Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен...

194
Н?Г?Иванова Е?А?Майков Тёван литература? Т.сл.х программа% чёваш шкул.н 5-9 клас.сем валли Шупашкар _ 2015

Upload: others

Post on 28-Jun-2020

10 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

Н?Г?Иванова

Е?А?Майков

Тёван литература?

Т.сл.х программа% чёваш шкул.н 5-9 клас.сем валли

Шупашкар _ 2015

Page 2: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

2

Чёваш Республикин В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви

шкулсенче усё курма с.нн.

П р о г р а м м ё н а х а т . р л е к е н с е м% Н?Г? Иванова _ Чёваш Республикин В.рен\ институч.н доценчĕ, Ра==ей Федераций.н п.т.м.шле в.рент.в.н хисепл. .=чен. (ёнлантарса пани: «Тёван литература» предметён содержаний.: т.сл.х тематика план.; 1№-л.: 2№-л.: 5№-л.: 7№-л.: 8№-л. хушса панисем)? Е?А? Майков _ Чёваш Республикин Шупашкар район.нчи Кёшавёш вётам шкул.нче чёваш ч.лхипе литературине в.рентекен: Ра==ей Федераций.н п.т.м.шле в.рент.в.н хисепл. .=чен.: аслё категорилл. учитель (кăтарту тата курёмлёх хат.р.сем (литература: в.рен\ материал.: в.рен\ к.некисем: килти вулав к.некисем: в.рен\ кабинет.нче кирл. техника хат.р.сем: Интернетра усё курма с.нн. =ёл ку=сем: Федерацин электрон в.рент\ =ёл ку=.сем: диапозитивлё фильм слайдсем: т.р.слев материал.сем: сочинени тата сочинении ев.р изложени =ырмалли меслет кётартёв.сем: вёйёсем: справочниксем: энциклопедисем: антологии материал.сем:«Чёваш Республикин Президенч.н библиотеки» ярём: «Шкул библиотеки» ярём: чёваш =ырав=исен =ырнисен пуххисем: цифрланё аудио тата видеодисксен в.рен\ хат.р.сем: Чёваш Наци библиотекин электрон диск.сем: в.рент\ экскурсии обьекч.сем: элективлё (суйлавлё) курс программисе список.: 3-л.: 4-л.: 6-л. хушса панисем)

Тёван литература? Т.сл.х программа% чёваш шкул.н 5-9 клас.сем

валли | Чёваш Республики В.рен\ тата =амрёксен политикин

министерстви; Н?Г?Иванова: Е?А?Майков хат.рлен.? _ Шупашкар%

Чёваш к.неке издательстви: 2015?

© Чёваш к.неке издательстви: 2015 © Чёваш Республики В.рен\ тата

=амрёксен политикин министерстви: 2015 © Н?Г?Иванова: 2015 © Е?А?Майков: 2015

Page 3: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

3

Т У П М А Л Л И

1? Ёнлантарса пани Вĕренÿ предметне п.т.м.шле ёнлантарни? «Тёван литература» предмета вĕрентессин тĕллевĕсем. Вĕрен\ компетенцийĕ.

В.рен\ предметне п.т.м.шле хаклани? «Тёван литература» предмет в.реннин результач.сем? «Тёван литература» предметён базис в.рен\ план.нчи вырён. (предметён тытём.пе в.рентес вёхёт шуч.)? Курёмлёх тата кётарту материал.сем? 11? «Тёван литература» предметён содержаний.? 111? Т.сл.х тематика план.? «Т́ёван литература% Чёваш шкул.н 5-9 клас.сем валли»? Хушса панисем 1-лĕ хушса пани? «Тăван литература» предмет программин содержанийĕпе тытăмĕ? 2-лĕ хушса пани? «Тăван литература» предмет тĕллевĕсемпе задачисем? 3-лĕ хушса пани? Чăваш çыравçисен чăвашла тата вырăсла çырмалли псевдоним варианчĕсен ячĕ-шывĕ? 4-лĕ хушса пани? «Тăван литература» (5-7 классем) тата «Чăваш литератури» (8-11 классем) кĕнекисенче усă курмалли илемлĕ литература терминĕсем? 5-лĕ хушса пани? 5-9 классенчи литература теорийĕпе историйĕ (хайлавсене тишкересси тата çыравçă пултарулёхне в.рентесси)? 6-лĕ хушса пани? Чăваш литературин историйĕн кĕске хронологийĕ? 7-лĕ хушса пани? Т.сл.х программа палёртнё литература хайлав.сене тишкермелли й.рке (тема: обзор: монографи схеми)? 8-лĕ хушса пани? Сехетсене пайлани: 5-7 классем; 8-9 классем?

Page 4: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

4

ЁНЛАНТАРСА ПАНИ

В.рен\ предметне п.т.м.шле ёнлантарни

Чёваш шкул.ш.н тёван литература (чёваш литератури) в.рент\ предмеч. кăна шутланмасть _

вёл сапёрлёх (воспитани) мелĕ те? Шкулти литература вёл – в.ренекенсенче патриотла-гаражданлёхпа

(элтешл.х) илемл.х туйём.сене й.ркелекен \нер? Ёна ни п.л\ мёскал.пе: ни хёнёхусен кушел.пе

ви=ме пулмасть? Ёна в.ренсе тухнё ачасен =ынлёх пахалёх.семпе кёна хаклама пулать тет В?П?

Станьял? «Тёван литература» предмет урок.сем – тёван халёхён илем урлё курёнакан ёс-хакёлне: чун

хавалне: аптраманлёхне ёша хывмалли .= мел.? Тёнпа чун урлё к.н. .нен\ =е= шанчёклё сапёрлёх

пулать? +акёнта палёрать те .нт. тёван сёмахлёхён хёвач.пе вёрттёнлёх.?

Тёван литературёна в.рентес .=.н тив.=. вёл _ предмет лартнё т.ллевсене пурнё=а к.ртесси? Вĕсен

шутĕнче илемл. хайлава вуласа ёнланма: ёс-хакёл культуринчи унён вырённе курма: сёмах \нер.н

т.сл.х.пе хёй т.лл.н .=леме пултаракан вулакана хат.рлесси те? Тёван литература предметён анлă

т.ллев. _ шкул ачин кёмёл-сипетне аталантарасси: унра наци туйём.пе мёна=лёха амаланма май туса

парасси: халăх сёмахлёх культурин пуянлăхне пулас ёрусем валли сыхласа хăварасси? Тёван

литература предмеч. сёмахлёх: меслетл.х: п.т.м.шле ёслёлёх пурлёхне: тĕрлĕ енлĕ пултарулăха

аталантарассине тата харкам т.лл.н .=леме в.ренессине п.р т.вве =ыхнё?

П.т.м.шле п.л.в.н Федерацин патшалёх в.рент\ стандарч.пе (2009) килĕш\ллĕн тёван

литературёна в.рентме палёртнё =ак т.ллевсем =ир.пленч.=%

Page 5: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

5

1? Ача-пёчаран сывлёхлё: =ир.п ёс-хакёллё: пур енл. аталаннё =ын туса \стересси; унён =ынлёхлё

т.нче курёмне: гражданла патриотлёх ёнланулёхне й.ркелесси; чёваш халёхне: унён .м.ртенхи

культурине юратма: хисеплеме: упрама хёнёхтарасси?

2? /нерсен (искусствёсен) еткерл.х. этеме тулли пурнё=па пурёнма кирлине; ёс: сывлёх: .=: =емье:

пултарулёхпа пурлёх: социаллё п.рл.х тата ырлёхпа п.рле чун-ч.ре пилл.х. пурри кёна =ынна т.лл.

те пархатарлё кун-=ул панине ёнлантарасси?

3? Илемл. =ырулёха (текста) кёмёл-туйёмпа йышёнма хёнёхтарасси: сёнарлё тата тишкер\лл.

шухёшлав мел.сене =ир.плетесси: пултару .=.нче тав=ёрулёха тата вулав культурине аталантарасси:

автор позицине ёнланса хаклама в.рентесси?

4? Хайлавсене литература п.л.в.н тата литература историй.н т.п ёнлав.семпе усё курса тишкерме

в.рентесси; хайлавсенчи вёхёт вит.мне тата п.т.м этемл.хе юрёхлё т.шшине уйёрма хёнёхтарасси;

каласа е =ырса панё чухне харпăр хăй шухёшне чёваш ч.лхин илемлĕх тата сăнарлăх мелĕсемпе

=ыхёнуллё й.ркелеме в.рентесси?

5 Ёс-хакёлпа чун сипетлĕхне тёван тата ытти халёх литератури т.сл.хĕсем урлă танлаштарса

ёнлантарасси; этемл.х.н кивелми .рет-нес.п (кёмёл-сипет) тата илемл.х пахалёх.сене ёша хывма:

в.сене кулленхи пурнăçра =ир.п тытса пыма хёнёхтарасси?

6? Тёван тата ытти халёх литературинче п.р пек темёсем: ыйтусем: шухёшсем палăрнине тупса

палăртасси? Халăхсен ёс-хакёлпа истори =ул-й.р пĕрпеклĕхне тата уйрёмлăхне курма хăнăхтарасси: =ав

кёткёс тытёмра чёваш наци культурин хаклăхне т.р.с палăртма в.рентесси?

Наци шкул. валли хат.рлен. тёван литературён т.сл.х программи _ предмета шкул ачисен м.н

чухлĕ п.лмеллине палёртакан документ? Вĕрен\ планĕн кирек хăш варианчĕпе в.ренекенсен те

Page 6: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

6

п.т.м.шле п.л\ паракан т.п е вётам шкулта: лицейра: гимназире: профиль клас.нче в.рентнине

пёхмасёрах п.л\ шай. программёра кётартнине тивĕçтермелле?

Тёван литературёпа хат.рлен. т.сл.х программёра в.рент.в.н кашни тапхёр.нче м.нле .=

тумаллине кётартнё? Унта халёх сёмахлёх.пе литература хайлав.сене вĕренесси т.п вырён йышёнать?

Программăра халёх сёмахлёх.пе литературёна шкулта \нер.н п.р т.с. тесе в.рентме с.ннине т.пе

хунё?

Тёван литература (чёваш литератури) т.сл.х программине Ра==ей Федераций.н патшалёх в.рен\

стандартне: чёваш: вырёс тата чик. леш енчи литературăн лайёх т.сл.х.сене: меслетл.х çитĕнĕв.сене:

теори т.пчев .=ĕсене шута илсе хат.рлен.? Т.сл.х программён п.т.м.шле т.ллев.сене: в.рен\

содержанине унчченхи программёран илн. (Чёваш литератури программи% чёваш шкул.н V-ХI

клас.сем? З?С? Антонова: Н?Г? Иванова: В?П? Никитин (Станьял) хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш

к.неке издательстви: 2003? _ 64 с?)?

Тёван литературён т.сл.х программинче в.рент\ тёсём. (процесс.) т.рл. тапхёрта м.нле

пулмаллине ви=. пайра =ырса кётартнё? Ёнлантарса панинче чёваш литератури в.рен\ предмеч.

пулнине хак панё: ăна наци шкул.нче вĕреннин т.ллев.сене: в.рен\ предмеч.н пĕлтерĕшне: пулакан

результатсене: базис в.рент\ план.нчи вырённе: т.п уйрăмлăхĕсене палёртнё? Илемл. сёмахлёх

хайлав.сене вулама: тишкерме с.нн. списоксăр пу=не кăтарту тата курёмлёх хат.р.сем с.ннĕ?

«Тёван литература» предметпа В.рен\ программине литература аталанёв.н авалхи: вăтам: хальхи

=ит.н.в.сене шута илсе çыхăнуллă сыпёнтарса хат.рлен.?

Т.сл.х программёна кĕртнĕ вĕрен\ материалĕн тĕллевĕ – ачасене тёван литературён аталану =ул-

й.рне: уйрёмлёх.сене ёнланма: предметпа =ир.п п.л\ илме пулёшасси?

Page 7: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

7

«Тёван литература» предмета вĕренессине темёсем тёрёх (5-7 классем) тата историпе хронологи

принципне (У111-1Х классем) пёхёнса йĕркеленĕ? Т.сл.х тематика план. пайра тёван литературёна

(чёваш литературине) п.т.м.шле п.л\ паракан (У-1Х) шкулта в.ренекенсен вĕрен\ .= хёнёхёв.сене

(в.ренекенсен п.л.в.семпе ёслай хёнёхёв.сем тата в.рен\ хевтине (талпёнёвне)) палёртнё? +ир.п

п.лмелли материалăн п.л\: пултару: хёнёху ник.сне =ырса панё? +ак пайра литературёри п.л\л.х:

вулаври тата литературёри пултарулёх: пуплев аталанёв. (кала=упа =ыру ёсталёх.) м.нле шайра

пулмаллине кётартнё?

Тёван литературён т.сл.х программине (5-9 классем валли) ачасен =улне кура ик. тапхёрлё тунё%

У-У11 тата У111-1Х классем? Психологсем те ачасен =ул.пе ёс-тён аталанёвне кура =аплах

ушкёнла==.? Т.сл.х программёра халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх (литература) хайлав.сем т.п

вырён йышёна==.?

П,РРЕМ,Ш тапхёрта _ У-У11 (к.=.н классем) _ культурён традициллĕ контекстне халёх

педагогики ник.с. =инче й.ркелен. тематика принцип. т.пре?

Кунта чёваш халёх сёмахлёх.пе литературин пу=ламёш п.л.вне памалла? Литературён ансат

курсне пу=ламёш (1-1У) класенчи вулав ник.с. =инче в.рентмелле? Ёнкаруллё вулавпа сёнарлёх

в.рент.в.н ник.сне =апла пёхса тухмалла% п.рисене класра ачасемпе п.рле вуласа с\тсе явмалла

(хайлавсене вуласа тишкерме): теприсене в.ренекенсен килте аслисемпе е харпёр хёй т.лл.н вуласа

тухса класра с\тсе явмалле е ир.кл.н вуламалла (килти вулама й.ркелеме): пуплевпе =ыру ёсталёхне

аталантармалла (=ыруллё сёмахлё пуплеве аталантарни: ир.кл. темёпа шухёшсене й.ркелени)?

Сёнарлё сёмаха ёша хывма пулёшмалла? Хайлавсен хёйне ев.рл.хне: уйрём =ырав=ён илем т.нчине

курма тата хаклама-тишкерме в.рентни шутне ачасене вулама: вуланине ёнланма: сёнарсене хак пама:

Page 8: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

8

жанрсене: литература теорий.н ансат ыйтёв.сене п.лме: в.сем пурнё=а м.нлерех =утатнине чухлама:

ч.лхе туйёмлёхне: вулав хёвёртлёхне аталантарас ёславсене т.пе хунё (2 №-л. хушса пани)?

ИКК,М,Ш тапхёрта _ У111-1Х (вёталёх классем) _ тёван литературён тапхёрлё в.рент.вне халёх

кун-=улне: культура аталанёвне вёхётпа талккёш сарём.нче пёхмалла? Тапхёрлё в.рен\ аслё классенче

малалла тёсёлать? Ку классенче в.рент\ литература аталанёв.н (историй.н) тапхёр.сем тёрёх пулса

пымалла?

Вёталёх пусёмра (8-9-м.ш классем) в.ренме хайлавсене литература историйĕн тапхăрĕсемпе мар:

унăн пахалăхне шута илсе суйланă? Хальхи вёхётра 9 класран в.ренсе тухакансем т.п п.л\ иле==.?

В.сем 10-11-м.ш классенче в.ренмесен те пултара==.? +авён пирки икк.м.ш тапхёрта тёван

литература аталанёв.н т.п ен.сене пама тёрёшмалла? ХХ1 .м.рти литература: тёван литература т.рл.

ч.лхепе: хурёнташлё халёх =ырав=исен хайлав.сем нумай мар пулсан та хёйсен вырённе йышёнмалла?

Аслё пусёмра (10-11-м.ш классем) литературёна сыпёнуллё: системёллё в.рентмелле? Малти вырăна

çырав=ёсен илемл.хпе шухёшлав т.нчине тишкерме в.ренни тухать?

Т.сл.х программа ёнлантарса панипе пуçланать? Кунта т.сл.х программёна п.т.м.шле ёнлантарнё?

«Тёван литература» предмета в.реннин т.ллев.сене палёртнё? В.рен\ предметне п.т.м.шле хакланё?

«Тёван литература» предмета в.реннин результач.сене =ырса панё? «Тёван литература» предметён

базис в.рен\ план.нчи вырённе палёртнё? Кăтарту тата курёмлёх хат.р.сем пайра предмета в.рентме

кирл. литература: в.рен\ материал.: в.рен\ к.некисем: килти вулав к.некисем: в.рен\ кабинет.нче

кирл. техника хат.р.сем: Интернетра усё курма с.нн. =ёл ку=сем: Федерацин электрон в.рент\ =ёл

ку=.сем: диапозитивлё фильм слайдсем: т.р.слев материал.сем: сочинени тата сочинении ев.р

изложени =ырмалли меслет кётартёв.сем: вёйёсем: справочниксем: энциклопедисем: антологии

Page 9: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

9

материал.сем: «Чёваш Республикин Президенч.н библиотеки» ярём: «Шкул библиотеки» ярём: чёваш

=ырав=исен =ырнисен пуххисем: цифрланё аудио тата видеодисксен в.рен\ хат.р.сем: Чёваш Наци

библиотекин электрон диск.сем: в.рент\ экскурсии обьекч.сем: элективлё (суйлавлё) курс программисе

список.сене с.нн.?

«Тёван (чёваш) литература» предмет.н содержаний. пайра в.рентмелли т.п шёнёра палёртнё?

Вĕрен\ содержанине темёсем тёрёх пайланнё? Пёрёнмасёр в.ренмелли =ырав=ёсен хайлав.сем пирки

к.ске аннотаци панё? Вёсен т.ллев. – в.рентекене материала м.нле в.рентмеллине планлама:

малашнехи .=сен калёпёшне п.т.м.шле палёртма пулёшасси. В.рентекен ёслёлёхпа критика (т.пчев)

сĕнĕвĕсене: меслетл.х шайне: конкретлё условисенене шута илсе программа с.некен хайлавсене хёйне

май йĕркелесе в.рентме пултарать? Тёван литература в.рент.в.н пĕтĕмĕшле çул-йĕрне пёхăнса

пымалла çеç?

Т.сл.х тематика планне ик. пая пайласа вырна=тарнё? Сулахай енне программа содержанине

темёсем тёрёх пайласа вырна=тарнё? Сылтём енне в.ренекенсем тёван литературёпа п.лмелли тата

пултармалли п.л\: пултару: хёнёху .=.-х.лне тата в.рен\ хевти-талпёнёв.н результач.сене палёртса

тухнё? 8-9-м.ш класра тёван литература историне тапхёрсем тёрёх панё?

5-7-м.ш класс в.рент.вне 26 темёна вырна=тарнё? Кашни класра 10 тема пулмалла? 5 класра

п.ррем.ш тема - халёх сёмахлёх.нчен: малалла т.сл.х тематика план.нчи 1-9 темёсем; 6-м.ш класра

п.ррем.ш тема - халёх сёмахлёх.нчен: малалла 10-17 темёсем; 7-м.ш класра п.ррем.ш тема - халёх

сёмахлёх.нчен: малалла 18-26 темёсем?

Т.сл.х тематика план.н тытём. =ак пайсенчен тёрать%

1 пай? Чёваш халёх сёмахлёх. (14 сехет)

Page 10: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

10

2 пай? Авалхи сёмахлёх (Пир.н эрёчченхи тапхёртан пу=ласа ХУ111 .м.р таранчченхи хутлёх) (10

сехет)

3 пай? Кив. =ырулёх вёхёт.нчи литература (XVIII .м.р в.=. - XIX .м.р.н п.ррем.ш =урри) (10

сехет)

4 пай? +.н. =ырулёх вёхёт.нчи литература (XIX .м.р в.=.пе XX .м.р пу=ламёш.) (10 сехет)

5 пай? XX .м.р.н п.ррем.ш =урринчи литература (1900–1955) (37 сехет)

6 пай? XX .м.р.н икк.м.ш =урринчи литература (1955–2000) (45 сехет)

7 пай? ХХ1 .м.р пу=ламёш.нчи литература (2000-2010) (7 сехет)

8 пай? Тёван литература т.нче шайне сарёлни (тёван ч.лхе поэзий. ют ч.лхерее: чёвашла т.нче

поэзий.) (5 сехет)

9 пай? Тёванлă халёх =ырав=исем% т.р.к литератури (8 сехет)

10 пай? Класра тата килте вуласа тишкересси? Ир.кл. вулав?

Хайлавсене класра тата килте вуласа класра с\тсе явасси? Ир.кл. вулав – харпёр хёй т.лл.н

вуласси (лайёх в.ренекен е вулама юратакансем валли) (114 сехет)

11 пай? К\рт.м тишкер\ (обзор) (25 сехет)

12 пай? Литература теорий.пе историй. (17 сехет)

13 пай? Кулленхи тата =улталёк в.=.нчи диагностика (55 сехет)?

«Тёван (чёваш) литература» предмета в.рентессин т.ллев.сем

Тёван литературёна в.ренни лартнё т.ллевсене пурнё=а к.ртме пулёшмалла? Тĕллевсем п.л\:

ёслай: хёнёху шай.нче пулаççĕ? Чёваш литератури предмеч.н т.п т.ллев. вёл _ шкул ачин кёмёл-

сипетне й.ркелесе аталантарасси? Тёван литературёна шкулта в.рентни чёваш ачисемпе =амрёк.сен

Page 11: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

11

наци туйём.пе мёна=лёхне аталантарма пулёшать: =ав туйёма килес ёрусем патне =итерме =ын

чун.нче ник.с хывать? Чёваш литератури шкул ачин чёвашлёх туйёмне аталантарма пулёшать?

Шкулти в.рен\ предмеч. пулнё май вёл ачасене .=-пу=а пурнё=ри пулёмсене чёвашла курма: в.сем

пирки чёвашла шухёшлама: в.сене чёвашла хаклама в.рентет?

Кирек м.нле .=.н те хёй.н п.т.м.шле т.ллев. пур? +ав шутра в.рент\ .=.н те? Кашни

в.рентекенш.н в.рент\ т.ллев.сем у=ёмлё пулмалла? Т.ллевсене палёртнё май =акна шута илмелле% 1)

пурнё= ыйтнине тив.=тересси; 2) чёваш литератури историй.н аталанёвне т.пе хурасси; 3)

педагогикёпа психологи: меслетл.х ёслёлёх.сен кётартёв.сене пурнё=ласси; 4) чёваш литературине

ч.лхе в.рент.в.пе: ч.лхе культурипе: историпе: этикёпа: эстетикёпа: вырёс литературипе: т.нче

литературипе: т.рл. \нерсемпе: психологипе =ыхёнтарса в.рентни? Литература т.нчене илемл.х мел.сем

=ине таянса =утатать: этем.н пурнё=не литература герой.сем е автор урлё кётартса парать? Чун-

ч.рене пёлхатни шкул ачин илем туйёмне аталанма пулёшать?

Чёваш литературине в.рентессин т.ллев.сене ик. ушкёна уйёрнё% 1) чёваш литературине

в.рентессипе =ыхённё ятарлё т.ллевсем; 2) ытти предметсене в.рентессипе =ыхённё п.т.м.шле

т.ллевсем? В.сем =аксем?

1? Ятарлё т.ллевсем%

_ чёваш халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх хайлав.сен чи паха т.сл.х.семпе паллаштарни;

_ ачасене \нерсен тата сёмах \нер.н пулём.сене т.р.с ёнланма: ёша хывма в.рентни;

_ шкул ачин тавра курём.пе т.нче курёмне аталантарма пулёшни: ачасен харкамлёх ённе халёх

педагогикипе эстетики: кёмёл-сипеч.пе философий. урлё =ир.плетме: хёй.н харкамлёхне туйма

пулёшни;

Page 12: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

12

_ шкул ачин кёмёл-сипет тата культура ник.сне: чи малтан чёвашсен традицилл. т.нче ёнланёвне

пур енл.н аталантарни;

_ вулавпа в.рен\ урлё илемл.х ёнкарёвне: т.р.сл.х туйёмне тарёнлатса пыни;

_ илемл. сёнарпа сёнарлёх п.л.вне туйма: хаклама хёнёхни: =ыхёнуллё шухёшлава тарёнлатса

пыни?

2? П.т.м.шле т.ллевсем%

_ .= хёнёхёв.сене й.ркелесси: в.ренекенсене ытти халёхăн литературипе паллаштарни:

справочниксемпе: энциклопедисемпе усё курма в.рентни;

_ пуплев-хутшёну культурине аталантарни;

_ ачасен шухёшлав.пе пултарулёхне аталантарни;

_ общество пурнё=.н пулём.сене: кулленхи пурнё= тупсём.пе =ыхённё проблемёсене тарённён

ёнланма пулёшни;

_ т.рл. предмет =ыхёнёв.сене п.т.млетме п.лни;

_ чёваш халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх хайлав.сен чи паха т.сл.х.семпе паллашни;

_ \нерсен тата сёмах \нер.н пулём.сене т.р.с ёнланма: ёша хывма в.ренни; вулавпа в.рен\ урлё

илемл.х ёнкарёвне: т.р.сл.х туйёмне тарёнлатса пыни?

В.рен\ компетенций.

В.рен\ т.ллев.сем ачасен тёван литература п.лĕв.н (п.л\: пултару: хёнёху) компетенций.пе тачё

=ыхёнура тёра==.: урăхла каласан: в.сем ачасен тёван литературёпа м.н-м.н п.лмеллине палăртаççĕ?

Тёван (чёваш) литературёна 5-9-м.ш классенче в.ренн. май й.ркелемелли компетенцисем пур. улттё?

Page 13: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

13

Литература в.рент.в.н т.п ник.с. вёл _ вулав компетенций. (ёсталёх.)? Шкул ачин вулавне \с.мрен

\с.ме кунран-кун й.ркелени: т.р.слени: в.рен\ре вулав культури й.ркеленни?

Вулав культурин ви=. шай.% вулакан ёнкарулёх. (хайлав сёнарлёхне (поэтикине) п.лни: ёна

хакласа тишкерме пултарни): туйём. (хайлав т.п шухёш.сене: илемл.хне кёмёл-туйёмпа йышёнма

пултарни): пултарулёх. (вуласа тухнё хы==ён хёй.н шухёш.сене каласа: =ырса пама п.лни)? Илемл.

литература: ёслёлёхпа политика: публицистикёпа критика хайлав.сене т.р.с: =ёмёл: у=ёмлё вулама

п.лни? Класри тишкер\ тата килте вуласа класра с\тсе явни е ир.кл. вулав? Ир.кл. вулав вёл

лайёх в.ренекен е вулама юратакан ачасем харкам т.лл.н вулани? Ку хайлавсем малтан в.реннисемпе

тачё =ыхёнса тёра==.?

Культуроведени компетенций. вара шкул ачин т.нче туйём.пе т.нче курёмне ник.слеме пулёшни:

ачасен харкамлёх ённе халёх педагогикипе эстетики: кёмёл-сипеч.пе философий. урлё =ир.плетни:

хёй.н харкамлёхне туйма пулёшни: ёна аталантарни; тёван литература наци культурине палёртакан

\нер пулнине ёнланни; тёван литературёра халёхён аваллёхĕ: шухёшлавĕпе т.нче курём.: йёли-й\рки

=ырёнса юлнине курни; шкул ачин кёмёл-сипет тата культура ник.сне: чи малтан чёвашсен

традицилл. т.нче ёнланёвне пур енл.н аталантарни: т.нчери пур халёхсен культурипе

=ыхёнтармаллине ёша хывни?

Халёх педагогикипе тёван халёхён кёмёл-сипет пуянлёх. урлё .м.рсем вит.р сёнланса юлнё пурлёх

тата ёс-хакёл культурине ача патне туллин =итерни: п.р п.т.м.шле анлё тавра курёмлё тав=ёруллё

=ын пулма пулёшни: шкулта в.ренсе =ит.некен ачасен ёс-тённе =ын пурнё=.н т.п (базовый)

культурин пуянлёхне ёша хывтарни?

Page 14: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

14

+ырав=ё пурнё=.пе пултарулёх. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама пултарни (хёш саманара:

камсемпе хутшёнса: м.нш.н к.решсе \снине: т.нче курём. м.нле вит.мпе й.ркеленнине: унён

пултарулёх. вёл пурённё вёхётпа =ыхёнса тёнине палёртма п.лни)? Хёйне культурёпа истори процес.н

обьекч. (пай.: элеменч.) пек туйни т.пре пулмалла?

Хутшёну (коммуникаци) компетенций. кала=упа (пуплевпе) =ыру ёсталёх.н пур ен.пе те (тёнлав:

кала=у: вулав: =ыру) усё курма в.ренмеллине п.лтерет? Шухёша =ыхёнуллё =ырса е сёмах в.==.н

каласа пани: п.т.млетни: харпёр хёй шухёшне татёклён та у==ён п.лтерни: т.сл.хсемпе =ир.плетни:

юлташсене тимл.н итлеме хёнёхни; вуланине т.пл.н: туллин: илемл. текстён стил.пе жанр.н т.п

уйрёмлёхсене =ухатмасёр: к.скен тата суйлавлён каласа пани; =ыхённуллё шухёшлава тарёнлатса

пыни; вуланё илемл. текста: спектакльпе фильма: телефильма хак пани?

Кёмёл-сипет компетенций.нче в.рен\пе вулав тата т.пчев урлё халёхён .м.рхи илемл.х

ёнкарёвне ёша хывни?

Чёваш литератури _ ёс-хакёл палёк.: ёс-хакёл культурин чи пуян та п.лтер.шл. пай. пулнине

п.лни? Илемл. литература илемл.хе туйма =е= мар: ачасен ёс-хакёл: кёмёл-сипет пуянлёх.н

туйём.сене =ынлёх шайне =.клеме пулёшни: илемл. хайлавсем этем чун.нче =ынлёх туйём.сене

хускатма тёрёшни? Илемл. литература хайлав.сенчи сёнарсен тупсёмне тупма хёнёхни: хёй.н чун

хавалне: ч.ре сис.мне аталантарани: шкул ачи илемл. литературёри хайлав герой.семпе хёйне

танлаштарса пурнё= =ул.пе утма хёнёхни?

Информаци компетенций.? Пурнё=ра кашни утёмрах т.л пулакан информаци обьекч.сем

(телевизор: магнитофон: компьютор: к.сье телефон.: планшет: плеер: электрон к.неке: принтер: модем:

копи аппарачĕ) информаци технологий.сем (ауди тат сён\кер\: электрон почти: ха=ат-журнал:

Page 15: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

15

Интернет) ачасене хёйсем т.лл.н .=леме: шырама: тишкерме: ёнланса хак пама: тив.=л. информацие

п.т.млетсе ев.рлеме: май пур пек п.л\семпе тата хёнёхусемпе усё курма май пара==.? Ку компетенци

ытти предметсене в.ренн. чухне тен м.н пур тавралёхри .=-пулёма ёнланса илсе ёша хывмалли

хёнёху шутланать?

В.рен\ предметне п.т.м.шле хаклани

Этеме пархатарлё туйёмсем к\рекен =ёл ку= вёл _ \нер? Унён уйрёлми п.р пай. _ литература?

Литература _ сёмах ёсталёх.? Шкулта илемл. литература в.рентессин чи т.п т.ллев.сенчен п.ри вёл

ырёпа усал: й.ркел.х: =ынлёх хаклав.сем: =ут =анталёка: ч.р. чуна юратни: =ыннён чун-ч.ре

пуянлёх.: сёпайлёх.: ырёлёхпа сапёрлёх ёнлавсене ёнкарасси? Илемл. литература хускатнё =ак

ыйтусем т.рл. вёхётра: т.рл. социумра: халёх хушшинче т.рл.рен пулма пултара==.? +ак ыйтусем

вара яланах гуманитари предмеч.сем =ине тиенн.? Шкул в.рент.в.н тытём.нче =ак предмет ачана

пур енл.н аталантарма пулёшать?

Тёван литературёна в.ренн. майён шкул ачисем пурнё=ри пулёмсене хак пама: т.рл. лару-

тёруран =ынлёха =ухатмасёр тухма хёнёха==.?

Литература (вырёс: чёваш: т.нче) тавра курёмпа т.нче курёма ник.слеме пулёшать: чи т.при

вара _ хёй.н харкамлёх ённе =ир.плетме: хёй.н харкамлёхне туйма пулёшасси? /ссе =ит.некен

ёрёвён кёмёл-сипетне: хёнёхёвне: тыткаларёшне й.ркелеме ытларах литература предмеч. пулёшать?

+авёнпа та тёван литературёна шкулта в.рентнин п.лтер.шне илеме курма-туйма хёнёхнипе анчах

=ыхёнтармалла мар? Чи сумлё (пархатарлё) функцисенчен т.при вёл _ =ын тата этем сён-сёпатне

туллин: пур енл.н аталантарассипе =ыхённё? Тёван халёхёмёрён: унён аваллёх.пе ч.лхине: культурине

юратма-хисеплеме в.рентесси пулмалла?

Page 16: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

16

Чёваш литературин тапхёрлё (сёмахлёх аталанёв.н т.п тапхёр.сем тёрёх) в.рент.вне =апла

й.ркелемелле% хайлавсенчен п.рисене класра ачасемпе п.рле вуласа с\тсе явмалла (хайлавсене вуласа

тишкерме): теприсене в.ренекенсен килте аслисемпе е харпёр хёй т.лл.н вуласа тухса класра с\тсе

явмалле е ир.кл.н вуламалла (тарён п.л\ пама: килти вулама й.ркелеме): кала=упа =ыру ёсталёхне

вёйлатма: обзор е к\рт.м тишкер\ туни: литература теорий.пе историне пёхни пулмалла (2 №-л.

хушса пани)?

Тёван литературён тапхёрлё в.рент.вне (8-9-м.ш классенче) пурнё=а к.ртме =ак концепцие т.пе

хунё? 8-м.ш классра% Сёнарлё сёмах – халёх ёс-хакёл.н п.р пай.; вёл тапхёрён-тапхёрён аталанса

пыни; сёмах \нер. пурнё=а сёнарсем урлё кётартни; \нерсен ытти т.с.сем; в.сен илемл.х вит.м.?

9-м.ш класра% чёваш культурипе литературин аталану тапхёр.сем; литература _ халёх пурнё=.н

сёнарлё т.к.р.; литературёпа \нерсен историй.?

VIII_IX классенче тёван литературёна в.рентесси к.скен: п.т.млетсе каласан: хайлава хайланё е

сёнласа кётартнё тапхёрён паллисене у=ёмлатнинче пулмалла? Ку \с.мри ачасем хайлавсен сюжеч.н

сёнар.сене сёнанинчен хайлав поэтики патне ку=са кёна пыра==.? Литература „ёш-чиккине“ ёнланасси

пу=ланать =е=: тет В?П?Станьял? Илемл. хайлавсене халёхсен аталану тапхёр.сем тёрёх вырна=тарнё?

Илемл.х: сёнарлёх: =ыруллё сёмахлёх халёх сёмахлёх.пе тачё =ыхёнура пулнине: аталану

тапхёр.семпе =ырав=ёсен хайлав.сене черетлентерсе в.рентни т.пре тёмалла? Литература истоий.н

тапхёр.сене тата самана сывлёшне п.лесси: вёхётпа талккёш п.лтер.шне ёша хывса хёварма

в.ренмелле?

+ак \с.мри ачасен этем пурнё=.пе =ыхённё этнос ён.: обществёри пурнё=: культурёри:

философири ыйтусене татса парас ёнтёлупа хёнёху =уралать? +ак ыйтусем шутне ёру хы==ён ёру

Page 17: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

17

пурнё=а малалла тёсни: уйрём =ын тата общество: этем тата =ут =анталёк: =ынпа =ын: =ын тата

наци: =ын тата этемл.х: чыс: тив.= к.ре==.? +ак ыйтусене у=ёмлатса п.т.млетни: хайлав т.нчипе чён

пурнё= т.нчине танлаштарса: =ырав=ён пурнё=а: =ынна: тапхёра: обществёна хёйне майлё сёнлас

мелсен й.ркелен.вне палёртни пулмалла?

Аслё классенче (Х-Х1) тёван литературён аталанёвне (аваллёхран пу=ласа паянхи таран) пёхмалла

пулать? Сёмахлёхён п.т.м.шле сён-сёпатне вёхёт таппине =ыхёнтарса в.ренмелле? Литературён аталану

тапхёр.сене: в.сен уйрёмлёх.сене =ырав=ёсен илемл.х т.нчи урлё тишкеретп.р? Ку т.ллеве пурнё=лама

программёна чёваш халёх =ырав=исен паха хайлав.сем пулёш.=?

И?Я?Яковлевён Ч.мп.р чёваш шкул.н чи паха .н.сем т.пре пулмалла: теп.р майлё каласан:

чёваш кил-йыш.нчи традицилл. педагогикёна чёваш шкулне к.ртмелле? Чёваш ачин ёс-тён.нчи

(с.м.нчи) =ура=улёха: сёпайлёха упраса хёварасси пулмалла? Ача чун.нче: ён.нче: ёс.нче киввине

упраса =.нни патне ёнтёлассине асра тытмалла? Чёваш халёх.н пин-пин =ул аталаннё кёмёл-сипет:

эстетика: этикёпа философи п.л.в.сем илемл. хайлава чун-ч.рене: ёша: ёса хывма: йышёнма: ёнланма

пулёша==.: этем.н мораль (кёмёл-сипет) пахалёх.сене амаланма ник.с хыва==.? +акё вёл _ халёх

педагогикин илем.: нес.п.пе философий.? +акёнта .нт. халёхёмёрён чунне: хёватне: унён хёй

ев.рл.хне шырамалли т.п ен?

Чёваш литературине в.ренн. майён шкул ачисем пурнё=ри пулёмсене хак пама: т.рл. лару-

тёруран =ынлёха =ухатмасёр тухма хёнёха==.? Литература (вырёс: чёваш: т.нче) т.нче туйёмпа т.нче

курёма та ник.слеме пулёшать: чи т.при вара _ вёл шкул ачин харкамлёх ённе =ир.плетме: хёй.н

харкамлёхне туйма пулёшать? /ссе =ит.некен ёрёвён кёмёл-сипетне: хёнёхёвне: тыткаларёшне

й.ркелесси ытларах литература предмеч. пурнё=лать? Шкул ачи илемл. литература хайлав.семпе

Page 18: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

18

паллашса: в.сенчи сёнарсен тупсёмне тупма хёнёхса хёй.н ёс-хакёлне: чун хавалне: ч.ре сис.мне

аталантарать: в.ренекен илемл. литературёри хайлав герой.семпе хёйне танлаштарса пурнё= =ул.пе

утма хёнёхать? +авёнпа та чёваш литературине шкулта в.рентнин п.лтер.шне илеме курма-туйма

хёнёхнипе анчах =ыхёнтармалла мар? Чи сумлё (пархатарлё) функцисенчен т.при вёл _ =ын тата

этем сёпатне туллин: пур енл.н аталантарассипе =ыхённё? Тёван халёхёмёрён: унён аваллёх.пе

ч.лхине юратма-хисеплеме в.рентесси т.пре пулмалла?

У-У11 КЛАССЕНЧИ в.рен\ предмеч.

5 класра тёван литература хёйне уйрём предмет шутланать? Пу=ламёш классемпе танлаштарсан

в.ренекенсен вулав ёсталёх. \сет? Илемл. текстсем пысёкланса: в.сен тематики анлёланса пынё=ем.н

в.ренекенсенче тёван литературёпа: культурёпа: чёваш халёх уяв.семпе: йёли-й.ркипе ытларах

паллаштарас туртём вёйланать? V_VII класс ачисем валли в.рентме тив.=л. =ив.ч сюжетлё: чуна

пырса тивекен: шухёшлава: тав=ёрулёха аталантарма пулёшакан: м.н вуланипе хавхаланса:

хёпартланса: пысёк туйёмпа эмоцил.х =уратакан хайлавсене суйласа илме тёрёшнё?

Текст тата вулав=ё лару-тёрёвне у=ёмлатма: в.рен\ пултарулёхне кёсёклатма: сапёрлёх

(воспитани) ыйтёв.семпе .=леме Ра==ей Федераций.н в.рен\ тата наука министерстви 2013 =улхи утё

уйёх.н 12-м.ш.нче кёларнё 09-879 № хушёв.нчи кётартусем т.сл.х программра ник.ске тёра==.?

Тематика й.ркине пёхёнса гражданла-патриотлёхпа: кёмёл-сипетпе: .=пе пултарулёхпа: ёс-хакёлпа:

сывлёхпа: социаллё интернационаллёхпа: культурёпа эстетикёллахпа (илем туйём.): правёпа:

пуплевпе хутшёну культурипе: =ут =анталёкпа тата ёна сыхлассипе (экологи) =ыхённё =ив.ч

ыйтусене хускатакан хайлавсеневуласа тишкерме палёртнё?

Page 19: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

19

Паянхи чёваш шкул.н т.п т.ллев. вёл _ наци ачисемпе в.сен тёван ч.лхин хушшинчи

п.рл.хе й.ркелесси? +акна воспитани т.ллевне п.л\ т.ллев.нчен маларах хурсан =е= пурнё=лама

пулать?

Халёх педагогикипе этемл.х ыйтёв.сене ёша хывма пулёшакан темёсен ушкён.сем литературён

пу=ламёш п.л.вне (пропедевтика курсне) й.ркелеме пит. пулёшёчч.? В.рен\пе воспитани .=.нче

чёваш енĕн педагогикипе паянхи педагогика, психологи: меслетл.хпе технологи ёслёлёх.н мел.семпе

п.рл.хл.: =ыхёнуллё усё курмалла?

Мĕн вуламалла

Т.п вырёнта халёх сёмахлёх.нчи тата тёван литературёри илемл. хайлавсем к.н.? Вулав валли

халёх сёмахлёх.нчи тата =ыруллё литературёри илемл. хайлавсене суйласа илн.? В.сем литературён

т.рл. жанёрлё хайлав.сем? Ача-пёча литературин «ылтён фонд.нчи» текстсем? В.сем урлё этемл.х.н

чи аслё пуянлёх.сене шкул ачин чун-ч.рине хывса хёварма тёрёшмалла? +ак принципсем халёх

нес.п.н: морал.н: чыс.н т.п ен.сем урлё пулса пымалла? Халёх педагогикипе тёван халёхён кёмёл-

сипет пуянлёх. урлё .м.рсем вит.р сёнланса юлнё пурлёх тата ёс-хакёл культурине ача патне

туллин =итересси: п.р п.т.м.шле анлё тавра курёмлё тав=ёруллё =ын пулма пулёшасси т.п вырёнта

пулмалла? Шкулта в.ренсе =ит.некен ачасен ёс-тённе =ын пурнё=.н т.п культурин мул.пе

пуянлатмалла? Шкул в.ренсе тухакан ачан сён-сёпатне (портретне) калёплакан пахалёхсем =аксем

шутлана==.% пурнё=ра харпёр хёй вырённе тупни: =емье (кил-йыш) пурнё=.н культури: экономика

.=лев культури: ёс-тён: .рет-нес.п: ёс-хакёл культури: хутшёну культури: =ут =анталёк пуянлёхне

сыхлас культура: илемл.х культури: сывлёха упрас культура? Ку пусёмри шкул ачи фантастикёлла:

приключенилл.: детективлё литературёна пит. юратать? Чёваш ача-пёча литературинче =ак жанрсем

Page 20: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

20

питех аталанайман? +авёнпа ятлё-сумлё =ырав=ёсемпе юнашар =амрёк авторсен хайлав.сем те тив.=л.

вырён тупмалла? Ачасем хёйсен тантёш.сем =инчен =ырнисене: паттёрсемпе =.нтер\=.сене: туслёхпа

юлташлёха халалланё хайлавсене юрата==.? Литература герой.сене вара паттёрла .=семш.н: ырё

кёмёллёх.пе сёпайлёх.ш.н: ыттисене ёнланма п.лниш.н кил.штере==.? V_VII класс ачисен чун-ч.репе:

кёмёл-сипет ыйтёв.сем: геройсен хутшёнёв.семпе хётланкаларёш.сем: тулашри .=-пу= кёсёклантара==.?

+акён пек темёллё хайлавсем федерацин патшалёх в.рен\ стандарч. кёларса тёратнё т.ллевсене

пурнё=лама май пара==.? Çив.ч сюжетлё: чуна пырса тивекен: шухёшлава: тав=ёрулёха аталантарма

пулёшакан: м.н вуланипе хавхаланса: хёпартланса: пысёк туйёмпа эмоцил.х =уратакан хайлавсем

вулама юрата==.? Ку тапхёрта тёван халёхён иртн. кун-=улне: унён культури аталаннине в.ренекенсен

ёс-пу=не: чун-ч.рине хывасси пысёк п.лтер.шл.?

Литература теорийĕн ыйтăвĕсем

V_VII класс ачисене текста (илемл. хайлава) тарённён тишкерн. чухне кирл. пулакан

ёнлавсемпе терминсене в.рентни кирлех? Ку пусёмри ачасем хайлавсенче =ырав=ё ытларах чён

пурнё=ри фактсене мар: хёй шухёшласа кёларнё геройсемпе пулёмсене пурнё=ри пек сёнласа

кётартнине ёнланма тив.=? Ача илемл. текстпа вулав=ё хушшинчи =ыхёнёва т.пе хурса геройсене хак

пама: хакласа =ырма: хёй.н шухёшне палёртма пултармалла? +ак =ыхёну ситуацине у=акан ёнлавсене

т.пл.нрех: туллирех памалла? В.сем илемл. хайлав содержаний.пе тата тытём.пе =ыхённё ёнлавсем

тавра ушкёнланмалла%

_ илемл. хайлав темипе тата т.п шухёш.пе;

Page 21: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

21

_ литература герой.: сёнар: персонаж п.лтер.шне ёнланни: сёнарсене уйрёммён сёнлани (сён-

сёпач.: .=-х.л.: шухёш.: кёмёл.: тыткаларёш.: пуплев.): ушкёнласа танлаштарма (автор

харктеристики);

_ хайлав тытём.% .= пу=ламёш.: .= аталанёв.: .= х.рсе =итн. вёхёт: .= в.=.;

_ сюжет (событисем: .=семпе пулёмсен =ыхёнёв.: персонажсем хушшинчи хир.=\-тытё=у

(конфликт): пейзаж: интерьер);

_ прозёллё тата сёвёллё пуплев (=ырав=ё пурнё=ри \керч.ксене сёнлани)% тропсем (эпитет:

танлаштару: сёпатлантару: метафора): пуплев =аврём.сем (фигурисем)% антитеза: паралельл.х: хутлам:

вёйлату: аллитераци: ассонанс;

_ сёвё тытём. (ми=е =авраран тата й.ркерен тёни): сёвё =емми (ритм.): састаш (рифма): лирика

герой.?

Вулав тата литература пултарулăхне аталантарасси

(пуплеври тата =ырури ёсталăха аталантарма)

Пуплев .=.-х.л.н т.п т.ллев.сем _ ачасен кала=ёвне: тёнланине: вулавне: =ырёвне аталантарасси?

Кала=ас: тёнласа ёнкарас: ёнланса вулас енсен аталанёв. ачасен шухёша =ырура палёртас .=лев

аталанёв.нчен маларах пырать? +ак .=сене куллен аталантарасси т.п т.ллев пулса тёмалла? Кала=ёва

тик.с: у=ёмлё: таса тума хёнёхтармалла? Сёмах в.==.н т.рл. темёпа калав: сёнлав: ёслав мел.пе

каласа пама хёнёхтарасси: вулакан хайлавсен сыпёк.сенче =ав уйрёмлёхсене тупса палёртма

хёнёхтарасси т.п вырёнта пулмалла?

Илемл. хайлавсене вуласа тухнё хы==ён каласа е =ырса панё май ачасен =акён пек п.л\-ёслай

хёнёхусем тума пултармалла%

Page 22: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

22

_ текст тёрёх кала=у ч.лхи: илемл. ч.лхе: официаллё ч.лхе уйрёмлёх.сене палёртма пултарни;

_ сёмах майлашёв.сен п.лтер.ш.сене ёнланма п.лнине лайёхлатасси: в.семпе пуплевре усё курма

хёнёхни;

_ сасёсене: в.сен майлашёв.сене (интонаци: тембр: пауза: пусём) т.р.с калас: вулас: палёртас

хёнёхусене =ир.плетсе анлёлатни;

_ вуланине т.пл.н: туллин: илемл. текстён стил.пе жанр.н т.п уйрёмлёхсене =ухатмасёр: к.скен

тата суйлавлён каласа пани;

вуланё илемл. текста: спектакльпе фильма: телефильма хак пани: =ак .=.н т.рл. мел.сен

формисем =аксем% – п.р-п.р .= =инчен (класра е шкулта пулса иртни: экскурсие е пулла кайса

килни: каникула епле ирттерни т?ыт?те) калавласа (повествование) =ырса (\керсе: презентацилесе:

кёларса) пама хёнёхни; _ п.р-п.р героя: персонажа: =ынна: =ут =анталёк пулёмне: ч.р чуна: вуланё

хайлав валли \керн. иллюстрацисем: \нер картинисем: слайдсем: фотосем: плакатсем тёрёх сёнлав

изложений.семпе сочиненисем =ырни; _ пулса иртн. .=е-х.ле: вуланё халёх сёмахлёх.н т.сл.х.сене:

илемл. хайлава литература теорий.н п.л.в.семпе усё курса хакламалли ёслава аталантарни;

_ юптарёва: юмаха: калава инсценировка =ырас ник.се (диалог: монолог: полилог: режиссер

ремарки ёнлавсем) аталантарни: пысёк мар текст тёрёх киносценарий: инсценировка =ырни :

видеоклип: видеорорлик \керни: презентаци туни;

_ илемл. хайлавён ансат: кёткёс: цитатёллё план.сене сёмахпа каласа тата =ырса туни;

_ шухёша =ыхёнуллё =ырса е сёмах в.==.н каласа пама: п.т.млетме: харпёр хёй шухёшне

татёклён та у==ён п.лтерме: т.сл.хсемпе =ир.плетме: юлташсене тимл.н итлеме хёнёхни;

Page 23: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

23

_ сёвё-калав е драма хайлавсен сыпёк.сене илемл.н: сасса кирл. пек улёштарса вулани:

пёхмасёр калани;

_ стена ха=атне заметка: ха=ат-журнала корреспонденци: Интернета п.лтер\ =ырни;

_ в.рен\ к.некисенчи тата хушма литературёри ёнлантарусемпе: словарьсемпе тата

энциклопедисемпе усё курма хёнёхни?

VIII–IX КЛАССЕНЧИ в.рен\ предмеч.

Шкулсенче илемл. литературёна в.рентес .= дидактикён (в.рент\ теорий.н) п.т.м.шле

теорий.сене тив.=термелле? В.рент.в.н т.п т.ллев.сем _ ачасене п.л\: хёнёху парасси: шухёшлав.пе

.=лес пултарулёхне аталантарасси? +апах та литература историй.н: теорий.н кёткёс ыйтёв.сем шкул

.=.нче т.п вырёнта тёма пултарайма==.? В.сем хайлавсене ёнланма: у=са пама тата сёмах \нер.н

т.нчине хак пама кирл.?

VIII_IX классенчи темёсенчен п.рисем литература \с.м.н уйрём тапхёр.сене п.т.м.шле сёнласа

пара==.: теприсем уйрём =ырав=ё пултарулёхне т.пчесе-тишкерсе в.ренмелли темёсем (монографилл.)

шутлана==.?

Т.п вырёнта литература аталанёв.нче палёрнё =ырав=ёсен чи паллёрах хайлав.сем?

Чёваш литератури _ ёс-хакёл палёк.: ёс-хакёл культурин чи пуян та п.лтер.шл. пай.? Ёс-хакёл:

кёмёл-сипет пуянлёх. =ине таянса воспитани .=не й.ркелесси пулмалла? В.рен\пе вулав тата т.пчев

урлё халёхён .м.рхи илемл.х ёнкарёвне ёса хывтармалла: =ыхённуллё шухёшлава тарёнлатса

пымалла?

VIII класра темёна тата хронологие: IX класра жанра тата хронологипе историе (халёхён:

обществён пурнё=не) т.пе хурса в.рентмелле? +ак пусёмри ачасене историри вёл е ку пулём: .=-пу=

Page 24: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

24

пирки шухёшлаттармалла: ытларах хайлавсенче сёнланнё вёхётпа событи тата геройсем =инчен

кала=малла? +ырав=ёсен пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах ен.сем историлле кала=усем =инче

ник.сленмелле? +акна тума автор тата вулав=ё =ыхёну мелне илмелле? Автор хайлавсенче =ырса панё

вёхёта м.нле сёнланине: хакланине (автор позицине) ачасене тема: жанр тата истори контекст.нче

памалла? +акё вара VIII_IX классенчи ачасен литературёри концепт хёнёхёв.н (теорири тата

литература историй.нчи аталану =ул-й.р.) тытёмне ёнланма май парать?

