหบรการเดอนละครงเพอใหเดกไดรบบรการสรางเสรมภมคมกนโรคตามอายท กำหนด และไมกระทบตอความครอบคลมของการไดรบวคซน

3. ควรมการสำรวจอตราสญเสยท เกดข นจรงเปนระยะ และควรทำการสำรวจทงการสญเสยของวคซนทเปดใชและยงไมเปดใช ซงจะทำใหทราบถงอตราสญเสยของวคซนท งหมด เพ อใชเปนขอมลในการประมาณการการจดหาวคซนไดอยางเพยงพอ หรอไมมากจนเกนไปทอาจทำใหเกดการสญเสย เนองจากวคซนหมดอายได

4. ควรมการประเมนอตราการสญเสยวคซนและเปรยบเทยบกบอตราความครอบคลมของการไดรบวคซนในแตละพนท เพราะการประเมนอตราการสญเสยวคซนเพยงอยางเดยว โดยไมพจารณาถงอตราความครอบคลมของการไดรบวคซน อาจทำใหไมสามารถสรปไดวาอตราการสญเสยนนสงเกนไปหรอสามารถยอมรบได

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณ นายแพทยศภชย ฤกษงามนายแพทยศภมตร ชณหสทธวฒน นายแพทยศรศกดวรนทราวาท และแพทยหญงปยนตย ธรรมาภรณพลาศทใหขอคดเหนและขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการศกษาครงน และขอขอบคณเจาหนาททกทานทใหความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมล และทกทานทมสวนเกยวของ

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. Monitoring vaccine wastage at country level.Geneva: World Health Organization ; 2005.WHO document WHO/V&B/03.18.Rev.

2. World Health Organization. Technet Consulta-tion : Copenhagen,16-20 March, 1998. Issuesin developing estimates of vaccine requirementsfor national EPI programmes. 1998. WHO docu-ment WHO/EP/TECHNET.98/WP.10

3. Guidelines on Country Proposals for Support toImmunization Services and New and Under-usedVaccines. Available from :http://202.54.104.236/intranet/eip/immunizationmanager/pages/alpha.htm ,cited on: 2006 December

4. ค ม อการบรหารจดการวคซนและระบบลกโซความเยน พ.ศ. 2547. สำนกโรคตดตอทวไปกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. พมพครงท1 โรงพมพการศาสนา สำนกงานพระพทธศาสนาแหงชาต; 2547. 46.

5. กลมเภสชกรรม สำนกโรคตดตอทวไป กรมควบคม

326

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Wastage Rate of Multi-dose Measles Vaccine Survey in Health Facilities

327

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒûÃÐÁÒ³¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

ã¹»ÃÐà·Èä·Â

Impact Estimation of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization

in Thailand

จรง เมองชนะ พบ., PhD. Charung Muangchana MD., PhD.อญชล ศรพทยาคณกจ Dr.PH. Unchalee Siripitayakunkit Dr.PH.ศรรตน เตชะธวช ภ.บ., พบ.ม. Sirirat Techathawat B.Sc.in Pharm., M.P.A.Êӹѡ§Ò¹¤³Ð¡ÃÃÁ¡ÒÃÇѤ«Õ¹áË觪Òμ Ô Office of National Vaccine Committee

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษานมวตถประสงคเพอทำการประมาณผลกระทบดานการปวย การตาย และความคมทนทางเศรษฐศาสตร สาธารณสขของโครงการขยายกลมเปาหมายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญในประเทศไทยในประชากร 3 กลม คอ 1) ผสงอาย >65 ป ทมโรคเรอรง 2) ผสงอาย >65 ป ทไมมโรคเรอรง และ 3) ผทมโรคเรอรง อาย <65 ป ซงโรคเรอรงในทน คอ โรคหลอดเลอดสมอง หอบหด ปอดอดตนเรอรง หวใจ ไตวาย เบาหวานและมะเรงทไดรบเคมบำบด โดยทำการศกษาจากขอมลทตยภม ในมมมองของผใหบรการใช decision treeเปนกรอบในการวเคราะห โดยเปรยบเทยบการปวย การตาย และคาใชจายทเกยวของ ระหวางกลมประชากรทมและไมมโครงการน ผลการศกษาพบวาเมอมการขยายกลมเปาหมายในประชากรทง 3 กลม จำนวนรวม6,100,579-6,323,183 คน ตองใชงบประมาณ 789-970 ลานบาทตอป สามารถลดโรคไขหวดใหญไดปละ420,817 - 581,563 ราย ปอดบวม 23,566 - 32,568 ราย และการตาย 2,324 - 3,211 ราย ลดคารกษาพยาบาลได 628 - 868 ลานบาทตอป ปจจยทมอทธพลสงตอความคมทนของโครงการ คอ อตราปวยโรคไขหวดใหญประสทธภาพของวคซน คารกษาพยาบาลผปวยในอตราปวยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญ ราคาวคซน และประชากรกลมเปาหมาย โดยการใหวคซนไขหวดใหญแกผมโรคเรอรงมความคมทน แตสำหรบผสงอายทไมมโรคเรอรงยงไมมความคมทน

Abstract

The objective of this study was to estimate the impact of the influenza immunization program onmorbidity, mortality and economical benefit in 3 groups, including 1) elderly > 65 years of age with certainchronic conditions, 2) elderly > 65 years of age without certain chronic conditions, and 3) patients withcertain chronic conditions < 65 years of age. The certain chronic conditions included cerebrovascular dis-ease, asthma, chronic obstructive pulmonary disease, heart disease, renal failure, diabetic mellitus, andcancer with chemotherapy. The impacts were estimated by using decision tree model as a frame of analysesbased on the provider perspective and secondary data were applied. Morbidity, mortality, and related expensebetween the population with and without the immunization program were compared. The study results re-vealed that to implement the program on the 3 target groups including 6,100,579-6,323,183 population

328

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

would need 789-970 million baht per year. The program could decrease 420,817 - 581,563 cases ofinfluenza, 23,566 - 32,568 cases of pneumonia, 2,324 - 3,211 deaths, and could save 628-868million baht per year on treatment cost. Sensitivity analyses suggested that high impact factors to the eco-nomical benefit included influenza incidence, vaccine efficacy, in-patient treatment cost, influenza pneu-monia incidence, vaccine cost, and target group. Influenza immunization for patients with the certain chronicconditions was beneficial, while healthy elderly was not.

º·¹Ó

ไวรสไขหวดใหญเปนสาเหตทสำคญของโรคตดเชอในระบบทางเดนหายใจในทกกลมอาย แหลงแพรเชอของโรคนไดแกผทปวยเปนโรค โดยการไอหรอจามในแตละปประมาณ รอยละ 10-20 ของประชากรโดยทวไปจะปวยเปนโรคน และพบวาโรคปอดบวม เปนโรคแทรกซอนทสำคญของโรคไขหวดใหญ ซงจะทำใหเพมท งอ ตราปวยตาย และอตราการนอนโรงพยาบาลตลอดจนทำใหระยะเวลาการรกษานานขน โดยเฉพาะอยางยงผสงอาย ผปวยโรคเรอรง และเดกเลก มาตรการท ไดผลดท ส ดในการปองกนโรคไขหวดใหญ คอการฉดวคซนไขหวดใหญ รางกายจะสรางภมคมกนตอโรคจนสามารถปองกนโรคได ใชเวลาประมาณ 2-3 สปดาหหลงไดรบวคซน โดยทวไปถงแมจะไมมการระบาดใหญ(seasonal influenza) เชอไขหวดใหญจะมการเปลยนสายพนธ (antigenic drift) ในทกป จงตองใหวคซนนแกกลมเปาหมายทกปตามสายพนธทเปลยนไป (1) นบตงแตมการระบาดของไขหวดนกสายพนธ H5N1 ตงแตป พศ.2547 เปนตนมา ในภาครฐมการใหวคซนไขหวด ใหญแกบคลากรสาธารณสข และผทำหนาทกำจดสตวปกเพอการควบคมการระบาดของโรคไขหวดนก รวมปละประมาณ 3-4 แสนโดส งบประมาณคาวคซน 77-102ลานบาทตอป โดยในปทผานมา (พ.ศ. 2550) สามารถใหวคซนไขหวดใหญครอบคลมเปาหมายทงสองกลมรอยละ 49-67 (2) โดยกรมควบคมโรคไดมแผนทจะ

ขยายการใหวคซนไขหวดใหญแกกลมเสยงตาง ๆ มากขนนอกจากเพอทจะควบคมปองกนโรคไขหวดใหญและโรคแทรกซอนแกกลมเสยงตาง ๆ แลว ยงเปนการสนบสนนการพงตวเองในการผลตวคซนไขหวดใหญภายในประเทศ โดยโรงงานขององคการเภสชกรรม ซงคาดวาจะสามารถผลตวคซนไขหวดใหญไดสำเรจภายในระยะเวลา 4-5 ป ขางหนาน ( 3 ) ดงนนกรมควบคมโรคโดยสำนกงานคณะกรรมการวคซนแหงชาตและหนวยงานทเกยวของจงไดทำการศกษาศกษาและจดทำขอเสนอความเปนไปไดเชงนโยบายในการขยายกลมเปาหมายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญไปยงประชาชนกลมอน และไดนำเสนอขอเสนอตอสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต (สปสช.) และไดรบอนมตงบประมาณในการดำเนนการขยายการใหวคซน ไขหวดใหญแกกลมผสงอายทมโรคเรอรงทวประเทศ เปนโครงการนำรองในปพ.ศ. 2551ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ì

หลกในการขยายการใหวคซนปองกนโรคไขหวดใหญในครงนม 3 ประการ คอ 1) เพอลดอตราปวยตาย ในประชากรกล มเส ยง 2) เพ อลดคาใชจายจากการรกษาพยาบาล และการสญเสยรายไดจากการขาดงาน และ 3) เพอรองรบการผลตวคซนภายในประเทศ ซงเปนการเพมความสามารถในการพงตนเองดานวคซนของประเทศไทย ในการเตรยมความพรอมรบการระบาดใหญของไขหวดใหญ โดยการศกษาน มวตถประสงค เพอทจะศกษาผลกระทบจากการขยาย

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ Expanded Program

¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´ãË-èã¹»ÃÐà·Èä·Â Seasonal Influenza Immunization in Thailand

329

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

กลมเปาหมายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญในประเทศไทย ทงดานการปวยตาย และผลกระทบทางเศรษฐศาสตรสาธารณสขในประชากรกลมเปาหมายซงเปนขอมลสำคญทใชในการทำรางขอเสนอในการขยายกลมเปาหมายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญดงกลาว

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

เ ป นก า รศ กษ าผลกระทบจ ากก า รขย ายกล มเปาหมายการสรางเสรมภมค มกนโรคไขหวดใหญซ งประกอบไปดวยผลกระทบดานการปวย การตายและดานเศรษฐศาสตรสาธารณสข โดยใช decision treemodel เปนกรอบในการวเคราะห โดยเปรยบเทยบประชากรกลมเสยงสองกลมทมลกษณะทางประชากรและขนาดของประชากรเทากน กลมหนงไดรบวคซนปองกน ไขหวดใหญ สวนอกกลมไมไดรบวคซนดงกลาว

ตดตามประชากรทง 2 กลม ในระยะเวลา 1 ป หลงใหวคซน (ดรปท 1) เพอทำการเปรยบเทยบการปวยการตาย การนอนโรงพยาบาล คารกษาพยาบาล การสญเสยรายไดจากการขาดงานจากการปวย ตลอดจนคาใชจายในการใหบรการวคซน และทำการประมาณความคมทนทางเศรษฐศาสตรของโครงการในกรอบของผใหบรการ (provider perspective) เปนหลกและไมปรบคาทประมาณไดตามระยะเวลา (non-discount)

»ÃЪҡáÅØèÁà»éÒËÁÒÂ

ไดแกประชากรกลมเสยง ซงในการศกษานมจำนวน 3 กลม คอ 1) ผสงอาย >65 ป ทมโรคเรอรง 2)ผสงอาย >65 ป ทไมมโรคเรอรง และ 3) ผทม โรคเรอรงอาย <65 ป ซงการปวยดวยโรคเรอรงในทนหมายถง การปวยดวยโรคใดโรคหนงใน 7 โรค ตอไปน คอ โรคหลอดเลอดสมอง หอบหด ปอดอดกนเรอรง หวใจ ไตวายเบาหวาน และมะเรงทไดรบเคมบำบด โดยกำหนดให

รอยละ 40 ของผปวยมะเรงไดรบเคมบำบด

330

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

รปท 1 Decision tree modelแหลงขอมลและการประมาณคาตวแปร แหลง

ขอมลทใชในการศกษานเปนขอมลทตยภม (secondarydata) โดยผศกษาไดทำการทบทวนวรรณกรรมและขอมลทเกยวของทงทไดรบการตพมพและไมไดตพมพซงขอมลทใชเปนขอมลทไดมการศกษาในประเทศไทยถาไมมขอมลกจะประมาณจากการตงสมมตฐานทอาจเปนไปไดการประมาณจำนวนประชากรกลมเสยงในป พ.ศ. 2551-2555 ทำการประมาณโดยการใชขอมลการประมาณจำนวนประชากรตามกลมอาย ป พ.ศ. 2551 จากสำนกงานสถตแหงชาต เปนฐานในการคำนวณโดยกำหนดใหอตราการเพมขนของประชากร คดเปนอตรารอยละ 0.9 ตอป สวนจำนวนประชากรโรคเร อรงตามกลมอาย ทำการประมาณจากผลการสำรวจอนามยและ สวสดการของสำนกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2549อตราความครอบคลมการไดรบวคซนในกลมเปาหมายกำหนดใหเทากบรอยละ 60 ในปแรก และเพมขนรอยละ5 ตอป จนสงสดคดเปนรอยละ 80 ในป พ.ศ. 2555โดยกำหนดใหราคาวคซน 250 บาทตอโดสในป พ.ศ.2551 และลดลงเรอย ๆ ในแตละป เปนราคา 220 200180 และ 150 บาท ในป พ.ศ. 2552 2553 2554และ 2555 ตามลำดบโดยกำหนดใหอตราความสญเสยวคซน (vaccine wastage rate) มคารอยละ 1 สวนคาใชจายอน ๆ เชน คาใชจายในการบรหารจดการ การประชาสมพนธการใหบรการวคซน ตลอดจนการตดตามประเมนผลประมาณรอยละ 5 ของราคาวคซนในปแรกและรอยละ 3 ในปตอไป กำหนดใหการไดรบวคซนในกลมเปาหมายจำนวน 1 โดส (1 ครง) ตอป ในทก ๆ ปและประสทธภาพวคซน (vaccine efficacy) รอยละ 80จากแหลงขอมลทตยภม ผศกษาไดนำมาทำการประมาณคาตวแปรทใชในการศกษานดงรายละเอยด สมมตฐานวธ การประมาณ และแหลงข อมล ในตารางท 2(ภาคผนวก) (1, 4, 5, 6, 7, 8) ซงประกอบไปดวยอตราปวยและจำนวนผปวยโรคไขหวดใหญตอปในแตละกลมเสยงอตราปวยและจำนวนผปวยมโรคแทรกซอน (โรคปอดบวม)ในกลมผปวยโรคไขหวดใหญ อตราปวยตายและจำนวน

ผปวยตายจากไขหวดใหญในกลมเสยง ซงคดเฉพาะกลมผปวยโรคไขหวดใหญทมโรคแทรกซอนเทานน(โรคปอดบวม) คารกษาพยาบาลทงผปวยนอก และผปวยในคาสญเสยจากการขาดงานเนองจากการปวย คาใชจายในโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญ ประสทธภาพของวคซนและจำนวนประชากรกลมเสยงโดยมสมมตฐานวา 1) ผไมไดรบวคซนไขหวดใหญทกรายจะไมมภมคมกนโรค และเสยงตอการปวยเปนโรคไขหวดใหญ 2) เมอปวยเปนโรคไขหวดใหญ ผปวยทกรายไดรบการรกษา 3) ผปวยทมโรคแทรกซอนทกรายไดรบการรกษาแบบผ ปวยใน และ4) การตายจากโรคไขหวดใหญพบในผปวยทมโรคแทรกซอนเทานนการคำนวณความค มทน (Cost-benefit analysis)เปนการเปรยบเทยบคารกษาพยาบาลทลดลงจากการไดรบวคซน (treatment cost-averted) กบคาใชจายในการใหวคซนไขหวดใหญ (program cost) ซงคำนวณโดยพจารณาตนทนจากดานผใหบรการ (provider perspec-tive) เปนหลก สวนตนทนจากดานผรบบรการ (clientperspective) ไมไดนำมาคำนวณหาความคมทน แตมการประมาณการสญเสยรายไดจากการขาดงานเนองจากการปวยไวดวย และการคำนวณความคมทนในการศกษานไมไดทำการปรบคา (discount) เนองจากวคซนนตองฉดทกป และคาดวาผลกระทบทเกดขน จะเกดในปเดยวกนดงนนไมนาจะมผลกระทบตอผลการคำนวณมากนกความคมทน = คารกษาพยาบาลทลดลงจากการไดรบวคซน (1) - คาใชจายในการใหวคซนไขหวดใหญ(2)(1) คารกษาพยาบาลทลดลงจากการไดรบวคซน = A - B

A= คารกษาพยาบาล ในกลมประชากรทมโครงการขยาย การสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญ

B= คารกษาพยาบาลในกลมประชากรทไมมโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญ คารกษาพยาบาลประกอบไปดวยคาใชจายทางการแพทยในการใหการรกษาผปวยไขหวดใหญทงแบบ ผปวยในและผปวยนอก ดงรายละเอยดแสดงในตารางท 2

(2) คาใชจายโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรค ไขหวดใหญ = คาวคซน + คาสญเสยวคซน

331

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

+ คาบรหารจดการการคำนวณ sensitivity analysis และ thresh-

old analysis ผศกษาไดทำการวเคราะห sensitivityและ threshold analysis ในกลมผสงอายทมโรคเรอรงในปท 5 (พ.ศ. 2555) ซงเปนปท การดำเนนการโครงการเตมรปแบบ กลาวคอ มความครอบคลมประชากรกลมเปาหมายสงทสด (รอยละ 80) และสาเหตทเลอกประชากรกลมน เพราะเปนกลมเปาหมายเพยงกลมเดยวทคณะกรรมการบรหาร สปสช. เหนชอบใหทำการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญในป พ.ศ. 2551เปนการนำรอง โดยทำการวเคราะหตวแปรทคาดวา จะมอทธพลสงตอความคมทน โดยการคำนวณ one-waysensitivity analysis ไดทำการเปรยบเทยบระหวางความคมทนเมอคาของตวแปรดงกลาวแตละตวแปรมคาเทากบคาเฉลย (base-case values) และเมอคาของตวแปรแตละตวมคาเพมขน 25% ในขณะทคาของตวแปรอน ๆ มคาคงทเทากบคาเฉลย สวนการวเคราะหthreshold analysis ทำการเปรยบเทยบโดยการใชกราฟแสดงความคมทน 4 จด คอ 1) เมอคาของตวแปรมคาเทากบคาเฉลย (base-case values) 2) เมอคาของตวแปรมคาสงกวาคาเฉลยรอยละ 25 3) เมอคาของตวแปรมคาตำกวาคาเฉลยรอยละ 25 และ 4) เมอคาของตวแปรททำใหคาความคมทนเปน "ศนย" นนคอ คารกษาพยาบาลทลดลงเทากบคาใชจายในโครงการใหวคซนซงจดท 4 น ทำการประมาณโดยการลากเสนแนวโนมใหตดแกน x (คอ จดทความคมทนเปน "ศนย") แลวอานคาตวแปรบนแกน x ณ จดตด

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ในประชากรเปาหมาย 3 กลม ซงประกอบไปดวย ผสงอาย >65 ป มโรคเรอรง ผสงอาย > 65 ปไมมโรคเรอรง และผทมอาย <65 ป มโรคเรอรง รวมกนจำนวน 6.1-6.3 ลานคน ในป พ.ศ. 2555 ถาไมมโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญ คาดวาประชากร 3 กลมนจะปวยเปนโรคไขหวดใหญประมาณปละ 8.8 แสนคน ในป พ.ศ. 2551 และเพมเปน 9.1แสนคน ในป พ.ศ.2555 ทงนการเพมจำนวนผปวยดงกลาว เกดจากจำนวนประชากรในกลมเพมขน (เพมรอยละ 0.9) ซงผปวยไขหวดใหญในจำนวนนจะปวยเปน

โรคแทรกซอน คอ โรคปอดบวมประมาณ 5 หมนคนในจำนวนนจะมผปวยตายจากโรคแทรกซอนประมาณ 5พนคน ซงการปวยทงหมดจะตองเสยคารกษาพยาบาลประมาณปละ 1,308 - 1,356 ลานบาท และสญเสยรายไดจากการหยดงาน ประมาณ 1,665-1,726 ลานบาทโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญในกลมเปาหมายทง 3 กลม ในอตราความครอบคลมรอยละ 60-80 และประสทธภาพของวคซนในการปองกนโรค รอยละ 80 คาดวาจะทำใหสามารถลดการปวย การตาย และคาใชจายในการรกษาพยาบาลไดรอยละ 48 - 64 โดยลดการปวยดวยโรคไขหวดใหญไดประมาณปละ 420,817 - 581,563 ราย ลดการปวยเปนปอดบวมไดประมาณปละ 23,566 - 32,568 รายและลดการตายไดประมาณปละ 2,324 - 3,211 รายซงการลดการปวยจะทำใหสามารถลดคารกษาพยาบาลไดประมาณ 628 - 868 ลานบาทตอป

โครงการขยายการสรางเสรมภมค มกนโรคไขหวดใหญในกลมเปาหมายดงกลาวจะตองใชเงนงบประมาณ 789 - 971 ลานบาทตอป ซงคาใชจายสวนใหญ (766,369,751/789,360,843 = รอยละ 97 )จะเปนคาวคซน อยางไรกตามคาใชจายในโครงการ ฯจะลดลงทกป จากเงนงบประมาณ 971 ลานบาท ในปพ.ศ. 2551 เปน 789 ลานบาท ในป พ.ศ. 2555 ถงแมตองใชวคซนจำนวนเพมขน ทงนเปนเพราะราคาวคซนลดลง ในทกป จาก 250 บาทตอโดสในป พ.ศ.2551เปน 150 บาทตอโดสในป พ.ศ. 2555

ในภาพรวมของประชากรทง 3 กลม พบวาโครงการ ฯ จะเรมมความคมทนในปท 5 โดยในปท 5คาใชจายโดยรวมของโครงการ ฯ ตำกวาคารกษาพยาบาลทลดลง ประมาณ 78.5 ลานบาท เมอจำแนกความคมทนเปนกลมๆ พบวา กลมทมโรคเรอรงทง 2 กลมอาย(กลมอาย >65 ป และอาย <65 ป) จะเรมมความคมทนตงแตปท 3 โดยทงสองกล มมความคมทนรวมกนประมาณ 36 ลานบาท ในปท 3 และเพมเปน 154ลานบาท ในปท 5 สวนกลมทไมมโรคเรอรงยงไมมความคมทน ในชวง 5 ปน ซงสาเหตทสำคญมาจากอตราปวยโรคไขหวดใหญในกลมน (รอยละ 11) ตำกวากลมมโรคเรอรง (รอยละ 19) อยางไรกตาม ถานำคาสญเสยรายไดจากการหยดงานทลดลง มารวมในการคำนวณ

332

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

ความคมทนดวย โครงการขยายการสรางเสรมภมคมกน โรคไขหวดใหญจะมความคมทนตงแตปแรกทดำเนนการ1,413 ลานบาท และเพมเปน 2,011 ลานบาท ในปท 5

μÒÃÒ§·Õè 1 ¼Å¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐËì¼Å¡Ãзºμ èÍ¡ÒûèÇ ¡ÒÃμÒ áÅФÇÒÁ¤ØéÁ·Ø¹ â¤Ã§¢ÂÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´ãË-è

ÃÒ¡ÒÃ

ประชากรกลมเปาหมาย1. มโรคเรอรง อาย > 65 ป2. ไมมโรคเรอรง อาย > 65 ป3. มโรคเรอรง อาย < 65 ป

ความครอบคลมการไดรบวคซนประสทธภาพวคซน (efficacy)อตราปวยโรคไขหวดใหญ

1. มโรคเรอรง อาย > 65 ป2. ไมมโรคเรอรง อาย > 65 ป3. มโรคเรอรง อาย < 65 ป

อตราปวยโรคปอดบวมในกลมผปวยไขหวดใหญอตราปวยตายโรคปอดบวมในกลมผปวยไขหวดใหญจำนวนการปวย/ตาย/คารกษาพยาบาลกอนฉดวคซน *

ผปวยไขหวดใหญผปวยปอดบวมจำนวนผปวยตายคารกษาพยาบาลคาสญเสยจากการขาดงาน

จำนวนการปวย/การตาย/คารกษาพยาบาลหลงฉดวคซน *ผปวยไขหวดใหญผปวยปอดบวมจำนวนผปวยตายคารกษาพยาบาลคาสญเสยจากการขาดงาน

จำนวนการปวย/การตาย/คารกษาพยาบาลทลดลง *ผปวยไขหวดใหญ

ผปวยปอดบวมจำนวนผปวยตายคารกษาพยาบาลคาสญเสยจากการขาดงาน

คาใชจายโครงการขยายการสรางเสรม ฯ *ราคาวคซนตอโดสอตราการสญเสยวคซนคาใชจายในการบรหาร

จำนวนผไดรบวคซนจำนวนโดสของวคซนทใชคาวคซนคาใชจายในการบรหารคาใชจายรวมความคมทน

1. มโรคเรอรง อาย > 65 ป2. ไมมโรคเรอรง อาย > 65 ป3. มโรคเรอรง อาย < 65 ป

2551

6,100,579649,531

3,497,1731,953,875

60%80%

19%11%19%6%10%

876,70249,0954,841

1,308,361,4791,665,187,337

455,88525,5302,517

680,347,969 865,897,415

420,81723,5662,324

628,013,510984,839,368

2501%5%

3,660,3483,696,951

924,237,74946,211,887970,449,636

- 342,436,126- 14,641,232- 283,752,132- 44,042,763

2552

6,155,484655,377

3,528,6481,971,460

65%80%

19%11%19%6%10%

884,59249,5374,885

1,320,136,7331,680,174,023

424,60423,7782,345

633,665,632806,483,531

459,98825,7592,540

686,471,1011,046,508,392

2201%3%

4,001,0654,041,076

889,036,61426,671,098915,707,712

- 229,236,611- 557,937

- 227,000,325- 1,678,349

2553

6,210,884 661,275

3,560,405 1,989,203

70%80%

19%11%19%6%10%

892,553 49,983 4,929

1,332,017,963 1,695,295,589

392,723 21,993 2,169

586,087,904 745,930,059

499,830 27,990 2,760

745,930,0591,109,207,686

2001%3%

4,347,619 4,391,095

878,218,965 26,346,569 904,565,534- 158,635,475

9,024,681- 194,807,590 27,147,434

2554

6,266,782 667,227

3,592,449 2,007,106

75%80%

19%11%19%6%10%

900,58650,433 4,973

1,344,006,125 1,710,553,250

360,235 20,173 1,989

537,602,450 684,221,300

540,352 30,260 2,984

806,403,6751,172,950,800

1801%3%

4,700,086 4,747,087

854,475,688 25,634,271 880,109,959- 73,706,284 20,168,063

- 154,542,548 60,668,201

2555

6,323,183 673,232

3,624,781 2,025,170

80%80%

19%11%19%6%10%

908,692 50,8875,018

1,356,102,1801,725,948,229

327,12918,3191,806

488,196,785 621,341,362

581,56332,568 3,211

867,905,3951,237,751,444

1501%3%

5,058,5465,109,132

766,369,75122,991,093789,360,84378,544,55238,514,924

- 75,828,359115,857,987

¾.È.

ã¹»ÃЪҡáÅØèÁà»éÒËÁÒ »Õ ¾.È. 2551-2555

* ดรายละเอยดผลการวเคราะหในแตละกล มไดจาก worksheet ทแสดงใน http://www.nvco.go.th/upload/FluElderlyThailand2008DATA.xls** โรคเรอรง ในทน หมายถง การปวยดวยโรคใดโรคหนงตอไปน คอ โรคหลอดเลอดสมอง หอบหด ปอดอดตนเรอรง หวใจ ไตวาย

333

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

¢éÍÁÙÅ

- ประสทธ ภาพของวคซนในการปองกนโรค(vaccine efficacy)- จำนวนผ ท เส ยงตอก า รป ว ย เป น โ รค ไ ข หวดใหญ

อตราปวยตอปและจำนวนผปวยในผสงอาย > 65 ปทมโรคเรอรง

อตราการปวยตอป และจำนวนผปวยผสงอาย <65 ป ทมโรคเรอรง

อตราปวยตอปและจำนวนผปวยผสงอาย > 65 ปทไมมโรคเรอรง

อตราและจำนวนผ ปวยมโรคแทรกซอน(ปอดบวม)

สมมตฐาน- องคการอนามยโลกสรปวาวคซนปองกนไขหวดใหญ มประสทธภาพ (efficacy)ระหวาง 70%-90% ( 1 )- กำหนดใหผทไมไดรบวคซนจากโครงการ ฯทกราย เปนผไมมภมคมกนตอโรคไขหวดใหญผทไมไดรบวคซนดงกลาวทกราย จงเสยงตอการปวยเปนโรคน

กำหนดใหเทากบอตราปวยโรคไขหวดใหญในผปวยโรคปอดบวมอดกนเรอรง (COPD)ทมารบการรกษาจากคลนก COPD รพ.ศรราชเปนประจำ (a) และมคา FEV1 นอยกวา70% ของคา FVC และเพมขนนอยกวา 15%หลงใหยาขยายหลอดลม (มย. 2540 - พย.2541 = 17 เดอน)กำหนดใหมอตราเทากบอตราปวยในผสงอาย> 65 ป ทมโรคเรอรง (a)

กำหนดใหอตราปวยเทากบอตราปวยดวยอาการinfluenza-like illness ในผทมอาย 60 ปขนไป ทอาศยในชมชนรอบรพ.ศราชจำนวน6 ชมชน ทชวยเหลอตวเองไดและสามารถเดนออกนอกบานได (กพ. 2541 - พค.2542) แตละรายไดรบการตดตาม 1 ปกำหนดให อ ตราการม โรคแทรกซ อน(ปอดบวม) ของผปวยไขหวดใหญ (a) เทากนทง 3 กลม และทกรายไดรบการรกษาแบบผปวยใน และกำหนดใหเทากบอบตการณทไดจากการศกษาและการประมาณการของJames Mark Simmerman et al (2006) (6)ซงไดทำการศกษาผปวยโรคปอดบวมทเปนผปวยในจากทกโรงพยาบาล ในจงหวดสระแกวโดยการตรวจหาเชอไวรสและแอนตบอดและใชขอมลจากสำนกระบาดวทยารวมในการประมาณอบตการณ พบวา อบตการณของปอดบวมจากไขหวดใหญ (ผปวยในและผปวยนอก)ในประเทศไทย (b) อยระหวาง18-111/100,000 ตอป และจากระบบเฝาระวงโรคไขหวดใหญ รง.506/507 และความครอบคลมของการรายงานทประมาณโดยSimmerman et al 2006 (c) เพอประมาณ a

ÇÔ Õ¡ÒûÃÐÁÒ³

-คาเฉลยประสทธภาพของวคซน(a) = (70% +90% ) /2=80%- จำนวนประชากรทมภมค มกนโรคไขหวดใหญ จากวคซน (c) =a x ความ ครอบคลมการไดรบว คซ น(b)x จำนวนประชากรกลมเสยง(d)- จำนวนประชากรทเสยงตอการปวยดวยโรค ไขหวดใหญ = d - c- อตราปวย = a x 12÷ 17 =27%x12÷17=19.06%- จำนวน ผปวย = อตราการปวยในกลมเสยง x จำนวนประชากรกลมเสยงทไมมภมคมกนตอโรค

- อตราปวย = 19.06%- จำนวนผปวย = อตราการปวยในกล มเส ยงxจำนวนประชากรกลมเสยงทไมมภมคมกน ตอโรค- อตราปวย=10.88%- จำนวนผปวย = อตราการปวยในกลมเสยง xจำนวนประชากรกลมเสยงทไมมภมคมกนตอโรค

- คาเฉลย b ตอแสนประชากร =(คาตำสด + คาสงสด) ÷2 = (18+ 111)÷2 = 64.5- จำนวนผ ป วยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญ (d)= คาเฉลย bxจำนวนประชากรกลมเสยงทไมมภมคมกนตอโรค- จำนวนผปวยโรคไขหวดใหญ(e) = จำนวนผปวยโรคไขหวดใหญจาก รง.506/507 ÷c- อตราการปวยเปนโรคปอดบวมของผปวยไขหวดใหญ (a) = d÷ e- จำนวนผปวยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญ (d)= a x จำนวนผปวยโรคไขหวดใหญ

áËÅ觢éÍÁÙÅ

องคการอนามยโลก( 1 )

Phunsup Wongsurakiat etal 2003 ( 4 )

Phunsup Wongsurakiat etal 2003 ( 4 )

Rungnirand Praditsuwanet al 2005 ( 5 )

James Mark Simmermanet al 2006 ( 6 )สำนกระบาดวทยา ( 7 )

ตารางท 2 ตวแปร สมมตฐาน วธการประมาณคาตวแปร และแหลงขอมล

334

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

¢éÍÁÙÅ

จำนวนผปวยตายจากไขหวดใหญ ในกลมเสยง

คารกษาพยาบาล

การสญเสยรายไดจากการหยดงานจากการปวย (a)

คาใชจ ายของโครงการขยายการสร า ง เสร มภมคมกน โรคไขหวดใหญ

สมมตฐาน- กำหนดใหการตายจากไขหวดใหญเกดจากโรคแทรกซอนเพยงอยางเดยว คอ ปอดบวม- รายงานจำนวนผปวยตายจากโรคปอดบวมในประเทศไทย ป พ.ศ. 2549 ของสำนกระบาดวทยา = 874 ราย (a) ( 7 )

- รอยละ 11 ของโรคปอดบวม(b) มสาเหตจากไวรสไขหวดใหญ (James MarkSimmerman et al 2006)- ความครอบคลมการรายงานโรคปอดบวมของสำนกระบาดวทยา ตำกวาความเปนจรง43 เทา (c) (James Mark Simmerman etal 2006)

