Ο Μ Υ Θ Ο ς Τ Ο Υ Η Φ Α Ι Σ Τ Ο Υ Κ Α Ι

Η Α Ν Α Κ Α Λ Υ Ψ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Λ Λ Ω Ν

«Οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να φτιάχνουν μύθους. Αρκετοί μύθοι αναφέρονται στον θεό του μετάλλου, της φωτιάς και της μεταλλοτεχνίας, τον θεό Ήφαιστο. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ήφαιστος γεννήθηκε άσχημος και παραμορφωμένος, τόσο που η ίδια η μητέρα του, η Ήρα, ντροπιασμένη, τον πέταξε από τον Όλυμπο. Ο θεός-βρέφος έπεσε στη θάλασσα, απ’ όπου τον περιμάζεψαν η Θέτις και η Ευρυνόμη, οι οποίες τον ανέθρεψαν για εννέα χρόνια. Μια μέρα, η Ήρα, ζηλεύοντας τα κοσμήματα της Θέτιδας, της ζήτησε επίμονα να μάθει την προέλευσή τους και, όταν ανακάλυψε ότι τα είχε φιλοτεχνήσει ο γιος που είχε περιφρονήσει, πήγε η ίδια και τον πήρε ξανά πίσω στο βουνό των θεών. Εκεί, του προσέφερε ένα σιδηρουργείο με 20 φυσερά και του έδωσε για σύζυγο την πανέμορφη Αφροδίτη. Διάφορες εκδοχές του μύθου τοποθετούν το εργαστήρι του Ηφαίστου στον Όλυμπο, στη Λήμνο, ή στο βυθό της θάλασσας. Εκεί ο Ήφαιστος δούλευε το χαλκό, το χρυσό, το ασήμι και τον σίδερο, φτιάχνοντας εργαλεία, όπλα και θαυμαστά μηχανήματα. Το όνομα του Ηφαίστου δόθηκε στα ηφαίστεια. Οι άνθρωποι φαντάζονταν ότι κάτω από ένα βουνό που έβγαζε καπνό, φωτιά και βροντώδεις ήχους είχε το σιδηρουργείο του ένας θεός! Ο Ήφαιστος παριστάνεται σε αγγεία και αγάλματα να κρατά το σφυρί και τη λαβίδα, τα εργαλεία του μεταλλουργού».

Εκεί, στην Λήμνο στο εργαστήριό του ο θεός Ήφαιστος λέγεται ότι κατασκεύασε τα πιο διάσημα έργα του, για θεούς και ανθρώπους. Δικά του έργα ήταν η αιγίδα, η ασπίδα δηλαδή, του Δία και της Αθηνάς, το φτερωτό κράνος και τα σανδάλια του Ερμή, η ζώνη της Αφροδίτης, το άρμα του Ήλιου, η πανοπλία του Αχιλλέα και το σκήπτρο του Αγαμέμνονα, το τόξο και τα βέλη του Έρωτα και πολλά άλλα.

Σύμφωνα με κάποιες εκδοχές του μύθου, η Λήμνος ήταν ο αγαπημένος τόπος του θεού και όχι τυχαία από ότι φαίνεται! Οι Έλληνες ναυτικοί ταξίδευαν προς την Κολχίδα προς αναζήτηση μεταλλευμάτων. Το νησί αυτό, η Λήμνος, υπήρξε σταθμός στη θαλάσσια διαδρομή προς τον Εύξεινο Πόντο. Μάλλον γι’ αυτό το λόγο έγινε το αγαπημένο νησί του θεού της μεταλλουργίας.

• Δες προσεκτικά τις εικόνες που ακολουθούν και

με βάση τον μύθο που διάβασες πριν γράψε 1-2

προτάσεις για κάθε εικόνα. Μπορείς να

χρησιμοποιήσεις ένα πρόχειρο τετράδιο ή τα

φύλλα εργασίας. Οι λέξεις στις εικόνες θα σε

βοηθήσουν.