Мĕн вуламалла

Литература в.рент.в.н т.п ник.с. вёл _ вулав ёсталёх.? Шкул ачин вулавне \с.мрен \с.ме

кунран-кун й.ркелесе: т.р.слесе: в.рентсе пырсан =е= вулав культури й.ркеленет? Ку пусёмри ачасене

вулама пысёкрах хайлавсен сыпёк.сене панё? IX класран в.ренсе тухакансем т.п п.л\ иле==.?

+авёнпа ку пусёмри ачасене чёваш литературипе п.т.м.шле п.л\ пама тёрёшмалла? Йывёрлёха

=.нтерме в.рентнине мала кёларас пулать? +ав вёхётрах патриотлёх: гражданлёх туйёмне мала

кёларасси: хайлавсенче хускатнё моральпе эстетика ыйтёв.сене ёнланса ёша хывма тата этем.н чун-

ч.ре пахалёх.семпе =ыхёнтарса в.сене т.р.с ёнлантарма п.лесси пулмалла?

Этем чунне илемл. литература пуринчен те вирл.рех аталантарать? Телекурём: компьютер

самани илеме туйса тёрассине сис.нмеллех чакарч.? Шкул в.рент.в.нче п.л\л.хе мала кёларни

=амрёксен =ынлёх: ёшпилл.х: ырсунём туйём.сене с.вр.лтерч.? Паянхи ачасен вуламалли текстсем

=аксем пулмалла%

_ чёваш =ырав=исен т.рл. жанрпа =ырнё автор позицине у==ён палёртакан хайлавсем;

_ =.р-шывёмёрён пуянлёх.ш.н тёрёшма: унён ир.кл.х.ш.н: никама пёхёнманлёх.ш.н к.решме

ч.некен: патриотла гражданлёх туйёмне аталантараканнисем;

Page 25: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

25

_ =ынсен хутшёнёв.сене (патшалёх туйёмне (кодексне): =ынна хисепленине: п.р-п.рне ёнланнине:

пулёшма хат.р пулнине: т\р. чунлёха: шанчёклёха: вёрттёнлёха упрама п.лнине: этем ёс-хакёл

т.л.ш.нчен \ссе пынине (ырсунём: суя-ултав: ёшпилл.х: чыс: тив.=: сове=): й.ркел.х принцип.сене

в.рентекен хёй хаклёхне курма пулёшакан хайлавсем;

_ шухёша путаракан: яваплёха туйса илме: хайлавсенчи сёнарсенче харпёр хёйне курма

пулёшаканнисем;

_ т.р.сл.хш.н к.решекен романтикёллё: паттёрла .=семпе тата ырёлёхпа палёрса тёракан

приключенилл. е детективлё геройсене сёнлакан хайлавсем

Литература теорийĕн ыйтăвĕсем

VIII_IX классенче ачасем илемл. хайлавсене с\тсе явма юрата==.? Тишкер.ве теори п.л.в.с.р

ирттерме май =ук? Вулав=ё автор =ыхёну мел.пе =ын (герой) сёнар. историн п.р-п.р паллё

тапхёр.пе: саманапа: авторён т.нчекурём.пе тата ун чухнехи пу= пулса тёнё литература сулём.семпе:

пултарулёх меслеч.семпе =ыхёнса у=ёмланать? Геройсен шухёшне: кёмёлне: хётланкаларёш.пе

характерне халёхён традицилле хаклав.пе танлаштарса пёхмалла: халёх пурнё=.: унён .рет-нес.п.:

этики: нацил.х (этнос) пирки кала=малла? +ак историлле ёнлав ачасене илемл. хайлавра пурнё=

чёнлёх. м.нле у=ёлнине: сёнарсен типлёх. у=ёмланнине: =ынлёха мала хунине ёнланса илме

пулёшмалла? +апла вара: V_VII классенче в.ренн. теорипе в.ренн. п.л\ =ыхёнуллё й.ркене

вырна=малла: литература реч.сен: т.с.сен: жанрсен тытём. ачасен ёс.нче системёланса =итмелле%

_ хайлавсен сёнарлё тытём.нче наци хёй ев.рл.хне палёртма хёнёхни;

_ литературён ретпе жанр уйрёмлёх.сене сёнаса п.т.млетни;

Page 26: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

26

_ пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани:

хайлаври авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. м.нлерех палёрнине сёнани;

_ хайлавра пур енчен туллин тишкерме: темипе проблемине: тытём.пе сёнар.сене: конфликч.пе

сюжетне ёнланма: лирикёллё героя у=са пама в.ренни;

_ =ырав=ё пурнё=. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама пултарни (хёш саманара: камсемпе

хутшёнса: м.нш.н к.решсе \снине: т.нче курём. м.нле вит.мпе й.ркеленнине: унён пултарулёх. вёл

пурённё вёхётпа =ыхёнса тёнине палёртма п.лмелле)?

Вулав тата литература пултарулăхне аталантарасси

(калаçури тата çырури пуплев ёсталёхне вёйлатни)

Пуплев аталанёв. =ынсен шухёшлав.пе: .=-х.л.пе =ыхённё? В.ренекенсен пуплевне аталантарасси

вёл ачасене чёвашла т.р.с: таса: вит.мл.: у=ёмлё каласа тата вуласа пама: =ырма: ытти =ынсем е

юлташ.сем каланине тимл.н итлеме в.рентесси? Илемл. хайлава вулас ум.нхи тата вулавпа тишкер\

урок.сенче ачасен сёмах йышне пуянлатас тата чёвашла илемл. те т.р.с кала=ма: =ырма в.рентес

т.л.шпе тёрёшмалла? В.ренекенсен вулав тата литература пултарулёх.н шайне п.лнине т.рл. мелпе

т.р.слемелле? Т.сл.хрен% а) сёмах в.==.н калаттарса: ыйту-хурав мел.пе: илемл. литература хайлавне

е сыпёк.сене калани; ё) =ыру .=.сем урлё (эпикёлла хайлав сыпёк.сен содержанине каласа е =ырса

(изложени) пани: хёй м.н =инчен калассин: =ырассин планне туни: литература темипе =ырнё эссе:

ёслав: хыпар: реферат); б) пултарулёх .=.сем =ыртарса (ачасен логика шухёшлавне аталантарасси)

(рецензи: отзыв: аннотаци: т.пчев .=.: сёвё: калав =ырни)?

_ илемл. литература: ёслёлёхпа политика: публицистикёпа критика хайлав.сене т.р.с: =ёмёл:

у=ёмлё вулама п.лни;

Page 27: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

27

_ класра е килте вуланё хайлавсене вырён-вырёнён: туллин е п.т.м.шле к.скен сюжетласа

каласа е =ырса пани;

_ хайлаври хускатнё =ив.ч ыйтусене (проблемёсене) тупни: илемл.х мел.сем хайлав шухёшне

вёйлатнине ёнлантарса пани;

_ пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани:

илемл. хайлавра авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. (позиций.) м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетни;

_ палёртуллё вулав валли партитура туни тата =ын умне тухса вуласа е каласа пани: =ав

т.ллевпе илемл. текста е статьяна: т.пчеве ёша хывни (планлани): тишкерни;

_ в.рентекен каланине е лекцилле кала=ёва к.скен =ырса (конспектласа) пыни: каламалли е

=ырса памалли шухёшсен планне: тезис.сене тума п.лни;

_ вуланё к.неке: курнё спектакль: концерт: кинофильм: телекурём =инчен =ырса хак пани

(рецензи: информаци: заметка: доклад: реферат): =авна май сёнарсемпе пулёмсене авторён позицине

харпёр хёй м.нле йышённине ёнлантарни тата сёлтавлани;

_ V_IX классенче хёнёхнё пур йышши изложенисемпе сочиненисен т.с.сене аса илсе =ир.плетни:

ёсталёх шайне палёртакан сочиненисем =ырни?

Тёван литература» предмет результач.сем

П.т.м.шле в.рен.в.н т.п т.ллев.семпе кил.ш\лл.н предмета в.ренн. май ачасен в.рен.в.н

универсаллё .=-х.лне (УУД) алла илмелли? Федераллё патшалёх в.рен\ стандарчĕсм кёларса тёратнё

ви=. ушкёнри 7 т.се =акён пек уйёратпёр? В.сене =акён пек схемёлама пулать?

Харкамлёх результач.сем

(шкул ачи хёй.нш.н тунисем)

Предметсен п.рл.хл. результач.сем

(пур предмета та в.ренме кирлисем)

Предметён пайрёмлё

(предмета в.реннин)

Page 28: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

28

результач.сем

1? Харпёр

хёй

ир.к.пе

п.л\

илмелли

в.рен\

.=.-х.л.

(хёй.н

ир.кл.х

прави)

2? В.рен\

т.ллев.пе

тупсём

п.лтер.шне

ёнланса

илмелли

.=-х.л.

3?

Обществёра

харпёр

хёйне

тытмалли

й.ркесем?

Мораль

(кёмёл-сипет

е .рет-нес.п)

тупсём.пе

нормисене

илмелли

в.рен\ .=-

х.л.

1? Ача

хёйне хёй

й.ркелесе

п.л\

илмелли

в.рен\ .=.-

х.л.

2?

Хутшёну

илмелли

в.рен\

.=.-х.л.

3? Пур

енл.н

информаци

шырама

п.лмелли

в.рен\

.=.-х.л.

1? В.ренекенсен п.л\:

пултару: хёнёху .=.-х.л.

(выпускник (обучающийся)

научиться) тата

2? В.рен\ хевти-

талпёнёв. (выпускник

(обучающийся) получит

возможность научиться)

П,Л/: ПУЛТАРУ:

ХЁНЁХУ

(знание: умения: навыки)

е

1? Харкамлёх результач.сем (шкул ачи хёй.нш.н тунисем) шутне

Page 29: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

29

а) ача хёйне хёй й.ркелесе п.л\ илмелли в.рен\ .=.-х.л. (хёй.н ир.кл.х правине х\т.лени)?

Професси т.л.ш.нчен хёй.н харкам вырённе шырама илентерни; в.рен\пе кёсёкланма хавхалантарни;

хёйне хисеплесси: хёй.н ёс-тён шайне п.лсе хаклани в.рен.ве кёмёлпа хутшёнма явё=ни к.рет?

ё) в.рен\ т.ллев.пе тупсём п.лтер.шне ёнланса илмелли .=-х.л. вёл - в.рен\ т.ллевпе

тупсёмне палёртма пултарни?

- Эп. шкулта м.не тата м.нле т.ллевпе в.ренни: п.лтер.шл.хе палёртма п.лни: в.рен\ре харпёр

хёй тив.=л.хне туйма: хёй вёй-пултарулёхне шанма в.ренни; в.рен\ т.ллев.пе в.рен\ результач.

хушшинчи =ыхёнёва палёртма пултарни

б) обществёра харпёр хёйне тытмалли й.ркесем - мораль тупсём.пе нормисене илмелли в.рен\

.=-х.л.? П.т.м этемл.х .рет-нес.п.нче харпёр хёйне тыткаламалли правилёсем шутне кёмёл-сипет

(мораль) енчен хёйне тирпейл. тытма п.лни; мораль нормин п.лтер.шне в.рен\ре илн. социаллё

пурнё=ра илн. опытпа танлаштарса хаклама пултарни; кёмёл-сипет енчен хёй тунё .=сене хакласа

сёлтавлама п.лни?

11? Предметсен п.рл.хл. результач.сем (пур предмета та в.ренме кирлисем) предмет шай.нчен

тухса метапредмет шайне хёпара==.? Харкамлёхён п.т.м.шле культура: хуркам: п.л\сем туянас тата

т.лл.нех аталанассине п.рл.хл.н тарёнлатма май пара==.; п.л\сем туянас юхём.н пур шайсене те п.р

т.вве =ыхёнтарма май пара==.; в.ренекен.н вёл е ку .=-х.лне й.ркелессин е асёрхассин ник.с. пулса

тёрать

а) ача хёйне хёй й.ркелесе п.л\ илмелли в.рен\ .=.-х.л. шутне харпёр хёй халь.н .=лес-тёвас

туртёма аталантарни (м.н п.лнине тата м.н п.лмеллине шута илсе в.рен\ задачине палёртмалли

т.ллев лартни): тимлеме хёнёхтарни (.=сен й.ркин планне туни: в.=.нчи результата тата кура пайёр

Page 30: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

30

.=сен т.ллев.сене палёртни); харпёр хёй.н хевтипе май.сене палёртма в.рентни (прогноз туни: урёхла

каласан: результата тата туянакан п.л\сен шайне малтанах курса тёни); пур .=сене те кёмёлпа

хутшёнма явё=тарни: в.рен\пе кёсёклантарса яма пулёшни; коррекци - результата в.ренекен хёй:

юлат.сем тата учитель хаклавне кура плана тата .= май.пе й.ркине улшёнусем к.ртни; хаклав - м.н

в.реннине тата м.н в.ренмеллине: в.реннин шай.пе пахалёхне в.ренекен хёй палёртни: .=

результатне хаклани; в.реннин шай.пе пахалёхне ача хёй т.лл.н палёртма пултарни (.= майне тата

унён результатне малтанах палёртнё калёппа танлаштарса т.р.слени); йывёрлёхсене =.нтермелли

майсене тупса палёртма хавхалантарни?

ё) хутшёну илмелли в.рен\ .=.-х.л. шутне учительпе тата тантёшсемпе хутшёнса в.ренессине

планлани; кашни ачан функцисемпе т.ллевсене: хутшёнусене палёртни; ыйтусем лартни - информацие

шырас тата пу=тарас .=ре хавхалантарасси; конфликтсене татса пама: проблемёна асёрхама: пахалама

юрёхлё мая суйласа илме в.рентесси; юлташсене (партнерсене) т.р.слесе: т\рлетсе хакласа ертсе пыма

в.ренни; =.н.л.х к\ме: м.н шутласа хунине =ине тёрса пурнё=лама хавхалантарни; шухёш п.р

п.т.мл.хне: харкам шухёшсемпе сунёмсене хутшёну задачисемпе условий.сене кура туллин те т.р.с

палёртни; монологла тата диалогла пуплев тунё чухне тёван ч.лхен =ыхёнулёхне грамматика

нормисемпе туллин те т.р.с усё курса й.ркипе у=са пама пултарни?

б) пур енл.н информаци шырама п.лмелли в.рен\ .=.-х.л. шутне

=.н. информаципе: в.рен\ модел.семпе .=леме хёнёхни (п.л\ туянас т.ллеве хапёр хёй

т.лл.н уйёрса палёртни; ИКТ тата информацин ытти =ёлку=.семпе усё курса тив.=л. информаци

тупса уйёрни; п.л\сен тытёмне палёртни; сасёллё тата =ырёллё пуплев ёслани; умри т.ллеве

пурнё=ламалли уйрём тухё=лё мелсемпе майсене суйласа илни; .= май.семпе условий.сен рефлексий.:

Page 31: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

31

.= юхём.пе результач.сене т.р.слени тата хаклани; вулав т.ллевне тата вулав т.сне суйласа илме

ёнланса вулани: т.рл. жанрлё текстсене итлесе тив.=л. информаци илни: т.п тата икк.м.шле

информацие палёртни; илемл.х: ёслёлёх: публицистика тата официаллё .= стил.семл. текстсене

ир.кл.некх ёнланса хак пани; пробемёна лартса кулёплани: творчествёллё тата шыравлё

проблемёсене татса панё чухне харкам т.лл.нех алгоритм туни;

символла паллёпа: схема тёрёх калёпсем туни – обьекта туйём форминчен у=лёхпа графика

е паллёпа символа ку=арни; п.т.м.шле саккунсене палёртас т.ллевпе калёпа юсаса урёхлатни;

курёмлё-сёнарлё шухёшлавпа логикёллё шухёшлава аталантарни – п.т.м.шле системёна

к.ртни: системёласа п.т.млетни (синтез - пайсене п.р =.ре пу=тарни: =ав шутра сиксе юлнё

пайсене хушни); хак пани (анализ - обьекта т.п тата икк.м.шле паллисене кётартас т.ллевпе

с\тсе явни);: танлаштарни: ушкёнлани: тишкерни: ёнлав патне =итерни: сёлтавпа т.ллев

=ыхёнёв.сене калани; =ир.плетсе калани; с\тсе явни (=ир.плет\: .нентер\); гипотезёсене кёларса

тёратса сёлтавлани?

ыйтёва (проблемёна) лартса ёна татса пани к.рет?

3? Предметён пайрам (предмета в.реннин) результач.сем шутне в.ренекенсен п.л\: пултару: хёнёху

.=.-х.л. (выпускник научиться) тата в.рен\ хевти-талпёнёв. (выпускник получит возможность

научиться) к.рет?

.= май.семпе условий.сен (п.т.млет.вне) рефлексий.сене: .= юх.м.н результач.сене т.р.слени

хаклани; вулав т.ллевне тата вулав т.сне суйласа илсе: ёнланса вулани; т.рл. жанёрлё текстсене

итлесе тив.=л. информаци илни; илемл.: ёслёлёх: публицистика тата официалё .= стил.семл.

текстсене ир.кл.нех ёнланса хак пани; п.т.млетсе ев.рлеме: =авна май пур пек п.л\семпе тата

Page 32: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

32

хёнёхусемпе усё курма в.рентни п.л\ илмелли задачёсене т.рл. майпа татса парассипе

кёсёклантарни: =ак .=ре пу=аруллё пулма хавхалантарни: п.л\ шырас .=е т.ллевл.н: план тёрёх туса

пыма хёнёхтарни; пухнё п.л\сене тив.=л. .=ре т.р.слесе =ир.плетни?

V–VII КЛАСС АЧИСЕН РЕЗУЛЬТАЧ,СЕМ

в.ренекенсен п.л\: пултару: хёнёху .=.-х.л.;

в.рен\ хевти-талпёнёв.

(ВУЛАВ? Класра вуласа тишкерни тата килте вуласа класра с\тсе явни? Ир.кл. вулав)

Харкамлёх результач.сем%

_ кала=ас: тёнласа ёнкарас: ёнланса вулас енсене аталантарни;

_ тёван сёмахлёха в.рентесси халёх традиций.сем =инче ник.сленнине ёнланни;

_ т.нче литературинче чёваш халёх сёмахлёх.пе тёван литературён т\пи те пысёк пулнине: ачасене

(вулакана) ёс панине ёнланса илни;

_ =ырав=ё ытларах пурнё=ри чён .=сене мар: хёй ёсланё пулёмсемпе геройсене сёнланса

кётартнине ёша хывни;

_ илемл. хайлавсене вуласа тухнё хы==ён харпёр хёй шухёшне палёртма п.лни (хёй вуланё к.неке

=инчен шухёшланине =ир.плетсе пани);

_ =.н.л.х к\ме: м.н шутласа хунине =ине тёрса пурнё=лама хавхаланни?

Предметсен п.рл.хл. результач.сем%

_ сис.м-туйём пултарулёхне \стерме пулёшни: таврари т.нчене п.лсе пынё май .=е й.ркелес

хёнёхусем туянма хавхалантарни

Page 33: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

33

_ илемл. литература ёслёлёх к.некисенчен уйрёлса тёнине .нентерме пултарни;

_ юратнё =ырав=ёсем: геройсем =ынсен пурнё=не: шухёш-кёмёлне: чун-ч.рине у=са панине ёша

хывни;

_ халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх жанр.сене системёласа ушкёнлама п.лни;

_ п.р темёпа т.рл. позици пулма пултарнине ёнланни: в.сенчен п.рне суйласа илме е хёй.н

урёхла шухёшне палёртма п.лни;

_ литература сёмах ёсталёх. пулнине: вёл пурнё=а п.т.млет\лл. тишкерсе: п.р-п.р темён

(проблемён) паллёрах ен.сене вёйлатса кётартнине палёртма п.лни;

_ тёван литература шалаш.нче проектсем пурнё=ланё май в.рен\ задачисене лартма: проблемёна

татса памалли =ул-й.ре тупма п.лни;

_ тёван литература халёхён сёнарлё в.рент.в. пулнине ёса хывни: =ыравё=сен курёмлё-сёнарлё

шухёшне п.т.м.шле логикёллё шухёшлав системине к.ртни: сёлтавласа каласа пама пултарни?

_ т.п ыйтёва тата хушма ыйтусене палёртни: малтанлёх шухёш.сене калани: .=е тунё чухне

харпёр хёйне т.р.слесе тёни: .= результач.сене ёнланса хак пани;

Предметён пайрём (ятарлё) результач.сем%

_ хайлавсенче =ырав=ё ытларах чён пурнё=ри фактсене мар: хёй шухёшласа кёларнё геройсемпе

пурнё=ри пек сёнласа кётартнине ёнланни;

_ илемл. текст тата вулав=ё =ыхёнёва т.пе хурса геройсене хак пани: хакласа =ырни: хёй.н

шухёшне палёртни;

_ илемл. хайлав темипе тата т.п шухёшне палёртма п.лни;

Page 34: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

34

_ литература герой.: сёнар: персонаж п.лтер.шне ёнлантарма: сёнарсене уйрёммён сёнлама (сён-

сёпач.: .=-х.л.: шухёш.: кёмёл.: тыткаларёш.: пуплев.): ушкёнласа танлаштарма (автор

харктеристики) п.лни;

_ хайлав тытёмне (.= пу=ламёш.: .= аталанёв.: .= х.рсе =итн. вёхёт: .= в.=.) палёртма пултарни;

_ сюжет (событисем: .=семпе пулёмсен =ыхёнёв.: персонажсем хушшинчи хир.=\-тытё=у (конфликт):

пейзаж: интерьер) курма хёнёху пулни;

_ прозёллё тата сёвёллё пуплев (=ырав=ё пурнё=ри \керч.ксене сёнлани)% тропсем (эпитет:

танлаштару: сёпатлантару: метафора): пуплев =аврём.сем (фигурисем)% антитеза: паралельл.х: хутлам:

вёйлату: аллитераци: ассонанс чухлама п.лни;

_ сёвё тытём. (ми=е =авраран тата й.ркерен тёни): сёвё =емми (ритм.): састаш (рифма): лирика

герой. ёнлавсене уйёрма п.лни?

Калаçупа çыру ăсталăхĕн результач.сем

Харкамлёх результач.сем%

_ кала=ас: тёнласа ёнкарас: ёнланса вулас ен.сене аталантарни: кала=ёва тик.с: у=ёмлё: таса тума

хёнёхни;

_ вуланине т.пл.н: текст стил.пе жанр.н т.п уйрёмлёх.сене =ухатмасёр каласа пани;

_ текст тёрёх кала=у ч.лхи: илемл. литература ч.лхи: официаллё стиль уйрёмлёх.сене палёртма

пултарни;

_ сёмах в.==.н т.рл. темёпа калав: сёнлав: ёслав мел.пе каласа пама хёнёхни;

Предметсен п.рл.хл. результач.сем%

Page 35: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

35

_ шухёша =ыхёнуллё =ырса е сёмах в.==.н каласа пама: п.т.млетме: харпёр хёй шухёшне татёклён

та у==ён п.лтерме: т.сл.хсемпе =ир.плетме: юлташсене тимл.н итлеме хёнёхасси;

_ илемл. хайлавён ансат: кёткёс: цитатёллё план.сене сёмахпа каласа тата =ырса тёвасси;

_ стена ха=атне заметка: ха=ат-журнала корреспонденци =ырни;

_ в.рен\ к.некисенчи тата хушма литературёри ёнлантарусемпе: словарьсемпе тата

энциклопедисемпе усё курма хёнёхтарасси?

Предметён пайрём результач.сем%

_ вуланё илемл. хайлава (текстён): спектакльпе фильма: телефильма хак пама в.реннине

аталантарни;

– п.р-п.р .= =инчен (класра е шкулта пулса иртни: экскурсие е пулла кайса килни: каникула

епле ирттерни т?ыт?те) сёнласа: калавласа: ёсласа =ырса пама хёнёхнине аталантарни;

_ п.р-п.р героя: персонажа: =ынна: =ут =анталёк пулёмне: ч.р чуна: вуланё хайлав валли \керн.

иллюстрацисем: картина репродукций.сем: слайдсем: фотосем: плакатсем тёрёх изложений.семпе

тсочиненисем =ырни;

_ пулса иртн. .=е-х.ле: вуланё халёх сёмахлёх.н т.сл.х.сене: илемл. хайлава литература теорий.н

п.л.в.семпе усё курса хаклама хёнёхни (ёслава аталантарни);

_ сёмаха майлашёв.сен п.лтер.ш.сене ёнланма п.лнине лайёхлатни: в.семпе пуплевре усё курма

хёнёхнине аталантарни;

_ сасёсене: в.сен майлашёв.сене (интонаци: тембр: пауза: пусём) т.р.с кални: вулас: палёртуллё

(пёхмасёр илемл.) вулас хёнёхусене =ир.плетни;

Page 36: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

36

_ юптарёва: юмаха: калава инсценировка =ырас ник.се (диалог: монолог: полилог: режиссер

ремарки ёнлавсем) аталантарни: пысёк мар текст тёрёх киносценарий =ырни;

VII1-1Х КЛАСС АЧИСЕН РЕЗУЛЬТАЧ,СЕМ

в.ренекенсен п.л\: пултару: хёнёху .=.-х.л.;

в.рен\ хевти-талпёнёв.

(ВУЛАВ? Класра вуласа тишкерни тата килте вуласа класра с\тсе явни? Ир.кл. вулав)

Харкамлёх результач.сем%

_ хайлавсенче хускатнё моральпе эстетикёна ёнланса ёша хывма патриотлёх: гражданлёх туйёмне

мала кёларнине: этем.н чун-ч.ре пахалёх.семпе =ыхёнтарса в.сене т.р.с ёнлантарма п.лни: йывёрлёха

=.нтерме в.ренни;

_ =ын хутшёнёв.сене (патшалёх туйёмне (кодексне): =ынна хисепленине: п.р-п.рне ёнланнине:

пулёшма хат.р пулнине: т\р. чунлёха: шанчёклёха: вёрттёнлёха упрама п.лнине: этем ёс-хакёл

т.л.ш.нчен \ссе пынине (ырсунём: суя-ултав: ёшпилл.х: чыс: тив.=: сове=): й.ркел.х принцип.сене

в.рентекен хёй хаклёхне курма пулёшнине ёнланни;

_ шухёша путаракан: яваплёха туйса илме: хайлавсенчи сёнарсенче харпёр хёйне курма п.лни?

Предметсен п.рл.хл. результач.сем%

_ в.ренекенсен п.л\: хёнёху туянас: шухёшлав: .=лес пултарулёхне аталантарни;

_ в.рен\пе вулав тата т.пчев урлё халёхён .м.рхи илемл.х ёнкарёвне ёса хывни: =ыхёнуллё

шухёшлава тарёнлатса пыни;

Page 37: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

37

_ историри вёл е ку пулём: .=-пу= пирки шухёшлама: =ир.плесе калама: ытларах хайлавсенче

сёнланнё вёхётпа событие тата геройсене хак пама: танлаштарма: с\тсе явма: гипотезёсене кёларса

тёратса сёлтавлама п.лни?

Предметсен пайрём результач.сем%

_ VIII класра литературёра тема тата хронологие: IX класра жанра тата хронологипе историе

(халёхён: обществён пурнё=не) т.пе хунине п.лни;

_ =ырав=ё кун-=ул.пе пултарулёх =ул-й.р. историлл. кала=усем =инче ник.сленнине ёнланни;

_ авторпа вулав=ё хушшинчи =ыхёну мелне алла илни;

_ хайлавсенче =ырса панё вёхёт м.нле сёнланнине: хакланнине (автор позицине) тема: жанр

тата истори контекст.нче пёхма п.лни;

_ класра е килте вуланё хайлавсене вырён-вырёнён: туллин е п.т.м.шле к.скен сюжетласа

каласа е =ырса пама пултарни;

_ хайлавсен сёнарлё тытём.нче наци хёй ев.рл.хне палёртма хёнёхтарасси;

_ литературён ретпе жанр уйрёмлёх.сене сёнаса п.т.млетесси;

_ пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхасси:

хайлаври авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетесси;

_ хайлавра пур енчен туллин тишкерме: темипе проблемине: тытём.пе сёнар.сене: конфликч.пе

сюжетне ёнланма: лирикёллё героя у=са пама в.рентнине аталантарасси;

_ =ырав=ё биографий. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама пултармалла (хёш саманара: камсемпе

хутшёнса: м.нш.н к.решсе \снине: т.нчекурём. м.нле вит.мпе й.ркеленнине: унён пултарулёх. вёл

пурённё вёхётпа =ыхёнса тёнине палёртма п.лмелле)?

Page 38: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

38

Литература пултарулăхне аталантарасси

(çырупа пуплев ёсталёх.)

Харкамлёх результач.сем%

_ вулав тата литература пултарулёх.н шайне т.рл. мелпе аталантарни;

_ хайлавра хускатнё =ив.ч ыйтусене (проблемёсене) тупни: илемл.х мел.сем хайлав шухёшне

вёйлатнине ёнлантарса пама п.лни;

_ пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхасси:

илемл. хайлавра авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. (позиций.) м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетни;

Предметсен п.рл.хл. результач.сем%

_ илемл. литература: ёслёлёхпа политика: публицистикёпа критика хайлав.сене т.р.с: =ёмёл: у=ёмлё

вулама п.лни;

_ в.рентекен каланине е лекцилле кала=ёва туйём форминчен у=лёхпа графика е паллёпа символа

ку=арни; каласа е =ырса памалли шухёшсен планне: тезис.сене системёласа п.т.млетме хак пама:

танлаштарма: ушкăнлама п.лни;

Предметсен пайрём результач.сем%

_ сёмах в.==.н калани (ыйту-хурав мел.пе: илемл. литература хайлавне е сыпёк.сене ёслани);

_ =ыру .=.сем =ырни (эпикёлла хайлав сыпёк.сен содержанине каласа е =ырса (изложени) пани:

хёй м.н =инчен калассин: =ырассин планне туни: литература темипе проект: хаклав: т.пчев .=.: эссе:

хыпар: хат.рлени);

Page 39: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

39

_ пултарулёх .=.сем хат.рлеттерни (ачасен логика шухёшлавне аталантарасси) (рецензи: отзыв:

аннотаци: доклад: реферат: сёвё: калав =ырни; видеоролик: видеоклип: кино \керме: презентаци тума

в.ренни);

_ палёртуллё вулав валли партитура туни тата =ын умне тухса вуласа е каласа парасси: =ав

т.ллевпе илемл. текста е докладпа реферата ёша хывни (планлани): тишкерни;

_ вуланё к.неке: курнё спектакль: концерт: кинофильм: телекурём =инчен =ырса хак пама п.лни

(рецензи: информаци: заметка: доклад: реферат): =авна май сёнарсемпе пулёмсене авторён позицине

харпёр хёй м.нле йышённине ёнлантарса тата сёлтавласа пани;

_ V_IX классенче =ырма хёнёхнё пур йышши изложенисемпе сочиненисен т.с.сене аса илсе

=ир.плетни: ёсталёх шайне палёртакан сочиненисем =ырни?

«Тёван (чёваш) литература» предметён базис в.рен\ план.нчи вырён.

(предметăн тытăмĕпе вĕрентес вăхăт шучĕ е калёпёш.)

Чёваш шкул.нче тёван литературёна в.рентме базис в.рент\ план.нче пур. 357 сехет палёртнё% V

класра _ 68 сехет: VI класра _ 102 сехет: VII класра _ 68 сехет: VIII класра _ 68 сехет: IX класра

_ 51 сехет?

П.т.м.шле т.п п.л\ паракан шкулсем валли хат.рлен. «Тёван литература» т.сл.х программёра

улшёнман (т.п) пай 3 сехетпе танлашать?

Программён вариативлё пай. п.т.м сехет.н 12 % (проценч.пе) танлашать? Унён содержанине .=

программине хат.рлекенсем (автор.сем: =ыракансем: тёвакансем) палёрта==.?

Ку сехетсен шутне 1) литература аталанёв.н тапхёр.сене (к\рт.м: обзор); 2) =ырав=ён пурнё=.пе

литературёри пултарулёхне; 3) текста (хайлава) вуласа тишкересси; 4) литература теорий.н ник.с.нчи

Page 40: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

40

ёнлавсемпе паллаштарасси; 5) =ыру .=.сем ирттересси; 6) в.реннине аса илесси; 7) творчествёллё

хастарлёхпа харпёр хёй т.лл.н .=лес пултарулёха аталантарасси; 8) килте вуласа класра с\тсе явасси;

9) Кулленхи тата =улталёк в.=.нчи диагностика к.рет?

Вёхётпа условие кура: хёш-п.р темёна анлёрах: теприсене к.скерех пёхса тухма тивет? +авёнпа та

темёсене в.рентме палёртнё сехетсен шуч. улшёнма та пултарать: анчах =улталёкра в.рентмелли

сехетсен хисеп. улшёнмалла мар?

Чёваш шкул.нче вырёс литературине чёваш литературипе п.р харёсах в.рентни в.рен\ри вёхёта

перекетленине тата хёш-п.р теори материалне хёвёртрах (интенсивлёрах) пёхса тухма май парать?

+ак =ул пахалёх.пе тарёнрах усё курмалла?

Психологи: педагогика тата в.рент\ практики (методики) литературёна в.рентмелли т.ллевсене

паянхи кун урёхларах курать? Традицил.х: паллах: упранса юлать: ку вёл _ тёван литература

сёмахлёх культурине к.н. май чёваш халёх культурин п.лтер.шл. пай. пулнине асра тыттарать?

Илемл. хайлавпа паллашса ёна ёша хывнё май хёй.н кёмёл-туйём.пе ёс-пу=не .=леттермелле:

геройсен тыткаларёшне халёхён традициллĕ хаклав.пе танлаштарса у=ёмлатни: халёх этикипе халёх

педагогики пирки кала=ни кирл.? +акё ачасене наци паллисене ёнланса илсе ёша хывма пулёшать?

Шкул ачине наципе халёхён: унён историй.пе культурин: кёмёл-сипеч.пе илем туйём.н хёй ев.рл.хне

илемл. литература урлё тарёнрах п.лме май парать?

Page 41: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

41

Курёмлёх тата кётарту материал.сем

Антонова З?С? Тёван литературёпа лекцисемпе семинарсем ирттересси / З?С?Антонова

// Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи / хат.рлекен. Г?А?

Дегтярев; ёслёл? ред? А?Е? Горшков? _ Шупашкар: 1999? _ 23_31 с?

Антонова З?С?: Никитин В?П? Чёваш сёмахлёх.н в.рент\ меслеч.сем% Чёваш

шкул.н 5-11-м.ш клас.нче в.рентекенсем валли? Шупашкар% Чёваш к.неке

издательстви: 2006?

Иванова Н?Г? Чёваш литератури _ ёс-хакёл палёк.% (гуманитари предмеч.семпе

суйласа илмелли курс программи) / Н?Г?Иванова // Халёх шкул.? _ 2004? _ 5

№? _ 66_68 с?

Иванова Н?Г? Чёваш литературине в.рентес .=ри =.н.л.хсем% в.рен\ пособий. /

Н?Г? Иванова? _ Шупашкар: 2006? _ 84 с?

Иванова Н?Г? Чёваш литературине вётам шкулта в.рентессин хёш-п.р

ыйтёв.сем% в.рен\ пособий. / Н?Г? Иванова? _ Шупашкар: 2004? _ 104 с?

Краснов Г?В? Сёвё тата калав =ырас ёсталёх? Илемл. текст поэтики% В.рен\

пособий.? Шупашкар: 2005? _ 462 с?

Метин П?Н? Литература в.рент.в.нчи =.н. шухёшсем% (Г?И?Федоровён «Чёваш

литератури% хрестомати: 2002; в.рен\ к.неки% вётам шкулён 11-м.ш клас. валли:

2003» к.некесене вуланё хы==ён =уралнё хаклав-шухёшлавсем) / П?Н? Метин //

Ытарми профессор! _ Шупашкар: 2005? _ 74_84 с?

Никитин (Станьял) В?П? Пуянлантёр халёх ёс-хакёл. (чёваш литературин

программипе учебник.сем пирки панё интервью) / В?П? Никитин // Ком? ялав.? _

1991? _ 9 февр? _ +авах // Вучах? _ 1991? _ 10 №?

Никитин (Станьял) В?П? Т.пчев=.сем шыра==.: к.некисем вырта==.???% (чёваш

литературин аталану тапхёр.сем тата в.рент\ программисемпе к.неке хат.рлесси)

/ В?Станьял // Хыпар? _ 2000? _ 1 авён?

Родионов В?Г? Чёваш литературине 10 класра в.рентес ыйтусем% меслет кётартёв.сем

/ В?Г? Родионов: Э?И? Родионова? _ Шупашкар% ЧПУ изд-ви: 2004? _ 112 с?

Родионов В?Г? Чёваш литературине вётам шкулён аслё клас.сенче в.рентесси /

В?Г? Родионов: Э?И? Родионова: Г?И? Федоров? _ Шупашкар% ЧР в.рен\ ин-ч.н

изд-ви: 2006? _ 253 с?

Page 42: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

42

Родионов В?Г? Чёваш шкул.н Х клас.нче тёван литературёна в.рентмелли

тематика план. / В?Г? Родионов //Тёван Атёл? _ 2003? _ 4 №? _ 71_72 с?

Родионова Э?И? Ачасемш.н усёллё хайлав% (Н?И? Ашмаринён «Кача =ёви» халапне

шкулта в.рентесси) / Э?И? Родионова // Тёван Атёл? _ 2004? _ 8 №? _ 69 с?

Степанов А?М? Чёваш литературине культурёсен =ыхёнёвне т.пе хурса в.рентесси?

Меслет с.н.в.есем? _ Шупашкар% +.н. вёхёт: 2012? _ 64 с?

Хлебников Г?Я? Чувашская литература второй половины XX века / Сост? и автор

предисловия В?Г? Родионов? Чебоксары: изд-во чуваш? гос? ун-та? 2007?

Чёваш литератури меслетл.х.% программа / З?С? Антонова хат.рлен.? _ Шупашкар% ЧППУ:

2001? _ 42 с?

Черкезова М.В. Проблема преподавания русской литератары в инокультурной среде:

Методическое пособие. М.: Дрофа,2007. -

Литература народов России: Учебник-хрестоматия для 10-11 кл. нац. шк. / Авт.-сост.:

Р.З.Хайруллин, С.К. Бирюкова. СПб.: филиал изд-ва «Просвещение», 2001. - 496 с.

В.рен\ материал.

«Чёваш Республикинчи ч.лхесем =инчен» калакан закона пурнё=лани тата

чёваш ч.лхипе литературине в.рентесси% ёслёлёхпа практика конференци

доклач.сем? _ Шупашкар: 1996? _ 88 с?

«Чёваш Республикинчи ч.лхесем =инчен» калакан закона пурнё=лани тата

чёваш ч.лхипе литературине в.рентесси% ёслёлёхпа практика конференци

доклач.сем? _ Шупашкар: 1996? _ 88 с?

VI класри тёван литература урок.сем% меслет кётартёв.сем / авторсен ерт\=и

Н?Г?Иванова; Л?И?Иванова [т?ыт?]хат.рлен.? _ Шупашкар% ЧР в.рен\ институч.н

изд-ви: 2007? _ 123 с?

Албутова Н? Асанне арчи% (вётам классенче ирттерн. фольклор уяв.н сценарий.) /

Н?Албутова // Халёх шкул.? _ 2004? _ 5 №? _ 31_32 с?

Page 43: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

43

Алексеева Е?В? хат.рлен. «Хушма вулав урок.сем» к.неке =инчен) / А?Тимофеев //

Хыпар? _ 2006? _ 4 утё?

Антонова З?С? 5 класра драма хайлав.сене в.рентесси / З?С?Антонова // Сборник

научных трудов: студентов: аспирантов и докторантов / ЧГПУ? _ Чебоксары:

1999? _ С? 221_222?

Антонова З?С? А?Д? Кёлкан хайлав.сене в.рентн. май класс тулаш.нчи .=сем ирттересси /

З?С? Антонова: Р?А? Александрова // Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика /

редкол? А?А?Андреева [т?ыт?те]?_ 3-м.ш кёларём? _ Шупашкар: 2005? _ 95_105 с?

Антонова З?С? Драма хайлав.сене в.рентесси / З?С? Антонова: Н?Н? Яковлева //

Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 4-м.ш кёларём? _

Шупашкар: 2006? _ 12_34 с?

Антонова З?С? Йёлана к.мен уроксем% в.рен\ пособий. / З?С?Антонова? _ Шупашкар%

ЧППУ: 2002? _ 64 с?

Антонова З?С? Монографилл. темёна шкулта в.рентесси% в.рен\ пособий. / З?С?

Антонова: Т?Н? Михайлова? _ Шупашкар% ЧППУ: 2004? _ 64 с?

Антонова З?С? Чёваш сёмахлёх.н в.рент\ меслеч.сем% чёваш шкул.н 5–11

клас.сенче в.рентекенсем валли / З?С? Антонова: В?П? Никитин? _ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2006? _ 399 с?

Антонова З?С? Лирикёлла хайлавсене шкулта в.рентесси / З?С? Антонова: Н?Н?

Трофимова // Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 3-

м.ш кёларём? _ Шупашкар: 2005? _ 105_113 с?

Артемьев Ю?М? Чён т\пери =ич =ёлтёр% Критикёлла статьясем

/Ю?М?Артемьев? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 255 с?

Атте-аннерен хакли =ук (шкул уяв.нчи сценарисем: уроксен конспекч.сем) / А?Р?Кульева

хат.рлен.? _ Шупашкар: 2008? _ 71 с? _ (Пу=ламёш шкул учител.н б-ки)?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 5 класра в.рентесси% тестсемпе кроссвордсем /

О?А? Вишнева? _ Шупашкар% +.н. вёхёт: 2009? _ 24 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 6 класра в.рентесси% тестсемпе кроссвордсем /

О?А? Вишнева? _ Шупашкар% +.н. вёхёт: 2009? _ 28 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 7 класра в.рентесси% тестсемпе кроссвордсем /

О?А? Вишнева? _ Шупашкар% +.н. вёхёт: 2009? _ 36 с?

Page 44: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

44

Вишнева О?А? Чёваш литературине 8_9 классенче в.рентесси% тестсемпе

кроссвордсем / О?А? Вишнева? _ Шупашкар% +.н. вёхёт: 2008? _ 68 с?

Владимирова О? Чёваш поэзий.н сёвё хывас туртём.сем / О?Владимирова //

Халёх шкул.? _ 2003? _ 5 №? _ 31_34 с?

Государственные образовательные стандарты начального общего, основного общего,

среднего полного (общего) образования в Чувашской Республике: Национально-

региональный компонент / Н.Г. Иванова. – Чебоксары, 2007. – С. 32-44; 45–50

Демьянова М? Вулав урок.сенче лирикёллё сёвёсемпе .=лесси / М?Демьянова //

Халёх шкул.? _ 2005? _ 3 №? _ 68_69 с?

Димитриева Н?И? Чёваш сёмахлёх.% 8_11 классенче в.ренекенсен п.л.вне т.р.слесси%

тестсем / Н?И?Димитриева? _ Шупашкар: 1999? _ 75 с?

Егоров Н?И? Чёваш фольклор.н проза жанрне ушкёнласси тата терминологи

ыйтёв.сем / Н?И? Егоров // Халёх шкул.? _ 2002? _ 4 №? _ 64_68 с?

Егорова Л?В? Савёнар-ха уявра% сценарисем: вёйёсем: конкурссем / Л?В? Егорова?_

Шупашкар% +.н. вёхёт: 2010? _ 84 с?

Егорова Л?В? Шкулти уявсем / Л?В? Егорова? _ Хушса =.нетн. 2-м.ш кёларём?_

Шупашкар% +.н. вёхёт: 2009? _ 72 с? _ +авах? _ 2008? _ 51 с?

Ермакова Е? Илемл. =амрёк .м.р пурёнма п.лсен кёна% (Л?Сачковён «Ч.ке=.м:

ч.ке=???» пове=. тёрёх конференци ирттерни) / Е?Ермакова // Халёх шкул.? _

2000? _ 1 №? _ 102_104 с?

Ермакова Е? Ф?Павловён «Ялта» драмине шкулта в.рентесси / Е?Ермакова //

Халёх шкул.? _ 2002? _ 4 №? _ 68_73 с?

Ермакова Е?Н? Илле Тукташ сёввисен хёй ев.рл.х. / Е?Н? Ермакова // Халёх шкул.? _

2008? _ 3 №? _ 38_40 с?

Ермилова Е? «Нарспи» поэмёри т.н паллисем / Е?Ермилова // Халёх шкул.? _ 2003? _

5_6 №№? _ 67_69 с?

Зайцева В? Манас марчч. =ав хаяр вёр=а% (литературёпа музыка композиций.) /

В?Зайцева // Халёх шкул.? _ 2000? _ 2_3 №№? _ 72_75 с?

Закон о языках (Госсовет Чувашской Республики)

Page 45: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

45

Иванова Н.Г. Стандарт основного общего образования по чувашской литературе в X –XI

классах русскоязычной школы. // Государственные образовательные стандарты начального

общего, среднего полного общего образования в Чувашской Республике. Национально-

региональный компонент / Иванова Н.Г. – Чебоксары: Чувашский республиканский институт

образования, 2007.

Иванова Н?Г? Современная концепция школьного преподавания чувашской

литературы / Н?Г? Иванова // Вестник Чебоксар? Филиала Москов? Гос? Откр?

Пед? ун-та им? М? А? Шолохова% науч?-практ? журнал? _ М?-Чебоксары: 2005? _

№ 3? _ с? 109_120?

Иванова Р? Лирика хайлав.сен ч.лхине тишкересси / Р?Иванова // Халёх шкул.? _ 2003?

_ 3 №? _ 80_82 с?

Иванова Р?Г? 8_9 классенче чёваш литературипе ирттермелли т.р.слев .=.сем /

Р?Г? Иванова? _ Шупашкар: 2001? _ 42 с?

Кириллов К?Д? Кулмалли .=: е макёрмалли% (комеди жанрне в.рентессин хёш-п.р

ыйтёв.сем тавра) / К?Д? Кириллов // Халёх шкул.? _ 1992? _ 3 №? _ 77_79 с?

Концепция

Литература: тематическое планирование. 5-8 классы / сост. Л.П.Макарова. Волгоград:

Учитель, 2008. Черкезова М.В. Проблема преподавания русской литературы в инокультурной

среде: Методическое пособие. М.: Дрофа,2007.

Метин П?Н? Драма текстне тишкересси% (тишкер\ теорий. тата практики)% в.рен\

пособий. / П?Н?Метин? _ Шупашкар% ЧППУ: 2006? _ 72 с?

Метин П?Н? Илемл. хайлав тематики тата ёна тишкермелли т.п принципсем /

П?Н?Метин // Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 3-

м.ш кёларём? _ Шупашкар: 2005? _ 58_67 с?

Метин П?Н? Лирика текстне тишкересси% в.рен\ пособий. / П?Н?Метин? _

Шупашкар% ЧППУ: 2005? _ 136 с? _ +авах? _ 2-м.ш кёларём% Лирика

вёрттёнлёх.сем% в.рен\ пособий.? _ Шупашкар% ЧПУ изд-ви: 2005? _ 146 с?

Метин П?Н? Лирикёри автор сёнарне сёнлакан геройсем / П?Н?Метин // Халёх

шкул.? _ 2005? _ 4 №? _ 58_60 с?

Метин П?Н? Литературёпа халёх сёмахлёх.н ёнлав.сем% шкул словар. / П?Н?Метин:

А?И?Мефодьев? _ Шупашкар: 1997? _ 80 с?

Page 46: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

46

Метин П?Н? Эпика текстне тишкересси% тишкер\ теорий. тата практики% в.рен\

пособий. / П?Н?Метин? _ Шупашкар% ЧППУ: 2007? _ 162 с?

Михайлова З?П? Чёваш литератури% у=ё урок план.сем / З?П?Михайлова:

В?М?Михайлов? _ Шупашкар: 2006? _ 30 с?

Морозова Н? Чёваш сёмахлёхне аслё классенче т.рев схемипе в.рентесси /

Н?Морозова // Халёх шкул.? _ 2000? _ 2_3 №№? _ 61_65 с?

Нартов К?М? Проблемы литературного образования в национальной школе /

К?М?Нартов: С?К?Бирюкова // Народная школа? _ 1993? _ №№ 2_3? _ с? 59_66?

Никитин В?П? VIII (IХ) класра чёваш литератури в.рентессин хёш-п.р ыйтёв.сем /

В?П?Никитин? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1988? _ 94 с? _ (Учитель б-ки)?

Никитин В?П? VIII тата IХ классенче чёваш литературине в.рентесси% меслет

кётартёв.сем / В?П?Никитин? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1991? _ 119 с?

_ (Учитель б-ки)?

Обязательный минимум содержания среднего (полного) общего образования по чувашской

литературе для 10-11 классов русскоязычных общеобразовательных учреждений. // Народная

школа. – 2003. - № 2. – с. 6-7.

Петрова Р?Н? Чёваш литературине шкулта в.рентессипе =ыхённё меслетсем%

=ырнисен пуххи / Р?Н?Петрова? _ Шупашкар% ЧППУ: 2001? _ 194 с?

Петрова Т?Н? Манён кил _ манён х\тл.х% (ашш.-амёш валли 9-м.ш класра ирттерн. у=ё

урок) / Т?Н?Петрова // Халёх шкул.? _ 2006? _ 4_5 №№? _ 73_74 с?

Рабочие программы по литературе. 5-9 классы (по программе под редакцией

В.Я.Коровиной). Методическое пособие / Сост. Г.М.Вялкова; под ред. Л.Н.Савиной. М.:

Издательство «Глобус», 2009.

Родионов В?Г? Чёваш литератури? 1917-1930-м.ш =улсем;В.рен\ пособий.?

_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2008? _ 430 с?

Родионов В?Г? Чёваш литературине шкулта в.рентесси / В?Г?Родионов // Хыпар?

_ 2000? _ 14: пуш?

Салмин А? Тёван сёмахлёх урок.сем / А?Салмин // Халёх шкул.? _ 1997? _ 2 №?

_ 111_120 с?

Смирнова Л?А? Чёваш халёх сёмахлёх.пе урокра усё курасси / Л?А?Смирнова

// Халёх шкул.? _ 2008? _ 1 №? _ 91_92 с?

Page 47: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

47

Станьял В? Ёрёмлё сёмахлёх еткер.нчен / В?Станьял // Халёх шкул.? _ 2003? _ 6

№? _ 66_69 с?

Станьял В? Чёваш мифологий. (хайлалёх.) / В?Станьял // Халёх шкул.? _ 2003? _ 2

№? _ 11_18 с?

Тёван ен культури% ЧР п.т.м.шле п.л\ паракан учрежденисен программи

/Е?В?Александрова (Енькка) хат.рлен.? _ Шупашкар% ЧР в.рен\ институч.н изд-

ви: 2004? _ 47 с?

Тимофеева В?П? 7-м.ш класра «Кайёк хитре т.к.пе: этем ырё .=.пе» темёна

в.рентесси% меслет кётартёв.сем / В?П?Тимофеева? _ Ет.рне: 2008? _ 32 с?

Федеральный базисный учебный план и примерные учебные планы для образовательных

учреждений Российской Федерации, реализующих программы общего образования /

Министерство образования Российской Федерации. – М., 2004. – 32с.

Федеральный компонент государственного стандарта общего образования. Часть II. Среднее

(полное) общее образование. / Министерство образования Российской Федерации. – М.,

2004. – 266 с.

Фундаментальное ядро содержания общего образования: проект / под ред. В.В.Козлова,

А.М. Кондакова . М.: Просвещение, 2009.

Хлебникова В?Г? Взаимосвязь чувашской и русской литератур в школьном курсе /

В?Г?Хлебникова? _ Чебоксары% Изд-во ЧГУ: 2008? _ 492 с?

Чёваш литератури программи% чёваш шкул.н V_XI клас.сем / З?С?Антонова: Н?Г?Иванова:

В?П?Никитин (Станьял) хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2003? _ 64 с?

Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 3-м.ш

кёларём? _ Шупашкар% ЧППУ: 2005? _ 148 с?

Чёваш ч.лхипе литератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ Шупашкар% ЧППУ:

2003? _ 212 с?

Чекушкина Е? «Хётлё п.л\» поэма тата чёваш сёмахлёх. / Е?Чекушкина //

Халёх шкул.? _ 2003? _ 1 №? _ 67_70 с?

Чекушкина Е? Халёх сёмахлёх. тата литературёри х.лпе =у тупёшёв.н мотив. /

Е?Чекушкина // Халёх шкул.? _ 2003? _ 4 №? _ 66_69 с?

Page 48: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

48

Чувашские обряды и праздники% метод пособие к комплекту цветных диапозитивов

/сост? Н?И?Егоров? _ Чебоксары: 1991? _ 63 с?

Шкул ачисен п.л.в.пе хёнёхёв.сене хакласси% (чёваш шкул.н 5–11 клас.сенче чёваш

ч.лхипе литература в.рентекенсем валли) / Ю?М?Виноградов: Л?Г?Петрова:

Е?А?Майков хат.рлен.? _ Шупашкар: 2004? _ 30 с?