1. คาใชจายทางการแพทย (medical cost)ตอรายสำหรบผปวยไขหวดใหญ แบบผปวยนอก (a) คำนวณจากจำนวนครงของผปวยไขหวดใหญแบบผปวยนอก ซงมจำนวนประมาณ 924,478 ราย (ครง) (b) และคาใชจายทางการแพทยท งหมดสำหรบผปวยไขหวดใหญแบบผปวยนอก ในประเทศไทย รวม $6,400,000 (c) ซงทำการประมาณโดย James Mark Simmerman etal 20062. คาใชจายทางการแพทย ตอราย สำหรบผปวยไขหวดใหญ แบบผปวยในสมมตใหเทากบผปวยในโรคปอดบวม จงหวดสระแกว(d) ซงประกอบดวยคาใชจายเฉลยแบบroutine และคาใช จ ายทางการแพทยมคาระหวาง $490.8 (e) - $628.6(f) โดยSonja Olsen et al 2006จากการศกษาของ James Mark Simmermanet al 2006 พบวาคาการสญเสยรายไดจากการปวย (a) มคา รอยละ 56 ของการสญเสยรายได และคาใชจายทงหมดกำหนดให- จำนวนประชากรเปาหมาย = a- ความครอบคลมการไดรบวคซน = b- อตราสญเสยวคซน = c- คาบรหารจดการวคซน และอน ๆ = d- ราคาวคซนตอโดส = e

ÇÔ Õ¡ÒûÃÐÁÒ³

- จำนวนผปวยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญท งประเทศ(d) =อบตการณของโรค x จำนวนประชากรทงประเทศ-จำนวนผปวยตายจากโรคปอดบวมจากไขหวดใหญทงประเทศ(e) = a x b x c- อตราปวยตายของโรคปอดบวมจากไวรสไขหวดใหญ (f)= e ÷d- จำนวนผปวยตายจากไขหวดใหญในกลมเสยง = จำนวนผปวยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญในกลมเสยง x f1. คาใชจายทางการแพทย ผปวยนอก โรคไขหวดใหญตอราย (a) =(c ÷ b)x39 = 269.992. คาใชจายทางการแพทยตอรายสำหรบผปวยไขหวดใหญ แบบผปวยใน (d) หนวยเปนบาท = (e+ f) x 39 ÷ 2 = 21,828- คารกษาพยาบาลทงหมด = ax b + d x จำนวนผปวยปอดบวมจากไวรสไขหวดใหญ

a = คารกษาพยาบาล x 56 ÷44

- จำนวนโดสวคซนทตองใช (f)=a x b + a x b x c- ราคาวคซนทงหมด (g) = f x e- d = (3% to 5%) x g- คาใชจายทงหมด = g + d

áËÅ觢éÍÁÙÅ

James Mark Simmermanet al 2006 ( 6 )

สำนกระบาดวทยา( 7 )

James Mark Simmermanet al 2006 ( 6 )

Sonja Olsen et al 2006( 8 )

James Mark Simmermanet al 2006 ( 6 )

- ผลการสำรวจอนามยและสวสดการสำนกงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2549- ขอมลประชากร สำนกสถตแหงชาต- US population researchBureau- บรษทวคซนในประเทศไทย

(ตอ)ตารางท 2 ตวแปร สมมตฐาน วธการประมาณคาตวแปร และแหลงขอมล

335

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

เบาหวาน และมะเรงทไดรบเคมบำบดรปท 2 แสดงผลการวเคราะห one-way sensitivityanalysis หรออทธพลของตวแปรตาง ๆ ตอความคมทนของโครงการขยายการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญเมอตวแปรอนมคาคงท ซงแสดงใหเหนวาการเพมคาของตวแปรจากคาเฉลย (base-case values) รอยละ 25จะทำใหความคมทนเพมหรอลดแตกตางกนไป เมอเทยบกบคาความคมทนทคำนวณไดเมอคาตวแปรทกตวเทากบคาเฉลยจากรปนแสดงใหเหนวาการเปลยนแปลงคาของตวแปรทมอทธพลตอความคมทนในโครงการสรางเสรมภมคมกนโรคไขหวดใหญในประชากรกลมผสงอายทมโรคเรอรงในปท 5 เรยงตามลำดบจากมากไปนอย ไดแก อตราปวยโรคไขหวดใหญ ประสทธภาพของวคซน(efficacy) อตราการปวยเปนโรคแทรกซอนหรอปอดบวมของผปวยโรคไขหวดใหญ คารกษาพยาบาลผปวยโรคแทรกซอนตอราย ราคาวคซน และความครอบคลมการไดรบวคซน โดยอตราปวยเปนโรคแทรกซอนและคารกษาพยาบาลโรคแทรกซอนมความสำคญในระดบเดยวกน เชน ความคมทนจะเพมจาก 38.5 ลานบาท เปน70.0 ลานบาท เม ออตราการปวยโรคไขหวดใหญเพมขนจาก รอยละ 19.06 (base case value) เปนรอยละ 23.96 (เพมขน รอยละ 25) ในขณะทตวแปรอน

มคาคงทเทากบคาเฉลย เปนตน สวนคารกษาพยาบาลแบบผปวยนอกมอทธพลตอความคมทนดงกลาวนอย

จากรปท 3 แสดงคาความค มทนในกล มผสงอายทมโรคเรอรง ในปท 5 ถาปจจยอนมคาเทากบคาเฉลยคงท (base-case value) พบวาคาททำใหคาใชจายในโครงการใหวคซนเทากบคารกษาพยาบาลทลดลง(ความคมทนมคาเทากบ "ศนย") คอ อตราปวยโรคไขหวดใหญเทากบ รอยละ 13 ประสทธภาพของวคซน(efficacy) รอยละ 55 อตราการปวยเปนโรคแทรกซอนหรอปอดบวมของผปวยโรคไขหวดใหญ รอยละ 3 คารกษาพยาบาลผ ปวยโรคแทรกซอน 13,000 บาทตอราย และราคาวคซน 220 บาทตอโดส ตามลำดบสวนความชนของเสนกราฟแนวโนมแสดงถงความสมพนธระหวางคาความคมทนและคาของตวแปร ซงจะเหนไดวาทกตวแปรมคาความชนเปนบวก ยกเวนราคาวคซนซงมคาความชนเปนลบ แสดงใหเหนวา ยงราคาวคซนเพมขนความคมทนจะลดลง และจะไมคมทน เมอราคาวคซนมราคาสงกวา 220 บาทตอโดส ในขณะทตวแปรอนจะมความสมพนธเชงบวก ซงหมายความวา คาตวแปรยงสง ความคมทนจะมากยงขน เชน ประสทธภาพวคซนยงสงขน ความคมทนจะมากขน และประสทธภาพของวคซนทตำกวารอยละ 55 จะไมคมทน เปนตน

㹡ÅØèÁ¼ÙéÊÙ§ÍÒÂØ·ÕèÁÕâäàÃ×éÍÃѧ àÁ×èÍμÑÇá»Ãà¾ÔèÁ¤èÒ¢Öé¹ÃéÍÂÅÐ 25 ¨Ò¡¤èÒà©ÅÕè (base case value) ã¹ »Õ ¾.È. 2555

ÃÙ»·Õè 2 One-way sensitivity analysis áÊ´§¤èÒ¤ÇÒÁ¤ØéÁ·Ø¹¢Í§â¤Ã§¡ÒâÂÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤Ø éÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´ãË-è

336

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

ÃÙ»·Õè 3 Threshold analysis áÊ´§¤èÒ¤ÇÒÁ¤ØéÁ·Ø¹¢Í§â¤Ã§¡ÒâÂÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´ãË-è 㹡ÅØèÁ¼ÙéÊÙ§ÍÒÂØ

·ÕèÁÕâäàÃ×éÍÃÑ§ã¹»Õ ¾.È. 2555 ·Õèà»ÅÕè¹á»Å§ä»àÁ×èÍμÑÇá»ÃμèÒ§ æ ÁÕ¤èÒà»ÅÕè¹ä»

ÇÔ¨Òóì

จากการศกษานแสดงใหเหนวาโรคไขหวดใหญเปนปญหาสาธารณสขทสำคญของประเทศไทย เฉพาะในประชากร 3 กลม ทศกษา พบผปวยสงถงปละประมาณ

908,692 ราย และยงพบโรคแทรกซอนจากไขหวดใหญ(ปอดบวม) สงถงปละประมาณ 50,887 ราย และตายประมาณ 5,018 ราย และการใชวคซนไขหวดใหญนาจะเปนวธการปองกนโรคทมประสทธภาพสง จากการศกษานพบวา การใชวคซนทมประสทธภาพในการปองกน

337

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

โรค (efficacy) รอยละ 80 และความครอบคลม รอยละ80 โดยทฤษฏแลวจากผลการศกษาจะเหนไดวา สามารถลดการปวยการตายไดสงถง รอยละ 64 กลาวคอในประชากร 3 กล มน สามารถลดการปวยเปนโรคไขหวดใหญไดสงถง 581,563 ราย ลดการเปนโรคปอดบวม 32,568 ราย และลดการตาย 3,211 รายแตอยางไรกตามการใชวคซนจะตองใชเงนงบประมาณในการ ใหบรการวคซนเฉพาะใน 3 กลมนสงถงปละ 970ลานบาท ซงเปนจำนวนเงนทใกลเคยงกบงบประมาณในการจดซอวคซนในโครงการสรางเสรมภมคมกนโรคของประเทศไทยในปจจบน( 9 )

จากผลการศกษายงแสดงใหเหนวา ความคมทนของการใหวคซนไขหวดใหญ ขนอยกบผลรวม(function) ของปจจยหลายปจจยดวยกน แตละปจจยมอทธพลหรอมผลตอความคมทนแตกตางกนดงแสดงในผลการศกษา ซงไดแกอตราปวยโรคไขหวดใหญประสทธภาพของวคซน อตราการปวยเปนโรคแทรกซอนหรอปอดบวมของผ ปวยโรคไขหวดใหญ คารกษาพยาบาล ผปวยโรคแทรกซอนตอรายราคาวคซน และความครอบคลมการไดรบวคซน นอกจากน ประชากรกลมเปาหมายและมมมองหรอกรอบในการวเคราะหกเปนอก 2 ปจจยสำคญทมอทธพลตอความคมทน

อตราปวยโรคไขหวดใหญ ประสทธภาพของวคซน และอตราการปวยเปนโรคแทรกซอนหรอปอดบวมของผปวยโรคไขหวดใหญ เปนปจจยทสำคญทมอทธพลตอความคมทนของโครงการ ถาปจจยเหลานมคาสงความคมทนกจะสง และเนองจากปจจยเหลานเปลยนแปลงไปตามปจจยทางระบาดวทยาอน ๆ ทเกยวของ เชนชนดและความรนแรงของเชอไขหวดใหญในแตละปภมคมกนโรคของประชากรกลมเปาหมาย พฤตกรรมการรบบรการ/รกษา สภาวะสขภาพ โรคประจำตวของประชากรกลมเปาหมาย ความตรงหรอความครอบคลมตอเชอทระบาดในชมชนของวคซน เปนตน ดงนนในแตละปความคมทนของโครงการยอมมความแตกตางกนไปขนอยกบคาของปจจยทเกยวของเหลานในปนน ๆการเฝาระวงการปวยและการเฝาระวงเชอกอโรค จะเปน

แหลงขอมลทสำคญในการประมาณความคมทนของการใหวคซนในแตละป

ในสวนของราคาวคซน จากผลการวเคราะหthreshold analysis ของตวแปรตาง ๆ ในกลมเปาหมายทเปนผสงอายทมโรคเรอรง ถาพจารณาอทธพลของราคาวคซน จะเหนไดวาการใหวคซนไขหวดใหญในกลมนจะมความคมทนกตอเมอ ราคาวคซนตำกวา 220 บาทตอโดส ประกอบกบทไดกลาวแลวขางตนในเรองการเปลยนแปลงของปจจยตาง ๆ ในแตละปราคาวคซนทจะทำใหโครงการมความคมทนจงยอมแตกตางกนไปซงอาจสงหรอตำกวา 220 บาทตอโดส ตลอดจนราคาทค มทนในกลมเปาหมายนอกเหนอจากกลมทมโรคแทรกซอน ราคาวคซนทคมทนอาจตำกวา 220 บาทตอโดส เพราะกลมนอาจมอตราปวยโรคไขหวดใหญหรอโรคแทรกซอนตำกวา ในทางปฏบตการจดซอวคซนไขหวดใหญปรมาณมาก ๆ จะตองมการสงซอลวงหนาประมาณ 3-6 เดอน ดงนนการจดซอในราคาทคมทนในแตละปอาจทำไดยาก อาจจะทำการประมาณราคาทคมทนในแตละปไดโดยการใชคากลาง (พสยหรอคาเฉลย)ของปจจยตาง ๆ 3-5 ปยอนหลง

ประชากรกลมท จะไดรบวคซนไขหวดใหญกเปนปจจยสำคญทมผลตอความคมทน ดงจะเหนไดจากผลการศกษาแสดงในตารางท 1 พบวาการใหวคซนนในประชากรกลมผสงอายทไมมโรคเรอรง ยงไมมความคมทนในขณะทการใหในกลมทมโรคเรอรงมความคมทนซงผลการศกษาในครงนมความสอดคลองกบการศกษาความคมทนของการใหวคซนไขหวดใหญแกผสงอายในชมชนรอบโรงพยาบาลศรราชเมอป พ.ศ. 2541 และการศกษาในผ ปวยโรคปอดอดก นเร อรงท มารบการรกษา ณโรงพยาบาลศรราชเม อป พ.ศ.2540 พบวาการใหวคซนน ในกลมผปวยโรคปอดอดตนเรอรงมความคมทนในขณะทในผสงอายทวไปไมมความคมทน (4, 5) สาเหตสำคญททำใหประชากรแตละกลมมความคมทนในการใหวคซนไขหวดใหญแตกตางกน คอ อตราปวยโรคไขหวดใหญ จากขอมลในการศกษาน กลมเปาหมายทมโรคเรอรงมอตราปวยโรคไขหวดใหญ (รอยละ 19)

338

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Impact of Expanded Program on Seasonal Influenza Immunization in Thailand

สงกวากลมผ สงอายท ไมมโรคเร อรง (รอยละ 11)ซ งเปนปจจยเดยวท มความแตกตางกน ในขณะทปจจยอน ของทงสองกลมมคาไมแตกตางกน (ไดแกประสทธภาพของวคซน อตราการปวยเปนโรคแทรกซอนหรอปอดบวมของผ ปวยโรคไขหวดใหญ คารกษาพยาบาลผ ป วยโรคแทรกซอนตอราย ราคาวคซนและความครอบคลมการไดรบวคซน)

สำหรบกรอบหรอมมมองในการวเคราะหนนถาทำการวเคราะหความคมทนในกรอบของสงคมในภาพรวม(societal perspective) นนคอวเคราะหคาใชจายทเกยวของ จากทงผใหและผรบบรการ และรวมผลของการลดการสญเสยรายไดจากการหยดงานไวในการวเคราะหดวย (ยงไมไดรวมคาเดนทาง คาอาหาร ฯ ทผปวย หรอครอบครวตองจายเพมเตมจากการไปรบการรกษา) การใหวคซนปองกนโรคไขหวดใหญในกลมศกษาทง 3 กลม จะเรมมความคมทนตงแตปแรกของโครงการแตถาทำการวเคราะหในกรอบของผใหบรการโครงการจะมความคมทนเฉพาะผปวยทมโรคแทรกซอนเทานนและจะเรมมความคมทนในปท 3 ขนไป ดงนนกรอบหรอมมมองในการวเคราะหเปนอกปจจยหนงทมความสำคญตอความคมทนของโครงการ

ความครอบคลมการไดรบวคซน ถาโครงการมความคมทนเมอคดตอหนวยการลงทน (ตอผไดรบวคซนหนงราย) การเพมความครอบคลมการใหวคซนจะทำใหระดบความคมทนสงขน เพราะจำนวนของผไดรบวคซนสงขนนนเอง จากรปท 3 จะเหนไดวาถาโครงการใหวคซนมความคมทน ระดบความคมทนของโครงการจะเพมหรอลดขนอยกบระดบความครอบคลมการไดรบวคซน เมอความครอบคลมเปนศนย ระดบความคมทนกมคาเทากบศนย ความครอบคลมการไดรบวคซนทเพมทกรอยละ 20 ความคมทนจะเพมประมาณ 10ลานบาท ดงนนการเพมความครอบคลมการไดรบวคซนในประชากรกลมเปาหมายทการใหวคซนมความคมทน จะทำใหระดบความคมทนสงขน แตในทางกลบกน การใหวคซนในกลมเปาหมายทการใหวคซนไมมความคมทนระดบความไมคมทนจะสงขนเชนเดยวกน

อยางไรกตามตนทนตอหนวยในแตละระดบความครอบคลมยอมมความแตกตางกน ความครอบคลมในระดบแรก ๆ ตนทนตอหนวยยอมสงกวาความคมทนตอหนวยในระดบความครอบคลมทสงกวา เพราะการลงทนตอหนวยลดลงเม อมการลงทนครอบคลมประชากรกลมเปาหมายมากขน ซงในการวเคราะหครงนไมไดพจารณาประเดนน และการวเคราะหยงไมไดรวมถงผลกระทบโดยออมจากการใหวคซน (indirecteffect หรอ herd immunity) ซงการใหวคซนปองกนไขหวดใหญ พบวามผลกระทบโดยออมดวย เพราะสามารถลดแหลงแพรเชอโรคในชมชนได ดงนนผลการศกษาความคมทนในครงนอาจตำกวาความเปนจรงได

ขอจำกดทสำคญในการศกษานนอกจากทไดกลาวแลวขางตน ความถกตองและความนาเช อถอของผลการศกษายงขนอยกบความถกตองและความนาเช อถอของขอมลทตยภมท นำมาวเคราะห และสมมตฐานทใชโดยเฉพาะอยางยงตวแปรทมอทธพลสงในการศกษาเพอประเมนผลกระทบจากการใหวคซนไขหวดใหญแบบนำรองในกลมผสงอายทมโรคเรอรงทกรมควบคมโรคจะดำเนนการในป พ.ศ. 2551 นนเปนการศกษาแบบไปขางหนา (prospective study)สามารถวางแผนเพอทจะลดอคตทอาจมผลกระทบตอความถกตองของปจจยเหลานไดมากขน จงอาจใชเปรยบเทยบกบผลการศกษาในครงน เพอดความถกตอง ความนาเชอถอของโมเดลทใชในการศกษาครงนได นอกจากความถกตองและความนาเชอถอของแหลงขอมลแลวตวแปรเหลานอาจมความแตกตางกนในแตละปหรอในแตละภมภาคดงไดกลาวแลว โดยเฉพาะอยางยงอตราปวยโรคไขหวดใหญ ประสทธภาพวคซน และอตราปวยโรคปอดบวมจากไขหวดใหญ ขอมลการเฝาระวงโรคไขหวดใหญ ท งในแงการปวย และเช อกอโรคนาจะชวยบอกแนวโนมของการเปลยนแปลงนได

การศกษา cost-effectiveness analysis, costutility analysis หรอ willingness-to-pay จะทำใหสามารถวเคราะหผลกระทบของโครงการครอบคลมประเดนทเกยวของดานอน ๆ ได เชน การลงทน หรอ

339

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¼Å¡Ãзº¨Ò¡¡ÒâÂÒ¡ÅØèÁà»éÒËÁÒ¡ÒÃÊÃéÒ§àÊÃÔÁÀÙÁÔ¤ØéÁ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ãË-è

คาใชจายตอหนวยผลผลต ผลกระทบดานคณภาพชวตในขณะเจบปวยการใหคณคาตอวคซนปองกนโรคไขหวดใหญและตอโรคไขหวดใหญ เปนตน ถาเปนไปไดจงนาทจะไดทำการศกษาเหลานเพมเตมรวมดวยเพอเปรยบเทยบผล นอกจากนการวเคราะหแบบ multi-waysensitivity analysis ซ งแสดงใหเหนถงผลกระทบจากการเปลยนคาตวแปรหลายตวพรอม ๆ กน นาจะเปนการวเคราะหทใกลเคยงสภาพความเปนจรงมากกวาone-way sensitivity analysis เพราะในสภาพความเปนจรงตวแปรแตละตวจะมโอกาสเปลยนไดพรอม ๆกนไป

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณนายแพทยศภมตร ชณหสทธวฒนผ ทรงคณว ฒกรมควบคมโรค นายแพทยว โรจนต งเจรญเสถยร แพทยหญงจงกล เลศเธยรดำรงสำนกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศดร.พรทพย จอมพก และแพทยหญงทพยประภาตนศรสทธกล สำนกโรคตดตออบตใหม กรมควบคมโรค

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. World Health Organization. Influenza Vaccines,WHO Position Paper. Weekly EpidemiologicalRecord, No. 33, 2005, 80, 277-288.

2 . นนทวรรณ วตรวาทการ, อมา ลางคลเสน, อำนวยโพธทอง และคณะ. รายงานฉบบสมบรณ เรองการศ กษาความครอบคล มของการได ร บว คซ นปองกนโรคไขหว ดใหญในกล มเส ยงงานโรคไขหวดนก ประจำฤดกาลป 2550. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรศนยรงสต. 2550.

3. กรรมการอำนวยการปองกนควบคมแกไขสถานการณโรคไขหวดนกและการเตรยมพรอมสำหรบการระบาดใหญของไขหวดใหญ. แผนยทธศาสตรปองกน แกไข และเตรยมพรอมรบปญหาโรคไขหวดนก และการระบาดใหญของโรคไขหวดใหญ.ฉบบท 2 (พ.ศ. 2551-2553), สำนกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก, 2550.

4. Wongsurakiat P, Maranetra KN, Wasi C, KositanontU, Dejsomritrutai W, Charoenratanakul S. AcuteRespiratory Illness in Patients With COPD andthe Effectiveness of Influenza Vaccination: ARandomized Controlled Study. CHEST 2004;125: 2011 - 2020.

5. Rungnirand Praditsuwan, et al. The Efficacy andEffectiveness of Influenza Vaccination amongThai Elderly Persons Living in the Community.J Med Assoc Thai Vol.88 No.2 2005.

6. Simmerman JM, Lertiendumrong J, Dowell SF,Uyeki T, Olsen SJ, Chittaganpitch M,Chunsutthiwat S, Tangcharoensathien V. The Costof Influenza in Thailand. Vaccine. 2006 May5; 4(20): 417-26.

7. สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. สรปรายงานการเฝาระวงโรค ป พ.ศ.2549, http://203.157.15.4/Annual/An-nual49/0001.htm วนท 11 มกราคม 2551.

8. Olsen J Sonja, et al. The incidence of pneumo-nia in rural Thailand. International Journal ofInfectious Diseases (2006) 10, 439-445.

9. สำนกงานเลขานการคณะกรรมการวคซนแหงชาตกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. นโยบายและแผนยทธศาสตรวคซนแหงชาต. สำนกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. มดป.

340

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun - Aug 2008

â¤Ã§¡ÒÃμé¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ ¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç ¾×鹺éÒ¹

à¾×èÍ»ÃÐÂØ¡μ ìãªéã¹¾×é¹·Õè¡Ñ¹ª¹¢Í§Ãкº¤ÍÁ¾ÒÃì·àÁ¹μ ì·ÒäÅà««Ñè¹

Model Development of Prevention and Control Avian Influenza in Backyard

Duck and Chicken Applying for Compartment Alisation System

พลายยงค สการะเศรณ* สพ.บ, สม. Plyyonk Sagaraseranee* DUM.,M.P.Hอรนาถ วฒนวงษ* พย.บ., Ornard Wattanawong* B.Sc (nursing),พรพทกษ พนธหลา* สพ.บ. สม Poonpitak Panlar* DVM., M.P.Hอษา เทยนทอง** กศบ. Usa Theanthong** B.A.*¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä *Department of disease Control

**ÈÙ¹Âì¡ÒÃÈÖ¡Éҹ͡âçàÃÕ¹ÀÒ¤¡ÅÒ§ **Central Regional Non Formal Education Center

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษาวจยมวตถประสงคเพอศกษาตนแบบการปองกนไขหวดนกจากการเลยงไกเปดพนบานแบบมสวนรวมของชมชนในพนทกนชน (Buffer zone) ของระบบคอมพารทเมนตทาไลเซชน (Compartmentalisation)แบงกล มตวอยางในการศกษาเปนกล มทดลองและกล มควบคมในพนท จงหวดกาญจนบรและสพรรณบรเรมดำเนนการตงแตสงหาคม 2549 ถง สงหาคม 2550 เกบขอมลกอนและหลงศกษาเกยวกบความร พฤตกรรมปองกนตนเอง การเฝาระวงและควบคมโรค ในกลมแกนนำชมชน ประชาชน นกเรยน และตรวจหาเชอจากมลไกและเปดพนบาน โดยนำกระบวนการกลมเทคนค Future Search Conference ประยกตใชจดกระบวนการเรยนรในกลมแกนนำชมชนและกลมแกนนำครโรงเรยน ผลการศกษาพบวากลมแกนนำชมชนขบเคลอนมาตรการดแลปองกนไขหวดนกในชมชนอยางตอเนองใน 6 มาตรการ คอ มาตรการเลยงสตวปก การควบคมจำนวนสตวปกการเคลอนยายสตวปก การรายงานสตวปกปวยตาย การบงคบทางสงคม และมาตรการรายงานผปวย เกษตรกรผเลยงไกเรมปรบระบบการเลยงใหไกอยในบรเวณบาน แกนนำชมชนและเกษตรกรผเลยงไกพนบาน มระบบการจดการรวมกนในการปองกนไขหวดนก โดยสำรวจขนทะเบยนสตวปก จดบนทกหนาเลา รายงานสตปกปวยตายปรบระบบการเล ยงโดยใชตาขายลอมบรเวณทเล ยงไก จดตงกลมผเล ยงไกชนและกลมผเล ยงไกพ นเมองจดระบบขอมลไขหวดในชมชน จดทำขาวสารไขหวดนกใหอาสาสมครอยางตอเนอง มศนยขอมลขาวสารไขหวดนกในตำบลโดยองคการบรหารสวนตำบลเปนฐาน มหลกสตรทองถนไขหวดนกในโรงเรยนและหลกสตรการเลยงไกพนบาน และมการรวบรวมขอมลภมปญญาสมนไพรนารของครการศกษานอกโรงเรยน ซงในพนทกลมควบคมไมมการเปลยนแปลงดงกลาว มการประเมนผลกอนและหลงการทำกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม พบวาในกลมแกนนำชมชนมความรความเขาใจไขหวดนก มพฤตกรรมปองกนตนเอง มการเฝาระวงและดำเนนการควบคมโรคในระดบสง ประชาชนมความรความเขาใจพฤตกรรมปองกนตนเองและการมสวนรวมดำเนนงานในระดบดและมการเลยงสตวปกอยางถกตองมากกวากอนการทดลอง นกเรยนมความรความเขาใจ และพฤตกรรมการปองกนตนเองดกวากอนการทดลองอยางมนยสำคญ ผลการตรวจเชอไวรส H5N1 กอนและหลงทดลองไมพบเชอไขหวดนก

ผลการศกษาชใหเหนวาการสรางกระบวนเรยนรแบบมสวนรวมเปนวธการทจะชวยใหแกนนำชมชนและ

341

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

เกษตรกรผเลยงเขามามสวนรวมดำเนนงานปองกนควบคมโรคไขหวดนก โดยเรมทำใหแกนนำชมชนมเปาหมายรวมกน มแผนปฏบตและทำความเขาใจขนตอนการปฏบตรวมกน สนบสนนการเรยนรดวยกระบวนการกลมและตดตามผลเพอกระตนเตอนและเตมเตมความรเปนสงสำคญของการสรางกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมรปแบบนจงเปนทางเลอกหน งนำส การประยกต เพ อใหเกดความปลอดภยทางชวภาพของฟารมสตวปกและพนทกนชนของระบบคอมพารทเมนตทาไลเซซน

Abstract

The study aimed to develop a model, focusing on community participation for the prevention andcontrol of AI in backyard ducks and chickens. The model was applied in the buffer zone of compartmentaliza-tion system. The study area was divided into two groups, experiment and control and was conducteds betweenAugust 2006 and August 2007. Pre- and post-experimental data were collected. Data included of knowl-edge and information-perceiving behavior among community leaders, people and school children; examina-tion for virus in droppings of backyard chicken and duck. Learning process was divided into two groups,community leaders and school teachers, using Future Search Conference (F.S.C. technique) as a group dy-namic. It was found that communities had been motivated by community leaders who continuously kept an eyeon and prevent AI in communities following the six measures, namely, poultry raising, limitation in number ofpoultry, poultry movement, reporting of sick or dead birds, social restriction and human case reporting. Chickenkeepers began to raise chicken within the vicinity of their houses. Community leaders and backyard chickenkeepers co-operated in AI prevention by surveying and registering poultry, record in front of each pen, report-ing of sick or dead birds, installing net around backyard, forming cock-fighting groups and backyard chicken-raising groups, setting up flu database in communities, issuing AI newsletter for volunteers, set up AI infor-mation center in Tambon, developing local curriculums regarding AI in schools and backyard chicken raising,collecting of local wisdoms on useful herbs by non-formal education teachers. It was also found that pre- andpost-participatory learning process among community leaders had high knowledge and understanding aboutAI, high practice in self-protection and high disease surveillance and control. People had a good level inknowledge and understanding, self-protection behavior and participation. They raised poultry more carefullythan pre-experimental period. Significantly, school children had better knowledge and understanding, andbetter self-protection behavior than the pre-experimental period. Examinations for H5N1 in both pre- andpost-experiments found no virus. The results revealed that building of participatory learning process helpedincrease knowledge and understanding of community leaders and people. Therefore, they had participated inAI prevention and control. However, they had to have their goals in common. Together, they had set up theaction plan and understood the steps of operation. They should support each other as well as giving willpower,receiving training and keep on monitoring. Knowledge achievement was a crucial element in building ofparticipatory learning process. This model wass an alternative that could be applied to establish biosecurity inbuffer zone. »ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡Òûéͧ¡Ñ¹áÅФǺ¤ØÁä¢éËÇÑ ¹¡ AI Prevention and Control

Ãкº¤ÍÁ¾ÒÃì·àÁ¹μì·ÒäÅà««Ñè¹ Compartment Alisation System

342

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

º·¹Ó

ปญหาไขหวดนกเปนปญหาท มความสลบ ซบซอนเก ยวพนกบปจจยหลายดาน การแกปญหา

จงจำเปนตองมแผนยทธศาสตรดำเนนงานแบบบรณาการและเปนระบบ รฐบาลจงไดจดตงคณะกรรมการพจารณาแกไขสถานการณโรคไขหวดนก และคณะทำงานพฒนาแผนยทธศาสตรแกไขปญหาโรคไขหวดนก ซงไดกำหนดแผนยทธศาสตรไวทงหมด 6 ยทธศาสตร(1) โดยเฉพาะยทธศาสตรท 5 การสรางความเขาใจ และการมสวนรวมของภาคประชาชน และธรกจเพอสงเสรมบทบาทภาคประชาสงคมในการปองกนควบคมโรค เนนพฒนาเครอขายชมชน อาสาสมคร และประชาชนสามารถจดการองคความร และนำส การปฏบตในการปองกนควบคมโรคไขหวดนก แตทสำคญททำใหโรคไขหวดนกตดตอมาสคน มเหตและปจจยหลายอยางเกยวพนกบไกพนบาน และไกชน(2) หลายเหตการณทผานมาพบวาชาวบานไมใหความรวมมอทำลายไก ไมปองกนตนเองทำใหเกดการระบาดของโรค การปรบเปลยนพฤตกรรมเสยงของคนนาจะเปนประเดนสำคญในการแกไขปญหาไขหวดนก ทำอยางไรทเกษตรกรผเลยงไก คนในชมชนมสวนรวมปองกนควบคมโรคท ช ดเจน และย งยนการทจะใหเกดเปนรปธรรมทชดเจนตองมองคกร และผนำทมความรความเขาใจ และตระหนกในปญหาพรอมเขามามสวนรวมดำเนนการเพอนำคนในชมชนมสวนรวมในการปองกนควบคมโรค การจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมจงมความสำคญเพอใหชมชนรวมคดรวมทำหาวธการปองกนโรคไขหวดนกในชมชน(3) และมาตรการชมชนสามารถนำไปประยกตใชในพนทกนชนของระบบ compartmentalization(4) ตอไป โดยมวตถประสงคเพอศกษาตนแบบการปองกนไขหวดนกจากการเลยงไก -เปดพนบานแบบมสวนรวมของชมชนโดยศกษากระบวนการสรางการมสวนรวมของแกนนำชมชน ประชาชน และโรงเรยนในทองถนดงน

1. การจดการองคความรเกยวกบการเลยงไก-เปดพ นบานของกล มผ เล ยงไก-เปดและโรงเรยนในชมชน

2. การจดกระบวนการเรยนรในการจดทำแผนชมชนในการปองกนโรคไขหวดนกดวยกระบวนการF.S.C.