• Προσπάθησε στις επόμενες εικόνες να

ονομάσεις τις κατασκευές του Ηφαίστου. Αν

δυσκολεύεσαι ξανακοίταξε το μύθο που

διάβασες πιο πάνω.

Πάμε να δούμε τώρα πώς αυτός ο μύθος σχετίζεται με μια μεγάλη

αλλαγή στη ζωή των ανθρώπων: Την ανακάλυψη και την

επεξεργασία των μετάλλων. Οι ειδικοί επιστήμονες μας λένε πως ο

άνθρωπος ήρθε για πρώτη φορά σ’ επαφή με τα μέταλλα, τυχαία,

βρίσκοντας στο έδαφος κομμάτια από χρυσό, χαλκό και σίδηρο. Αλλά

και η κατεργασία των μετάλλων μάλλον προήλθε από τυχαία

γεγονότα και παρατήρηση. Η έμφυτη περιέργειά των ανθρώπων

τους οδήγησε αρχικά σε μια υποτυπώδη επεξεργασία των μετάλλων,

προπάντων του χρυσού και του χαλκού, με κάποια σφυρηλάτηση και

λείανση, με ή χωρίς τη βοήθεια της φωτιάς. Στη συνέχεια, κατόπιν

πολλών δοκιμών και παρατηρήσεων οι άνθρωποι πέρασαν σε μια

νέα εποχή αυτή του χαλκού.

Ο μύθος του Ηφαίστου και η ανακάλυψη των μετάλλων

Η ανακάλυψη αυτή άλλαξε τη ζωή των ανθρώπων προς το καλύτερο.

Η δυνατότητα των μετάλλων να πάρουν ότι σχήμα θέλει ο

μεταλλουργός έδωσε στους ανθρώπους μεγάλες δυνατότητες να

κατασκευάζουν όπλα, εργαλεία και άλλα αντικείμενα, χρήσιμα για

την κάλυψη των αναγκών της ζωής τους, αλλά και πολύ στερεότερα

κι αποτελεσματικότερα από τα λίθινα. Βελτίωσε ακόμα τον τρόπο

που έφτιαχνε τα σπίτια του και τα μεταφορικά του μέσα όπως τις

άμαξες και τα καράβια.

Παρόλο, λοιπόν, που όπως είδαμε και

πριν η ανακάλυψη αυτή έγινε τυχαία

και κατόπιν πολλών χρόνων

παρατήρησης και δοκιμής οι

άνθρωποι συνέδεσαν αυτή την μεγάλη

ανακάλυψη με το θεό Ήφαιστο ο

οποίος δίδαξε στους ανθρώπους τον

τρόπο κατεργασίας και χρήσης των

μετάλλων. Γι’ αυτό και ο Ήφαιστος

παριστάνεται σε αγγεία και αγάλματα

να κρατά το σφυρί και τη λαβίδα, τα

εργαλεία του μεταλλουργού. Τα

εργαλεία αυτά τα βρίσκουν μέχρι

σήμερα οι αρχαιολόγοι στα αρχαία

μεταλλεία και εργαστήρια σε πολλές

περιοχές της γης.

Δείτε για παράδειγμα τα εργαλεία που βρέθηκαν σε

αρχαία μεταλλεία χαλκού στην Κύπρο. Με βάση αυτά οι

επιστήμονες προσπάθησαν να αναπαραστήσουν τον

τρόπο με τον οποίο γινόταν η εξόρυξη και η επεξεργασία

του χαλκού. Μπορείτε να υποθέσετε πώς τα

χρησιμοποιούσαν; Γράψε τις υποθέσεις σου σε ένα

τετράδιο ή στα φύλλα εργασίας. Χρησιμοποίησε λέξεις

όπως πιθανόν, μάλλον, ίσως, κ.ο.κ.

Είδαμε λοιπόν ένα καλάθι μέσα στο οποίο

μάλλον έβαζαν το ορυκτό του χαλκού και το

τραβούσαν με σχοινιά στην επιφάνεια της γης.