Экзамена хат.рленетп.р% 11 класс / Н?В? Добровёпа И?А? Васильева пухса

хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш Республикин В.рен\ институч.н издательство

центр.: 2012? _ 108 с?

В.рен\ к.некисем

Антонова З?С? Тёван литература% В.рен\пе вулав к.неки? 7_м.ш класс валли

/З?С?Антоновёпа П?Н?Метин =ырса-пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010?

_ 351 с?

Родионов В?Г? Чёваш литератури% в.рен\ к.неки? Вётам шкулён 10-м.ш клас. валли? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2011? _ 272 с?

Тёван литература% в.рен\пе вулав к.неки? 5-м.ш класс валли /Н?Г?Ивановёпа

П?Н?Метин =ырса-пухса хат.рлен.?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2013? _ 271 с?

Тёван литература% В.рен\пе вулав к.неки? 6_м.ш класс валли /Н?Г?Ивановёпа

З?С?Антонова =ырса-пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2009? _ 287 с?

Федоров Г?И? Чёваш литератури% в.рен\ к.неки? Вётам шкулён 11-м.ш клас. валли? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2011? _ 303 с?

Чёваш литератури% 9-м.ш класён в.рен\пе вулав к.неки /В?П?Станьял хат.рлен.? _ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2011? _ 318 с?

Чёваш литератури% хрестомати? 11-м.ш класс валли /Г?И?Федоров пухса-=ырса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 463 с?

Чёваш литератури% хрестомати? Вётам шкулён 10-м.ш клас. валли /В?Г?Родионов:

Э?И?Родионова пухса-=ырса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 447 с?

Чёваш сёмахлёх.% 8-м.ш класён в.рен\пе вулав к.неки /В?П?Станьял хат.рлен.? _ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2011? _ 318 с?

Page 49: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

49

Килти вулав к.некисем

Килти вулав к.неки% 5-м.ш класс валли /Н?Г?Иванова =ырса-пухса хат.рлен.?_ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2014? _ 271 с?

Килти вулав к.неки% 5-м.ш класс валли /Г?Г?Ивановпа Е?Г?Крышкина пухса хат.рлен.?_

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2007? _ 208 с?

Килти вулав к.неки% 6-м.ш класс валли /Г?Г?Иванов: Е?Г?Крышкина пухса хат.рлен.?_

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2007? _ 207 с?

Килти вулав к.неки% 7-м.ш класс валли /Н?Г?Иванова пухса-=ырса хат.рлен.?_ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2008? _ 272 с?

Хушма вулав% 8-м.ш класс валли / В?Е?Цыфаркин пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1993? _ 199 с?

Литература кабинет.нче кирл. техника хат.р.сем

1? Мультимедиа компьютер (техника ыйтёв.% графика операци системи: компакт

дисксене вуламалли-=ырмалли привод: аудио- тата видео валли к.мелли-тухмалли:

Интернета тухмалли майсем; акустика колонкисем: микрофонпа наушник; хушма

(текст: графика тата презентаци) программёсен пуххи)?

2? Мультимедиа проектор. (в.рен\ учрежденин пурлёх базинче пулма пултарать)?

3? Телекоммуникаци хат.р.сем (электрон почти: шкулти локал =ыхёнёв.: Интернета

тухасси: шкулти финанспа техника май.сем пур пулсан)?

4? Сканер?

5? Лазерлё принтер?

6? Йышлатмалли хат.р?

7? Диапроектор?

8? Штатив =инчи е стена =инче =акёнса тёракан (1:25х1:25 м кая мар калёпёшлё)

экран?

9? Видеоплеер: DVD-плеер (видеомагнитофон)?

10? Телевизор (диаметр. 72 см кая мар)?

11? Аудиоцентр (аудиодисксене ярса итлеттермеCDR)?

Тăван (чăваш) литературипе вĕрентÿ комплект шутне кĕреççĕ:

Page 50: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

50

– Чăваш Республикин тата Раççей Федерацийĕн патшалăх символĕсем;

–Чăваш Республикин чăвашла тата вырăсла картти;

– стена çине çакмалли яланхи тата çĕнелсе (улшёнса) тăракан таблицăсемпе стендсем;

– электрон вĕрентÿ программисем;

– электрон мультимеди презентацисем;

– компьютер словарĕ;

– чăваш поэчĕсен, писателĕсен, композиторĕсен, художник.сен тата ытти паллă çынсен сăн

ÿкерчĕкĕсем.

Вĕрентекенĕн меслетлĕх кăтартăвĕпе вĕрентÿ хатĕрĕсен пуххине кĕреççĕ:

– тăван (чăваш) литературипе чăваш шкулĕн 5-9 класĕсем валли хатĕрленĕ тĕслĕх программа;

– тăван (чăваш) литературипе чăваш шкулĕн 5-9 класĕсем валлитунă авторлă вĕрентÿпрограмми;

– тăван (чăваш) литературипе вĕренÿпе меслет пуххи (комплекчĕ) (УМК):

вĕренÿпе вулав кĕнеки, килти вулав кĕнеки, ĕç тетрачĕ, меслет кăтартăвĕ (сĕнĕвĕ, пособийĕ),

цифрланă электрон вĕренÿ пособийĕ (электронлă диск е кĕнеке), кулленхи тата пĕтĕмĕшле

тĕрĕслев (текущий и итоговый контроль).

– нормативлă документсем (нормативные документы);

– тематикăпа календарьлă ĕç планĕсем;

– вĕренÿ кĕнекисем патне кăларнă меслет кăтартăвĕсемпе сĕнĕвĕсем.

Интернетра усё курма с.нн. =ёл ку=сем

Чёваш ен =инчен%

http://gov.cap.ru – Чёваш Республикин власть портал.;

http://gov.cap.ru/main.asp?govid=13 – Чёваш Республикин В.рен\ тата =амрёксен

политикин министерстви;

http://gov.cap.ru/main.asp?govid=121– Чёваш Республикин В.рен\ институч.;

http://www.edu.cap.ru/– Чёваш Республикин Информаципе В.рент\ Портал.;

Page 51: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

51

http://gov.cap.ru/main.asp?govid=122– Чёваш наци конгрес.;

maps.yandex.ru– Яндекс. Халёх картти;

n.maps.yandex.ru– Яндекс. Халёх картти?(Хушма-=.нетме май паракан карта);

http://cv.wikipedia.org– Википеди – ир.кл. энциклопедин чёваш уйрём.;

http://chuvash.org_ Чёваш халёх сайч.;

http://forum.chuvash.org/–Чёваш халёх канашлёв.;

http://gallery.chuvash.org – Чёваш т.нчи (фотогалерея);

http://history.chuvash.org – Чёваш халёх историй.;

Чёваш халёх сёмахлёх. тата литератури%

http://chuvash.org/lib–Электронлё вулавёш;

http://vulacv.blogspot.ru – Чёвашла вула;

http://yumah.ru – Чёваш юррисем: юмах.сем: халап.сем;

http://nbchr.ru (http://www.lib.cap.ru)– Чёваш наци библиотеки;

http://www.chuvsu.ru/index.php?option=com_k2&view=item&id=912&Itemid=31– Чёваш

Республикинчи Наци библиотекин электрон ресурс.

http://www.music.chuvash.org – Чёваш юррисем МP3;

http://www.aksar.ru/ (чувашские-песни.рф)–Чёваш юррисем («Айтар»: «Нарспи»

спектакльсем: чёваш юмах.сем вырёсла);

http://samahsar.chuvash.org/– Электронлё сёмахсар;

Культура:

http://nasledie. ru/– Чёваш культурин еткерл.х.;

http://www.chnm.ru– Чёваш наци музей.;

http://artmus.culture21.ru/–Чёваш патшалёх \нер музей.;

http://www.teatr.culture21.ru– К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи

драма театр.;

http://www.tuz.culture21.ru– Чёваш патшалёх +амрёксен театр.;

http://www.puppet.culture21.ru/– Чёваш патшалёх пуканесен театр.;

http://www.2.chuvashia.ru/filarmoniya–Чёваш патшалёх филармоний.;

http://www.opera-ballet.culture21.ru–Чёваш патшалёх оперёпа балет театр.;

Page 52: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

52

http://www.rusdram21.ru/news.php–Вырёс драма театр.;

http://chuvbook.ru/–Чёваш к.неке издательстви;

http://www.chica.ru –Чёваш культурипе искусствисен институч.;

www.smi21.ru– Чёваш енри массёллё информаци хат.р.: Чёваш наци радиов.

«Чёваш Ен ON-LINE»;

http://new.hypar.ru/cv–«Хыпар» ха=ат: «Тантёш» ха=ат: «Самантпа» «Тетте»

журналсем;

http://etker.org/–«Эткер» Чёваш Республикин ачасен шкул тулаш.нчи .=сене й.ркелекен

центр.

Федерацин электрон вĕрентÿ çăл куçĕсем

http://www.mon.gov.ru–Раççей Федерацийĕн вĕрентÿ тата наука министерстви;

http://www.lexed.ru–Федерацин вĕрентÿ енĕпе закон кăларакан центр;

http://www.edu.ru–«Раççей вĕрентĕвĕ» Федераци порталĕ;

http://www.school.edu.ru– Раççейри пĕтĕмĕшле пĕлÿ порталĕ;

http://school-collection.edu.ru– Вĕренÿ ЦОРĕсен пĕрлĕхлĕ (пĕрлештернĕ) пуххи;

http://window.edu.ru/–Вĕренÿ çăлкуçĕсем патне тухмалли харкам каçă;

http://www.ict.edu.ru–«Вĕрентÿри информаципе коммуникаци технологийĕсем» Федераци

порталĕ;

http://www.rustest.ru/–Федерацин тест тĕрĕслевĕн центрĕ;

Вĕрентÿ пресси:

http://www.ug.ru–«Учительская газета» хаçат;

http://ps.1september.ru–«Первое сентября» хаçат;

http://www.vestniknews.ru–«Вестник образования России» журнал;

Конференцисем, форумсем, куравсем, конкурссем, олимпиадăсем:

http://pedsovet.org–Пĕтĕм Раççейри интернетри педсовечĕ;

Page 53: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

53

http://www.ito.su–«Вĕренÿри информациллĕ технологисем» конференци;

http://www.globaledu.ru–«Образование без границ» халăхсем хушшинчи конгресс выставки;

http://www.schoolexpo.ru– Раççей вĕрентĕвĕн форумĕ;

http://www.rosolymp.ru–Шкул ачисен Пĕтĕм Раççейри олимпиади;

Энциклопедисем, словарьсем, справочниксем, каталогсем

http://ru.wikipedia.org–Википеди: нумай чĕхеллĕ ирĕклĕ энциклопеди;

http://dictionary.fio.ru–Педагогика энциклопеди словарĕ;

enc.cap.ru/–Электронлё чăвашэнциклопедийĕ;

http://uchkopilka.ru/–Вĕрентекен пухмачĕ;

http://www.openclass.ru/– Сетьри вĕрентÿ пĕрлешĕвĕсен пĕтĕм йышĕ (пуххи);

http://www.it-n.ru/– Пултаруллă вĕрентекенсен сечĕ.

Диапозитивлё фильм слайдсем

1? «Константин Васильевич Иванов»? Й.ркелекен. – М?И?Скворцов: художник.

– А?Н?Алимасов: ёслёлёх редактор. – И?И?Одюков? Хусан% «Магариф»: 1990? –

36 сл?

2? «Чёвашсен паллё поэч.сем» «Выдающиеся чувашские поэты»? Й.ркелекен.

– И?И?Одюков: художник.сем – В?Г?Бритвин: С?А?Тувалкина: ёслёлёх редактор. –

М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1990? – 36 сл?

3? «Чёваш халёх.н авалхи кун-=ул.» «Древняя история чувашского народа»?

Й.ркелекен. – Н?И?Егоров: художник. – С?Н?Михайлов: ёслёлёх редактор. –

М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1990? – 36 сл?

4? «Чёваш халёх.н ал.= культури» «Материальная культура чувашского

народа»?Й.ркелекен. – Г?Б?Матвеев: художник.сем – В?В?Ширшов:

А?Ю?Вавашкин: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1990? –

36 сл?

5? «Чёвашла кала=ма в.ренетп.р» «Учимся говорить по-чувашски»?

Й.ркелекен.сем – З?С?Антонова: Н?Н?Чернова: художник.сем – Ю?И?Богдяж:

М?Ю?Богдяж: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1990? – 36

сл?

Page 54: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

54

6? «Чёваш уяв.семпе мешехисем» «Чувашские праздники и обряды»?

Й.ркелекен. – Н?И?Егоров: художник. – А?Н?Алимасов: ёслёлёх редактор. –

М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1991? – 36 сл?

7? «Чёвашсен ал ёсталёх.» «Чувашское прикладное искусство»? Й.ркелекен. –

Л?Г?Васильева: художник. – Г?П?Маринин: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов?

Хусан% «Магариф»: 1991? – 36 сл?

8? «Чёваш писател.сем _ I» «Чувашские писатели _ I»?Й.ркелекен. –

И?И?Одюков: художник. – А?Н?Алимасов: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов?

Хусан% «Магариф»: 1991? – 36 сл?

9? «+улталёк тёршш.нче» «Круглый год»? Й.ркелекен. – М?И?Скворцов:

художник.сем – Э?Мавлютов: А?Н?Алимасов: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов?

Хусан% «Магариф»: 1991? – 36 сл?

10? «Чёваш театр.» «Чувашский театр»? Й.ркелекен.сем – О?Г?Кульев:

Н?М?Кириллова:художник. – Г?П?Маринин: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов?

Хусан% «Магариф»: 1992? – 36 сл?

11? «Чёваш юмах.сем» «Чувашские сказки»? Й.ркелекен. – Л?Г?Васильева:

художник. – Г?П?Маринин: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан%

«Магариф»: 1991? – 36 сл?

12? «Чёваш художник.сем _ I»? «Чувашские художники _ I»? Й.ркелекен. –

А?Г?Григорьев: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1992? –

36 сл?

13? «Чёваш художник.сем _ II»? «Чувашские художники _ II»? Й.ркелекен. –

А?Г?Григорьев: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1992? –

36 сл?

14? «Чёваш ен архитектури»? «Архитектура Чувашии»? Й.ркелекен. –

И?К?Кугураков: художник. – И?К?Кугураков: ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов?

Хусан% «Магариф»: 1992? – 36 сл?

15? «Чёваш писател.сем _ II» «Чувашские писатели _ II»?Й.ркелекен.сем –

П?Н?Метин: И?И?Одюков: художник. – А?Н?Алимасов: ёслёлёх редактор. –

М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1992? – 36 сл?

16? «Пир.н тёрёхри ч.рчунсем» «Животный мир нашего края»?Й.ркелекен.сем

– Н?П?Воронов: М?И?Скворцов:художник.сем – В?В?Гурин: Ю?Н?Никифоров:

ёслёлёх редактор. – М?И?Скворцов? Хусан% «Магариф»: 1992? – 36 сл?

Page 55: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

55

Т.р.слев материал.сем

Андреев В?В?: Андреева Е?А? Чăваш чĕлхипе литератури: сăмахлăхĕ: культурипе

историйĕ? Тестсем: кăсăк ĕçсемпе ыйтусем? – Шупашкар% 1977? – 142 с?

Григорьев А?Г?: Димитриева Н?И?: Гаврилова Р?А? Тёван ен культури% V_IX

классенче в.ренекенсен п.л.вне т.р.слесси? Тест заданий.семпе хурав

материал.сем? _ Шупашкар: 1999? _ 160 с?

Димитриева Н?И? Чёваш сёмахлёх.% 8_11 классенче в.ренекенсен п.л.вне т.р.слесси%

тестсем / Н?И?Димитриева? _ Шупашкар: 1999? _ 75 с?

Иванова: Р?Г? 8_9 классенче чёваш литературипе ирттермелли т.р.слев .=.сем

/Р?Г?Иванова? _ Шупашкар: 2001? _ 42 с?

Михайлова З?П? Чёваш литератури% 5–11 классенче в.ренекенсен п.л.вне

т.р.слемелли тест пуххи / З?П?Михайлова: В?М?Михайлов? _ Шупашкар% ЧР

в.рен\ ин-ч.: 1999? _ 128 с?

Чёваш литератури% т.р.слев .=.семпе методика кётартёв.сем /В?И?Дмитриев

хат.рлен.? _ Шупашкар% ЧППИ: 1993? _ 21 с?

Сочинени =ырасси

Абрамов В?А? Сочинени м.нле =ырмалла? В.рен\ пособий. / В?А?Абрамов:

О?И?Печников? _ Шупашкар: 2000? _ 92 с? _ +авах? _ 1998? _ 92 с?

Данилова М?Г? Сочинени =ырма п.лет.р-и?Гуманитари тата филологи профил.пе

в.ренекенсем суйласа илмелли курс программи / М?Г?Данилова // Вестник ЧРИО? _

Чебоксары: 2004? _ Вып? IV? Учебные программы элективных курсов по гуманитарным

дисциплинам% для учащихся 9 классов основной общеобразовательной школы? _ С? 82_86?

Енейкина Г?Л? +ыруллё текст тума в.рентесси% (суйласа илмелли курс программи) /

Г?Л?Енейкина // Халёх шкул.? _ 2009? _ 1 №? _ 38_40 с?

Иванова Н?Г? Чёваш литературипе патшалёх аттестаций. ирттермелли сочинени

темисем / Н?Г?Иванова: В?П?Никитин хат.рлен. // Халёхшкул.? _ 2000? _ 2 №? _

57_58 с?

Михайлова З?П? Сочиненисем% 5 пайлё / З?П?Михайлова: В?М?Михайлов? _

Шупашкар: 2000_2004?Iпай? _ 2000? _ 96 с?; IIпай? _ 2001? _ 108 с?; IIIпай? _

2001? _ 129 с?; IV пай? _ 2001? _ 112 с?; V пай? _ 2004? _ 112 с?

Page 56: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

56

Родионова Р?В? Илтет.п: куратёп: туятёп% (11 класра в.ренекенсене рецензи-

сочинени =ырма хат.рлесси) / Р?В?Родионова? _ Шупашкар: 2003? _ 20 с?

Родионов В?Г? Чёваш ч.лхипе п.рлехи экзаменне парасси% «С» пай.? Рецензи-

сочинени т.сл.х.сем / В?Г? Родионов: Е?Р? Афанасьева? _ Шупашкар% ЧПУ изд-

ви: 2003? _ 38 с?

Чёваш литературипе патшалёх аттестаций. ирттермелли сочинени темисем / Н?Г?

Иванова: В?П? Никитин хат.рлен. // Халёх шкул.? _ 2000? _ 2 №? _ 57_58 с?

Сочинени ев.р изложени =ырасси

Данилова М?Г? Сочинени ев.р изложени тексч.сен пуххи% чёваш шкул.н V_IX клас.сем валли

/ М?Г? Данилова: М?З? Табакова? _ Хушса =.нетн. 2-м.ш кёларём? _ Шупашкар% ЧР

в.рен\ институч.н изд-ви: 2007? _ 223 с? _ +авах? _ 2003? _ 203 с?

Петрова Л?Г? Сочинени ев.р изложени / Л?Г? Петрова? _ Шупашкар: 2006? _ 35

с?

Вёйёсем

Егорова Л?В? Сёмах вёййисем? /Л?Г?Егорова? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт» изд-ви?_

2009?_ 71 с?

Егорова Л?В? Шкулти уявсем?/Л?Г?Егорова? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт» изд-ви?_ 2009?_

72 с?

Васильев Н?В? Ытарлёх? Ытарлё ыйтусем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1985? _

128 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 5 класра в.рентесси? Тестсемпе кроссвордсем? / О?А?

Вишнева? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт» изд-ви?_ 2009?_ 34 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 6 класра в.рентесси? Тестсемпе кроссвордсем?

/О?А?Вишнева? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт»изд-ви?_ 2009?_ 27 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 7 класра в.рентесси? Тестсемпе кроссвордсем?

/О?А?Вишнева? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт»изд-ви?_ 2009?_ 35 с?

Вишнева О?А? Чёваш литературине 8-9 класенче в.рентесси% тестсемпе кроссвордсем?

/О?А?Вишнева? _ Шупашкар% «+.н. вёхёт»изд-ви?_ 2008?_ 67 с?

Page 57: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

57

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2004% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Иванова:

Л?П?Петров? _ Чебоксары% Руссика: 2004? _ 72 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2005% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Иванова:

Ю?М?Виноградов: Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2005? _ 49 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2005% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Иванова:

Ю?М?Виноградов: Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2005? _ 49 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2006% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Иванова:

Ю?М?Виноградов: Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2006? _ 41 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2007% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Иванова:

Ю?М?Виноградов: Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2007? _ 52 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2008% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Ю?М?Виноградов: Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2008? _ 48 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2009% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2009? _ 52 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2010% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Е?А?Майков? _ Чебоксары% Руссика: 2010? _ 52 с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2011% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Е?А?Майков: Г?В?Степанова? _ Чебоксары% Руссика: 2011? _ 74с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2012% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Е?А?Майков: Г?В?Степанова? _ Чебоксары% Руссика: 2012? _ 58с?

Мерлина Н?И? Чувашская ласточка _ 2013% Всероссийская игра-конкурса по чувашскому

языку% задания: решения информация: статистика /Н?И?Мерлина: А?С?Егорова:

Е?А?Майков: Г?В?Степанова? _ Чебоксары% Руссика: 2013? _ 52 с?

Page 58: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

58

Чĕвĕлти Чĕкеç - 10 çулта% Чăваш чĕлхин Пĕтĕм Раççейри вăйă конкурсĕ% ыйтусем:

хуравсем /Н?И?Мерлина: А?С? Егорова (Иванова): Е?А? Майков т?ыт?те? _ Шупашкар%

Чăваш ун-т изд-ви: 2014? _ 300 с?

Иванова Р?Г? Литература вёййисем% 6_7 классем валли / Р?Г?Иванова? _ Хушса

т\рлетн. 2-м.ш кёларём? _ Шупашкар: 2001? _ 33 с? _ +авах? _ 2000? _ 33 с?

Игровые задания по чувашскому языку и литературе% метод? пособие /сост? Е?П?

Петрова: Е?А? Майков? _ Чебоксары: 1993? _ 55 с?

Андреева Е?А? Чёваш ч.лхипе литератури олимпиадисене ирттересси% в.рен\пе

меслетл.х пособий. /Е?А?Андреева: В?И?Игнатьева: П?Н?Метин? _ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 2013? _ 143 с?

Справочниксем: энциклопедисем: антологи материал.сем

Антология чувашской современной прозы? / Составитель% В?Г? Енеш? Чебоксары% Чувашское

книжное изд-во: 1986? _ 359 с?

Антонова З?С? Драма хайлав.сене в.рентесси / З?С?Антонова:

Н?Н?Яковлева//Чёвашч.лхипелитератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 4-м.ш

кёларём?_ Шупашкар: 2006? _ 12_34 с?

Антонова З?С? Лирикёлла хайлавсене шкулта в.рентесси / З?С?Антонова:

Н?Н?Трофимова// Чёвашч.лхипелитератури? Теори тата методика% ст? пуххи? _ 3-

м.ш кёларём? _ Шупашкар: 2005? _ 105_113 с?

Артемьев: Ю?М? ,м.р пу=ламёш. (1900-1917 =улсенчи чёваш литература историй.н

очерк.)? _ Шупашкар% Чёваш к.неке издательстви: 1996?

Артемьев: Ю?М? Чён т\пере =ич =ёлтёр? _ Шупашкар% Чёваш к.неке издательстви:

2010?

Васильева: Л. Художественное повествование в чувашской прозе ХУ111-ХХ вв?%

учебное пособие? _ Чебоксары% ЧГУ: 2006?

Ваттисен сёмах.сем: каларёшсем: сутмалли юмахсем? Чувашские пословицы: поговорки:

загадки? / Сост? Н?Р?Романов? _ 3-м.ш кăларăм? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2012? _

351 с?

Page 59: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

59

Кириллов К.Д. «Айтар» драмӑн малтанхи варианчё // Чӑваш литератури: поэтикӑпа стиль

ыйтӑвӗсем. – Шупашкар, 1989. – 85-111 с.

Кириллов? К?Д? Чун кирл.: чун!?? Статьясем: калавсем: повесть сыпёк.??? _

Шупашкар% Чёваш к.неке издательстви: 2006?

Композиторы Чувашской Республики. Портреты с биографическими сведениями на чувашском и русском

языках. / Автор-составитель Ю.А.Илюхин. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1998.

Кондратьев: М?Г? Степан Максимов% Время? Творчество? Масштаб личности? _

Чебоксары% Чувашское книжное издательство: 20 ???

Краткая чувашская энциклопедия? _ Чебоксары% Чувашское книжное изд-во:

2001? _ 526 с?: ил?

Листопад Ю? Алка: Ахах??? Камсем эсир% псевдонимсен словарь-справочник. /

Ю?Листопад? _ Шупашкар: 1993? _ 78 с?

Литература пӗлӗвӗн кӳртӗмӗ: Методика кӑтартӑвӗсем / В.Г. Родионов, Л.Ю. Трофимов хатĕрленĕ.

- Шупашкар, 2002. - 80 с.

Метин П?Н? «Чёваш литератури» вулав к.некисенче сайра т.л пулакан сёмахсем%

ёнлантару словар. /П?Н?Метин? _ Шупашкар% ЧППУ: 2006? _ 108 с?

Метин П?Н? Драма текстне тишкересси? (Тишкер\ теорий. тата практики) В.рен\

пособий.? / П?Н?Метин? _ Шупашкар% И?Я?Яковлев яч.лл. Чёваш патшалёх пед?

университеч.: 2006? _ 72 с?

Метин П?Н? Илемл. литература текстне тишкересси% меслет кётартёв.сем /

П?Н?Метин? _ Шупашкар% Чёваш Республикин в.рен\ институч.н издательстви:

2009? _ 192 с?

Метин П?Н? Лирика текстне тишкересси? В.рен\ пособий.?/ П?Н?Метин? _

Шупашкар% И?Я?Яковлев яч.лл. Чёваш патшалёх пед? университеч.: 2005? _ 136

с?

Метин П?Н? Эпика текстне тишкересси? (Тишкер\ теорий. тата практики) В.рен\

пособий.?/ П?Н?Метин? _ Шупашкар% И?Я?Яковлев яч.лл. Чёваш патшалёх пед?

университеч.: 2007? _ 162 с?

Метин П?Н?: Мефодьев А?И? Литературёпа халёх сёмахлёх.н ёнлав.сем? Шкул

словар.? _ Шупашкар% Чёваш Республикин в.рен\ институч.н изд-ви: 1997? _ 80

с?

Page 60: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

60

Метин П?Н? Илемлĕ текстăн филологи тишкерĕвĕ? Хӑнӑху ĕçĕсем?_ Шупашкар? 2003?

Метин П?Н? Литература теорийĕ? Поэтика? (Чӑваш филологи факультечӗн I курс

студенчĕсем валли)? _ Шупашкар? 2003?

Мефодьев А?И? Чёваш ача-пёча литератури? 20-30-м.ш =улсем? В.рен\ пособий.? _

Шупашкар% ЧППУ: 2010?

Мефодьев А?И? Чувашская детская литература? Истоки возникновения и

становления? Монография? _ Чебоксары% ЧГПУ: 2008?

Наумов Н?Е? Халёх =\п=инчен% этнографи ёнлав.сен пуххи /Н?Е?Наумов пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 319 с?

Петрова Л?Г? Текст: тишкер\ ыйтёв.сем: .=сем% 6-9-м.ш классем валли

/Л?Г?Петрова? – Шупашкар% Чёваш Республикин в.рен\ институч.н

издательство центр.: 2011?– 143 с?

Революцичченхи чёваш литератури? I том? Текстсем?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1984? _ 464 с?

Революцичченхи чёваш литератури? II том? I к.неке? Текстсем?_ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 1984? _ 431 с?

Революцичченхи чёваш литератури? II том? II к.неке? Текстсем?_ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 1984? _ 151 с?

Родионов В?Г? Чёваш литератури (1917-1930 =улсем)? В.рен\ пособий.? _

Шупашкар: Чёваш к.неке издательстви: 2008?

Родионов В?Г? Чёваш литератури (Х1Х .м.р.н икк.м.ш =урри)% В.рен\ пособий.?

_ Шупашкар: 2002

Родионов В?Г? Чёваш литератури (XVIII-XIX п.ррем.ш =урри)% В.рен\ пособий.? _

Шупашкар: 1990?

Савирова М? Становление и развитие чувашской приключенческой прозы% Учебное

пособие? _ Чебоксары% ЧГУ: 2008?

Сафронова: И?В? Традиции восточной поэзии в чувашской лирике% Учебное

пособие? _ Чебоксары% ЧГУ: 2008?

Федоров Г. И. Чӑваш литературин сӑнарлӑ пуплев теорийĕ: Методика кӑтартӑвӗсем. - Шупашкар,

1994.

Page 61: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

61

Федоров Г.И. Иван Мучи пултарулӑхӗ тата чӑваш литературинчи кулӑшӑн илемлӗ хӑйне

евӗрлӗхӗ. - Шупашкар, 2001. - 11-16 с.

Федоров Г.И. Сӑнарлӑ сӑмах шыравӗ. - Шупашкар, 1996. - 224 с.

Федоров: Г?И? Чёваш литератури (1945-1985 =улсем)% В.рен\ пособий.? _

Шупашкар% ЧЯПУ: 2004?

Халёх сёмахлёх.% Хрестомати / Г?Ф? Юмарт пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

2003? _ 415 с?

Художники Чувашской Республики. Комплект портретов с биобиблиографическими сведениями и

характеристикой творчества. / Автор-составитель Г.А.Игнатьев. – Чебоксары: Чувашское книжное

издательство, 1998.

ХХ .м.рти чёваш литератури: 1900-1950 =улсем: литература историй.н т.пчев.сем

/Чёваш патшалёх гуманитари ёслёлёх.сен институч.; В?В?Никифорова:

В?П?Станьял: А?Н?Тимуков: Ю?В?Яковлев? _ Шупашкар: 2012? _ 392 с?

Чăваш писателĕсем. Портреты с биобиблиографическими сведениями на чувашском и русском

языках. Вып. II. / Сост. Г.Г.Иванов. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1987.

Чăваш писателĕсем. Портреты с биобиблиографическими сведениями на чувашском и русском

языках. Вып. I. / Сост. А.А.Алексеев – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1985.

Чёваш литературин антологий.% Виççĕмĕш том. Драматурги/ Е?Р?Якимовапухсахат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2014? _ 576 с?

Чёваш литературин антологий.% Иккĕмĕш том. Поэзи? / В?Г? Родионов: В?Н? Алексеев пухса хат.рлен.?

_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2013? _ 598 с?

Чёваш литературин антологий.% П.ррем.ш том? Проза? / Д?В? Гордеевпа Ю?А? Силэм пухса

хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2003? _ 580 с?

Чёваш поэзий.нантологий.? / А?Е? Алка пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1962? _ 580 с?

Чёваш совет поэзий.? Антологи? / Г?А? Ефимов пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке

изд-ви: 1970? _ 368 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Ача-пёча фольклор.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2009? _

415 с?

Page 62: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

62

Чёваш халёх пултарулёх.? Ваттисен сёмах.сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2007? _

493 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Истори халап.сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2007? _

462 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Нарастаюмах.сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2012? _ 400

с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Сёнавсемпе .нен\сем? Т.л.ксем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-

ви: 2009? _ 383 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Тавралёх халап.сем? П.ррем.ш к.неке? _ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 2013? _ 494 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Халёх эпос.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2004? _ 382 с?

Чёваш халёх пултарулёх.? Янавар юмах.сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2011? _

349 с?

Чувашская энциклопедия% В 4 т? _ Чебоксары% Чувашское книжное изд-во:

2007? _ Т?1% А_Д? _ 592с?: ил?

Чувашская энциклопедия% В 4 т? _ Чебоксары% Чувашское книжное изд-во:

2008? _ Т?2% Ж_Л? _ 494с?: ил?

Чувашская энциклопедия% В 4 т? _ Чебоксары% Чувашское книжное изд-во:

2009? _ Т?3% М_Се? _ 686с?: ил?

Чувашская энциклопедия% В 4 т? _ Чебоксары% Чувашское книжное изд-во:

2011? _ Т?4% Се_Я? _ 798с?: ил?

Чувашские писатели. Портреты с биобиблиографическими сведениями на чувашском и русском

языках. Вып. III./ Г.Г.Иванов, Е.Г.Крышкина. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1998.

Шупу==ынни Н?В? Суйласа илнисем? / В?Я?Канюков пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 1958? _ 412 с?

«Чăваш Республикин Президенчĕн библиотеки» ярём

Выдающиеся люди Чувашии. Иллюстрированное издание, т. 1. – Чебоксары: Чувашское книжное

издательство, 2002. – 238 с., ил.

Мастера изобразительного искусства: Очерки. Иллюстрированное издание, т. 9. – Чебоксары: Чувашское

книжное издательство, 2011. – 382 с.

Мастера музыкального искусства: Очерки. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1998.

Page 63: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

63

Писатели: Очерки. Иллюстрированное издание, т. 6. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 2008. –

398 с.

«Шкул библиотеки» ярём

Агаков Л?Я? Салтак ачисем /Л?Я?Агаков?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1990?

Агаков Л?Я? Шанчёк% роман /Л?Я?Агаков?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 287 с?

Агаков Л?Я? Ылтён вёчёра /Л?Я?Агаков?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1991?

Агаков Л?Я? Юманлёхра =апла пулнё% Повесть/Л?Я?Агаков?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-

ви: 1993? _ 285 с?/+авах? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2004? _ 319 с?

Александр Твардовский? Василий Теркин? / Г?Айхи ку=арёв.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-

ви: 2015? _ ??? с?

Алендей В?С? В.лле хурч. _ ылтён хурт% Роман: повесть? _ 2-м.ш т\рлетн. кёларём?_

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2010? _ 432 с?

Артемьев А?С? +улёмпа =уннё =амрёклёх% Пове=сем: калав /А?С?Артемьевпухсахат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2008? _ 432 с?

Артемьев А?С? Салампи% роман /А?С?Артемьев? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2012? _

271 с?

Илпек Микулай.? Манё=ми кунсем% Калавсем: очерксем: повесть: новелла / Н?Ф?Ильбеков? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2009? _ 255 с?

Исаев М.три? Х.рл. хум?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1989?

Кибек Д?А? Кайёк тус.% Роман? / Д?А?Кибек? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2008? _ 383

с?

Краснов Г?В? Х.рл. тюльпан% Пове=сем / Г?В?Краснов? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

2007? _ 383 с?

Лазарева А?Н? Санён =итм.л =ич. тус? _ Калавсем?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1987?

_ 159 с?

Орлов Ф?Н? Юрататёп Тёван =.ршыва?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1991?

Page 64: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

64

Скворцов Ю?И? К.рхи кунсем% Пове=сем?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2005? _ 224 с?

Талвир А?Ф? Пёва =ул. =инче% Повесть?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1991? _ 304 с?

Тихён Пет.ркки (Петров П?Т?) Кушкё ачи?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1992?

Трубина М?Д? Х.ллехи ка=сем?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1988?

Туслё кил-йышра% т.р.к халёх культуринчен (азербайджан: кёркёс: казах: пушкёрт: туркмен:

тутар: узбек: хакас: якут) / Н?Г? Иванова пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке

изд-ви: 2015? _ ?????? с?

Ухсай М?Д? Кёра =илсем?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1988?

Уяр Х.вет.р? Ё=та эс: тин.с? Повесть: калавсем: т.рленч.ксем / Хвет.рУяр? _ Шупашкар%

Чёваш к.неке изд-ви: 2007? _ 255 с?

Эльгер С?В? Х.н-хур ай.нче% Сёвёласа =ырнё повесть?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1993? _ 192 с?

Чёваш =ырав=исен =ырнисен пуххи

+е=п.л Мишши? +ырнисен пуххи? /Г?Ф?Юмарт пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке

изд-ви: 1999? _ 383 с?

Айхи Г?Н? +ырнисен пуххи? / Н?А?Сильвестровёпа Е?Н? Лисина пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2008? _ 559 с?

Артемьев А?С? Суйласа илнисем? I том? Пове=сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1986? _ 302 с?

Артемьев А?С? Суйласа илнисем? II том? Пове=сем? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1986? _ 384 с?

Ева Лисина? +ырнисен пуххи? / ?????????????????? пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-

ви: 2015? _ с?

Иванов К?В? +ырнисен пуххи? Икк.м.ш хушса т\рлетн. кёларём?/А?В?Васильев: Н?Ф?Данилов:

Г?Ф?Юмарт пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1990? _ 256 с?

М.три Юман?Суйласа илнисем? Калавсемпе новеллёсем: повесть: драма: очерксем: аса ил\сем:

статьясем: =ырусем?/В?П?Станьял пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви:

1997? _ 543 с?

Page 65: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

65

Марфа Трубина? +ырнисен пуххи? / ?????????????????? пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке

изд-ви: 2015? _ с?

Марфа Трубина? +ырнисен пуххи? Икк.м.ш том% пьесёсем: пове=сем / В?Канюковпа

А?Соколова пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1975? _ 304 с?

Марфа Трубина? +ырнисен пуххи? П.ррем.ш том% сёвёсем: юмахсем: калавсем /В?Канюковпа

А?Соколова пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1970? _ 404 с?

Павлов Ф?П? Собрание сочинений% Поэзия: драматургия: проза: очерки: статьи: письма?

/Ю?А?Илюхин: А?И?Кузьмин: К?Д?Кириллов пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке

изд-ви: 1992? _ 574 с?

Сеспель? Мильоном стих мой повторен? +ырнисен пуххи? / А?П?Хусанкай пухса хат.рлен.?

_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2012? _ 240 с?

Ухсай Яккёв.? +ырнисен пуххи% Ви==.м.ш том? Поэмёсемпе сёвёсем? / О?Я?Ухсай пухса хат.рлен.?

_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2003? – 447 с?

Ухсай Яккёв.? +ырнисен пуххи% Икк.м.ш том? Поэмёсем? / О?Я?Ухсай пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2002? – 382 с?

Ухсай Яккёв.? +ырнисен пуххи% П.ррем.ш том? Сёвёсем? / О?Я?Ухсай пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2001? – 287 с?

Ухсай Яккёв.?+ырнисен пуххи% Пилл.км.ш том? Монографи: трагедисем: статьясем:

асёрхаттарусем? / О?Я?Ухсай пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2005? –

447 с?

Ухсай Яккёв.?+ырнисен пуххи% Тёваттём.штом? Поэмёсем? / О?Я?Ухсай пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2003? – 463 с?

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? Ви==.м.ш том? Поэмёсем?/ В?П?Станьял пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2002? _ 542 с?

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? Икк.м.ш том? Сёвёсем: ярёмсем? / А?А?Тимофеев-Ыхра пухса

хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2002? _ 558 с?

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? П.ррем.ш том? Сёвёсем: ярёмсем? / В?С?Чекушкинпухса

хат.рлен.?_ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 1977? _ 544 с?

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? Пилл.км.ш том? Публицистикёпа критика статйисем? /

А?П?Хусанкай пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2005? _ 478 с?

Page 66: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

66

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? Тёваттём.ш том? Эпикёллё поэмёсем: «Аптраман тавраш»

сёвёлла роман: юмахсем? / В?П?Станьял пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш к.неке изд-

ви: 2003? _ 479 с?

Хусанкай П?П? +ырнисен пуххи? Улттём.ш том? Ку=арусем? / А?П? Хусанкай пухса хат.рлен.? _

Шупашкар% Чёваш к.неке изд-ви: 2006? _ 479 с?

Эльгер С?В? Хурапа шурё? Т.рл. вёхётра =ырнисем? Проза: поэзи: аса ил\сем: кун

к.некинчен: =ырусем: хаклавсем? / В?Г? Родионов пухса хат.рлен.? _ Шупашкар% Чёваш

к.неке изд-ви: 1994? _ 447 с?

Цифрланё аудиодисксен в.рент\ хат.р.сем

Александр Кёлкан? «Алим» пьеса? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи драма

артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 56?19 мин?

Александр Кёлкан? Юптарусем?/Ра==ей тава тив.=л. тата чёваш халёх артисч. Ефим

Никитин вулать? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 11?27 мин?

Ёсан У=ёп.н калав.сем? / Иван Ксенофонтов вулать? _ Шупашкар% Чёваш радио

фонч.:2005? _ 18?36 мин?

Ва=лей Игнатьев? «П.ч.к акёшсен ташши» инсценировка? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш

патшалёх академи драма артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _

29?06 мин?

Ева Лисина? «+ёкёр ч.лли» калав? / Ра==ей халёх артистки Нина Яковлева вулать? _

Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 30?26 мин?

Иван Яковлев? «Чёваш халёхне» халал? / Авель Харитонов вулать? _ Шупашкар% Чёваш

радио фонч.:2005? _ 9?23 мин?

Илпек Микулай.? «Хура =ёкёр» роман? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи драма

артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 79?29 мин?

Михаил Федоров? «Ар=ури» юмахлатнё поэма?/Ра==ей тава тив.=л. тата чёваш халёх артисч.

Ефим Никитин вулать? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.: 2005? _ 10?44 мин?

Николай Терентьев? «Пушар лаши» трагикомеди? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх

академи драма артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.: 2005? _ 78?11 сех?

Page 67: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

67

Пет.р Эйзин? «Савни юррисем» ярём? / Ра==ей тава тив.=л. тата чёваш халёх артисч.

Валентина Трифонова тата Чёваш Республикин тава тив.=л. артисч. Андриан Павлов

вула==.? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.: 2005? _ 11?48 мин?

Петр Осипов? «Айтар» драма? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи драма

артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 79?52 мин?

+е=п.л Мишши? Сёвёсем? / Ра==ей тата чёваш халёх артисч. Виктор Родионов вулать? _

Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 13?51 мин?

Ухсай Яккёв.? «Шурё хурёнпа кала=ни» поэма сыпёк.? / Чёваш халёх поэч. Ухсай Яккёв.

хёй вулать? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 12?27 мин?

Федор Павлов? «Ялта» драма? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи драма

артисч.сем? _ Шупашкар% Чёваш радио фонч.:2005? _ 69?09 мин?

Цифрланё видеодисксен в.рент\ хат.р.сем

«Звездный Сокол Чувашии» / ГУК «Мемориальный комплекс летчика-космонавта СССР

А?Г?Николаева»? Автор проекта – М?Семенов? _ Чебоксары? _ 2009?_ 34?14 мин?

«Ĕмĕрлĕх (вечность)»?/Чăваш тĕрри çинчен \керн. видеофильм? – ООО ДВС «Юность» –

Чебоксары? 2009? _ 14мин?

«Звенящее серебро тухьи»? / Чёваш наци костюм. =инчен \керн. видеофильм?– ООО ДВС

«Юность» – Чебоксары? 2009? _ 19:5мин?

«На земле Чувашской»? / Чăваш Республики çинчен \керн. видеофильм? – ООО ДВС

«Юность» – Чебоксары? 2009? _ 15:5 мин?

«Чебоксары – жемчужина Поволжья»? Второе издание мультимедийной энциклопедии?

/Бондарев Е?В?: Храмов Г?В?: Тяпкильдеева Е?Г?: Высотина А?Л?: Кашина И?М?: Мисина

Н?Н?: Никифорова В?Г?: Степанов Г?А?: Пайгусов Е?В?: Артамонов И?Е?–Чебоксары? 2009?

«Чебоксары–чистый и благоустроенный город» / Шупашкар =инчен \керн. видеофильм–

ООО ДВС «Юность»–Чебоксары? 2009? _ 16:5 мин?

«Чёваш халёх йёли-й.ркисем? Эткер» / Сценари автор. тата режиссер. _ В?Галошев? _

Шупашкар%_ ООО «Диал»студи«Аксар»: 2012? _ 60 мин?

Константин Иванов? «Нарспи» телепоэма? / +е=п.л Мишши яч.лл. Чёваш патшалёх

=амрёксен театр.н артисч.сем? _ Шупашкар?2009? _ 120 мин?

Page 68: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

68

Петр Осипов? «Айтар» драма? / К?В?Иванов яч.лл. Чёваш патшалёх академи драма

артисч.сем? _ Шупашкар? _ 79?52 мин?

Чувашская Республика - Чёваш Республики (Научно-справочное издание% природа: население:

история: экономика: здравоохранение: физкультура: образование: литература: культура:

искусство) _ Шупашкар% ООО «Диал» «Аксар» студи: 2015?

Яков Ухсай (Электронный ресурс) / Национальная библиотека Чувашской Республики? –

Чебоксары? 2011? – (Имя в истории Чувашии)?

Чёваш наци библиотекин электрон диск.сем

+е=п.л Мишшин поэзи т.нчи = Поэтический мир Михаила Сеспеля [Электронный

ресурс]: [о жизни и деятельности М. Сеспеля] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. - Электрон.дан.

- Чебоксары: НБ ЧР, 2009. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM)

+улёмра шёраннё й.ркесем = Войны священные страницы [Мультимедиа]: писатели

Чувашии в Великой Отечественной войне / Нац. б-ка Чуваш. Респ. - Электрон.дан. -

Чебоксары : НБ ЧР, 2010. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

«Нарспи» - жемчужина чувашской поэзии» : к 100-летию со дня выхода поэмы К.В. Иванова

«Нарспи» : электронная выставка : [Электронный ресурс] / Гос. архив печати Чуваш. Респ. ;

сост. А. Г. Сидорова, Ф. Г. Парамонова. – Чебоксары, 2008. – 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

«Чунра х.мленн. й.ркесем…» «В душе переплавляется строка…»: [посвящ.

народному поэту Чувашской Республики Юрию Семендеру] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. -

Электрон.дан. - Чебоксары : НБ ЧР, 2012. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM) - (Имя в

истории Чувашии).

Андриян Николаев? Звездный путь Андрияна Николаева [Электронный ресурс] / Нац. б-

ка ЧувашРесп. - Электрон.текстовые дан. (1 файл : Кб). - Чебоксары : НБ ЧР, 2004. - 1

электрон.опт. диск (CD-ROM). 5. Мой голос - звенящая сталь : 1908-1957

[Мультимедиа] = Х.нпе х.рсе туптаннёсассём: к 100-летию со дня рождения Васьлея

Митты / Нац. б-ка Чуваш. Респ. - Электрон.текстовые дан. - Чебоксары : НБ ЧР, 2008.

- 1 электрон.опт. диск (CD-ROM). Патриарх чувашской культуры И. Я.

Яковлев, 1848-1930 [Электронный ресурс] = Чёваш культурин патриарх.: к 160-летию

со дня рождения И. Я. Яковлева / Нац. б-ка Чуваш. Респ. - Электрон.дан. - Чебоксары :

НБ ЧР, 2008. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Гений чувашской поэзии: к 120-летию со дня рождения К. В. Иванова : электронная выставка :

[Электронный ресурс] / Гос. книжная палата Чуваш. Респ.; сост. Е. Ф. Арланова, И. Ю.

Капитонова – Чебоксары, 2010. – 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Page 69: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

69

Геннадий Айги : Поэзия тишины [Электронный ресурс] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. ; отв. за

вып. А. Шмандюк, Т. Агиносова, Г. Быкова ;оформ. обл. О. Улангин ; фот. В. Пика. -

Чебоксары : НБ ЧР, 2001. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM)

Певец родного края = Тăван ен юрăçи : к 100-летию со дня рождения народного поэта А. Е.

Алги : электронная выставка : [Электронный ресурс] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. ; сост. Е. Ф.

Арланова, О. В. Васильева. – Чебоксары, 2013. – 1 электрон.опт. диск (DVD-ROM). – (Имя в

истории Чувашии).

Первые чувашские журналы : электронная выставка : [Электронный ресурс] / Гос. архив печати

Чуваш. Респ.; сост. Е. Ф. Арланова, И. Ю. Капитонова. – Чебоксары, 2008. – 1 электрон.опт.

диск (CD-ROM).

Поэт с горячим сердцем : к 110-летию со дня рождения М. Сеспеля : электронная выставка :

[Электронный ресурс] / Гос. архив печати Чуваш. Респ.; сост. Е. Ф. Арланова, И. Ю.

Капитонова. – Чебоксары, 2009. – 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Праски Витти (мультимедийное издание о жизни и творчестве заслуженного художника

Российской Федерации Виталия ПетровичаПетрова)ПраскиВитти [Электронный

ресурс] :мультимедийн. альбом / Нац. б-ка Чуваш. Респ. - Электрон.текстовые дан. (1

файл : Кб). - Чебоксары : НБ ЧР, 2006. - 1 электрон.опт. диск (DVD-R).

Пусть горит моя звезда: Педэр Хузангай [Электронный ресурс] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. -

Электрон.текстовые дан. - Чебоксары : НБ ЧР, 2007. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Радуга поэзии, радуга жизни : к 100-летию со дня рождения народного поэта Чувашии Я. Г. Ухсая

: электронная выставка : [Электронный ресурс] / Гос. книжная палата Чуваш. Респ. ; сост. Е. Ф.

Арланова, И. Ю. Капитонова. – Чебоксары, 2011. – 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Талант, отданный народу : к 120-летию со дня рождения Ф. П. Павлова : электронная выставка :

[Электронный ресурс] / Гос. книжная палата Чуваш. Респ. ; сост. Е. Ф. Арланова, И. Ю.

Капитонова – Чебоксары, 2012. – 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Ухсай Яккăвĕ - Яков Ухсай, 1911-1986 [Электронный ресурс] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. -

Электрон.дан. - Чебоксары : НБ ЧР, 2011. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

Чувашская диаспора [Электронный ресурс] / Нац. б-ка Чуваш. Респ. . - Электрон.

текстовые дан. - Чебоксары : НБ ЧР, 2007. - 1 электрон.опт. диск (CD-ROM).

В.рент\ экскурси объекч.сем

Литературёна в.рентн. чухне усё куракан т.п объектсем шутнелитература

музей.семпе заповедниксем к.ре==.? Ачасене музейсенче пулса курни паллё

Page 70: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

70

=ырав=ёсен пултарулёх.пе: в.сен пурнё=.нчи чён фактсемпе тата интересл.

пулёмсемпе =ывёхрах паллашма май парать? Музейри экспонатсене кашни хёй

т.лл.н те: ушкёнпа та кайса курма пултарать? Курни-п.лни в.ренекен.н ас.нче

нумайччен юлать? Хал. аудиовизуаллё хат.рсемпе усё курса ку=ёмсёр е

виртуаллё экскурсисем те ирттерме май пур? Пысёк музейсен сайч.сенчи

материалсемпе паллашма пулать?

Яланхи литература экскурсисене ку е вёл =ырав=ён пурнё=.пе пултарулёхне в.ренн.

чухне музейсенче ирттере==.%

Ахмед ибн Фадлан (Тутарстан: Пёлхар хули: Назаровсен урам.: 67:

Пёлхар патшалёх историпе архитектура заповедник музей.);

Ва=лей Давыдов-Анатри. Ва=лей Давыдов-Анатри яч.лл. библиотека: Шупашкар:

Южная урам.: 6;

Геннадий Айхи (Шупашкар хули: Ленин пр?: 15: Чёваш наци библиотекинче

Г?Айхие халалланё к.тес: «Поэзия тишины» CD диск =инчи виртуаллё экскурси);

Иван Мучи (Шупашкар район.: Чёрёшкасси ял.: Шкул тёкёрлёк.: 4:

Чёрёшкассинчи вётам шкулти Иван Мучие халалланё к.тес);

Иван Яковлев (Шупашкар: К?Маркс урам.: 38: И?Я?Яковлев яч.лл. Чёваш

патшалёх педагогика университеч.: И?Я?Яковлев музей.; Ульяновск обла=.:

Ульяновск хули: Воробьев урам.: 12: «Ч.мп.рти чёваш шкул.? И?Я?Яковлев

хваттер.» музей; И?Я?Яковлев яч.лл. вётам шкул: Эл.к район.: Эл.к сали:

Советская урам.:15; Тутарстан: Кённа Кушки ял.: И?Я?Яковлев яч.лл. музей??

Илпек Микулай. (Шёмёршё район.: Ви=п\рт Шёмёршё ял.: Т.п тёкёрлёк: 3:

Ви=п\рт Шёмёршёри пу=ламёш шкул-ача сач.нчи Илпек Микулай. яч.лл.

музей);

Константин Иванов (Шупашкар: Ленинград урам.: 29/20: К?В?Иванов яч.лл.

литература музей.; Пушкёртстан: Пелепей район.: Слакпу= ял.: 64: К?В?Иванов

яч.лл. =урт музей); К?Иванов яч.лл. библиотека: 9-м.ш пил.к =уллёх

проспекч.: 19/37;

Мархва Трубина (Ульяновск обла=.: Ульяновск хули: Воробьев урам.: 12:

«Ч.мп.рти чёваш шкул.? И?Я?Яковлев хваттер.» музей); Мархва Трубина

яч.лл. килти вулав центр. (библиотека): Шупашкар: Мичман Павлов урам.:

66;

Митта Ва=лей. (+.н. Шупашкар хули: 10-м.ш Пил.к =уллёх урам.: 41: Митта

Page 71: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

71

Ва=лей яч.лл. 20-м.ш №-л. вётам шкул; Патёрьел район.: Киров урам.: 71:

Аслё Арапу=.нчи Митта Ва=лей яч.лл. вётам шкулти музей);

Михаил Федоров (Шупашкар: Ленинград урам.: 29/20: К?В?Иванов яч.лл.