3. การสรางมาตรการปองกน และควบคมโรคไขหวดนกแบบมสวนรวม และตดตามการปฏบตของชมชน

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ÃٻẺ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

เปนการศกษาวจยกอนและหลงการ ดำเนนงานตามรปแบบ Before-After Two-groups Design(5)

แบงประชากรศกษาเปนสองกลมคอ กลมพนททดลอง(Experimental group) และกลมพนทควบคม (Controlgroup) กลมพนททดลองเปนประชาชนในตำบลทงคอกอำเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร และตำบลพงตรอำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร ซงเปนพนททมการระบาดของโรคหลายครงซำซาก มการปวยหรอตายในสตวปกและในคน และมการเลยงไกเปดพนบาน สวนกลมพนทควบคมมลกษณะชมชนคลายกนเปนประชาชนในตำบลศรสำราญ อำเภอศรสำราญ จงหวดสพรรณบร และตำบลพนมทวน อำเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร¤Ó¨Ó¡Ñ´¤ÇÒÁ

ระบบ Compartmentalisation หมายถง การนำฟารมสตวปกทมมาตรฐานปลอดภยในระดบเดยวกนมาอยรวมกน ซงจะตงอยในสวนใดของประเทศไทยกไดและจะตองแสดงสถานทตงโดย GIS และแสดงปรมาณการผลตของแตละฟารมดวย

¡ÒÃà¡çº¢éÍÁÙÅ

1. การเกบรวบรวมขอมลในกระบวนการสรางการเรยนร กล มแกนนำชมชน และกล มครโรงเรยนเปนขอมลพนฐานเกยวกบการเลยงไกในพนทตำบลทดลอง เพอทราบวถชวตของคนในหมบานในตำบลทดลอง นำมาเปนขอมลในการกระตนการปรบเปลยนกระบวนทศนใน และเกบขอมลการเรยนรตามกจกรรมและเนอหาในการเรยนรทกครง

2. การเกบรวบรวมขอมลเพ อการศกษาเปรยบเทยบกอนและหลงการดำเนนงานจดกระบวนการเรยนรในกลมแกนนำชมชน ประชาชน และนกเรยน

343

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

กลมตวอยางทเปนแกนนำชมชนทเขารวมกระบวนการเรยนร ไดแก กำนนผใหญบานทกคน นายยกองคการบรหารสวนตำบล สมาชก อบต. 2 คน/หมบาน ประธานและอาสาสมครสาธารณสข หมบานละ 2 คน ผนำธรรมชาต หรอพระ 4 คน ผอำนวยการโรงเรยน และครอนามย 2 คน/โรงเรยน เจาหนาทสถานอนามย 2 คนเกษตรตำบล 1 คน พฒนาชมชน 1 คน และประธานศนยถายทอดเทคโนโลย 1 คน

3. การเกบตวอยางสตวปกในพนททดลองตำบลทงคอก ตำบลพงตร พนทควบคมตำบลศรสำราญตำบลพนมทวน สมตวอยางไกเปดพนบานแบบ strati-fied samping เกบเลอดและอจจาระพนท ละ 200ตวอยาง รวม 400ตวอยาง และทำ Coacal swab สงตรวจทศนยชนสตรโรคสตวปกคณะสตวแพทยศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกำแพงแสน กอนการทดลองในเดอนตลาคม 2549 หลงการทดลองเดอนกรกฏาคม 2550à¤Ã×èͧÁ×Í·Õèãªé㹡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. แบบสอบถามในการสรางกระบวนการเรยนรเฉพาะในกลมพนททดลอง

1. 1 แบบสอบถามความร ความเขาใจ การมสวนรวมของแกนนำชมชน และครโรงเรยนในขณะประชมเชงปฏบตการ

1.2 แบบสอบถามความคดเหนของแกนนำชมชน และครโรงเรยนตอกระบวนการมสวนรวมในการปองกนควบคมไขหวดนก ในประเดนความร ความเขาใจความตระหนกในการพงพาตนเอง การปรบกระบวนทศนในการสะทอนวธคด วธปฏบต วธการใหคณคาและมองโลกความเปนจรงเกยวกบการพงพาตนเองในการปองกนโรคไขหวดนก

1.3 แบบตดตามการปฏบตงานของแกนนำชมชน (หลงการประชมเชงปฏบตการ)

1.4 แบบตดตามการจดกจกรรมของโรงเรยนในการปองกนและควบคมโรคไขหวดนก 2. แบบสมภาษณ และแบบทดสอบกอน และหลงการดำเนนงาน ทงกลมพนททดลองและกลมพนท

ควบคม2.1 แบบสมภาษณแกนนำชมชน ประกอบ

ดวยลกษณะแกนนำชมชน ความรไขหวดนก พฤตกรรมปองกนตนเอง การเฝาระวงและควบคม ทศนคตดานกระบวนการมสวนรวม

2.2 แบบสมภาษณประชาชน ประกอบดวยลกษณะประชากร ความรไขหวดนก พฤตกรรมเลยงสตวปก พฤตกรรมปองกนตนเอง การไดรบสอ และการมสวนรวมดำเนนการ

2.3 แบบทดสอบนกเรยน ประกอบดวยลกษณะนกเรยน ความรไขหวดนก และพฤตกรรมปองกนตนเอง¡ÒÃÇÔà¤ÃÒÐËì¢éÍÁÙÅ

1. การจดกระบวนการสรางการมสวนรวมตงแตเรมตนจนจบกระบวนการวจย มการประเมนผลแตละครงของการเรยนร(ประชมเชงปฏบตการ) ตามเครองมอทสรางขน แลวนำผลการประเมนมาวเคราะหพรอมแปรผล เพอศกษากระบวนการทนำมาใชนนไดผลเปนอยางไร กลมแกนนำชมชนและผเลยงไกมการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางไร

1.1 นำผลการประเมนตามจดประสงคในแตละครงของกระบวนการเรยนร มาจดเขาหมวดหมตามประเดนสอบถาม แลวศกษาผลรวมของคำตอบในแตละหมวดหมของประเดนสอบถาม

1.2 มการนำผลจากการถอดบทเร ยนร ท ไดจากกระบวนการกลมเทคนค F.S.C. ซงเปนเนอหาและกจกรรมในแตละคร งของการเรยนร มาหาความสมพนธกบผลทไดจากการปฏบตจรง

1.3 บนทกกระบวนการสรางการมสวนรวมและผลการดำเนนงานจากการเรยนรในแตละครงใหตอเนอง นำมาสรป และแปรผลการสรางกระบวนการเรยนร แบบมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขหวดนก

2. การประเมนผลกอน และหลงการดำเนนงานในกลมแกนนำชมชน ประชาชน และนกเรยน โดยมการประมวลผล และวเคราะหขอมลดวยคอมพวเตอร

344

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

โดยใชโปรแกรม SPSS เพอหาคาทางสถตดงน2.1 ล กษณะประชากรจากกล มต วอย าง

วเคราะหดายการแจกแจงความถและหาคารอยละ2.2 ความร ไขหวดนก พฤตกรรมปองกน

ไขหวดนก การมสวนรวมดำเนนการวเคราะหดวยการแจกแจงความถ และหาคารอยละ โดยจดระดบกลมคะแนนเปนระดบด ระดบพอใจ ระดบตำ

2.3 ตวแปรระดบกลมคะแนน วเคราะหความแตกตางระหวางกอน และหลงดำเนนการดวย t-test

3. ตวแปรการเลยงสตวปก วเคราะหความแตกตางกอนและหลงดำเนนการ โดยใช Chi-squaretest¢Ñé¹μ͹¡ÒôÓà¹Ô¹§Ò¹

1. ศกษาขอมลพ นฐาน บรบทของคนในชมชน รวมถงกระบวนทศนพนฐานพงพาตนเอง การมสวนรวมของชมชน ขอมลการเลยงสตวปกในชมชน

2. จดประชมคณะทมผ ว จ ย จดทำแผนปฏบตการหลกสตรกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมสอการจดเวทการเรยนร เตรยมทมวทยากร กระบวนการ(6) สรางเครองมอ และทดสอบเครองมอ

3. ประสานงานพ นท ดำเนนการวจ ยในจงหวดกาญจนบร สพรรณบร เพอพบผบรหารระดบจงหวดไดแก ผวาราชการจงหวด นายแพทยสาธารณสขจงหวด ปศสตวจงหวด เขตการศกษา ศนยการศกษานอกโรงเรยน และหนวยงานทเกยวของเพอขออนญาตเขาทำงานวจยในพนทและชแจงรายละเอยดของโครงการวจย

4. ประสานความรวมมอ เพอทำความเขาใจโครงการวจยกบบคลากรในพนทระดบอำเภอ ตำบลไดแก เจาหนาทสาธารณสข เจาหนาทปศสตว ครในโรงเรยนผนำชมชน นายกและปลดอบต.

5. เกบขอมลกอนการดำเนนงานในกล มแกนนำชมชน ประชาชน นกเรยน

6. ดำเนนการจดกระบวนการเร ยนร ในกล มแกนนำชมชน เกษตรกรผเล ยงไกเปดพนบานและกล มแกนนำครในโรงเร ยนประถมศกษาและ

ครการศกษานอกโรงเรยน โดยมข นตอนการสรางกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมโดยการทำประชาคมชมชน

6.1 จดทำแผนประชมเชงปฏบต การของแกนนำชมชน และของครโรงเรยน ตงแตกำหนดการประชมแผนการเรยนการสอน ซงประกอบดวยกจกรรม/เนอหาวตถประสงคของแตละกจกรรม/เนอหา เทคนคและวธการจดการเรยนร การเตรยมสออปกรณ นำไปสการพดคยในกระบวนการกลมกจกรรมเสรมความร ความเขาใจ การรวบรวมความคดสรปประเดนดวยเทคนคMind map(6) การประเมนผลแตละครงการเรยนร

6.2 ประสานความร วมม อก บเจ าหน าท สาธารณสข และครในพนทเขตการศกษาในตำบลทดลองในการเตรยมสถานทประชม การเชญกลมแกนนำชมชนและครโรงเรยนเขารวมประชม

6.3ดำ เน นการจ ดประช ม เช งปฏ บ ต ก า ร เ ร ยนร อยางสรางสรรค ทมผวจยทำหนาทเปนวทยากรกระบวนการกำหนดกจกรรม/เนอหาใหเกดการคดรวมกน แลกเปล ยนประสบการณของผ เขารวมประชม รวมกนสรปความคดเหนดวย Mind map แลวสะทอนความคดเหนนนใหผเขารวมประชมเชอมโยงไปสประเดนใหมมการสรปขอทพดคยขอทไดตกลงรวมกนทชดเจน¡Ô¨¡ÃÃÁ/à¹×éÍËÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ é´éÇ¡Ãкǹ¡ÒáÅØèÁ

㹡ÅØèÁ᡹¹ÓªØÁª¹ »ÃСͺ´éÇÂ

" การปรบกระบวนทศนการพงพาตนเอง" การวเคราะหอดต ปจจบน อนาคตการ

เลยงไก" การสรางมาตรการปองกนโรคไขหวดนก

ในชมชน" การทำประชาพจารณมาตรการปองกน

ไขหวดนกในชมชน" การจดทำแผนชมชน" การตดตามผลการนำมาตรการ และแผน

สการปฏบต¡Ô¨¡ÃÃÁ/à¹×éÍËÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙé´éÇ¡Ãкǹ¡ÒáÅØèÁã¹

345

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

¡ÅØèÁ᡹¹Ó¤ÃÙâçàÃÕ¹ »ÃСͺ´éÇÂ

" การสรางความตระหนกการมสวนรวมของโรงเรยน และชมชน

" การฝกอบรมการจดทำหลกสตร" ครดำเนนการจดการเรยนรใหนกเรยน6.4 การประเมนผลอยางมสวนรวมใหผเขา

รวมประชมประเมนผลการ เขามสวนรวม และประเมนผลตามจดประสงคของแตละกจกรรม/เนอหาดวยการตงประเดนพดคย สรปคำตอบจากผเขาประชมเปนภาพรวมทงหมด ทมสวนรวมแสดงความคดเหน

7. เกบขอมลหลงการดำเนนงานในกล มแกนนำชมชน ประชาชน นกเรยน

8. ประมวลผลขอมล วเคราะห และเขยนรายงานสรปผลการศกษาวจย

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

ในพนททดลองแกนนำชมชนสวนใหญมการศกษาในระดบประถมศกษา รองลงมามธยมศกษาตอนปลาย และระดบปรญญาตร อาชพของแกนนำชมชนสวนใหญมอาชพทำนา/ทำไร/ทำสวน รองลงมารบจางทวไปและรบราชการ/รฐวสาหกจ (ตารางท1) การศกษาของประชาชนสวนใหญอยในระดบประถมศกษา ตามดวยมธยมศกษาตอนตน และตอนปลาย อาชพสวนใหญของประชาชนทำนา/ทำไร/ทำสวน รองลงมารบจางทวไป(ตารางท3) แกนนำชมชนมความรความเขาใจไขหวดนกในระดบสง มพฤตกรรมปองกนตนเอง และมการเฝาระวงและควบคมโรคในระดบสง(ตารางท 2) ประชาชนสวนใหญจะเลยงสตวปกและมบางสวนทเคยเลยงและหยดเลยงประมาณ 9-11% สตวปกทเลยงสวนใหญเปนไกพนบานประมาณ รอยละ 57-65 รองลงมาเปนไกชนรอยละ 23-33 ซงการเล ยงลดลงหลงการทดลองการเลยงเปดมอยบางไมมากประมาณรอยละ 5.6-5.7(ตารางท 3) มการเล ยงปลอยไกพ นบานลดลงและมการเลยงกกขงเพมขนหลงการใชกระบวนการมสวนรวม(ตารางท 4) มความรความเขาใจพฤตกรรมปองกนตนเอง และมสวนรวมดำเนนงานในระดบด และมการ

เล ยงสตวปกได อยางถกตอง มากกวากอนทดลอง(ตารางท 5) นกเรยนมความรความเขาใจ และพฤตกรรมการปองกนตนเอง ดกวากอนทดลอง อยางมนยสำคญ(ตารางท 7) ครวเรอนทเลยงสตวปก และไมเลยงสตวมจำนวนไมแตกตางกนมากนกประชาชนสวนใหญไดร บส อจากส อภาพ และเสยงรองลงมาเปนส อจากเจาหนาท และสอเอกสารสงพมพตามลำดบสำหรบสอทไดรบมากคอ สอโทรทศน รองลงมาวทย หอกระจายขาวแตหลงทดลองจะไดรบส อประเภทนลดลง และส อเอกสารส งพมพ และส อบคคลจะไดรบเพ มข นจากเจาหนาทปศสตว (ตารางท7) สำหรบนกเรยนกอนทดลองส อท ไดร บมากท ส ดจากคร รองลงมาเปนหนงสอพมพ ปายประชาสมพนธ แผนพบ แผนปลวเอกสารเยบเลม/คมอ และโปสเตอร หลงทดลองสอทไดรบมากทสดยงคงเปนคร รองลงมาเปนเอกสารเยบเลม/คมอ หนงสอพมพ ปายประชาสมพนธ โปสเตอร แผนพบแผนปลว (ตารางท 8) ผลทไดจากการจดเวทการเรยนรทำใหเกดการขบเคลอนของชมชน ดงน

1. กลมแกนนำชมชนมการขบเคลอนการดแลปองกนโรคไขหวดนกในชมชนอยางตอเน องนำมาตรการชมชนในการปองกนโรคไขหวดนกทออกประกาศในหมบาน 6 มาตรการ ไดแก มาตรการเลยงสตวปกการควบคมจำนวนสตวปก การเคลอนยายสตว การรายงานสตวปกปวยตาย การรายงานผปวย และมาตรการบงคบทางสงคม

2. ผเลยงไกพนบานบางสวนเรมดำเนนการปรบระบบการเลยงจากเลยงปลอยใหมการกกบรเวณการเลยงใหอยในอาณาบรเวณของบานโดยการลอมตาขายเพอปองกนไมใหไกเขาหรอออกภายในอาณาบรเวณบานได

3. แกนนำชมชนตรวจเย ยมใหคำแนะนำพรอมตดตามผลรายงานจำนวนไกหนาเลาทกเดอน

4. ฉดพนนำยาฆาเช อในเลา และอาณาบรเวณเล ยงไก โดยการสนบสนนนำยาจากองคการบรหารสวนตำบล และปศสตว และเจาของเปนผดำเนนการฉดพน

346

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

5. แกนนำชมชน เกษตรกรผเลยงไก เรมมระบบจดการรวมกนในการปองกนโรคไขหวดนก โดยสำรวจขนทะเบยนสตวปก จดบนทกหนาเลา รายงานสตวปวยตาย และการเคลอนยาย ใชตาขายลอมบรเวณเลยงไก

6. จดตงกลมผเลยงไกชน และกลมผเลยงไกพนบานในพนทดำเนนการ

7. จดระบบขอมลขาวสารไขหวดนก โดยจดตง ศนยประสานขอมลขาวสารเลยงสตวปกประจำหมบานพรอมทงใหมการรายงานจำนวนสตวปกแตละเดอนโดยแกนนำชมชนเปนผจดจากรายงานบนทกหนาเลาสงใหศนยประสานขอมลขาวสารซงอยทองคการบรหาร

สวนตำบล8. โรงเร ยนมหล กส ตรทองถ นเพ อจ ด

กจกรรมการเรยนการสอน ครการศกษานอกโรงเรยนฝกอบรมนกเรยนเรองไขหวดนก จดทำหลกสตรการเลยงไกพนบาน รวบรวมภมปญญาเกษตรกรในการเลยงไกเรองสมนไพรนาร

9. โรงเรยน ชมชน รวมกนดำเนนการจดการใหความร และโรงเรยนจดการเรยนการสอน และกจกรรมโรคไขหวดนกในโรงเรยนเพอใหความร กบนกเรยน

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨ Ó ¹ Ç ¹

áÅÐÃéÍÂÅТͧÅѡɳÐ᡹¹ÓªØÁª¹ÈÖ¡ÉÒã¹¾×é¹·Õè·´ÅͧáÅо×é¹·Õè¤Çº¤ØÁ¡è͹áÅÐËÅѧ·´Åͧ

(¡è͹áÅÐËÅѧ´Óà¹Ô¹¡ÒÃ)

μÒÃÒ§·Õè 2 ӹǹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ᡹¹ÓªØÁª¹¨ÓṡμÒÁÃРѺ/¤Ðá¹¹¤ÇÒÁÃÙéä¢éËÇÑ ¹¡ ¾ÄμÔ¡ÃÃÁ»éͧ¡Ñ¹¡ÒÃà½éÒÃÐÇѧ áÅÐ

´Óà¹Ô¹§Ò¹¾×é¹·Õè·´ÅͧáÅФǺ¤ØÁ¡è͹ áÅÐËÅѧ·´Åͧ

ลกษณะประชากร

ระดบการศกษาไมไดเรยนหนงสอประถมศกษามธยมศกษาตอนตนมธยมศกษาตอนปลายปวส./อนปรญญาปรญญาตรขนไป

อาชพหลกครอบครวทำนา/ทำไร/ทำสวนรบจางทวไปราชการ/รฐวสาหกจโรงงาน/บรษทเอกชนคาขาย/ธรกจสวนตวงานบาน/แมบาน

พนททดลอง

1 (0.6)68 (43.0)19 (12.0)39 (24.7)7 (4.4)

24 (15.2)

84 (53.2)24 (15.2)25 (15.8)3 (1.9)15 (9.5)2 (1.3)

พนทควบคม

046 (46.5)14 (14.1)24 (24.2)3 (3.0)

12 (12.1)

61 (61.6)10 (10.1)11 (11.1)

011 (11.1)1 (1.0)

พนททดลอง

5(3.0)80(48.5)20(12.1)33(20.0)5(3.0)

22(13.3)

106(64.2)17(10.3)19(11.5)3(1.8)

19(11.5)1(0.6)

พนทควบคม

1(1.3)31(40.8)8(10.5)26(34.7)3(3.9)7(9.2)

39(51.3)15(19.7)12(15.8)

08(10.5)

0

หลงทดลองกอนทดลอง

347

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

μÒÃÒ§·Õè 3 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧÅѡɳлÃЪҪ¹ÈÖ¡ÉÒã¹¾× é¹·Õ è·´ÅͧáÅÐ¾× é¹·Õ è¤Çº¤ØÁ¡è͹ áÅÐËÅѧ·´Åͧ

(¡è͹ áÅÐËÅѧ´Óà¹Ô¹¡ÒÃ)

μÒÃÒ§·Õè 4 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ»ÃЪҪ¹¨ÓṡμÒÁ¾Äμ Ô¡ÃÃÁ¡ÒÃàÅÕé§ÊÑμÇì»Õ¡ã¹¾×é¹·Õè·´Åͧ¡ÒÃàÅÕé§㹾×é¹·Õè

ระดบ/คะแนน

ความรไขหวดนก- ด (11-12)- พอใช (9-10)- ตำ(ตองแกไข)(0-8)พฤตกรรมปองกน- ด (14-16)- พอใช (11-13)- ตำ(ตองแกไข)(0-10)การเฝาระวง/ดำเนนงาน- ด (17-20)- พอใช (13-16)- ตำ(ตองแกไข)(0-12)

กอนทดลอง

120 (75.9)36 (22.8)2 (1.3)

113 (71.5)41 (25.9)4 (2.5)

43 (27.2)57 (36.1)58 (36.7)

หลงทดลอง

130(78.8)28(17.0)7(4.2)

117(70.9)40(24.2)8(4.8)

47(28.5)67(40.6)51(30.9)

กอนทดลอง

73 (73.7)17 (17.2)9 (9.1)

68 (68.7)28 (28.3)3 (3.0)

11 (11.1)39 (39.4)49 (49.5)

หลงทดลอง

52(68.4)14(18.4)10(13.2)

46(60.5)28(36.8)2(2.6)

10(13.2)29(38.2)37(48.7)

พนทควบคมพนททดลองP-value

0.78

0.59

0.27

P-value

0.14

0.85

0.11

ลกษณะประชากร

อาชพหลกครอบครวทำนา/ทำไร/ทำสวนรบจางทวไปราชการ/รฐวสาหกจโรงงาน/บรษทเอกชนคาขาย/ธรกจสวนตวงานบาน/แมบานไมทำงาน/วางงาน

สตวปกทเลยงเลยงไกพนบานเลยงไกชนเลยงเปดมฟารไกเลยงเปดไลทงเลยงหานเลยงนกรวมเลยงสตวปก

พนททดลอง

272 (47.9)181 (31.9)

6 (1.1)6 (1.1)

64 (11.3)20 (3.5)19 (3.4)

177(57.8)103(33.7)17(5.6)1(0.32(0.7)1(0.3)5(1.6)

306(100)

พนทควบคม

194 (58.4)89 (26.8)14 (4.2)2(0.6)

27 (8.1)4 (1.2)1(0.3)

138(70.7)41(21.0)8(4.1)1(0.5)1(0.5)2(1.0)4(2.1)

195(100)

พนททดลอง

231(41.5)205(36.8)

9(1.6)5(0.9)

66(11.8)18(3.2)23(4.2)

184(60.7)80(26.4)18(5.9)

02(0.6)

019(6.3)

303(100)

พนทควบคม

146(44.9)88(27.1)4(1.2)1(0.3)

40(12.3)25(7.7)21(6.5)

111(58.7)48(25.4)15(7.9)1(0.5)3(1.6)1(0.5)10(5.3)

189(100)

หลงทดลองกอนทดลอง

348

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

μÒÃÒ§·Õè 5 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ»ÃЪҪ¹¨ÓṡμÒÁÃРѺ/¤Ðá¹¹¤ÇÒÁÃÙéâää¢éËÇÑ´¹¡ã¹áμèÅо×é¹·Õè

μÒÃÒ§·Õè 6 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ»ÃЪҪ¹ ¨ÓṡμÒÁ»ÃÐàÀ·Ê×èÍä¢éËÇÑ´¹¡·Õèä´éÃѺ¢Í§¾×é¹·Õè·´Åͧ»ÃÐàÀ·Ê×èÍ·Õèä´éÃѺ

¾×é¹·Õè·´Åͧ(%ä´éÃѺÊ×èÍ)

μÒÃÒ§·Õè 7 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ¹Ñ¡àÃÕ¹ ¨ÓṡμÒÁ¤ÇÒÁÃÙéä¢éËÇÑ´¹¡ ¾ÄμÔ¡ÃÃÁ»éͧ¡Ñ¹ä¢éËÇÑ´¹¡¢Í§¾×é¹·Õè·´Åͧ

áÅо×é¹·Õè¤Çº¤ØÁ¡è͹ áÅÐËÅѧ´Óà¹Ô¹¡ÒÃ

การเลยงในพนททดลอง

เลยงปลอยเลยงแบบขงไวเลยงปลอยขงบาง

กอนทดลอง

53(30.1)8(4.5)

115(65.3)

หลงทดลอง

46(24.9)12(6.5)

127(68.6)

กอนทดลอง

16(15.7)23(22.5)63(61.7)

หลงทดลอง

4(5.2)10(12.9)63(81.8)

ไกชนไกพนบานP-value

0.43

P-value

0.01

กอนทดลอง

2(10.5)4(21.1)13(68.4)

หลงทดลอง

4(21.1)5(26.3)10(52.6)

P-value

0.31

เปด

ประเภทสอทไดรบ

1. สอภาพและเสยง - โทรทศน- วทย- หอกระจายขาว

2. สอเอกสาร/สงพมพ- เอกสารเยบเลม/ คมอโรคไขหวดนก- แผนพบ/แผนปลว- โปสเตอร- ปายประชาสมพนธ- หนงสอพมพ

3. สอบคคล - อสม.- เจาหนาทสาธารณสข- เจาหนาทปศสตว- กำนน/ผใหญบาน- ผบรหาร/เจาหนาทใน อบต.- ครจากโรงเรยนในหมบาน- เพอนบาน/ญาตพนอง

กอนทดลอง561(98.8)446(78.5)386(68.0)240(42.3)

365(64.3)264(46.5)323(56.9)328(57.7)528(93.0)173(83.3)236(41.5)421(74.1)338(59.5)142(25.0)389(68.5)

กอนทดลอง561(98.8)446(78.5)386(68.0)240(42.3)

365(64.3)264(46.5)323(56.9)328(57.7)528(93.0)173(83.3)236(41.5)421(74.1)338(59.5)142(25.0)389(68.5)

พนททดลอง(%ไดรบสอ)

ระดบ/คะแนน

ความรไขหวดนก- ด (11-12)- พอใช (9-10)- ตำ(ตองแกไข)(0-8)พฤตกรรมปองกน- ด (14-16)- พอใช (11-13)- ตำ(ตองแกไข)(0-10)มสวนรวมดำเนนงาน- ด (14-16)- พอใช (11-13)- ตำ(ตองแกไข)(0-10)

กอนทดลอง

371 (65.3)133 (23.4)64 (11.3)

352 (62.0)191 (33.6)25 (4.4)

37 (6.5)69 (12.1)462 (81.3)

หลงทดลอง

262(47.0)154(27.6)141(25.3)

242(51.1)206(43.5)26(5.5)

53(11.2)56(11.8)365(77.0)

กอนทดลอง

225 (67.8)70 (21.1)37 (11.1)

140 (42.2)174 (52.4)15 (5.4)

10 (3.0)39 (11.7)283 (85.2)

หลงทดลอง

153(47.1)105(32.3)67(20.6)

167(51.5)135(41.7)22(6.8)

6(1.9)49(15.1)269(83.0)

พนทควบคมพนททดลองP-value

0.00

0.004

0.002

P-value

0.00

0.15

0.01

349

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

μÒÃÒ§·Õè 8 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ¹Ñ¡àÃÕ¹ ¨ÓṡμÒÁÊ×èÍä¢éËÇÑ´¹¡·Õèä´éÃѺ¨Ò¡¤Ã٢ͧ¾×é¹·Õè·´Åͧ¡è͹ áÅÐËÅѧ·´Åͧ

ÇÔ Òóì

ผลการศกษาโครงการตนแบบการปองกนโรค ไขหวดนกจากไกเปดพนบาน เพอประยกตใชในพนท

ระดบ/คะแนน

ความรไขหวดนก- ด (17-20)- พอใช (13-16)- ตำ(ตองแกไข)(0-12)พฤตกรรมปองกน- ด (22-26)- พอใช (17-21)- ตำ(ตองแกไข)(0-16)

กอนทดลอง

221(27.6)448(55.9)133(16.6)

82(10.2)351(43.8)369(46.0)

หลงทดลอง

339(61.6)149(27.1)62(11.3)

185(33.6235(42.7)130(23.6)

กอนทดลอง

125(53.7)27(11.6)81(34.8)

66(14.9)220(49.7)157(35.4)

หลงทดลอง

188(46.4)171(42.2)46(11.4)

41(10.1)205(50.6)159(39.3)

พนทควบคมพนททดลองP-value

0.00

0.00

P-value

0.00

0.01

สอเอกสาร/สงพมพ

1. เอกสารเยบเลม/คมอโรคไขหวดนก2. แผนพบ/แผนปลว3. โปสเตอร4. ปายประชาสมพนธ5. หนงสอพมพ6. ครสอนในชนเรยน

กอนทดลอง418(52.1)427(53.2)363(45.3)511(63.7)588(73.3)705(87.9)

กอนทดลอง488(88.7)434(78.9)451(82.0)477(86.7)481(87.5)538(97.8)

พนททดลอง(%ไดรบสอ)

กนชนของระบบคอมพารทเมนททาไลเซชน เนองจากชมชนทมการเลยงไกเปดพนบานทอยในพนทไกลเคยงกบระบบคอมพารทเมนตทาไลเซซน จงมความเสยงตอโรคไขหวดนก ชมชนจงตองเรยนร และมสวนรวมในการปองกนโรคไขหวดนกไปพรอมกบการจดใหมการเล ยงไกเปดในระบบคอมพารทเมนตทาไลเซซนการศกษาพบวากลมแกนนำชมชนทเขารวม กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมในการจดทำมาตรการชมชนในการปองกนโรคไขหวดนก มความร ความเขาใจตระหนกเหนความสำคญในการขบเคลอนกจกรรมตามแผนการดำเนนงานทวางไว แกนนำครทงครในระบบการศกษาและครการศกษานอกโรงเรยนมการจดทำหลกสตรทองถน ไขหวดนก เพอจดการเรยนการสอนใหนกเรยนในความรบผดชอบในการศกษาครงนผวจยไดออกแบบการสรางกระบวนการเรยนร แบบมสวนรวมจดเปน

แผนการเร ยนร ในแตละแกนนำอยางต อเน องมแกนนำชมชน แกนนำครชวยขบเคลอนกจกรรมตามมาตรการทวางไว ดงน

1. กระบวนการสรางการเรยนรในการจดทำมาตรการชมชนในการปองกนโรคไขหวดนก

" แกนนำชมชนตองมใจมากอน เพราะถาคนมใจแลวจะเปนตวกำหนดการกระทำ จะหาหนทางในการทำใหประสบความสำเรจได เหมอนดงท ดร.พงศพศเคยพดเสมอวา "ใจมาปญญาเกด"(7) การปรบกระบวนทศนกเพอใหเกดปรบความคด ปรบจตใจของแกนนำชมชนแกนนำชมชนตองมใจมากอน นนคอตองสรางกระบวนการเรยนรใหเหนปญหาโดยรวมของชมชนทเกดจากการพฒนาทขาดความสมดล ผคนขาดภมค มกนในการทจะพงตนเอง ใชชวตอยางขาดความพอประมาณขาดกระบวนการวเคราะห สงเคราะห ขอมลเพอใหม

350

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

ความรในการตดสนใจดำเนนชวต ไมไดดำเนนชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จงปรบวธคด วธปฏบตทจะพงตนเอง เมอมใจนำปญญาจะเกด และจะมความมงมนทจะทำใหวถชวตการเลยงไกพนบานอยบนฐานของความปลอดภย

" ตองสรางเสรมความร ฝกทกษะการปฏบตเรยนรจกตนเอง ใหความสำคญขอมลตางๆ ของชมชนจดกระบวนการใหนำขอมลมาสการวเคราะหรวมกนหาความสมพนธเช อมโยงของขอมลดานตางๆนำมาบรณาการกน เหนความสำคญ และประโยชนของการมขอมลโดยเฉพาะเปนขอมลทมสวนรวม ทำใหเกดความเขาใจเหนภาพตนทนชมชนทมอย ทำใหใหเกดความรสกรก และหวงแหนตนทนของชมชนจากเดมทอาจจะไมเหนความสำคญ เปนการสรางพลงชนชมแตกระบวนการจะปลกฝงใหมความร ตระหนกเหนคณคาของตนทนการรกษา และพฒนาตอยอดทนเพอแกปญหาดวยการพงตนทนของชมชนซงเปนการพงพาตนเองไดในทสด

" ชมชนตองมกระบวนการกำหนดอนาคตการเลยงไกพนบาน จดการหามาตรการชมชนเพอใหมเปาหมายรวมกนในกระบวนการกำหนดอนาคตรวมกนนน ตองเชอมโยงตงแตการนำขอมลเขาสกระบวนการใหคนในชมชน มความรเกยวกบตนเอง เกยวกบชมชนภมปญญาการเลยงไก-เปดพนบาน ดวยการวเคราะหขอมลตงแตอดต ปจจบน ทำใหมองเหนความสมพนธกบสงคมระดบตางๆ การคดถงอนาคตจรงมฐานการคดทมาจากความเปนจรงและการมอนาคตรวมกน นำไปสการมเปาหมายรวมกน ทำใหเกดพลงรวมทจะกาวไปสความสำเรจดงทคาดหวงไว การนำเทคนค F.S.C(6).(Future Search Conference) มาประยกตใชในการศกษาเพราะ F.S.C. เปนเครองมอชวยใหคนรวมกนคด กระตนใหคนในเวทเรยนรโดยการวเคราะหอดต ปจจบนทเปนอยแนวโนมในอนาคต และรวมกนกำหนดอนาคตในการเลยงไก มาตรการปองกนไขหวดนก ซงผเขารวมเวทตองมขอมลทนำเขาสกระบวนการสรางอนาคตรวมกนเปนเครองมอททำใหแกนนำไดภาพในอนาคตรวมกนอยางสรางสรรค(8) (อษา เทยนทอง 2550)

" ชมชนตองมกระบวนการคดแผนงาน และโครงการรวมกน ซงเปนแผนงานโครงการทมมาจากขอมลท รวบรวม ไดจากการระดมความคดเหนการสำรวจขอมล และการใชทนของตำบล เพอแกไขปญหาตางๆ เชอมโยงบรณาการกบหนวยงานภาครฐ เพอใหแผนงานโครงการสามารถนำไปสการปฏบต และแกไขปญหาโรคไขหวดนกได กจกรรมทดำเนนการตองนำความรเทคโนโลยทเหมาะสมสงเสรมใหเกดการปฏบตททนกบกระแสโลก เกดนวตกรรมอกมากมาย เพราะคนในชมชนไดผานกระบวนการเรยนร จะเขาใจการดำเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง เขาใจความพอประมาณความสมดล ภมคมกน ซงตองสรางการเรยนรตอเนองใหชมชนมการพฒนาองคความร หรอเทคโนโลยท เหมาะสมเพมขนเรอยๆ มการตดตามประเมนผล แบบมสวนรวมมการถอดบทเรยนรสการพฒนาตอไป

" ชมชนตองเรยนรทจะนำแผนสการปฏบตซ งการปฏบตทำใหเกดปญญา ปญญาทำใหเกดการพฒนาทย งยนโดยแผนงาน โครงการมาจากการทจะขบเคลอนมาตรการชมชนในการปองกนโรคไขหวดนกการไดมาซงมาตรการชมชนนนเปนกระบวนการทคนในชมชนไดมสวนรวมคดในทกขนตอนผานการประชาพจารณแผนงานโครงการมกจกรรมทขบเคลอนเพอปองกนโรคไขหวดนกในชมชนนน จงเปนไปตามความตองการของตำบลอยางแทจรง ซงจะทำใหเกดการพฒนาทยงยน

2. วธการสรางเรยนรการจดการทำมาตรการชมชนในการปองกนไขหวดนกในชมชน

" ตองมกลมแกนนำของหมบานหรอของตำบลเขามามสวนรวมกนในการสรางมาตรการชมชนในการปองกนไขหวดนก จดทำหลกสตรทองถนในสถานศกษา ผวจยใชวธการศกษาจากขอมลปฐมภม และทตยภม คอการสอบถามจากหนวยงานสาธารณสขปศสตวและหนวยงานทเกยวของในการหาแกนนำชมชนซงสวนใหญจะเปนบคคลทมพ นฐานการคดท จะทำประโยชนตอชมชนเปนพนฐานอยแลว รวมทงเปนอาสาสมคร รวมทงกลมกำนน ผใหญบาน นายก และสมาชกองคการบรหารสวนตำบล ซงกเปนคนในพนท

351

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

เปนตวแทนผทำงานพฒนาตำบล กลมเจาหนาท รฐอาสาสมครทมบทบาทหนาททเกยวของ เมอไดแกนนำมาแลว ตองทำใหแกนนำไดเขาใจกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การพงพาตนเอง