Μυλόπετρες με τις οποίες πιθανότατα έλιωναν το

ορυκτό του χαλκού για να γίνει σκόνη.

Χάλκινα φτυάρια με τα οποία οι άνθρωποι

πρέπει να απομάκρυναν το χώμα από τις

γαλαρίες και αξίνες με τις οποίες έσκαβαν για να

βρουν το ορυκτό του χαλκού.

Φυσητήρα με τον οποίο διατηρούσαν τη φωτιά

που έλιωνε το ορυκτό αναμμένη.

Πάμε τώρα να βάλουμε τα πράγματα στη σειρά

και να μάθουμε τα στάδια εξόρυξης και

κατεργασίας του χαλκού αλλά και όλων των

μετάλλων.

ΕΣΚΑΒΑΝ ΒΑΘΙΑ ΚΑΤΩ ΣΤΗ ΓΗ

ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΤΟ ΟΡΥΚΤΟ ΜΕ ΚΑΛΑΘΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΙΝΙΑ

ΈΣΠΑΖΑΝ ΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ ΩΣΠΟΥ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΚΟΝΗ

ΞΑΝΑΕΛΙΩΝΑΝ ΤΑ ΤΑΛΑΝΤΑ ΚΑΙ ΕΦΤΙΑΧΝΑΝ…

Ας δούμε τώρα αν μπορείτε να βάλετε τις εικόνες στη

σειρά. Δείτε προσεκτικά, σκεφτείτε μια πρόταση για κάθε

εικόνα και κατόπιν σημειώστε τον αριθμό της εικόνας που

θα είναι πρώτη στη σειρά, δεύτερη, τρίτη κ.ο.κ.

1

4

3 2

6 5

ΕΣΚΑΒΑΝ ΒΑΘΙΑ ΚΑΤΩ ΣΤΗ ΓΗ

ΜΕΤΕΦΕΡΑΝ ΤΟ ΟΡΥΚΤΟ ΜΕ ΚΑΛΑΘΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΙΝΙΑ

ΈΣΠΑΖΑΝ ΤΙΣ ΠΕΤΡΕΣ ΩΣΠΟΥ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ

ΣΚΟΝΗ

ΕΛΙΩΝΑΝ ΤΟ ΟΡΥΚΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΑΡΙΖΑΝ ΑΠΟ

ΤΗ ΣΚΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

ΕΔΙΝΑΝ ΣΧΗΜΑ ΣΤΟ ΧΑΛΚΟ ΜΕΣΑ ΣΕ ΠΕΤΡΙΝΑ ΚΑΛΟΥΠΙΑ

(ΤΑΛΑΝΤΑ ΧΑΛΚΟΥ)

ΞΑΝΑΕΛΙΩΝΑΝ ΤΑ ΤΑΛΑΝΤΑ ΚΑΙ

ΕΦΤΙΑΧΝΑΝ …

1

2

3

4

5

6

Μήπως η σειρά που σκεφτήκατε είναι αυτή που βλέπουμε στην εικόνα γιατί τότε τα έχετε βρει σωστά. Μπράβο σας!

Είσαστε έτοιμοι τώρα να φτιάξουμε έναν πίνακα αναφοράς για τον Ήφαιστο;

Δες τη διαφάνεια που ακολουθεί και προσπάθησε να συμπληρώσεις:

• Ήταν ο θεός της …. και της …..

• Ήταν γιος της ……. αλλά τον μεγάλωσε η ………

• Σύζυγός του ήταν η θεά της ομορφιάς η ………………

• Ένα από τα πιο γνωστά του έργα ήταν το ……………………….

Κατόπιν έλεγξε τις απαντήσεις σου στην επόμενη διαφάνεια.

θεός της …..

και της …….

γιος της …..

έφτιαξε το …..

σύζυγος …..

τον μεγάλωσε η ….. αγαπημένο νησί …..

θεός της …..

και της …….

γιος της …..

έφτιαξε το …..

σύζυγος της …..

τον μεγάλωσε η ….. αγαπημένο νησί …..