литература музей.;);

Никита Бичурин («Бичурин тата самана» музей: Чёваш Республики: Шупашкар

район.: К\ке= поселок.: Шкул урам.: 1-м.ш =урт?www.museum.ru/M3141;

Н?Я?Бичуринён мемориал музей.: Шупашкар: А?Никитин урам.: 21 (3-м.ш №-

л. вётам шкул);

Николай Ашмарин (Шупашкар: Х.рл. лапам: 5: Чёваш наци музей.);

Николай Шелепи. Николай Шелепи яч.лл. библиотека: Шупашкар:

Коммунистическая урам.: 28;

Николай Шупу==ынни (Шупашкар район.: Иккасси ял.: Шкул урам.: 2а:

Иккассинчи т.п шкулта Николай Шупу==ынние халалланё к.тес);

Пет.р Хусанкай, (Тутарстан: Элкей район.: Хусанкай ял.: Пет.р Хусанкай яч.лл.

музей); П?Хусанкай яч.лл. библиотека: Шупашкар: Речная ура.: 6;

Руна =ырёв.? Чулсемпе пир-авёр =инче упранса юлнё сёмахлёх(Шупашкар:

Х.рл. лапам: 5: Чёваш наци музей.);

+е=п.л Мишши (Канаш район.: +е=п.л ял.: +е=п.л Мишши яч.лл. музей;

Шупашкар хули: +е=п.л урам.: 8: +е=п.л Мишши музей.; Украина: Чернигов

обла=.: Остер хули: Остерти 1№-л. вётам шкулти +е=п.л Мишши музей.);

+е=п.л Мишши яч.лл. =емье вулав центр. (библиотека): Шупашкар: 50 лет

Октября урам.: 3;

+емен Элкер (Й.пре= район.: Мён Упакасси ял.: Мир урам.:8: Мён Упакассинчи

т.п шкулти +емен Элкер яч.лл. п\л.м музей);

Ухсай Яккёв. (Пушкёртстан: Пелепей район.: Слакпу= ял.: 64: Ухсай Яккёв.

яч.лл. музей)

Федор Павлов (Шупашкар: Ленинград урам.: 29/20: К?В?Иванов яч.лл. литература

музей.);

Чёваш т.рри-эреш. (Шупашкар: Х.рл. лапам: гранит палёк)

Page 72: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

72

Кунсёр пу=не литература хайлав.сене: =ырав=ён кун-=ул.пе пултарулёхне

в.ренн. тата в.рентн. чухне =ак музейсене =итсе курма: паллашма пулать%

+.м.рле хулинчи историпе краеведени халёх музей.: Щербаков урам.:

60/6;

+.н. Шупашкар \нер музей.: Гидростроительсен урам.: 4;

+.н. Шупашкар хулин истори музей.: +.н. Шупашкар: Винокуров

урам.: 42А;

«Радуга» культурёпа выставка центр.: Шупашкар: Эльмен урам.: 4а;

В?И?Чапаев музей.: Шупашкар: Ленин проспекч.: 46А (Чапаев сквер.);

В?И?Чапаев яч.лл. производство п.рлеш.в.н музей.: Шупашкар:

Промышленная-ЮЗР урам.: 7Д;

Чёваш милици историй.н музей.: Шупашкар: Энгельс урам.: 3;

Вёрмарти историпе краеведени музей.: Вёрмар сали: Мир урам.: 8;

Вырёс тата ют =.р-шыв \нер.сен уйрём.: Шупашкар: К?Иванов урам.:

4; «Акварель» \нерсен галерейи: Шупашкар: Сверчков урам.:

6б;

Геологи музей.: Шупашкар: К?Ефремов бульвар.: 12;

Гидроэнергетика музей.:+.н. Шупашкар: Набережная урам.: 34;

Й.пре=ри т\пе ай.нчи этнографи музей.: Чёваш Республики: Й.пре=

район.: Й.пре= сали: Комсомольская урам.;

М?С? Спиридонов мемориал хваттер музей.: Шупашкар: Спиридонов

урам.: 1; Халёх пултарулёх =урч.: Шупашкар: Карл Маркс

урам.: 32;

Патёрьел район.нчи "+ёкёр" краеведени музей.: Патарьел сали: Ленин

урам.;

Пушар техникин выставки: Шупашкар: Карл Маркс урам.: 37;

Республикёри вёрман музей.: Шупашкар: Вёрман поселок.: 10;

Сёра музейпа ресторан комплекс.: Шупашкар: К?Ефремов бульвар.: 6;

СССР космонавт летчикён А?Г?Николаевён мемориал комплекс.: Чёваш

Республики: С.нт.рвёрри район.: Шуршёл ял.: Парк урам.: 14;

Тёвай район.нчи краеведени халёх музей.: Тёвай сали: Ленин урам.:

56?

Улатёрти \нер музей.: Улатёр хули: Октябрь револиций. урам.: 14;

Улатёрти краеведени музей.: Улатёр хули: Мускав урам.: 23;

Page 73: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

73

Хальхи \нер центр.: Шупашкар: Президент бульвар.: 1/15;

Чёваш наци музей.: Шупашкар: Х.рл. лапам: 5/2;

Чёваш патшалёх \нер музей.: Шупашкар: Калинин урам.: 60;

Чёваш республикин халёх пултарулёх.н =урч.: Шупашкар: Карл Маркс

урам.: 32;

Эл.кри литературёпа краеведени музей.: Эл.к сали;

Элективлё (суйлавлё) курс программисем

Андреев И?А? Двуязычие и многоязычие в современном мире? (17(18 час?) /

Вестник ЧРИО? Вып? 4? Учебные программы элективных курсов по

гуманитарным дисциплинам для учащихся 9 классов основной

общеобразовательной школы? Чебоксары: 2004? _ с?74-81

Виноградов Ю?М? Чёвашла т.р.с =ырасси% хальхи орфографипе пунктуаци?(28

сех?) / +авёнтах? _ с?97-111

Власова Т?А? Чёваш ч.лхине в.рентн. май ачасен сапёрлёх тупёмне

аталантарасси? (17 сех?) / Шупашкар? – 2007? – с?

Данилова М?Г? Пуплев культури (24 сех?)/ Халёх шкул.? – 2005?_№ 4? –с? 63-

65

Данилова М?Г? Сочинени =ырма п.лет.р-и? гуманитари тата филологи профил.пе

в.ренекенсем суйласа илмелли курс программи (36 сех?) / М?Г?Данилова // Вестник

ЧРИО? _ Чебоксары: 2004? _ Вып? IV? Учебные программы элективных курсов по

гуманитарным дисциплинам% для учащихся 9 классов основной общеобразовательной

школы? _ с? 82_86?

Дегтярова И?В? Ч.лхери сёмахсен п.лтер.ш ушкён.сем? (17 сех?)

Енейкина Г?Л? +ыруллё текст тума в.рентесси% (суйласа илмелли курс

программи) / Г?Л?Енейкина // Халёх шкул.? _ 2009? _ 1 №? _ 38_40 с?

Зайцева В?Г? Сцена =инчи ёсталёхпа пуплев культури? (24 сех?)//

Иванова Н?Г? Чёваш литератури _ ёс-хакёлпалёк.% (гуманитари

предмеч.семпе суйласа илмелли курс программи) (24 сех?) / Н?Г?Иванова//

Халёх шкул.? _ 2004? _ 5 №? _ 66_68 с?

Игнатьева А?П? Чёваш Республикин патшалёх символ.сем? (9 сех?) / www.

chrio.cap.ru

Page 74: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

74

Игнатьева А?П? Шкул ачисен т.пчев .=не й.ркелесе пырасси?(17 сех?)/ Халёх

шкул.? – 2007? _ № 6? – с? 77-78

Кузьмина Г?В? Шкул ачисене наука .=не явё=тарасси?/ Антонова З?С?: Станьял

В?П? Чёваш сёмахлёх.н в.рен\ меслетл.х.? Ш? 2006? –– с? 207-211

Моисеева А?Н? Сочинени тата изложенисенчи йёнёшсене т\рлетесси? (12 сех?)/

www. chrio.cap.ru

Никитин (Станьял) В?П? Тёван =.ршыв тусан. те таса% (9-м.ш класра чёваш

литературипе культурин пале вырён.сене суйласа илсе паллашмалли программа)

(18 сех?) / В?П?Никитин // Вестник ЧРИО? _ Чебоксары: 2004? _ Вып 4?%

Учебные программы? _ с? 87_96?

Печникова М?Н? Текст ёсласси? (19 сех?)/ Халёх шкул.? – 2008? _ № 2? – с?

72-79

Свеклова З?И? Пайёр ятсем? (10 сех?)/Халёх шкул.? – 2008? _ № 4? – с? 26-

28

Скворцов М?И? Словари и их образовательно-культурное значение? (28 час?)/

+авёнтах? _ с?112-117

Федотова Л?А? Чувашский хоровод – художественная модель мировоззрения?

(15 сех?)

Фомина И?А? Хамёр тёрёхри паллё =ынсем? (25 сех?)/ Халёх шкул.? – 2007? _

№ 4? – с? 75-78

Чёваш литератури краеведений.% в.рент\ .= программи/Н?Н?Осиповхат.рлен.? _

Шупашкар% ЧППУ: 2007? _ 14 с?

Ядрицова А?А? Чувашская художественная культура?(24 сех?) / www. chrio.cap.ru

Page 75: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

75

11? ПРОГРАММА СОДЕРЖАНИЙ,

1 пай? ХАЛЁХ СЁМАХЛЁХ,

1? Халёх юмах.сем? Асамлё: йёла: ч.р чунсем =инчен калакан

юмахсем?Асамлё юмахсем паттёрла .=-х.лпе кёсёклантарни: в.сенчи

приключени мел.? Юмахсенчи ырё тата усал? Юмахсенчи асамлёх япалисем?

Ч.р чунсене этем пек кала=тарни? Этемпе ч.р чуна ку=ёмлён сёнарлани?

2? Литература юмах.сем

Мархва Трубина "Ш.шк."?

Владимир Бараев "Этикан Утиканпа"?**

Елен Нарпи? "Ылтён тулё п.рчи"?**

Илле Тёхти „Ухливан вутёша улталани“ „Кайёк патши“*

Иван Мучи „Тавёрпи“**

Николай Шупу==ынни „Ёслё Эссепе“: „Ёслё суе=.“?*

Раиса Сарпи «Тёрнаккай»?*

Халёх сёмахлёхне пухса: сюжеч.семпе усё курса: урёхлатса =.нетн.

хайлавсем? Юмахсенчи пурнё= чёнлёх.? В.сенче этеме пур енл.н сёнлани:

ёса в.рентсе калани?

3? Ваттисен сёмах.семпе тупмалли юмахсем?

Ваттисен сёмах.сем – чёваш халёх.н ытарайми ёсталёх.% илемл.: ёслё:

тарён шухёшлё сёмахсем? В.сен чун-ч.ре илемл.хне палёртас: .=ченл.хне

в.рентес .=ри пахалёх.?**

4? Тупмалли (сутмалли) юмахсем (туптармёшсем) – халёхён нихё=ан

кивелмен поэзи хайлав.сем? В.сем халёх ёс-тён.н: фантазий.н икс.лми =ёл

ку=.?**

5? Сёпка юррисем? Ч.н\-йыхрав сёввисем?

Юрё этеме пурнё=ри йывёрлёхсене =.нтерме: халёх тытса пыракан ырё

й.ркепе пурёнма в.рентни: ырра малалла аталантарма пулёшни: телейш.н

к.решме хавхалану к\ни?*

6? Истори халап.сем? Истори халап.сем общество пурнё=.нчи пулса

иртн. Пулёмсене пурнё=ра чён пулнё пек туса сёнлани? Истори халап.сем -

истори докуменч.сем мар? В.сем халёх хёй кун=ул.нчи историлле пулёмсене

кёмёлласа е сивлесе йышённине кётартнни? **

Тавралёх халап.сем?*

7? Улёп халап.сем ("Улёп" эпос)?

Улёп халап.сем - легендёллё сюжетлё халапсем: чёваш эпос.н авалхи

Page 76: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

76

т.с.сем? В.сенче чёваш паттёрлёх эпос.н паллисем сыхланса юлни? Улёпсен

пурнё=.: .=.-х.л.: к.реш.в.?**

8? Балладёсем – сюжетлё юрёсем? Стихван Шавли „Вутёш“ миф?

Баллада ялан уйрём =ын е килйыш пурнё=не трагедилле сёнлани? В.сенче

.=-пу= чылай чух вил.мпе в.=ленни? Мифла шухёшлав? Сёнарсен чун

илем.: тасалёх.: т.р.сл.х.: к.реш.в.?*

9? Календарлё йёла уяв сёмахлёх.? Сурхури: =ёварни юррисем?** К.шерни

тата с.рен юррисем?*

Яланах =улталёкра п.р вёхётра килни? Йёла уяв.сем авал асамлё

(ёрёмлё) п.лтер.шл. пулни? Халёх в.сене =ут =анталёк пулём.сене хёй

майлё =ваёрас: выльёх-ч.рл. .рчетес: =.р .= тухё=лёхне =.клес: хёй.н

пурнё=не =ёмёллатас: йёх аталантарас т.л.шпе ирттерни?

10? Халёх юррисем?

Степан Максимов илемлетн. „Алран кайми аки-сухи“: „Уй варринче“:

„В.=-в.= куккук“ юрёсем?**

Геннадий Волков? „Ви=. юрё“ эссе?**

Юрё - халёхён пысёк пуянлёх.: сёмахлёхён вёйлё аталаннё: анлё сарёлнё

т.с.? Халёх юррисенчи =ынсен пурнё=.: шухёш-.м.ч.: кёмёл-туйём.: сёнланса

юлни? Юрё жанр.семпе т.с.сем?

11? Литература юррисем?

Федор Павлов? «Хитре»: «В.лле хурч.» (юрё сёввисем)?

Илле Тукташ? «Тёван =.р-шыв» (Чёваш Республикин патшалёх гимн.)?

Иван Ивник? „Юрё=сем“ (юрё сёвви)?

Виталий Шемекеев? „???“

Василий Давыдов-Анатри? «Тёван яла таврёнсан»: «Тавах сире:

учительсем» (юрё сёввисем)?

Юрий Сементер? «Пир.н анне» (юрё сёвви)?

Пет.р Яккусен? «Малтанхи юрату» (юрё сёвви)?

Литература (автор) юррисем: в.сен тематикипе т.п шухёш.: тытём.:

сёнарлёх.? Юрё ёстисем% юрё=сем: юрё сёвёлакансем: юрё к.ввине

хывакансем?

12? Вёйё-улах: хёна юррисем?

„+.м.рт =е=ки =урёлсан“: „+ерем пусса вир акрём“: „Сар х.р сиксе вёй

калать“: „Пир.н урам анаталла“: „Сакки сарё сарлака“: „Атте лаша панё

пулсан“: „Пур=ён тутёрне???“: „Пи=-пи= палан“: „Вун ик кёшёллё“?

Page 77: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

77

Пурнё=а анлён хакласа п.т.млетни% =.р .=.н тухё=лёхне хисеплесе: .=е

чысласа: пурнё=а п.т.млетсе юсани?

13? Истори юррисем? «Мамук ханён пу=не вёрёнтёр!: «Ра=ён патша килн.

тет»: «Хура халёх ку==ул.сем ай шывсем мар???»: «Пире улпут =.нес =ук»:

«+ич. хёрхём»: «Тереш х.рне антём та»: «Разин ч.л.м.»: «Хура халёх

ку==ульлисем»?

Удел хресчен юррисем: «Удельнийён кантурне»: «Удельний.н у=ём.»?

Юрё IX_XIX .м.рсенче аталанни: халёх историй.н паллё тапхёр.семпе

=ыхённи% 1) Атёл тёрёх.нчи =ынсен пурнё=не сёнлани; 2) монгол-тутар:

Хусан хан.сем пусмёрлани; 3) С?Разинпа Е?Пугачев сёнар.сем; 4) ир.кл.х

к.реш.в.?

2 пай? АВАЛХИ СЁМАХЛЁХРАН

(Пир.н эрёчченхи тапхёртан пу=ласа ХУ111 .м.р таранхи хутлёх) (10

сехет)

1? Руна =ырёв.? Чулсемпе пир-авёр =инче упранса юлнё сёмахлёх?

Нес.лсен карт (руна) =ырёв.? Чулсемпе пир-авёр =инче упранса юлнё

сёмахлёх? Авалхи =ырулёх п.лтер.ш.?**

2? Ёрёмлё сёмахлёх? Ёрёмлё сёмахлёх т.сл.х.сем? Чёвашсен паллё

=ырав=исем (Е?Рожанский: Н?Бичурин: С?Михайлов: И?Яковлев: И?Юркин:

И?Тёхти: Н?Шелепи: +е=п.л Мишши: П?Хусанкай: А?Алка: Я?Ухсай:

К?Иванов) халёхён авалхи сёмахлёхне пухни: упрама тёрёшни?*

3? Кавказ тата Атёл=и Пёлхар патшалёх.н элчисен =ырёв.сем? Арабла

тата т.р.кле =ырнё чёваш =ырав=исем? Вётам .м.рсенчи культурёпа

литература лару-тёрёв.нчи паллё ятсем: пулёмсем? Атёл=и Пёлхар

патшалёх.нчи сёвё=сен мёсёльман т.нне йышёнма: арабла =ырма тивни?**

Кашкёр Махмуч.? "Эр Тунга Улёп вилсен хурланни"*

4? Ахмед ибн Фадлан? «Пёлхар патшалёхне =итсе курни» (сыпёксем)?

Атёл=и Пёлхар патшалёх.н =.р.-шыв.: историй.: йёли-й.рки? Атёл=и Пёлхар

культури?**

5? Палас Ахун Юсуп.? «Хётлё п.л\» поэма сыпёк.сем? К\л Тек.не

мухтакан Пысёк =ыру „Шёпа к.неки“?

Чёваш истрий.нчи авалхи т.р.к литературин палёк.сен вырён.? Эпикёллё

хайлавсен т.сл.х.сем халёх эпосне аталанма май пани?*

6? Михаил Юрьев «Пулхёр патшалёх.н юлашки кун.сем» (трагеди

Page 78: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

78

сыпёк.сем)? Михаил Юрьев драматургён синкерл. шёпи? «Пулхёр

патшалёх.н юлашки кун.сем» трагедин истори ник.с.: сёнарсен тытём.:

пахалёх.?**

7? М.три Юман? «Паттёр пулнё авалсем» (ир.кл. сёвё)? «Паттёр пулнё

авалсем» сёвё пахалёх.: п.лтер.ш.? Илемл.х мел.сем?**

8? Искей Пайтул.? «Хупёрлар.= ви=. хут»: «Эй: =илсем: кёра =илсем???»

Пайтул Искеев к.реш\=.н кун-=ул.? Халёх юррисен шёпи? С?Разин пёлхав.

Чёваш халёх сёмахлёх.нче палёрса юлни? *

3 пай? КМВ, +ЫРУЛЁХ ВЁХЁТ,НЧИ ЛИТЕРАТУРЁРАН (6 сехет)

(XVIII .м.р в.=. (1790) - XIX .м.р.н п.ррем.ш =урри (1870)

1? Вётёр Юман? «Чётёмлёх =инчен» сёвё? **

Халёх к.реш.вне сёнарлакан сёвё-юрё? Пёлхав=ёсемпе =ар пу=.сен

сёмах.семпе юррисем?

2? Ермей Рожанский «К.ске катехизис»? Ку=арнё к.ске калавсем?

«Урмайкассисем пёлханни»?**

Ку=ару .=. вёйланни? Чёвашла-вырёсла словарьсем? Чёвашсем =инчен

=ырнё этнографилл. Очерксен пахалёх.? Чёваш ч.лхин п.ррем.ш

грамматикине «Сочинения: принадлежащие к грамматике чувашского языка»

пулёшу к.неки т.н семинарий.сенче чёвашла в.рентес .=ри п.лтер.ш.?

3? Охатер Томеев? «Вёйпа т.не ан к.ртч.р» =ыру? О? Томеев пурнё=.пе

пултарулёх.? Паттёрлё .=.сем? К.реш\ри т.ллевсем? +ырёв.семпе сёввисен

п.лтер.ш.? Т.не хаклани: тёван т.нш.н хытё тёни: =ыру тытём.: илемл.х

мел.сем?*

4? Чёваш Хветипе Урхас Якур. - халёхран тухнё малтанхи такмак=ёсем?

Чёваш Хветин «Ятём йолтёр ял =ине???» юрён т.п шухёш.: сёнарлёх.:

халёхлёх.: лирёкёллё герой.сем? В.сен хайлав.сене =ырса илнин историй.?

**

4 пай? +,Н, +ЫРУЛЁХ ВЁХЁТ,НЧИ ЛИТЕРАТУРЁРАН (14 сехет)

(XIX .м.р в.=.пе (1875) _ XX .м.р пу=ламёш. (1900)

1? Никита Бичурин? «Байкал» очерк? «Паян эпир айла тайнатпёр»

чёвашла =ырнё мухтав сёввинчи тёван халёх пил.сене аса илтерни? Н?

Бичурин пурнё=.пе пултарулёх.? Унён тумхахлё =ул-й.р.? +ул =\рев=.н

вичк.н ку=.: сёнарлё \керес ёсталёх.: пайрёмсем тёвас пултарулёх - чёваш

=ыннин =ывёх ен.сем?**

Page 79: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

79

2? Спиридон Михайлов-Янтуш? «Х.рринче выртасшён мар»: «Сунар=ён

пу= пулнё-и?» ш\тсем? Кулёш пахалёх.? «Юнка» сёвё? «Чее кушак» калав?

«Чёваш к.вви-=емми =инчен» т.рленч.к? С?Янтуш пурнё=.пе .=.-х.л.?

Историпе этнографи =ырёв.сем? Халёх сёмахлёх.пе усё курса =ырни? Чёваш

драматургий.н малтанхи опыч.? «Тури чёвашпа анатри чёваш хушшинчи

кала=у» (диалог-кала=у)?**

3? Михаил Федоров? «Ар=ури» поэма? М?Федоров пурнё=.пе пултарулёх.?

К?В?Магницкипе Н?И?Золотницкий шкул.н вит.м.? «Ар=ури» юмахлатнё

лиро-эпикёллё поэма шёпи? Поэма пахалёх.: жанр т.с.: тытём.: илемл.х

мел.сем? Поэмёри тарён психологизм: сёнлав-танлаштару: шалти монолог:

=ут=анталёк \керч.к.сем?

4? Николай Ашмарин? «Качи =ёви» халап? Н?Ашмарин _ паллё т.пчев=.:

ч.лхе=.: =ырав=ё? «Качи =ёви» халапри сёнарсем: шухёшсем: .=сем? Юратури

т\р.л.хпе пурнё=ри =ир.пл.х?**

5? Иван Яковлев? «Автан»: «Чакак»: «Пулё с.рни»: «Лаша шырани»:

«Сыснапа лаша»: «Таранканпа хёнкёла»: «Капкён» калавсем? *

«Чёваш халёхне» (халал)?** Пил: халал жанр паллисем: тытём.: илемл.х

мел.сем?

Ч.мп.р чёваш шкулне у=акан.: чёваш алфавитне й.ркелекен.: =.н. чёваш

=ырулёхне тёвас .=ри п.лтер.ш.: ача-пёча литературине пу=арса яракан.?

Вёл =ырса хат.рлен. букварьсем: чёваш сёмахлёх.н хрестоматий.сем?

6? Игнатий Иванов? +ынна усал тёвакан хёй те усал курать“: Начар

сухаланё ана =ине =ум пусать: начар =ынна =ын пусмёрлать“ калавсем?**

+ырав=ён хёйне ев.рл. т.нчекурём.? Йёлари =итменл.хсене тата кёмёл-

сипет кёлтёк.сене питлени? П.л\-в.рент\ урлё =ынсен пурнё=не аванлатас:

кёмёлне улёштарас: в.сене усал .=сем тёвасран сыхлас текен шухёш т.пре

пулни? Х\тл\хс.р: м.ск.н =ын сёнар.

5 пай? XX .м.р.н п.ррем.ш =урринчи литературёран (1901–1955) (37 сех?)

1? Константин Иванов? «Нарспи» поэма? «Тим.р тылё» сёвёллё халап?

«Ик. х.р»» сёвёллё юмах?К?В?Иванов – чёваш литературин классик.?

Пурнё=.пе пултарулёх.? «Нарспи» поэма пахалёх.: чёваш пурнё=.нчи

п.лтер.ш.? Поэмён илемл.х т.нчи? Сёнарсем?**

2? Николай Шелепи? «+.лен»: «+уркунне»: «К.пер хывни»: «Ра==ей»

сёвёсем? "+.рп\ пасар." поэма? Чёваш халёх сёвё=ин пултарулёх.? Унён

сёвви-юрринчи халёхла туртёмсем? Халапла сёмахлёхён вит.м.: илемл.х

Page 80: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

80

мел.сем? Хайлавсен т.п шухёш.? Фольклор сюжеч.пе: сёнарлёх.пе анлё усё

курни?*

3? Михаил Акимов? «Ш\т туни»: «Т.л.нмелле» памфлетсем: «Ялти

пурнё=» драма? М?Ф?Акимов пурнё=.пе .=.-х.л.? Памфлет жанр.н илемл.х

мел.сем: социаллё ыйтусене хускатни? Шухёш вичк.нл.хне вёйлатмалли

майсем?*

4? Тайёр Тимкки? «Чаплё вил.м юрри» сёвё?"+утта тухасч.": "Пурнё=

=ути" новеллёсенчи символла романтизм й.р.сем: "Эрех сиен." калаври

=утлёх реализм.н й.р.сем? *

5? Георгий Тал-Мёрса? «Силпи _ Пёлхар пики» сёвёллё трагеди сыпёк.?

«Хирте» сёвё? "Кам айёп." драмёри конфликтпа характер проблеми?Г?В?Тал-

Мёрса пурнё=.пе .=.-х.л.? Чёваш драматургий.пе театр.нчи ёсталёх.?

Сёвёлла трагеди жанрне пу=аракан.? «Силпи – пёлхар пики» трагедире

\кер.нн. вёхёт: темипе т.п шухёш.? Сёнарсем: в.сен историри чёнлёх.?

Сёвё хывём мел.сем?**

6? Федор Павлов? «Сутра» камит? Федор Павлов – драматург:

композитор: т.пчев=.: сёвё=: в.рент\=.: ёс-хакёл ёсти? Пурнё=.пе

пултарулёх.? Таланч.н хёйне ев.рл.х.?**

7? +е=п.л Мишши? «Хур=ё шанчёк»: «Чёваш ч.лхи»: «Иртн. самана»:

«Пуласси» сёвёсем? Крым сёввисем («Катаран ка= килсен»: «Ин=е =инче

уйра уяр???»: «+.н кун аки»: «Тин.се»)? Сёвё= =инчен каланё сёмах?+е=п.л

Мишши – чёваш литературин классик.? Пурнё=.пе пултарулёх.? Лирика

герой.? К.реш\=. Этем сёнар.? Илемл.х мел.сем?**

8? Илле Тёхти? «Элихун» поэма? «Чёваш поэч.сене мухтаса юрлани»

(1925) сёвё? «Шерхулла» калав? Илле Тёхти ёсталёх.н хёйне ев.рл.х.?

«Шерхулла» _ этнографилле калав? Сёнар тумалли мелсем?*

9? М.три Юман? «П\л.х йёмри» калав?

«Шевле вылять» прозёлла сёвё: «Паттёр пулнё авалсем» ир.кл. сёвё?

Сёвви-калав.сен шёпи? «П\л.х Йёмри» _ ял сий.сен пёлхавёрлё пурнё=не

шахвёртуллё мелпе сёнарлакан хайлав? Калав тытём.: сёнар.сем: т.п

шухёш.?*

10? Хумма +емен.? «Шишка» калав? «Штрум» повесть (1924)? Хумма

+емен. – сёмах ёсти? «Шишка» калавён кивелмен пахалёх.?**

11? Исаев М.три? «Рабфак х.р.» калав? М.три Исаев (Авраль) – чёваш

прозин талантлё ёсти? Пултарулёх.пе пурнё=.? «Рабфак х.р.» калавра

Page 81: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

81

хускатнё ыйтусен =ив.чл.х.?*

12? Иван Мучи? «Хурах: хут в.ренте==.!»: «Шыракан тупаймар.»: «Чышкё

тытём.» калав.сем? Иван Мучи – кулёшпа питлев ёсти? Иван Мучи

еткер.н п.лтер.ш.? Кулёша вёйлатмалли илемл.х мел.сем? Геройсен ч.лхи?

В.сен шалти сён-сёпатне тишкермелли мелсем?*

13? И?С? Максимов-Кошкинский? "Ачамёрсем" пьеса? «Пугачев парни»

драма?

Драматург: =ырав=ё: артист: режиссер: наци театрне ник.слекен.:

«Чёвашкинона» й.ркелекен.? Чёваш кино аталанёв.?**

14? Виктор Рсай? "О: х.вел" калав? Виктор Рсай - диалогпа монологён:

портретпа пейзажён: символ-танлаштарупа литература пайрём.н ёсти?*

15? Нестер Янкас? «Ялта»: «Юрё пу=ламёш.» сёвёсен темисем?

Яш-к.р.ме халалланё сёвёсен сёнарлёх.? Лирика герой. - чёваш каччи _

пурнё= илемне х.р\ .= шав.нче шырани?*

16? Иван Ивник? «Улма чёпар ут»: «Юрё=сем» тата "Сывлăм й.р. юлч.

=ырура???" (2014) к.некери пичетленмен сёввисем? +ырав=ё пурнё=.пе

пултарулёх.?

Хайлав.сенчи юрёллё стиль туртём.сем? Вёл =ырнё юрёсен пахалёх.?

Унён пултарулёх.нчи фольклорлёх?**

17? Илле Тукташ? "Тёван =.р-шыв": «Шурё кёвакарчён»: «Уйрёлу»: «Шур

Атёлта акёш ярёнать» сёвёсем? Илле Тукташ – юрё сёмах.сен ёсти?

Пултарулёх.н т.п ен.сем? Халёх сёмахлёх.пе п.лсе усё курни. Юрё

сёмах.сен хёйне ев.рл.х.?**

18? Ефрем Еллиев? «Ч.н тилхепе»: "Хапха" к.ске калавсем? "Пир.н

телейсем" (1992-1993) "Пир.н телей =акнашкал" (1934-1937) ятпа сцена =ине

тухнё?Е? Еллиев _ паллё в.рент\=.: прозёпа драматурги ёсти? Пултарулёх.н

т.п ен.сем? Калавсен философилл.х.% "п.ч.к =ын" шёпи: вёрттён шухёш?**

19? Андрей Петтоки «Т.нче к.вви»: "+и=.м": "Хула" сёвёсем? К.реш\ри

хастарлёх.? Поэзири авангардизм?*

20? Валентин Урташ? «Пурёнас килет» поэма? «Укёлча ум.нче шурё

хурён»: «Ма хитре-ши Шупашкар урам.?» сёвёсем тёрёх к.в.лен. юрёсем?

В?Урташ – юрё сёввисен ёсти: хёйне ев.рл. =ырав=ё? Пурнё=.пе

пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Валентин Урташ сёввисемпе поэмисен

=ынлёх.пе =ир.пл.х.: =утё .нен\л.х.? «Пурёнас килет» поэма пахалёх.?

Сёнарсем? Вёхётпа .м.р?**

Page 82: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

82

21? Максим Данилов-Чалдун? "+ёлтёрлё =.л.к" пьеса? "Красноармеец

Самсонов": "Лизавета Егоровна" калавсем? +ырав=ён к.реш\лл. кун-=ул.?

Унён пултарулёх.нчи т.п темёсемпе шухёшсем? П.ч.к калав ёсти?

«Лизавета Егоровна» калав – вёр=ё эпикин кётартуллё т.сл.х.?*

22? Николай Евдокимов «Картара»: Пичеври лашапа т.при лаша»

юптарусем? Чёваш юптару=ин ёсталёх.? Врач-=ырав=ён юптар.в.сен

вит.мл.х.?*

23? Марк Аттай «Такапа Шапа» юптару?

Сатирёллё поэзири жанр шырав.сем (сатирёллё сёвё: юптару: поэма:

пароди)? Юптарусенчи шухёш: ч.лхипе сёнарлёх хёй ев.рл.х.?*

24? Александр Алка? «Июн.н 22-м.ш.»: «Брандербург хапхи ум.нче»

сёвёсем? «К.вентелл. х.р» легенда? Чёваш халёх сёвё=ин Александр Алган

пурнё=.пе пултарулёх.? Вёр=ё вёхёт.нчи хайлавсен паттёрлёх хавхи? Паттёр

салтак сёнар.? «Тёватё =улталёк» к.некери сёвёсен янёравлёх.? **

24? Пет.р Хусанкай? «Аптраман тавраш» сёвёлла роман сыпёк.? «+.нтер\

юррисем» ярёмри сёвёсем? Чёваш халёх =ырав=ин пурнё=.пе пултарулёх.н

т.п тапхёр.сем? +.р-шыв паттёр.сене мухтакан хайлавсем? Лирика

хайлав.сенче =ырав=ёсем чёваш ч.лхин илем.пе: янёравлёх.пе савёнса

мухтанни: тёван ч.лхене тиркекен: уншён тёрёшман =ынсене питлени?**

25? Александр Артемьев? «Сим.с ылтён» повесть? Чёваш халёх =ырав=ин

А?С?Артемьевён =ар ыйтёв.пе =ырнё хайлав.сем? Пултарулёх.н т.п ен.сем?

«Сим.с ылтён» повесть _ салтак чётёмлёхне: =ир.пл.хне: тасалёхне мухтакан

хайлав? Пове=.н ырлёх.: шухёш тарёнлёх.? Т.п сёнарсем?**

6 пай? XX ,М,Р,Н ИКК,М,Ш +УРРИНЧИ ЛИТЕРАТУРЁРАН

(1955–2000) (45 сехет)

1? Ухсай Яккёв. «+умёр»: «Анне мана тирпейл. пиелен.» сёвёсем? «Атте-

анне» поэма сыпёк.? Чёваш халёх сёвё=ин нумай енл. пултарулёх.?

Эпикёллё лирика ёсти? +ынпа =ут =анталёка юратса =ырнё сёввисемпе

поэмисен пахалёх.?**

2? Александра Лазарева «Пирвайхи юрату» калав?

Александра Лазарева пултарулёх.нчи пурнё=ри пулёмсем палёрса юлни?

Калав пахалёх.? Сёнарсем? +ынлёх ыйтёв.сем?*

3? Илпек Микулай.? «Госпитальте» калав? «Вёр=ё калав.сем» к.некери

хайлавсем? Чёваш халёх =ырав=ин хайлав.сенчи паттёрлёхпа тив.=л.х

ыйтёв.сем?**

Page 83: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

83

4? Николай Терентьев? «+.рпе х.р» легенда драма сыпёк.? «Атёл ку=.»

драма сыпёк.? Чёваш халёх =ырав=и: талантлё драматург? Драматургири

=.н.л.х.сем? «+ил =инчи =е=п.л» драма _ ашш.семпе ачисен .м.рхи

хутшёнёв.сене у=са паракан хайлав? Конфликт: сёнарсем?**

5? Юрий Скворцов? «Х.рл. мёкёнь» повесть? Литература _ =ын чунне:

шалти т.нчине у=са кётартакан сёмах \нер.? Ю?Скворцов – талантлё

прозаик? Пултарулёх.н паха ен.сем? «Х.рл. мёкёнь» пове=ре хускатнё

ыйтусем?**

6? Уйёп Мишши? «Салтак амёш.» поэма сыпёк.сем? Ёшё лиризм:

героика романтики? Амёш.н тата салтаксен сёнар.сен уйрёмлёх.сем?*

7? Леонид Агаков? «Юманлёхра =апла пулнё» повесть сыпёк.сем?

Чёваш халёх =ырав=и? Пултарулёх.н т.п ен.сем? Пове=ри дедектив

сёмахлёх.н ырё т.сл.х.? Сюжет й.р.сем: сёнарсем? Хутлёхри й.ркене тытса

пырасси?**

8? Василий Алентей? «Хырсем .м.рех ем-еш.л»: «Х.рл. к.пе» повесть

сыпёк.сем? Чёваш халёх =ырав=ин пурнё=.пе литературёри .=.-х.л.?

Хайлавсенче хускатнё ыйтусем: шухёшсем: темёсем? Пурнё=ра кирл. ыйтусем

пирки ёшпилл.н кала=ни?**

9? Митта Ва=лей.? «+.р-шывём: =.р-шывём???»: «Тав сана»: «Анатри

юрё» сёвёсем? «Тёван ч.лхем! Таса х.лхем??? »:«Ан тив: хисеп те чыс та ан

курам»? Митта Ва=лей. – чёваш поэзий.н классик.? Пурнё=.н йывёр

=ул.сем? Унён лирикин афоризмлёх.: шухёш.? Пурнё=па тачё =ыхённи?**

Митта Ва=лей. – чёваш поэзий.н классик.? Пурнё=.н йывёр =ул.сем? Унён

лирикин афоризмлёх.: шухёш.? Пурнё=па тачё =ыхённи?**

10? М.три Кипек? «Ягуар» калав (пьесёпа киносценари хушшинчи п.р

пекл.хсемпе уйрёмлёхсем)? Тёван =.ршыва х\т.лекен салтакён хастарлёх.:

вёл вил.ме хир.= тухса паттёрлёх =улне суйласа илни? **

11? Юхма Мишши? «Шур=амка» повесть сыпак.?** Хайлав темипе

проблеми? Сёнарсен хёйне ев.рл.х.? «Кёвак =.мрен» повесть сыпёк.?*

Чёваш халёх =ырав=ин т.рл. т.ссемл. (мифла: халап-юмахлё: фольклорлё)

историлле хайлавсен вырён.? Сёнарсен характер.сем: ырё тата сивлек

сёнарсене калёпланё мелсем?*

12? Николай Айзман? «Ё=та-ши ман атте?» драма сыпёк.сем? Чёваш

шил.к ёстин: драматургён паллёрах пьесисем? «Ё=та-ши ман атте$» драма

темипе т.п шухёш.? Кашни =ын хёй пурнё=.ш.н хёй яваплё пулни?

Page 84: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

84

Т.р.сл.хпе т\р.л.х =.нтеретех?**

13? Лаврентий Таллеров? «Пысёк т.нчери п.р п.ч.к чун» калав?**

«Юхать юхан-шыв» повесть сыпёк.? «+\л т\пере =ич =ёлтёр» сёвёсем?

«Шеремет» роман сыпёк.?* Чёваш халёх писател.н пурнё=.пе пултарулёх.н

паллёрах тапхёр.сем? Проза ёсталёх.% этем чунне у=са пани: илемпе тасалёх

туйём.: ёс-хакёлпа =ынлёх ыйтёв.сем: =ынсен хутшёнёв.сем?

14? Георгий Орлов? «Салтак эп пулнё»: «Виçесĕр пысăк пек каçалăк.» сёвёсем?

Пултарулёх.н т.п паллисем? Тёван =.р-шывён аслё вёр=и =ырав=ё

хайлав.сенче сёнланни? Психологилле т.р.сл.х? Салтак шухёш-кёмёлне у=са

кётартни? Вёр=ё суран.?*

15? Георгий Ефимов? «Ч.р. тымар хунав кёларатех»: «Шурё чул ай.нче

тапакан =ёл» повесть сыпёк.сем?

Чёваш халёх поэч.: паллё сёвё=: прозаик: юрё сёмах=и? Хайлавсен

тематики: т.п шухёш.: сёнарсем?**

16? Нелли Петровская? «+ухатнё чыс»: «Шурё лили» повесть сыпёк.сем?

Пултаруллё чёваш =ырав=и: пове=семпе романсен ёсти? Чыспа тасалёх: .рет-

нес.п: кёмёл-сипет темёсен хиврел.х.?? Черченл.х (сентиментализм)

туртём.лл. пове=сенчи сёнарсем?*

17? Георгий Краснов? «Тин.сре тупнё =.р.»: «Кив. шывармань» повесть

сыпёк.сем? Георгий Краснов - чёваш литературинчи наукёпа фантастика:

приключени жанрне аталантаракан.? Хайласен т.п туртём.сем: сёнарсен

ушкён.сем: сюжет хиврел.х.?*

18? Розин Ярандай? «К.м.л сулёллё сехет»: «Й.рсем =ухалма==.»» «Сёпса

йёви» повесть сыпёк.сем?

Пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Дедективлё жанра аталантаракан =ырав=ё?

Хайлавсен компорзиций.пе сюжет й.р.сенче хир.=\лл.хпе психологилл.

мелсемпе ёнё=лё усё курни? Т.п сёнарён хёйне ев.рл.х.? Кирек м.нле

пётрашуллё преступленине те вёл следовательпе п.рле т.пчесе п.лни:

вёрё-хурахсене тёрё шыв =ине кёларни?**

19? Виталий Ен.ш? «К.л. - пир.н х\тл.х .м.р»: «Эй: Турё этем\сене:

=ёл!» т.рленч.ксем? «Пур=ён йёлмак»: «Ылтён хырём» повесть сыпёк.сем?

Пултарулёх.н т.п ен.сем? Хайлавсенчи сёнарсен хастар .=-х.лне: в.сен

пархатарлё шухёш-кёмёлне =утатса пани? Ырёпа илем: усалпа

сутёнчёклёхыйтёв.сем пирки шухёшлаттарни?*

20? Денис Гордеев? «Шённё ку==уль» калав? «+ич =унатлё курак»

Page 85: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

85

к.некери сыпёксем? Сёмах ёстин пурнё=.пе пултарулёх.н т.п тапхёр.сем?

Самана улшёнёвне т.пчекен автор? Этем.н =ут =анталёкри: обществори

вырён. =инчен шухёшлаттарни?*

21? Ва=лей Игнатьев? «Ка=хи юр» (1964): «К.м.л туйпа усрав ача»

калавсем?

+ырав=ён паллёрах хайлав.сенчи чун тасалёх.пе =ынлёх туйёмне =.клени?

Ырё кёмёллё: ёшё чунлё сёнарсем пысёк йывёрлёхсем чётса ирттерсе:

пурнё=ри кёткёс ыйтусене татса пани?**

22? Николай Максимов? «Пин-пин х.рл. роза» повесть сыпёк.? +ырав=ё

пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? Паллёрах хайлав.сенчи тема: проблема

=амрёксен .рет-нес.п ыйтёв.сене татса пама ёнтёлни? Сёнарпа конфликт

ёсталёх.?*

23? Геннадий Айхи? «Суйласа илнисем» к.некери хайлавсем?

Чёваш халёх поэч.н пурнё=. пултарулёх.н т.п ен.сем? Малтанхи

к.некисем? «Авангардизм» шырав.сем? Пуян к.в.лл.: тарён туйёмлё

сёвёсенчи лирика герой.?*

24? Николай Теветкел? «Юман» триптрих? «Атёл ку=.сем» сонет ярём.?

Сёвё= лирики чун-ч.ре =ум.нчи =еп.=л.хе хускатни? Тёван =.р-шыва

юратнине ч.р. пайрёмсемпе ку=а курёнмалла сёнласа пани: тарён шухёша

яни?*

25? Николай Исмуков? „Т.тт.м „Турккё ка=не“ м.н =итей.?” („Хырай

=ум.пеле“ ярёмран)? „Мала утмашкён малаллах пёхатён“ сёвё?

Чёваш халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.н т.п ен.сем? Пурнё=ри кёткёс

ыйтусене татса пани?**

26? Юлия Силэм «Вёр=ё ачисем»: „Ывёлём“ калавсем?

Вёр=ё-хар=ё: ашш.-амё. тата ачисем темёсене философи тарёнлёх.пе: ёс-

хакёл т.пчевл.х.пе: чун-ч.ре ир.кл.х.пе у=са пани?*

27? Пет.р Эйзин? «Савни юррисем» ярёмри сёвёсем?

Пурнё=.пе литературёри .=.-х.л.: пултарулёх.н паллё ен.сем? Темёпа

шухёш пуянлёх.? Пуян к.в.лл.: тарён туйёмлё: шыравлё ч.р. сёнлёхсем?**

28? Николай Ишентей? «+уралман ача сасси» (1993) поэма-метафора

сыпёк.?

+ырав=ён т.рл. енл. пултарулёх.? Лирикёллё чун у==ипе с.текленн.:

психологи тех.мленн. хайлавсен сёнарлё шухёш тытём.?**

29? Юрий Сементер «Амёш. ывёл.н палёк.пе кала=ни»?

Page 86: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

86

Чёваш халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Салтак

сёвви-поэми? Поэзири философилле =ынлёх ыйтёв.сем тарёнланни% пурнё=па

вил.м маларах тухса пыни?**

30? Михаил Сунтал? «Тём ч.лхе»: «Тухатмёш» «Аваллёх ахрём.»: «Мён

ту вёрттёнлёх.» фантастикёлла калавсем?

Чёваш эпикинче наукёпа фантастика: приключени жанрне алла илн.

прозаик пултарулёх.? Наукёпа пурнё= тупсём.пе вёрттёнлёх.сене шырани?**

31? Энтип Ва==и? Илĕртÿллĕ илем [повеçсем: калавсем: эссесем:

статьясем] к.некери хайлавсем?

Халёх =ынлёх.пе: чунлёх.: тараватлёх.пе пархатар. =инчен =ырнё т.рл.

жанрлё хайлавсем? Илемпе шухёш шырав.сем?*

32? Пет.р Яккусен? «К.м.л ким.» к.некери сёвёсем?

Пултарулёхён т.п ен.сем? Вёхётпа =ын п.рл.хне шухёшлавлё

ёнлантаракан поэзи? Халёхла т.нчекурёмпа сёнарлёха к.скен те татёклён

калани?*

33? Борис Чиндыков? «Хутлё канфет»: „Халал - 468“: “Элчел“: „Нараста“

калав.сем?

Пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? +ырав=ён т.рл. енл. таланч.? Чёваш

прозине =.н. шухёш: сёнар: хаксем илсе килни? +.н.лле характер: =.н.лле

лару-тёрёва кётартмалли илемл.х мел.сем шырани? *

34? Николай Симунов. „Ан й.р эс.: Лена“ роман сыпёк.сем?

Пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? Хайлав сюжеч.н хиврел.х.% дедективлёх:

драмёлёх: трагедилл.х паллисем? Ёнсёртлёх мел.пе хайланё таса чунлё

сёнарсен х\тл.хс.р шёпи? Пурнё= т.пчев. урлё тухнё ик. п.ртёван пурнё=.:

телей.: мал .м.ч.: лайёххи патне туртённи?**

7 пай? ХХ1 ,М,Р ПУ+ЛАМЁШ,НЧИ ЛИТЕРАТУРЁРАН (2000-2010) (7

сехет)

1? Валери Туркай? «Ку эп. - Валери Туркай» к.некери сёвёсем? Чёваш

халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.? Танлёх-чыслёх: самана таппине

палёртакан к.реш\ к.ввилл. хайлавсем чёваш поэзине вит.м к\ни? Халёха:

=.р-шыв кун-=улне: хальхи =ын чунне у=са паракан хайлавсем: в.сен

поэтики?**

2? Николай Максимов? «Шур акёш =ул.» роман сыпёк.сем? «П.р х.рес

ай.нче» повесть сыпёк.?

3? Сергей Павлов? «Шупашкар кулач.» к.некери калавсем? «Хаяр ытам»

Page 87: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

87

повесть сыпёк.сем? Чёваш халёх =ырав=ин пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах

ен.сем? Хйлавсенче хускатнё проблемёсем?**

4? Арсений Тарасов? «Мунча кун.» драма сыпёк.сем?

Хайласенчи т.п туртём.сем: сёнарсен ушкён.сем: сюжет хиврел.х.? Герой

сён-сёпатне: кун=улне: ашш.-амёш вит.мне: социаллё хир.=\сене: ял-йыш

йёли-й.ркине психологилле =ив.ч лару-тёрура у=са пани?*

5? Геннадий Максимов? «Ачаллё х.р арём» («Сталин грамоти»): «Амёш.

пехил.» («+.р.лл. хура кушак» к.некери) калавсем?

Хайлавсен жанр.: тематики? Паянхи пурнё= ыйтёв.сем: пурнё=

хир.=\л.х.сем? Сёнарсен хёйнеев.рл.х.?**

6? Геннадий Медведев? «Ама=ури» драма сыпёк.сем? Психологилле драма

уйрёмлёх.сем: тата моральпе чыслёх ыйтёв.сем? Шухёшпа сёнарлёх

шырав.сем? Сама паллин типлё \керч.к.сем: типлё сёмахсем?*

8? Улькка Эльмен «Ма ин=е-ши: =ёлтёрём$»: «+ёлатёпах: сана Вероника»:

«Сарё к.пе» повесть сыпёк.сем?

Пултарул.х.н т.п ен.сем? Паянхи =ынсен пурнё=не-хутшёнёвне т.пчекен

автор? +ын чысне: чунне: этемл.х упранё ырё кёмёл-туйём пахалёх.сене

х\т.лекен =ырав=ё? **

9? Людмила Сачкова? «Ч.ке=.м: ч.ке=» повесть сыпёк.сем? «Сухал мучи»

пьеса сыпёк. (1 пай)? «Эс. кайрён та???» драма сыпёк.?

Телейпе ёраскал ыйтёв.сене литературёпа философире тата кулленхи

пурнё=ра =утатни? Вёхётпа =ын? ,м.тпе телей? +ырав=ён т.нче курём.пе

=ырулёх. =ыхёнса тёни?**

10? Виталий Шемекеев «Тёварлё-=ке х.р арём ку==ул.» повесть сыпёк.?

+ырав=ён т.рл. енл. пултарулёх.? Лирикёллё чун у==ипе с.ткенленн.?

психологи тех.мл. хайлавсен проблеми? Сёнар тёвас ёсталёх?*

11? Марина Карягина? «К.м.л тумлё =ар» трагеди сыпёк.сем?

Палиндронсем? Пултарулёх =ул-й.р.? Унён малтанхи сёввисемпе калав.сем?

Пултарулёх \с.м.? +ын сённе у=са кётартмалли сёнлёх мел.сем? +ыннён

туйём т.нчине: шалти т.нчине: т\ррем.н мар дневник мел.пе тишкернин

пахалёх.?*

12? Владимир Степанов? «Пихампар йытти“: „+.лен“ („Чёваш“): „Юрату

хёвач.“ фэнтези? «Демиург» мистикёллё калав? Тёван литературёри наукёпа

фантастика: этномистика: фэнтези жанр.пе =ыракан прозаик? Чёваш

мифологине ч.р. сывлёш к.ртн.: =ут т.нче чёваш т.нчинчен пысёкрах

Page 88: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

88

пулнине т.пчекен: тем те п.р п.лме юратакан ёамрёксен сёнар.сем?

Аллегори мел.пе шёнёрланё =урма =ынсемпе =урма ч.р чунсен сёнар.сем?**

13? Надежда Ильина? «Турёсёр тупнё телей»: «Даниил»: «Х.р к.летки»:

«Юлашки к.р» калавсем?

+ыравё=ён граждёнла позиций.? Идейёпа поэтика =.н.л.х.сем? Халёхпа

культура аталанёв. м.нле =ул-й.рпе пырнине п.т.млетсе хаклакан хайлавсем?

Хайлавсенчи шухёш-ыратёв.: пуласлёх.: шёпи? Притча май.-мел.сен й.р.сем?

14? Елен Нарпи? «Турамёш =уралнё кун.»: «+\п=е т.п.нчи =ылёх»

калавсем? Пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Хайлавсенчи философи: .ретпе-

нес.п ыйтёв.сем тата сёнарпа конфликт ёсталёх.? Илемл. шухёшлавпа сёнар

тёвас уйрёмлёхсем?*

15? Георгий Краснов «Х.рл. тюльпан» повесть сыпёк.? Хайлаври хивре

сюжет й.р.: =амрёксен сёнар.сем урлё =ынлёх: тасалёх: кёмёл-сипет

проблемисен кёткёс ыйтёв.сене =ив.чч.н лартни?**

8 пай? ТЁВАН ЛИТЕРАТУРА Т,НЧЕ ШАЙНЕ САРЁЛНИ (5 сехет) Тёван ч.лхе поэзий. т.рл. ч.лхепе? Т.нче поэзий. Чёвашла

1? Венгри ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1985) Венгри поэзий.

чёвашла янёрать (1974)? Чёваш сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем?

Халёх ёс-тён.нче .рет-нес.пл.х: чыс-хисепл.х ви=исем?