" กระบวนการในเวทการเรยนรท 1 มความสำคญมาก เพราะตองสรางใจรวมกนใหไดกระบวนการนพรอมเชญผบรหารระดบอำเภอมอบแนวคด นโยบายในการปองกนโรคไขหวดนกโดยชมชน และใหความสำคญในการปองกนโรคไขหวดนก ซงแกนนำชมชนจะใหความสนใจ และใสใจ ผวจยหลกมหนาทเปนวทยากรกระบวนการเชอมโยงแนวคดของนายอำเภอถงความสำคญในการปองกนโรคไขหวดนกบนพนฐานการพงพาตนเองของชมชน ทกภาคสวนมสวนรวมทไมตองการเหนชมชนของตนเองตองพบกบการเกดโรคไขหวดนกซำซากในพนท จดใหมการแบงกลมพดคยกนในสงทอยากเหน อยากใหเปนและนำสความปลอดภย และมสขเปนเรองททกคนไมปฏเสธ นำไปสประเดนทจะทำใหเกดการคดทจะทำกจกรรม เพอใหชมชนเขมแขงปลอดภยจากไขหวดนก สอดคลองกบทฤษฎการเรยนร ของผใหญทกลาวไววาจะเรยนรไดดในเรองทใกลตวเอาไปใชประโยชนได ผวจยกระตนใหแกนนำชมชนคดในเรองทเปนบทบาทของตน ตอครอบครว ตอชมชน ตอเศรษฐกจของชาตในการหาทางปองกนโรคไขหวดนก โดยชมชนเพอชมชน สงผลใหแกนนำชมชนเตมใจทจะเขามสวนรวมในทกขนตอนของกระบวนการทออกแบบไว

" การกำหนดประเดนใหแกนนำชมชนไดรวมคดวเคราะหขอมลของชมชน เปนการกระตนใหคนในชมชนไดรวมเรยนร สภาพของชมชนการดำเนนชวตทรพยากร และสงแวดลอมใชกระบวนการกลมกระตนใหสมาชกคดรวมกน กระบวนการเชนนเปนกระบวนการสรางการมสวนรวมการคดการปฏบตทมเปาหมายรวมกนการพ งตนเองเปนเปาหมายของการมสวนรวมโดยฝายทเขามารวมในกระบวนการพฒนาคอ ชาวบานนกพฒนา นกวชาการ แตละฝายมบทบาทหนาทตางกนดงน

1) ชาวบานตองรวมกนตดสนใจวาอะไรคอปญหา อะไรคอทางแกปญหา และรวมประเมนผล

2) นกพฒนาในกระบวนการศกษาน คอนกวจย ตองเตรยมตวเองศกษาขอมลชาวบาน และชมชน

3) กระตนใหชาวบานมความสามารถในการวเคราะห สถานการณ

4) เอออำนวยใหชาวบานเขามามสวนรวมในการพฒนา และเม อกระบวนการเรยนร เกดข นแลวชาวบานกลมนนจะเขามามสวนรวมในการพฒนา

" การสงเสรมใหเก ดการมส วนรวมในกระบวนการศกษาน ผ ว จ ยทำหนาท เป นว ทยากรกระบวนการรวมกบเจาหนาท ปศสตวอำเภอ สถานอนามย จดเวทใหเกดการจดการความรของแกนนำชมชนทมความรมประสบการณใชชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง การมความรในการจดการทรพยากรสงแวดลอมและการทำอาชพทำใหแกนนำชมชนไดเหนความสำคญของตนเอง เหนคณคาความคดของตนเองพรอมๆกบเหนคณคายอมรบความคดของคนอ น เกดการยอมรบซงกน และกน และเกดความรเพมขนจากการเขารวมเวทการเรยนร จากวทยากรกระบวนการสรปความคดเหน และเตมเตมใหหลงสะทอนความคดเหนรวมใหความคดเชอมโยงกนมาโดยตลอด ในการนำแกนนำชมชนมาเขาสเวท ไดสนบสนนคาใชจายเพอไมใหเปนการเดอดรอน มการตดตามการดำเนนงานตามมาตรการ ประสานงานอยางใกลชดตอเนองเปนการสงเสรมใหเกดการมสวนรวมของแกนนำชมชนโดยผทมบทบาทประสานงานตดตอกบผนำสนบสนนทรพยากรคอ วทยากรอบรมใหความร

3. เทคนควธการ และกระบวนการในการเสรมสรางการเรยนร เปนสงทมความสำคญเพราะจะนำไปสการพฒนาการเรยนรของแกนนำชมชนไดแกการจดเวทการเร ยนร โดยใชเทคนคการประชมอยางสรางสรรคทเปนเวทเปดใหคนไดรวมคด รวมตดสนใจไดแสดงออกอยางมากคนจะเกดความสนทสนมเขาใจกนนำไปสการพฒนาเครอขาย และการเปนพนธมตรในการเกอกลกน และรวมมอแกไขปญหาการมเวทการ

352

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

เรยนรอยางตอเนอง นกวจยหลกทำหนาทเปนนกจดการความรใหกบชมชนหรอวทยากรกระบวนการ ซงในเวทการเรยนรมองคประกอบสำคญคอ

" กระบวนการกล ม หลกการสำคญของกระบวนการกลม คอ ผเรยนเปนศนยกลางแหงการเรยนร ผเรยนเรยนรจากกลมใหมากทสด ความรเกดจากสมาชกกลมชวยกนสรางสรรค การเรยนรของกลมจงไดรบการออกแบบใหมผทำหนาทเปนผดำเนนการเปนผบนทกความคดเหนใหคดอยางอสระ ทกคนมสวนไดฟง ผอนไดนำเสนอความคดของตน นกวจยหลกเปนผกระตนใหเกดการคดรวมกน โดยมประเดนใหกลมรวมคดรวมทำ และสรปความคดเหนททกกล มนำเสนอมาแลวสะทอนความคดรวมกลบไปใหทกกลมไดรบรพรอมเตมความรใหสมบรณขน

" เคร องมอชวยใหเกดการเรยนร ในเวทการเรยนร นกวจยจะนำเทคนค Mind Mapping มาใชในการจบประเดนความคดของกลม รวมความคดของกลมเพราะเครองมอททำใหเหนความคดรวมทงหมดของกลมไดดชวยใหเกดความอยากเหนความคดอยางบรณาการ ซงทมาของเทคนคนมาจากความเปนจรงของธรรมชาต เสมอและนกวจยไดใชเสมอและไดผลมาโดยตลอด และผลการศกษาครงนพบวาการทวทยากรกระบวนการนำเทคนคมาใชคนในเวทจะเรยนรแบบซมซบดวยเพราะจะมหลายกลมทนำเสนอ ความคดเหนดวยเทคนค Mind Mapping

" การถอดบทเรยน ในกระบวนการถอดบทเรยน ทำใหนกวจยไดเรยนรถงปจจยความสำเรจ สงทไดรบประโยชนตอชมชน อะไรเปนเหตใหทำไมสำเรจ จะแกไขอยางไร

4. การบรหารจดการกระบวนการสรางการมสวนรวม หนวยงานทรบผดชอบควรเปน 2 ระดบ

4.1 ระดบบรหาร4.1.1 ในระดบนโยบาย กรมปศสตว

กรมควบคมโรค กรมการปกครองจะตองรวมกนกำหนดนโยบายรวมกนในการทจะใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการในกระบวนการเลยงและปองกนควบคมโรคไขหวดนก โดยมองคการบรหารสวนตำบลเปนฐาน

4.1.2 นำนโยบายสระดบจงหวด โดยนำเสนอผวาราชการจงหวด ปศสตวจงหวด สาธารณสขอำเภอ เพอนำสการปฏบตในระดบอำเภอนโยบายของจงหวดหรออำเภอ ทควรจดใหเกดการบรณางานในพนทรวมกน โดยยดพนทเปนตวต งทำแผนของแตละหนวยงานมาบรณาการวาแตละหนวยงานจะมโครงการ กจกรรมอะไรในตำบลบาง ทำเมอใด ดวยวธการอยางไร แลวจดทำเปนแผนปฏบตการรวมกน ถามวธการเชนน จะมผลใหการจดสรรงบประมาณท ร ฐบาลจะจดสรรใหคดวางแผนดวยตนเองนนเปนประโยชนตอทกตำบล หมบานอยางแทจรง

4.2 ระดบปฏบต4.2.1 ทกหนวยงานทปฏบตการในพนท

ควรไดมการศกษาบรบทของชมชนรวมกนและบรณาการภาระกจ เพอชวยเสรมหนนซงกนและกน เนองจากการเลยงไกพนบานนนไมควรดำเนนการเฉพาะเรองการปองกนไขหวดนก เพราะทกเรองมความสมพนธกนจากผลการศกษาครงนพบวา หมบานททดลองนไดเสนอโครงการการเลยงไกในโครงการอยดมสขและโครงการเศรษฐกจพอเพยง โดยหนวยงานราชการผทเขามาสรางความเขาใจ และดแลใหขอเสนอแนะคอ พฒนาชมชนและปกครองอำเภอ หากไดหนวยงานนปฏบตในพนททำความเขาใจขอมลในหมบาน ตำบลรวมกน จะทำใหโครงการเกดประโยชนตอหมบานตามปญหาและความตองการอยางแทจรง

4.2.2 การดแลตดตามผลกลมผเลยงไกตองตดตามอยางตอเนองซงควรเปนบทบาทหนาทของปศสตวอำเภอททำงานในระดบตำบลรวมกบสาธารณสขตำบล การศกษานอกโรงเรยนตำบล โดยมการวางแผนทำงานรวมกน นำผลการตดตามมาพดคย ปรบปรงแกไขรวมกน การสรางการเรยนร การฝกอบรมผเล ยงไกการอบรมเรองการมสวนรวม ควรเปนบทบาทของการศกษานอกโรงเรยน เพราะสามารถจดทำหลกสตรสอและกระบวนการเรยนร ผเขารบการอบรมสามารถนำความรไปตอยอดการเรยนรในระดบทสงขนตอไป

4.3 ควรนำเสนอกระบวนการทำงานใน

353

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

พนทแบบบรณาการใหกบหนวยงานตางๆ เพอทำงานโดยยดพนทเปนตวตง เพราะการรวมกลมการเลยงไกพนบานหรอการทำอาชพเสรมดวยการเลยงไกพนบานนนสมพนธกบหลายหนวยงานคอ เกษตร สาธารณสขพฒนาชมชน กศน. เปนตน ถากลมเขมแขง อาชพการเลยงไกมระบบ มรายไดทชดเจน เปนการสรางเศรษฐกจชมชน จะตอไปถงเรองวสาหกจชมชน สวสดการชมชนสขภาพอนามยชมชน แลวการปองกนไขหวดนกจะมพลงจากหลายหนวยงานทมสวนรวม

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณ ผวาราชการจงหวด สาธารณสขจงหวด และปศสตวจงหวดกาญจนบร และสพรรณบรปศสตวอำเภอพนมทวน และอำเภอสองพนอง หวหนาสถานอนามยพงตร และตำบลทงคอก นายกองคการและปลดองคการบรหารสวนตำบลพงตร และตำบลทงคอก คณาจารยจากโรงเรยนทกแหงในตำบลพงตรและตำบลทงคอก ครศนยการศกษานอกโรงเรยนอำเภอพนมทวน และอำเภอสองพ นองรวมท งทมงานจากปศสตวและสาธารณสข เขตพนทการศกษา แกนนำชมชนเกษตรกรผเลยงไกเปดพนบาน ทใหการสนบสนนและอำนวยความสะดวก และดร.ศร กาญจน โกสมภอาจารยวภา ตณฑลพงษ สำนกงานเขตพนทการศกษาเขต 2 กรงเทพฯ รวมเปนวทยากร และนเทศกงานเจาหนาทในหนวยงานทเกยวของทกฝายทรวมดำเนนการศกษาจนสำเรจดวยด

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. กระทรวงสาธารณสข สำนกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ. แผนยทธศาสตรแกไขปญหาไขหวดนกและแผนยทธศาสตรเตรยมความพรอมในการปองกนและแกไขปญหาการระบาดของไขหวดใหญ (พ.ศ.2548-2550). กรงเทพมหานคร:ชมนม สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย 2548

2. สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. สรปรายงานการเฝาระวงโรคป 2548. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2548

3. จฑารตน ถาวรเจรญ และคณะ. บทคดยอผลงานวชาการนำเสนอในการประชมวชาการกระทรวงสาธารณสข. ประจำป 2549 วนท 4-6 กนยายน2549 ณ โรงแรมปรนซ พาเลช กรงเทพมหานคร

4. สำนกควบคมปองกนบำบดโรคสตว กรมปศสตวกระทรวงเกษตรและสหกรณ. คมอความปลอดภยทางชวภาพ การทำฟารมไกและเปดเนอ เพอเขาสระบบ Compartmentalisation. 2548

5. พมพพรรณ ศลปสวรรณและคณะ. วธวจยในงานสาธารณสข. โรงพมพวทรยการปก, กรงเทพมหานคร2538

6. ทวศกด นพเกสร. วกฤตสงคมไทย 2540 กบบทบาทวทยากรกระบวนการ เลมท 1 2541

7. เสร พงศพศ. เศรษฐกจพอเพยงการพฒนาทยงยน.เจรญวทยการพมพ, 2546

8. อษา เทยนทอง. เอกสารเสรมการเรยนการสอนนกจดการความรสรางกระบวนการเรยนรชมชนพงพาตนเอง. กรงเทพมหานคร เจรญวทยาการพมพ2550

354

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»®ÔºÑμÔâäàÅ»âμÊä»âëÔÊ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

Evaluation for Clinical Practical Guideline in Leptospirosis

อรนาถ วฒนวงษ พย.บ., Oranard Wattanawong B.Sc (nursing),วทม. (สขศกษาและพฤตกรรมศาสตร) M.Sc.(behavior science)

พลายยงค สการะเศรณ สพ.บ., สม. Plyyonk Sagarasaeranee DVM., M.P.H.พรพทกษ พนธหลา สพ.บ., สม. Pornpitak Panlar DVM., M.P.H.¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä Department of disease Control

º·¤Ñ´ÂèÍ

การประเมนหนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสฉบบปรบปรง ป พ.ศ. 2547 มวตถประสงคเพอพฒนาปรบปรงหนงสอแนวทางเวชปฏบตฯ ใหเหมาะสมใชทวประเทศ โดยทดลองใชเวชปฏบตฯ กบแพทยผใหการตรวจรกษาผปวยไขฉบพลนไมทราบสาเหตหรอสงสยเปนโรคเลปโตสไปโรซส ในพนท 11 จงหวดทมรายงานโรคนสง รวมรวมขอมลจากเวชระเบยนผปวยในโรงพยาบาล ตามแบบบนทกเกบขอมล กอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตฯ และแบบสอบถามหลงการใชแนวทางเวชปฏบตจากแพทย ระหวาง เดอนสงหาคม-ธนวาคมป 2547 และ ป 2548 ผลการศกษาพบวาแพทย รอยละ 79.0 อานแนวทางเวชปฏบต รอยละ 79.0เหนวารายละเอยดของเนอหาถกตอง และ รอยละ 76.5 แนวทางเวชปฏบตมประโยชนหลงการใชแนวทางเวชปฏบตมการสอบถามประวตโรคประจำตว การยำนำ/ไถนา อาการไขกอนมาตรวจ และจดบนทกอาการเมอแรกรบมากกวากอนการใชแนวทางเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) การตรวจทางหองปฏบตการเพอยนยนผปวยเปนโรคเลปโตฯ มากกวากอนการใชเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) โดยเฉพาะมการตรวจ Hematocrit, White BloodCell, Neutrophil, Albumin, Creatinine, T-bilirubin และ Serology ซงเปนการตรวจทางโลหตวทยาและเคมคลนกตามแนวทางเวชปฏบตฯ มการวนจฉยโรคทแนนอนนอยกวากอนใชเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) เนองจากมการตรวจยนยนทางหองปฏบตการมากขน มการจายยาตานจลชพ PenicilinG, Doxycycline,Cefotaxime/ Ceftriaxone รกษาผปวยโรคเลปโตฯ ตามแนวทางเวชปฏบตฯ

ผลการศกษาช ใหเหนวาการใชแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสฉบบปรบปรงมประโยชนตอการวนจฉยรกษาผปวยไขฉบพลนควรปรบปรงแกไขเนอหาใหเหมาะสมใชทวประเทศตอไป

Abstract

The objective of study is to evaluate the revised leptospirosis clinical practical guideline (CPG) tobe used country-wide. The selected areas by purposive sampling method are among 11 provinces which havehad reports of high leptospirosis occurrences. The record of fever of unknown origin or leptospirosis were usedin data collection from Out Patient Department card (OPD card) in the hospital before and after CPGapplication between August 2004-December 2005, as well as the questionnaires for physician. The resultof the study showed that after physician's use of CPG, there were 79.0 % of them reading, 79.0 %recognized of correct content, and 76.5 % of benefit gain. After physician's use of CPG, the question about

355

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

the history of personal ailment, precedent fever, walking in the wet area and plough the field, and symptomrecord of leptospirosis were more significantly applied than before(P<0.01). To confirm leptospirosis, thelaboratory examination, after using CPG, were frequently done at significant level (P<0.01), especiallychemical chemistry such as Hct, WBC, N, Albu, Cr, T-biliru and serology according to CPG. The diagnosisof leptospirosis was significantly correct than before (P<0.01). This was due to the higher laboratory con-firmed. For leptospirosis treatment, there were more drugs prescribed according to CPG, namely, PenicilinG,Doxycycline, and Cefotaxime/ Ceftriaxone.

The results indicated that for the patient treatment of fever of unknown origin or leptospirosis, thephysician realized the useful purpose of CPG. Also, it should be considered to be used nation-wide.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

á¾·Âì Physician

á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ ÔâäàÅ»âμÊä»âëÔÊ ClinicalPractical Guideline in Leptospirosis

º·¹Ó

โรคเลปโตสไปโรเปนโรคทมสตวเปนรงโรคหลายชนด เชอเขาสรางกายทางการกน การไชเขาทางผวหนงและบาดแผล เชอจากเยยวหนและสตวเลยงปนเปอนในสงแวดลอมทเปนแหลงนำดนโคลนทชนแฉะและอาศยอยไดเปนเวลานาน ทำใหยากตอการสอบสวนแหลงตดโรค ประกอบกบวถชวตและวฒนธรรมของเกษตรกรไทย เคยชนตอการเดนดวยเทาเปลา ไมใสรองเทาประกอบอาชพทงหมด เกษตรกรไทยจงเสยงตอการตดโรคเลปโตสไปโรซส ฤดการระบาดพบวาผปวยโรคเลปโตสไปโรซส จะมจำนวนเพมสงขนโดยเรมตงแตเด อนพฤษภาคม ของทกปส งส ดประมาณเดอนสงหาคม-ตลาคมของทกป(1) สาเหตท สำคญคอการรายงานโรคยงไมเปนหนงเดยว มความหลากหลายในการปฏบต และการตรวจทางหองปฏบตการวธมาตรฐานmicroscopic agglutination test (MAT) มความยงยากมาก ชดทดสอบแบบตรวจคดกรองมราคาแพงการวนจฉยโรคยงมความคลาดเคลอน เนองจากใชการวนจฉยตามอาการ ซงอาการของโรคเลปโตสไปโรซสมความคลายคลงกบโรค Scrub typhus, Dengue infec-tion, Influenza, Encephalitis, Hepatitis(2)

และหากผปวยไดรบการรกษาชา จะมความรนแรงจนทำใหผ ปวยเสยชวต การทจะแกปญหาโรคเลปโตส

ไปโรซสไดน น แพทยและบคลากรสาธารณสขท ปฏบตงานในโรงพยาบาลจะตองมความรและเทคโนโลยทถกตอง ในการวนจฉยโรคและรกษาเพอใหการรกษาทถกตองแมนยำและค มคา ในปงบประมาณ 2547กลมโรคตดตอระหวางสตวและคน สำนกโรคตดตอทวไปไดจดทำรางแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสและจดสมมนาวชาการรวมพลงผนกความคดพชตโรคตดตอระหวางสตวและคน โดยการระดมความรจากผเชยวชาญและผ มประสบการณจากหนวยงานตางๆ มาใหขอคดเหน และวทยาการความรใหมๆ กลนกรองและปรบแกไขเปนแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสป2547(3)

เพ อใหแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสป 2547 ไดรบการยอมรบจากบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข สามารถนำไปใชปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ และเกดประโยชนสงสดในการปองกนควบคมโรค ในปงบประมาณ 2548 จงไดจดทำโครงการประเมนแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสจดพมพแนวทางเวชปฏบตฯ ป 2547 จำนวน 2,000เลม นำไปทดลองใชในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลท วไป และโรงพยาบาลชมชน ดวยการจดประชมชแจงสงเสรมการใชแนวทางเวชปฏบตฯในกลมแพทยและบคลากรสาธารณสขท เก ยวของในพ นท ศ กษา

356

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

พรอมเกบขอมลจากเวชระเบยนรายงานผปวยทเขารบการตรวจรกษา ประมวลผลและวเคราะหขอมลนำไปสการพฒนาปรบปรงแนวทางเวชปฏบตใหสมบรณย งข นและเผยแพรขยายผลใชทวประเทศ

ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ì¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. เพอประเมนการวนจฉยและรกษาผปวยไขฉบพลนทไมทราบสาเหตหรอเลปโตสไปโรซส หลงการใชแนวทางเวชปฏบตฯ

2 เพ อศ กษาความคดเหน ปญหาและขอเสนอแนะจากแพทยทใชแนวทางเวชปฏบตฯ

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

เปนการประเมนผลในลกษณะศกษาวจ ยโดยการศกษาแบบกลมเดยวมการทดสอบกอนและทดสอบหลง(4)(One group pretest-posttest design)ซงศกษากอนและหลงการใชหนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสฉบบปรบปรง ป 2547 โดยใชแบบบนทกเกบขอมลผปวยไขฉบพลนไมทราบสาเหตหรอสงสยเลปโตสไปโรซส เปนเครองมอเกบรวบรวมขอมล

จากเวชระเบยนผปวยโรคเลปโตฯ หรอไขฉบพลน และแบบสอบถามความคดเหนหลงการใชแนวทางเวชปฏบตจากแพทย เลอกศกษาในจงหวดทมรายงานโรคเลปโตสไปโรซสสง ในพนทของสำนกงานปองกนควบคมโรคแหงละ 1-2 จงหวด ไดแก เขต 2 ชยนาท เขต 5นครราชสมา และบรรมย เขต 6 เลย และกาฬสนธ เขต 7รอยเอด และศรสะเกษ เขต 9 แพร เขต 10 พะเยาเขต 11 นครศรธรรมราช เขต12 สงขลา เลอกศกษาจงหวด ละ 2 แหง ซงเปน รพศ./รพท. 1 แหง รพช. 1แหง เกบขอมลระหวางเดอนสงหาคมป 2547-ธนวาคม ป 2548 ประมวลผลดวยโปรแกรม SPSS CP+ว เคราะห ผลการประมวลในรปความถ ร อยละและความแตกตาง ดวย X2 -testกอนและหลงการใชเวชปฏบตโรค เลปโตสไปโรซส

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. ความคดเหนปญหา และขอเสนอแนะของแพทยแพทยอานเวชปฏบต รอยละ 79.0 ไมไดอาน

และไมไดรบเวชปฏบต รอยละ 21.0 กลมทอานเหนวารายละเอยดของเนอหามความถกตอง รอยละ 79.0เวชปฏบตมประโยชน รอยละ 76.5 (ตารางท 1)

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧᾷÂìËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ ÔâäàÅ»âμÏ

¨Ó¹Ç¹

6417

6417

62 217

¡ÒÃÍèÒ¹/à¹×éÍËÒ/»ÃÐ⪹ì

การอานแนวทางเวชปฎบตโรคเลปโตฯ-อานแนวทางเวชปฏบต-ไมไดอานเลย/ไมไดรบเวชปฏบต

เนอหาและความถกตองแนวทางเวชปฏบตฯ-เนอหามความถกตอง-ไมไดอาน/ไมไดรบเวชปฏบต

ประโยชนตามแนวทางเวชปฏบตฯ-มประโยชนมาก-มประโยชนนอย-ไมไดอาน/ไมไดรบเวชปฏบต

ÃéÍÂÅÐ

79.021.0

79.021.0

76.5 2.521.0

»Ñ-ËÒ·Õ èÊÓ¤Ñ-

- การนดผปวยเลปโตฯ หลงรกษาหายเพอตรวจซำทาง Laboratory ไมสามารถทำไดทกราย

- การตรวจยนยนดวย Antibody ปฏบตยาก

ขนอยกบระยะเวลา ระยะทาง และคาใชจายสง- การตรวจวนจฉยยนยนทาง Laboratory

บางอยางไมสามารถปฏบตไดจรง

357

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

ขอคดเหนและเสนอแนะ- นาจะมตวอยางผปวยเลปโตฯ เปน Case

discussion หรอจดใหม Conference case และ updateเรองการวนจฉยและรกษา

- เน อหาเลปโตฯ นาจะกระชบและส นเขาใจงาย แนวทางการรกษาตองชดเจนกวาน ควรบอกdose ยาสำรองในการรกษา Non severe leptospirosisเชน Amoxycycline Azithromycin Clarithromycinเสนอใหใช Augmentin เปนยาสำรอง กรณผปวยมผลขางเคยงรบประทานยา Doxycycline ไมได ซงเปนการรกษาNon severe leptospirosis

- แนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตฯ ควรนำไปสอนนกศกษาแพทยปท 4

- จดใหม Hotline ปรกษาปญหาจากผเชยวชาญ2. การสอบถามประวตผ ป วย อาการ และบนทกอาการเมอแรกรบผปวย

ผ ปวยโรคเลปโตฯ ทงกอนและหลงการใชเวชปฏบตมโรค ประจำตวใกลเคยงกน รอยละ 14.3 และ12.2 มประวตการยำนำ/ไถนา/ถอนกลา รอยละ 39.1และ 24.5 มไขกอนมาตรวจใกลเคยงกน รอยละ 93.0และ 95.2 เมอพจารณาการมหรอไมมโรคประจำตวการยำนำ/ไถนา ไขกอนมาตรวจของผปวยหลงการใชเวชปฏบตจะมากกวากลมกอนใชเวชปฏบตแตกตางอยางมนยสำคญ (p<0.1) แสดงวาแพทยมการสอบถามประวตเพมมากขนกวาเดม (ตารางท 2)

»ÃÐÇÑμ Ô¼Ùé»èÇÂàÅ»âμÏ

โรคประจำตวมไมมไมทราบรวม

ยำนำ/ไถนา/ถอนกลาทเปยก

มไมมไมทราบ

ไขกอนมาตรวจมไขไมมไขไมทราบ

¨Ó¹Ç¹

49230 64343

134 39170

319 5 19

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

à éÍÂÅÐ

49230 64343

134 39170

319 5 19

¨Ó¹Ç¹

51321 45417

102113202

397 12 8

ÃéÍÂÅÐ

12.277.010.8100.0

24.527.148.4

95.22.91.9

X2 = 11.28df = 2

p = 0.003

X2 = 36.26df = 2

p = 0.000

X2 = 8.74df = 2

p = 0.012

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

μÒÃÒ§·Õè 2 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇÂä¢é©Ñº¾ÅѹËÃ×ÍàÅ»âμÏ ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ» ÔºÑμÔÏ ¨ÓṡμÒÁ

âä»ÃШÓμÑÇ ÂèÓ¹éÓ/䶹Ò/¶Í¹¡ÅéÒ ä¢é¡è͹ÁÒμÃǨ

หลงการใช แนวทางเวชปฏบ ต แพทยได สอบถาม และบนทกอาการเม อแรกร บอาการท พบมากท ส ดคอ ความดนโลหตตำ รอยละ 96.4และปวดกลามเนอ รอยละ 95.4 รองลงมาคอ Abnor-

mal Lung signs ซม/สบสน ปวดศรษะ ไอ ตวเหลองรอยละ 92.1 92.1 91.8 90.7 89.9 ตามลำดบซ งมากกวากอนการใชแนวทางเวชปฏบต อยางมนยสำคญ (p value < 0.01) (ตารางท 3)

358

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

ตารางท 3 จำนวนและรอยละของผปวยไขฉบพลนหรอเลปโตฯ ทแพทยรกษากอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตฯจำแนกตามอาการทบนทก

ÍÒ¡Ò÷ÕèºÑ¹·Ö¡

ปวดศรษะปวดกลามเนอซม/สบสนตาแดงตวเหลอง/ดซาน(Jaundice)อจจาระรวงไอหอบเหนอยปสสาวะนอย(Oliguria)ผนผวหนงรอยคลายบหรจ(Eschar)จดแดงมวงกลม(Petechiae)ความดนโลหตตำ(Hypotension) (sys BP < 90)ไอเปนเลอด(Hemoptysis)ตบโต(Hepatomegaly)มามโต(Splenomegaly)Abnormal Lung signsตอมนำเหลองโต

ºÑ¹·Ö¡ÍÒ¡ÒÃ

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

279(81.4)277(80.8)255(74.3)240(69.9)243(70.9)240(70.0)253(73.8)246(71.7)228(66.5)220(64.1)107(31.2)183(53.4)304(88.7)

211(61.5)252(73.5)242(70.5)264(77.0)222(64.7)

ºÑ¹·Ö¡ÍÒ¡ÒÃ

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

383(91.8)398(95.4)384(92.1)368(88.3)375(89.9)373(89.4)378(90.7)369(88.5)371(89.0)360(86.3)316(75.8)356(85.4)402(96.4)

368(88.2)371(89.0)368(88.3)384(92.1)367(88.0)

X2 18.5 p=0.00X2 40.9 p=0.00X2 44.3 p=0.00X2 39.3 p=0.00X2 45.4 p=0.00X2 45.8 p=0.00X2 38.1 p=0.00X2 34.3 p=0.00X2 57.1 p=0.00X2 51.3 p=0.00X2 151.6p=0.00X2 93.6 p=0.00X2 17.2 p=0.00

X2 74.1 p=0.00X2 30.6 p=0.00X2 37.2 p=0.00X2 34.2 p=0.00X2 58.5 p=0.00

3. การตรวจทางหองปฏบตการมการตรวจผปวยเลปโตฯ ทางหองปฏบตการ

หลงใชเวชปฏบตเกยวกบ WBC, Hct, Plts, N, Albu,Cr, T-biliru รอยละ 95.4 95.4 93.5 90.4 79.170.8 และ 10.8 ตามลำดบ การตรวจ Serology Leptoครงแรก/ครงท 2 รอยละ 90.8 และ 9.8 กอนใชเวชปฏบตมการตรวจ WBC, Hct, Plts, N, Albu, Cr, T-biliru รอยละ 90.1 88.4 88.3 86.0 71.7 23.2 และ

5.8 ตามลำดบ การตรวจ Serology Lepto ครงแรก/ครงท2 รอยละ 74.3 และ 18.4 การตรวจทงกอนและหลงใชเวชปฏบตแตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01)นนคอหลงใชเวชปฏบตมการตรวจมากกวากอนใชเวชปฏบตฯแสดงวามการปฏบตตามแนวทางเวชปฏบตฯ มากขนในการหาสาเหตของโรคทสำคญ 3 โรคคอ Leptospiro-sis, Richettsia infection, Dengue infection (ตารางท4)

359

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

μÒÃÒ§·Õè 4 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇÂä¢é©Ñº¾ÅѹËÃ×ÍàÅ»âμÏ ·Õèá¾·ÂìÃÑ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ ÔÏ

¨ÓṡμÒÁÃÒ¡ÒÃμÃǨ·ÕèÊÓ¤Ñ-·Ò§Ëéͧ»¯ÔºÑμ Ô¡ÒÃ

ÃÒ¡ÒÃμÃǨ

Complete Blood Count (CBC) *Hematocrit(Hct) *White Blood Cell(WBC) *Neutrophil(N) *Platelets(Plts)Urine Exam. *Albumin(Albu)Blood Chemistry *Creatinine(Cr) *T-bilirubin(T-biliru)Chest X-raySerology * Lepto ครงแรก *Lepto ครงทสอง Scrub typhus(weil-Felix) Mellioidosis Typhoid(Widal Test)

¡ÒÃμÃǨ

¡è͹ãªéàǪ»®ÔºÑμÔ

303(88.4)309(90.1)295(86.0)303(88.3)

246(71.7)

251(23.2)20(5.8)

139(40.5)

255(74.3) 63(18.4) 71(20.7)28(8.2)26(7.6)

¡ÒÃμÃǨ

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

398(95.4)398(95.4)377(90.4)390(93.5)

330(79.1)

295(70.8) 45(10.8)159(38.1)

337(80.8)41(9.8)

76(18.2)28(6.7)

55(13.2)

X2 13.3p 0.00X2 8.3 p 0.00X2 3.6 p 0.05X2 6.3 p 0.01

X2 5.6 p 0.01

X2 0.8 p 0.38X2 5.9 p 0.01X2 0.5 p 0.50

X2 4.6 p 0.03X2 11.6p 0.00X2 0.7 p 0.39X2 0.6 p 0.45X2 6.2 p 0.01

* = การตรวจทางหองปฏบตการทกำหนดไวในแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตฯ

4. การวนจฉยโรคทางคลนกกอนใชแนวทางเวชปฏบตผ ปวยไขฉบพลน

หรอเลปโตฯ ไดรบการวนจฉยทางคลนก โดยเชอวาเปนโรค Lepto. รอยละ 61.8 รองลงมาโรค FUO/AFI รอยละ18.1 และเปนโรคอนๆ รอยละ 16.9 หลงใช แนวทางเวชปฏบตผปวยไดรบการวนจฉยทางคลนก โดยเชอวาเปนโรค Lepto. รอยละ 50.8 รองลงมาโรค FUO/AFIรอยละ 22.5 และเปนโรคอนๆ รอยละ 17.7 โรคอนๆทงกอนและหลงใชเวชปฏบตไดแก Weil syndrome,

Meningitis, Atypical pneumonia, Anemia, Uremia,Acute bronchitis, Septic shock, Systemic infection,Upper respiratory infection, Gastroenteritis Sepsis,Prolong fever, Jaundice, Hepatitis, Acute renal fail-ure, Acute nasopharyngitis, Acute pyelonephritis,Cystritis, Polyarthritis, Acute hemolysis, Chronic liverและMellioidosis จะเหนไดวาหลงใชเวชปฏบตเชอวาเปนโรคเลปโตฯ นอยลงกวากอนใชเวชปฏบตแตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01) (ตารางท 5)

¨Ó¹Ç¹

62212 3 2 2 1 58 3343

¼Å¡ÒÃÇÔ¹Ô¨©ÑÂâä

·Ò§¤ÅÔ¹Ô¡

FUO/AFILeptoLepto + FUO/AFIScrubDHFMalariaOtherLepto + Otherรวม

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

à éÍÂÅÐ

18.161.8 0.9 0.6 0.6 0.316.9 0.9

100.0

¨Ó¹Ç¹

94212 18 3 50

74 11417

ÃéÍÂÅÐ

22.550.8 4.3 0.7 1.20

17.7 2.6

100.0

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 19.25 df = 7 p value = 0.007

μÒÃÒ§·Õè 5 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇÂä¢é©Ñº¾ÅѹËÃ×ÍàÅ»âμÏ·Õèá¾·ÂìÃÑ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ ÔÏ