2? Итали ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1986)? Итали поэзий. чёвашла

янёрать (1986)? Чёваш сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем? +ут

=анталёк: .м.рл.х: юрату: пурнё=па вил.м хускатан хайлавсем?

3? Акёлчан ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1991)? Акёлчан поэзий.

чёвашла янёрать (1991)? Чёваш сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем?

Аслё ёру .=.-х.л.?

4? Франци ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1999)? Франци поэзий.

чёвашла янёрать (1968)? Чёваш сёвё=исен хайлав.сенчи поэзи =.н.л.х. тата

илемпе шухёш шырав.сем?

5? Швеци ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (2004)?

6? Польша поэзий. чёвашла янёрать (1987)?

9 пай? ТЁВАНЛА ХАЛЁХ +ЫРАВ+ИСЕМ% Т,Р,К ХАЛЁХ

ЛИТЕРАТУРИНЧЕН (8 сехет)

1?Тутар литературинчен?

Габдула Тукай? «Шурале»? Ухсай Яккёв. ку=арнё?

Гариф Ахунов? „+\= п.рчи“ калав? Вырёсларан Александр Галкин

Page 89: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

89

ку=арнё?

Ренат Мухамадиев? „Кёмёл“ калав? Вырёсларан Михаил Лашин ку=арнё?

2? Пушкёрт литературинчен?

2? Пушкёрт литературинчен?

Ямиль Мустафин? Тайфун („Кёвак урхамах“ повесть сыпёк.)? Вырёсларан

Валем Ахун ку=арнё?

Амир Гареев? Тёварлё сывлёш? Вырёсларан Валем Ахун ку=арнё?

Вырёсларан Валем Ахун ку=арнё?

Сафун Алибаев? Кайёксенчен ырра эп в.ренет.п? Вырёсларан Юрий

Петров ку=арнё?

Равиль Бикбаев? +ыран х.рринчи вил. =ёхан? Вырёсларан Георгий

Ефимов ку=арнё?

Назар Наджми? +\нес =ук вучах? Вырёсларан Георгий Ефимов ку=арнё?

Катиба Киньябулатова? Чей? Вырёсларан Георгий Ефимов ку=арнё?

Сафи Кудаш? К.р мёнтёр.? Вырёсларан Юрий Петров ку=арнё?

Вазих Исхаков? Солттан пичче? Вырёсларан Владимир Ухли ку=арнё?

Мустай Карим? +аврёнать кёру==ель??? Вырёсларан Алексей Воробьев

ку=арнё?

3? Кёркёс литературинчен?

3? Кёркёс литературинчен?

Чингиз Айтматов? «Т.ве ку=.» калав? Вырёсларан Леонид Агаков ку=арнё?

Аалы Токомбаев? „Тёван =.ршыв телей.” сёвё? Вырёсларан Пет.р Хусанкай

ку=арнё?

4? Казах литературинчен?

Сырбай Муленов? „Тёванлёх юрри“ сёвё? Вырёсларан Аристарх Дмитриев

ку=арнё?

Саин Муратбеков? „+.н. юр“: „П.рскер“ калавсем? Вырёсларан Анатолий

Емельянов ку=арнё?

Абай Кунанбаев „Поэзи вёл - т.л.нмелле хёват“ сёвё? Вырёсларан

Александ Алка ку=арнё? „Эс =амрёкч.: сан ч.р\нте????“ сёвё? Вырёсларан

Александр Кёлкан ку=арнё? „Юрату пирки чунём =унать“ сёвё? Вырёсларан

Георгий Ефимов ку=арнё?

5? Узбек литературинчен?

Алишер Навои? Газельсем? Вырёсларан Стихван Шавлы ку=арнё?

Асап =инчен ыйтмасёрах эс ман ёша хыптартён?

Page 90: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

90

Вырёсларан Илле Тукташ ку=арнё?

Мухамед Салих? „Енчен те йывё= та поэт пулса тёрсан???“ Вырёсларан

Борис Чиндыков ку=арнё?

Хамид Алимджан? Россия? Вырёсларан Пет.р Хусанкай ку=арнё?

Айбек? „Сёрт-тусем” сёвё? Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

6? Туркмен литературинчен?

Махтункули? „Чёнлёх” сёвё? Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

Дуры Клыч? „Турменистан“ сёвё? Вырёсларан Николай Евстафьев

ку=арнё?

Ата Атаджанов? Сим.с чей? Вырёсларан Николай Евстафьев ку=арнё?

Ата Атаджанов? Тупа? Вырёсларан Николай Сандров ку=арнё?

Махтункули? „Чёнлёх” сёвё? Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

Дуры Клыч? „Турменистан“ сёвё? Вырёсларан Николай Евстафьев

ку=арнё?

7? Азербайджан литературинчен?

Наби Хазри? „Сёмах”? Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

„Чинара“ Вырёсларан Николай Сандров ку=арнё?

„Тин.с мансёр“? Вырёсларан Николай Сандров ку=арнё?

Сулейман Рустам? Ялан эп??? Тусем? Вырёсларан Алексей Афанасьев

ку=арнё?

Ыдаят? +апла пурёнатёп? Вырёсларан Алексей Афанасьев ку=арнё?

Расул Рза? Баку? Вырёсларан Пет.р Хусанкай ку=арнё?

Гусейн Ариф? Кала=у?

Фамиль Мехти? М.нш.н =ут т.нчере пурёнатён$ Вырёсларан Пет.р

Хусанкай ку=арнё?

8? Хакас литературинчен?

Михаил Килтчанов? „Аякри тёвансем“ сёвё? Вырёсларан Юрий

Сементер ку=арнё?

9? Якут литературинчен?

Платон Ойунский „Тёпёр-тёпёр ташлама” сёвё? Вырёсларан Юрий

Сементер ку=арнё?

Петр Хорунский? +утё ылтёнран хаклёрах? Нуша килсен йывё= =ине

улёхатён? М.н акан: =ав шётать? Шикли шикленн.: к.р.к п.ркенн.?

Вырёсларан Раиса Сарпи ку=арнё?

Семен Руфов? Паллё мар салтак вилтёприй.? Вырёсларан Раиса Сарпи

Page 91: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

91

ку=арнё?

10 ПАЙ? КЛАСРА ТАТА КИЛТЕ ВУЛАСА ТИШКЕРЕССИ?

ИР,КЛ, ВУЛАВ

5 КЛАСС

1? Чёваш =ырав=исем ч.р чунсем =инчен?

Трубина Мархви? „Чёхпа кушак“ калав?

Георгий Орлов? „+ер=и“ т.рленч.к?

Ева Лисина? «Пёркка мучи» калав.сем? («Мускав кушакне вилме

памарём» калав)?

Николай Ишентей? „Ч.п хурал.нче“ сёвё?

Нелли Петровская? "Качака" калав?

Нестер Янкас? "Вихтёрпа шёнкёрч" сёвё?

Александр Угольников? „Хура .не” калав?

Иван Ивник? „Юрё=сем“ сёвё?

Николай Мёскал? „Выльёх ч.лхи“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи ачасен сёнар.сем? Ч.р.

чунсемпе этем хушшинчи туслёх? +.р =инчи пур ч.р чуна упраса хёварас:

юратас: шеллес: х\т.лес туйёма аталантарас шухёшсем? +ак сёнарсен

кулёшла .=.сем: хуйхи-суйхи? Хайлавсен т.с.сем: жанр.сем?

2? Чёваш =ырав=исем тёван кил: туслё =емье: аслисемпе к.=.ннисен

кёмёл-сипет сыпёнёв. =инчен?

Юрий Скворцов? Ама=ури анне“ калав?

Геннадий Волков? „Ёслё ача“ калав?

Иван Яковлев?„+емй.ре лайёх пёхса усрёр???(„Халал“ сыпёк.)?

Николай Теветкел? „Карттё” сёвё?

Людмила Сачкова? „+и=.м Натюш“ калав?

Валерий Раштав?“Аннен =уралнё кун.“ сёвё?

Хвет.р Акивер? "Х.вел" калав?

Юрий Сементер? „Амёш.н чун.“ сёвё?

Алексей Аттил? „Йёмёка“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи ачасемпе пысёккисен

сёнар.сем? Тёван кил - ёсталёх вырён.: кил ёшши: чун ёшши? Чи =ывёх

тёвансен юратёв.: ашш.-амёш. тёван ачана ёслё-тёнлё =ын тёвас тесе

пулёшни? +амрёксемпе ваттисем хушшинчи =ура=улёх? Хайлав тытём.нчен

шалти саккун.нчен жанр т.с. тухни?

Page 92: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

92

3? Чёваш =ырав=исен чёваш халёх.н маттур ывёл.семпе х.р.сем =инчен?

Халёх паттёр.сем литература сёнар.сем пулса тёни?

Порфирий Афанасьев? „Кёйкёр“ поэма сыпёк.?

Тихён Пет.ркки? „+утталла“ („Кушкё ачи“ поесть сыпёк.н) инсценировки?

Валентин Урташ? „Прохор Иванов“ поэма?

Галина Матвеева? „Чёваш“ поэма сыпёк.?

Валентин Бурнаевский? „Сим.с генерал“ калав?

Георгий Ефимов? „Сёпка“ сёвё?

Пет.р Хусанкай? „Тезаврус лингве чувашорум“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи чён пурнё=ра пулнё:

халёхшён тунё .=.семпе чапа тухнё паллё =ынсем =инчен? Халёх паттёр.сем

литература сёнар.сем пулса тёни? Хайлав тытём.нчен: .=.семпе сёнар.сенчен

жанр т.с. тухни?

4? Чёваш =ырав=исен мал .м.тл.: таса чунлё =ынсем =инчен?

Мария Ухсай? „Ирхи сывлём“ калав?

Пет.р Ялкир? „Интермедисем“?

Марина Карягина? „Слива“ калав?

Хвет.р Уяр? „Эсир Ку=ука курман-и №“ калав?

„/к.т“ хайлав (Иван Яковлев букварĕнчен)?

Геннадий Айхи? „К.ске халал“ сёвё?

Исмай Исемпек? „Чун хурал=и“ калав?

Валерий Михайлов? „Ватта сума су“ инсценировка?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче =ын пурнё=не т.рл.

лару-тёрура: .=ре-х.нре кётартни? Ырёпа юнашар ялан усал =\рет шухёша

аталантарни? Халёх кёмёл.н ырё ен.сене йышёнмалла пирки п.т.млет\сем

туни?

Хайлав ёш.пе тытём.?

5? Чёваш =ырав=исем .=ченл.х: тирпейл.х: =ир.пл.х: т\с.мл.х =инчен?

Иван Егоров? „Ывёл“ калав?

Александр Галкин? „Ик. сёнлё пурнё=“: „+\п.“ Юптарусем?

Владимир Степанов? „Экслюзивлё сёвём“ калав?

Елизавета Осипова? „Пахчари х\ш.“ Калав?

Василий Кервен? „Т\с.м“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи сёнарсем .=ре ёса

=ив.члетнине: туслёх =уралнине: кёмёл пуянланнине: чун =ир.пл.хне туптани?

Page 93: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

93

Хайлав ёш.пе тытём.: .=.семпе сёнарсем?

6? Чёваш =ырав=исем =ыннён =.р-шыв: тёван-п.тен: чи =ывёх =ынсем

ум.нчи (ёру =ыхёнёв.) парёмсем =инчен?

Лидия Сарине? „Цирк курма кайни“ калав?

Раиса Сарпи? „Эп. „тухатмёш карчёкпа паллашни“ калав?

Иван Яковлев? „П.р-п.ринпе сапёр пулёр“ („Халал“ сыпёк.)?

Архпа Александров? Т.р.с тунё“ пьеса?

Юхма Мишши? „Пут.ш Патян мыскарисем“ кулёшла калавсем?

Александр Кёлкан? „Панулми“ калав?

Антонина Васильева? „+.н кайёка кантраллё кукёль“ калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи аслисемпе ачасен

сёнар.сем? Аслисене хисеплеме: в.рентсе каланине итлеме: йывёрлёхра

пулёшма хёнёхса пыни: пурнё= т\нтерл.х.семпе кил.шменни: чун-ч.ре

тасалёхне упрани?

Хайлавсен т.с.сем: жанр.сем хайлав тытём.нчен: шалти саккун.нчен:

.=.сенчен: сёнарсенчен жанр т.с. тухни?

7? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи =ут =анталёк илемне упрас шухёш-

кёмёла аталантарсси =инчен?

Валери Туркай? „Айёп“ калав?

Георгий Ефимов? „Х.вел тухнё вёхётра“ сёвё?

Максим Ястран? „Шёплёхра“ сёвё?

Ухсай Яккёв.? „+.м.ртсем =е=ке =урсан“ сёвё?

Пет.р Вашават? „Вёйёран вёкёр тухать“ калав?

Арсений Тарасов? „Ёвёс хунав.“ калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи =ут =анталёк

пулём.семпе тапхёр.сене: илемне: тёван =.ре: тискер ч.р чунсемпе кайёк-

к.ш.к сёнар.сене ч.р. пек сёнлани? +ырав=ёсем в.сем урлё этем т.нчин

вёрттёнлёх.сене: .м.рхи хаклёхсене кётартса пара==.?

8? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи общество пурнё=.нчи киревс.р йёла-

й.рке этем сён-сёпатне п.терни: =ухатма пултарни =инчен?

Любовь Мартьянова? „Ятсёр троллейбус“ калав?

Борис Чиндыков? „А=у“ калав?

Александр Галкин? „Йывёр чир“ ш\т?

Анатолий Кипеч? „Ача =урт.нче“ сёвё?

Аркадий ,=х.л? „Урхамах“ калав?

Page 94: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

94

Вениамин Тимаков? „Сывлёхпа Чир“ поэма сыпёк.сем?

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсем сиенл.: киревс.р йёла-й.рке

(пирус туртни: эрех-сёрапа ирт.хни) пёсёлса пынипе =ыхённё хайлавсем?

Кулленхи пурнё= пёчёх.нчен: халсёрлёх.нчен хётёлма с.нни?

9? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи халёхён вёр=ёри паттёрлёх.: тылри

хастарлёх. =инчен?

Николай Мартынов? „Юнлё =ырла“ калав?

Ольга Туркай? „Пахчари =.м.рт“ новелла?

Сергей Павлов? „Ача вёййи мар“ калав?

Александр Алка? „Ырё ят“ сёвё?

Хвет.р Уяр? „Тёвансем к.те==.“? Калав?

Виталий Саруй? „Тим.р ешч.к“ пьеса?

Николай Симунов? „Палёк“ калав?

Т.рл. жанрлё хайлавсем? Вёр=ё тискерл.х. =ын пурнё=не: ёс-халне: чун-

ч.рине амантса хёварни? Вёр=ёра пу= хунё юлашки салтака тирпейлесе

пытарсан =е= хаяр вёр=ё вут-=улём. П.тнине астутарни?

6 КЛАСС

10? Чёваш =ырав=исем =ан-=урёмри: ёс-хакёлти: чунри: кёмёл-сипетри

сывлёх-ч.р.л.х ыйтёв.сене хускатни?

Митта Ва=лей.? „И м.н пуян???“ сёвё?

Иван Лисаев? „Чире парёнма =уралман“ калав?

Анатолий Смолин? „Ан в.лер: ан суй: ан сут!“ сёвё?

Людмила Сачкова? „Оля_Улькка“ калав?

Александр Кёлкан? «Тёрлавсёр хёнтёр»:«Аташнёскерсем» „Хёрав=ё

мулкач“: „Каппайчёк Пучах“ юптарусем?

Денис Гордеев? „Кукёр алёсем“ калав?

Пет.р Эйзин? „Кураканни курать“ сёвё?

Юхма Мишши? „+.р улми аврипе мёян“ юптару?

Ва=лей Игнатьев? „Кушак сухал.“ калав?

Елен Нарпи? „Ултав“ калав? „Натали к.пе =ёвать“ реклама?

Виталий Ен.ш? „Ракеткёллё рекетирсем“ повесть сыпёк.?

Валери Туркай? „Йывёр =ын пулма“ сёвё?

Валентин Николаев? „Чёх ч.ппи - чемпион“ пьеса?

Стихван Шавли? „Кам вёл?“ сёвё?

Василий Петров? „Мулаххай“ калав?

Page 95: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

95

Юрий Скворцов? „В.ре=.лен“ калав?

Геннадий Юмарт? „Чир“ сёвё?

Лидия Сарине? „+унашка пит кирлех мар$“

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсем кахал: хытё чунлё: йёпёлти:

=ын .=.пе пурёнма п.лекен: =ёткён: суе=: мухтанчёк =ынсене питлени? Ырё

мар йёла-й.ркене хир.= к.решни: этеме хёй.н?=итменл.х.сене =.нтерме

в.рентни? +амрёк ёрёва таса чунлё: ырё .м.тл.: ёслё =ынсем туса пёхса

\стерес ыйтёва =.клени? Хайлавсенчи ырё тата сивлек сёнарсем вулакана

шухёшлама хистени

11? Чёваш =ырав=исем ёру-йёх хушшинчи хутшёнусем =инчен: ёрусен ырё

тёсём.сем татёлни =инчен?

Лидия Сарине? „Кукамай“ калав?

Юрий Скворцов? „Ултёк“ калав?

Антип Николаев? „Юрик асламёш.“ калав?

Пет.р Эйзин? „Йёмрапа хурён“ сёвё?

Любовь Мартьянова? „Икк.лен\“ калав?

Хвет.р Уяр? „Тимуш“ калав?

Иван Яковлев? „Ватёсемпе =амрёксем“ дидактикёллё калав?“Вёрёпа амёш.“

юмах?

Александр Волков? „Хёна“ калав?

Елен Нарпи? „Тив.=“ калав?

Аркадий ,=х.л? „Анне“ сёвё?

Людмила Сачкова?“Ёмсану“ калав?

Ева Лисина? «+ёкёр ч.лли»: „Х.ле к.рес ум.н“ калавсем?

Валентина Тарават? „Марине мыскарисем“ кулёшла п.ч.к калавсем?

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсенче ырёпа усала т.рл. енл.

Сёнлани? +емьери хутшёнусем урлё чён пурнё=ри сёнарсене т\рр.н тата

символласа кётартни? Сёнлас пултарулёх? +ёкёрпа =ынна поэзире тата

эпикёра сёнарлакан уйрёмлёхсем? Ватё-в.т. хушшинчи хутшёну: аслисем

к.=.ннисене ёс пани: пурнё=а й.ркелесе пыни?

12? Чёваш =ырав=исем илемл.х тупсём.пе формисене ч.р. =ут =анталёкра:

кулленхи пурнё=ра шырани =инчен?

Федор Павлов? «Хитре» статья?

Геннадий Айхи? „+ын тата сцена“ сёвё?

Валентина Элпи? „Илемл.хе курма п\рн. ача“ калав?

Page 96: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

96

Василий Кервен? „Илем“ рапсоди?

Николай Исмуков? „Мён улёхра к.т\=.“ („Хырай =ум.пеле“ ярёмран)?

О? Савандеев? „Вёрманти концерт” калав?

Алексей Аттил?“Илем“ сёвё?

Марина Карягина?“Чатёр“ калав?

Мария Ухсай? „Ташё“ сёвё?

Герасим Харлампьев? „Каласа п.терес =ук“ п.ч.к калав?

Валентина Элпи? „Тус пулар“ калав?

Николай Кушманов? „Илем шыранё таврара“ сёвё?

Геннадий Айхи? „Ир вилекен сёвёсене“ сёвё?

Иван Лисаев? „Кайёксем в.=е==.“ калав?

Яков Рогачов? „+\л.к“ калав?

Юрий Скворцов? „Славик“ калав?

Светлана Асамат? „Чёваш ташши: юрри - к.трет“ сёвё?

Ва=лей Игнатьев? „С.рме купёс” калав?

Арсений Тарасов? „Чёваш к.пи” калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче илемл.хе курма: ёна пур

=.рте тетупма-туйма п.лесси? +ыннён чи кирл. Ен.сене аталантарма тёван

литература пулёшни? Сёнарлёх - эстетика ник.с. пулнине ас тутарни?

Эстетика туйёмне аталантарасси? Пурнё= чёнлёх.пе илемне сёнласа

кётартасси: этеме пултаруллё та хитре чунлё пулма в.рентесси?

13? Чёваш =ырав=исем шкул тулаш.нчи .=-х.лпе т.рл. профессире ырё

ятлё: мухтава тив.=л. =ынсене сёнарлани?

Алексей Вороьев? „+ёкёр: „+урхи хирте“ сёвёсем?

Валери Туркай? „Ниме“ сёвё?

Василий Давыдов_Анатри? „К.тмен инкек“ калав*

Валентина Элпи?„Водолаз“ „Аппапа п.рле“ калав?

Зоя Нестерова? „Янттине хапсёнсан“ калав?

Мархва Трубина? „Концерт лартни“ калав?

Исмай Исемпек? „Салтак курки“ калав?

Георгий Краснов „Матрос карттус.“ калав?

О? Савандеев? „+.лен мыскари“ калав?

Леонид Маяксем „Сад коменданч.“ калав?

Георгий Ефимов? „Лина Петровна“ калав?

Вениамин Тимаков „Хёш предмет лайёхрах? („Аттем.р.н сёваплё =.р.”

Page 97: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

97

повесть сыпёк.сем)?

Антип Николаев? „+.рулми ё=та каять???“ калав?

Лидия Филиппова? „Атя: тавлашар“ калав?

Юлия Силэм? „Ёшхыппи“ калав?

Василий Алентей? „Вёхёт хак.“ Калав?

Сергей Петров? „6 А асанне шырать“ калав?

Алексей Воробьев? „Шёрттан“ сёвё?

Геннадий Волков? „Опера“ калав?

Алексей Ильин? „Кулач” калав?

Василий Петров? „Кёкшём” калав?

А?Никитин? „Утё =улни? Улюк” т.рленч.к?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче ырёпа усал к.реш.вне

сёнарлён пани? Аслисемпе ачасем п.р-п.рне ёнланса: пулёшса пырсан =е= .=

ёнать: ырё ят сарёлать?

,=рен хёраман: ырё .м.тл. =ынсемте телей тупнине калёплани?

14? Чёваш =ырав=исем литература герой.н пултарулёх.: ёс-хакёл: ёс-тён.

=инчен?

Иван Ахрат? „Юрлакан к.ленчесем“ калав?

Юрий Сементер? „Вил.ме улталани“ сёвёлла юмах?

Людмила Сачкова? „Шёпёрлан“ пьеса?

Алексей Трофимов? „+ыруллё к.пе“: „Асамлё паллёсем“ т.рленч.ксем?

Сергей Юшков? „Шёши“: „Критик-автан“ юптарусем?

Алексей Афанасьев? „П.л.тсем“ сёвё?

Николай Симунов? „+ил м.н т.сл.?” сёвё?

Илпек Микулай.? „Тим.р“ роман сыпёк.сем?

Пет.р Хусанкай? „Чёвашран Ньютонсем тухасса эп шанатёп“ т.рленч.к

сыпёк.сем?

Арсений Тарасов? „Пенси ук=и“ калав?

Юрий Скворцов? „Палламан ача“: „Ми“ калав.сем?

Юрий Петров? „Лева карап.“ калав?

Юрий Ермолаев?“Кулёшла инкек“ пьеса?

Михаил Сунтал? „Йетти“ калав?

В? Дмитриев? „Молекула“ пьеса?

Петр Орлов? „Мыскара“ калав?

Георгий Краснов? „Ин=етри сасёсем“ повесть сыпёк.? „МИЭ-ка-УГЭ“

Page 98: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

98

калав?

Петр Емельянов? „Павёл? Х.вет.р” калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче литература сёнар.сем

=ут =анталёк панё ёс-хакёла: тав=ёрулёха: тавракурёма аталантарас т.ллевпе

нумай вуламаллине: сёнамаллине т.пчемеллине кётартни? Пултаруллё: .=чен:

сёпайлё: =ир.п характерл.: мал .м.тл. п.т.млет\лл. Сёнарсем?

15? Чёваш =ырав=исем ытти халёх хушшинчи туслёх.пе тёванлёх.

(чётёмлёх.): п.р-п.ринпе кил.штерсе пурённи =инчен?

Александр Кёлкан? „Алим“ пьеса сыпёк.?

Ольга Туркай? „Юлташпа - вёйсёрри те вёйлё“ калав?

Порфирий Афанасьев? „Ар=ури“ калав?

Илле Тёхти? „Ва=кё: Ваньккё: Ахмет“ калав?

Алексей Афанасьев? ”Пир.н интернат“ поэма?

Петр Семенов? „Садри лагерь“ калав?

Владимир Ухли? „П.ррем.ш сёвё“ калав?

Валентина Элпи? „Тин.с чечек.“ повесть сыпёк.?

Михаил Сунтал?“Чёваш п.тсен т.нче п.тет“ халап?

Илпек Микулай.? „Шёллём Индие каять“ калав?

Юхма Мишши? „Х.вел хёлхи“ т.рленч.к?

Василий Игнатьев? „П.ч.к =ул=\рев=.“ калав?

Римма Прокопьева? „Пукрав”?

Александр Савельев-Сас? „Артурпа унён тус.сем” повесть сыпёк.сем?

Светлана Асамат? „Намёс” сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче т.рл. халёх ывёл.-

х.р.сен пархатарлё .=-х.лне сёнлакан сёнарсем? Ачасемпе аслисен туслёх.пе

тёванлёх. Таса чунлёх.пе ырё .м.ч. чётёмлёхра: ёнланура: .=ре: канура

туптанни? П.р-п.ринпе кил.штерсе .=лени т.ллеве пурнё=лама пулёшни?

Литература - пурнё= т.к.р.?

16? Чёваш =ырав=исем пурнё=ра тёван халёх ырлёх.ш.н пу=аруллё

пулмалли =инчен?

Алексей Талвир? „Васкавлё =ыру“ калав?

Иван Саламбек? „Сармантей“ калав?

Виталий Ен.ш? „+итсё к.пе“ повесть сыпёк.?

Герасим Харлампьев? „Энтри“ пьеса?

Александр Галкин? „Ч.р. парне“ поэма сыпёк.?

Page 99: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

99

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи сёнарсем хёйсен

хастарлёхне: ч.р.л.х.пе чун-ч.рин ёс-хакёл пуянлёхне .рет-нес.п

пахалёх.семпе халёх: =.р-шыв ум.нчи парёмсене татнине ёста кётартни?

Халёхшён ырё .= туни - тив.=: телей: савёнё=?Харпёр хёй шухёшне

х\т.леме пултарни? Хайлавсенчи сёнарсен хастарлёх.пе пу=арулёх. Пурнё=

тыткёчи пулнине сёнлани?

17? Чёваш =ырав=исем =ут =анталёк вёрттёнлёх.семпе кёсёкланма: йывё=-

курёка: кайёк-к.ш.ке: ч.р чунсене х.рхенме: сыхлама в.рентесси =инчен?

Юрий Скворцов? „Хачёллё пулё“ калав?

Николай Степанов? „Ондатра“ т.рленч.к?

Федор Осипов? „Хавру=“ калав?

М.три Ва=лей.? „+ёрттанпа карас юлташланни“ калав?

Георгий Ефимов? „Пыл хурч.н ми=е ку=?“: „Кам пулё янё вара кунта?“

калав.сем?

Елен Нарпи? „С.т вёрри“ калав?

Герасим Харлампьев? „Пёшёлтисем“ т.рленч.к?

Михаил Белов? „Скорпионпа Тим.р Шапа“ калав?

Юхма Мишши? ”+ил=унат” новелла?

М.три Кипек? „Вёрман улёп.“ калав?

Этемпе тавралёхён кил.ш\л.х.? Тёван тёрёхри =ут =анталёка упрасси:

пуянлатасси: т.пчесси? +ут =анталёк тасалёх. _ сывлёх пахалёх.? Экологи

проблемисем% пархатарлё =ын этеме юратнипе =е= =ырлахманни: =ут

=анталёк пуянлёх.пе илем.ш.н тёрёшни: ёна хими им-=ам.пе т?ыт? вараласа

п.тернине сивлени?

7 КЛАСС

18? Чёваш =ырав=исем тёван халёхён иртн. кун-=ул.пе пуласлёх.: унён

культури: йёлисемпе кёмёл-сипеч.н илем. =инчен?

+е=п.л Мишши? „Иртн. самана: „Хур=ё шанчёк“: „Пуласси“ сёвёсем?

+емен Элкер? «Х.н-хур ай.нче» (малтанхи варианч. (1923-1928) эпикёллё

поэма?

Марина Карягина? „Тымарсёр туйра“ калав?

Митта Ва=лей.? „Хунран кайман-ши хунаса?“ сёвё?

Николай Шелепи? „Уксах Тим.р П\лере илни“ сёвёлла халап? Валери

Туркай? „Чёваш тупи“: „Утём хы==ён утём - ир.кл.х енне“ сёвёсем?

Мария Ухсай? „Кёра =илсем“ повесть сыпёк.?

Page 100: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

100

Леонид Агаков? Валерий Яковлев? „В.ри ч.ресем“ драма? Александр

Артемьев? „Хунавлах хёрнисем“?

Анатолий Смолин? „Аваллёх ани“ сёвё?

Раиса Сарпи? „Римри т.л пулу“ микропоэма?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем халёх пусмёр=исене: =.н.

самана =ыннин к.реш.вне т\р. Тата ку=ёмлён-сёнарлён п.т.млетни? +.н.

саманашён: =.н. пурнё=шён =апё=акан к.реш\=.сен шухёш.-кёмёл.: туйём

тасалёх.: паттёрлёх.? Хайлавсенче XVIII .м.рти чёваш ял. Сёнланни?

Пёлхавлё тытё=усемпе чёваш хресчен.н к.реш.вне сёнарлён п.т.млетни?

19? Чёваш =ырав=исем сиенл. енсем этем сённе: кёмёл.пе шухёшне: .=не-

х.лне улёштарни: тискерлетни =инчен?

Игнатий Иванов? „+ынна мулшён туман: мула =ыншён тунё“ калав?

Трубина Мархви? „Хёнаран“ калав?

Виталий Ен.ш? „Ракеткёллё рекетирсем“ калав?

Геннадий Юмарт?“Вы=ё ку=“ сёвё?

Николай Ишентей „Мана п.лет.р (Черкке монолог.)“ сёвё?

Елен Нарпи? „+ылёхлё ук=а“ калав?

Григорий Луч? „Кама пёхнё-ши?“ трагикомеди?

Юрий Скворцов? „В.ре=.лен“ калав?

Валерий Самойлов? „Суе=. Микулай“ калав?

Вениамин Тимаков? „Мат.рне инкен мул.“ калав?

Марк Аттай? „Мулкачсем“: „Такапа шапа“ юптарусем?

+ынсен .=-х.л.нчи: ёс-тён.пе чун кёмёл.нчи сивлек пулёмсемпе илемс.р

енсене питлени сывё палёрёмсене х\т.лени? Хаклёх-пахалёх ёнкарёвне

тарёнлатасси? +ырав=ёсен сёнарлё шухёшлав. тата сёнар калёплас мелсем

20? Чёваш =ырав=исем Тёван =.р-шыв: тёван ч.лхе =инчен?

+е=п.л Мишши? „Чёваш ч.лхи“ сёвё?

Ухсай Яккёв.? „Чёваш ч.лхи“ сёвё?

Александр Артемьев? „Хунавлах хёрнисем“ повесть сыпёк.?

Пет.р Хусанкай? „Йыхрав“ сёвё: „Эпир пулнё: пур: пулатпёр!“ сёвё:

„Тёван =.р-шыв“ поэма сыпёк.: „+уралнё =.р-шывра“ сёвё?

Аркадий ,=х.л? „+ут =анталёк“ сёвё?

Степан Аслан? „Тём“ калав?

Антип Николаев? „Алеша ыйхё шырать“ калав?

Юрий Сементер? „Эпир чёвашсем чёваш пулатпёр“ сёвё?

Page 101: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

101

Василий Игнатьев? „Ичек“ калав?

Григорий Лукин? „Х.вел: ялан эс пир.нпе“ сёвё?

Анатолий Ырьят? „Эп - чёваш“ сёвё?

Тёван =.р-шыва ку= шёр=ине упранё пек сыхлани? Ч.лхе - халёх ёсне:

п.л.вне: кёмёлне упракан пурлёх? Тёван ч.лхе сёнарлёх.: шёхвёртулёх.:

илем.?

Тёван =.р-шывшён: тёван ч.лхеш.н к.решекен сёнарсем? Характер

=ир.пл.хне: чётёмлёхне: чун-ч.ре =улёмне психологилле=ив.ч те тарённён

сёнлани?

21? Чёваш =ырав=исем йёла-й.ркепе социаллё пурнё=ри: обществёри

интернационаллёх: культурёлёх: чётёмлёхпа туслёх =инчен?

Ираида Петрова? „Татюк“ к.некери хайлавсем?

Николай Симунов? „Салам кала“ калав? „Сурпан т.рри“ драма сыпёк.?

Вениамин Тимаков? „Аттем.рсен сёваплё =.р.“ повесть сыпёк.?

Розин Ярандай? „Ют й.р“: „Хвет.р Илем сехеч.“: „+ухалнё блокнот“

(„К.м.л сулёллё сехет“) повесть сыпёк.сем?

Георгий Ангер? „Йёнёш“: „+ын аллипе =.лен ан тыт“ калавсем?

Виталий Ен.ш? „Хёлёх“ ш\т (кулёш)?

Владимир Ухли? „П.ррем.ш сёвё“ калав?

Александр Белов? „Пулёра“ пьеса-сценка?

Николай Исмуков? „Асамат к.пер.“ сёвё?

Архип Александров? „Пир.н лагерь“ калав?

+ив.ч гражданлёх: героизмпа патриотизм: т.рл. халёхсен п.р шухёшлёх.?

Хёрав=ёлёха тата =ынпа обществёна сиен к\рекен .=сене сивлени?

+ырав=ёсем шанё=па мёна=лёх: паттёрлёхпа интернацил.х туйём.сене

палёртни? Тулашри (=ынсем хушшинчи) тата =ыннён шалти (чун-ч.ринчи)

хир.=\сем? Хайлаври хир.= тёру й.р.сем?

22? Чёваш =ырав=исен сёнарлё та вит.мл. сёмах. этем.н кулленхи

пурнё=ри вырён.?

Стихван Шавлы? „В.=к.н Ва==а“ ш\тл. сёвё?

Александра Лазарева? „Урок пу=ланч.“ калав?

Альберт Канаш? Кун к.некинченчи (пуплев: сёмах: ха=ат ч.лхи =инчен

каланё шухёшсем)?

Митта Ва=лей.? „Ви=. Хёват“ сёвё?

Марина Карягина? „Сёвап“калав?

Page 102: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

102

Виталий Ен.ш? „Сёмах? +ёкёр? Парём“ т.рленч.к? „Чун кёвар.“ Повесть

сыпёк.?

Пет.р Хусанкай? „Сёмах хёвач.“ сёвё?

Александр Клементьев?“Дежурный сёвёсем“: „Юлашки т.л пулу“ калавсем?

Ева Лисина? „Яка пыр“: „Хуйхё“: „Яшка вит.р“: „Шёнкёртам курёнать“

калавсем?

Николай Ишентей? „Шур шухёш“: „Ик. Вут хушшинче“ сёвёсем?

Георгий Ефимов? „Лина Петровна“ калав?

Розин Ярандай? „Хура хуртсем“ детективлё повесть сыпёк.?

Сёмах: хутшёну: пуплев - пурнё= т.ллев.: малалла ч.некен хёват? Чун: ёс

пуянлёх. Ч.лхе (пуплев) культурине палёртни? Сёмахён ку=ёмлё

п.лтер.ш.сем? Кёмёла п.лтермелли: т.рл. лару-тёрура: пулёмра: .=-х.ле

сёнарлё: вит.мл. кала=малли майсене п.лни?

23? Чёваш =ырав=исем ёс-хакёлпа чун-ч.ре кил.ш\л.х. =инчен?

Юрий Скворцов? «Пушмак й.р.» калав?

Иван Егоров? „Ку= =ути“ калав?

Мархва Трубина? „Ача чухнехи“ повесть сыпёк.?

Любовь Мартьянова? „Пу=тахсем“ калав?

Григорий Краснов-К.=.нни? „Кам ытларах айёплё?“ калав?

Виталий Ен.ш? „Чун кёвар.“ повесть сыпёк.?

Денис Гордеев? „Тиллит-тиллит Микулай“ калав?

Илпек Микулай.? „Тим.р“ роман сыпёк.сем?

Николай Айзман? „Кёмёллё к\рш.“: „Парём“ пьесисем?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем =ынлёх: чунлёх

(гуманизм): ыйтёв.сене =ив.чч.н хускатни? Этем ёс-хакёл. - кив=ен туянми

пуянлёх пулнине сёнарлани? Илемл. Хайлавсем - =ын чунне: шалти т.нчине

у=са кётартакан сёмах \нер.? Сёнарсен танлаштаруллё характеристики?

Психологилл. Сёнлёхсем: ёшри монолог: лирика =аврём.сем сёнарсен

характерне вёйлатни?

24? Чёваш =ырав=исем общество пурнё=.нчи кёмёл-сипет й.ркине пёхёнса

=ир.пленн. нормёсемпе й.ркесем (тив.=сем) =инчен?

Николай Терентьев? „К.м.л п.л.тсем“ пьеса?

Григорий Луч? „Чун туйём.“ калав: „Ё=та эс.: ылтён кайёк?“ повесть

сыпёк.?

М.три Кипек? „Кайёк тус.“ повесть сыпёк.сем?

Page 103: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

103

Михаил Белов? „Пулёра“ пьеса?

Александр Галкин? „Ч.р. парне“ поэма?

Валентина Элпи? „С.мс.ркке“ инсценировка?

Е? Афанасьев? „Й.пл. чечексем“ пьеса?

Надежда Ильина? „Турёсёр тупнё телей“: „Даниил“ калавсем?

Алексей Медведев? „Ман юлташ Ромео“ калав?

Леонид Агаков? „Чи хакли“ повесть сыпёк.?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем право п.л.в.пе

паллаштарни? Этемл.х нормисене хир.= кайнё сёнарсене питлени? Патшалёха

(халёха) тив.=л. гражданинсем пулма хистени: граждёнла тив.=е: чыс-хисепе

упрамаллине калани?

25? Чёваш =ырав=исем аслё п.л\л.хе: пултарулёха: ёс-хакёл тёрёшулёхпа

ёсталёхра туптанни =инчен?

Тихён Пет.ркки? „+ил-тёвёл“ повесть сыпёк.?

Юрий Скворцов? „Палламан ача“ калав?

Валентина Элпи? „Чун ч.ре“ калав?

Георгий Краснов? „Ин=етри сасёсем“: „Асамлё =ёлку=“ повесть сыпёк.сем?

Володя Степанов? „Юлашки в.=ев“: „+.лен“: „Юрату асам.“ калав-

фентези?

Василий Дмитриев? „Молекула“ пьеса-сценка?

Степан Абаш? „Т.нче х.рринче“: „Асамат утрав.“ повесть сыпёк.сем?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи литература герой.сен ёс-

тённе: тав=ёрулёхне т.рл. енл. кётартса пани? +ут =анталёк панё ёс-

хакёлпа: тав=ёрулёхпа п.лсе усё курни? +ут =анталёкри: этем пурнё=.нчи

пулёмсен: паллёсен вёрттёнлёх.сене т.пчесе п.лес ёнтёлёва \стерме тёрёшни?

26? Чёваш =ырав=исем вёр=ё темипе =ырнё хайлав.сем?

Пет.р Хусанкай? „Таня“ поэма сыпёк.?

Кузьма Турхан? „Пулеметчик Иван Смирнов“ очерк?

Аркадий ,=х.л? „Ёмёрт кайёк“ поэма сыпёк.?

Иван Ивник? „Ылхан“ сёвё?

Леонид Агаков? „Ылтён вёчёра“ повесть сыпёк.?

Георгий Орлов? „Вёр=ё \керч.к.сем“ поэма сыпёк.?

Ва=лей Игнатьев? „Усрав ачапа х.рл. шарф“ калав?

Архип Александров? „Вася куччене=.“ пьеса?

Юлия Силэм? „Вёр=ё ачисем“ повесть сыпёк.? Станислав Тимбай? „Анне“

Page 104: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

104

поэма сыпёк.?

Тёван =.р-шывён Аслё вёр=ин паттёр.сем: фронтпа тыл п.рл.х.: =.р-шыв

патриоч.сен сёнар.сем: в.сен хастарлёх.: тёшмана курайманлёх.? Вёр=ё

тискерл.х. =ын пурнё=не: ёс-халне: чун-ч.рине амантса хёварни?

Аслё +.нтер\ =инчен калакан хайлавсенчи сёмахён ку=ёмлё п.лтер.ш.сем?

+ырав=ён кёмёла п.лтермелли: т.рл. пулёма сёнарлён \кермелли мелсемпе

майсем?

Page 105: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

105

111? Т,СЛ,Х ТЕМАТИКА ПЛАН,

«Тёван литература% чёваш шкул.н 5-9 клас.сем валли

Программа содержанине темёсем тёрёх пайлани В.ренекенсен п.л.в.семпе ёслай хёнёхёв.

тата в.рен\ хевти (талпёнёв.)

1 пай? Халёх сёмахлёх. (14 сех?)

ХАЛЁХ СЁМАХЛЁХ, 1? Халёх юмах.сем? Асамлё: йёла: ч.р чунсем =инчен

калакан юмахсем? Асамлё юмахсем паттёрла .=-х.лпе

кёсёклантарни: в.сенчи приключени мел.? Юмахсенчи

ырё тата усал? Юмахсенчи асамлёх япалисем?

Ч.р чунсене этем пек кала=тарни? Этемпе ч.р чуна

ку=ёмлён сёнарлани?

Асамлё тата халёх юмах.сен: йёла: ч.р чунсем =инчен

калакан юмахсен т.с.сене уйёрни?

Пысёк шухёша к.скен: анчах татёклён палёртни?

Текстра м.н =ырнине ёса хывни?

2? Литература юмах.сем

Мархва Трубина "Ш.шк."?

Владимир Бараев "Этикан Утиканпа"?**

Елен Нарпи? "Ылтён тулё п.рчи"?**

Илле Тёхти „Ухливан вутёша улталани“ „Кайёк

патши“*

Иван Мучи „Тавёрпи“**

Халёх юмах.пе литература юмах.сем хушшинчи п.р

пекл.хсемпе уйрёмлёхсене курни: =.нелн. юмах урёх

содержани: расна сюжет тупни: халёх юмах. пулма

пёрахнине ёнласа илсе ёша хывни?

Page 106: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

106

Николай Шупу==ынни „Ёслё Эссепе“: „Ёслё суе=.“?*

Раиса Сарпи «Тёрнаккай»?*

Халёх сёмахлёхне пухса: сюжеч.семпе усё курса:

урёхлатса =.нетн. хайлавсем? Юмахсенчи пурнё=

чёнлёх.? В.сенче этеме пур енл.н сёнлани: ёса

в.рентсе калани?

3? Ваттисен сёмах.семпе тупмалли юмахсем?

Ваттисен сёмах.сем – чёваш халёх.н ытарайми

ёсталёх.% илемл.: ёслё: тарён шухёшлё сёмахсем?

В.сен чун-ч.ре илемл.хне палёртас: .=ченл.хне

в.рентес .=ри пахалёх.?**

Сёнарлё сёмах =аврёнёш.семпе кала=ёва: пуплеве

сёнарлё: кёсёк: илемл.: шухёша анлё тума пултарнине

чухлани?

4? Тупмалли (сутмалли) юмахсем (туптармёшсем) –

халёхён нихё=ан кивелмен поэзи хайлав.сем? В.сем

халёх ёс-тён.н: фантазий.н икс.лми =ёл ку=.?**

Туптармёшсене тупсём тёрёх ушкёнлани?

Пурёнакан вырёнти халёх сёмахлёхне: литература

палёк.сене: ал=ырёв.сене пухни: в.сене тирпейлесе

вырна=тарни?

5? Сёпка юррисем? Ч.н\-йыхрав сёввисем?

Юрё этеме пурнё=ри йывёрлёхсене =.нтерме: халёх

тытса пыракан ырё й.ркепе пурёнма в.рентни: ырра

малалла аталантарма пулёшни: телейш.н к.решме

хавхалану к\ни?*

Вуланине т.пл.н: туллин: илемл. текстён стил.пе

жанр.н т.п уйрёмлёхсене =ухатмасёр: к.скен тата

суйлавлён каласа пани?

6? Истори халап.сем? Истори халап.сем общество Истори халап.пе юмах: миф хушшинчи уйрёмлёхсене

Page 107: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

107

пурнё=.нчи пулса иртн. Пулёмсене пурнё=ра чён

пулнё пек туса сёнлани? Истори халап.сем - истори

докуменч.сем мар? В.сем халёх хёй кун=ул.нчи

историлле пулёмсене кёмёлласа е сивлесе йышённине

кётартнни? **

Тавралёх халап.сем?*

уйёрма тав=ёрни?

Текстра м.н =ырнине ёса хывни?

7? Улёп халап.сем ("Улёп" эпос)?

Улёп халап.сем - легендёллё сюжетлё халапсем: чёваш

эпос.н авалхи т.с.сем? В.сенче чёваш паттёрлёх

эпос.н паллисем сыхланса юлни? Улёпсен пурнё=.: .=.-

х.л.: к.реш.в.?**

Улёп сёнар.пе чёваш характер.н паллё ен.сене тупни?

Хайлавсен пай.сене илемл. вулани?

Улёп сёнарне наци герой пек сёнлани туйни?

8? Балладёсем – сюжетлё юрёсем? Стихван Шавли

„Вутёш“ миф?

Баллада ялан уйрём =ын е килйыш пурнё=не

трагедилле сёнлани? В.сенче .=-пу= чылай чух вил.мпе

в.=ленни? Мифла шухёшлав? Сёнарсен чун илем.:

тасалёх.: т.р.сл.х.: к.реш.в.?*

Илемл.х мел.сем хайлав шухёшне вёйлатнине

ёнлантарса пама пултарни?

Балладёсене сюжетсёр е ытти юрёсенчен уйёрса илме

чухласси?

9? Календарлё йёла уяв сёмахлёх.? Сурхури: =ёварни

юррисем?** К.шерни тата с.рен юррисем?*

Яланах =улталёкра п.р вёхётра килни? Йёла уяв.сем

авал асамлё (ёрёмлё) п.лтер.шл. пулни? Халёх в.сене

=ут =анталёк пулём.сене хёй майлё =ваёрас: выльёх-

Юрё тексч.сен шухёшне ёнланса илсе хаклани?

Халёх сёмахлёх.нчи жанрсен т.с.сене уйёрса илни?

Йёла уяв сёмахлёхне =ырса илме в.ренни: сцена =инче

каласа-выляса кётартма пултарни?

Page 108: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

108

ч.рл. .рчетес: =.р .= тухё=лёхне =.клес: хёй.н

пурнё=не =ёмёллатас: йёх аталантарас т.л.шпе

ирттерни?

10? Халёх юррисем?

Степан Максимов илемлетн. „Алран кайми аки-

сухи“: „Уй варринче“: „В.=-в.= куккук“ юрёсем?**

Геннадий Волков? „Ви=. юрё“ эссе?**

Юрё - халёхён пысёк пуянлёх.: сёмахлёхён вёйлё

аталаннё: анлё сарёлнё т.с.? Халёх юррисенчи =ынсен

пурнё=.: шухёш-.м.ч.: кёмёл-туйём.: сёнланса юлни?

Юрё жанр.семпе т.с.сем?

Халёх юррисен сёнарлёх.пе илемл.х. (юрё янёравлёх.)

сёмахпа к.в. уйрёлми =ыхёнура пулнине ёнланни?

11? Литература юррисем?

Федор Павлов? «Хитре»: «В.лле хурч.» (юрё

сёввисем)?

Илле Тукташ? «Тёван =.р-шыв» (Чёваш Республикин

патшалёх гимн.)?

Иван Ивник? „Юрё=сем“ (юрё сёвви)?

Виталий Шемекеев? „???“

Василий Давыдов-Анатри? «Тёван яла таврёнсан»:

«Тавах сире: учительсем» (юрё сёввисем)?

Юрий Сементер? «Пир.н анне» (юрё сёвви)?

Пет.р Яккусен? «Малтанхи юрату» (юрё сёвви)?

Юрё сёмах.сен п.лтер.ш уйрёмлёх.сене ёнланни:

в.семпе пуплевре усё курни?

Литеартура юррисенчи илемл.х мел.сене тупма

пултарни?

Юрё янёравлёх. сёмахпа к.в. уйрёлми =ыхённинчен

килнине туйни? Рифма тата ритм юрёсен т.п шёнёр.

пулнине калама пултарни?

Page 109: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

109

Литература (автор) юррисем: в.сен тематикипе т.п

шухёш.: тытём.: сёнарлёх.? Юрё ёстисем% юрё=сем:

юрё сёвёлакансем: юрё к.ввине хывакансем?

12? Вёйё-улах: хёна юррисем?

„+.м.рт =е=ки =урёлсан“: „+ерем пусса вир акрём“:

„Сар х.р сиксе вёй калать“: „Пир.н урам анаталла“:

„Сакки сарё сарлака“: „Атте лаша панё пулсан“:

„Пур=ён тутёрне???“: „Пи=-пи= палан“: „Вун ик

кёшёллё“?

Пурнё=а анлён хакласа п.т.млетни% =.р .=.н

тухё=лёхне хисеплесе: .=е чысласа: пурнё=а п.т.млетсе

юсани?

Хёна: вёйё-улах юррисем янёравлё: ёшё туйёмлё: =ут

=анталёкри илемл.хпе п.р к.в.лл. пулни: в.сенче =ынсем

хёйсен кёмёл-туйёмне туллин кётартнине чухлама

пултарни?

13? Истори юррисем? «Мамук ханён пу=не вёрёнтёр!:

«Ра=ён патша килн. тет»: «Хура халёх ку==ул.сем ай

шывсем мар???»: «Пире улпут =.нес =ук»: «+ич.

хёрхём»: «Тереш х.рне антём та»: «Разин ч.л.м.»:

«Хура халёх ку==ульлисем»?

Удел хресчен юррисем: «Удельнийён кантурне»:

«Удельний.н у=ём.»?

Юрё IX_XIX .м.рсенче аталанни: халёх историй.н

паллё тапхёр.семпе =ыхённи% 1) Атёл тёрёх.нчи

=ынсен пурнё=не сёнлани; 2) монгол-тутар: Хусан

Истори юррисене чён пулёмсемпе =ыхёнтарма п.лни?

Шухёша =ыхёнуллё =ырса е сёмах в.==.н каласа пама:

п.т.млетме: харпёр хёй шухёшне татёклён та у==ён

п.лтерни: т.сл.хсемпе =ир.плетни: юлташсене тимл.н

итлеме хёнёхни?

Page 110: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

110

хан.сем пусмёрлани; 3)С?Разинпа Е?Пугачев сёнар.сем;

4) ир.кл.х к.реш.в.?

14? Туй сёмахлёх.? Туй сёмахлёх.н илемл.х мел.сем?

Вариантлёх? «Чёваш туй. – халёх уяв.»?**

Туй такмак.сене тупёшса калама в.ренни?

2 пай? Авалхи сёмахлёран (Пир.н эрёчченхи тапхёртан пу=ласа ХУ111 .м.р таранхи хутлёх) (10 сехет)

Авалхи =.н. =ыруллёхчченхи тёван литература 1? Руна =ырёв.? Чулсемпе пир-авёр =инче упранса

юлнё сёмахлёх? Нес.лсен карт (руна) =ырёв.?

Чулсемпе пир-авёр =инче упранса юлнё сёмахлёх?

Авалхи =ырулёх п.лтер.ш.?**

Авалхи =ырулёх п.лтер.шне туйса илни? Авалхи

=ырулёх палёк.н т.сл.х.сене илемл.: у=ёмлё: т.р.с вулани?

2? Ёрёмлё сёмахлёх? Ёрёмлё сёмахлёх т.сл.х.сем?

Чёвашсен паллё =ырав=исем (Е?Рожанский: Н?Бичурин:

С?Михайлов: И?Яковлев: И?Юркин: И?Тёхти:

Н?Шелепи: +е=п.л Мишши: П?Хусанкай: А?Алка:

Я?Ухсай: К?Иванов) халёхён авалхи сёмахлёхне пухни:

упрама тёрёшни?*

Текстра паллё мар сёмахсене тупни: в.сен ёнланёвне

палёртни? Илемл. вулани: текста ёнланса илсе хаклани?

Ёрёмлё сёмахлёх т.сл.х.сене паянхи вёхёт таппипе

м.нле пёхнине калани?

3? Кавказ тата Атёл=и Пёлхар патшалёх.н элчисен

=ырёв.сем? Арабла тата т.р.кле =ырнё чёваш

=ырав=исем? Вётам .м.рсенчи культурёпа литература

лару-тёрёв.нчи паллё ятсем: пулёмсем? Атёл=и Пёлхар

патшалёх.нчи сёвё=сен мёсёльман т.нне йышёнма:

Литература хайлав.н текстне ёнланни?

Вётам .м.рсенчи тёван (чёваш) литературин хайлав.сен

фрагменч.сене палёртуллё вулани?

Вётам .м.рсене сёнланё культура тексч.сенчи сёнар

хаклавне асёрхама пултарни?

Page 111: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

111

арабла =ырма тивни?**

Кашкёр Махмуч.? "Эр Тунга Улёп вилсен хурланни"*

4? Ахмед ибн Фадлан? «Пёлхар патшалёхне =итсе

курни» (сыпёксем)? Атёл=и Пёлхар патшалёх.н =.р.-

шыв.: историй.: йёли-й.рки? Атёл=и Пёлхар

культури?**

Хайлав тексч. тёрёх п.т.млетсе ыйтусем пани?

Хайлав тёрёх ыйту =ине сёмахпа каласа е =ырса хурав

пани: цитатёлани?

Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

проблемине у=са пани?

5? Палас Ахун Юсуп.? «Хётлё п.л\» поэма сыпёк.сем?

К\л Тек.не мухтакан Пысёк =ыру „Шёпа к.неки“?

Чёваш истрий.нчи авалхи т.р.к литературин палёк.сен

вырён.? Эпикёллё хайлавсен т.сл.х.сем халёх эпосне

аталанма май пани?*

Хайлаври хускатнё =ив.ч ыйтусене (проблемёсене)

тупни: илемл.х мел.сем хайлав шухёшне вёйлатнине

ёнлантарса пама п.лни?

+ырав=ён кун-=ул.пе пултарулёх.н: хайлав тата

прототипсен историне Интернетран: т.рл. =ёл ку=ран

тупни?

6? Михаил Юрьев «Пулхёр патшалёх.н юлашки

кун.сем» (трагеди сыпёк.сем)? Михаил Юрьев

драматургён синкерл. шёпи? «Пулхёр патшалёх.н

юлашки кун.сем» трагедин истори ник.с.: сёнарсен

тытём.: пахалёх.?**

Хайлаври т.п е хушма темёсемпе =ив.ч ыйтусене

уйёрма п.лни: автор шухёш. (позиций.) тата хайлав

пафос.пе проблеми сёнарсемпе геройсем урлё м.нле

у=ёлса пынине кётартни?асси

7? М.три Юман? «Паттёр пулнё авалсем» (ир.кл.

сёвё)? «Паттёр пулнё авалсем» сёвё пахалёх.:

п.лтер.ш.? Илемл.х мел.сем?**

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратни: ун =инчен сёнарлё каласа пани?

8? Искей Пайтул.? «Хупёрлар.= ви=. хут»: «Эй: Класра е килте вуланё хайлавсене вырён-вырёнён:

Page 112: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

112

=илсем: кёра =илсем???» Пайтул Искеев к.реш\=.н кун-

=ул.? Халёх юррисен шёпи? С?Разин пёлхав. Чёваш

халёх сёмахлёх.нче палёрса юлни? *

туллин е п.т.м.шле к.скен сюжетласа каласа е =ырса

пама пултарни?

9?Тойтерякпа Нехей юррисем? «Тёхёр Атёл =ине тухса

куртём???» тата ыт? те?

Кив. =ырулёх вёхёт.нчи ёс-хакёл палёк.сем? В.сен

пахалёх.пе п.лтер.ш.? Сёвё-юрёра палёрса юлнё

пурнё=?*

Текстра п.лмен сёмахсене тупни тата в.сен п.лтер.шне

палёртни?

Чёваш литературин аталану тапхёр.сене: уйрём

тапхёрти сёнарлёх юхёмне: паллё =ырав=ёсен илемл.х

т.нчине: в.сен хайлав.сенчи илемл. сёнарлёх хёйне

ев.рл.хне палёртни?

10? Василий Лебедев? "Чёваш эпир пултёмёр???" сёвё

(1842-1848 =?=?) гражданла лирикён т.сл.х.? Сёвёри

чёнлёх палёрём.: юмор? Калав=ё - автор сёнар.?**

Лирикёллё сёвёсемпе проза фрагменч.сене пёхмасёр

калани?

Пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе

пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани: илемл.

хайлавра авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. (позиций.)

м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетни?

3 пай? Кив. =ырулёх вёхёт.нчи литературёран (6 сех?)

(XVIII .м.р в.=. (1790) - XIX .м.р.н п.ррем.ш =урри (1870)

1? Вётёр Юман? «Чётёмлёх =инчен» сёвё? **

Халёх к.реш.вне сёнарлакан сёвё-юрё?

Пёлхав=ёсемпе =ар пу=.сен сёмах.семпе юррисем?

+.р-шывпа =ырулёха =ухатнё хы==ёнхи пурнё=па

литературёна сёнласа пама пултарни?

Атёл=и Пёлхар патшалёхне вутпа та х.=пе аркатса

тёкни: халёхён авалхи =ырулёх. с\нни м.нрен килние

ёнланни?

Page 113: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

113

Пир.н нес.лсен в.ренн. =ынисем арабла е т.р.кле

=ырнё вёхёта тишкерни?

2? Ермей Рожанский «К.ске катехизис»? Ку=арнё к.ске

калавсем? «Урмайкассисем пёлханни»?**

Ку=ару .=. вёйланни? Чёвашла-вырёсла словарьсем?

Чёвашсем =инчен =ырнё этнографилл. Очерксен

пахалёх.? Чёваш ч.лхин п.ррем.ш грамматикине

«Сочинения: принадлежащие к грамматике чувашского

языка» пулёшу к.неки т.н семинарий.сенче чёвашла

в.рентес .=ри п.лтер.ш.?

+.н. =ырулёх вёхёт.нчи тёван (чёваш) литературёри

сёнара пахалама пултарни?

Текстра п.лмен сёмахсене тупни тата в.сен п.лтер.шне

палёртни?

+ырав=ён кун-=ул.пе пултарулёх.н: хайлава =ырнин тата

прототипсен историне Интернетран: т.рл. =ёл ку=ран

тупни?

3? Охатер Томеев? «Вёйпа т.не ан к.ртч.р» =ыру? О?

Томеев пурнё=.пе пултарулёх.? Паттёрлё .=.сем?

К.реш\ри т.ллевсем? +ырёв.семпе сёввисен п.лтер.ш.?

Т.не хаклани: тёван т.нш.н хытё тёни: =ыру тытём.:

илемл.х мел.сем?*

+ырав=ён пурнё=.пе .=.-х.л.: в.сем хёйсен чи паллё

хайлав.сене м.нле =ырнине: хайлав ёна =ырнё вёхётпа

тата хальхи пурнё=па =ыхёнса тёнине палёртма п.лни?

4? Чёваш Хветипе «Ятём йолтёр ял =ине???» Урхас

Якур. - халёхран тухнё малтанхи такмак=ёсем? В.сен

хайлав.сене =ырса илнин историй.? +ак юрёсен т.п

шухёш.: сёнарлёх.: халёхлёх.: лирёкёллё герой.сем? **

Илемл. сёмахпа кёсёкланни: хайлавсенчи уйрём

сёмахсемпе тата сёмах =аврёнёш.семпе хёйсен пуплев.нче

усё курма хёнёхтарни?

Поэма пахалёхне тишкерни?

4 пай? +.н. =ырулёх вёхёт.нчи литературёран (14 сех?)

(XIX .м.р в.=.пе (1875) _ XX .м.р пу=ламёш. (1900)

Page 114: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

114

1? Никита Бичурин? «Байкал» очерк? «Паян эпир айла

тайнатпёр» чёвашла =ырнё мухтав сёввинчи тёван

халёх пил.сене аса илтерни? Н? Бичурин пурнё=.пе

пултарулёх.? Унён тумхахлё =ул-й.р.? +ул =\рев=.н

вичк.н ку=.: сёнарлё \керес ёсталёх.: пайрёмсем тёвас

пултарулёх - чёваш =ыннин =ывёх ен.сем?**

Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

проблемине у=са пани?

Лирикёллё сёвёсемпе фрагментсене пёхмасёр калани?

2? Спиридон Михайлов-Янтуш? «Х.рринче выртасшён

мар»: «Сунар=ён пу= пулнё-и?» ш\тсем? Кулёш

пахалёх.? «Юнка» сёвё? «Чее кушак» калав? «Чёваш

к.вви-=емми =инчен» т.рленч.к? С?Янтуш пурнё=.пе

.=.-х.л.? Историпе этнографи =ырёв.сем? Халёх

сёмахлёх.пе усё курса =ырни? Чёваш драматургий.н

малтанхи опыч.? «Тури чёвашпа анатри чёваш

хушшинчи кала=у» (диалог-кала=у)?**

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратма: ун =инчен сёнарлё каласа пама п.лни;класра е

килте вуланё хайлавсен ретне: т.сне: жанрне уйёрма

п.лни: уйрём хайлавён шухёшпа илемл.х тата наци хёй

ев.рл.хне палёртни?

Лирикёллё сёвёсемпе фрагментсене пёхмасёр калани?

3? Михаил Федоров? «Ар=ури» поэма? М?Федоров

пурнё=.пе пултарулёх.? К?В?Магницкипе

Н?И?Золотницкий шкул.н вит.м.? «Ар=ури» юмахлатнё

лиро-эпикёллё поэма шёпи? Поэма пахалёх.: жанр

т.с.: тытём.: илемл.х мел.сем? Поэмёри тарён

психологизм: сёнлав-танлаштару: шалти монолог: =ут

=анталёк \керч.к.сем?

+.р-шывёмёрён литературипе чик. леш енчи (е вырёс:

е т.нче) литература аталанёв.н тапхёр.семпе =ул-й.р.сене

п.т.млетсе тишкерме п.лни?

Page 115: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

115

4? Николай Ашмарин? «Качи =ёви» халап? Н?Ашмарин

_ паллё т.пчев=.: ч.лхе=.: =ырав=ё? «Качи =ёви»

халапри сёнарсем: шухёшсем: .=сем? Юратури

т\р.л.хпе пурнё=ри =ир.пл.х?**

Литература историй.пе =ыхённё чи кирл. сведенисемпе

фактсене: ятлё-сумлё т.пчев=.сем хак панисене шыраса

тупни?

5? Иван Яковлев? «Автан»: «Чакак»: «Пулё с.рни»:

«Лаша шырани»: «Сыснапа лаша»: «Таранканпа

хёнкёла»: «Капкён» калавсем? *

«Чёваш халёхне» (халал)?** Пил: халал жанр

паллисем: тытём.: илемл.х мел.сем?

Ч.мп.р чёваш шкулне у=акан.: чёваш алфавитне

й.ркелекен.: =.н. чёваш =ырулёхне тёвас .=ри

п.лтер.ш.: ача-пёча литературине пу=арса яракан.? Вёл

=ырса хат.рлен. букварьсем: чёваш сёмахлёх.н

хрестоматий.сем?

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратма: ун =инчен сёнарлё каласа пама п.лни?

Пил: халал жанр паллисене уйёрма пултарни?

6? Игнатий Иванов? +ынна усал тёвакан хёй те усал

курать“: Начар сухаланё ана =ине =ум пусать: начар

=ынна =ын пусмёрлать“ калавсем?**

+ырав=ён хёйне ев.рл. т.нчекурём.? Йёлари

=итменл.хсене тата кёмёл-сипет кёлтёк.сене питлени?

П.л\-в.рент\ урлё =ынсен пурнё=не аванлатас: кёмёлне

улёштарас: в.сене усал .=сем тёвасран сыхлас текен

шухёш т.пре пулни? Х\тл\хс.р: м.ск.н =ын сёнар.

Хайлаври т.п е хушма темёсемпе =ив.ч ыйтусене

уйёрни: автор шухёш. (позиций.) тата хайлав пафос.пе

проблеми м.нле у=ёлса пынине кётартма пултарни?

Page 116: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

116

5 пай? XX .м.р.н п.ррем.ш =урринчи литературёран (1901–1955) (37 сех?)

1? Константин Иванов? «Нарспи» поэма? «Тим.р

тылё» сёвёллё халап? «Ик. х.р»» сёвёллё

юмах?К?В?Иванов – чёваш литературин классик.?

Пурнё=.пе пултарулёх.? «Нарспи» поэма пахалёх.:

чёваш пурнё=.нчи п.лтер.ш.? Поэмён илемл.х т.нчи?

Сёнарсем?**

Хайлав тексч. тёрёх п.т.млетсе ыйтусем пани?

Хайлав тёрёх ыйту =ине сёмахпа каласа е =ырса хурав

пани: цитатёлани?

Лирикёллё сёвёсемпе фрагментсене пёхмасёр калани?

2? Николай Шелепи? «+.лен»: «+уркунне»: «К.пер

хывни»: «Ра==ей» сёвёсем? "+.рп\ пасар." поэма?

Чёваш халёх сёвё=ин пултарулёх.? Унён сёвви-

юрринчи халёхла туртёмсем? Халапла сёмахлёхён

вит.м.: илемл.х мел.сем? Хайлавсен т.п шухёш.?

Фольклор сюжеч.пе: сёнарлёх.пе анлё усё курни?*

Литература хайлав.н текстне палёртуллё вулани: м.н

=ырнине каласа пани: ыйтусем =ине хуравлани?

3? Михаил Акимов? «Ш\т туни»: «Т.л.нмелле»

памфлетсем: «Ялти пурнё=» драма? М?Ф?Акимов

пурнё=.пе .=.-х.л.? Памфлет жанр.н илемл.х мел.сем:

социаллё ыйтусене хускатни? Шухёш вичк.нл.хне

вёйлатмалли майсем?*

Пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе

пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани: илемл.

хайлавра авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. (позиций.)

м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетни

4? Тайёр Тимкки? «Чаплё вил.м юрри» сёвё?"+утта

тухасч.": "Пурнё= =ути" новеллёсенчи символла

романтизм й.р.сем: "Эрех сиен." калаври =утлёх

реализм.н й.р.сем? *

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратни: ун =инчен сёнарлё каласа пани?

Page 117: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

117

5? Георгий Тал-Мёрса? «Силпи _ Пёлхар пики»

сёвёллё трагеди сыпёк.? «Хирте» сёвё? "Кам айёп."

драмёри конфликтпа характер проблеми?Г?В?Тал-Мёрса

пурнё=.пе .=.-х.л.? Чёваш драматургий.пе театр.нчи

ёсталёх.? Сёвёлла трагеди жанрне пу=аракан.? «Силпи

– пёлхар пики» трагедире \кер.нн. вёхёт: темипе т.п

шухёш.? Сёнарсем: в.сен историри чёнлёх.? Сёвё

хывём мел.сем?**

Хайлаври хускатнё =ив.ч ыйтусене (проблемёсене)

тупни: илемл.х мел.сем хайлав шухёшне вёйлатнине

ёнлантарса пани?

+ырав=ё пурнё=. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама

пултарни?

6? Федор Павлов? «Сутра» камит? Федор Павлов –

драматург: композитор: т.пчев=.: сёвё=: в.рент\=.: ёс-

хакёл ёсти? Пурнё=.пе пултарулёх.? Таланч.н хёйне

ев.рл.х.?**

Автор шухёш. (позиций.) тата хайлав пафос.пе

проблеми сёнарсемпе геройсем урлё м.нле у=ёлса пынине

=ыхёнтарма п.лни?

7? +е=п.л Мишши? «Хур=ё шанчёк»: «Чёваш ч.лхи»:

«Иртн. самана»: «Пуласси» сёвёсем? Крым сёввисем

(«Катаран ка= килсен»: «Ин=е =инче уйра уяр???»:

«+.н кун аки»: «Тин.се»)? Сёвё= =инчен каланё

сёмах?+е=п.л Мишши – чёваш литературин классик.?

Пурнё=.пе пултарулёх.? Лирика герой.? К.реш\=.

Этем сёнар.? Илемл.х мел.сем?**

Сёвёсене пёхмасёр калани?

+ырав=ё тунё сёнлёхсене курма: тав=ёрса илме

пултарни?

Текст тёрёх п.т.млетсе ыйтусем пама п.лни?

Хайлав тёрёх ыйту =ине сёмахпа каласа е =ырса хурав

пани: цитатёлани?

8? Илле Тёхти? «Элихун» поэма? «Чёваш поэч.сене

мухтаса юрлани» (1925) сёвё? «Шерхулла» калав?

Илле Тёхти ёсталёх.н хёйне ев.рл.х.? «Шерхулла» _

В.ренн. хайлавсем тёрёх план туни тата сёнарсене е

сёнар ушкён.сене: илемл. пулёмсемпе .=-пу=сене

танлаштарса хаклани: тишкерсе сочинени =ырни?

Page 118: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

118

этнографилле калав? Сёнар тумалли мелсем?*

9? М.три Юман? «П\л.х йёмри» калав?

«Шевле вылять» прозёлла сёвё: «Паттёр пулнё

авалсем» ир.кл. сёвё? Сёвви-калав.сен шёпи? «П\л.х

Йёмри» _ ял сий.сен пёлхавёрлё пурнё=не шахвёртуллё

мелпе сёнарлакан хайлав? Калав тытём.: сёнар.сем: т.п

шухёш.?*

Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

проблемине у=са пани?

Текстри пулёмсемпе сёнарсен тыткаларёш.пе =ыхёнёвне

ёнланни: сёлтавлама п.лни?

10? Хумма +емен.? «Шишка» калав? «Штрум» повесть

(1924)? Хумма +емен. – сёмах ёсти? «Шишка»

калавён кивелмен пахалёх.?**

Хайлавён т.п проблематикине т.шм.ртни: автор ёна

еплерех татса панине сёнани: =авна май композицие:

сёнарлё пуплев уйрёмлёх.сене шута илсе хайлава харпёр

хёй т.лл.н хак пани?

11? Исаев М.три? «Рабфак х.р.» калав? М.три Исаев

(Авраль) – чёваш прозин талантлё ёсти?

Пултарулёх.пе пурнё=.? «Рабфак х.р.» калавра

хускатнё ыйтусен =ив.чл.х.?*

Класра е килте вуланё хайлавсен тексч.сене тишкерни:

в.сенчи темёсемпе т.п шухёшсене: сёнарсене: .=сен

й.ркине: хир.= тёрёва (конфликта) палёртни?

12? Иван Мучи? «Хурах: хут в.ренте==.!»: «Шыракан

тупаймар.»: «Чышкё тытём.» калав.сем? Иван Мучи –

кулёшпа питлев ёсти? Иван Мучи еткер.н п.лтер.ш.?

Кулёша вёйлатмалли илемл.х мел.сем? Геройсен ч.лхи?

В.сен шалти сён-сёпатне тишкермелли мелсем?*

Сёнарсемпе хайлав =инчен м.н шухёшланине

т.сл.хсемпе =ир.плетсе .нентерни?

+ырав=ёпа унён хайлав. литературёра м.нле вырён

йышённине ёнлантарни?

13? И?С? Максимов-Кошкинский? "Ачамёрсем" пьеса?

«Пугачев парни» драма?

Вуланё хайлав т.сне: жанрне: .= й.ркипе тытёмне:

сёнарсен ушкён.сене: тавлашу й.р.сене ёнлантарса пани?

Page 119: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

119

Драматург: =ырав=ё: артист: режиссер: наци театрне

ник.слекен.: «Чёвашкинона» й.ркелекен.? Чёваш кино

аталанёв.?**

Хайлавра хускатнё =ив.ч ыйтусене тупни?

14? Виктор Рсай? "О: х.вел" калав? Виктор Рсай -

диалогпа монологён: портретпа пейзажён: символ-

танлаштарупа литература пайрём.н ёсти?*

Илемл.х мел.сем хайлав шухёшне вёйлатнине

ёнлантарса пани: =ырав=ё хавхине палёртни?

15? Нестер Янкас? «Ялта»: «Юрё пу=ламёш.» сёвёсен

темисем?

Яш-к.р.ме халалланё сёвёсен сёнарлёх.? Лирика

герой. - чёваш каччи _ пурнё= илемне х.р\ .=

шав.нче шырани?*

Хайлав тёрёх ыйту =ине сёмахпа каласа е =ырса хурав

пани: цитатёлани?

16? Иван Ивник? «Улма чёпар ут»: «Юрё=сем» тата

"Сывлăм й.р. юлч. =ырура???" (2014) к.некери

пичетленмен сёввисем? +ырав=ё пурнё=.пе пултарулёх.?

Хайлав.сенчи юрёллё стиль туртём.сем? Вёл =ырнё

юрёсен пахалёх.? Унён пултарулёх.нчи фольклорлёх?**

Пёхмасёр калама в.ренн. сёвёсемпе сыпёксене халёх

ум.нче илемл. каласа пани?

17? Илле Тукташ? "Тёван =.р-шыв": «Шурё

кёвакарчён»: «Уйрёлу»: «Шур Атёлта акёш ярёнать»

сёвёсем? Илле Тукташ – юрё сёмах.сен ёсти?

Пултарулёх.н т.п ен.сем? Халёх сёмахлёх.пе п.лсе усё

курни. Юрё сёмах.сен хёйне ев.рл.х.?**

Хайлавсен ретне: т.сне: жанрне уйёрма п.лни: уйрём

хайлавён шухёшпа илемл.х тата наци хёй ев.рл.хне

палёртни?

18? Ефрем Еллиев? «Ч.н тилхепе»: "Хапха" к.ске Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

Page 120: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

120

калавсем? "Пир.н телейсем" (1992-1993) "Пир.н телей

=акнашкал" (1934-1937) ятпа сцена =ине тухнё?Е?

Еллиев _ паллё в.рент\=.: прозёпа драматурги ёсти?

Пултарулёх.н т.п ен.сем? Калавсен философилл.х.%

"п.ч.к =ын" шёпи: вёрттён шухёш?**

проблемине у=са пани?

19? Андрей Петтоки «Т.нче к.вви»: "+и=.м": "Хула"

сёвёсем? К.реш\ри хастарлёх.? Поэзири авангардизм?*

Пёхмасёр калама в.ренн. сёвёсемпе сыпёксене халёх

ум.нче илемл. каласа пани?

20? Валентин Урташ? «Пурёнас килет» поэма? «Укёлча

ум.нче шурё хурён»: «Ма хитре-ши Шупашкар

урам.?» сёвёсем тёрёх к.в.лен. юрёсем? В?Урташ –

юрё сёввисен ёсти: хёйне ев.рл. =ырав=ё? Пурнё=.пе

пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Валентин Урташ

сёввисемпе поэмисен =ынлёх.пе =ир.пл.х.: =утё

.нен\л.х.? «Пурёнас килет» поэма пахалёх.? Сёнарсем?

Вёхётпа .м.р?**

Хайлаври т.п е хушма темёсемпе =ив.ч ыйтусене

уйёрма: автор шухёш. (позиций.) тата хайлав пафос.пе

проблеми сёнарсемпе геройсем урлё м.нле у=ёлса пынине

кётартни?

21? Максим Данилов-Чалдун? "+ёлтёрлё =.л.к" пьеса?

"Красноармеец Самсонов": "Лизавета Егоровна"

калавсем? +ырав=ён к.реш\лл. кун-=ул.? Унён

пултарулёх.нчи т.п темёсемпе шухёшсем? П.ч.к калав

ёсти? «Лизавета Егоровна» калав – вёр=ё эпикин

кётартуллё т.сл.х.?*

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратма: ун =инчен сёнарлё каласа пама п.лни?

Page 121: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

121

22? Николай Евдокимов «Картара»: Пичеври лашапа

т.при лаша» юптарусем? Чёваш юптару=ин ёсталёх.?

Врач-=ырав=ён юптар.в.сен вит.мл.х.?*

Литература хайлав.н жанр уйрёмлёх.семпе малалла паллашни: юптару содержаний.н аллегорилл. шухёшне ёнланма хёнёхнине аталантарни? Кулёш литературин хёйне ев.рл.хне: жанрсемпе илемл.х

мел.сене курма пултарни?

23? Марк Аттай «Такапа Шапа» юптару?

Сатирёллё поэзири жанр шырав.сем (сатирёллё сёвё:

юптару: поэма: пароди)? Юптарусенчи шухёш: ч.лхипе

сёнарлёх хёй ев.рл.х.?*

Хайлавсем тёрёх план тума тата сёнарсене е сёнар

ушкён.сене: илемл. пулёмсемпе .=-пу=сене танлаштарса

хаклани?

Чёваш литературинчи кулёшпа питлев поэзий.н

вырённе палёртма пултарни?

24? Александр Алка? «Июн.н 22-м.ш.»: «Брандербург

хапхи ум.нче» сёвёсем? «К.вентелл. х.р» легенда?

Чёваш халёх сёвё=ин Александр Алган пурнё=.пе

пултарулёх.? Вёр=ё вёхёт.нчи хайлавсен паттёрлёх

хавхи? Паттёр салтак сёнар.? «Тёватё =улталёк»

к.некери сёвёсен янёравлёх.? **

+ырав=ёсен пурнё=.пе пултарулёх.н литературёра

палёрнё тапхёр.сем тата в.сен пурённё вёхётри паллё

.=.семпе =ынсем =инчен вуланине каласа пани?

24? Пет.р Хусанкай? «Аптраман тавраш» сёвёлла

роман сыпёк.? «+.нтер\ юррисем» ярёмри сёвёсем?

Чёваш халёх =ырав=ин пурнё=.пе пултарулёх.н т.п

тапхёр.сем? +.р-шыв паттёр.сене мухтакан хайлавсем?

Лирика хайлав.сенче =ырав=ёсем чёваш ч.лхин

илем.пе: янёравлёх.пе савёнса мухтанни: тёван ч.лхене

тиркекен: уншён тёрёшман =ынсене питлени?**

Хайлавён т.п проблематикине т.шм.ртме: автор ёна

еплерех татса панине сёнама пултарни: =авна май

композицие: сёнарлё пуплев уйрёмлёх.сене шута илсе

хайлава харпёр хёй т.лл.н хак пани?

Page 122: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

122

25? Александр Артемьев? «Сим.с ылтён» повесть?

Чёваш халёх =ырав=ин А?С?Артемьевён =ар ыйтёв.пе

=ырнё хайлав.сем? Пултарулёх.н т.п ен.сем? «Сим.с

ылтён» повесть _ салтак чётёмлёхне: =ир.пл.хне:

тасалёхне мухтакан хайлав? Пове=.н ырлёх.: шухёш

тарёнлёх.? Т.п сёнарсем?**

Шухёша =ыхёнуллё =ырса е сёмах в.==.н каласа пама:

п.т.млетме: харпёр хёй шухёшне татёклён та у==ён

п.лтерме: т.сл.хсемпе =ир.плетме: юлташсене тимл.н

итлеме хёнёхни?

6 пай? XX .м.р.н икк.м.ш =урринчи литературёран (1955–2000) (45 сех?)

1? Ухсай Яккёв. «+умёр»: «Анне мана тирпейл.

пиелен.» сёвёсем? «Атте-анне» поэма сыпёк.? Чёваш

халёх сёвё=ин нумай енл. пултарулёх.? Эпикёллё

лирика ёсти? +ынпа =ут =анталёка юратса =ырнё

сёввисемпе поэмисен пахалёх.?**

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратни: ун =инчен сёнарлё каласа пама пултарни?

Кирек м.нле текста та у=ёмлё вулани: халёх ум.нче

такёнмасёр каласа пани?

2? Александра Лазарева «Пирвайхи юрату» калав?

Александра Лазарева пултарулёх.нчи пурнё=ри

пулёмсем палёрса юлни? Калав пахалёх.? Сёнарсем?

+ынлёх ыйтёв.сем?*

Тишкерсе в.ренн. хайлавсен т.п проблематикине:

сёнарлёх уйрёмлёх.сене: автор шухёш-туйёмне шута илсе

харпёр хёй т.лл.н хак пани?

3? Илпек Микулай.? «Госпитальте» калав? «Вёр=ё

калав.сем» к.некери хайлавсем? Чёваш халёх =ырав=ин

хайлав.сенчи паттёрлёхпа тив.=л.х ыйтёв.сем?**

Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

проблемине у=са пани?

+ырав=ё пурнё=. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама

пултарни?

4? Николай Терентьев? «+.рпе х.р» легенда драма

сыпёк.? «Атёл ку=.» драма сыпёк.? Чёваш халёх

+ырав=ё пурнё=. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама

пултарни (хёш саманара: камсемпе хутшёнса: м.нш.н

Page 123: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

123

=ырав=и: талантлё драматург? Драматургири

=.н.л.х.сем? «+ил =инчи =е=п.л» драма _ ашш.семпе

ачисен .м.рхи хутшёнёв.сене у=са паракан хайлав?

Конфликт: сёнарсем?**

к.решсе \снине: т.нчекурём. м.нле вит.мпе й.ркеленнине:

унён пултарулёх. вёл пурённё вёхётпа =ыхёнса тёнине

палёртма п.лни?

5? Юрий Скворцов? «Х.рл. мёкёнь» повесть?

Литература _ =ын чунне: шалти т.нчине у=са

кётартакан сёмах \нер.? Ю?Скворцов – талантлё

прозаик? Пултарулёх.н паха ен.сем? «Х.рл. мёкёнь»

пове=ре хускатнё ыйтусем?**

Илемл. хайлавсен т.п шухёшне ёнланассине: сёнарсене:

в.сен .=.сене т.р.с хаклассине аталантарни?

Литература нес.л.сене: жанр.семпе т.с.сене палёртма

п.лни?

6? Уйёп Мишши? «Салтак амёш.» поэма сыпёк.сем?

Ёшё лиризм: героика романтики? Амёш.н тата

салтаксен сёнар.сен уйрёмлёх.сем?*

Класра е килте вуланё хайлавсен ретне: т.сне: жанрне

уйёрни: уйрём хайлавён шухёшпа илемл.х тата наци хёй

ев.рл.хне палёртни?

7? Леонид Агаков? «Юманлёхра =апла пулнё» повесть

сыпёк.сем?

Чёваш халёх =ырав=и? Пултарулёх.н т.п ен.сем?

Пове=ри дедектив сёмахлёх.н ырё т.сл.х.? Сюжет

й.р.сем: сёнарсем? Хутлёхри й.ркене тытса пырасси?**

Илемл. хайлавсен содержаний. тёрёх сёмахлё \керч.к

тума: содержание п.лтер.шл. пайсене уйёрма: с\тсе явни?

8? Василий Алентей? «Хырсем .м.рех ем-еш.л»:

«Х.рл. к.пе» повесть сыпёк.сем? Чёваш халёх

=ырав=ин пурнё=.пе литературёри .=.-х.л.? Хайлавсенче

хускатнё ыйтусем: шухёшсем: темёсем? Пурнё=ра кирл.

ыйтусем пирки ёшпилл.н кала=ни?**

Хайлав тексч. тёрёх п.т.млетсе ыйтусем пани?

Хайлавсен сюжеч.пе композицине курма: пултарулёх

меслеч.пе илемл.х мел.сене: стиль паллисене ёнланни?

Page 124: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

124

9? Митта Ва=лей.? «+.р-шывём: =.р-шывём???»: «Тав

сана»: «Анатри юрё» сёвёсем? «Тёван ч.лхем! Таса

х.лхем??? »:«Ан тив: хисеп те чыс та ан курам»?

Митта Ва=лей. – чёваш поэзий.н классик.? Пурнё=.н

йывёр =ул.сем? Унён лирикин афоризмлёх.: шухёш.?

Пурнё=па тачё =ыхённи?**

Литература хайлав.н ч.лхине: авторён стиль

уйрёмлёх.сене тимлени: пёхмасёр калама хёнёхнине

аталантарни?

Сёвёсене пёхмасёр калани?

10? М.три Кипек? «Ягуар» калав (пьесёпа киносценари

хушшинчи п.р пекл.хсемпе уйрёмлёхсем)? Тёван

=.ршыва х\т.лекен салтакён хастарлёх.: вёл вил.ме

хир.= тухса паттёрлёх =улне суйласа илни? **

Литература хайлав.н ч.лхине: авторён стиль

уйрёмлёх.сене тимлеме: пёхмасёр калама хёнёхнине

аталантарни?

11? Юхма Мишши? «Шур=амка» повесть сыпак.**.?**

Хайлав темипе проблеми? Сёнарсен хёйне ев.рл.х.?

«Кёвак =.мрен» повесть сыпёк.?*

Чёваш халёх =ырав=ин т.рл. т.ссемл. (мифла: халап-

юмахлё: фольклорлё) историлле хайлавсен вырён.?

Сёнарсен характер.сем: ырё тата сивлек сёнарсене

калёпланё мелсем?*

XX .м.р.н икк.м.ш =урринчи чёваш литературин

хайлав.сен фрагменч.сене палёртуллё вулани?

Хайлав сюжеч.н й.рне: унён тематикине тата

проблемине у=са пани?

12? Николай Айзман? «Ё=та-ши ман атте?» драма

сыпёк.сем? Чёваш шил.к ёстин: драматургён паллёрах

пьесисем? «Ё=та-ши ман атте» драма темипе т.п

шухёш.? Кашни =ын хёй пурнё=.ш.н хёй яваплё

пулни? Т.р.сл.хпе т\р.л.х =.нтеретех?**

Т.п сценёсемпе эпизодсене й.ркипе: умлён-хы=лён е

суйлавлён каласа пани?

Page 125: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

125

13? Лаврентий Таллеров? «Пысёк т.нчери п.р п.ч.к

чун» калав?**

«Юхать юхан-шыв» повесть сыпёк.? «+\л т\пере =ич

=ёлтёр» сёвёсем? «Шеремет» роман сыпёк.?* Чёваш

халёх писател.н пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах

тапхёр.сем? Проза ёсталёх.% этем чунне у=са пани:

илемпе тасалёх туйём.: ёс-хакёлпа =ынлёх ыйтёв.сем:

=ынсен хутшёнёв.сем?

Сёнарсен хётланёв.сене: в.сен шухёш.сене: туйёмсене:

автора м.н хумхантарнине тарёнрах ёнкарма ёнтёлни?

14? Георгий Орлов? «Салтак эп пулнё»: «Виçесĕр пысăк пек каçалăк.» сёвёсем? Пултарулёх.н т.п паллисем? Тёван =.р-шывён аслё

вёр=и =ырав=ё хайлав.сенче сёнланни? Психологилле

т.р.сл.х? Салтак шухёш-кёмёлне у=са кётартни? Вёр=ё

суран.?*

Палёртуллё вулав валли партитура туни тата =ын умне

тухса вуласа е каласа пани?

15? Георгий Ефимов? «Ч.р. тымар хунав кёларатех»:

«Шурё чул ай.нче тапакан =ёл» повесть сыпёк.сем?

Чёваш халёх поэч.: паллё сёвё=: прозаик: юрё

сёмах=и? Хайлавсен тематики: т.п шухёш.: сёнарсем?**

Илемл. литературёри пулёмсен й.рки тата сюжет

шёнёр. хушшинчи =ыхёнёва чухлама: =акна курёмлё

майпа (схемёпа модель) палёртма в.ренни?

16? Нелли Петровская? «+ухатнё чыс»: «Шурё лили»

повесть сыпёк.сем? Пултаруллё чёваш =ырав=и:

пове=семпе романсен ёсти? Чыспа тасалёх: .рет-нес.п:

кёмёл-сипет темёсен хиврел.х.?? Черченл.х

Хайлавсенчи т.п шухёша ёнланни: сёнарсене: в.сен

.=.сене т.р.с хаклани?

+ынпа =ын хушшинчи кёткёс хутшёнусене: геройсен

хётланёв.сене: у=ёмлё тата пытарёнчёк сёлтав.сене

Page 126: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

126

(сентиментализм) туртём.лл. пове=сенчи сёнарсем?* ёнланассине тарёнлатни?

17? Георгий Краснов? «Тин.сре тупнё =.р.»: «Кив.

шывармань» повесть сыпёк.сем? Георгий Краснов -

чёваш литературинчи наукёпа фантастика: приключени

жанрне аталантаракан.? Хайласен т.п туртём.сем:

сёнарсен ушкён.сем: сюжет хиврел.х.?*

Литература герой.н ёс-тённе: тав=ёрулёхне хайлавсенче

т.рл. енл. кётартса пани?

18? Розин Ярандай? «К.м.л сулёллё сехет»: «Й.рсем

=ухалма==.»» «Сёпса йёви» повесть сыпёк.сем?

Пултарулёх.н паллёрах ен.сем? Дедективлё жанра

аталантаракан =ырав=ё? Хайлавсен компорзиций.пе

сюжет й.р.сенче хир.=\лл.хпе психологилл. мелсемпе

ёнё=лё усё курни? Т.п сёнарён хёйне ев.рл.х.? Кирек

м.нле пётрашуллё преступленине те вёл

следовательпе п.рле т.пчесе п.лни: вёрё-хурахсене тёрё

шыв =ине кёларни?**

Сёнарсене: композици уйрёмлёх.сене: хайлавён т.п

шухёшне: автор т.ллев.сене наци сён-сёпач.н шухёшлав.

урлё палёртни?

+ынпа =ын хушшинчи кёткёс хутшёнусене: геройсен

хётланёв.сене: у=ёмлё тата пытарёнчёк сёлтав.сене

ёнланассине тарёнлатни?

19? Виталий Ен.ш? «К.л. - пир.н х\тл.х .м.р»: «Эй:

Турё этем\сене: =ёл!» т.рленч.ксем? «Пур=ён йёлмак»:

«Ылтён хырём» повесть сыпёк.сем?

Пултарулёх.н т.п ен.сем? Хайлавсенчи сёнарсен хастар

.=-х.лне: в.сен пархатарлё шухёш-кёмёлне =утатса

пани? Ырёпа илем: усалпа сутёнчёклёхыйтёв.сем

пирки шухёшлаттарни?*

Литература _ =ын чунне: шалти т.нчине у=са

кётартакан сёмах \нер. пулнине кётартни?

Page 127: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

127

20? Денис Гордеев? «Шённё ку==уль» калав? «+ич

=унатлё курак» к.некери сыпёксем? Сёмах ёстин

пурнё=.пе пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? Самана

улшёнёвне т.пчекен автор? Этем.н =ут =анталёкри:

обществори вырён. =инчен шухёшлаттарни?*

+ынпа =ын хушшинчи кёткёс хутшёнусене: геройсен

хётланёв.сене: у=ёмлё тата пытарёнчёк сёлтав.сене

ёнланассине тарёнлатни?

21? Ва=лей Игнатьев? «Ка=хи юр» (1964): «К.м.л

туйпа усрав ача» калавсем?

+ырав=ён паллёрах хайлав.сенчи чун тасалёх.пе

=ынлёх туйёмне =.клени? Ырё кёмёллё: ёшё чунлё

сёнарсем пысёк йывёрлёхсем чётса ирттерсе: пурнё=ри

кёткёс ыйтусене татса пани?**

Хайлавён т.п проблематикине т.шм.ртсе хайлава

харпёр хёй т.лл.н хак пани?

22? Николай Максимов? «Пин-пин х.рл. роза» повесть

сыпёк.? +ырав=ё пултарулёх.н т.п тапхёр.сем?

Паллёрах хайлав.сенчи тема: проблема =амрёксен .рет-

нес.п ыйтёв.сене татса пама ёнтёлни? Сёнарпа

конфликт ёсталёх.?*

Сёнарсемпе пулёмсене авторён позицине харпёр хёй

м.нле йышённине ёнлантарса тата сёлтавласа пани?

23? Геннадий Айхи? «Суйласа илнисем» к.некери

хайлавсем?

Чёваш халёх поэч.н пурнё=. пултарулёх.н т.п ен.сем?

Малтанхи к.некисем? «Авангардизм» шырав.сем? Пуян

к.в.лл.: тарён туйёмлё сёвёсенчи лирика герой.?*

Палёртуллё сёмаха асёрхама: унён текстри п.лтер.шне

ёнланма пултарни?

Литературён ретпе жанр уйрёмлёх.сене сёнаса

п.т.млетни?

24? Николай Теветкел? «Юман» триптрих? «Атёл Хайлаври авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. м.нлерех

Page 128: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

128

ку=.сем» сонет ярём.?

Сёвё= лирики чун-ч.ре =ум.нчи =еп.=л.хе хускатни?

Тёван =.р-шыва юратнине ч.р. пайрёмсемпе ку=а

курёнмалла сёнласа пани: тарён шухёша яни?*

палёрнине сёнани?

Сёвва палёртуллё: пёхмасёр каланё чухне шухёш

пусём.семпе: чарёнусемпе усё курма хёнёхтарнине алла

илни?

25? Николай Исмуков? „Т.тт.м „Турккё ка=не“ м.н

=итей.?” („Хырай =ум.пеле“ ярёмран)? „Мала

утмашкён малаллах пёхатён“ сёвё?

Чёваш халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.н т.п

ен.сем? Пурнё=ри кёткёс ыйтусене татса пани?**

Хайлавсенчи сёнарлёх тытёмне наци е хёй ев.рл.хне

палёртма хёнёхнине аталантарни?

26? Юлия Силэм «Вёр=ё ачисем»: „Ывёлём“ калавсем?

Вёр=ё-хар=ё: ашш.-амё. тата ачисем темёсене

философи тарёнлёх.пе: ёс-хакёл т.пчевл.х.пе: чун-ч.ре

ир.кл.х.пе у=са пани?*

Хайлавсене учитель ертсе пынипе тишкерни (т.п

сценёсемпе эпизодсене й.ркипе: умлён-хы=лён е суйлавлён

каласа пани?

27? Пет.р Эйзин? «Савни юррисем» ярёмри сёвёсем?

Пурнё=.пе литературёри .=.-х.л.: пултарулёх.н паллё

ен.сем? Темёпа шухёш пуянлёх.? Пуян к.в.лл.: тарён

туйёмлё: шыравлё ч.р. сёнлёхсем?**

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калани:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани

28? Николай Ишентей? «+уралман ача сасси» (1993)

поэма-метафора сыпёк.?

+ырав=ён т.рл. енл. пултарулёх.? Лирикёллё чун

у==ипе с.текленн.: психологи тех.мленн. хайлавсен

сёнарлё шухёш тытём.?**

Хайлав содержаний.н философилле-символла шухёшне

ёнланма хёнёхни?

Page 129: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

129

29? Юрий Сементер «Амёш. ывёл.н палёк.пе

кала=ни»?

Чёваш халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах

ен.сем? Салтак сёвви-поэми? Поэзири философилле

=ынлёх ыйтёв.сем тарёнланни% пурнё=па вил.м

маларах тухса пыни?**

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калани:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани?

Литература хайлав.н ч.лхине: авторён стиль

уйрёмлёх.сене тимлеме: пёхмасёр калама хёнёхнине

аталантарни?

30? Михаил Сунтал? «Тём ч.лхе»: «Тухатмёш»

«Аваллёх ахрём.»: «Мён ту вёрттёнлёх.»

фантастикёлла калавсем?

Чёваш эпикинче наукёпа фантастика: приключени

жанрне алла илн. прозаик пултарулёх.? Наукёпа

пурнё= тупсём.пе вёрттёнлёх.сене шырани?**

Дедектив: приключени: фантастика хайлав.сен жанр

уйрёмлёх.сене палёртма п.лни?

Хайлав сюжет.нчи т.рл. =ыхёнусене палёртма в.ренни?

31? Энтип Ва==и? Илĕртÿллĕ илем [повеçсем:

калавсем: эссесем: статьясем] к.некери хайлавсем?

Халёх =ынлёх.пе: чунлёх.: тараватлёх.пе пархатар.

=инчен =ырнё т.рл. жанрлё хайлавсем? Илемпе шухёш

шырав.сем?*

Илемл. сёмахпа кёсёкланма: хайлавсенчи уйрём

сёмахсемпе тата сёмах =аврёнёш.семпе хёйсен пуплев.нче

усё курма хёнёхтарни?

Харпёр хёй шухёшне т.сл.хсемпе .нентерсе =ир.плетни?

32? Пет.р Яккусен? «К.м.л ким.» к.некери сёвёсем?

Пултарулёхён т.п ен.сем? Вёхётпа =ын п.рл.хне

шухёшлавлё ёнлантаракан поэзи? Халёхла

т.нчекурёмпа сёнарлёха к.скен те татёклён калани?*

+ыхёнуллё: у=ёмлё хак парас ёслая: т.р.с кала=ас

туртёма аталантарни?

33? Борис Чиндыков? «Хутлё канфет»: „Халал - 468“: Автор ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи

Page 130: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

130

“Элчел“: „Нараста“ калав.сем?

Пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? +ырав=ён т.рл. енл.

таланч.? Чёваш прозине =.н. шухёш: сёнар: хаксем

илсе килни? +.н.лле характер: =.н.лле лару-тёрёва

кётартмалли илемл.х мел.сем шырани? *

шайлашёва асёрхама в.ренни?

34? Николай Симунов. „Ан й.р эс.: Лена“ роман

сыпёк.сем?

Пултарулёх.н т.п тапхёр.сем? Хайлав сюжеч.н

хиврел.х.% дедективлёх: драмёлёх: трагедилл.х

паллисем? Ёнсёртлёх мел.пе хайланё таса чунлё

сёнарсен х\тл.хс.р шёпи? Пурнё= т.пчев. урлё тухнё

ик. п.ртёван пурнё=.: телей.: мал .м.ч.: лайёххи

патне туртённи?**

Сёнарсене: композици уйрёмлёх.сене: хайлавён т.п

шухёшне: автор т.ллев.сене наци сён-сёпач.н шухёшлав.

урлё .нентерме пултарни?

7 пай? ХХ1 .м.р пу=ламёш.нчи литературёран (2000-2010) (7 сехет)

1?Валери Туркай? «Ку эп. - Валери Туркай» к.некери

сёвёсем? Чёваш халёх поэч.н пурнё=.пе пултарулёх.?

Танлёх-чыслёх: самана таппине палёртакан к.реш\

к.ввилл. хайлавсем чёваш поэзине вит.м к\ни?

Халёха: =.р-шыв кун-=улне: хальхи =ын чунне у=са

паракан хайлавсем: в.сен поэтики?**

Хайлавсене пур енчен туллин тишкерме: темипе

проблемине: тытём.пе сёнар.сене: конфликч.пе сюжетне

ёнланма: лирикёллё героя у=са пама в.ренни?

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калама:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани?

2? Николай Максимов? «Шур акёш =ул.» роман

сыпёк.сем? «П.р х.рес ай.нче» повесть сыпёк.?

Автор =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратма: ун =инчен сёнарлё каласа пани?

Page 131: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

131

3?Сергей Павлов? «Шупашкар кулач.» к.некери

калавсем? «Хаяр ытам» повесть сыпёк.сем? Чёваш

халёх =ырав=ин пурнё=.пе пултарулёх.н паллёрах

ен.сем? Хйлавсенче хускатнё проблемёсем?**

Хайлава пур енчен туллин тишкерме: темипе

проблемине: тытём.пе сёнар.сене: конфликч.пе сюжетне

ёнланни?

4? Арсений Тарасов? «Мунча кун.» драма сыпёк.сем?

Хайласенчи т.п туртём.сем: сёнарсен ушкён.сем:

сюжет хиврел.х.? Герой сён-сёпатне: кун=улне: ашш.-

амёш вит.мне: социаллё хир.=\сене: ял-йыш йёли-

й.ркине психологилле =ив.ч лару-тёрура у=са пани?*

Хайлавсен сюжеч.пе композицине курма: пултарулёх

меслеч.пе илемл.х мел.сене: стиль паллисене палёртма

п.лни?

5? Геннадий Максимов? «Ачаллё х.р арём» («Сталин

грамоти»): «Амёш. пехил.» («+.р.лл. хура кушак»

к.некери) калавсем?

Хайлавсен жанр.: тематики? Паянхи пурнё= ыйтёв.сем:

пурнё= хир.=\л.х.сем? Сёнарсен хёйнеев.рл.х.?**

Автор хайлавсенче хускатнё т.п пробемёсене тупни?

Хайлаври .=сене пурнё=ри т.сл.хсемпе танлаштарса

=ыхёнуллё кала=ма: ыттисен сёмахне =ир.плетсе: тиркеме е

т\рлетсе харпёр хёй м.н шухёшланине х\т.лени?

6? Геннадий Медведев? «Ама=ури» драма сыпёк.сем?

Психологилле драма уйрёмлёх.сем: тата моральпе

чыслёх ыйтёв.сем? Шухёшпа сёнарлёх шырав.сем?

Сама паллин типлё \керч.к.сем: типлё сёмахсем?*

Хайлаври т.п е хушма темёсемпе ыйтусене уйёрма:

автор шухёш-кёмёл. сёнарсемпе геройсем урлё м.нле

у=ёлса пынине кётартни?

8? Улькка Эльмен «Ма ин=е-ши: =ёлтёрём»:

«+ёлатёпах: сана Вероника»: «Сарё к.пе» повесть

Сюжетпа композицие: сёнарсен ушкён.сене: илемл.х

мел.сене =ыхёнуллё п.рл.хре ёнлантарса пама п.лни?

Page 132: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

132

сыпёк.сем?

Пултарул.х.н т.п ен.сем? Паянхи =ынсен пурнё=не-

хутшёнёвне т.пчекен автор? +ын чысне: чунне:

этемл.х упранё ырё кёмёл-туйём пахалёх.сене

х\т.лекен =ырав=ё? **

9? Людмила Сачкова? «Ч.ке=.м: ч.ке=» повесть

сыпёк.сем? «Сухал мучи» пьеса сыпёк. (1 пай)? «Эс.

кайрён та???» драма сыпёк.сем?

Телейпе ёраскал ыйтёв.сене литературёпа философире

тата кулленхи пурнё=ра =утатни? Вёхётпа =ын?

,м.тпе телей? +ырав=ён т.нче курём.пе =ырулёх.

=ыхёнса тёни?**

Чёваш литературин аталану й.ркине: тапхёр.сене:

тапхёрти паллё =ырав=ёсемпе в.сен хайлав.сене: хайлавсен

жанр.пе т.с.сене палёртма п.лни?

10? Виталий Шемекеев «Тёварлё-=ке х.р арём ку==ул.»

повесть сыпёк.?

+ырав=ён т.рл. енл. пултарулёх.? Лирикёллё чун

у==ипе с.ткенленн.? психологи тех.мл. хайлавсен

проблеми? Сёнар тёвас ёсталёх?*

Page 133: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

133

11? Марина Карягина? «К.м.л тумлё =ар» трагеди

сыпёк.сем? Палиндронсем? Пурнё=.пе пултарулёх =ул-

й.р.? Унён малтанхи сёввисемпе калав.сем?

Пултарулёх \с.м.? +ын сённе у=са кётартмалли сёнлёх

мел.сем? +ыннён туйём т.нчине: шалти т.нчине:

т\ррем.н мар дневник мел.пе тишкернин пахалёх.?*

+ырав=ё =ырса кётартнине ку= умне \керч.кл.н кёларса

тёратни: ун =инчен сёнарлё каласа пани?

Тухса каламалли е =ырса памалли шухёшсен планне:

тезис.сене туни?

12? Владимир Степанов? «Пихампар йытти“: „+.лен“

(„Чёваш“): „Юрату хёвач.“ фэнтези? «Демиург»

мистикёллё калав? Тёван литературёри наукёпа

фантастика: этномистика: фэнтези жанр.пе =ыракан

прозаик? Чёваш мифологине ч.р. сывлёш к.ртн.: =ут

т.нче чёваш т.нчинчен пысёкрах пулнине т.пчекен:

тем те п.р п.лме юратакан ёамрёксен сёнар.сем?

Аллегори мел.пе шёнёрланё =урма =ынсемпе =урма

ч.р чунсен сёнар.сем?**

Вуланё хайлавсен ретне: т.сне: жанрне уйёрни: уйрём

хайлавён шухёшпа илемл.х тата наци хёй ев.рл.хне

палёртни?

13? Надежда Ильина? «Турёсёр тупнё телей»:

«Даниил»: «Х.р к.летки»: «Юлашки к.р» калавсем?

+ыравё=ён граждёнла позиций.? Идейёпа поэтика

=.н.л.х.сем? Халёхпа культура аталанёв. м.нле =ул-

й.рпе пырнине п.т.млетсе хаклакан хайлавсем?

Хайлавсенчи шухёш-ыратёв.: пуласлёх.: шёпи? Притча

май.-мел.сен й.р.сем?

Класра е килте вуланё хайлавсен тексч.сене: в.сенчи

темёсемпе т.п шухёшсене: сёнарсене: .=сен й.ркине: хир.=

тёрёва (конфликта) тупма пултарни?

Page 134: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

134

14? Елен Нарпи? «Турамёш =уралнё кун.»: «+\п=е

т.п.нчи =ылёх» калавсем? Пултарулёх.н паллёрах

ен.сем? Хайлавсенчи философи: .ретпе-нес.п ыйтёв.сем

тата сёнарпа конфликт ёсталёх.? Илемл. шухёшлавпа

сёнар тёвас уйрёмлёхсем?*

Хайлавсен тексч.сене: в.сенчи темёсемпе т.п шухёшсене:

сёнарсене: .=сен й.ркине: хир.= тёрёва (конфликта) тупма

пултарни?

15? Георгий Краснов «Х.рл. тюльпан» повесть

сыпёк.? Хайлаври хивре сюжет й.р.: =амрёксен

сёнар.сем урлё =ынлёх: тасалёх: кёмёл-сипет

проблемисен кёткёс ыйтёв.сене =ив.чч.н лартни?**

Пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани?