¨ÓṡμÒÁ¼Å¡ÒÃÇÔ¹Ô ©ÑÂâä·Ò§¤ÅÔ¹Ô¡

360

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

5. การรกษาและผลการรกษาผปวยกอนการใชแนวทางเวชปฏบตฯ ผปวยทเขา

รกษาเปนผ ปวยในโรงพยาบาลแพทยไดใหยาผสมมากทสดคอ PenicillinG + Doxycycline รอยละ 36.4รองลงมาคอยาผสม Doxycycline + Cefota/Ceftriaxรอยละ 17.9 และ PenicillinG + Doxycycline +Cefota/Ceftriax รอยละ 12.9 รวมทงมการจายยาอยางเดยวคอ Penicillin G Doxycycline Cefotaxime/Ceftriaxone รอยละ 7.5 5.6 3.1 ตามลำดบสำหรบยาอ นๆ ท จายใหไดแก Chloramphinical,Norfloxacine/Ciprofloxacin, Bactrim/Co-trimoxazole, Cefphaloxin/Augmentin, Cloxacillin,Amoxicillin/Ampicillin, Metronidazone, Fortume,Motilium, Metronidazone, Ceftazidime, Sulperazole,Roxithromycin/Erithromycin และ Chlordiazipoxy

หลงการใชแนวทางเวชปฏบตฯ ผปวยทเขารกษาเปนผปวยในโรงพยาบาล แพทยไดใหยาผสมมากทสดคอDoxycycline + Cefotaxime/Ceftriaxone รอยละ 26.3รองลงมาคอยาผสม PenicillinG + Doxycycline รอยละ17.0 และ PenicillinG + Doxycycline + Cefotaxime/Ceftriaxone รอยละ 8.3 รวมทงมการจายยาอยางเดยวคอ PenicillinG Doxycycline Cefotaxime/Ceftriaxoneรอยละ 6.6, 7.3, 13.1 ตามลำดบ สำหรบยาอนๆทจายใหไดแก Chloramphinical, Rocephin, Clafaran,Motilium, Amoxicillin/Ampicillin, Gentamycin,Bactrim/Co-trimoxazole, Norfloxacine/Ciprofloxacin, Fortume, Metronidazone, Dopamin,Azithromycin, และ Roxithromycin/Erithromycin(ตารางท 6)

ÂÒ·Õè èÒÂãËé¼Ùé»èÇÂ

ã¹âç¾ÂÒºÒÅ

Penicilin G Doxycycline Cefotaxime/Ceftriaxone Other PenG + Doxy PenG + Cefota/Ceftriax PenG + Doxy + Cefota/Ceftriax PenG + Other Doxy + Cefota/Ceftriax Doxy + Other Cefota/Ceftriax + Other

รวม

¨Ó¹Ç¹

241810 5

1161341 8571413319

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

à éÍÂÅÐ

7.5 5.6 3.1 1.536.4 4.112.9 2.517.9 4.4 4.1100

¨Ó¹Ç¹

19213813491324 9761413289

ÃéÍÂÅÐ

6.6 7.313.1 4.517.0 4.5 8.3 3.126.3 4.8 4.5100

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

μÒÃÒ§·Õè 6 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇÂä¢é©Ñº¾ÅѹËÃ×ÍàÅ»âμÏ ·Õèá¾·ÂìÃÑ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ô

¨ÓṡμÒÁ¡Òà èÒÂÂÒÃÑ¡ÉÒ¼Ùé»èÇÂã¹âç¾ÂÒºÒÅ

6. การวนจฉยโรคทแนนอนกอนใชแนวทางเวชปฏบต แพทยวนจฉย

วาเปนโรคเลปโตฯ แนนอน รอยละ 74.9 ไมทราบวาโรคอะไร รอยละ 11.4 เปนโรคอนๆ รอยละ 11.4 หลงใชแนวทางเวชปฏบตแพทยวนจฉยวาเปนโรคเลปโตฯแนนอน รอยละ 68.6 ไมทราบวาโรคอะไร รอยละ 21.8

เปนโรคอนๆ รอยละ 9.1 โรคอนๆ ทงกอนและหลงใชเวชปฏบตไดแก Meningitis, Dengue fever/Denguehemorrhagic fever, Acute bronchitis, Upper respira-tory infection, Acute fabrile illness, Scrub typhus,Atypical pneumonia, Acute pyelonephritis, Fever ofunknown origin, Mellioidosis, Thallassemia, Hepa-

361

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 â¤Ã§¡ÒÃμ é¹áºº¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éËÇÑ´¹¡¨Ò¡ä¡èà»ç´¾×鹺éÒ¹

titis, Enteric fever, Acute pharygitis, Acutegastroenlitis, Weil s' syndrome, Systematic infec-

tion, Thrombocytosis, (ตารางท 7)

μÒÃÒ§·Õè 7 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇÂä¢é©Ñº¾ÅѹËÃ×ÍàÅ»âμÏ ·Õèá¾·ÂìÃÑ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ô

¨ÓṡμÒÁ¡ÒÃÇÔ¹Ô ©ÑÂâä·Õèá¹è¹Í¹ áÅмšÒÃÃÑ¡ÉÒ

ÃÒ¡ÒÃ

การวนจฉยโรคทแนนอนไมทราบโรคเปนโรค Leptoเปนโรคอน ๆไมมขอมลวนจฉยรวม

¨Ó¹Ç¹

39257 39 8343

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

à éÍÂÅÐ

11.474.911.4 2.3

100.0

¨Ó¹Ç¹

91286 38 2417

ÃéÍÂÅÐ

21.868.6 9.1 0.5

100.0

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 13.99 df = 3 p value = 0.000

7. ผลการตรวจทางหองปฏบตการกบการวนจฉยโรคทแนนอน

กอนใชแนวทางเวชปฏบตผ ป วยท แพทยวนจฉยแนนอนวาเปนเลปโตฯ กบผลการตรวจทางBlood Culture ใหผลบวก รอยละ 7.1 Chest X-rayใหผล Normal รอยละ 91.2 การตรวจ Serologyของเลปโตฯ ครงท 1/ครงท 2 ใหผลบวก รอยละ 55.6

และ 13.6 หลงใชเวชปฏบตผปวยทแพทยวนจฉยแนนอนวา เปนเลปโตฯกบผลการตรวจทาง Blood Cul-ture ใหผลบวก รอยละ 1.5 Chest X-ray ใหผล Nor-mal ร อยละ 91.9 สำหรบการตรวจ Serologyของเลปโตฯครงท 1/ครงท 2 ใหผลบวก รอยละ 54.2และ 6.3 (ตารางท 8)

μÒÃÒ§·Õè 8 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼Ùé»èÇ·Õèá¾·ÂìÇÔ¹Ô¨©ÑÂá¹è¹Í¹à»ç¹àÅ»âμÏ ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ô

¨ÓṡμÒÁ¡ÒÃμÃǨ Blood Culture Chest X-ray áÅÐ Serology

ÃÒ¡ÒÃμÃǨ Blood Culture

Chest X-ray áÅÐ Serology

Blood Cultrue PositiveNegative

Chest X-ray NormalRadiographic change

Serology Lept 1 Positive Negative ไมไดตรวจ

Lept 2 Positive Negative ไมไดตรวจ

¨Ó¹Ç¹

7 91103 10143 79 35 44 17196

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ

à éÍÂÅÐ

7.192.991.2 8.855.630.713.613.6 6.676.3

¨Ó¹Ç¹

1 65103 9155107 24 18 12256

ÃéÍÂÅÐ

1.598.591.9 8.054.237.4 8.4 6.3 4.289.5

ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

362

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Model Development of Prevention and Control of Avian Influenza

ÇÔ Òóì

1. หลงการใช แนวทางเวชปฎบ ต ม การสอบถามประวตและบนทกอาการเมอแรกรบสำหรบผ ป วยไขฉบพลนไมทราบสาเหตหรอสงสยเลปโตอาการแรกร บของผ ป วยไข ฉ บพลนหร อเลปโตฯกอนและหลงใช แนวทางเวชปฏบต ท พบมากและใกลเคยงกนทงสองกลมคอ ปวดศรษะ และปวดกลามเนอรองลงมา ไอ ตาแดง ตวเหลอง และความดนโลหตตำ

2. การตรวจทางหองปฏบตการ หลงใช แนวทางมการตรวจมากกวากอนใชแสดงวามการปฏบตตามแนวทางมากขนในการสงเลอดผปวย หาสาเหตของโรคทสำคญ 3 โรคคอ Leptospirosis, Richettsia infection, Den-gue infection โดยเฉพาะมการตรวจ Hct WBC N AlbuCr T-biliru และ Serology มากขน

3. การวนจฉยโรคทแนนอนวาเปนโรคเลปโตฯหลงการใช แนวทางเวชปฏบ ต น อยกว าก อนการใชแนวทางเวชปฏบตนาจะเปนเพราะวามการตรวจทางหองปฏบตการมากข นขวยในการวนจฉยยนยนโดยเฉพาะการตรวจ Serology ใหผลยนยนเปนเลปโตฯ

4. แพทยผใหยารกษาตานจลชพ จายยาใหผปวยไขฉบพลนไมทราบสาเหตหรอสงสยเปนเลปโตฯ คอPenicillinG, Doxycycline, Cefotaxime/Ceftriaxone ซงเปนไปตามแนวทางสวนหลงการใชเวชปฏบตมการจายยาผสมDoxycycline + Cefotaxime/Ceftriaxone มากกวากอนอาจเนองจากผปวยมอาการรนแรง สวนยาผสม Penicillin G+ Doxycycline สำหรบผปวยอาการไมรนแรงมาก หรอไมสามารถแยกโรคเลปโตจาก Rickettsial infection

5. การตรวจ Serology เลปโตฯ ครงแรกทงกอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบต ใหผลบวกใกลเคยงกนมาก การตรวจทางหองปฏบตการจงชวยยนยนเปนโรคเลปโตฯไดถงครงหนงจากการวนจฉยทแนนอน สวนการตรวจครงท 2 เพอยนยนผลไมสามารถสรปไดเนองจากมการตรวจนอยมาก นาจะมสาเหตจากผปวยไมไปตรวจตามนด หรอตรวจครงแรกไดผลบวกครงทสองจงไมตรวจซำ การตรวจครงแรกใหผลบวกมากกวาครง (รอยละ 55.0) นาจะเนองจากผปวยไปโรงพยาบาลลาชาหลงมอาการไข

¢éÍàʹÍá¹Ð

แนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสฉบบปรบปรง ป 2547 ททดลองใชมความเหมาะสมและเปนประโยชนแกผใหบรการ นาจะไดกระจายเผยแพรไปทวประเทศใชเปนแนวทางในการวนจฉยโรค ไดอยางเหมาะสม และควรไดปรบปรงแกไขเน อหาและรายละเอยดของแนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสตามขอเสนอแนะทสำคญ ไดแก -ตวอยางผปวยเลปโตฯ เปน Case discussion -แนวทางการรกษาผปวยนาจะกระชบและสน ชดเจน -ยาสำรองในการรกษา Non severe leptospirosis

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณศาสตราจารยนายแพทยว ษณธรรมลขตกล และศาสตราจารยแพทยหญงยพน ศพทธมงคลคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล แพทยหญง ชวนพศสทธนนท โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา แพทยหญงกรรณการ นวตยะกล โรงพยาบาลเลย นายแพทยกตตโลหสวรรณรกษ โรงพยาบาลบานใหมไชยพจน จงหวดบรรมยดร.วมล เพชรกาญจนาพงศ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสขนายแพทยศรศกด วรนทราวาท นายสตวแพทยพลายยงคสการะเศรณ กรมควบคมโรค

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. สรปรายงานการเฝาระวงโรค. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, กรงเทพมหานคร, 2545

2. กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข.แนวทางเวชปฏบตโรคตดเชอ เลมท 1. สำนกพมพโหลทองมาสเตอรพรนท จำกด, พมพครงท 1กรงเทพมหานคร, 2544

3. สำนกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค. แนวทางเวชปฏบตโรคเลปโตสไปโรซสป 2547. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, กรงเทพมหานคร, 2548

4. พมพพรรณ ศลปสวรรณและคณะ. วธวจยในงานสาธารณสข. โรงพมพวทรยการปก, กรงเทพมหานคร, 2538

363

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun - Aug 2008

¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ» ÔºÑμÔâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

Evaluation for Clinical Practical Guideline in Rabies

รชน ธระวทยาเลศ พ.ผ., Ratchanee Theerawitthaylert B.N.,สส.บ (บรหารสาธารณสข) B.Sc. (public health)

นสา สรสขการ พย.บ., Nisa Sirisukkarn B.Sc (nursing), วทม. (วทยาการระบาด) M.Sc.(Epidemiology)

พรพทกษ พนธหลา สพ.บ., สม Pornpitak Panlar DVM., M.P.H.¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä Department of Disease Control

º·¤Ñ´ÂèÍ

การประเมนหนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาฉบบปรบปรง ป พ.ศ. 2547 มวตถประสงคเพอพฒนาปรบปรงแกไขหนงสอฯ ใชเปนมาตรฐานทวประเทศ เปนการศกษาวจยกบแพทยผใหการดแลรกษาวนจฉยผสมผสและผปวยโรคพษสนขบาทมารบการรกษาทโรงพยาบาล ศกษาทดลองใชหนงสอฯ กบผใหบรการในพนท 15 จงหวด ทมรายงานโรคพษสนขบาในคนและสตวจาก รพศ. รพท. และ รพช. 30 แหง รวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผสมผสโรคพษสนขบาของโรงพยาบาล ตามแบบบนทกเกบขอมลผสมผสโรคกอนและหลงการใชหนงสอฯ ระหวางเดอนสงหาคม-ธนวาคม ป 2547 และ ป 2548 และแบบสอบถามหลงการใชหนงสอแนวทางเวชปฏบตจากแพทย/พยาบาล ผลการศกษาพบวา แพทย/พยาบาล รอยละ 89.4 อานแนวทางเวชปฏบตรอยละ 90.2 เหนวารายละเอยดของเนอหามความถกตอง และรอยละ 90.1 แนวทางเวชปฏบตมประโยชนหลงการใชแนวทางเวชปฏบตของผใหบรการ พบวา 1. มการสอบถามประวตการฉดวคซนของสตวทกดและประวตการฉดวคซนของผสมผสโรคมากกวากอนการใชแนวทางเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) 2. มการทดสอบERIG และฉด RIG ผสมผสโรคมากกวากอนการใชแนวทางเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) 3. มการใชวคซนถกตองและฉดวคซนเขาในผวหนงมากกวากอนการใชแนวทางเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01) และรจกการฉดวคซนเขาในผวหนง แบบ 22202 (ฉดวคซนจดละ 0.1 ml เขาในผวหนงบรเวณตนแขนซายและขวาขางละ1 จด ในวนท 0, 3, 7, และ 30) 4. ฉดวคซนตามกำหนดวนทฉดถกตองมากขน ฉดวคซนครบ 3 เขมมากขนและฉดวคซนใหกบผสมผสโรคทเคยฉดวคซนตงแต 3 เขมขนไปถกตองมากขน เปรยบเทยบกบกอนการใชแนวทางเวชปฏบตอยางมนยสำคญ (P<0.01)

ผลการศกษาชใหเหนวา การใชหนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาฉบบปรบปรง ป 2547 มประโยชนกบผใหบรการในการปฏบตดแลรกษาผสมผสโรคพษสนขบาและควรปรบปรงแกไขเนอหาตามขอเสนอแนะใหเปนมาตรฐานใชทวประเทศตอไป

Abstract

The objective of this experimental study was to develop rabies clinical practical guideline (CPG)improving to be used as the standard. The 30 hospitals (namely, Regional hospital, General hospital, Com-

364

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun-Aug 2008 Evaluation for Clinical Practical Guideline in Rabies

munity hospital) in 15 provinces which had reports of human and animal rabies were selected by purposivesampling method. The patients OPD cards in each hospital were selected by random sampling. The record ofrabies contact cases were collected for reviewing the before and after CPG applications, during August-December 2004 and repeat in 2005 including the questionnaires for physician and nurse. The result of thestudy showed that 89.4 % of the doctors and nurses had read CPG, of which 90.2 % appreciated the correctcontent of CPG, and 90.1% realized the benefit of CPG after using. After providers' use of CPG, it wasfound that 1. the question about of the history of vaccination of dog bite and people with rabies contacted wasused more than before, significantly. (P<0.01) 2. The equine rabies immunoglobulin (ERIG) test and rabiesimmunoglobulin (RIG) vaccinated were significantly practiced after CPG using. (P<0.01) 3. The applica-tion of correct vaccine and intradermal vaccination after providers' application of CPG was significantlyhigher,(P<0.01) especially intradermal vaccinate of 22202. 3. the accuracy of vaccinating date, full 3-dose vaccination and vaccination for the people with history of receiving 3-dose up was significantly high,compared to before. (P<0.01)

These results indicated that the application of CPG is beneficial to the providers in the treatment ofrabies contact, and recognized its adjustment to become the standard of nation wide use.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¼ÙéãËéºÃÔ¡Òà (á¾·ÂìáÅоÂÒºÒÅ) Provider (physician and nurse)

á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ Clinical Practical Guideline in Rabies

º·¹Ó

สถานการณโรคพษสน ขบาในป 2543-2547(1) มผปวยเสยชวต 50, 37, 30, 21 และ 19ราย คดเปนอตราปวยตาย 0.08, 0.06, 0.05, 0.03,0.03 ตอแสนประชากร ตามลำดบ สวนใหญพบผปวยอยางตอเนองในภาคกลางสงทสด ไดแก สมทรปราการสมทรสาคร ราชบร กาญจนบร และประจวบครขนธสวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตพบผปวยใกลเคยงกน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบผปวยเสมอๆไดแก สรนทร ศรสะเกษ บรรมย และนครราชสมาภาคใตพบผปวยทจงหวดสงขลา พทลง นครศรธรรมราชและระนอง สวนภาคเหนอพบผปวยลดลงมาก จะเหนไดว าจำนวนผ ป วยเสยชว ตลดลงในแตละปเปนท นาพอใจในระดบหนง แตเม อพจารณาจำนวนผถกสนขกด หรอสงสยวาเปนสนขบากดและไปรบบรการฉดวคซนปองกนทสถานบรการสาธารณสขในแตละป

กลบเพมขนทกป รายงานสถตตงแตป 2543-2545 มผสมผสโรคฉดวคซนปองกน 340,394 401,181 และ389,363 ราย ตามลำดบ(2) ถารวมรายงานจาก กทม.ทบวงมหาวทยาลย โรงพยาบาลเอกชน และสภากาชาดไทยจำนวนจะเพมมากกวาน รฐตองสญเสยเศรษฐกจเกยวกบการรกษาพยาบาลและคาวคซนในปหนงๆ มากกวา800 ลานบาท เปนความสญเสยจำนวนเงนทมาก สาเหตทสำคญ คอ การดแลรกษาไมถกตองหรอลาชาทำใหไมสามารถปองกนโรคได (3) ผถกสนขกด สวนใหญเปนเดกในชวงอาย 5-9 ป รองลงมาเดกอาย 10-14 ปสนขทกดมทงสนขเลยงและสนขจรจดทไมไดรบการฉดวคซน

การทจะแกปญหาโรคพษสนขบาไดนน แพทยและบคลากรสาธารณสขทปฏบตงานในโรงพยาบาลมบทบาทหนาทสำคญอยางมากในการใหบรการประชาชนตองมความรและเทคโนโลยทถกตอง ทงดานการวนจฉย

365

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

โรคและรกษา เพอใหการรกษาถกตองแมนยำและคมคากลมโรคตดตอระหวางสตวและคน สำนกโรคตดตอทวไปไดจดทำรางแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาเขาส การสมมนาวชาการรวมพลงผนกความคดพช ตโรคตดตอระหวางสตวและคนโดยระดมความรจากผเช ยวชาญ และผมประสบการณจากหนวยงานตางๆมาใหขอคดเหนในวทยาการใหมๆ กลนกรองและปรบแกไขแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาป 2547 เพอใหแนวทางเวชปฏบตไดรบการยอมรบจากบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขสามารถนำไปใชปฏบตงานอยางมประสทธภาพ และเกดประโยชนสงสดซงจะชวยลดคาใชจายทไมสมควรในการดแลรกษาโรคพษสนขบาและสอดคลองกบการประกนสขภาพถวนหนาของประชาชนในปงบประมาณ 2548 จงไดจดทำโครงการประเมนการใชแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา จงจดพมพแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาป 2547(4) นำไปทดลองใชในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไปและโรงพยาบาลชมชน และจดประชมชแจงสงเสรมการใชแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาในกลมแพทยและบคลากรสาธารณสขทเกยวของ พรอมเกบขอมลกอนใชและหลงใชแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาระหวางเดอนสงหาคม-ธนวาคม ป 2547 และป 2548 รวมทงประมวลผลและวเคราะหกอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา เพอปรบปรงแกไขแนวทางเวชปฏบตใหสมบรณยงขน เพอแพทยและบคลากรสาธารณสขใชเปนแนวทางดแลรกษาทเปนมาตรฐานและเผยแพรขยายผลการใชแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาทวประเทศ

ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ì¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. เพอประเมนการปฏบตดแลรกษาผสมผสโรคพษสนขบาหลงการใชแนวทางเวชปฏบตฯ

2. เพ อศกษาความคดเหน ปญหาและขอเสนอแนะจากแพทย/พยาบาลทใชแนวทางเวชปฏบตฯ

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

เปนการประเมนผลในลกษณะวจยพฒนากงทดลอง (Quasi-Experimental Development forClinical Practical Guideline using) เปนการศกษาแบบกลมเดยว มการทดสอบกอนและทดสอบหลง (Onegroup pretest-posttest design) ซงเปนการศกษากอนการใช และหลงการใช หนงส อแนวทางเวชปฏบ ต โรคพษสนขบาฉบบปรบปรง ป 2547 โดยสรางเครองมอเปนแบบบนทกผสมผสโรคพษสนขบา เกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนผปวย และรายงานการฉดวคซนผสมผสหรอสงสยวาสมผสโรคพษสนขบา (ร.36)และแบบสอบถาม ความคดเหนจากแพทยและพยาบาลเลอกศกษาในพนททมรายงานโรคพษสนขบาทงในคนและสตว 3 ป (ป 2544-2546) ยอนหลง และพ นท ท สงสยวามโรคพษสนขบา แตไมสามารถพสจนไดเลอกศกษาในพนทของสำนกงานปองกนควบคมโรคละ1-2 จงหวด ไดแก เขต 1 อยธยา เขต 2 ชยนาท เขต 3จนทบร เขต 4 กาญจนบร เขต 5 นครราชสมา และบรรมยเขต 6 เลย และกาฬสนธ เขต 7 รอยเอด และศรสะเกษเขต 8 นครสวรรค เขต 9 แพร เขต 10 พะเยา เขต 11นครศรธรรมราช เขต 12 สงขลา แตละจงหวดเลอกศกษาในโรงพยาบาล 2 แหง ซงเปน รพศ./รพท. 1 แหงรพช. 1 แหง โดยศกษารวบรวมขอมลในชวงเดอนสงหาคม-ธนวาคมป 2547 และป 2548 ประมวลผลดวยโปรแกรม SPSS CP+ และวเคราะหผลความถรอยละและเปรยบเทยบความแตกตางดวย X2-test กอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบต โรคพษสน ขบาฉบบปรบปรง ป 2547

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. ความคดเหนจากแพทย/พยาบาลหลงการใชเวชปฏบตโรคพษสนขบา ความคดเหนของแพทย/พยาบาลในประเดนตางๆ ใกลเคยงกน และไมแตกตางกนมาก แพทย/พยาบาลมการอานเวชปฏบต รอยละ

366

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun-Aug 2008 Evaluation for Clinical Practical Guideline in Rabies

89.4 ไมไดอาน รอยละ 4.1 รายระเอยดเนอหาของเวชปฏบ ต ม ความถกตอง ร อยละ 90.2 และเวชปฏบตมประโยชน รอยละ 90.2 (ตารางท 1) ปญหาและขอเสนอแนะจากแพทย/พยาบาล มดงน

1. ปญหาท สำคญคอ โรงพยาบาลชมชนสวนมากไมม rabies immunoglobulin (RIG) เนองจากรพช. มงบประมาณจำกด สำนกโรคตดตอทวไปกรมควบคมโรค นาจะดำเนนการแกปญหาน

2. เน อหาและรายละเอ ยดของแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาควรเพมเนอหาลกษณะแผลให

RIG และวคซน ผสมผสโรคไปรบวคซนไมตรงวนนดการแพวคซนซงพบไดบอยๆ วธตดหวสนขสงตรวจการเกบสงสงตรวจ/ระยะเวลาสงตรวจ โดยเฉพาะเรองการใหวคซนผสมผสโรค ทเคยรบวคซนตงแต 3 เขมขนไปอานแลวเขาใจยากนาจะยกเปนหวขอใหอานเขาใจงายและชแจงในทกประเดนทสงสยหรอไมแนใจ

3. หนงสอแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบามประโยชนควรจดอบรมแพทยทไมเคยอบรม เพอใชเปนมาตรฐานเดยวกนและจดสอนเวชปฏบตตงแตเปนนกศกษาแพทย

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧᾷÂì/¾ÂÒºÒÅËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμÔâä¾ÔÉÊعѢºéÒ

¡ÒÃÍèÒ¹/à¹×éÍËÒ/»ÃÐ⪹ì/

การอานแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา-อานแนวทางเวชปฏบต-ไมไดอานเลย-ไมไดรบแนวทางเวชปฏบต รวม

เนอหาและความถกตองแนวทางเวชปฏบตฯ-เนอหามความถกตอง-ไมตอบ

ประโยชนของแนวทางเวชปฏบตฯ-ประโยชนของเวชปฏบต-ไมตอบ

á¾·Âì

¨Ó¹Ç¹(%)

71(86.5) 4(4.9) 7(8.5)82(100)

72(87.8)10(12.2)

72(87.8)10(12.2)

¾ÂÒºÒÅ

¨Ó¹Ç¹(%)

38(95.0) 1(2.5) 1(2.5)40(100)

38(95.0)2(5.0)

38(95.0)2(5.0)

ÃÇÁ

¨Ó¹Ç¹(%)

109(89.4) 5(4.1) 8(6.6)

122(100)

110(90.2)12(9.8)

110(90.2)12(9.8)

2. การสอบถามประวตการไดรบวคซนของสตวทกด และผสมผสโรค

ประวตการรบวคซนของสตวท ก ด (สนขและแมว) กอน และหลงการใชแนวทางเวชปฏบตสตวทกดไดรบวคซนสมำเสมอรอยละ 3.9 และ 10.6ไดรบวคซนไมแนนอนรอยละ 11.3 และ 11.4 ไมเคยฉดวคซนรอยละ 12.7 และ 70.0 ไมทราบวาฉดวคซนหรอไมรอยละ 72.1 และ 8.0 ตามลำดบ แตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01) แสดงวาหลงการใชเวชปฏบตผใหบรการมการซกถามประวตการฉดวคซนในสตวท ก ดมากข น เพ อใชประวต การฉดวคซนประกอบการตดสนใจใหวคซนผสมผสโรค (ตารางท 2)

ประวตการรบวคซนของผสมผสโรค ทงกอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตผสมผสโรคไมเคยฉดวคซนเลย รอยละ 59.3 และ 77.1 และไมระบขอมล/ไมตอบ รอยละ 31.3 และ 12.7 ตามลำดบ ทงสองกลมแตกตางอยางมน ยสำคญ (p value < 0.01)แสดงวาผ ใหบรการซกถามประวตการรบวคซนของผ ส มผสโรคมากข นหลงการใชแนวทางเวชปฏบตเปนผลทำใหไมตอบประวตการรบวคซนลดนอยลงมากแตไดรบคำตอบไมเคยฉดวคซนเพมมากขน ซงเปนประโยชนตอการตดสนใจใหวคซน และอมมโนโกลบลนปองกนโรคพษสนขบากบผสมผสโรค และเปนหนทางนำไปสการประหยดคาใชจายในการใหวคซนผสมผสโรค

367

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

μÒÃÒ§·Õè 2 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧÊÑμÇì·Õè¡Ñ´(ÊعѢáÅÐáÁÇ)áÅмÙéÊÑÁ¼ÑÊâä¾ÔÉÊعѢºéÒ·Õè¼ÙéãËéºÃÔ¡Òëѡ»ÃÐÇÑμÔ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃ

ãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ô ¨ÓṡμÒÁ»ÃÐÇÑμ Ô¡ÒÃä´éÃѺÇѤ«Õ¹

»ÃÐÇÑμ Ô¡ÒÃä´éÃѺÇѤ«Õ¹

ประวตสตวทกด- ฉดวคซนสมำเสมอ- ฉดวคซนไมแนนอน- ไมเคยฉดวคซน- ไมทราบวาฉดวคซนหรอไม

รวม

ประวตผสมผสโรค- เคยฉดวคซนตำกวา 3 เขม- ไมเคยฉดวคซนเลย- ไมระบขอมล/ไมตอบ

รวม

¨Ó¹Ç¹

2264 72408566

21347183585

ÃéÍÂÅÐ

3.911.312.772.1100.0

3.6 59.3 31.3 100.0

¨Ó¹Ç¹

97105643 73918

14727120943

ÃéÍÂÅÐ

10.611.470.0 8.0

100.0

1.577.112.7100.0

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 89.87 df = 3 p value < 0.01

X2 = 702.57 df = 3 p value < .01

3. ตำแหนงทถกสตวกดของผสมผสโรคพษสนขบา ตำแหนงทสตวกดผสมผสโรคมากทสดทงกอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตคอ ทขา รอยละ 48.4 และ43.7 รองลงมาคอทมอรอยละ 12.8 และ 13.4 ทเทารอยละ 10.3 และ 12.0 ตามลำดบ เมอพจารณาตำแหนงสำคญทผ สมผสโรคถกกดพบวา ผสมผสโรคถกกด

ทหนา/ศรษะ ถกกดทคอ ถกกดทมอและถกกดในหลายตำแหนงกอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตรวมรอยละ 25.3 และ 25.6 ตามลำดบ ถอวามความเสยงตอการเกดโรคสง และเปนอนตรายตอผสมผสโรค ถาหากไมไดรบการฉดวคซนอมมโนโกลบลน โดยเรวทสดพรอมกบการฉดวคซน (ตารางท 3)

μÒÃÒ§·Õè 3 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊâä¾ÔÉÊعѢºéÒ·Õè¼ÙéãËéºÃÔ¡Òà ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¡è͹ áÅÐËÅѧ¡ÒÃá¹Ç·Ò§ãªéàǪ»¯ÔºÑμÔ

¨ÓṡμÒÁμÓá˹觶١¡Ñ´

μÓá˹觶١¡Ñ

หนา ศรษะคอแขนขามอเทาลำตวกนหนา/ศรษะ รวมกบคอมอ รวมกบแขน ขา เทาแขน รวมกบขา เทาไมระบขอมล/ไมตอบ

รวม

¨Ó¹Ç¹

55050283756027083717585

ÃéÍÂÅÐ

9.40

8.548.412.810.34.60

1.40.61.12.9

100.0

¨Ó¹Ç¹

81 6 86412126113 52 16 118

9 23943

ÃéÍÂÅÐ

8.6 0.6 9.143.713.412.0 5.5 1.7 1.20.8 1.0 2.4

100.0

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

368

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun-Aug 2008 Evaluation for Clinical Practical Guideline in Rabies

4. การทดสอบ Equine Rabies Immunoglo-bulin (ERIG) และการฉด Rabies Immunoglobulin(RIG)

กอนการใชแนวทางเวชปฏบตผ ใหบรการมการทดสอบ ERIG รอยละ 5.7 และไมทดสอบ ERIGรอยละ 61.0 หลงการใชแนวทางเวชปฏบตผใหบรการมการทดสอบ ERIG รอยละ 12.9 และไมทดสอบ ERIGรอยละ 70.3 การทดสอบ ERIG กอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตแตกตางอยางมนยสำคญ(p value <0.01) สาเหตทไมทดสอบ ERIG กอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบต เพราะบาดแผลไมอยในเกณฑรอยละ 5.9 และ 55.5 ไมทราบเหตผลทไมทดสอบERIG รอยละ 83.2 และ 23.5 ตามลำดบ เหตผลทไมทดสอบทงสองกลมแตกตางอยางมนยสำคญ (p value <0.01) แสดงวาหลงการใชแนวทางเวชปฏบตผ ใหบรการมการทดสอบ ERIG และมการบนทกเหตผลไมทดสอบ ERIG มากขน โดยเฉพาะการบนทกบาดแผล

ไมอยในเกณฑเพมขน และการไมทราบเหตผลลดนอยลง(ตารางท 4)

กอนการใชแนวทางเวชปฏบตผ ใหบรการมการฉด RIG รอยละ 12.9 และไมฉด RIG รอยละ 60.2ไมตอบ รอยละ 27.0 หลงการใชแนวทางเวชปฏบตผใหบรการมการฉด RIG รอยละ 18.6 และไมฉด RIGรอยละ70.5 ไมตอบ รอยละ 10.8 ตามลำดบ แตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01) แสดงวาหลงการใชแนวทางเวชปฏบตผใหบรการมการฉด RIG มากขนและไดคำตอบการไมฉด RIG เพมมากขน ในการฉดRIG ผสมผสโรคสวนมากฉด ERIG มากทสด ทงกอนและหลงใชเวชปฏบต รอยละ 12.4 และ 17.1 การฉดHuman Rabies Immunoglobulin (HRIG) มนอยมากนอกจากนหลงใชเวชปฏบตยงมการฉด RIG ไมถกตองกบผสมผสโรคทงๆ ทเคยฉดวคซนแลว รอยละ 1.0(ตารางท 4)

μÒÃÒ§·Õè 4 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊâä¾ÔÉÊعѢºéÒ·Õè¼ÙéãËéºÃÔ¡Òà ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¡è͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμÔ

¨ÓṡμÒÁ¡Ò÷´ÊͺERIG áÅСÒéմRIG

¡Ò÷´Êͺ ERIGáÅСÒÃ©Õ RIG

การทดสอบ ERIGไมทดสอบ ERIGไมระบขอมล/ไมตอบ

รวม

สาเหตทไมทดสอบ ERIG- บาดแผลไมอยในเกณฑตองฉด- ไมทราบเหตผลทไมทดสอบ- เพราะฉด HRIG- ไมม RIG ใชในโรงพยาบาล- เนองจากสนขฉดวคซน- เนองจากเคยฉดวคซนแลว

การฉด RIG1. การฉด RIG ผสมผสโรค รวม (1.1+1.2+1.3)

1.1 ฉด ERIG ผสมผสโรค1.2 ฉด HRIG ผสมผสโรค1.3 ฉด RIG ผทเคยฉดวคซนแลว

2. ไมฉด RIG ผสมผสโรค3. ไมระบขอมล/ไมตอบ

รวม (1+2+3)