Илемл. хайлавра авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. (позиций.) м.нлерех палёрнине сёнаса п.т.млетни?

8 пай? Тёван (чёваш) литература т.нче шайне сарёлни (5 сехет) Тёван ч.лхе поэзий. т.рл. ч.лхепе? Т.нче поэзий. чёвашла

1? Венгри ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1985)?

Венгри поэзий. чёвашла янёрать (1974)? Чёваш

сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем? Халёх ёс-

тён.нче .рет-нес.пл.х: чыс-хисепл.х ви=исем?

+.р-шывёмёрён литературине т.нче литературипе

=ыхёнтарса п.т.млетсе тишкерме п.лни?

2? Итали ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1986)?

Итали поэзий. чёвашла янёрать (1986)? Чёваш

сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем? +ут =анталёк:

.м.рл.х: юрату: пурнё=па вил.м хускатан хайлавсем?

Литературёри нацил.х интернацил.х п.рл.хне тупса

палёртма пултарни?

3? Акёлчан ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1991)?

Акёлчан поэзий. чёвашла янёрать (1991)? Чёваш

сёвё=исен хайлав.сенчи т.п туртёмсем? Аслё ёру .=.-

П.т.м этемл.хш.н характерлё туртёмсене ёша хывни?

Page 135: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

135

х.л.?

4? Франци ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (1999)?

Франци поэзий. чёвашла янёрать (1968)? Чёваш

сёвё=исен хайлав.сенчи поэзи =.н.л.х. тата илемпе

шухёш шырав.сем?

Нацил.хпе интернацил.х тата унён литературёри

эстетикёллё сён-сёпач.н п.лтер.шне ёнкарни?

5? Швеци ч.лхипе янёракан чёваш поэзий. (2004)? Традицил.хпе =.н.л.х ыйтёв.сене палёртма т.шм.ртни?

6? Польша поэзий. чёвашла янёрать (1987)? Хайлавсен пултарулёх меслеч.пе илемл.х мел.сене:

стиль паллисене ёнланни?

9 пай? Тёванла халёх =ырав=исем% т.р.к халёх литературинчен (8 сех?)

1?Тутар литературинчен?

Габдула Тукай? «Шурале»? Ухсай Яккёв. ку=арнё?

Кама .ненмелле$ Вырёсларан ку=арнё?

Ах: калем! Вырёсларан ку=арнё?

Ачине =ывёрттаракан ял х.раарём.н шанчёк.?

Вырёсларан ку=арнё?

Ренат Харис? +.рлехи вёрманта? Вырёсларан

ку=арнё?

Гариф Ахунов? „+\= п.рчи“ калав? Вырёсларан

Александр Галкин ку=арнё?

Ренат Мухамадиев? „Кёмёл“ калав? Вырёсларан

Михаил Лашин ку=арнё?

Хурёнташ халёхсен сёмахлёх.н паллё =ырав=исене п.лни?

Хурёнташ халёх =ырав=исен хайлав.сене вырёсларан

ку=арнё авторсене калама пултарни?

Хурёнташ халёх литературин хайлав.н ч.лхине: авторён

стиль уйрёмлёх.сене тимлеме тата танлаштарма в.ренни?

Чёваш тата т.р.к халёх литературинчи темёпа

проблемёсенчи п.р пекл.хсене палёртма п.лни?

2? Пушкёрт литературинчен? Т.р.к литератури чёваш литератури пекех =ын чунне:

Page 136: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

136

Ямиль Мустафин? Тайфун („Кёвак урхамах“ повесть

сыпёк.)? Вырёсларан Валем Ахун ку=арнё?

Амир Гареев? Тёварлё сывлёш? Вырёсларан Валем

Ахун ку=арнё? Вырёсларан Валем Ахун ку=арнё?

Сафун Алибаев? Кайёксенчен ырра эп в.ренет.п?

Вырёсларан Юрий Петров ку=арнё?

Равиль Бикбаев? +ыран х.рринчи вил. =ёхан?

Вырёсларан Георгий Ефимов ку=арнё?

Назар Наджми? +\нес =ук вучах? Вырёсларан Георгий

Ефимов ку=арнё?

Катиба Киньябулатова? Чей? Вырёсларан Георгий

Ефимов ку=арнё?

Сафи Кудаш? К.р мёнтёр.? Вырёсларан Юрий Петров

ку=арнё?

Вазих Исхаков? Солттан пичче? Вырёсларан Владимир

Ухли ку=арнё?

шалти т.нчине у=са кётартакан сёмах \нер. пулнине

тав=ёрса илме п.лни?

Чёваш тата т.р.к халёх литературинчи сёнарсене: сюжет

й.р.сене танлаштарса хак пама п.лни?

3? Кёркёс литературинчен?

Чингиз Айтматов? «Т.ве ку=.» калав? Вырёсларан

Леонид Агаков ку=арнё?

Аалы Токомбаев? „Тёван =.ршыв телей.” сёвё?

Вырёсларан Пет.р Хусанкай ку=арнё?

Илемл. хайлавсен содержаний. тёрёх сёмахлё \керч.к

тума: содержание п.лтер.шл. пайсене уйёрма: с\тсе явса

танлаштарни?

+ынпа =ын хушшинчи кёткёс хутшёнусене: геройсен

хётланёв.сене: у=ёмлё тата пытарёнчёк сёлтав.сене

Page 137: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

137

ёнлантарса пани?

4? Казах литературинчен?

Сырбай Муленов? „Тёванлёх юрри“ сёвё?

Вырёсларан Аристарх Дмитриев ку=арнё?

Саин Муратбеков? „+.н. юр“: „П.рскер“ калавсем?

Вырёсларан Анатолий Емельянов ку=арнё?

Абай Кунанбаев „Поэзи вёл - т.л.нмелле хёват“

сёвё? Вырёсларан Александ Алка ку=арнё? „Эс

=амрёкч.: сан ч.р\нте????“ сёвё? Вырёсларан Александр

Кёлкан ку=арнё? „Юрату пирки чунём =унать“ сёвё?

Вырёсларан Георгий Ефимов ку=арнё?

Палёртуллё сёмаха асёрхама: унён текстри п.лтер.шне

ёнланма пултармаллине аталантарни?

Т.р.к литераутринчи жанрсен аталанёвне т.пчени?

5?Узбек литературинчен?

Алишер Навои? ?????

Мухамед Салих? „Енчен те йывё= та поэт пулса

тёрсан???“ Вырёсларан Борис Чиндыков ку=арнё?

Айбек? „Сёрт-тусем” сёвё? Вырёсларан Юрий

Сементер ку=арнё?

Тёван литературёпа т.р.к литератури хушшинчи

уйрёмлёхсемпе п.р пекл.хсене ёнланса илсе ёша хывни?

Чёваш тата т.р.к литературинче хайлаври сёнарсемпе

персонажсене сёнласа памалли типлё енсене палёртма

пултарни?

6? Туркмен литературинчен?

Махтункули? „Чёнлёх” сёвё? Вырёсларан Юрий

Сементер ку=арнё?

Дуры Клыч? „Турменистан“ сёвё? Вырёсларан

Николай Евстафьев ку=арнё?

Хайлавсен сюжеч.пе композицине курма: пултарулёх

меслеч.пе илемл.х мел.сене: стиль паллисене тупса

палёртса ёнланни?

Т.р.к литературинчи лирикёллё героя сёнласа пама

п.лни?

Page 138: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

138

Ата Атаджанов? Сим.с чей? Вырёсларан Николай

Евстафьев ку=арнё?

Ата Атаджанов? Тупа? Вырёсларан Николай Сандров

ку=арнё?

7? Азербайджан литературинчен?

Наби Хазри? „Сёмах”? Вырёсларан Юрий Сементер

ку=арнё?

„Чинара“ Вырёсларан Николай Сандров ку=арнё?

„Тин.с мансёр“? Вырёсларан Николай Сандров

ку=арнё?

Сулейман Рустам? Ялан эп??? Тусем? Вырёсларан

Алексей Афанасьев ку=арнё?

Ыдаят? +апла пурёнатёп? Вырёсларан Алексей

Афанасьев ку=арнё?

Расул Рза? Баку? Вырёсларан Пет.р Хусанкай

ку=арнё?

Гусейн Ариф? Кала=у?

Фамиль Мехти? М.нш.н =ут т.нчере пурёнатён$

Вырёсларан Пет.р Хусанкай ку=арнё?

Лирика герой.н хёйне ев.рл.хне уйрёмлёхне хаклама

пултарни?

8? Хакас литературинчен?

Михаил Килтчанов? „Аякри тёвансем“ сёвё?

Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

Т.р.к литературинчи паллё мар сёмахсен п.лтер.ш.сене

тупса ёнлантарма п.лни?

Page 139: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

139

9? Якут литературинчен?

Платон Ойунский „Тёпёр-тёпёр ташлама” сёвё?

Вырёсларан Юрий Сементер ку=арнё?

Петр Хорунский? +утё ылтёнран хаклёрах? Нуша

килсен йывё= =ине улёхатён? М.н акан: =ав шётать?

Шикли шикленн.: к.р.к п.ркенн.? Вырёсларан Раиса

Сарпи ку=арнё?

Семен Руфов? Паллё мар салтак вилтёприй.?

Вырёсларан Раиса Сарпи ку=арнё?

Литература хайлав.н жанр уйрёмлёх.семпе паллашни:

вуласа тухнё хайлав =инчен харпёр хёй шухёшне п.лтерсе

калама е =ырса пани; Ыйту =ине хуравлани: т.п

сёнарсене танлаштарса хаклани?

10 ПАЙ? Класра тата килте вуласа тишкересси? Ир.кл. вулав

Хайлавсене класра тата килте вуласа класра с\тсе явма? Ир.кл. вулав (харкам т.лл.н вулама с.нни (лайёх в.ренекен е вулама юратакансем валли)

5 КЛАСС

1? Чёваш =ырав=исем ч.р чунсем =инчен?

Трубина Мархви? „Чёхпа кушак“ калав?

Георгий Орлов? „+ер=и“ т.рленч.к?

Ева Лисина? «Пёркка мучи» калав.сем? («Мускав

кушакне вилме памарём» калав)?

Николай Ишентей? „Ч.п хурал.нче“ сёвё?

Нелли Петровская? "Качака" калав?

Нестер Янкас? "Вихтёрпа шёнкёрч" сёвё?

Александр Угольников? „Хура .не” калав?

Иван Ивник? „Юрё=сем“ сёвё?

Page 140: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

140

Николай Мёскал? „Выльёх ч.лхи“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

ачасен сёнар.сем? Ч.р. чунсемпе этем хушшинчи

туслёх? +.р =инчи пур ч.р чуна упраса хёварас:

юратас: шеллес: х\т.лес туйёма аталантарас шухёшсем?

+ак сёнарсен кулёшла .=.сем: хуйхи-суйхи? Хайлавсен

т.с.сем: жанр.сем?

Литературёри жанрсен т.с.сене уйёрса илни;

Текстра

_ в.ренн. хайлавсенчи .=сен й.ркине тата сёнарсене

п.лни;

_ халёх сёмахлёх.нчи тата программёра кётартнё

текстсен содержанине калама пултарни:

_ в.ренн. хайлавсенчи п.ч.к курёнусене (эпизодсене):

.=семпе пулёмсен =ыхёнёвне уйёрса илме хёнёхни;

_ хайлавсенчи .=семпе пулёмсен =ыхёнёвне ёнлантарса

пама п.лни;

_ текст тёрёх п.т.млетсе ыйтусем пама п.лни;

_ учитель хушнипе хайлаври сёнарсене у=са пани;

_ малтан паллашнё хайлавсемпе в.рен\ тексч.сене

т.р.с: илемл. вулани;

_ пёхмасёр калама в.ренн. хайлавсене илемл. калани;

_ сёвё ч.лхин уйрёмлёх.сене уйёрса илме хёнёхни;

_ рифма: сёвё ви=ине палёртма т.шм.ртни;

_ лирика герой.н шухёш-кёмёлне хаклама пултарни;

_ эпикёллё хайлавсен е п.р-п.р сыпёкён содержанине

к.скен: туллин каласа е =ырса пани;

2? Чёваш =ырав=исем тёван кил: туслё =емье:

аслисемпе к.=.ннисен кёмёл-сипет сыпёнёв. =инчен?

Юрий Скворцов? Ама=ури анне“ калав?

Геннадий Волков? „Ёслё ача“ калав?

Иван Яковлев?„+емй.ре лайёх пёхса усрёр???(„Халал“

сыпёк.)?

Николай Теветкел? „Карттё” сёвё?

Людмила Сачкова? „+и=.м Натюш“ калав?

Валерий Раштав?“Аннен =уралнё кун.“ сёвё?

Хвет.р Акивер? "Х.вел" калав?

Юрий Сементер? „Амёш.н чун.“ сёвё?

Алексей Аттил? „Йёмёка“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

ачасемпе пысёккисен сёнар.сем? Тёван кил - ёсталёх

вырён.: кил ёшши: чун ёшши? Чи =ывёх тёвансен

Page 141: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

141

юратёв.: ашш.-амёш. тёван ачана ёслё-тёнлё =ын

тёвас тесе пулёшни? +амрёксемпе ваттисем хушшинчи

=ура=улёх? Хайлав тытём.нчен шалти саккун.нчен

жанр т.с. тухни?

_ пысёках мар хайлавён е пысёк хайлав сыпёкён

планне туни;

_ в.рен\ к.некисенчи: словарьсемпе энцикопедисенчи:

Интернетри ёнлантарусемпе усё курма хёнёху пулни;

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калани:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани?

Класра е килте вуланё хайлавсен тексч.сене: в.сенчи

темёсемпе т.п шухёшсене: сёнарсене: .=сен й.ркине: хир.=

тёрёва (конфликта) тупма пултарни?

3? Чёваш =ырав=исен чёваш халёх.н маттур

ывёл.семпе х.р.сем =инчен? Халёх паттёр.сем

литература сёнар.сем пулса тёни?

Порфирий Афанасьев? „Кёйкёр“ поэма сыпёк.?

Тихён Пет.ркки? „+утталла“ („Кушкё ачи“ поесть

сыпёк.н) инсценировки?

Валентин Урташ? „Прохор Иванов“ поэма?

Галина Матвеева? „Чёваш“ поэма сыпёк.?

Валентин Бурнаевский? „Сим.с генерал“ калав?

Георгий Ефимов? „Сёпка“ сёвё?

Пет.р Хусанкай? „Тезаврус лингве чувашорум“ сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи чён

пурнё=ра пулнё: халёхшён тунё .=.семпе чапа тухнё

паллё =ынсем =инчен? Халёх паттёр.сем литература

сёнар.сем пулса тёни? Хайлав тытём.нчен: .=.семпе

сёнар.сенчен жанр т.с. тухни?

4? Чёваш =ырав=исен мал .м.тл.: таса чунлё =ынсем

=инчен?

Page 142: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

142

Мария Ухсай? „Ирхи сывлём“ калав?

Пет.р Ялкир? „Интермедисем“?

Марина Карягина? „Слива“ калав?

Хвет.р Уяр? „Эсир Ку=ука курман-и №“ калав?

„/к.т“ хайлав (Иван Яковлев букварĕнчен)?

Геннадий Айхи? „К.ске халал“ сёвё?

Исмай Исемпек? „Чун хурал=и“ калав?

Валерий Михайлов? „Ватта сума су“ инсценировка?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче =ын

пурнё=не т.рл. лару-тёрура: .=ре-х.нре кётартни?

Ырёпа юнашар ялан усал =\рет шухёша

аталантарни? Халёх кёмёл.н ырё ен.сене йышёнмалла

пирки п.т.млет\сем туни?

Хайлав ёш.пе тытём.?

5? Чёваш =ырав=исем .=ченл.х: тирпейл.х: =ир.пл.х:

т\с.мл.х =инчен?

Иван Егоров? „Ывёл“ калав?

Александр Галкин? „Ик. сёнлё пурнё=“: „+\п.“

Юптарусем?

Владимир Степанов? „Экслюзивлё сёвём“ калав?

Елизавета Осипова? „Пахчари х\ш.“ Калав?

Василий Кервен? „Т\с.м“ сёвё?

Page 143: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

143

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

сёнарсем .=ре ёса =ив.члетнине: туслёх =уралнине:

кёмёл пуянланнине: чун =ир.пл.хне туптани?

Хайлав ёш.пе тытём.: .=.семпе сёнарсем?

6? Чёваш =ырав=исем =ыннён =.р-шыв: тёван-п.тен: чи

=ывёх =ынсем ум.нчи (ёру =ыхёнёв.) парёмсем =инчен?

Лидия Сарине? „Цирк курма кайни“ калав?

Раиса Сарпи? „Эп. „тухатмёш карчёкпа паллашни“

калав?

Иван Яковлев? „П.р-п.ринпе сапёр пулёр“ („Халал“

сыпёк.)?

Архпа Александров? Т.р.с тунё“ пьеса?

Юхма Мишши? „Пут.ш Патян мыскарисем“ кулёшла

калавсем?

Александр Кёлкан? „Панулми“ калав?

Антонина Васильева? „+.н кайёка кантраллё кукёль“

калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

аслисемпе ачасен сёнар.сем? Аслисене хисеплеме:

в.рентсе каланине итлеме: йывёрлёхра пулёшма

хёнёхса пыни: пурнё= т\нтерл.х.семпе кил.шменни:

чун-ч.ре тасалёхне упрани?

Page 144: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

144

Хайлавсен т.с.сем: жанр.сем хайлав тытём.нчен:

шалти саккун.нчен: .=.сенчен: сёнарсенчен жанр т.с.

тухни?

7? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи =ут =анталёк

илемне упрас шухёш-кёмёла аталантарсси =инчен?

Валери Туркай? „Айёп“ калав?

Георгий Ефимов? „Х.вел тухнё вёхётра“ сёвё?

Максим Ястран? „Шёплёхра“ сёвё?

Ухсай Яккёв.? „+.м.ртсем =е=ке =урсан“ сёвё?

Пет.р Вашават? „Вёйёран вёкёр тухать“ калав?

Арсений Тарасов? „Ёвёс хунав.“ калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи =ут

=анталёк пулём.семпе тапхёр.сене: илемне: тёван =.ре:

тискер ч.р чунсемпе кайёк-к.ш.к сёнар.сене ч.р. пек

сёнлани? +ырав=ёсем в.сем урлё этем т.нчин

вёрттёнлёх.сене: .м.рхи хаклёхсене кётартса пара==.?

8? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи общество

пурнё=.нчи киревс.р йёла-й.рке этем сён-сёпатне

п.терни: =ухатма пултарни =инчен?

Любовь Мартьянова? „Ятсёр троллейбус“ калав?

Борис Чиндыков? „А=у“ калав?

Александр Галкин? „Йывёр чир“ ш\т?

Page 145: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

145

Анатолий Кипеч? „Ача =урт.нче“ сёвё?

Аркадий ,=х.л? „Урхамах“ калав?

Вениамин Тимаков? „Сывлёхпа Чир“ поэма сыпёк.сем?

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсем сиенл.:

киревс.р йёла-й.рке (пирус туртни: эрех-сёрапа

ирт.хни) пёсёлса пынипе =ыхённё хайлавсем? Кулленхи

пурнё= пёчёх.нчен: халсёрлёх.нчен хётёлма с.нни?

9? Чёваш =ырав=исен хайлав.сенчи халёхён вёр=ёри

паттёрлёх.: тылри хастарлёх. =инчен?

Николай Мартынов? „Юнлё =ырла“ калав?

Ольга Туркай? „Пахчари =.м.рт“ новелла?

Сергей Павлов? „Ача вёййи мар“ калав?

Александр Алка? „Ырё ят“ сёвё?

Хвет.р Уяр? „Тёвансем к.те==.“? Калав?

Виталий Саруй? „Тим.р ешч.к“ пьеса?

Николай Симунов? „Палёк“ калав?

Т.рл. жанрлё хайлавсем? Вёр=ё тискерл.х. =ын

пурнё=не: ёс-халне: чун-ч.рине амантса хёварни?

Вёр=ёра пу= хунё юлашки салтака тирпейлесе

пытарсан =е= хаяр вёр=ё вут-=улём. П.тнине

астутарни?

6 КЛАСС

Page 146: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

146

10? Чёваш =ырав=исем =ан-=урёмри: ёс-хакёлти: чунри:

кёмёл-сипетри сывлёх-ч.р.л.х ыйтёв.сене хускатни?

Митта Ва=лей.? „И м.н пуян???“ сёвё?

Иван Лисаев? „Чире парёнма =уралман“ калав?

Анатолий Смолин? „Ан в.лер: ан суй: ан сут!“ сёвё?

Людмила Сачкова? „Оля_Улькка“ калав?

Александр Кёлкан? «Тёрлавсёр хёнтёр»:

«Аташнёскерсем» „Хёрав=ё мулкач“: „Каппайчёк

Пучах“ юптарусем?

Денис Гордеев? „Кукёр алёсем“ калав?

Пет.р Эйзин? „Кураканни курать“ сёвё?

Юхма Мишши? „+.р улми аврипе мёян“ юптару?

Ва=лей Игнатьев? „Кушак сухал.“ калав?

Елен Нарпи? „Ултав“ калав? „Натали к.пе =ёвать“

реклама?

Виталий Ен.ш? „Ракеткёллё рекетирсем“ повесть

сыпёк.?

Валери Туркай? „Йывёр =ын пулма“ сёвё?

Валентин Николаев? „Чёх ч.ппи - чемпион“ пьеса?

Стихван Шавли? „Кам вёл?“ сёвё?

Василий Петров? „Мулаххай“ калав?

В.ренн. хайлавсен яч.семпе паллёрах авторсене

п.лни;

_ хайлаври .=сен й.ркине (сюжета): сёнарсене: в.сем

хушшинчи =ыхёнёва курни;

_ кётартнё текста пёхмасёр лайёх калани;

_ =ырав=ё пурнё=ри \керч.ксене м.нле сёнланине

курни: тав=ёрса илни;

_ хайлаври илемл.х мел.сене тупма: в.семпе =ырав=ё

м.нш.н усё курнине ёнлантарса пама п.лни; _ хайлаври

т.п сёнарпа ытти сёнарсене: в.сен .=не-х.лне:

тыткаларёшне: шухёшне: кёмёлне кётартса характеристика

пани;

_ илемл. литература: ёсталёх тата публицистика

хайлав.сене т.р.с: у=ёмлё вулани;

_ илемл. литература хайлав.сене сёнарсен расна

сассине палёртса вулани;

_ эпика хайлавён е уйрём сыпёкён содержанине

туллин: к.скен: суйласа илсе калани е =ырса пани;

_ вуласа тухнё хайлав =инчен харпёр хёй шухёшне

п.лтерсе калани е =ырса пани; ыйтёва хуравлани: т.п

сёнарсене хаклани;

_ эпика хайлав.н е унён п.р сыпёк.н ансёр тата

Page 147: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

147

Юрий Скворцов? „В.ре=.лен“ калав?

Геннадий Юмарт? „Чир“ сёвё?

Лидия Сарине? „+унашка пит кирлех мар$“

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсем

кахал: хытё чунлё: йёпёлти: =ын .=.пе пурёнма

п.лекен: =ёткён: суе=: мухтанчёк =ынсене питлени?

Ырё мар йёла-й.ркене хир.= к.решни: этеме хёй.н

=итменл.х.сене =.нтерме в.рентни? +амрёк ёрёва таса

чунлё: ырё .м.тл.: ёслё =ынсем туса пёхса \стерес

ыйтёва =.клени? Хайлавсенчи ырё тата сивлек

сёнарсем вулакана шухёшлама хистени?

анлё планне туни;

- хайлав тытёмне (.= пу=ламёшне: .= аталанёвне: .=

х.рсе =итнине: .= в.=не) палёртма п.лни;

- хайлав пафосне чухлани;

_ пу=арулёх .=. (сёвё: т.рленч.к: статья т?ыт?те)

=ырма пултарни?

_ килте вуланё хайлавён уйрём курёнёв.семпе

сёнарсем =инчен хёй шухёшне каласа пани;

_ к.некери ёнлантарусемпе тата словарьсемпе

Интернетпав усё курма пултарни?

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калани:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани

Класра е килте вуланё хайлавсен тексч.сене: в.сенчи

темёсемпе т.п шухёшсене: сёнарсене: .=сен й.ркине: хир.=

тёрёва (конфликта) тупма пултарни?

Класра е килте вуланё хайлавсен ретне: т.сне: жанрне

уйёрма п.лни: уйрём хайлавён шухёшпа илемл.х тата

наци хёй ев.рл.хне палёртни?

11? Чёваш =ырав=исем ёру-йёх хушшинчи хутшёнусем

=инчен: ёрусен ырё тёсём.сем татёлни =инчен?

Лидия Сарине? „Кукамай“ калав?

Юрий Скворцов? „Ултёк“ калав?

Антип Николаев? „Юрик асламёш.“ калав?

Пет.р Эйзин? „Йёмрапа хурён“ сёвё?

Любовь Мартьянова? „Икк.лен\“ калав?

Хвет.р Уяр? „Тимуш“ калав?

Иван Яковлев? „Ватёсемпе =амрёксем“ дидактикёллё

Page 148: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

148

калав?“Вёрёпа амёш.“ юмах?

Александр Волков? „Хёна“ калав?

Елен Нарпи? „Тив.=“ калав?

Аркадий ,=х.л? „Анне“ сёвё?

Людмила Сачкова?“Ёмсану“ калав?

Ева Лисина? «+ёкёр ч.лли»: „Х.ле к.рес ум.н“

калавсем?

Валентина Тарават? „Марине мыскарисем“ кулёшла

п.ч.к калавсем?

Ачасемпе пысёккисем валли =ырнё хайлавсенче ырёпа

усала т.рл. енл. Сёнлани? +емьери хутшёнусем урлё

чён пурнё=ри сёнарсене т\рр.н тата символласа

кётартни? Сёнлас пултарулёх? +ёкёрпа =ынна поэзире

тата эпикёра сёнарлакан уйрёмлёхсем? Ватё-в.т.

хушшинчи хутшёну: аслисем к.=.ннисене ёс пани:

пурнё=а й.ркелесе пыни?

12? Чёваш =ырав=исем илемл.х тупсём.пе формисене

ч.р. =ут =анталёкра: кулленхи пурнё=ра шырани

=инчен?

Федор Павлов? «Хитре» статья?

Геннадий Айхи? „+ын тата сцена“ сёвё?

Валентина Элпи? „Илемл.хе курма п\рн. ача“ калав?

Page 149: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

149

Василий Кервен? „Илем“ рапсоди?

Николай Исмуков? „Мён улёхра к.т\=.“ („Хырай

=ум.пеле“ ярёмран)?

О? Савандеев? „Вёрманти концерт” калав?

Алексей Аттил?“Илем“ сёвё?

Марина Карягина?“Чатёр“ калав?

Мария Ухсай? „Ташё“ сёвё?

Герасим Харлампьев? „Каласа п.терес =ук“ п.ч.к

калав?

Валентина Элпи? „Тус пулар“ калав?

Николай Кушманов? „Илем шыранё таврара“ сёвё?

Геннадий Айхи? „Ир вилекен сёвёсене“ сёвё?

Иван Лисаев? „Кайёксем в.=е==.“ калав?

Яков Рогачов? „+\л.к“ калав?

Юрий Скворцов? „Славик“ калав?

Светлана Асамат? „Чёваш ташши: юрри - к.трет“

сёвё?

Ва=лей Игнатьев? „С.рме купёс” калав?

Арсений Тарасов? „Чёваш к.пи” калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче

илемл.хе курма: ёна пур =.рте тетупма-туйма п.лесси?

+ыннён чи кирл. Ен.сене аталантарма тёван

Page 150: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

150

литература пулёшни? Сёнарлёх - эстетика ник.с.

пулнине ас тутарни? Эстетика туйёмне аталантарасси?

Пурнё= чёнлёх.пе илемне сёнласа кётартасси: этеме

пултаруллё та хитре чунлё пулма в.рентесси?

13? Чёваш =ырав=исем шкул тулаш.нчи .=-х.лпе т.рл.

профессире ырё ятлё: мухтава тив.=л. =ынсене

сёнарлани?

Алексей Вороьев? „+ёкёр: „+урхи хирте“ сёвёсем?

Валери Туркай? „Ниме“ сёвё?

Василий Давыдов_Анатри? „К.тмен инкек“ калав*

Валентина Элпи?„Водолаз“ „Аппапа п.рле“ калав?

Зоя Нестерова? „Янттине хапсёнсан“ калав?

Мархва Трубина? „Концерт лартни“ калав?

Исмай Исемпек? „Салтак курки“ калав?

Георгий Краснов „Матрос карттус.“ калав?

О? Савандеев? „+.лен мыскари“ калав?

Леонид Маяксем „Сад коменданч.“ калав?

Георгий Ефимов? „Лина Петровна“ калав?

Вениамин Тимаков „Хёш предмет лайёхрах?

(„Аттем.р.н сёваплё =.р.” повесть сыпёк.сем)?

Антип Николаев? „+.рулми ё=та каять???“ калав?

Лидия Филиппова? „Атя: тавлашар“ калав?

Page 151: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

151

Юлия Силэм? „Ёшхыппи“ калав?

Василий Алентей? „Вёхёт хак.“ Калав?

Сергей Петров? „6 А асанне шырать“ калав?

Алексей Воробьев? „Шёрттан“ сёвё?

Геннадий Волков? „Опера“ калав?

Алексей Ильин? „Кулач” калав?

Василий Петров? „Кёкшём” калав?

А?Никитин? „Утё =улни? Улюк” т.рленч.к?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче

ырёпа усал к.реш.вне сёнарлён пани? Аслисемпе

ачасем п.р-п.рне ёнланса: пулёшса пырсан =е= .=

ёнать: ырё ят сарёлать?

,=рен хёраман: ырё .м.тл. =ынсемте телей тупнине

калёплани?

14? Чёваш =ырав=исем литература герой.н пултарулёх.:

ёс-хакёл: ёс-тён. =инчен?

Иван Ахрат? „Юрлакан к.ленчесем“ калав?

Юрий Сементер? „Вил.ме улталани“ сёвёлла юмах?

Людмила Сачкова? „Шёпёрлан“ пьеса?

Алексей Трофимов? „+ыруллё к.пе“: „Асамлё

паллёсем“ т.рленч.ксем?

Сергей Юшков? „Шёши“: „Критик-автан“ юптарусем?

Page 152: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

152

Алексей Афанасьев? „П.л.тсем“ сёвё?

Николай Симунов? „+ил м.н т.сл.?” сёвё?

Илпек Микулай.? „Тим.р“ роман сыпёк.сем?

Пет.р Хусанкай? „Чёвашран Ньютонсем тухасса эп

шанатёп“ т.рленч.к сыпёк.сем?

Арсений Тарасов? „Пенси ук=и“ калав?

Юрий Скворцов? „Палламан ача“: „Ми“ калав.сем?

Юрий Петров? „Лева карап.“ калав?

Юрий Ермолаев?“Кулёшла инкек“ пьеса?

Михаил Сунтал? „Йетти“ калав?

В? Дмитриев? „Молекула“ пьеса?

Петр Орлов? „Мыскара“ калав?

Георгий Краснов? „Ин=етри сасёсем“ повесть сыпёк.?

„МИЭ-ка-УГЭ“ калав?

Петр Емельянов? „Павёл? Х.вет.р” калав?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче

литература сёнар.сем =ут =анталёк панё ёс-хакёла:

тав=ёрулёха: тавракурёма аталантарас т.ллевпе нумай

вуламаллине: сёнамаллине т.пчемеллине кётартни?

Пултаруллё: .=чен: сёпайлё: =ир.п характерл.: мал

.м.тл. п.т.млет\лл. Сёнарсем?

15? Чёваш =ырав=исем ытти халёх хушшинчи

Page 153: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

153

туслёх.пе тёванлёх. (чётёмлёх.): п.р-п.ринпе

кил.штерсе пурённи =инчен?

Александр Кёлкан? „Алим“ пьеса сыпёк.?

Ольга Туркай? „Юлташпа - вёйсёрри те вёйлё“ калав?

Порфирий Афанасьев? „Ар=ури“ калав?

Илле Тёхти? „Ва=кё: Ваньккё: Ахмет“ калав?

Алексей Афанасьев? ”Пир.н интернат“ поэма?

Петр Семенов? „Садри лагерь“ калав?

Владимир Ухли? „П.ррем.ш сёвё“ калав?

Валентина Элпи? „Тин.с чечек.“ повесть сыпёк.?

Михаил Сунтал?“Чёваш п.тсен т.нче п.тет“ халап?

Илпек Микулай.? „Шёллём Индие каять“ калав?

Юхма Мишши? „Х.вел хёлхи“ т.рленч.к?

Василий Игнатьев? „П.ч.к =ул=\рев=.“ калав?

Римма Прокопьева? „Пукрав”?

Александр Савельев-Сас? „Артурпа унён тус.сем”

повесть сыпёк.сем?

Светлана Асамат? „Намёс” сёвё?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенче т.рл.

халёх ывёл.-х.р.сен пархатарлё .=-х.лне сёнлакан

сёнарсем? Ачасемпе аслисен туслёх.пе тёванлёх. Таса

чунлёх.пе ырё .м.ч. чётёмлёхра: ёнланура: .=ре:

Page 154: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

154

канура туптанни? П.р-п.ринпе кил.штерсе .=лени

т.ллеве пурнё=лама пулёшни? Литература - пурнё=

т.к.р.?

16? Чёваш =ырав=исем пурнё=ра тёван халёх

ырлёх.ш.н пу=аруллё пулмалли =инчен?

Алексей Талвир? „Васкавлё =ыру“ калав?

Иван Саламбек? „Сармантей“ калав?

Виталий Ен.ш? „+итсё к.пе“ повесть сыпёк.?

Герасим Харлампьев? „Энтри“ пьеса?

Александр Галкин? „Ч.р. парне“ поэма сыпёк.?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

сёнарсем хёйсен хастарлёхне: ч.р.л.х.пе чун-ч.рин ёс-

хакёл пуянлёхне .рет-нес.п пахалёх.семпе халёх: =.р-

шыв ум.нчи парёмсене татнине ёста кётартни?

Халёхшён ырё .= туни - тив.=: телей: савёнё=?Харпёр

хёй шухёшне х\т.леме пултарни? Хайлавсенчи сёнарсен

хастарлёх.пе пу=арулёх. Пурнё= тыткёчи пулнине

сёнлани?

17? Чёваш =ырав=исем =ут =анталёк вёрттёнлёх.семпе

кёсёкланма: йывё=-курёка: кайёк-к.ш.ке: ч.р чунсене

х.рхенме: сыхлама в.рентесси =инчен?

Юрий Скворцов? „Хачёллё пулё“ калав?

Page 155: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

155

Николай Степанов? „Ондатра“ т.рленч.к?

Федор Осипов? „Хавру=“ калав?

М.три Ва=лей.? „+ёрттанпа карас юлташланни“ калав?

Георгий Ефимов? „Пыл хурч.н ми=е ку=?“: „Кам пулё

янё вара кунта?“ калав.сем?

Елен Нарпи? „С.т вёрри“ калав?

Герасим Харлампьев? „Пёшёлтисем“ т.рленч.к?

Михаил Белов? „Скорпионпа Тим.р Шапа“ калав?

Юхма Мишши? ”+ил=унат” новелла?

М.три Кипек? „Вёрман улёп.“ калав?

Этемпе тавралёхён кил.ш\л.х.? Тёван тёрёхри =ут

=анталёка упрасси: пуянлатасси: т.пчесси? +ут =анталёк

тасалёх. _ сывлёх пахалёх.? Экологи проблемисем%

пархатарлё =ын этеме юратнипе =е= =ырлахманни: =ут

=анталёк пуянлёх.пе илем.ш.н тёрёшни: ёна хими им-

=ам.пе т?ыт? вараласа п.тернине сивлени?

7 КЛАСС

18?Чёваш =ырав=исем тёван халёхён иртн. кун-=ул.пе

пуласлёх.: унён культури: йёлисемпе кёмёл-сипеч.н

илем. =инчен?

+е=п.л Мишши? „Иртн. самана: „Хур=ё шанчёк“:

„Пуласси“ сёвёсем?

Хайлавсен авторне тата хайлава м.нш.н =апла ят

панине ёнлантарни;

_ в.ренн. хайлавсен темипе т.п шухёшне: тытём.н

уйрёмлёх.сене кётартма; хайлавсенчи .=сен й.ркине:

сёнарсене п.р-п.ринпе танлаштарма: в.сен хушшинчи

Page 156: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

156

+емен Элкер? «Х.н-хур ай.нче» (малтанхи варианч.

(1923-1928) эпикёллё поэма?

Марина Карягина? „Тымарсёр туйра“ калав?

Митта Ва=лей.? „Хунран кайман-ши хунаса?“ сёвё?

Николай Шелепи? „Уксах Тим.р П\лере илни“

сёвёлла халап? Валери Туркай? „Чёваш тупи“: „Утём

хы==ён утём - ир.кл.х енне“ сёвёсем?

Мария Ухсай? „Кёра =илсем“ повесть сыпёк.?

Леонид Агаков? Валерий Яковлев? „В.ри ч.ресем“

драма? Александр Артемьев? „Хунавлах хёрнисем“?

Анатолий Смолин? „Аваллёх ани“ сёвё?

Раиса Сарпи? „Римри т.л пулу“ микропоэма?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем халёх

пусмёр=исене: =.н. самана =ыннин к.реш.вне т\р.

Тата ку=ёмлён-сёнарлён п.т.млетни? +.н. саманашён:

=.н. пурнё=шён =апё=акан к.реш\=.сен шухёш.-кёмёл.:

туйём тасалёх.: паттёрлёх.? Хайлавсенче XVIII .м.рти

чёваш ял. Сёнланни? Пёлхавлё тытё=усемпе чёваш

хресчен.н к.реш.вне сёнарлён п.т.млетни?

=ыхёнёва палёртни;

_ литература хайлав.сен илемл.х мел.сене тишкерни;

_ драма: лирика тата лиро-эпика хайлав.сен

уйрёмлёх.сене у=са пани;

- =ырав=ё тунё сёмахсене курни: тав=ёрса илме: =авён

ев.рл. п.ч.к сценёсем: калавсем: юрёсем: \керч.к-

т.рленч.к =ырни;

- хайлаври .=сен й.ркипе тытём.н п.лтер.шне у=са

пани;

- хайлаври илемл.х мел.сене тупма: в.сен шухёшпа

сёнарлёх п.лтер.шне кётартни;

- учитель ыйтёв.семпе =ыхёнтарса литература геройне

характеристика пани;

- хайлаври геройсене п.р-п.ринпе тата пурнё=ри

=ынсемпе танлаштарни;

- илемл. литература: ёслёлёх тата публицистика

хайлав.сене т.р.с вулама: кирлине =ырса илни;

- в.ренн. хайлав =инчен каласа пама; ыйтёва туллин

хуравласа: сёнарсене уйрёммён танлаштарса: ушкёнласа

сёнарлани: сочинени =ырни:

- прозёлла сёвё хайлани;

- эпика хайлав.н е унён п.р сыпёк.н планне туни;

19? Чёваш =ырав=исем сиенл. енсем этем сённе:

кёмёл.пе шухёшне: .=не-х.лне улёштарни: тискерлетни

Page 157: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

157

=инчен?

Игнатий Иванов? „+ынна мулшён туман: мула

=ыншён тунё“ калав?

Трубина Мархви? „Хёнаран“ калав?

Виталий Ен.ш? „Ракеткёллё рекетирсем“ калав?

Геннадий Юмарт?“Вы=ё ку=“ сёвё?

Николай Ишентей „Мана п.лет.р (Черкке монолог.)“

сёвё?

Елен Нарпи? „+ылёхлё ук=а“ калав?

Григорий Луч? „Кама пёхнё-ши?“ трагикомеди?

Юрий Скворцов? „В.ре=.лен“ калав?

Валерий Самойлов? „Суе=. Микулай“ калав?

Вениамин Тимаков? „Мат.рне инкен мул.“ калав?

Марк Аттай? „Мулкачсем“: „Такапа шапа“ юптарусем?

+ынсен .=-х.л.нчи: ёс-тён.пе чун кёмёл.нчи сивлек

пулёмсемпе илемс.р енсене питлени сывё палёрёмсене

х\т.лени? Хаклёх-пахалёх ёнкарёвне тарёнлатасси?

+ырав=ёсен сёнарлё шухёшлав. тата сёнар калёплас

мелсем

20? Чёваш =ырав=исем Тёван =.р-шыв: тёван ч.лхе

=инчен?

+е=п.л Мишши? „Чёваш ч.лхи“ сёвё?

- килте вуланё е ытти \нер хайлав. =инчен (харпёр

хёй шухёшне п.лтерсе) калани е =ырни;

- ха=атри тавлашу материал.сене с\тсе явнё чухне

хёй.н шухёшне у=са пама: интервью илме: репортаж е

т.рленч.к =ырма: стена ха=ач.: журнал кёларма пултарни;

- хрестоматири тата вуланё к.некесенчи ёнлантарса

панё материалпа: словарьсемпе: справочниксемпе усё

курма пултарни?

Ятарласа в.ренн. текста пёхмасёр илемл.н калани:

кирек м.нле текста та такёнмасёр хитре вулани?

Класра е килте вуланё хайлавсен тексч.сене: в.сенчи

темёсемпе т.п шухёшсене: сёнарсене: .=сен й.ркине: хир.=

тёрёва (конфликта) тупма пултарни?

Класра е килте вуланё хайлавсен ретне: т.сне: жанрне

уйёрма п.лни: уйрём хайлавён шухёшпа илемл.х тата

наци хёй ев.рл.хне палёртни?

Page 158: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

158

Ухсай Яккёв.? „Чёваш ч.лхи“ сёвё?

Александр Артемьев? „Хунавлах хёрнисем“ повесть

сыпёк.?

Пет.р Хусанкай? „Йыхрав“ сёвё: „Эпир пулнё: пур:

пулатпёр!“ сёвё: „Тёван =.р-шыв“ поэма сыпёк.:

„+уралнё =.р-шывра“ сёвё?

Аркадий ,=х.л? „+ут =анталёк“ сёвё?

Степан Аслан? „Тём“ калав?

Антип Николаев? „Алеша ыйхё шырать“ калав?

Юрий Сементер? „Эпир чёвашсем чёваш пулатпёр“

сёвё?

Василий Игнатьев? „Ичек“ калав?

Григорий Лукин? „Х.вел: ялан эс пир.нпе“ сёвё?

Анатолий Ырьят? „Эп - чёваш“ сёвё?

Тёван =.р-шыва ку= шёр=ине упранё пек сыхлани?

Ч.лхе - халёх ёсне: п.л.вне: кёмёлне упракан пурлёх?

Тёван ч.лхе сёнарлёх.: шёхвёртулёх.: илем.?

Тёван =.р-шывшён: тёван ч.лхеш.н к.решекен

сёнарсем? Характер =ир.пл.хне: чётёмлёхне: чун-ч.ре

=улёмне психологилле=ив.ч те тарённён сёнлани?

21? Чёваш =ырав=исем йёла-й.ркепе социаллё

Page 159: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

159

пурнё=ри: обществёри интернационаллёх: культурёлёх:

чётёмлёхпа туслёх =инчен?

Ираида Петрова? „Татюк“ к.некери хайлавсем?

Николай Симунов? „Салам кала“ калав? „Сурпан

т.рри“ драма сыпёк.?

Вениамин Тимаков? „Аттем.рсен сёваплё =.р.“ повесть

сыпёк.?

Розин Ярандай? „Ют й.р“: „Хвет.р Илем сехеч.“:

„+ухалнё блокнот“ („К.м.л сулёллё сехет“) повесть

сыпёк.сем?

Георгий Ангер? „Йёнёш“: „+ын аллипе =.лен ан тыт“

калавсем?

Виталий Ен.ш? „Хёлёх“ ш\т (кулёш)?

Владимир Ухли? „П.ррем.ш сёвё“ калав?

Александр Белов? „Пулёра“ пьеса-сценка?

Николай Исмуков? „Асамат к.пер.“ сёвё?

Архип Александров? „Пир.н лагерь“ калав?

+ив.ч гражданлёх: героизмпа патриотизм: т.рл.

халёхсен п.р шухёшлёх.? Хёрав=ёлёха тата =ынпа

обществёна сиен к\рекен .=сене сивлени? +ырав=ёсем

шанё=па мёна=лёх: паттёрлёхпа интернацил.х

туйём.сене палёртни? Тулашри (=ынсем хушшинчи)

Page 160: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

160

тата =ыннён шалти (чун-ч.ринчи) хир.=\сем? Хайлаври

хир.= тёру й.р.сем?

22? Чёваш =ырав=исен сёнарлё та вит.мл. сёмах.

этем.н кулленхи пурнё=ри вырён.?

Стихван Шавлы? „В.=к.н Ва==а“ ш\тл. сёвё?

Александра Лазарева? „Урок пу=ланч.“ калав?

Альберт Канаш? Кун к.некинченчи (пуплев: сёмах:

ха=ат ч.лхи =инчен каланё шухёшсем)?

Митта Ва=лей.? „Ви=. Хёват“ сёвё?

Марина Карягина? „Сёвап“калав?

Виталий Ен.ш? „Сёмах? +ёкёр? Парём“ т.рленч.к?

„Чун кёвар.“ Повесть сыпёк.?

Пет.р Хусанкай? „Сёмах хёвач.“ сёвё?

Александр Клементьев?“Дежурный сёвёсем“: „Юлашки

т.л пулу“ калавсем?

Ева Лисина? „Яка пыр“: „Хуйхё“: „Яшка вит.р“:

„Шёнкёртам курёнать“ калавсем?

Николай Ишентей? „Шур шухёш“: „Ик. Вут

хушшинче“ сёвёсем?

Георгий Ефимов? „Лина Петровна“ калав?

Розин Ярандай? „Хура хуртсем“ детективлё повесть

сыпёк.?

Page 161: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

161

Сёмах: хутшёну: пуплев - пурнё= т.ллев.: малалла

ч.некен хёват? Чун: ёс пуянлёх. Ч.лхе (пуплев)

культурине палёртни? Сёмахён ку=ёмлё п.лтер.ш.сем?

Кёмёла п.лтермелли: т.рл. лару-тёрура: пулёмра: .=-

х.ле сёнарлё: вит.мл. кала=малли майсене п.лни?

23? Чёваш =ырав=исем ёс-хакёлпа чун-ч.ре кил.ш\л.х.

=инчен?

Юрий Скворцов? «Пушмак й.р.» калав?

Иван Егоров? „Ку= =ути“ калав?

Мархва Трубина? „Ача чухнехи“ повесть сыпёк.?

Любовь Мартьянова? „Пу=тахсем“ калав?

Григорий Краснов-К.=.нни? „Кам ытларах айёплё?“

калав?

Виталий Ен.ш? „Чун кёвар.“ повесть сыпёк.?

Денис Гордеев? „Тиллит-тиллит Микулай“ калав?

Илпек Микулай.? „Тим.р“ роман сыпёк.сем?

Николай Айзман? „Кёмёллё к\рш.“: „Парём“

пьесисем?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем

=ынлёх: чунлёх (гуманизм): ыйтёв.сене =ив.чч.н

хускатни? Этем ёс-хакёл. - кив=ен туянми пуянлёх

пулнине сёнарлани? Илемл. Хайлавсем - =ын чунне:

Page 162: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

162

шалти т.нчине у=са кётартакан сёмах \нер.? Сёнарсен

танлаштаруллё характеристики? Психологилл.

Сёнлёхсем: ёшри монолог: лирика =аврём.сем сёнарсен

характерне вёйлатни?

24? Чёваш =ырав=исем общество пурнё=.нчи кёмёл-

сипет й.ркине пёхёнса =ир.пленн. нормёсемпе

й.ркесем (тив.=сем) =инчен?

Николай Терентьев? „К.м.л п.л.тсем“ пьеса?

Григорий Луч? „Чун туйём.“ калав: „Ё=та эс.: ылтён

кайёк?“ повесть сыпёк.?

М.три Кипек? „Кайёк тус.“ повесть сыпёк.сем?

Михаил Белов? „Пулёра“ пьеса?

Александр Галкин? „Ч.р. парне“ поэма?

Валентина Элпи? „С.мс.ркке“ инсценировка?

Е? Афанасьев? „Й.пл. чечексем“ пьеса?

Надежда Ильина? „Турёсёр тупнё телей“: „Даниил“

калавсем?

Алексей Медведев? „Ман юлташ Ромео“ калав?

Леонид Агаков? „Чи хакли“ повесть сыпёк.?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсем право

п.л.в.пе паллаштарни? Этемл.х нормисене хир.= кайнё

сёнарсене питлени? Патшалёха (халёха) тив.=л.

Page 163: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

163

гражданинсем пулма хистени: граждёнла тив.=е: чыс-

хисепе упрамаллине калани?

25? Чёваш =ырав=исем аслё п.л\л.хе: пултарулёха:

ёс-хакёл тёрёшулёхпа ёсталёхра туптанни =инчен?

Тихён Пет.ркки? „+ил-тёвёл“ повесть сыпёк.?

Юрий Скворцов? „Палламан ача“ калав?

Валентина Элпи? „Чун ч.ре“ калав?

Георгий Краснов? „Ин=етри сасёсем“: „Асамлё =ёлку=“

повесть сыпёк.сем?

Володя Степанов? „Юлашки в.=ев“: „+.лен“: „Юрату

асам.“ калав-фентези?

Василий Дмитриев? „Молекула“ пьеса-сценка?

Степан Абаш? „Т.нче х.рринче“: „Асамат утрав.“

повесть сыпёк.сем?

Ачасемпе пысёккисем валли хайланё хайлавсенчи

литература герой.сен ёс-тённе: тав=ёрулёхне т.рл. енл.

кётартса пани? +ут =анталёк панё ёс-хакёлпа:

тав=ёрулёхпа п.лсе усё курни? +ут =анталёкри: этем

пурнё=.нчи пулёмсен: паллёсен вёрттёнлёх.сене т.пчесе

п.лес ёнтёлёва \стерме тёрёшни?

26?Чёваш =ырав=исем вёр=ё темипе =ырнё хайлав.сем?

Пет.р Хусанкай? „Таня“ поэма сыпёк.?

Page 164: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

164

Кузьма Турхан? „Пулеметчик Иван Смирнов“ очерк?

Аркадий ,=х.л? „Ёмёрт кайёк“ поэма сыпёк.?

Иван Ивник? „Ылхан“ сёвё?

Леонид Агаков? „Ылтён вёчёра“ повесть сыпёк.?

Георгий Орлов? „Вёр=ё \керч.к.сем“ поэма сыпёк.?

Ва=лей Игнатьев? „Усрав ачапа х.рл. шарф“ калав?

Архип Александров? „Вася куччене=.“ пьеса?

Юлия Силэм? „Вёр=ё ачисем“ повесть сыпёк.?

Станислав Тимбай? „Анне“ поэма сыпёк.?

Тёван =.р-шывён Аслё вёр=ин паттёр.сем: фронтпа

тыл п.рл.х.: =.р-шыв патриоч.сен сёнар.сем: в.сен

хастарлёх.: тёшмана курайманлёх.? Вёр=ё тискерл.х.

=ын пурнё=не: ёс-халне: чун-ч.рине амантса хёварни?

Аслё +.нтер\ =инчен калакан хайлавсенчи сёмахён

ку=ёмлё п.лтер.ш.сем? +ырав=ён кёмёла п.лтермелли:

т.рл. пулёма сёнарлён \кермелли мелсемпе майсем?

11 пай? Обзор (к\рт.м тишкер\ валли) (25 сех?)

1? Ăнкаруллă вулавпа сăнарлăх вĕрентĕвĕ

1? Илемл. литература ёслёлёх к.некисенчен уйрёлса

тёни? Юратнё =ырав=ёсем: геройсем? К.некесем =ынсен

пурнё=не: шухёш-кёмёлне: чун-ч.рине у=са пани? Халёх

сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх: в.сен жанр.сем?

Халёх сёмахлёх.н авалтан пыракан пуянлёх.пе тата тёван

литературён паха хайлав.сем вулакан чун-ч.рине: шухёш-

кёмёлне пуянлатнине ёша хывтарни?

Илемл. литература ёслёлёх к.некисенчен уйрёлса тёнине

Page 165: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

165

.нентерме пултарни?

Халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх жанр.сене

системёлласа ушкёнлани?

2? +ут =анталёкпа =ын _ литературён т.п сёнар.сем?

Литература – пурнё= т.к.р.? Сёнарлёх – халёх

сёмахлёх.пе илемл. литературён эстетика ник.с.?

Илемл. хайлавсем вулакан кёмёл-туйёмне аталантарма

пулёшни: ёна пархатарлё =ын пулма в.рентни?

Илемл. сёнарён ытарлё т.нчине: унён п.т.м.шле

п.лтер.ш.пе сёмахлёхри п.лтер.шне ёнлантарни?

Юратнё =ырав=ёсем: геройсем =ынсен пурнё=не: шухёш-

кёмёлне: чун-ч.рине у=са панине ёша хывни?

3? Илемл. сёмахлёхён т.рл. тапхёрти ёсталёх.?

Халёх пурнё=. улшёнса пынё=ем.н сёмахлёхпа илемл.

литература пуянланни? Пурнё=а сёнарсем урлё т\р. е

ытарлё кётартни?

Т.нче литературинче чёваш халёх сёмахлёх.пе тёван

литературён т\пи те пысёк пулнине: ачасене (вулакана) ёс

панине ёнланса илни?

11? Чёваш литературин тапхёрлё в.рент.в.?

1? Сёнарлё сёмах – халёх ёс-хакёл.н п.р пай.? Вёл

тапхёрён-тапхёрён аталанса пыни? Сёмах \нер.

пурнё=а сёнарсем урлё кётартни? /нерсен ытти

т.с.сем? В.сен илемл.х вит.м.?

Хайлавсен халёх пурнё=.нчи п.лтер.ш.: литературёри

вырён. пирки ёнкарни?

Тёван литература халёхён сёнарлё в.рент.в. пулнине

ёса хывни: =ыравё=сен курёмлё-сёнарлё шухёшне

п.т.м.шле логикёллё шухёшлав системине к.ртни:

сёлтавласа каласа пама пултарни?

2? Халёх сёмахлёх.пе авалхи =ырулёх?

Халёх ёс-хакёл.?Нес.лсен =ыруллё палёк.сем? Руна

палёк.сем? Ёрёмлё сёмахлёх т.сл.х.сем? Туй

Халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх жанр.сене

системёласа ушкёнлама п.лни?

Page 166: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

166

сёмахлёх.? К.л.семпе сёвапсем

3? Атёл=и Пёлхар тапхёр.? +ул =\рев к.некисем?

Атёл тёрёх.нчи халёхсен пурнё=. - йёли-й.рки: апат-

=им.=.: уявсемпе хутшёнусем?

Тёван сёмахлёха в.рентесси халёх традиций.сем =инче

ник.сленнине ёнланни?

4? Вётам .м.рсенчи культурёран? Кавказ тата Атёл=и

Пёлхар патшалёх.н элчисен =ырёв.сем? Арабла тата

т.р.кле =ырнё =ырав=ёсем?

Арабла тата т.р.кле =ырнё хайлав.сен культурёпа

литературёри вырённе палёртма пултарни?

5? Кив. =ырулёх вёхёт.нчи чёваш литературинчен

(XVIII .м.р в.=. - XIX .м.р.н п.ррем.ш =урри)? +.р-

шывпа =ырулёха =ухатнё хы==ёнхи пурнё=па

литература? В.ренн. нес.лсем арабла е т.р.кле =ырнё

вёхёт? Атёл=и Пёлхар патшалёхне вутпа та х.=пе

аркатса тёкни: халёхён авалхи =ырулёх. с\нни?

Кётартнё тапхёрти пурнё=ён паллёрах ен.семпе

улшёнёв.сне: историри паллё пулёмсене палёртма п.лни?

6? Вырёс патшалёх.пе п.рлешн. тапхёр (XVI .м.р)?

Хусан ханлёх.н тапхёр.? Атёл тёрёх.нчи вак халёхсен

Хусан ханлёх.пе вырёс патшалёх.нчи шёпи? Малтанхи

шкулсем? +ырулёхён асаплё =ул-й.р.?

+ак тапхёрта м.нле =ырав=ёсем: м.нле хайлавсем: м.нле

жанрпа =ырнине палёртма пултарни?

7? XVII-XVIII .м.рти чёваш сёмахлёх.? Кив. =ырулёх

вёхёч.? Ч.р.л\ тапхёр.н паллисем: =ырав=исем:

аталанёв.?

Литература историй.пе =ыхённё чи кирл. сведенисемпе

фактсене: ятлё-сумлё т.пчев=.сем хак панисене тупни?

8? +.н. =ырулёх вёхёт.нчи чёваш литературинчен

(XIX .м.р в.=.пе XX.м.р пу=ламёш.)? XX .м.рти

Хайлавсене авторсем м.нле т.ллевпе =ырнине палёртма

п.лни?

Page 167: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

167

паллё чёваш =ырав=исем: в.сен паха хайлав.сем?

Сёмахлёх халёх кун-=улне т.рл. енчен кётартни?

+.н. =ырулёх халёх сёмахлёхне пухма =.н. майсем

панине ёнкарни?

9? XIX .м.р варри - Х1Х .м.р.н икк.м.ш =урри

вёхёт.нчи сёмахлёхран? +.н. =ырулёх пу=ламёш.нчи

литература утём.сем? Т.н семинарий.сем у=ёлни?

Хайлавсенче сёнланнё вёхёта: =ав вёхётри халёх

пурнё=.нчи пулёмсене авторсем м.нле кётартнине чухласа

илни?

10? XX .м.р.н п.ррем.ш =урринчи тёван литература

(1901–1955) Ра==ейри улшёнусем: экономика

аталанёв.: халёхсен революцилле шухёш-туйём.

вёйланни: наци ёнланулёх. \ссе пыни? Наци

культурин ыйтёв.сем мала тухса тёни? +утлёхпа

ёслёлёх =ыхёнёв. =ир.пленни? Ёслёлёх п.л.в.сем

к.неке-ха=ат пулёшнипе халёх патне =итни? Тапхёрён

пп.т.м.шле сён-сёпач.: аталану тапхёр.сем? Чёваш

ёслёлёх.н \нер.семпе сёмахлёх.н паллёрах \с.м.сем?

Ик. пёлхавёр к.н. =.н.л.х? Айёпсёр айёпланин

синкер.? Колхозсем тунё вёхёт палли?

XX .м.р.н п.ррем.ш =урринчи чёваш литературин

геройне п.т.млетсе сёнласа пани?

+ак аталану тапхёр.сенчи паллё =ынсем: в.сен .=.-х.л.?

Сёмахлёха =.н.л.хсемпе пуянлатнё вил.мс.р хайлавсене

палёртма пултарни?

11? XX .м.р.н икк.м.ш =урринчи тёван

литература (1955–2000)?

Пурнё=па \нерсен =ыхёнёв.? Сёмахлёхра т.рл. ёрури

=ырав=ёсем кил.штерсе .=лени? Пултарулёх талккёш.

сарёлса пыни? Картса хунё ви=ерен тухни: пурнё=

XX .м.р в.=.нчи сёмахлёх аталанёв.нче пысёк

улшёнусем пулса пыни? Сёмахлёхра =.н. ятсем: =.н.

хайлавсем тухни: маннё=а юлнисене аса илни?

Тёван (чёваш) литературён аталану й.ркине: тапхёр.сене

п.лни?

Page 168: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

168

тарёнлёхне т.р.срех: шухёшлёрах кётартма пу=лани?

Сёмахлёхён пур реч.семпе жанр.сем атланса пыни?

XX .м.р в.=.нчи сёмахлёх аталанёв.нче пысёк

улшёнусем пулса пыни? Сёмахлёхра =.н. ятсем: =.н.

хайлавсем тухни: манё=а юлнисене аса илни

Авторсен пултарулёх меслетне: илемл.х мел.сене: ч.лхен

ытарлё =аврёнёш.сене: ёталёх хёй ев.рл.хне палёртма

пултарни?

+ырав=ё пурнё=. урлё вёл пурённё вёхёта хак пама

пултарни (хёш саманара: камсемпе хутшёнса: м.нш.н

к.решсе \снине: т.нчекурём. м.нле вит.мпе й.ркеленнине:

унён пултарулёх. вёл пурённё вёхётпа =ыхёнса тёнине

палёртма п.лмелле)?

12? ХХ1 .м.р пу=ламёш.нчи тёван литература (2000-

2010)?

XX .м.р.н п.т.м.шле сён-сёпач.: аталану тапхёр.сем?

Чёваш ёслёлёх.н \нер.семпе сёмахлёх.н паллёрах

\с.м.сем? ХХ1 .м.р пу=ламёш.нчи политикёпа ху=алёх

тата халёх сий.сен лару-тёрёв.? Аталану тапхёр.сенчи

паллё =ынсем: в.сен .=.-х.л.? Сёмахлёха =.н.л.хсемпе

пуянлатнё вил.мс.р хайлавсем? +ыру .=.нчи т.п

туртёмсем? Анё=ри т.сл.хсен вит.м.? Моодернизм:

авангардизм: постмодерн юхём.сен паллисем?

Вырёс театр.пе Европёри абсурд тетр.сен вит.м.?

Пурнё= чёнлёх.пе автор хёй ёсласа тунё сёнарсемпе

пулёмсем хушшинчи шайлашёва асёрхани: хайлаври

авторён кёмёл.пе шухёш-туйём. м.нлерех палёрнине

сёнани?

+.р-шывёмёрён пуянлёх.ш.н тёрёшма: унён

ир.кл.х.ш.н: никама пёхёнманлёх.ш.н к.решме ч.некен:

патриотла гражданлёх туйёмне аталантаракан хайлавсене

кам =ырнине тата хайлав ятне п.лни?

12 пай? Литература теорий.пе историй. (17 сех?)

1? Литература – пурнё= т.к.р.? Сёнарлёх – халёх

сёмахлёх.пе илемл. литературён эстетика ник.с.?

Литература сёмах ёсталёх. пулнине: вёл пурнё=а

типласа (п.т.млет\лл. тишкерсе): историн п.р-п.р

Page 169: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

169

Литература тата халёх сёмахлёх.? тапхёр.н паллёрах (хёйне ев.рл.рех) ен.сене палёртни?

2? Сёнар _ хайлавён т.п шёнёр.? Чён пулнине

илемлетсе кётартмалли мелсем% герой характер.: герой

тата лару-тёру: сюжет? Литература сёнар.? Т.п сёнар?

Т.п тата икк.м.шле сёнарсем? Персонажсем? Лирика

герой.? +ут =анталёка сёнласа пани (пейзаж)? +ут

=анталёка сёнанинчен =ырав=ён кёмёл-туйём. палёрни?

Пуплев т.с.сем% монолог: диалог: полилог?

Илемл. сёнарён ытарлё т.нчине: унён п.т.м.шле

п.лтер.ш.пе сёмахлёхри п.лтер.шне ёнлантарни?

Литература герой.: сёнар: персонаж п.лтер.шне

ёнлантарма: сёнарсене уйрёммён сёнлама (сён-сёпач.: .=-

х.л.: шухёш.: кёмёл.: тыткаларёш.: пуплев.): ушкёнласа

танлаштарма (автор харктеристики) п.лни?

3? +ырав=ён илемл.х т.нчи? Чён пулни тата

фантази? Пулмасла пулёмсем урлё =ут =анталёк

вёрттёнлёх.сене ёнлантарма тёрёшни? Т.нчен хёватлё

вёй.сене хайлавсенче пысёклатса кётартни?

Фантастикёллё: детективлё: приключенилл. хайлавсенче

пурнё= чёнлёх.пе =ынсен хутшёнёв.сене сёнласа

кётартас т.л.шпе фантази малти вырёнта тёни?

+ырав=ё ытларах пурнё=ри чён .=сене мар: хёй ёсланё

пулёмсем-пе геройсене сёнланса кётартнине ёша хывни?

Текст тёрёх кала=у ч.лхи: илемл. литература ч.лхи:

официаллё стиль уйрёмлёх.сене палёртма пултарни?

4? Хайлав тытём. (композици)% .= ум.: .=

пу=ламёш.: .= аталанёв.: х.р\ тапхёр: .= в.=лен.в.?

Илемл. хайлавра .=сене кётартса пымалли й.рке

(фабула)? Чён пулнине илемлетсе кётартмалли мелсем%

герой характер.: герой тата лару-тёру: сюжет?

Хайлав тытёмне (.= пу=ламёш.: .= аталанёв.: .= х.рсе

=итн. вёхёт: .= в.=.) палёртма п.лни?

5? Хайлаври хир.= тёру (конфликт) й.р.сем? Сюжет й.р.сене (событисем: .=семпе пулёмсен =ыхёнёв.:

Page 170: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

170

Конфликтра сёнарсен: характерсен вит.мл.х. у=ёлса

пыни? Тулашри (=ынсем хушшинчи) тата шалти (=ын

чун-ч.ринчи) хир.=\сем?

Хайлавсенчи сёнарсене танлаштаруллё

характеристика парасси: психологилл. деталь: =ут

=анталёк сёнлёх.сем: ёшри монолог: лиризм сёнарсен

характерне вёйлатни?

персонажсем хушшинчи хир.=\-тытё=у (конфликт): пейзаж:

интерьер) курма хёнёху пулни?

Илемл. текст тата вулав=ё =ыхёнёва т.пе хурса

геройсене хак пани: хакласа =ырни: хёй.н шухёшне

палёртни?

6? Автор позиций.? +ырав=ён сёнарлё шухёшлав.

тата сёнар калёплас мелсем? Хайлав т.шши: яч.н

п.лтер.ш.: тытём.? Эпиграф?

Сёнарсемпе пулёмсене авторён позицине харпёр хёй

м.нле йышённине ёнлантарса тата сёлтавласа пани?

Илемл. хайлав темипе тата т.п шухёшне палёртма

п.лни?

7? Хайлавсен темипе проблеми?

Темёпа проблема? Хайлав хавхи (паттёрлёх:

=.клен\л.х: синкерл.х: хурланулёх: ёшпилл.х:

черченл.х: кулёш: питлев)? Кулёшпа питлев калав.сен

тытём.? Сёмахлёхри шахвёртуллё-юптаруллё =ыру

мел.?

Литература сёмах ёсталёх. пулнине: вёл пурнё=а

п.т.млет\лл. тишкерсе: п.р-п.р темён (проблемён)

паллёрах ен.сене вёйлатса кётартнине палёртни?

8? Сёвё ви=исем? Сыпёкпа пусём сёввисем?

Сёмахсен ытарлё тата ку=ёмлё п.лтер.ш.сем% пуплев

=аврём.сем: шахвёрту: пысёклату: п.ч.клет\: тропсем

(метоними: синекдоха)? +ич. сыпёклё сёвё ви=и?

Юрё сёввисен пахалёх.% ансат сёнарлёх: хутламсем:

Прозёллё тата сёвёллё пуплев (=ырав=ё пурнё=ри

\керч.ксене сёнлани)% тропсем (эпитет: танлаштару:

сёпатлантару: метафора): пуплев =аврём.сем (фигурисем)%

антитеза: паралельл.х: хутлам: вёйлату: аллитераци:

ассонанс чухлама п.лни?

Page 171: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

171

мёшёрлёхсем (параллелизм): сёпатлантару? +ир.п

тытёнса тёракан ытарлё п.лтер.шл. (символла)

сёнарсем? Аллитераципе ассонанс (п.л\пе хёнёхёва

аталантарасси)?

9? Троп _ сёнарлё шухёш пайрём.: илемл. пуплев

=аврём.: унён ик. енл.х.% сёмахён т\р. тата ку=ёмлё

п.лтер.ш.сем? Эпитет: танлаштару: сёпатлантару:

метафора? Сёвё хывём.% сёвё =аври: састаш. (рифми):

к.в.л.х. (ритм)?

Сёмаха майлашёв.сен п.лтер.ш.сене ёнланма п.лнине

лайёхлатни: в.семпе пуплевре усё курма хёнёхнине

аталантарни?

13 пай? Кулленхи тата =улталёк в.=.нчи диагностика (55 сех?)

1? Ушкёнпа е п.чченшер.н литература теорине

п.лнине т.р.слени?

В.рен\ =ул.н пу=ламёш.нче тата в.=.нче ушкёнпа е

п.чченшер.н литература п.л.вне п.лнине т.р.слесе

\с.мсен кётартёв.сене палёртни (тест ирттерни: сёмах

диктанч. =ырни: диагностика туни)?

Т.п ыйтёва тата хушма ыйтусене палёртни: малтанлёх

шухёш.сене калани: .=е тунё чухне харпёр хёйне

т.р.слесе тёни: .= результач.сене ёнланса хак пани?

2? Пёхмасёр сёвё тата проза хайлав.сене каланине

т.р.слесси?

Сасёсене: в.сен майлашёв.сене (интонаци: тембр: пауза:

пусём) т.р.с калас: вулас: палёртас хёнёхусене =ир.плетсе

анлёлатни?

Палёртуллё вулав валли партитура туни тата =ын умне

тухса каласа пани?

Вуланине т.пл.н: туллин: илемл. текстён стил.пе

Page 172: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

172

жанр.н т.п уйрёмлёхсене =ухатмасёр: к.скен тата

суйлавлён каласа панине уёса пама пултарни?

3? Хёй.н шухёшне =ырса кётартни? Литературёпа

публицистика темилл. хайлавсем (сочинени: т.пчев .=.:

аннотаци: рецензи: информаци: заметка: доклад: эссе:

реферат) тата ытти те?

Вуланё к.неке: курнё спектакль: концерт: кинофильм:

телекурём =инчен =ырса хак пама пултарни: =авна май

сёнарсемпе пулёмсене авторён позицине харпёр хёй м.нле

йышённине ёнлантарса тата сёлтавласа пани?

Литература тата публицистикёллё темисемл.

сочиненисем =ырма хёнёху пулни?

+ыру .=.сем =ырни (эпикёлла хайлав сыпёк.сен

содержанине каласа е =ырса (изложени) пани: хёй м.н

=инчен калассин: =ырассин планне туни: литература

темипе =ырнё доклад: хыпар: реферат хат.рлени)?

4? Ачасен харпёр хёй т.лл.н .=лени? Проект: кейс:

т.пчев: анкета: ТАСК тишкер\ .=.сене й.ркелесе

пыни? Презентаци туни? Видеороликсем:

видеоклипсемпе киносем \керни? Коллаж туни? Буклет:

ха=ат: альманах кёларни? Интервьюлани? Пултарулёх

.=.сем? ,=л. вёйёсем? Тренингсем?

Пултарулёх .=.сем хат.рлеттерни (ачасен логика

шухёшлавне аталантарни) _ рецензи: отзыв: аннотаци:

т.пчев .=.: эссе: сёвё: калав? юмах: =ырни; коллаж:

видеоролик: видеоклип: кино \керме хёнёхни; презентаци

тума в.ренни; интервью илме пултарни; анкета ирттерсе

диагностикине тума хёнёху пулни?

5? Т.р.слев .=.: зачет: семинар: конференцисем:

конкурссем: вёйёсем: коллоквиумсем ытти т.рл.

+.н. п.л\ «тупма»: пухма: =ак .=ре пу=аруллё пулма

хавхаланни?

Page 173: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

173

формёллё .=сем ачасен литература п.л.в.пе аталантару

хёнёхёв.сене системёлани?

Илемл. текстсене: теори ыйтёв.сене туйём форминчен

у=лёхпа графика е паллёпа символа ку=арма пултарни?

Каламалли е =ырса памалли шухёшсен планне:

тезис.сене системёласа п.т.млетсе хак пани: танлаштарни:

ушкăнлама пултарни?

Page 174: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

174

Тёван

(чёваш)

литература

т.сл.х

программа

Автор

программи

"Тёван (чёваш) литература" предмет программён содержаний.пе тытём. (1 №-лĕ хушса пани)

В . р е н \ х ё н ё х ё в . с е м

П.т.м.шле Харкам

П.т.м.шле

т.ллевсем

Ятарлё

т.ллевсем

К О М П Е Т Е Н Ц И С Е М (У + Л Ё Х)

ХУТШЁНУ

У

КЁМЁЛ_СИПЕТ

КУЛЬТУРОВЕДЕНИ

ВУЛАВ

ИНФОРМАЦИ

Харкамлёх

результач.сем

Предметён

п.рл.хл.

результач.сем

Предметён

ятарлё

результач.сем

Хёй.н ир.кл.х прави

Тупсём: п.лтер.ш

п.лтер.шне

Мораль тупсём.пе нормисем

Й.ркел\

Хутшёну

Информаци

П.л\: пултару: хёнёху

В.рен\ хевти-талпёнёв.

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Тёван литература

Page 175: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

175

ЁНКАРУЛЛЁ ВУЛАВПА СЁНАРЛЁХ В,РЕНТ,В, (5-7 классем)

5 класс

Илемл. литература ёслёлёх к.некисенчен уйрёлса тёни? Халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх: в.сен жанр.сем?

Хайлав сене вула са в.рен ме

Килте вуласа класра с\тсе явма

Кала=упа =ыру ёсталёх-

не аталан тарма

Т.ллев Пур.

50

10

8

Илемл. литература ёслёлёх к.некисенчен уйрёлса тёни? Юратнё =ырав=ёсем: геройсем? К.некесем =ынсен пурнё=не: шухёш-кёмёлне: чун-ч.рине у=са пани? Халёх сёмахлёх.пе =ыруллё сёмахлёх: в.сен жанр.сем?

68

6 класс

Литература – пурнё= т.к.р.? +ут =анталёкпа =ын _ литературён т.п сёнар.сем 65

10

27

+ут =анталёкпа =ын _ литературён т.п сёнар.сем? Литература – пурнё= т.к.р.? Сёнарлёх – халёх сёмахлёх.пе илемл. литературён эстетика ник.с.? Илемл. хайлавсем вулакан кёмёл-туйёмне аталантарма пулёшни: ёна пархатарлё =ын пулма в.рентни?

102

7 класс

Пурнё=а сёнарсем урлё т\р. е ытарлё кётартни 50 10 8 Илемл. сёмахлёхён т.рл. тапхёрти ёсталёх.? Халёх пурнё=.

улшёнса пынё=ем.н сёмахлёхпа илемл. литература пуянлатни? Пурнё=а сёнарсем урлё т\р. е ытарлё кётартни?

68

ЧЁВАШ ЛИТЕРАТУРИН ТАПХЁРЛЁ В,РЕНТ,В, (Сёмахлёх аталанёв.н т.п тапхёр.сем тёрёх)

8 класс

Сёнарлё сёмах – халёх ёс-хакёл.н п.р пай.? Вёл тапхёрён-тапхёрён аталанса пыни 50 10 8 Сёнарлё сёмах – халёх ёс-хакёл.н п.р пай.? Вёл тапхёрён-тапхёрён

аталанса пыни? Сёмах \нер. пурнё=а сёнарсем урлё кётартни? /нерсен ытти т.с.сем? В.сен илемл.х вит.м.?

68

9 класс

Чёваш культурипе литературин аталану тапхёр.сем 42 5 4 Чёваш культурипе литературин аталану тапхёр.сем? Литература _

халёх пурнё=.н сёнарлё т.к.р.? Литературёпа \нерсен историй.? 51

Пур.

256 45 55 357 сехет

Page 176: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

176

3 № -л\ хушса пани

Пĕрлехи чĕлхе комиссийĕн

2012 çулхи раштавăн 14-мĕшĕнчи

лару протоколĕн 4-мĕш хушăмĕ

ЧĂВАШ ÇЫРАВÇИСЕН ЧĂВАШЛА ТАТА ВЫРĂСЛА ÇЫРМАЛЛИ ПСЕВДОНИМ ВАРИАНЧĔСЕН ЯЧĔ-

ЙЫШĔ

Хв. Агивер – Хвет\р Агивер Хв. Агивер – Хведер Агивер

Н. Айзман – Николай Айзман Н. Айзман – Николай Айзман

Ю. Айташ – Юрий Айташ Ю.Айдаш – Юрий Айдаш

Г. Айхи – Геннадий Айхи Г. Айги – Геннадий Айги

М. Акимов (Аруй) – М. Акимов (Аруй)–

Михаил Акимов (Аруй) Михаил Акимов (Аруй)

В. Алак\р – Василий Алак\р В. Алагер – Василий Алагер

С. Александров (Упаёёи) – С. Александров (Убасси) –

Станислав Александров (Упаёёи) Станислав Александров (Убасси)

В. Алентей – Василий Алентей В. Алендей – Василий Алендей

А. Алка – Александр Алка А. Алга – Александр Алга

С. Апаш – Степан Апаш С. Абаш – Степан Абаш

С. Асамат – Светлана Асамат С. Азамат – Светлана Азамат

М. Аттай – Марк Аттай М. Аттай – Марк Аттай

А. Аттил – Алексей Аттил А. Аттил – Алексей Аттил

И. Ахах – Иван Ахах И. Ахах – Иван Ахах

В. Ахтупай – Валентин Ахтупай В. Ахтубай – Валентин Ахтубай

Page 177: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

177

М. Ахмане – Михаил Ахмане М. Ахмане – Михаил Ахмане

В. Ахун – Валем Ахун В. Ахун – Валем Ахун

+сан У. – +сан Уё=п\ О. Алексеев – Осип Алексеев

А. Васан – Анатолий Васан А. Васан – Анатолий Васан

Ваёёа Аниёёи Васся Анисси

Н. Ваёанкка – Никифор Ваёанкка Н. Васянка – Никифор Васянка

П. Вашават – Пет\р Вашават П. Важават – Петр Важава

Ф. Вуколов-Эрлик – Ф. Вуколов-Эрлик

Филипп Вуколов-Эрлик –Филипп Вуколов-Эрлик

М.Чалтун – М. Данилов-Чалдун –

Максим Данилов-Чалтун Максим Данилов-Чалдун

Д.Демидов-Юлташ – Д. Демидов-Юлдаш –

Данил Демидов-Юлташ Данил Демидов-Юлдаш

Е. Еллиев – Ефрем Еллиев Е. Еллиев – Ефрем Еллиев

В. Ен\ш – Виталий Ен\ш В. Енеш – Виталий Енеш

А. /ёх\л –Аркадий /ёх\л А. Эсхель – Аркадий Эсхель

Е. Захаров (Матен) – Емельян Захаров, Е. Захаров (Маден) – Емельян Захаров,

Емельян Захаров (Матен) Емельян Захаров (Маден)

В. Иванов-Паймен – В. Иванов-Паймен –

Влас Иванов-Паймен Влас Иванов-Паймен

Т. Иванов-Таёук – Трофим Иванов-Таёук Т. Иванов-Тазюк – Трофим Иванов-Тазюк

В. Игнатьев – Ваёлей Игнатьев В. Игнатьев – Васьлей Игнатьев

Ип. Иванов (Шордан)– Ип. Иванов (Шордан)–

Ипполит Иванов (Шордан) Ипполит Иванов (Шордан)

Page 178: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

178

Ф. Ишетер – Феодосия Ишетер Ф. Ижедер – Феодосия Ижедер

Г. Илепер – Григорий Илепер Г. Илебер – Григорий Илебер

Илпек М. – Илпек Микулай\ М. Ильбек – Мигулай Ильбек

Исаев (Авраль)М. – Д. Исаев (Авраль) –

Исаев М\три (Авраль) Дмитрий Исаев (Авраль)

Н. Ишентей – Николай Ишентей Н. Ижендей – Николай Ижендей

М. Ишимбай – Микул Ишимбай М. Ишимбай – Мигул Ишимбай

Кашк=р М. – Кашк=р Микули Кашкр М. – Кашкр Мигули

А. К=лкан – Александр К=лкан А. Калган – Александр Калган

К=тра М. – К=тра Мишша Ктра М. – Ктра Мишша

Кели К. – Кели К\ркурий\ Г. Кели – Григорий Кели

В. Кервен – Василий Кервен В. Кервень – Василий Кервень

М. Кипек – М\три Кипек Д. Кибек – Дмитрий Кибек

А. Кипеч – Анатолий Кипеч А. Кибеч – Анатолий Кибеч

Г. Краснов-К\ё\нни – Г. Краснов-Кезенни –

Григорий Краснов-К\ё\нни Григорий Краснов-Кезенни

Г. Комиссаров (Вантер) – Г. Комиссаров (Вандер)–

Гурий Комиссаров (Вантер) Гурий Комиссаров (Вандер)

К. Кольцов – К\ётук Кольцов К. Кольцов – Кестюк Кольцов

А. Кълвар – Альберт Кълвар А. Кюльвар – Альберт Кюльвар

И. Малкай– Иван Малкай И. Малгай – Иван Малгай

С. Мерчен – Сергей Мерчен С. Мерчень – Сергей Мерчень

М\три В. – М\три Ваёлей\ В. Метри – Васьлей Метри

Митти Г. – Митти Георгий\ Г. Митти – Георгий Митти

Page 179: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

179

С. Михайлов (Янтуш) – С. Михайлов (Яндуш) –

Спиридон Михайлов (Янтуш) Спиридон Михайлов (Яндуш)

Н. Мранькка – Никифор Мранькка Н. Мранька – Никифор Мранька

С. Павлов (Вескер) Сергей С. Павлов (Вескер)

Павлов (Вескер) Сергей Павлов (Вескер)

А. П=ртта – Александр П=ртта А. Пртта – Александр Пртта

Н. П=рч=кан – Нина П=рч=кан Н. Парчаган – Нина Парчаган

В. Пехил – Вениамин Пехил В. Пегиль – Вениамин Пегиль

А. Петтоки – Андрей Петтоки А. Петтоки – Андрей Петтоки

А. Пукаш – Анатолий Пукаш А. Пугаш – Анатолий Пугаш

М. Пулар – Микул Пулар М. Пулар – Мигул Пулар

В. Рсай – Виктор Рсай В. Рзай – Виктор Рзай

Р. Сарпи – Раиса Сарпи Р. Сарби – Раиса Сарби

А. Савельев-Сас – А. Савельев-Сас –

Александр Савельев –Сас Александр Савельев –Сас

И .Саламбек – Иван Саламбек И.Саламбек – Иван Саламбек

В. Самойлов (Эверккел)– В. Самойлов (Эверккель) –

Василий Самойлов (Эверккел) Василий Самойлов (Эверккель)

В. Сатай – Владимир Сатай В. Садай – Владимир Садай

С. Сатур – Станислав Сатур С. Садур – Станислав Садур

Ю. Сементер – Юрий Сементер Ю. Семендер– Юрий Семендер

М. Сениэль – Михаил Сениэль М.Сениэль – Михаил Сениэль

Н. Сенкер – Николай Сенкер Н. Сенгер – Николай Сенгер

Серте М. – Серте Мишши М. Серде – Михаил Серде

Page 180: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

180

Н. Силпи – Надежда Силпи Н. Сильби – Надежда Сильби

Ю. Силэм – Юлия Силэм Ю. Силэм – Юлия Силэм

В. Сипет – Василий Сипет В. Сибеть – Василий Сибеть

В. Станьял – Виталий Станьял В. Станьял – Виталий Станьял

М. Сунтал – Михаил Сунтал М. Сунтал – Михаил Сунтал

П. Ё=лкуё – Пет\р Ё=лкуё П. Сялгузь – Петр Сялгузь

Ёеёп\л М. – Ёеёп\л Мишши М. Сеспель – Михаил Сеспель

Хв. Ёитта – Хвет\р Ёитта Хв. Ситта – Хведер Ситта

Ёуй=н Хв. – Ёуй=н Х\ветер\ Хв. Сюин – Хведер Сюин

Тай=р Т. – Тай=р Тимкки Т. Тайр – Тимкки Тайр

Г. Тал-М=рса – Георгий Тал-М=рса Г. Тал-Мрза – Георгий Тал-Мрза

Тани Юн Тани Юн

С. Т=ваньялсем – Сергей Т=ваньялсем С. Тваньялзем–Сергей Тваньялзем

И. Т=хти – Илле Т=хти И. Тхти – Илле Тхти

Н. Теветкел – Николай Теветкел Н. Теветкель – Николай Теветкель

С. Тимбай – Сант=р Тимбай А. Тимбай – Александр Тимбай

Тих=н П. – Тих=н Пет\ркки Педерки Тихон

М. Трубина – М. Трубина –

Трубина Мархви, Марфа Трубина Марфа Трубина

И. Тукташ – Илле Тукташ И. Тукташ – Илья Тукташ

Турат В. – Турат Ваёёи В. Турат – Василий Турат

В. Туркай – Валери Туркай В. Тургай – Валери Тургай

В. Туртуш – Вениамин Туртуш В. Турдуш – Вениамин Турдуш

Уй=п М. – Уй=п Мишши М. Уйп – Михаил Уйп

Page 181: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

181

В. Урташ – Валентин Урташ В. Урдаш – Валентин Урдаш

Уртем Гали Ордем Гали

В. Уё=м – Валентин Уё=м В. Узьм – Валентин Узьм

Я. Ухсай – Яков Ухсай, Ухсай Якк=в\ Я. Ухсай – Яков Ухсай

Хв. Уяр – Хвет\р Уяр Хв. Уяр – Хведер Уяр

Моис. Федоров – Моисей Федоров Моис. Федоров – Моисей Федоров

Хумма Ё. – Хумма Ёемен\ С. Хумма – Семён Хумма

П. Хусанкай – Пет\р Хусанкай П. Хузангай – Педер Хузангай

Ч\кеё Л. – Ч\кеё Люёёи Л. Чегесь – Люсси Чегесь

Н. Чурпай – Николай Чурпай Н. Чурбай – Николай Чурбай

К. Чулкаё – Куёма Чулкаё К. Чулгась – Кузьма Чулгась

С. Шавли – Стихван Шавли С. Шавлы – Стихван Шавлы

Р. Шевлепи – Роза Шевлепи Р. Шевлеби – Роза Шевлеби

Н. Шелепи – Николай Шелепи Н. Шелеби – Николай Шелеби

Н. Шупуёёынни – Николай Шупуёёынни Н. Шубоссинни – Николай Шубоссинни

Ё. Ш=пч=к – Ё\притун Ш=пч=к С. Шыпчык – Спиридон Шыпчык

Н. Ытарай – Николай Ытарай Н. Ыдарай – Николай Ыдарай

П. Эйзин – Пет\р Эйзин П. Эйзин – Педер Эйзин

В. Эктел – Василий Эктел В. Эктель – Василий Эктель

Ё. Элкер – Ёемен Элкер С. Эльгер – Семен Эльгер

В. Элпи – Валентина Элпи В. Эльби – В. Эльби

А. Энтепе – Афалек Энтепе А. Эндебе – Афалек Эндебе

В. Энтип – Василий Энтип В. Эндип – Василий Эндип

С. Эртиван – С=вар Эртиван С. Эрдиван – Сувар Эрдиван

Page 182: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

182

У. Элмен – Улькка Элмен У. Эльмен – Улькка Эльмень

М. Юман – М\три Юман М. Юман – Метри Юман

Ш. Юртан – Шура Юртан Ш. Юрдан – Шура Юрдан

П. Яккусен – Пет\р Яккусен П. Якуссен – Педер Яккусен

Р. Ярантай Розин Ярантай Р. Ярандай – Розин Ярандай

П. Ялкир – Пет\р Ялкир П. Ялгир – Петр Ялгир

Н. Янкас – Нест\р Янкас Н. Янгас – Нестер Янгас

А. Янташ – Александр Янташ А. Яндаш – Александр Яндаш

Page 183: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

183

4 №-л\ хушса пани

«Тăван литература» (5-7 классем) тата «Чăваш литература» (8-11 классем) кĕнекисенче усă

курмалли илемлĕ литература терминĕсем

(Пĕрлехи чĕлхе комиссийĕн 2010 çулхи раштавăн 9-мĕшĕнче иртнĕ лару протоколĕн 1№-

лĕ хушăмĕ

Пĕрлехи чĕлхе комиссийĕн 2010 çулхи раштавăн 9-мĕшĕнче иртнĕ лару протоколĕн 2№-

лĕ хушăмĕ)

акростих — айăксăвă

аллегория — ытарлăх, аллегори

анализ — тишкерÿ

анафора — анафора

антитеза — хирĕçлетÿ

баллада — баллада

бейт — пейĕт

верлибр — верлибр, ирĕклĕсăвă

герой — тĕп сăнар

гимн — мухтав юрри, гимн

гипербола — пысăклату, гипербола

градация — ÿстерсе вăйлатни

гротеск — гротеск

действие, акт — ĕç-пулăм

детектив — детектив, таймăк

драма — драма (несĕлĕ); дидактический

рассказ — дидактикăллă калав;

психологический рассказ — психологиллĕ

калав; мифологиллĕ калав; философиллĕ

калав

диалог — диалог; калаçу

внутреннийдиалог — ăшри калаçу;

внутренний монолог — ăшри монолог

завязка — ĕç тĕвĕленĕвĕ

идея — тĕпшухăш

изобразительныесредства — сăнарлăх

хатĕрĕсем

изосиллабизм — тан сыпăклăх

инверсия — ылмашу, инверси

искусство — ÿнер(лĕх)

ирония — тăрăхлав

каламбур — сасв ылятмăш

коллизия — коллизи, тавлăх

комедия — камит

композиция — хайлав тытăмĕ

композициясюжета — сюжет тытăмĕ

конфликт — хирĕç тăру (тулашри ĕç тăру,

шалти хирĕç тăру) критический реализм — критикăллă

реализм

кульминация — хĕрÿ тапхăр

легенда — легенда

лирика — лирика, любовная лирика —

юрату лирики; интимная лирика —

савăшулирики; гражданская лирика —

гражданлăх лирики,элтешлĕх лирики;

пейзажная лирика — çут çанталăк лирики;

философская лирика — философи лирики;

публицистическая лирика — публицистика

лирики; медитативная лирика —медитаци

лирики; суггестивная лирика — суггести

лирики, лирика — лирика (несĕлĕ)

литературоведение — литература пĕлĕвĕ

литота — пĕчĕклетÿ

марш — утăм юрри, марш

метафора — метафора

метр — метр

миф — миф

мотив — кĕвĕ, мотив

наука — ăслăлăх

ода — ода, мухтав сăвви

олицетворение — сăпатлантару

описание — сăнлав

Page 184: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

184

параллелизм — параллельлĕх

(хирĕçлепараллельлĕх, тÿрĕ параллельлĕх)

пауза, цезура — сикчĕ

пафос — хавха; героический пафос —

паттăрлăх хавхи; возвышенный пафос

çĕкленÿлĕх хавхи;трагический пафос—

синкерлĕх хавхи; иронический пафос—

тăрăхлав хавхи; сатирический пафос —

питлев хавхи; романтический пафос —

романтика хавхи

персонаж, герой — харкамçă;

лирическийгерой— лирика харкамçи

повтор — йĕкĕрлев, çине-çине калани

портрет — сăн

портретный очерк — сăн очеркĕ

психологическая деталь — психологиллĕ

пайрăм

психологическая образность —

психологиллĕ сăнлăх

предание; исторические предания — халап;

аваллăх халапĕсем

приключение — приключени, шаймăк

пролог — пролог, умĕн калани

просветительство — çутлăх (çутлăхреализмĕ,

çутлăхтапхăрĕ)

развитие действия — ĕç аталанăвĕ

развязка — ĕç вĕçленĕвĕ

рефрен — хушма çавра

ритм — çемĕ

риторический — риторикăллă, риторический

вопрос— риторикăллă ыйту; риторическое

восклицание — риторикăллă кăшкăру

рифма — састаш, мужская рифма — ар

састаш; женская рифма — ама састаш;

дактилическая рифма — дактильлĕ састаш;

перекрестная рифма — хĕресле састаш;

парная рифма —мăшăр састаш; кольцевая

рифма — кăшăл састаш

род — несĕл

сарказм — хаяр питлев

сатира — питлев

силлабика, силлабический стих — тан

сыпăклă сăвă

силлабо-тоника — сыпăклă-пусăмлă хывăм

синтаксические фигуры — синтаксис

эрешлĕхĕ

слоговая группа — çуркам

содержание — шалаш, содержани

социалистический реализм — социализмла

реализм

стилистические фигуры — пуплев эрешлĕхĕ

стихосложение — сăвăхывăмĕ

стихотворная форма — сăвăтулашĕ

стопа — карт (икĕкартлăхорей)

строфа — çавра, сăвăçаври

структура, синтез — тытăм

сюжет — ĕçюхăмĕ, сюжет

творческий (художественный) метод —

пултарулăх меслечĕ

термин — термин

трагедия — синкер(лĕх), трагеди

троп — илемлĕ пуплев çаврăмĕ

тоника — тан пусăмлă сăвă

ударение — пусăм

фантазия — шутласа кăларни

фантастика — фантастика

форма — тулаш, форма

художественная деталь — сăнарлăх пайрăмĕ

художественный прием — илемлĕх

(сăнарлăх) мелĕ

экспозиция — ĕçумĕ

элегия — элеги, тунсăх сăвви

эпиграмма — эпиграмма

эпитафия — эпитафи, палăк сăвви

эпос (эпический) — эпика (несĕлĕ), калану

(анлăкалану, вăта калану, кĕскекалану)

эпилог — эпилог, хыççăн калани

эпифора — эпифора

эстетический идеал — илемлĕхидеалĕ

юмор — ăшăкулăш

Page 185: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

185

явление — курăну

Page 186: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

186

5 №-л\ хушса пани

5-9 классенчи литература теорий\пе историй\

(хайлавсене тишкересси тата ёыравё= пултарул=хне в\рентесси)

Клас

-сем

Литература теорий\пе историй\

5-7 классенчи литература п\л\в\

5 Хайлавсене тишкересси Ёыравё= пурн=ё\пе пултарул=х\

– хайлав яч\

– жанр\

– хайлавсенчи \ё й\рки

– хайлавсенчи с=нарсем

– хайлавсенчи п\ч\к эпизодсем

– \ёсемпе пул=мсен ёых=н=в\

– анс=р, цитат=лл=план т=васси

– жанрсен т\с\сене уй=расси

– лирика хайлав\н яч\сем

– жанр (с=в=, такмак, юр=)

– с=в=тыт=м\(хайлав миёе й\ркерен,

миёе ёавраран т=ни)

– рифма, с=в= виёи (рифма, ритм)

– лирика герой\ (м\нле ёын пулни)

– с=в= ч\лхин уйр=мл=х\сем (тропсем:

с=патлантару, танлаштару,

метафора, пыс=клату, п\ч\клетъ,

ытарл=хсем)

– пуплев фигурисем: анафора,

эпифора, риторик=лл= ыйтусем,

хутламсем

– с=нарл= ч\лхе мел\сем (тупмалли

юмахсем,ваттисен с=мах\сем,

калар=шсем)

– палл= ёыравё=сен яч\семпе

хайлав яч\сем

Page 187: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

187

6 – хайлав проблеми

– т\п шух=ш\

– композици уйр=мл=х\сем

(содержани тата хайлавсенчи \ёсен

й\рки)

– с=нарсем (танлаштарма);

– композици тыт=м\н п\лтер\ш\

– хайлаври илемл\х мел\сем, в\сен

щух=шпа с=нарл=х п\лтер\ш\;

тропсем: символ пуплев ёавр=м\сем

(фигур=сем): хутлам, в=йлату,

антитеза, параллельл\х

– с=нар, персонаж, литература герой\

п\лтер\шне =нлантарма, с=нарсене

уйр=мм=н танлаштарма, ушк=нласа

с=нарлама

– ёыравё= тун= с=нл=хсене курма

7 хайлав проблеми

– т\п шух=ш\

– композици уйр=мл=х\сем

(содержани тата хайлавсенчи \ёсен

й\рки)

– с=нарсем (танлаштарма);

– композици тыт=м\н п\лтер\ш\

– хайлаври илемл\х мел\сем, в\сен

щух=шпа с=нарл=х п\лтер\ш\;

тропсем: символ пуплев ёавр=м\сем

(фигур=сем): хутлам, в=йлату,

антитеза, параллельл\х

– с=нар, персонаж, литература герой\

п\лтер\шне =нлантарма, с=нарсене

уйр=мм=н танлаштарма, ушк=нласа

с=нарлама

– ёыравё= тун= с=нл=хсене курма

– хайлавсен авторне тата хайлава

м\нш\н ёапла ят панине

=нлантарасси

– автор ёуралса ъсн\ тапх=ра

с=нлани

8-9 классенчи литература п\л\в\

Page 188: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

188

8 – хайлавсен историй\: х=ёан ёырн=,

пичетленн\

– тема

– проблема

– пафос

– с=нарсем (лирика герой\)

– \ёсен й\рки (тыт=м\,

композиций\)

– конфликт

– илемл\х мел\сем, пуплев

фигурисем

– ч\лхен ытарл= ёавр=н=ш\сем

– =стал=х х=й ев\рл\х\

– автор=н пултарул=х меслеч\

– ёыравё=н палл= хайлав\сем

– ч=ваш литературин аталану

й\рки, тапх=р\сем

– м\нле ыйтусене хускатн=, в\сем

хал=х пурн=ё\пе м\нле ёых=нса

т=раёё\, в\сене автор м\нле

татса пан= (ёыравё= пурн=ёа

типласа, историн п\р-п\р

тапх=р\ш\ характерл= енесене

к=тартни

9 – произведение ёырн= в=х=т (ёул)

– тем=сем, ёив\ч ыйтусем

– проблеми, хавхи

– с=нарсем (лирика герой\)

– хайлав й\рки (тыт=м\,

композиций\)

– конфликт

– илемл\х мел\сем

– пуплев фигурисем, ч\лхен ытарл=

ёавр=н=ш\сем

– =стал=х х=йне ев\рл\х\

– ёыравё= кун-ёул\пе \ё\-х\л\н

палл=рах тапх=р\семпе ен\сем

– автор ёуралса ъсн\ тапх=р хал=х

историнче м\нпе палл=?

ч=ваш литературин аталану

тапх=р\сем

– ёыравё= тапратн= ёив\ч ыйтусем,

в\сем хал=х пурн=ё\пе ёых=ннин

уйр=мл=х\сем, в\сене автор

татса пан= мелсем

Page 189: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

189

6 №-л\ хушса пани

Чăваш литературин историйĕн кĕске хронологийĕ

XVIII-XIX .м.рсенчи чёваш =ырулёх.пе литератури Никита Бичурин (1777-1853) Спиридон Янтуш (1821-1861) Михаил Федоров (1848-1904) Иван Яковлев (1848-1930) Игнатий Иванов (1848-1885) XX .м.р пу=ламёш.нчи литература Ик.самана =ырав=исем Иван Юркин (1863-1943) Николай Никольский (1878-1961) Турхан Яккёв. (1874-1938) Турхан Х.вет.р. (1876-1932) Гаврил Кореньков (1884-1948) Николай Шелепи (1881-1945) Николай Шупу==ынни (1889-1942) Тарас Кириллов (1880-1921) Федор Павлов (1892-1931) Илле Тёхти (1889-1938) Пёлхавёрпа =.кленн. =ырав=ёсем Михаил Акимов (1889-1914) Тайёр Тимкки (1889-1917) Константин Иванов (1890-1915) Иван Ахах (1898-1920) Георгий Тал-Мёрса (1895-1921) +е=п.л Мишши (1899-1922) Литература т.пчев=исем Гурий Вантер (1883-1969) XX .м.р.н 20-90-м.ш =ул.сенчи литература (1922-2000) 20-30-м.ш =улсенчи литература М.три Юман (1885-1939) Хумма +емен. (1903-1936) Исаев М.три (1905-1930) Иван Мучи (1895-1946) Иоаким Максимов-Кошкинский (1883-1975) Петр Осипов (1900-1987) Трубина Мархви (1888-1956) +емен Элкер (1894-1986) Виктор Рсай (1906-1970) Ефрем Эллиев (1907-1942) Максим Чалтун (1894-1944) Нестер Янкас (1909-1942) Иван Ивник (1914-1942) Емельян Маден (1893-1942) 40-50-м.ш =улсенчи литература Пет.р Хусанкай (1907-1970) Митта Ва=лей. (1908-1957) Алексей Талвир (1909-1979) Илле Тукташ (1907-1957) Уйёп Мишши (1911-1970) Александр Алка (1913-1977) Леонид Агаков (1910-1977) Ухсай Яккёв. (1911-1970) Хвет.р Уяр (1914-2000) Илпек Микулай. (1915-1981)

Page 190: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

190

60-70-м.ш =улсенчи литература Проза М.три Кипек (1913-1991) Ку=ма Турхан (1915-1988) Степан Аслан (1917-1980) Василий Алентей (1919-1989) Александр Артемьев (1924-1998) Юрий Скворцов (1932-1977) Поэзи Стихван Шавли (1910-1976) Алексей Воробьев (1922-1976) Валентин Урташ (1924-1973) Георгий Ефимов (1928-2005) Драматурги Николай Айзман (1905-1967) Николай Терентьев (1925-2014) Литература т.пчев.пе критики Михаил Сироткин (1908-1970) 80-90-м.ш =улсенчи литература Проза Анатолий Емельянов (1932-2000) Лаврентий Таллеров (1929-2013) Нелли Петровская (1932-2001) Денис Гордеев (1938) Поэзи Валем Ахун (1930-2007) Геннадий Айхи (1934-2006) Николай Теветкел (1937) Юрий Айташ (1938-2014) Юрий Сементер (1941) Порфирий Афанасьев (1942) Раиса Сарпи (1950) Любовь Мартьянова (1950) Николай Исмуков (1942) Генналий Юмарт (1938) Михаил Сениэль (1940) Юхма Мишши (1936) Георгий Краснов (1937-201) Николай Максимов (1944) Драматурги Николай Сидоров (1963) ХХ1 .м.рти литература Светлана Асамат (1952) Борис Борлен (1934) Николай Ишентей (953) Альбина Карягина (1969) Альбина Мышкина (1972) Зоя Нестерова (1925-200) Сергей Павлов (1955) Лидия Сарине (1950) Людмила Сачкова 91957) Юлия Силэм (1951) Анатолий Смолин (1957-201) Арсений Тарасов (1956) Валерий Туркай (1961) Борис Чиндыков (1960) Пет.р Эйзин (1943) Улькка Эльмен (1961)

Page 191: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

191

Пет.р Яккусен (1950)

Page 192: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

192

7 №-л. хушса пани

Т.сл.х программа палёртнё литература хайлав.сене тишкермелли

й.рке (тема: обзор: монографи схеми)

Темёна =утатса памалли й.рке

хайлав автор.;

хайлава =ырнё истори тапхёр.;

м.нле сёлтавпа =ырнё;

ё=та: хё=ан пичетленн.$

м.н =инчен =ырнё (тема м.нле)$

м.нле т.ллевпе =ырнё$

м.нле проблема хускатнё$

хайлавён к.ске содержаний.;

хайлаври сёнарсем (в.сене хаклани);

автор шухёш. (=ак хайлавпа автор м.н каласшён пулнё$);

хайлавён чёваш литературинчи вырён. тата унён хальхи

вёхётри п.лтер.ш.?

К\рт.м (обзорла тишкер\) й.рки

(литература историй.н п.р-п.р тапхёрне: =ав вёхётри

литературён =ул-й.рне =ак й.ркепе тишкермелле)

кётартнё тапхёрти общество пурнё=ён паллёрах ен.семпе

улшёнёв.сем: историри паллё событисем;

=ав тапхёрта м.нле =ырав=ёсем .=лен.: м.нле хайлавсем:

м.нле жанрпа =ырнё$

хайлавра сёнланнё вёхёта: =ав тапхёрти халёх пурнё=.нчи

событисене авторсем м.нле кётарта==.$

хайлавсен теми: проблеми: т.п шухёш.;

хайлавсене авторсем м.нле т.ллевпе =ырнё$

в.сем м.н каласшён пулнё$

Page 193: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

193

хайлавсен халёх пурнё=.нчи п.лтер.ш.: литературёри

вырён.$

Монографилле тишкер\ й.рки**

(=ырав=ё кун-=ул.пе пултарулёх =ул-й.рне пёхса тухас тесен

темёна =ак й.ркепе у=са памалла)

автор =уралса \сн. тапхёр халёх историнче м.нпе паллё;

автор кун-=ул.пе .=.-х.л.н паллёрах тапхёр.семпе ен.сем;

пултарулёх аталанса пынин =ул-й.р. (хёш =улта м.нле

хайлав =ырнё: в.сенче м.нле темёсем: проблемёсем хускатнё);

кашни хайлавра историн хёш тапхёрне сёнланё$

=ырав=ё м.нле ыйтусем хускатнё: в.сем халёх пурнё=.пе

м.нле =ыхёнса тёра==.: в.сене автор м.нле татса панё$

=ырав=ё хайлавсенче м.нле илемл.х мел.семпе: сёнарлё

ч.лхепе усё курнё$

=ырав=ё стил.: унён пултарулёх меслеч.?

Page 194: Н?Г?Иванова Е?А?Майков · 2016-02-29 · В.рен\ тата =амрёксен политикин министерстви шкулсенче усё курма с.нн

194

8 №-лĕ хушса пани

Сехетсене пайлани

Класс Пур. 5-7 классем Хайлавсене вуласа

тишкерме

Килти вулав

Диагнос- тика

К\рт.м Тёван литература т.нче

шай.нче

Тёванла халёх

=ырав=исем (т.р.к

литератури) 5 68 47 10 8 1 1 1 6 102 62 10 27 1 1 1 7 68 47 10 8 1 1 1

238 156 30 43 3 3 3

Класс Пур. Хайлавсене вуласа

тишкерме

Килти вулав

Диагно-стика

К\рт.м Литература историй.пе теорий.

Тёван литература т.нче

шай.нче

Тёванла халёх

=ырав=исем (т.р.к

литератури) 8 68 30 10 8 11 7 1 1 9 51 22 5 4 11 7 1 1

119 52 15 12 22 14 2 2