¨Ó¹Ç¹

33357195585

21297600

33

75

72 1 2

352158585

ÃéÍÂÅÐ

5.761.033.3100.0

5.983.2 1.700

9.2

12.9

12.4 0.2 0.360.227.0100.0

¨Ó¹Ç¹

121663159943

368156 2 59 2 76

175

161 5 9

666102943

ÃéÍÂÅÐ

12.970.316.8100.0

55.523.5 0.3 8.9 0.311.5

18.6

17.1 0.5 1.070.510.8100.0

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 65.46 df = 2 p value < 0.01

X2 = 357.88 df = 3 p value < 0.01

X2 = 68.81 df = 2 p value < 0.01

369

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

ÇÔ Õ¡ÒÃ©Õ ÇѤ«Õ¹

ÇÔ Õ©Õ ÇѤ«Õ¹

- ฉดวคซน ID- ฉดวคซน IM- ไมไดฉดวคซน รวม

ÇÔ¸Õ©Õ´ÇѤ«Õ¹ ID

- ID แบบ 222011- ID แบบ 22202- ID ไมทราบแบบใด

¨Ó¹Ç¹

372199 14585

2320

140

ÃéÍÂÅÐ

63.634.0 2.4

100.0

62.40

37.6

¨Ó¹Ç¹

638298 7943

187170281

ÃéÍÂÅÐ

67.731.60.7

100.0

29.326.644.0

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 8.71 df = 2 p value <0.01

5. วธการฉดวคซนก อนและหล งการใช แนวทางเวชปฏบ ต

ผใหบรการมการฉดวคซนเขาในผวหนง (intradermal,ID)รอยละ 63.6 และ 67.7 ฉดวคซนเขากลามเน อ(intramuscular,IM) ร อยละ 34.0 และ 31.6

¤ÇÒÁ¶Ù¡μ éͧ㹡ÒéմÇѤ«Õ¹ ID

ฉดวคซนถกตองฉดวคซนไมถกตองไมระบขอมล/ขอมลไมครบถวน

รวม

ฉดวคซนถกตอง ฉด 3 เขมถกตองวนฉด ฉด 4 เขมถกตองวนฉด ฉด 5 เขมถกตองวนฉด ฉด 1 เขมถกตองเคยฉดภายใน 6 เดอน ฉด 2 เขมถกตองเคยฉดเกน 6 เดอนฉดวคซนไมถกตอง ฉด 3, 4 เขมไมถกตองวนฉด ฉด 5 เขมไมถกตองวนฉด ฉดไมครบ 3 เขม ฉดไมถกตองเคยฉด 3 เขมขนไป ฉด 1 เขมไมถกตองเคยฉดเกน 6 เดอน ฉด 2 เขมไมถกตองเคยฉดภายใน 6 เดอน

¨Ó¹Ç¹

25410711372

481319300

313593200

ÃéÍÂÅÐ

68.328.8 2.9

100.0

12.93.551.9

00

0.83.515.98.600

¨Ó¹Ç¹

5236649638

156171176 4 16

1 1 41 21 1 1

ÃéÍÂÅÐ

82.010.3 7.7

100.0

24.526.827.60.62.5

0.20.26.43.30.20.2

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 61.09 df = 2 p value < 0.01

¼Å¡ÒéմÇѤ«Õ¹ ID

μÒÃÒ§·Õè 5 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊâä¾ÔÉÊعѢºéÒ·Õè¼ÙéãËéºÃÔ¡Òà ÙáÅÃÑ¡ÉÒ¡è͹ áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμÔ

¨ÓṡμÒÁÇÔ¸Õ¡ÒéմÇѤ«Õ¹

แตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01) โดยหลงการใชแนวทางเวชปฏบต ฉดวคซน ID มากกวากอนใชแนวทางเวชปฏบต และร จกวธฉด ID แบบ22202 รอยละ 26.6 (ฉดวคซนจดละ 0.1 mlเขาในผวหนงบรเวณตนแขนซายและขวาขางละ 1 จดในวนท 0, 3, 7, และ 30) ดงตารางท 5

μÒÃÒ§·Õè 6 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊâäμÒÁ¼Å¡ÒéմÇѤ«Õ¹¢Í§¼ÙéãËéºÃÔ¡Òáè͹áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμÔ

¨ÓṡμÒÁ¡ÒéմÇѤ«Õ¹ ID

370

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jun-Aug 2008 Evaluation for Clinical Practical Guideline in Rabies

μÒÃÒ§·Õè 7 ¨Ó¹Ç¹ áÅÐÃéÍÂÅТͧ¼ÙéÊÑÁ¼ÑÊâäμÒÁ¼Å¡ÒéմÇѤ«Õ¹¢Í§¼ÙéãËéºÃÔ¡Òáè͹ áÅÐËÅѧ¡ÒÃãªéá¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμÔ

¨ÓṡμÒÁ¡ÒéմÇѤ«Õ¹ IM

6. ความถกตองในการฉดวคซน IDความถกตองในการฉดวคซน ID ใหผสมผส

โรคกอน และหลงการใชแนวทางเวชปฏบตของผใหบรการมการฉดวคซน ID ถกตองรอยละ 68.3 และ 82.0ตามลำดบ ทงสองกลมแตกตางอยางมนยสำคญ (p value< 0.01) และหลงใช แนวทางเวชปฏบ ต ม ผลทำใหการฉดวคซน ID ไมครบ 3 เขมลดนอยลง ฉดวคซนไมถกตอง เพราะเคยฉดแลวตงแต 3 เขมขนไปลดนอยลงและการฉด ID 3 เขม 4 เขม ถกตองวนฉดเพมมากขนนอกจากนมการฉดวคซน ID 1 เขมถกตอง เนองจากเคยฉดภายใน 6 เดอน และฉด 2 เขมถกตองเนองจากเคยฉดเกน 6 เดอน เพมมากขน (ตารางท 6)

7. ความถกตองในการฉดวคซน IMสำหรบการฉดวคซน IM ใหผ ส มผสโรค

กอนและหลงการใชแนวทางเวชปฏบตของผใหบรการมการฉด IM ถกตองรอยละ 72.4 และ 74.2 ตามลำดบทงสองกลมแตกตางอยางมนยสำคญ (p value < 0.01)และหลงการใชแนวทางเวชปฏบตมผลทำใหการฉดวคซน

IM ไมครบ 3 เขมลดนอยลง ฉดวคซนไมถกตองเพราะเคยฉดแลวตงแต 3 เขมขนไปลดนอยลง และการฉด IM3 เขม 5 เขม ถกตองวนฉดเพมมากขน (ฉด IM 4เขมลดนอยลงโดยไมทราบวาทำไมไมฉดใหครบ 5 เขม)นอกจากนมการฉดวคซน IM 2 เขมถกตองเคยฉดเกน6 เดอนเพมมากขน (ตารางท 7)

ÇÔ Òóì

มข อท น าส งเกตว า หลงการใช แนวทางเวชปฏบตมผสมผสโรคถกสตวกดทหนา/ศรษะ คอมอและถกกดหลายตำแหนงรวมรอยละ 25.6 (ตารางท3)มากกวาการฉด RIG ผสมผสโรครอยละ 18.6 เทานน(ตารางท 4) และการฉด ERIG ผสมผสโรครอยละ 17.1แตมการทดสอบ ERIG เพยงรอยละ 12.9 (ตารางท4)ดงนน ถงแมวาหลงการใชแนวทางเวชปฏบตของผใหบร การมการทดสอบและการฉด RIG เพ มข น

¤ÇÒÁ¶Ù¡μéͧ㹡ÒéմÇѤ«Õ¹ IM

ฉดวคซนถกตองฉดวคซนไมถกตองไมระบขอมล/ขอมลไมครบถวน

รวม

ฉดวคซนถกตอง ฉด 3 เขมถกตองวนฉด ฉด 4 เขมถกตองวนฉด ฉด 5 เขมถกตองวนฉด ฉด 1 เขมถกตองเคยฉดภายใน 6 เดอน ฉด 2 เขมถกตองเคยฉดเกน 6 เดอนฉดวคซนไมถกตอง ฉด 3 เขมไมถกตองวนฉด ฉด 5 เขมไมถกตองวนฉด ฉดไมครบ 3 เขม ฉดไมถกตองเคยฉดวคซน 3 เขมขนไป ฉด 1 เขมไมถกตองเคยฉดเกน 6 เดอน ฉด 2 เขมไมถกตองเคยฉดภายใน 6 เดอน

¨Ó¹Ç¹

144523

199

35119602

58191910

ÃéÍÂÅÐ

72.426.1 1.5

100.0

17.65.548.2

01.0

2.54.09.59.50.50

¨Ó¹Ç¹

2213740298

586

146011

03211030

ÃéÍÂÅÐ

74.212.413.4100.0

19.5 2.049.0

0 3.7

0 1.0 7.0 3.4 1.00

¡è͹ãªéàǪ» ÔºÑμÔ ËÅѧãªéàǪ» ÔºÑμÔ

X2 = 32.17 df = 2 p value < 0.01

¼Å¡ÒÃ©Õ ÇѤ«Õ¹ IM

371

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¡ÒûÃÐàÁÔ¹á¹Ç·Ò§àǪ»¯ÔºÑμ Ôâä¾ÔÉÊعѢºéÒ©ºÑº»ÃѺ»Ãا

แตการทดสอบ ERIG กบการฉด ERIG และการฉด RIGกบตำแหนงถกกดทสำคญยงไมสอดคลองกนหรอสมพนธกนน นคอมการฉด ERIG มากกวาการทดสอบ ERIGและการถกกดทหนา/ศรษะ คอ มอและถกกดหลายตำแหนงรวมกนมากกวาการฉด RIG ยงตองไดรบการปรบปรงแกไขจากผใหบรการ

เมอพจารณาความผดพลาดในการฉดวคซน IDและ IM จะเหนไดวาวธการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาของผ ใหบรการท โรงพยาบาลยงมความคลาดเคลอนเกยวกบผสมผสโรคทเคยฉดวคซนตงแต3 เขมขนไปยงปฏบตไมถกตอง และฉดวคซน ไมครบ3 เขม (การฉดไมครบ 3 เขมถาถกสนขกดซำอกตองเรมตนฉดวคซนใหม) ไมเปนไปตามแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบา

¢éÍàʹÍá¹Ð

แนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาททดลองใชมความเหมาะสม และเปนประโยชนแกผใหบรการและประชาชน นาจะไดกระจายเผยแพรไปทวประเทศเพอใชเปนมาตรฐานในการดแลผสมผสโรคพษสนขบาตอไป แตกอนทจะเผยแพรนนควรปรบปรงแกไขเนอหาและรายละเอยดของแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาตามขอเสนอแนะ ดงน

- ลกษณะแผลให RIG และวคซน- ผสมผสโรคไปรบวคซนไมตรงวนนด- การแพวคซนซงพบไดบอยๆ- วธตดหวสนขสงตรวจ- การเกบสงสงตรวจ/ระยะเวลาสงตรวจ- การใหวคซนผสมผสโรคทเคยรบวคซน

ตงแต 3 เขมขนไป

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยประเสรฐ ทองเจรญ ทปรกษากรมควบคมโรค ศาสตราจารยนายแพทยธระวฒน เหมะจฑา คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย นายแพทยศรศกด วรนทราวาททดำเนนการจดทำแนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาและอำนวยการประสานความรวมมอในการจดประชมและเกบขอมล ขอขอบคณทมงานนกวชาการกล มโรคตดตอระหวางสตวและคน ทมงานนกวชาการจากสำนกงานปองกนควบคมโรคท 1-12 ทมนกวชาการจากสำนกงานสาธารณสขจงหวด และ รพศ. รพท. รพช.ทรวมดำเนนงานประเมนและขอขอบคณผอำนวยการโรงพยาบาล แพทย และพยาบาลในโรงพยาบาลทเปนตวอยางในการศกษา

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. สำนกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. สรปรายงานการเฝาระวงโรค. สำนกพมพองคการรบสงสนคา และพสดภณฑ กรงเทพมหานคร,2547 หนา153

2. สำนกนโยบายและยทธศาสตร สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. รายงานจำนวนผ สมผสโรคพษสนขบาทไดรบการฉดวคซนของประเทศไทยพ.ศ. 2538 - เอกสารโรเนยว, 2545

3. กรมควบคมโรค. การสมมนาเชงปฏบตการประสานความรวมมอในการควบคมปองกนโรคตดตอระหวางสตวและคน, 2547 หนา7

4. สำนกโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรค. แนวทางเวชปฏบตโรคพษสนขบาป 2547. โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, 2548

372

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Prevention Behavior of Dengue Hemorrhagic Fever in Tumbol Thooglooknok

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

»Ñ Ñ·ÕèÁռšѺ¾ÄμÔ¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡μӺŷØè§ÅÙ¡¹¡

ÍÓàÀÍ¡Óᾧáʹ ѧËÇÑ ¹¤Ã»°Á

Factors Affecting Prevention Behavior of Dengue Hemorrhagic Fever in

Tumbol Thooglooknok Kampangsaeng District in Nakonpratom Province

สมชาย เจนลาภวฒนกล พ.บ.(อายรกรรม) Somchai Jenlapwattanakul M.D.(Medicine)วรรณวภา สะวานนท วท.ม.(ระบาดวทยา) Wanvipa Sawanon M.Sc.(Epidemiology)âç¾ÂÒºÒÅ¡Óᾧáʹ ¨Ñ§ËÇÑ´¹¤Ã»°Á Kampangsaeng, Nakonpratom Province

º·¤Ñ´ÂèÍ

วตถประสงคของการวจยครงน เพอศกษาถงพฤตกรรมของประชาชนตำบลทงลกนก อำเภอกำแพงแสนจงหวดนครปฐม รปแบบการศกษาเปนการศกษาภาคตดขวาง กลมตวอยางประกอบดวยประชาชน ตำบลทงลกนกอำเภอกำแพงแสน จงหวดนครปฐม จำนวน 180 ราย ดำเนนการวจยตงแต เดอนพฤศจกายน 2550 ถงมกราคม2551 โดยเกบขอมลดวยแบบสอบถามเกยวกบขอมลบคคลทวไป ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพ สมรสระดบการศกษา อาชพ รายไดตอครอบครว และความร เจตคต การปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกนำขอมลทไดมาวเคราะหดวยสถตพรรณนา โดยการแจกแจงความถ คาเฉลย รอยละและสวนเบยงเบนมาตรฐานและสมการถดถอย ผลการวจยพบวา กลมตวอยางเปนเพศหญงรอยละ63.3 มอายระหวาง 20ถง 65 ป ชวงอายพบมากสดคอ 41 ถง 50ป รอยละ 37.8 มสภานภาพสมรสค รอยละ 79.4 วฒการศกษาระดบประถมศกษารอยละ44.4 อาชพรบจางรอยละ 45.1 มประวตบคคลในครอบครวปวยดวยโรคไขเลอดออกรอยละ 42.8และมรายไดเฉลยตอครอบครว 55,741 บาทตอป ความรเรองโรคไขเลอดออกอยในระดบปานกลาง รอยละ 46.7รองลงมา มความรอยในระดบสงและตำรอยละ 32.2 และ 21.1 ตามลำดบ โดยมคะแนนเฉลยความรเทากบ 7.9เจตคตตอโรคไขเลอดออก พบวาสวนใหญมเจตคตบวกตอโรคไขเลอดออกรอยละ 73.4 และเจตคตเปนกลางรอยละ 26.6 โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 37.5 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 3.7 การปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเล อดออกพบวาสวนใหญมการปฏบต ต วในระดบปานกลาง รอยละ 39.1โดยมคะแนนเฉลยรวมเทากบ 70.3 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 15.3 เมอเปรยบเทยบลกษณะบคคลพบวาอายการศกษาระดบประถมศกษา มความสมพนธกบการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ (p-value <0.05)

ดงนนการปองกนโรคไขเลอดออก ควรใหประชาชนมความร เจตคตและพฤตกรรมทถกตองในการปองกนโรคไขเลอดออก และจากผลการวจยครงน สามารถนำไปใชประยกตใชในพนททมปญหาเพอสงเสรมพฤตกรรมสขภาพดานอนๆตอไป

Abstract

The main objective was to study the behavior of population for the prevention of dengue hemorrhagicfever among Tumbol Thooglooknok Kampangsaeng District in Nakonpratom Province. The study designwas cross - sectional studies, the sample included 180 persons. The study was conducted betweenNovember 2007 - January 2008. The questionnaires included information on the sociodemographics char-

373

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¾Äμ Ô¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡μӺŷØè§ÅÙ¡¹¡

acteristics such as gender, age, current marital status, occupation, educational level, income and informa-tion knowledge, attitude and practices about dengue hemorrhagic fever. Data were subsequently analysis withdescriptive, presented by mean of frequency and standard deviation. The comparison characteristics of groupwas conducted with chi-square test, logistic regression analysis was performed to simultaneously controlof confounders. The result of the study showed that the sample were female at 63.3%. Most of the respondent(79.4%) were married and 44.4% had primary education level, 42.8% had family history of denguehemorrhagic fever. The mean current family income was 55,741Baht per year. Overall knowledge aboutdengue hemorrhagic fever prevention and control found were at moderate level (46.9%). The mean ofknowledge about dengue hemorrhagic fever was 7.9. The most attitude of practice toward dengue hemor-rhagic fever was73.4% and at moderate level was 26.6%, the mean of score 37.5. Overall the practiceabout dengue hemorrhagic fever prevention and control was found to be at moderate level (39.1%), themean of total 70.3 and the standard deviation 15.3. We found that age, education level overall weresignificantly related to prevention and control of dengue hemorrhagic fever (p-value<0.05). From this study it was concluded the knowledge, attitudes toward dengue hemorrhagic fever anddengue hemorrhagic fever prevention were important, thus this study could be applied in community inhigh incidence area or could be applied to promote other health behavior.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¾ÄμÔ¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡Ñ¹âä Prevention behavior

ä¢éàÅ×Í´ÍÍ¡ Dengue Haemorrhagic Fever

º·¹Ó

โรคไขเลอดออกเปนปญหาสาธารณสขทสำคญของประเทศไทย และภมภาคเขตรอนของโลก ไดมรายงานการระบาดของโรคไขเลอดออกคร งแรกในประเทศไทยเม อป พ.ศ. 2501(1) ลกษณะการระบาดในชวง ทศวรรษท 1-3 พบวาเกดขนปเวนปหรอปเวนสองป (2) แตในชวงทศวรรษท 4 จนถงปจจบนพบวาการระบาดเกดขนทกปและมแนวโนมเพมขน(3)

ในจงหวดนครปฐมเปนจงหวดทมอตราปวยดวยไขเลอดออกสง จากรายงานการเฝาระวงโรคทางระบาดวทยาพบวามผปวยไขเลอดออกในป พ.ศ. 2548 และ 2549 จำนวน536 ราย (อตราปวย 64.71 ตอประชากรแสนคน)และ859 ราย (อตราปวย 106.48 ตอประชากรแสนคน)ตามลำดบ ซ งสงกวาอตราปวยเปาหมาย (50 ตอประชากรแสนคน) ตามทกระทรวงสาธารณสขกำหนด(6)

สำหรบอำเภอกำแพงแสนมอตราปวยสงสดในป 2549ผปวยจำนวน178 ราย (อตราปวย 117.06ตอประชากรแสนคน) และตำบลทงลกนก เปนตำบลทพบอตราปวย

มากทสดเชนกนในป พ.ศ. 2549 ผปวยจำนวน ราย(อตราปวย215.98 ตอประชากรแสนคน)(7) จากการดำเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทผานมาอำเภอกำแพงแสนไดดำเนนการทกรปแบบ แตกประสบผลสำเรจไดในระยะสนๆในชวงรณรงคเทานนแทจรงการควบคมโรคไขเลอดออกนนตองอาศยพฤตกรรมของประชาชนในการดแลตนเอง ควบคมแหลงเพาะพนธยงลายทปฏบตอยางสมำเสมอ และการมสวนรวมของประชาชนเปนหวใจสำคญของการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก(4) นอกจากน พบวามปจจยหลาย ประการท มผลตอการมพฤตกรรมปองกนควบคมโรค ของประชาชน สวนรวมของประชาชนเชน อาย ความพงพอใจตอการปฏบตของเจาหนาท ความตงใจทจะปฏบตตามคำแนะนำของเจาหนาท เปนตน(5)

ในพนทตำบลทงลกนกเปนพนทชกชมของไขเลอดออกและตองการปรบเปลยนพฤตกรรมและพฒนากระบวนการการมสวนรวมของประชาชน จงมความสนใจเพอ

1. ศกษาปจจยท ม ความสมพนธก บการ

374

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Prevention Behavior of Dengue Hemorrhagic Fever in Tumbol Thooglooknok

ปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก2. เปรยบเทยบและหาความสมพนธระหวาง

ลกษณะทางประชากร ความร เจตคตและการปฏบตตนในการปองกนโรคไขเลอดออกของประชาชน

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. รปแบบการศกษาเปนแบบภาคตดขวาง(Cross -sectional study)

2. ประชากรศกษาคอ ประชากรทอาศยอยไมตำกวา 1 ป ในตำบลทงลกนก อำเภอ กำแพงแสนจงหวดนครปฐม

3. ขนาดตวอยางและการสมตวอยางขนาดตวอยาง(n) ใชวธการคำนวณ กรณท

ทราบขนาดประชากรทชดเจน (9)

n = ( Z 2 /2 Npq ) / Nd2 +Z 2∝∝∝∝∝ /2

pqZ = กำหนดระดบความเชอมนท 95% (Z∝∝∝∝∝ /2

= 1.96)d = ความแมนยำของการประมาณ ทให ผดพลาดได

5 % (Acceptable error 0.05)p = สดสวนของผลงาน? การควบคมโรค ไขเลอดออกป

2549q = 1-pN = จำนวนประชากรศกษาในตำบลทงลกนกขนาดตวอยางทคำนวณได = 114 และใน การ

ศกษาครงนใชเทากบ 180 ราย การสมตวอยางแบบไมจำเพาะเจาะจง ประชากรตวอยางเปนหวหนา หรอตวแทนครวเรอน 1 คนตอครวเรอนมอายระหวาง 10-60 ป ขนไป

4. การเก บข อมลโดยใช แบบสมภาษณทคณะศกษาสรางขน เปนเครองมอในเกบรวบรวมขอมล

5. แบบสมภาษณ ประกอบดวย 6 สวนคอขอมลทวไป แบบสอบถามความร เจตคต การปฏบตการไดรบการสนบสนนจากบคคลหรอหนวยงานและความพรอมของทรพยากร ในการปองกนควบคมโรคไขเลอดออก

ลกษณะคำถาม แบบถกผดหรอไมร ตอบถกได 1 คะแนน ถาตอบผดหรอไมรได 0 คะแนน ประยกตใชตามหลกการของบลม(8) โดยผานการตรวจสอบความ

ถกตองโดยผเชยวชาญ เพอใหมความตรง ในเชงเนอหา(Content validity) ไดเทากบ 0.7 และทดสอบคณภาพเครองมอกบประชากรทมลกษณะ ใกลเคยงกบกลมเปาหมายจำนวน 50 คน หาคาความเทยง(Reliability)ใชวธ Cronbach's ได เทากบ 0.65 - 0.88

6. ตรวจสอบความสมบรณ ความถกตองครบถวนของแบบสอบถาม สรางคมอการลงรหสขอมลทำการลงรหส

7. กรอบแนวทางวเคราะหขอมลมตวแปรอสระไดแก เพศ อาย อาชพ การศกษา รายไดของครอบครว ประวตการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกของคนในครอบครว ความรเกยวกบโรคไขเลอดออกตวแปรตามไดแก การปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก การวเคราะหนำเสนอในรปของสถตเชงพรรณนาโดย การแจกแจงความถ คาเฉลย รอยละและสวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตวเคราะห เพอทดสอบความแตกตาง และทดสอบความสมพนธสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน การวเคราะห Paired-Sample T- test และการวเคราะหถดถอย(Logisticregression analysis) (10,11)โดยใชโปรแกรม SPSSfor window version 15

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

จากการสมภาษณประชากรจำนวน 180คนในหม 3 บานหนองกรางและ หม 19 บานกาญจนาภเษกตำบล ทงลกนก ดำเนนการเดอนพฤศจกายน2550 ถง มกราคม 2551 พบวา เปนเพศชายจำนวน66 ราย และเพศหญง จำนวน 114 ราย คดเปนอตราเพศชายตอหญงเทากบ 1: 1.72 มอายเฉลยเทากบ41.73±11.17 ป ชวงอายทพบมากทสดคอ 41 - 50ปคดเปนรอยละ 37.8 สวนใหญ รอยละ 79.4 มสถานภาพสมรสควฒการศกษาระดบประถมศกษาพบมากทสดเปน รอยละ 44.4 อาชพรบจางมาก ทสดเปนรอยละ 45.0 มประวตบคคลในครอบครวปวยดวยโรคไขเลอดออกรอยละ 42.8 และมรายไดเฉล ยตอครอบครว 55,741 บาทตอป ดงตารางท 1

375

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¾Äμ Ô¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡μӺŷØè§ÅÙ¡¹¡

¢éÍÁÙÅ

เพศ ชาย หญงรวมอาย(ป)11-2021-3031-4041-5051-60 60Mean=41.73Std.error of mean = 0.83Std.Deviation = 11.17ÃÇÁ

ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร สงกวาปรญญาตรÃÇÁ

สถานภาพสมรส โสด สมรส หยา/แยกÃÇÁ

อาชพ ทำไร เลยงสตว รบจาง ทำนา รบราชการ อนๆÃÇÁ

¨Ó¹Ç¹

66114180

42142682916

180

21804818103

180

1414323

180

28188122625

180

ÃéÍÂÅÐ

36.763.3

100.0

2.211.723.337.816.18.9

100.0

11.744.426.710.95.61.7

100.0

7.879.412.8

100.0

15.610.045.012.2 3.313.9

100.0

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¢éÍÁÙÅ·ÑèÇä»

376

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Prevention Behavior of Dengue Hemorrhagic Fever in Tumbol Thooglooknok

ประชาชนมความร เร องโรคไข เล อดออกอยในระดบปานกลางโดยมคะแนนเฉลยเทากบ 8.9จำแนกเปนระดบตำรอยละ 32.2 ระดบปานกลาง รอยละ46.7 และระดบสงรอยละ 21.1 ตามลำดบ เจตคตมคะแนนเฉลยเทากบ 37.5 สวนใหญมเจตคตบวกตอโรคไขเลอดออกรอยละ 73.4 และเจตคตเปนกลางรอยละ26.6 การปฏบตปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมคะแนนเฉลย 70.3 สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ15.3 และสวนใหญมการปฏบตตวในปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกระดบปานกลางรอยละ 39.1

สอดคลองกบการศกษาของ รงทวา (12)พบวา ผปกครองสวนใหญการปฏบตตวในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไขเลอดออกระดบปานกลาง การศกษาปจจยทมผลตอการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกพบวา ความพรอมและการเขาถงทรพยากร การไดรบการสนบสนนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ความร เร องไขเลอดออกอายและการศกษาระดบประถมศกษา มความสมพนธกบคะแนนของการปฏบตดงกลาวอยางมนยสำคญทางสถต(p< 0.05) ตารางท 3

¢éÍÁÙÅ

ประวตไขเลอดออกในครอบครวมไมมรวม

รายได (บาท/ป) 10,000-20,000 20,001-30,000 30,001-40,000 40,001-50,000 50,001Mean=55740.77Std.error of mean = 1496.41Std.Deviation = 20076.45 รวม

¨Ó¹Ç¹

77103180

87

215886

100

ÃéÍÂÅÐ

42.857.2

100.0

4.43.911.732.247.8

100.0

μÒÃÒ§·Õè 1 ¨Ó¹Ç¹áÅÐÃéÍÂÅТͧ¢éÍÁÙÅ·ÑèÇä»

μÒÃÒ§·Õè 2 ¤Ðá¹¹à©ÅÕè ¤èÒàºÕè§ູÁÒμðҹáÅÐÃРѺ¢Í§¤ÇÒÁÃÙé à¨μ¤μÔáÅСÒû¯ÔºÑμÔ¡Òûéͧ¡Ñ¹áÅФǺ¤ØÁâä

ä¢éàÅ×Í´ÍÍ¡¢Í§»ÃЪҪ¹

μ ÑÇá»Ã

ความรเจตคตการปฏบต

¤Ðá¹¹à©ÅÕèÂ

7.6937.5370.03

¤èÒàºÕè§ູÁÒμðҹ

2.363.72

15.25

377

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 ¾Äμ Ô¡ÃÃÁ¡Òûéͧ¡Ñ¹âää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡μӺŷØè§ÅÙ¡¹¡

μÒÃÒ§·Õè 3 ÊÑÁ»ÃÐÊÔ·¸ÔìÊËÊÑÁ¾Ñ¹¸ìÃÐËÇèÒ§μÑÇá»ÃÍÔÊÃÐáμèÅÐμÑǡѺ¡Òû ÔºÑμÔμ¹ã¹¡Òûéͧ¡Ñ¹áÅФǺ¤ØÁâää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡

¨Ó¹Ç¹

38

ÃéÍÂÅÐ

21.2

¨Ó¹Ç¹

84

ÃéÍÂÅÐ

46.7

¨Ó¹Ç¹

58

ÃéÍÂÅÐ

32.2

ÃдѺ»Ò¹¡ÅÒ§ÃдѺμ èÓ ÃдѺÊÙ§

ตวแปรเพศ (หญง)อายการศกษา(ประถมศกษารายไดของครอบครว ประวตการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกของคนในครอบครวความรเกยวกบโรคไขเลอดออกการไดรบการสนบสนนจากบคคล/หนวยงานความพรอมของทรพยากรและการเขาถงทรพยากร

Coefficient0.64

0.0880.1030.008-0.048

0.1780.4520.580

Standard Error

0.030.830.04

1496.410.04

0.220.590.40

P - value

> 0.05< 0.05< 0.05> 0.05> 0.05

< 0.01< 0.01< 0.01

μÒÃÒ§·Õè4 ÊÑÁ»ÃÐÊÔ·¸ÔìÊËÊÑÁ¾Ñ¹¸ìÃÐËÇèÒ§μ ÑÇá»ÃÍÔÊÃÐáμ èÅÐμ ÑǡѺ¡Òû¯ÔºÑμ Ôμ¹ã¹¡Òûéͧ¡Ñ¹áÅФǺ¤ØÁâää¢éàÅ×Í´ÍÍ¡

ÇÔ Òóì

การควบคมและปองกนโรคของประชาชนตำบลทงลกนก อำเภอกำแพงแสน จงหวดนครปฐมอยในระดบปานกลางรอยละ 46.9 สาเหตเน องจากประชาชนสวนใหญประกอบอาชพรบจาง ตองไปทำงานในตวอำเภอ หรอในตวจงหวด ประชาชนในวยแรงงานซ งเปนแกนนำสำคญในการปองกนและควบคมโรคไม ได ม ส วนร วมในการป องก นและควบค มโรคไขเลอดออก (13) กลมอายท มากขน จะมทกษะการส งสมความร และประสบการณในการปองกนและควบคมโรค และสถานการณตางๆไดด และรอบคอบมม มมองอนหลากหลายเก ยวก บการดำเนนช ว ตโรคไขเลอดออกนนสามารถเปนไดกบทกกลม ทกอายโดยเฉพาะกบกล มอาย 5-9 ป (14) และเปนไดทงเพศชายและเพศหญง พบวาเพศชายและเพศหญงมการเจบปวยดวยโรคไขเลอดออกไมแตกตางกนการทจะดำเนน งานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกไมใหมการเกดโรค หรอเม อเกดโรคแลวไมมการ

ระบาดของโรค การมความรความเขาใจเกยวกบโรคคงไมเพยงพอ ถาหากขาดความรวมมอของชมชนและมรปแบบการปองกนโรคอยางชดเจน และการสนบสนนทเหมาะของภาครฐเพมเตมในประเดนตอไปน

1 การศกษาคร งน มขอจำกดหรอความผดพลาด คอ การเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสมภาษณซงผสมภาษณ (ผชวยวจย)ขาดเทคนคในการสมภาษณไดขอมลในแบบสมภาษณไมครบถวน การแกไขโดยทผวจยไดไปเกบขอมลเพมเตมในสวนทขาด และหากมการศกษาครงตอไปถาจะดเรองความสอดคลองกนของคะแนนความร เจตคต การปฏบต การสนบสนนและความพรอมของทรพยากร ตองมการวด Impact คาHI, CI เปนอยางไร หรอเทยบอตราปวยทลดลงหรอไมซงสามารถทำนายการเกดโรคโดยใช Logistic regres-sion ได ตลอดจนหาความสมพนธได

2. ผลการศกษาท พบน มประโยชนในการพฒนาร ปแบบการปองกนควบคมโรคของอำเภอกำแพงแสน คอ ขอมลดงกลาวสามารถพฒนารปแบบ

378

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Prevention Behavior of Dengue Hemorrhagic Fever in Tumbol Thooglooknok

โปรแกรมสขศกษาโดยเนนการมสวนรวมของชมชนในการปองกนควบคมไขเลอดออกตอไป ซงตองวดคา HI,CI และการมสวนรวม การทำงานเปนทม ตลอดจนการการปรบเปล ยนส งแวดลอมของชมชนทมความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกตอไป

¢éÍàʹÍá¹Ð

1. จากการศกษาพบวาความรในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมความสมพนธทางบวกกบการปฎบตตวในการปองกน และควบคมไขเลอดออกหนวยงานทเกยวของการสงเสรมใหประชาชนไดมความรในเรองการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกใหเพมมากขน

2. การศกษาครงตอไป ควรมการวดคาดชนความชกชมของลกนำยงลายทบาน (H.I) และดชนความรของลกนำยงลายของ (C.I) เพอเฝาระวงยงลายพาหะนำโรคไขเลอดออกตอไป

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. ประเสรฐ ทองเจรญ. ไขเลอดออก.กรงเทพมหานคร : โรงพมพอกษรสมย, 2535.

2. นาทรตน สงขวทยา, สนทร โรจนสพจน, ดนยชาตยานนท, Halstead SB.การวจยระบาดวทยาของโรคไขเลอดออกในประเทศไทย. วารสารกรมวทยาศาสตรการแพทย, 2530.29(2):41-44.

3. กระทรวงสาธารณสข, กรมควบคมโรคตดตอ.โรคไขเลอดออกฉบบประเกยรกณก. กรงเทพฯ :[ม.ป.ท.], 2544.

4. เมธ จนทจารกรณ และเพยงพร กนหาร.การศกษารปแบบการบรหารจดการงานสาธารณสขมลฐาน ในองคการบรหารสวนตำบล (อบต.)ภาคกลาง. กรงเทพฯ : เอดสนเพรส โพรดกส,2541.

5. นนทร ชมเชยเนตธรรม. ประสทธผลของโปรแกรมสขศกษาตอพฤตกรรมการปองกนและควบคมโรค

ไขเลอดออกของมารดา อำเภอเมอง จงหวดนนทบร. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต.บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล,2546.

6. สำนกงานสาธารณสข,จงหวดนครปฐม, งานควบคมโรค. รายงานทางระบาดวทยา, 2551.

7. โรงพยาบาลกำแพงแสน, งานควบคมโรค. รายงานทางระบาดวทยา, 2549.

8. Bloom, B.S., et al. Taxonomy of education ob-jectives handbook I: Cognitive domain. New York: David Mckay Company, Inc.1968.

9. จตร สทธ อมร. จราพร เข ยวอย และว น สอดมประเสรฐกล.การเลอกใชสถตในการวจยหลกการวจยทางการแพทย: คณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพ:ศรสาสนการพมพ, 2548.

10. Selvin, S. Statistical Analysis of EpidemiologicData. New York :Oxford University Press,1991.

11. ดสต สจนารตน. การวเคราะหขอมลดวย SPSS forwindow. คณะสาธารณสขศาสตร, มหาวทยาลยมหดล:พมพครงท 3 กรงเทพ:เจรญดการพมพ,2544.

12. รงทวา สดศร .การพฒนารปแบบโรงเรยนสงเสรมสขภาพเพอปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของนกเรยนช นประถมศกษาตอนปลายจงหวดนครนายก. วทยานพนธ.บณฑตวทยาลย ,มหาวทยาลย มหดล,2542.

13. สงวาล เจรญรบ และคณะ. สภาพการณ ความรทศนคตและการปฏบตตนในการปองกนและควบคมโรค ในจงหวดรอยเอด. เอกสารอดสำเนา.2539

14. อญชนา ประศาสนว ทย และคณะ. การนำกระบวนการประเมนชมชนแบบมสวนรวมไปใชในการควบคมแหลงเพาะพนธยงลายในจงหวดนครราชสมา. เอกสารอดสำเนา.2541.

379

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒÃà»ÃÕºà·Õº»ÃÐÊÔ· ԼšÒþè¹Ä· Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´ÅμéÒàÁ·ÃÔ¹25% WG

(K-O-thrin WDG) áÅÐà´ÅμéÒÁÔ·ÃÔ¹ 5% WP à¾×èͤǺ¤ØÁä¢éÁÒÅÒàÃÕÂ

ѧËÇÑ Ñ¹·ºØÃÕ

Comparative Study on Indoor Residual Effects of Deltamethrin 25% WG

(K-O-thrin WDG) and Deltamethrin 5% WP for Malaria Control in

Chanthaburi Province

ฎากร หลมรตน วทบ. วทม. DAP & E Dakorn Limrat BSc., MSc., DAP&E.สมบต อนนกตต สบ. Sombat Unnakitti B.P.H.มานตย นาคสวรรณ วทบ. วทม. Manit Naksuwan BSc., MSc.สธรา พลถน วทบ. วทม. Suteera Poolthin BSc., MSc.Êӹѡâäμ Ô´μ è͹Óâ´ÂáÁŧ The Bureau of Vector Borne Diseases

º·¤Ñ´ÂèÍ

การศกษานมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบฤทธคงทนของสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG (K-O-thrinWDG) และเดลตาเมทรน 5% WP ทมผลตอการกดของยงกนปลองและผลกระทบตอการเกดผปวยไขมาลาเรยในพนทอำเภอโปงนำรอน จงหวดจนทบร โดยทดสอบฤทธคงทนของสารเคมดวยวธ bio-assay test ตามมาตรฐานองคการอนามยโลก ใชยง An.dirus จากหองเลยงแมลง สำนกโรคตดตอนำโดยแมลงเปนยงทดสอบ และศกษาทางกฎวทยาจบยงกนปลอง Anopheles spp.โดยใชคนเปนเหยอลอ(human bait)ทงในบานและนอกบานนำมาวนจฉยแยกชนดและผารงไขเพอหาคา parous rate และคนหาผปวยไขมาลาเรย ผลการทดสอบ Bio-assayพบวา พนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG และ 5% WP มฤทธคงทนอยไดนาน 12 เดอนและ 6 เดอนตามลำดบความหนาแนนของยงกนปลองในพนทพนสารเคมดวยเดลตาเมทรน 25% WG ตำกวาพนทพน เดลตาเมทรน5% WP อยางมนยสำคญทางสถต (p-value< 0.05) แตอตราการเขากดคนในบาน-นอกบาน และคา parous rateของ An.minimus และจำนวนผปวยดวยมาลาเรยในสองพนทไมแตกตาง อยางมนยสำคญทางสถต และประชาชนในพนทใหการยอมรบการพนสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG ในระดบสง

Abstract

This study aimed to compare the indoor residual effects of Deltamethrin 25% WG (K-O-thrinWDG) and Deltamethrin 5% WP in Pong-Nam-Ron district , Chanthaburi Province. The bio-assay testswhich following WHO standard, entomological and epidemiological studies were performed in 2005. Theresult revealed that residual effects against An. dirus of Deltamethrin 25% WG and 5% WP lasted up to12 months and 6 months, respectively. The densityof Anopheles mosquitoes in the areas sprayed withDeltamethrin 25% WG was lower than the area with Deltamethrin 5% WP significantly (p-value < 0.05)while outdoor/indoor biting rate and parous rate of An. minimus in both areas were not different markedly.Impact on reducing malaria cases in both areas was not significantly different. However, people had highlyaccepted spraying with Deltamethrin 25% WG.

380

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Residual Effects of Deltamethrin 25% WG 5% WP for Malaria Control

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕÄ· Ôìμ¡¤éÒ§ ¡ÒäǺ¤ØÁÁÒÅÒàÃÕ Residual spray Malaria Control

ÊÒÃà´ÅμéÒÁÔ·ÃÔ¹ Deltamethrin

º·¹Ó

การควบคมไขมาลาเรยของประเทศไทย เรมตนอยางเปนระบบในปพ.ศ.2492 ภายใตโครงการกำจดไขมาลาเรยไดกำหนด มาตรการควบคมพาหะนำโรค โดยใชสารดดท 75% WP พนชนดมฤทธตกคางขนาด 2 กรม/ตารางเมตร และพนปละ 2 ครง ตามการระบาดของโรคในแตละภาคตอมาภายใตความชวยเหลอของรฐบาลญปนในป พ.ศ.2525-2528 ไดมการใชสารเคม Fenithothion ในบรเวณชายแดนไทย-กมพชาและบางพนทของชายแดนไทย-พมา แตเมอสนสดโครงการไดกลบมาใชสารดด ท ตามรปแบบเดมจนกระทง พ.ศ.2537-38 ไดมการทดลองใชสารเคมกล มไพรทรอยดไดแก สารเคมแลมดาไซฮาโลทรนและเดลตาเมทรน มาใชทดแทนสารดดท โดยพนปละ 2ครง ในขนาด 20 มลลกรม/ตารางเมตร ซงจากการศกษาพบวา มฤทธคงทนอยไดนานประมาณ 6 เดอน (1) หรอสารเคมกลมไพรทรอยดอนๆ เชน อลฟาไซเปอรเมทรน10% SC สารเคมอโตเฟนฟรอก ตางมผลการศกษาพบวา ฤทธคงทน โดยเฉลยประมาณ 6 เดอนเชนเดยวกน(2,3) จากรายงานประจำปของสำนกโรคตดตอนำโดยแมลงในป 2547 (4) พบวาการควบคมพาหะนำโรคดวยการพนสารเคมเดลตาเมทรน 5% WP ชนดมฤทธตกคางในแตละป เฉลยประมาณ 200,000-300,000หลงคาเรอน และเปนการพน 2 ครงตอป หากมสารเคมทมฤทธคงทนนานกวาสารเคม ตวอนททำใหพนปละ 1ครงไดจะทำใหลดงบประมาณคาใชจายในการปฏบตงานและใชกำลงคนลดลงอยางมาก ผวจยจงสนใจศกษาสารเดลตา เมทรน 25% WG (K-O-thrine WDG)ซงผานการประเมนจากองคการอนามยโลก และรบรองใหใชในการควบคมพาหะมาลาเรย ไดมรายงานเบองตนว าม ฤทธ คงทนอย ได นาน 9-11 เด อน (8,9)

โดยเลอกศกษาในพนทจงหวดจนทบร เนองจากเปน

จงหวดทมรายงานผปวยตดอนดบ 1 ใน 10 ของประเทศทกป โดยในป 2547 มรายงานผปวยพบเชอมาลาเรยจำนวน 1524 ราย (4) มอาณาเขตตดตอกบประเทศกมพชา ดำเนนการระหวางเดอนตลาคม 2547 -กนยายน 2548

ÇÑμ¶Ø»ÃÐʧ¤ì

1. เพอเปรยบเทยบฤทธคงทนของสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG (K-O-thrin WDG) กบเดลตาเมทรน 5% WP

2. เพอประเมนผลของเดลตาเมทรน 25%WG (K-O-thrin WDG) และเดลตาเมทรน 5%WP ตอความหนาแนนและอตราการกดของยงพาหะนำโรคมาลาเรย

3. เพอศกษาผลกระทบจากการพนบาน ดวยสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG (K-O-thrin WDG)และเดลตาเมทรน 5% WP ตอการลดจำนวนผปวยดวยโรคมาลาเรย

4. เพอศกษาการยอมรบของประชาชนตอสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG (K-O-thrin WDG)

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

1. ¾×é¹·ÕèÈÖ¡ÉÒ

คดเลอกหมบาน จำนวน 2 หมบาน ทมการระบาดโรคมาลาเรยในพ นท ในจงหวดจนทบรและมสภาพแวดลอมคลายคลงกน

1.1 หมท 5 ต.ปาวไล อ.โปงนำรอน เปนพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG มจำนวนบาน 260หลง ประชากร 977 คน

1.2 หมท 7 ต.หนองตาคง อ.โปงนำรอนเปนพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 5% WP มจำนวนบาน256 หลง ประชากร 1047 คน

381

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

2. ÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

2.1 คดเลอกบานท ไดร บการพนสารเคมทงสองชนดอยางทวถง จำนวน 3 หลง ดำเนนการทดสอบ Bio-assay ตามมาตรฐานขององคการอนามยโลก ตามระยะเวลา หลงการพน ตดตอกน

2.2 ศกษากฏวทยาจบยงกนปลองตงแตเวลา18.00 - 24.00 น. เดอนละ 2 วน ใชคนเปนเหยอลอจำนวน 2 คน ทงการจบยงภายในและนอกบานเปนรายชวโมงโดยจบยงอยหางจากบานประมาณ 5-7 เมตรและอยเหนอลม ในหนงชวโมงจบยง 50 นาท พก 10นาท และนำยงทไดมาแยกชนด ผาหาอายไข โดยวธผารงไขตามวธของ Detinova (5) โดยคดเลอกบานทไดรบการพนเคมอยางทวถงและเปนตวแทนของหมบานจำนวน 1 หลง ตอ 1 หมบาน

2.3 ศ กษาข อม ลการเก ดโรคจากข อม ลทางระบาดวทยา โดยเกบขอมลจากหนวยควบคมโรคตดตอนำโดยแมลงในพนทดำเนนการทกเดอน

2.4 ศกษาการยอมรบของประชาชนตอ สาร

เคมเดลตาเมทรน 25% WG (K-O-thrin WDG) โดยวธการสมภาษณสมภาษณหวหนาครอบครวหรอตวแทนจำนวน 1 คนตอครวเรอนทไดรบการพนเคม ดงกลาวภายหลงการเสรจสนการพนเคม ประมาณ 1-2 เดอน

3 ¡ÒÃÇ Ôà¤ÃÒÐËì¢ éÍÁÙÅ โดยใชสถ ต เช นคาเฉลยเลขคณต รอยละ และเปรยบเทยบความแตกตางทางสถต โดยใช t -test และ x 2 - test

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

หมท 5 ต.ปาวไล อ.โปงนำรอน เปนพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG โดยพนบานไดทงหมด260 หลง สามารถพนทวถงไดรอยละ 72.69 และพนไมทวรอยละ 27.3 หมท 7 ต.หนองตาคง อ.โปงนำรอนเปนพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 5% WP โดยพนบานไดทงหมด 256 หลงแลว สามารถพนทวไดรอยละ68.75 และไมทวรอยละ 31.25 ผลการพนสารเคมของทง สองพนทไมแตกตางอยางมนยสำคญทางสถต(x2 = 0.97, P > 0.05) ดงตารางท 1

ผลจากการทดสอบ Bio-assay ใหผลวาสารเดลตาเมทรน 25% WG มฤทธคงทนในการฆายงกนปลอง An.dirus สายพนธจากหองเลยงแมลงในระดบด (อตราการตายของยงมากกวาหรอเทากบ

รอยละ 80) จนถงเดอนท 12 เมอเปรยบเทยบกบผลการทดสอบ จากพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 5%WP ทมฤทธคงทนในระดบดไดนาน 6 เดอนเทานน(รปท 1)

μÒÃÒ§·Õè 1 áÊ´§¼Å¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕª¹Ô´ÁÕÄ· Ôìμ¡¤éҧ㹾×é¹·Õè

¾×é¹·ÕèÈÖ¡ÉÒ

ม.5 ต.คลองใหญม. 7 ต.หนองตาคง

¨Ó¹Ç¹ºéÒ¹·Õèä éÃѺ¡Òþè¹à¤ÁÕÊÒÃà¤ÁÕ

เดลตาเมทรน 25% WGเดลตาเมทรน 5% WP

¨Ó¹Ç¹

»ÃЪҡÃ

9771047

¨Ó¹Ç¹

ºéÒ¹

·Ñé§ËÁ´

260256

พนทว

189176

%

72.6968.75

พนไมทว

7180

%

27.3131.25

0

20

40

60

80

100

2 3 4 6 7 9 10 12

Del 5% WP Del 25% WG

ÃÙ»·Õè1 áÊ´§¼Å Bio assay test ¢Í§Âا An. dirus μèÍÊÒÃà¤ÁÕà´ÅμÃéÒàÁ·ÃÔ¹ 25% WG áÅÐ 5% WP

อตราตาย

เดอนททดสอบ

382

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Residual Effects of Deltamethrin 25% WG 5% WP for Malaria Control

ผลการศกษาทางกฏวทยา พบวา ในพนทพนดวย สารเคมเดลตาเมทรน 25% WG จบยงกนปลองได61 ตว จำแนกได 16 ชนด คดเปน รอยละ 30.35ของยงท ได จากพ นท ศ กษาท งสองพ นท โดยยงAn.minimus มความหนาแนน 0.13 ตว/คน/ชวโมงและมคา parous rate 62.5% ในขณะทพนทพนดวยเดลตาเมทรน 5% WP จบยงกนปลองได 140 ตวจำแนกได 8 ชนด คดเปนรอยละ 69.65 จากยงทจบไดท งหมดในพ นท ศ กษา โดยยง An.minimusมความหนาแนน 0.29 ตว/คน/ชวโมง มคา parousrate 75% และความหนาแนนของยงกนปลองในพนท

พนดวยสารเดลตามทรน 25% WG นอยกวาในพนทพนดวยเดลตามทรน 5% WP อยางมนยสำคญทางสถต(x2=5.57, P<0.05)

เม อเปรยบเทยบการเขากดคนในบานและนอกบานของยง An .minimus จากพนทศกษาทงสองพนท พบวาไมมความ แตกตางอยางมนยสำคญทางสถต(t = 0.93, t = 0.908, P >0.05) (รปท 2 , 3)สวนคา parous rate ของยง An.minimus ทเขากดคนในบานและคา parous rate รวมของทเขากดคนในบานและนอกบานไมมความแตกตางอยางมนยสำคญทางสถตเชนกน(x2 = 0.667, x2 = 0.159, P >0.05)

ÃÙ»·Õè 2 áÊ´§¨Ó¹Ç¹Âا An. minimus ·Õè¨Ñºä´é¨Ò¡¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÒÂà´×͹㹾×é¹·ÕèÈÖ¡ÉÒà´Åμ éÒÁÔ·ÃÔ¹25%WDG

พนท ศกษาเดลตามทรน 25%WDG

9

0 0 01

0 0

5

0 0 011 1 1

01

0 0 0 0 0 0 00

2

4

6

8

10

ต.ค.

พ.ย.ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย.พ.ค.ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

เดอน

จานวนยง A

n. m

inim

us

(ตว

)

นอกบาน ในบาน

พนท ศกษาเดลตามทรน 5% WP

1 10

10 0

12

0

11

4

1 10 0 0 0 0 0

3

0

7

0 0 00

2

4

6

8

10

12

14

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

เดอน

จานวนยง A

n. m

inim

us (ตว)

นอกบาน ในบาน

ÃÙ»·Õè 3 áÊ´§¨Ó¹Ç¹Âا An. minimus ·Õè Ѻä é¨Ò¡¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÒÂà ×͹㹾×é¹·Õè ÈÖ¡ÉÒà´ÅμéÒÁÔ·ÃÔ¹ 5%WP

383

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

จำนวนผปวยดวยโรคมาลาเรยชนดตดเชอในพนท(indigenous) พนทศกษาสารเคมเดลตาเมทรน 25%WG จากป2546 จำนวน 12 คน มาในป 2547มจำนวน 2 คน ลดลงรอยละ 83.33 สวนพนทศกษาเดลตาเมทรน 5% WP ในป 2547 ไมมผปวย ซงลดลงจากในป 2546 ทมถง 6 ราย อยางไรกตามอตราลดลงของผปวยในทงสองพนทไมมความแตกตางอยางมนยสำคญทางสถต (x2=0.957, P>0.05)

การสมภาษณกลมตวอยางของประชาชนเรองการยอมรบและ ผลกระทบของสารเคมเดลตาเมทรน25% WG มกลมตวอยางทงหมดจำนวน 71 ราย

ซงคดเปนรอยละ 27.3 ของบานทไดรบการพนสารเคมมคณลกษณะดงน การศกษาในระดบประถมศกษารอยละ 87.5 อาชพสวนใหญ คอ เกษตรกรรมรอยละ56.3 ทำไร รอยละ 15.5 และรบจางรอยละ 11.3มอายระหวาง 35-44 ป และมากกวา 54 ป มากทสดรายไดเฉลยตอครวเรอนตอเดอนอยท 1,000 - 3,000บาท และ 3,000 - 5,000 บาท มากท ส ดซงมลกษณะสอดคลองกบกลมเสยงดวยโรคมาลาเรยในอำเภอโปงนำรอน และผลการยอมรบตอสารเคมชนดนสง และมผลกระทบดานการระคายเคองหรอกอใหเกดอาการคลนไส อาเจยนนอยมากดงตารางท 2

1.บานไดรบการพนสารเคมชนดใหมหรอไม2. เตมใจใหพนสารเคม3.พนสารเคมแลวฆายงได4.สารเคมชนดใหมเปนอนตรายหรอไม5.ยงมากขนหรอลดลงเมอพนสารเคม6.มอาการระคายเคองหรอคลนไสอาเจยนหรอไม7.มแมลงชนดอนตายหรอไม

¡ÒÃÂÍÁÃѺ¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕ

ไดรบพนทว(97.2%)เตมใจ (100%)ฆาได(84.5%)ไมเปน (91.5%)

ลดลงมาก (67.4%)

ไมม (81.7%)มมาก (67.6%)

ไดรบไมทว(2.9%) ไมเตมใจ (0%)ฆาไดบาง (9.9%)เปนบาง(5.6%)ลดลงปานกลาง

(32.41%)มเลกนอย (15.5%)มปานกลาง(12.7%)

ไดรบไมทว(2.9%) ไมเตมใจ (0%)ฆาไดบาง (9.9%)เปนบาง(5.6%)ลดลงปานกลาง

(32.41%)มเลกนอย (15.5%)มปานกลาง(12.7%)

μÒÃÒ§·Õè 2 áÊ´§¡ÒÃÂÍÁÃѺ¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕ à´ÅμéÒàÁ·ÃÔ¹ 25% WG

ÊÃØ»áÅÐÇÔ Òóì¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

การศกษาเปรยบเทยบฤทธคงทนของสารเคมใน กลมไพรทรอยดสงเคราะหคอ เดลตาเมทรน 5% WPและเดลตาเมทรน 25% WG พบวา เดลตามทรน 25%WG มฤทธคงทนมากกวา เดลตาเมทรน 5% WP ถง 2เทา และมผลการเขากดตอยงพาหะนำไขมาลาเรยทสำคญAn. minimus ในท งสองพ นท ใกล เค ยงก นและสามารถลดจำนวนผ ปวยมาลาเรยไดไมแตกตางกนในพนทศกษาทงสองแหง ผลการศกษาฤทธคงทนของสารเคมทงสองชนดพบวาอตราตายในการทดสอบของยง An.dirus จากหองเลยงแมลงตอเดลตาเมทรน 5% WP ใหฤทธคงทนอยไดนาน6 เดอน เชนเดยวกบ ผลการศกษาของฎากร หลมรตนและคณะ (1) วระพล โพธจตต และคณะ (2) อทยไตรทาน และคณะ (6) และชยพร โรจนวฒนศรเวช และ

คณะ (7) สวนผลการทดสอบกบสารเคมเดลตาเมทรน25% WG พบวา อตราตายในเดอนท 10 หลงการพนอยท 92% และในเดอนท 12 อยท 91.66%ใหผลใกลเคยงกบผลการศกษาท Kheda distriot,Control Gujarat, India ใหผลมฤทธคงทนอยไดนาน 11เดอน โดยผลการทดสอบมอตราตาย 100% (9) และใหผลนานกวา การศกษาของ Rohani A.และคณะ (8)

ในมาเลเซย ใหผลฤทธคงทนตอยง An.maculatus ท9 เดอน สำหรบผลตอการเขากดในบาน-นอกบานการพนสารเคม

สำหรบผลของการพนดวย เดลตามทรน 5%WP ตอความหนาแนน และการเขากดใน-นอกบานของยงกนปลอง An minimus ไดผลเชนเดยวกบผลการศกษาของ อทย ไตรทานและคณะ(6) วระพล โพธจตตและคณะ(2) ฏากร หลมรตนและคณะ(1) เปรยบเทยบการใชสารเคมเดลตาเมทรนกบสารเคมกล ม

384

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Residual Effects of Deltamethrin 25% WG 5% WP for Malaria Control

ไพรทอยดชนดอน สำหรบผลกระทบตอการลดจำนวนผปวยชนดตดเชอในพนทของพนทศกษาทงสองพนทพบวาไมมความแตกตางกนนน อาจเกดจากขอจำกดทมจำนวนพนทศกษาและระยะเวลาการศกษาเปรยบเทยบทนอยเกนไป

การศกษาประชากรกลมตวอยางจากพนทพนสารเคมเดลตาเมทรน 25% WG โดยวธสมตวอยางจำนวน รอยละ 27.3 ของผไดรบการพนสารเคมจากการสมภาษณใหผลวากลมตวอยางอยในกลมเสยงตอการตดโรคมาลาเรยในพนท และยนยอมใหพนสารเคม ดงกลาว มากถง 97.2% และไมมผลขางเคยงตอประชาชน ซงแสดงถงประชาชนใหความยอมรบทดตอสารเคม ชนดน ขอเสนอแนะอยางไรกตามการศกษาเปรยบเทยบโดยใชสารเคมฤทธตกคางทงสองชนดดงกลาวควรขยายพนทศกษาไป ในภมภาคตางๆทมภมอากาศ สงแวดลอมปจจยการะบาดและพฤตกรรมของประชาชนทแตกตางกนรวมทงสำรวจการยอมรบของประชาชนในแตละพนทดวย

¡ÔμμÔ¡ÃÃÁ»ÃСÒÈ

ขอขอบคณเจ าหนาท ก ฏว ทยาศนยควบคมโรคตดตอนำโดยแมลงท 3.5 จงหวดจนทบร คณะเจาหนาทหนวยควบคมโรคตดตอนำโดยแมลงท 3.5.3 อำเภอโปงนำรอนทใหความรวมมอในการศกษาครงนจนบรรลวตถประสงค

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. ฎากร หลมรตน, พยง ไขศร, ชาตชย ปาละนนท.การศกษาเปรยบเทยบประสทธผลสารเคมแลมดาไซฮาโลทรนและเดลตาเมทรน ในการควบคมพาหะโรคมาลาเรย จงหวดจนทบร. วารสารโรคตดตอ2541; 24:532-7.

2. วระพล โพธจตต, จรพฒน ศรชยสนธพ, สามารถวงศประยร. การศกษาเปรยบเทยบประสทธผลของสาร เคมอลฟาซยเพอรเมทรนกบเดลตาเมทรนโดยวธการพนแบบฤทธตกคางในบาน เพอควบคมไขมาลาเรยในทองทอำเภอทาสองยาง จงหวดตาก.

วารสารโรคตดตอ 2542 ; 25:328-334.3. สมศกด ประจกษวงศ, วรรณภา สวรรณเกด,

กมลวรรณ พานารถ. การประเมนผลการพนพนผวบานดวยสารเคมเดลตาเมทรน แลมดาไซฮาโลทรนและอโตเฟนพรอก ในการควบคมไขมาลาเรยจงหวดแมฮองสอน. วารสารโรคตดตอ 2540;23:48-56.

4. สำนกโรคตดตอนำโดยแมลง กรมควบคมโรครายงานประจำป 2547 หนา 9-12.

5. Detinova TS. Age-grouping methods in Dipteraof medical importance with special referenceto some vectors of Malaria. WHO MonographSeries No.27. Goneva:World Health Organi-zation.1962.

6. อทย ไตรทาน, วระพล โพธจตต. การศกษาฤทธคงทนของสารเคมฆาแมลงเดลตาเมทรนและแลมดาไซฮาโลทรนทพนอาคารบานเรอนเพอควบคมยงพาหะในทองทอำเภอชายแดนของประเทศไทย.วารสารโรคตดตอ 2540; 23:160-5.

7. ชยพร โรจนวฒนศรเวช, ฎากร หลมรตน, สมบตอนนกตต, สพทย ยศเมฆ. การศกษาเปรยบเทยบประสทธผลของสารเคมอลฟาซยเพอรเมทรน 5%SC กบเดลตาเมทรน 5% WP โดยการพนแบบชนดมฤทธตกคางในบานเพอควบคมไขมาลาเรยและความค มทนในทองท จงหวดสราษฎรธาน.วารสารควบคมโรค 2548; 31: 230-237.

8. Rohani A, Zamree I, Lim LH, Rahini H,David L, Kamilan D. Comparative field evalu-ation of residual sprayed Deltamethin WGand Deltamethrine WP for the Control ofmalaria in Pahang, Malaysia. Southeast AsianJ Trop Med Public Health. 2006 ;37(6):1139-48.

9. World Health Organization. Report of thesixth WHOPES working group meeting. Re-view of : Deltamethrin 25% WG&WP. WHO/HG,Geneva 6-7 November 2002. WHO/CDS/WHOPES/2002.6.

385

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

386

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Residual Effects of Deltamethrin 25% WG 5% WP for Malaria Control

387

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

388

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Residual Effects of Deltamethrin 25% WG 5% WP for Malaria Control

389

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Ä·¸Ôìμ¡¤éÒ§¢Í§ÊÒÃà¤ÁÕà´Åμ éÒàÁ·ÃÔ¹25% WG áÅÐ 5% WP

2004(2547)

8.312.710.88.4

A.D. (B.E.)

μÒÃÒ§·Õè 2 áÊ´§¡ÒÃÂÍÁÃѺ¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕ à´ÅμéÒàÁ·ÃÔ¹ 25% WG

¨Ó¹Ç¹

»ÃЪҡÃ

9771047

¨Ó¹Ç¹

ºéÒ¹

·Ñé§ËÁ´

260256

พนทว

189176

%

72.6968.75

พนไมทว

7180

%

27.3131.25

1.บานไดรบการพนสารเคมชนดใหมหรอไม2. เตมใจใหพนสารเคม3.พนสารเคมแลวฆายงได4.สารเคมชนดใหมเปนอนตรายหรอไม5.ยงมากขนหรอลดลงเมอพนสารเคม6.มอาการระคายเคองหรอคลนไสอาเจยนหรอไม7.มแมลงชนดอนตายหรอไม

¡ÒÃÂÍÁÃѺ¡Òþè¹ÊÒÃà¤ÁÕ

ไดรบพนทว(97.2%)เตมใจ (100%)ฆาได(84.5%)ไมเปน (91.5%)

ลดลงมาก (67.4%)

ไมม (81.7%)มมาก (67.6%)

ไดรบไมทว(2.9%) ไมเตมใจ (0%)ฆาไดบาง (9.9%)เปนบาง(5.6%)ลดลงปานกลาง

(32.41%)มเลกนอย (15.5%)มปานกลาง(12.7%)

ไดรบไมทว(2.9%) ไมเตมใจ (0%)ฆาไดบาง (9.9%)เปนบาง(5.6%)ลดลงปานกลาง

(32.41%)มเลกนอย (15.5%)มปานกลาง(12.7%)

385

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

¹Ô¾¹ ìμ鹩ºÑº Original Article

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul - Sep 2008

¡ÒþѲ¹Òà·¤¹Ô¤¡Òà ٠àÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨ã¹

ʶҺѹºÓÃÒȹÃÒ ÙÃ

Development of Closed System Suction Technique in Patient with

Mechanical Ventilator in Bamrasnaradura

สนนทา บรภทรวงศ วท.บ., ค.ม. Sunantha Burapatarawong B.Sc.,M.Edวราภรณ เทยนทอง วท.บ., พย.ม. Varaporn Thientong B.Sc., MS.N.วรวฒน มโนสทธ พ.บ. Weerawat Manosuthi M.D.ʶҺѹºÓÃÒȹÃÒ´Ùà Bamrasnaradura Infectious Diseases Institute

¡ÃÁ¤Çº¤ØÁâä Department of Communicable Disease Control

º·¤Ñ´ÂèÍ

การวจ ยน เป นการวจ ยแบบก งทดลอง เกบขอมลต งแตเดอนตลาคม 2548-ตลาคม 2550กลมตวอยางเปนผปวยอายรกรรมและศลยกรรม ทมอาย 13 ปขนไปใชเครองชวยหายใจนานมากกวา 48ชวโมงในหออภบาลผปวยหนก สถาบนบำราศนราดร วธการสมตวอยางอยางเปนระบบ กลมทดลองเปนกลมทไดรบการพฒนาเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปด กลมควบคมเปนกลมทไดรบการดดเสมหะดวยระบบเปดเพอศกษาผลของการใชเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปดตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจโดยใชเกณฑของCDC และความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงกอนการดดเสมหะ หลงการดดเสมหะ 1 5 และ 10 นาทเครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย(1) เครองมอในการดำเนนการวจย (2) เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล(3)เคร องมอตรวจวดและประเมนทางหองปฏบตการตางๆ โดยวเคราะหความแตกตางของอตราการเกดปอดอกเสบ จากการใชเครองชวยหายใจระหวางการดดเสมหะระบบปด และระบบเปดดวยสถต Chi-Square testและความแตกตางของคาออกซเจนในเลอดแดงกอนการดดเสมหะ หลงการดดเสมหะ 1 5 และ 10 นาท ดวยสถตMann - Whitney U Test จากการศกษาพบวากลมควบคมทไดรบการดเสมหะระบบเปด 38 คน ม 11คนเกดปอดอกเสบ จากการใชเครองชวยหายใจ สวนกลมทดลองทไดรบการดดเสมหะระบบปด 38 คน ม 9 คนเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจซงไมแตกตางทางสถต (p = .79) และคาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงในกลมควบคมสวนมากไมแตกตางจากกลมทดลองหลงการดดเสมหะนาทท 1 5 และ 10 พบวาอตราการเปลยนแปลงของออกซเจนในเลอดแดงในกลมควบคมสวนมากมแนวโนมลดลง อยางไรกตามการนำเทคนคการดดเสมหะระบบปดกเปนอกทางเลอกหน งในการดแลผ ปวยท มการแพรเช อทางอากาศ และโรคทางเดนหายใจทอนตรายเพอปองกนการแพรกระจายเชอแกบคลากรและสงแวดลอมได

Abstract

This Quasi experimental research prospective study was conduted during October 2005- October2007. The inclusion criteria were: surgical and medical patients older than 13 years, undergoing mechanicalventilator (MV) for more than 48 hours in ICU at Bamaranadura Infectious Disease Institute. Patients were

386

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

randomized into two groups: one group was suctioned with Closed System Suction (CSS), and another groupwith Open System Suction (OSS). Ventilator Associated Pneumonia (VAP) was defined according to thefollowing criteria: CDC guideline for VAP surveillance. The O2 saturation was evaluated before suctioning,then at the first, fifth and tenth minute after suctioning. The instrument in this study consisted of three parts.The first part was the guideline of endotracheal tube suctioning both CSS and OSS, and the guideline for VAPsurveillance. The second part was the record of patient's duration, the incidence of VAP, the O2 saturation.The third part was the investigator equipment record. Data were analyzed by using frequency, mean, Chi-Square Test, and Mann - Whitney U Test. Among the 38 patients having Open System Suction 11 devel-oped VAP while of the 38 patients undergoing Closed System Suction, nine developed infection (P = 0.79).and O2 saturation after suctioning 1, 5 and 10 minutes. However, loss of O2 saturation in OSS tended tolower than in CSS. Although the CSS did not decrease the incidence of VAP when compared with the OSS.CSS should be the option to use in patients with severe or dangerous respiratory tract infection and order toprevent the risk of respiratory transmission to the health care personnel and also to prevent the spread ofinfection to the environment.

»ÃÐà´ç¹ÊÓ¤Ñ- Keywords

¡Òà ٠àÊÁËÐÃкº»Ô Close System Suction,

»Í´ÍÑ¡àʺ¨Ò¡¡ÒÃãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂ㨠Ventilator Associated Pneumonia

º·¹Ó

ผปวยทอยในระยะวกฤตทมปญหาการหายใจลมเหลว จำเปนตองไดรบการรกษาดวยการใสทอหลอดลมคอ (Endotracheal tube) และใชเครองชวยหายใจ (Mechanical ventilator) ปญหาทพบไดบอยในผปวยเหลานคอ การเกดเสมหะจากการคาทอหลอดลมคอเนองจากหลายสาเหต เชน1)การเกดปฏกรยาตอบสนองการไอไมมประสทธภาพ 2)การทำงานของขนกวด (cilia)ลดลงและ3)มการผลตนำเมอก (mucus product) ในทางเดนหายใจเพมมากขน นอกจากนการคาทอหลอดลมคอทำใหลมหายใจไมผานทางเดนหายใจสวนบนกลไกตามธรรมชาตทปรบลมหายใจเขาใหมอณหภมและความชนทพอเหมาะจงไมเกดขน เสมหะทเกดขนจงแหงและเหนยวขนขน(1) ดงนนการดแลใหทางเดนหายใจโลงจงเปนสงทจำเปน

การดดเสมหะเปนกจกรรมการพยาบาลในการดแลผปวยทคาทอหลอดลมคอ ทำใหทางเดนหายใจโลงปองกนหลอดลมอดกน ถงลมปอดแฟบ(1) ปองกนการ

ตดเชอทปอด นอกจากนการดดเสมหะยงชวยใหการระบายอากาศในทางเดนหายใจมประสทธภาพ เกดการแลกเปลยนกาซทปอดดขน แตการดดเสมหะกมผลกระทบตอผ ปวยท งทางดานรางกายและดานจตใจดานรางกายไดแก 1) เนอเยอหลอดลมไดรบบาดเจบทำใหมเลอดออกในทางเดนหายใจจากการระคายเคองรวมถงเกดการตดเชอในระบบทางเดนหายใจภายหลงการดดเสมหะไมถกวธ ซงเปนการเพมอตราการปนเปอนเชอแบคทเรยมากขน(3) 2) เกดภาวะพรองออกซเจนในเลอดแดง เน องจากขณะทดดเสมหะจะเปนการดดออกซเจนของผปวยออกไปดวย 3) ภาวะหลอดลมคอหดเกรง 4) ความดนในกะโหลกศรษะสง 5) เสนประสาทวากส (vagus nerve) ถกกระตนทำใหหวใจเตนผดจงหวะ ความดนโลหตสงและอาจเกดอนตรายถงแกชวต(4-5) ดานจตใจไดแก ผปวยจะเกดความเจบปวดทรมาน วตกกงวล กลว การดดเสมหะ จากผลกระทบดงกลาว โรงพยาบาลตางๆ จงไดพฒนาแนวทางปฏบตเกยวกบวธการดดเสมหะทมประสทธภาพเพอ

387

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

คนหาแนวปฏบตของการดดเสมหะทมประสทธภาพ และไมเกดอนตรายตอผ ปวย อยางไรกตามวธการและขนตอนของการดดเสมหะ แตละสถานทอาจแตกตางกน(6) จงไดมการศกษาวจยเกยวกบวธการดดเสมหะเพอลดและปองกน ภาวะแทรกซอนตางๆในชวง 20ปทผานมา

จากการสำรวจความชกทวประเทศไทยเมอพ.ศ. 2541 และ พ.ศ. 2549 พบการตดเชอเกดปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจมากทสดคดเปนร อยละ 20.1 และ ร อยละ36.1 ตามลำดบ (7-9)

นอกจากน การศกษาในหลายโรงพยาบาลกพบการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจมากเปนอนดบหนงเชนกน เชน จากการเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาล ของโรงพยาบาลพระปกเกลา จนทบรทศกษาในหอผปวยหนก กมารเวชกรรม พบการตดเชอเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ รอยละ51.03 ของการตดเช อในโรงพยาบาลท งหมด(10)

และการสำรวจความชกในป พ.ศ. 2541 โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม พบการตดเช อปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจเปนอนดบหน งเชนกนโดยมการตดเช อ รอยละ 40 ของการตดเช อในโรงพยาบาลทงหมด(11) และจากขอมลสถตการตดเชอสถาบนบำราศนราดร ป พ.ศ. 2548 และ พ.ศ. 2549(12-13)

พบวาการตดเช อปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจพบไดถง รอยละ 16.44 และ 13.31ตามลำดบเปนการอนดบท 2 ของการตดเช อ ทงหมดภายในสถาบนบำราศนราดร ดงนนการหาแนวทาง หรอวธการในการปองกนการตดเช อเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในโรงพยาบาล จงมความสำคญเปนอยางมาก

การดดเสมหะเป นก จกรรมการพยาบาลทปฏบตเปนประจำในหนวยวกฤต และสำคญในการดแลผปวยทมปญหาในระบบทางเดนหายใจ แตเนองจากในปจจบน ระบบการดดเสมหะทใชในสถาบนบำราศนราดรเปนระบบเปด จงทำใหเกดแนวคดในการพฒนาระบบการดดเสมหะขน ซงการพฒนารปแบบใหมนตองทำ

อยางเปนระบบและคำนงถงผลด ผลเสยและความแตกตางของแตละระบบ เพอปองกนความเสยงทอาจมโอกาสเก ดข น และกอใหเก ดประโยชนส งส ดจากการสงเคราะหงานและการทบทวนวรรณกรรมท เก ยวของกบการดดเสมหะพบวามการนำการดดเสมหะระบบปดมาเปรยบเทยบกบการดดเสมหะระบบเปด ในประเดนเร องการปองกนการเกดปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจ จากการรายงานพบวา มหลายงานวจยทศกษาพบวาอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในกลมทดดเสมหะระบบเปดกบการดดเสมหะระบบปดไมแตกตางกนทางสถต (14) แตในทางตรงขามพบวามหลายการศกษาชใหเหนวากลมทดดเสมหะระบบปดชวยลดอบตการณการเปลยนแปลงสญญาณชพของผปวยขณะดดเสมหะคาสญญาณชพดงกลาวไดแก จงหวะและอตราการเตนของหวใจ (Electrocardiogram) คาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงโดยการวดจากอวยวะสวนปลาย(Arterial oxygen desaturation) (15-16) หรอ Systemicvenous oxygen desaturation และจากการทำวจยเบองตนทตกผ ปวยหนก สถาบนบำราศนราดรเม อป 2548พบวาอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจและคาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงโดยการวดจากอวยวะสวนปลายในผปวยทไดรบการดดเสมหะระบบเปดกบระบบปด ไมแตกตางกนทางสถต (14) และการศกษาดงกลาวยงไดกลาวถงประโยชนของการดดเสมหะระบบปดสามารถลดความเส ยงในการแพรกระจายเชอ เนองจากระบบของการดดเสมหะระบบปด ถกออกแบบใหมถงปกคลมสายดดเสมหะใหอยภายใน และมชองทางสำหรบตอกบเครองชวยหายใจ จงทำใหมโอกาสนอยมากทเสมหะจะกระจายออกมาสส งแวดลอมภายนอก จะเหนไดวาประโยชนของการดดเสมหะระบบปด มมากมายโดยเฉพาะในดานการปองกนการแพรกระจายเชอทรนแรง เพอลดการแพรกระจายเชอ (cross-contamination) สบคลากร(17)

ซ งนบวาเปนภารกจหลกของสถาบนบำราศนราดรแตเรองของการพฒนาเทคนคการดดเสมหะระบบปด

388

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

ยงไมมการกลาวถงเปนมาตรฐานในสถาบนบำราศนราดรจงเปนทมาของการพฒนาเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปด เพอลดโอกาสเสยงตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหาย

ÇÑÊ ØáÅÐÇÔ Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

การศกษาครงนเปนการวจยแบบทดลอง (Ex-perimental design) เพ อศ กษาผลของการโดยการพฒนาเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปดตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในผปวยทใชเครองชวยหายใจระหวางกลมทดลอง (Experimentalgroup) ทไดรบการดดเสมหะแบบระบบปด และกลมควบคม (Control group) ทไดรบการดดเสมหะแบบระบบเปด

ตวแปรตน คอ เทคนคการดดเสมหะตวแปรตาม คอ การเกดปอดอกเสบจากการ

ใชเครองชวยหายใจและคาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดง»ÃЪҡÃ

ประชากรกลมเปาหมาย คอ ผปวยทเขารบการรกษาในหออภบาลผปวยหนกสถาบนบำราศนราดรทใสทอหลอดลมคอรายใหมทมอายตงแต 13 ปขนไปและตองใชเครองชวยหายใจนานมากกวา 48 ชวโมงตงแต 15 ตลาคม 2548 - 14 ตลาคม 2550 โดยกำหนดคณสมบตของกลมตวอยางดงน

1. เปนผปวยทงอายรกรรมและศลยกรรมทมอายตงแต 13 ปขนไป ทงเพศหญงและเพศชาย

2. เปนผทไดรบการใสทอหลอดลมคอรายใหม และไดรบการใชเครองชวยหายใจนานมากกวา 48ชวโมง

3. เปนผท ไมเคยมประวตการไดรบการใสทอหลอดลมคอภายใน 1 เดอนทผานมากอนเขาการศกษา

4. เปนผทไมอยในกลมโรคดงน Air way dis-ease, Vulvular heart disease, Vulvular septal defect,Intertial lung diseases, chronic lung diseases (Chronic

bronchitis, Emphysema)5. ผปวยและหรอเจาของไข (กรณทผปวยไมร

สกตว) สมครใจเขารวมในการวจยà¤Ã×èͧÁ×Í·Õèãªé㹡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล2. เครองมอทใชในการดำเนนการทดลอง3. เครองมอตรวจวดและประเมนทางหอง

ปฏบตการตางๆ

¼Å¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

Êèǹ·Õè 1 ÅѡɳСÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§

กลมตวอยางเปนผปวยทมคณสมบตตามเกณฑทกำหนด และสมครใจเขารวมการวจยจำนวน 76 รายเปนกลมควบคม 38 ราย กลมทดลอง 38 ราย ดงน

กลมทดลองจำนวน 38 ราย เปนเพศชาย 22ราย (57.89%) เพศหญง 16 ราย (42.11%) มอายระหวาง 26-86 ป เฉลย 61.86 ป สวนใหญ(84.21%) ไมเคยไดรบการผาตด เวลาทเขารวมการวจย4-8 วน เฉลย 6.39 วน (สวนใหญ (73.68%) ไมเคยเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมการตดเชอกอนเขารวมวจย (81.58%) โดยพบวาเปนการตดเชอจากชมชนอยางเดยวมาก ทสด 16 ราย (42.10%) เมอเขารวมการวจย แลวกลมทดลองตดเชอทหออภบาลผปวยหนก11 ราย (28.95%) เปนการตดเชอทระบบทางเดนหายใจมากทสด 8 ราย (21.06%) รองมาคอการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะ การตดเชอระบบทางเดนหายใจรวมกบระบบทางเดนปสสาวะ และการตดเชอระบบทางเดนปสสาวะกบระบบผวหนงและเนอเยออยางละ 1ราย (3.70%)

กลมควบคมจำนวน 38 ราย เปนเพศชายกบเพศหญงเทากนคอ 19 ราย (50%) มอายระหวาง 23-95 ป เฉลย 69.46 ป สวนใหญ (86.84%) ไมเคยไดรบการผาตด ระยะเวลาทเขารวมการวจยอยระหวาง 4-8 วน เฉลย 6.71 วน สวนใหญ (89.47%) มการตดเช อกอนเขารวมการวจย และพบวาเปนการตดเช อจากชมชนรวมกบตดเช อท หออภบาลผ ป วยหนก

389

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

มากทสดอยางละ 14 ราย (36.84%) เมอเขารวมการวจย แลวกลมควบคมตดเชอทหออภบาลผปวยหนก 16ราย (42.11%) พบวาเปนการตดเชอทระบบทางเดนหายใจมากทสด 10 ราย (26.32%) รองลงมาคอระบบทางเดนปสสาวะ 4 ราย (10.53%)

เมอทดสอบความแตกตางระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคมในดานเพศ อาย ประวตการไดรบการผาตด ระยะเวลาเขารวมการวจย ประวตการเขารบการรกษาประวตการตดเชอ และแหลงทตดเชอกอนเขารวมการวจย การตดเชอระหวางการวจยและระบบทตดเชอดวย สถต Chi - Square test และ Mann - Whitney Utest พบวาไมแตกตางกนดงตารางท 1

μÒÃÒ§ 1 ÅѡɳСÅØèÁμÑÇÍÂèÒ§áÅСÒ÷´Êͺ¤ÇÒÁáμ¡μèÒ§ÃÐËÇèÒ§¡ÅØèÁ·´ÅͧáÅСÅØèÁ¤Çº¤ØÁ

à¾È

- หญง- ชายรวมÍÒÂØ (»Õ)

- 20 - 40- 41-60 >61อายตำสดอายสงทสด

»ÃÐÇÑμ Ô¡ÒÃä´éÃѺ¡ÒüèÒμ Ñ´

- ไมเคย- เคย¡ÒÃμ Ô´àª×éÍÃÐËÇèÒ§¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

- ไมตดเชอ- ตดเชอ»ÃÐÇÑμ Ô¡ÒÃμ Ô´àª×éÍ¡è͹¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

- ไมตดเชอ- ตดเชอáËÅ觷Õèμ Ô´àª×éÍ¡è͹¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

- จากชมชน- จากหอผปวยอน- จากตก ICU อยางเดยว- ตดเชอจากชมชนและจากตก ICU

รวม(n=76)

354176

528432395

6511

4927

11 65

28111126

จำนวน

162238

312132686

326

2711

731

164612

รอยละ

42.1157.89100

7.9036.8455.26

84.2115.79

71.0528.95

18.4281.58

42.1010.5315.7931.58

จำนวน

191938

214222395

335

2216

434

127514

รอยละ

5050100

5.2636.8457.90

86.8413.16

57.8942.11

10.5389.47

31.5818.4213.1636.84

สถต

χ2 = .65

Mann -Whitney U

test305.50

χ2 = 2.99

χ2 = 2.58

χ2 =.18

χ2 = 2.85

p-value

.49

.16

.06

.11

.58

.58

กลมทดลอง(n=38)

กลมควบคม(n=38)

X ±±±±± SD 65.66±±±±±18.52 61.86±±±±±18.78 69.46±±±±±17.79

390

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

สวนท 2 ตอบสมมตฐานการวจยสมมตฐานการวจย

ผปวยทไดรบการพฒนาเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปดมอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจและคาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงแตกตางจากผ ปวยท ไดรบการดดเสมหะระบบเปด

เมอทดสอบความแตกตางของอตราการเกด

ปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในกลมตวอยางทง 2 กลม วเคราะหโดยใชสถตการทดสอบไคสแควร(Chi - square test) พบวาไมแตกตางกน (p = .79)และกลมตวอยางเมอเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจพบเชอกอโรคไมแตกตางกน (p = .55)การรกษาดวยยาปฏชวนะกไมแตกตางกน (p = .82)ดงตารางท 2

μÒÃÒ§·Õè 2 ÅѡɳСÒÃà¡Ô´»Í´ÍÑ¡àʺ¨Ò¡¡ÒÃãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨áÅСÒ÷´Êͺ¤ÇÒÁáμ¡μ èÒ§ÃÐËÇèÒ§¡ÅØèÁ·´ÅͧáÅÐ

¡ÅØèÁ¤Çº¤ØÁ

¡ÒÃà¡Ô´»Í´ÍÑ¡àʺ¨Ò¡¡ÒÃ

ãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

-ไมเกดปอดอกเสบ-เกดปอดอกเสบ

รวม(n=76)

5620

จำนวน

299

รอยละ

76.3223.68

จำนวน

2711

รอยละ

71.0528.95

สถต

χ2 =.30

p-value

.79

กลมทดลอง(n=38)

กลมควบคม(n=38)

ÃÐÂÐàÇÅÒ·Õèà¢éÒÃèÇÁ¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

- 4 วน- 5 วน- 6 วน- 7 วน- 8 วนจำนวนวนทตำสดจำนวนวนทสงสด

Ãкº·Õèμ Ô´àª×éÍã¹μ Ö¡ICU

¢³ÐÃèÇÁÇÔ¨ÑÂ

- ไมตดเชอ- ระบบทางเดนหายใจ- ระบบทางเดนปสสาวะ- ระบบทางเดนหายใจรวมกบ ระบบทางเดนปสสาวะ- ระบบทางเดนปสสาวะรวมกบระบบผวหนงและเนอเยอ»ÃÐÇÑμÔ¡ÒÃà¢éÒÃÑ¡ÉÒã¹âç¾ÂÒºÒÅ

ã¹à ×͹·Õè¼èÒ¹ÁÒ

- ไมเคย- เคย

รวม(n=76)

1391283448

491852

2

4828

จำนวน

113331848

27811

1

2810

รอยละ

28.947.907.907.9047.36

71.0521.062.632.63

2.63

73.6826.32

จำนวน

26951648

221041

1

2018

รอยละ

5.2515.8023.6813.1642.11

57.8926.3210.532.63

2.63

52.6347.37

สถต

Mann -Whitney U

test369.00

χ2 =4.22

χ2 = .06

p-value

.70

.38

.095

กลมทดลอง(n=38)

กลมควบคม(n=38)

X±±±±±SD 6.43±±±±±1.79 6.39±±±±±1.85 6.71±±±±±1.36

μÒÃÒ§ 1 (μ èÍ)ÅѡɳСÅØèÁμ ÑÇÍÂèÒ§áÅСÒ÷´Êͺ¤ÇÒÁáμ¡μ èÒ§ÃÐËÇèÒ§¡ÅØèÁ·´ÅͧáÅСÅØèÁ¤Çº¤ØÁ

391

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 1

949596979899

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 2

95

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 4

95

96

97

98

99100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 3

9596979899

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 6

94

96

98

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 5

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 9

96979899

100101

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 10

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 11

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 12

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 8

94

96

98

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 7

94

96

98

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

สวนท 3 จากการศกษาพบวาคาความอมตวของออกซเจนในเลอดแดงในกลมทดลองและกลมควบคม

ไมแตกตางกนทางสถต แตกลมควบคมมแนวโนมของการสญเสยออกซเจนในเลอดแดงมากกวากลมทดลองดงกราฟ

392

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 13

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 14

95

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 15

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 16

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 17

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 18

9596979899100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 19

95

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 20

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 21

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 22

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 23

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 24

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

กราฟแสดงคาเฉลยของระดบความอมตวออกซเจน

ในเลอดแดง ครงท 25

96

97

98

99

100

กอน 1 นาท 5 นาท 10 นาท

กลมทดลอง

กลมควบคม

¡ÃÒ¿áÊ´§¡ÒÃà»ÃÕºà·Õº¤èÒ¤ÇÒÁÍÔèÁμ ÑǢͧÍÍ¡«Ôਹ

ã¹àÅ×Í´á´§ ÃÐËÇèÒ§¡ÅØèÁ·´Åͧ áÅСÅØèÁ¤Çº¤ØÁ

¡è͹ Ù àÊÁËÐ áÅÐËÅѧ Ù àÊÁËйҷշÕè 1, 5 áÅÐ 10

393

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

ÇÔ Òóì

ผลการศกษาครงนพบวาอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในผปวยทไดรบการดดเสมหะระบบปดไมแตกตางจากผปวยทไดรบการดดเสมหะระบบเปด ซงสอดคลองกบการศกษาของ Deppe,et al.(18) Silva(19) Zeitoun, et al.(20) Lorente, et al.(21)

และ Jorgerden, et al.(22) ทพบวาการเกดปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจในกล มผ ป วยท ไดร บการดดเสมหะระบบปดและระบบเปดไมแตกตางกนแตไมสอดคลองกบการศกษาของอองซกและคณะ(23)

ทพบวาการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในกลมทไดรบการดดเสมหะระบบปดตำกวากลมทไดรบการดดเสมหะระบบเปด เม อพจารณาอตราการเกดปอดอกเสบ จากการใชเครองชวยหายใจในกลมตวอยางททำการศกษา พบวา 23.68% เกดในกลมทพฒนาเทคนคการดดเสมหะระบบปด และ 28.95 % เกดในกลมทดดเสมหะระบบเปด ซงใกลเคยงกบการศกษาของลอเรนทและคณะ(21) ทพบอตราการเกดปอดอกเสบจากการใช เครองชวยหายใจในกลมทดดเสมหะระบบปด20.47 % และในกลมท ดดเสมหะระบบเปด 29%แตตำกวาการศกษาของซลวา(19) ทพบอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจในกลมทดดเสมหะระบบปด 84.9% และในกล มท ด ดเสมหะระบบเปด 60.8% เม อเปรยบเทยบจากการสำรวจความชกทวประเทศเมอ พ.ศ. 2549 พบอตรา การเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ 36.1 %(7)

ถงแมวาผลการศกษานไมพบนยสำคญทางสถตแตเมอพจารณาถงนยสำคญทางคลนกพบวา กลมทดลองพบการเกดปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจจำนวน 9 ราย ในขณะทกลมควบคมพบการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ จำนวน 11 รายซงมากกวากลมทดลอง 2 ราย ในทางคลนกแลวเมอเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ ผปวยตองไดรบยาตานจลชพในกลม cephalosporins, penicillinsและ beta lactam ซงยาตานจลชพสำหรบการตดเชอปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ 1 ครงมราคา

สงเฉลย 5,919.50 บาท และการตดเชอดงกลาวยงสงผลใหตองยดระยะเวลาในการรกษาตวในโรงพยาบาลนานขน ผปวยไดรบความทกขทรมาน พบวาผปวยทตดเชอในโรงพยาบาลถงแกกรรม รอยละ 13.8 และถงแกกรรมโดยตรงจากโรคตดเชอในโรงพยาบาล รอยละ6.7(24)

จากผลการวจยคร งน พบวาอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ ในกลมตวอยางทไดรบการพฒนาเทคนคการดดเสมหะระบบปด และระบบเปดไมแตกตางกน อธบายไดวา 1)ในการดดเสมหะใหกบผปวยแตละครง พยาบาลตองใชอปกรณทปราศจากเชอและปฏบตตามเทคนคปลอดเชออยางเครงครด ไมวาจะดดเสมหะดวยวธใด 2) การเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ นอกจากการดดเสมหะแลว ยงมปจจยอนๆ ทสงผลตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเคร องชวยหายใจ ไดแก 2.1)การลางมอ เนองจากเชอทพบวาเปนสาเหตของการเกดปอดอกเสบสวนใหญเปนเช อแบคทเรยกรมลบ ซงสวนมากสามารถแพรกระจายเชอจากการสมผส ในการศกษาครงนพบเชอทเปนสาเหตปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ คอ Acinetobacter baumanii และPseudomonas aeruginosa ซงเชอเหลานสามารถอยในสงแวดลอม บรเวณหอผปวยไดแก อางลางมอ เตยงผปวยโตะขางเตยง บรเวณทมความชนแฉะ ดงนนบคลากรทใหการดแลผ ป วยจงควรตระหนก และเหนความสำคญของการลางมอทงกอนและหลงสมผสผปวยทกครงทกคน สอดคลองกบการสำรวจความชกของสถาบนบำราศนราดรททำการ สำรวจหออภบาลผปวยหนกในป2549 พบเชอกอโรคระบบทางเดนหายใจ 4 อนดบแรกคอ Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella spp. Es-cherichia coli และ Acinetobacter baumanii ตามลำดบ2.2) เชอจลชพในชองปาก(1,25-27) ในการศกษาครงนมการทำความสะอาดชองปากของผปวยวนละ 2 ครงเชาและเยน ซงอาจจะไมเพยงพอ 2.3) การไหลยอนกลบและการสดสำลก การจดทานอนศรษะสง 30-45 องศาเปนสงทสำคญทสามารถปองกนภาวะดงกลาวได (27) และ

394

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

2.4) การไดรบการรกษาดวยยาตานจลชพมากอนทำใหเกดเชอดอยา (20)

¢éÍàʹÍá¹Ð

ในการศกษาคร งน พบวาผ ปวยท ร บไวในโรงพยาบาลมอายเฉลยมากขน ซงผสงอายมแนวโนมทจะเกดปอดอกเสบไดงาย เน องจากผ สงอายมกจะพบปญหาการทำงานของระบบประสาทและกลามเนอ โดยมการหดเกรงของหลอดลมคอ หรอการกระตกของกลามเนอแขนขา ซงจะสงผลใหเกดความเสยงตอการสดสำลกไดงาย(7) จากผลการวจยนสามารถนำไปใชเปนหลกฐานในการปฏบตงานดานตางๆ ดงน

´éÒ¹¡Òû¯ÔºÑμ Ô¡ÒþÂÒºÒÅ

1. การพฒนาเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปดควรนำไปใชในการดแลผปวยทมโอกาสในการแพรกระจายเชอทางอากาศ เนองจากระบบการดดเสมหะระบบปดน มทางตอใหเปนสวนหนงของสายเครองชวยหายใจ จงมโอกาสนอยมาก ทขณะดดเสมหะจะมฝอย/ละอองเสมหะกระจายในสงแวดลอมภายนอกในกรณทผปวยไอ ฝอยละอองและเชอตางๆ จะอยในทอระบบปด ซงหมายความวามความเสยงตอการแพรกระจายเชอตำ

2. ทกครงทมการดดเสมหะระบบปด ผปวยจะสญเสยออกซเจนและ PEEP เพยงเลกนอย เนองจากไมมการปลดสายเครองชวยหายใจออก ดงนนจะไมมแรงดนลบของบรรยากาศภายนอกไหลเขาไปในทอทางเดนหายใจทำใหรกษาระดบ PEEP ไวได สวนอากาศทไหลเขาสทอทางเดนหายใจกมาจากเครองชวยหายใจทตอกบผปวยตลอดเวลา จงเหมาะทจะนำไปใชในผปวยทมภาวะ ออกซเจนในเลอดตำ

3. พบวาการดดเสมหะดวยระบบปดมผลตอการลดขนตอน ปรมาณงานและจำนวนผทตองเขาไปปฏบตการพยาบาล จากขอมลดงกลาวสามารถดดแปลงเปนแนวทางในการดแลผปวยทมโอกาสในการแพรกระจายเชอทางอากาศ เชน SARS, Avian influenza,Advance Multiple Drug Resistance Pulmonary Tu-

berculosis และพบวามงานวจยอยางนอย 3 งานทสนบสนนวาการดดเสมหะระบบปดสามารถลดการ แพรกระจายเชอสบคลากรได เนองจากลดโอกาสการสมผสเชอ จะมโอกาสสมผสเมอมการเปลยนสายเครองชวยหายใจ หรอเปลยนสายดดเสมหะเทานน(17,18,28)

4. การปองกนการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจ นอกจากการปฏบตตามมาตรฐานของการดดเสมหะ ไมวาจะเปนระบบปดหรอระบบเปดบคลากรทดแลผปวยตองเครงครดตอการลางมอกอนและหลงการสมผสผปวย การจดทานอนผปวยใหศรษะสง30 - 45 องศา และการทำความสะอาดชองปากของผปวยอยางสมำเสมอ และบอยคร งจะชวยลดอตราการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจได

5. มงานวจยทศกษาเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของ Parameter ตางๆทเกยวของกบการหายใจในผปวย ARDS ทไวตอการเปลยนแปลงของระดบออกซเจนและ PEEP เมอไดรบการดดเสมหะระบบเปดและระบบปด พบวาการดดเสมหะดวยระบบปดสามารถรกษาระดบออกซเจนและ Lung volume ไวได เพราะไดรบออกซเจนอยางสมำเสมอมผลทำใหไมเกดภาวะพรองของออกซเจนในเลอดแดง และปองกนถงลมในปอดแฟบ เพราะสามารถรกษาแรงดนบวกไวไดตลอดระยะเวลาของการดดเสมหะ (29)

6. จากการวจยน กล มการพยาบาลไดนำผลการวจยนประกาศใชในตกผปวยในอนๆ ทงในเรองข นตอนการดดเสมหะ การดแลภายในชองปากของผปวยการจดทานอนทเหมาะสมปองกนการสดสำลกเปลยนทศนะคตในการดดเสมหะ และศกษาประเมนผลการ ปฏบตการพยาบาล ดานการดดเสมหะเปนระยะๆเพอประเมนประสทธผลของการพฒนาเทคนคการดดเสมหะระบบปดน

´éÒ¹¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ

เนองจากการดดเสมหะระบบปดมผลตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจไมแตกตางกบระบบเปด ดงนนควรเพมขนาดของกลมตวอยางและศกษาเพมเตมในเรองตางๆ ดงตอไปน

395

ÇÒÃÊÒäǺ¤ØÁâä »Õ·Õè 34 ©ºÑº·Õè 3 ¡.¤. - ¡.Â. 2551 à·¤¹Ô¤¡Òà ٴàÊÁËÐ éÇÂÃкº»Ô´ã¹¼Ùé»èÇ·Õèãªéà¤Ã×èͧªèÇÂËÒÂã¨

1. ควรวจยเปรยบเทยบในเร องราคาและประสทธผล (cost effectiveness) คาความคมทนในการดดเสมหะระบบปดกบการดดเสมหะระบบเปดวามความแตกตางกนหรอไม

2. ควรว จ ย เปร ยบเท ยบในเร องของอบตการณการตดเช อในระบบทางเดนหายใจของบคลากรเพอขยายขอบเขตของความรเกยวกบวธการดดเสมหะทง 2 ระบบ

3. ควรศกษาความพงพอใจของบคลากรทปฏบตการดดเสมหะระบบปดวาแตกตางจากระบบเปดอยางไร

àÍ¡ÊÒÃÍéÒ§ÍÔ§

1. Kollef, M. The Prevantion of Ventilator - Associ-ated Pneumonia. Current Concepts. 1999; 340

2. Ackerman, M.H. A review of normal salineinstillation:implications for practice. Critical CareNursing. 1996; 15: 31-38.

3. Blackwood, B. The practice and perception of in-tensive care staff using the closed suctioning system.Journal of Advanced Nursing. 1998; 28 : 1020-1029.

4. Bostick, J. and Wedelgass, ST. Normal saline in-stillation as part of the suctioning procedure.Heart&Lung. 1987; 16: 532-537.

5. เสาวลกษณ จรธรรมคณ. การศกษาเปรยบเทยบผลการดดเสมหะ ระหวางการหยอดและการไมหยอดนำเกลอนอรมลในทอหลอดลมคอ ตออตราการเตนของหวใจ ความดนโลหตซสโตลก คาความอมตวของออกซเจนในโลหตแดงและความเหนยวสมพนธของเสมหะในผปวยหลงผาตดหวใจแบบเปดทใชเครองชวยหายใจ. ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2534.

6. Suctioning. A lung model evaluation of suctioningsystems. online available to: http://ccforum.com/paperreport/ccf, 7 July, 2006

7. สมหวง ดานชยวจตร และคณะ.โรคตดเช อในโรงพยาบาลในประเทศไทย พ.ศ. 2549. กรงเทพฯ:โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำกด, 2549

8. Danchaivijitr, S., Tangtrakool, T. and Chokloikaew,S. The second Thai national prevalence study onNosocomial Infections 1992. Journal of the Medi-cal Association of Thailand. 1995; 78: 67-71.

9. Danchaivijitr, S., et al. Nosocomial infection in Thai-land 1998. Presentation at the 12th Workshop onNosocomial Infection Control, Pailyn hotel Sukhotha.Thailand: Nosocomial infection in Thailand, 1998

10. ลกษณา ชตชวานนท. โรคตดเชอในหอผปวยหนกกมารเวชกรรม โรงพยาบาลพระปกเกลาจนทบร.วารสารศนยการศกษาแพทยศาสตรคลนก โรงพยาบาลพระปกเกลา. 2538; 12: 231-238.

11. คณะอนกรรมการปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม. ผลสำรวจอตราชกของโรคตดเชอในโรงพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม. เชยงใหม: ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม, 2541.

12. คณะกรรมการปองกนและควบคมโรคตดเชอในโรงพยาบาล ฝายการพยาบาล สถาบน บำราศนราดร.ผลสำรวจอตราชกของโรคตดเชอในโรงพยาบาลสถาบนบำราศนราดร. นนทบร: ฝายการพยาบาลสถาบนบำราศนราดร, 2548.

13. คณะกรรมการปองกนและควบคมโรค ตดเชอในโรงพยาบาล ฝายการพยาบาล สถาบนบำราศนราดร.ผลสำรวจอตราชกของโรคตดเชอในโรงพยาบาลสถาบนบำราศนราดร. นนทบร: ฝายการพยาบาลสถาบนบำราศนราดร, 2549.

14. วราภรณ เทยนทอง. ผลของการใชเทคนคการดดเสมหะดวยระบบปดตอการเกดปอดอกเสบจากการใชเครองชวยหายใจและความอมตวของออกซเจนในเล อดแดงในผ ป วยท ใช เคร องช วยหายใจ

396

Disease Control Journal Vol 34 No. 3 Jul-Sep 2008 Closed System Suction Technique in Patient with Mechanical Ventilator

วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,สาขาวชาการพยาบาลผใหญ, มหาวทยาลยรงสต, 2550.

15. Carlon GC, Fox SJ. and Ackerman NJ. Evaluation ofclosed-tracheal suction system. Critical Care Medi-cine. 1987: 15: 522-538.

16. Craig K, Benson M. and Pierson D. Prevention ofarterial oxygen desaturation closed airway endotrachialsuction effect of ventrilation mode. Respiratory care.1991; 29: 1013-1018.

17. Cobley M, Atkins M. and Johnes PL. Environmentalcontamination during tracheal suction: a comparisonof disposable conventional catheters with a mul-tiple-use closed system device. Anaesthesia. 1991;46: 957-961.

18. Deppe, S.A., et al. Incedence of colonization,nosocomail pneumonia and mortality in critically illpatients using a Trach Care closed- suction systemversus an open-suction system: prospective random-ized study. Critical Care Medicine. 1990; 18:1389-93.

19. Silva, L.D. A infecious pumonar no contexto datecnica de aspiracao endotraqueal: avaliacao daImplantacao de ummodelo padrao em um progamade educacao continuada. Master degree Dissertation,Escola de Enfermagem, Universidade de Sao Paulo,1998.

20. Zeitoun, S.S., de Barros, A.L. and Diccini, S. Aprospective, randomized study of ventilator - asso-ciated pneumonia in atients using a closed versusopen tracheal system. Clinical Nursing. 2003; 12:484-489.

21. Lorente, L., Lecuona, M., Martin, M.M., Garcia,C.,Mora, M.L. and Sierra, A. Ventilator - associatedPneumonia using a closed versus an open trachealsuction system. Critical Care Medicine. 2005; 33:115-119.

22. Jorgerden, I.P., Rovers, M.M., Grypdonck, M.H.,Bonten, and Marc, J. Open and Closed EndotrachealSuction Systems in Mechanically Ventilated Inten-sive Care Patients: A Meta-Analysis. Critical CareMedicine. 2007; 35: 260-270.

23. Eun - Sook, L., Sung - Hyo, K. and Jung - Sook, K.Effects of Closed Endotracheal Suction System onOxygen Saturation, Ventilator - Associated Pneu-monia, and Nursing Efficacy. Korean Society ofNursing Science. 2004: 1315-1320.

24. Danchaivijitr, S., Dhiraputra, C., Santiprasitkul,S. and Judaeng, T. Prevalence and impacts ofnosocomial infection in Thailand 2001. Journalof the Medical Association of Thailand. 2005;88: 1-9.

25. The committee for The Japanese Respiratory Societyguidelines in management of respiratory infections.Ventilator - Associated Pneumonia. The JapaneseRespiratory Society. 2004; 9: 30 - 34.

26. Kollef, M. Prevantion of hospital - associated pneu-monia and ventilator - associated pneumonia. Criti-cal Care Medicin. 2004;32: 1396-1405.

27. American Thoracic Society and the Infectious Dis-eases Society of America. ATS/IDSA Guidelines:Guidelines for the management of adults with HAP,VAP, and HCAP. American Journal Respiratory Criti-cal Care Medicine. 2005; 171: 388

28. Crimslisk J, Paris R, Mcgonagle E. and Farber H.The Closed tracheal suction system: implications forcritical care nursing. Dimens Critical Nursing. 1994;13: 292-388.

29. Lasocki, S., Lu, Q., Sartorius, A., Fouillat, D.,Remerand, F. and Rouby, J.J. Open and closed -circuit endotracheal suctioning acute lung injury : ef-ficiency and effects on gas exchange. Anesthesiol-ogy. 2006; 104: 39 - 47.