1

ЉАНБАЊОИ ЊУЌУЌИИ ОЗОДИИ ИТТИЊОДИЯЊО

ДАР ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ДУШАНБЕ - 2013

2

ББК 6799 (2 тољик) + 67,412,1 Х-24 Љанбањои њуќуќии озодии иттињодияњо дар Љумњурии Тољикистон, Душанбе, 2013.

- 174 с. (Нашри сеюм, мукаммалшуда) Китоби мазкур аз тарафи Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї (ICNL)

дар доираи лоињаи «Дастгирии Хуќуќии Ташкилотњои Љамъияти гражданї дар Љумњурињои Осиёи Марказї» омода шудааст ва аз тарафи лоињаи «Тараќќиёт ба воситаи њамкорињои минтаќавї (DRC), ки аз љониби Агентии ИМА оид ба рушди байналмилалї (USAID) маблаѓгузорї карда мешавад, нашр шудааст.

Муаллифон: Наталья Боржели, Ноиб-президент оид ба Авруосиё, Маркази байналмилалии

њуќуќи ѓайритиљоратї – Маќолаи муќаддимавї «Озодии иттињодияњо дар ќонунгузории давлатњои Осиёи Марказї»;

Муатар Њайдарова, Мушовири калони Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, ЉММ дар Љумњурии Тољикистон, н.и.њ., Боби 1. §1-10, 24-28.

Хуршед Носиров, Мушовири Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, ЉММ дар Љумњурии Тољикистон, н.и.њ., Боби 1.§11-20, 22.

Умед Ќаландаров, Мушовири Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, ЉММ дар Љумњурии Тољикистон. Боби 1.§ 21,23. Боби 2.

Муњаррирони масъул: Умед Ќаландаров, Мушовири Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї,

ЉММ дар Љумњурии Тољикистон. Умед Юсупов, Мушовири Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, ЉММ

дар Љумњурии Тољикистон. Китоби «Љанбањои њуќуќии озодии иттињодияњо дар Љумњурии Тољикистон» васоите

мебошад, ки саволњои оид ба таъсис, баќайдгирї ва фаъолияти ИЉ, дигар масъалањои амалисозии њуќуќ ба муттањидшавї, инчунин санадњои асосии ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, ки чунин муносибатњоро ба танзим медароранд, дар бар мегирад.

Васоити мазкур барои доираи васеи хонандагон пешбинї шудааст. Он барои њуќуќшиносон, кормандони маќомоти давлатї, кормандони илмї, омузгорон, донишљуён ва инчунин он шахсоне, ки мехоњанд иттињодияи љамъиятї таъсис дињанд, ё ба масъалањои батанзимдарории њуќуќи инсон ва озодии иттињодияњо дар давлатњои Осиёи Марказї раѓбат доранд, муфид хоњад буд.

Асноди меъёрии њуќуќї ба њолати 31.07.2013с. оварда шудааст. Нашри мазкур бо дастгирии мардуми Амрико, ки ба воситаи Агентии ИМА оид ба

рушди байналмилалї (USAID) расонида мешавад, чоп шудааст. Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї барои мазмуни нашр масъул аст, ки он метавонад мавќеи USAID ё Њукумати ИМА-ро изњор накунад.

Барномаи “Дастгирии Њуќуќии Ташкилотњои Љамъияти гражданї” яке аз лоињањое мебошад, ки аз тарафи мардуми Амрико ба воситаи Агентии ИМА оид ба рушди байналмилалї (USAID) дастгирї меёбад.

© Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, 2013 © Гуруњи муаллифон, 2013

© Тарљума ба забони тољикї, Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї, 2013

3

МУНДАРИЉА Мулоњизањои ќаблї ........................................................................................ 5Пешгуфтор: Озодии иттињодияњо дар ќонунгузории давлатњои Осиёи Марказї .......................................................................................................... 7 Боби 1. Љанбањои њуќуќии озодии иттињодияњо дар Љумњурии Тољикистон ...................................................................................................... 131. Кадом шартномањои байналмилали оиди њуќуќи инсон, ки њуќуќ ба озодии иттињодияњоро ба танзим медароранд, аз тарафи давлат тасдиќ (эътироф) шудаанд? ............................................................................................. 132. Оё баъди тасдиќ шартномањои байналмилалї ќисми таркибии низоми њуќуќии давлат мегарданд? ............................................................................. 143. Оё њуќуќи байналмилалї нисбати њуќуќи миллї (дохилї), аз љумла Конститутсия (Сарќонун) бартарї дорад? .................................................... 154. Кадом санадњои меъёрии њуќуќї татбиќи њуќуќ ба озодии иттињодияњоро дар давлат ба танзим медароранд? ...................................... 155. Кадом муќарароти конститутсионї ба озодии иттињодия дахл доранд? ... 176. Кадом санадњои зерќонунї татбиќи њуќуќ ба озодии иттињодияњоро дар давлат ба танзим медароранд? ................................................................ 197. Кадом мафњумро ќонун ба ТЃЊ дар давлат медињад? Чи тавр ТЃЊ -ро таъсис додан мумкин аст? Кадом маќсадњоро ТЃЊ метавонад дошта бошад? Кадом ќоидањо нисбати њайати аъзоён ва Оинномаи ТЃЊ татбиќ мешаванд? ........................................................................................... 198. Оё ТЃЊ бе гирифтани маќоми шахси њуќуќї (бидуни баќайдгирї) амал намуда метавонад? ................................................................................. 309. Агар ягон нафар, ки нияти таъсиси ТЃЊ –ро дошта бошад, маълумот оиди тартиби таъсис дастрас ва фањмо аст ? ................................................. 3110. Оё ќонунгузорї тартиби иљозатї ё огоњиро барои гирифтани маќоми шахси њуќуќї пешбинї менамояд? Кадом талаботњои расмї ба тартиби гирифтани маќоми шахси њуќуќї пешнињод мешавад? .................. 3211. Оё ќонунгузорї пардохти бољро барои баќайдгирии давлатии ТЃЊ пешбинї мекунад? Агар ња, пас андозаи ин бољ чанд аст ? .......................... 3612. Дар кадом муњлат маќомоти ваколатдори давлатї бояд ариза оиди баќайдгирии ТЃЊ -ро дида барояд?............................................................... 3713. Кадом маќомоти давлатї барои пешбурди фењристи њамаи ТЃЊ -и мављуда ваколатдор аст? Оё ин маълумот оммавї мебошад? ...................... 3714. Оё ба ТЃЊ барои баќайдгирї рад кардан мумкин аст? Дар кадом асосњо? Оё сабабњои рад намудан шарњ дода мешаванд? ............................. 3915. Агар барои баќайдгирї рад карда шавад, пас тартиби минбаъда чи гуна аст? Оё барои рад кардани баќайдгирї ба суд шикоят кардан мумкин аст? ..................................................................................................... 4116. Агар ТЃЊ нияти таъсиси филиал дошта бошад, пас барои ин гирифтани иљозати иловагї зарур аст? ......................................................... 4217. Кадом тартиб нисбати ТЃЊ -њои байналмилалї барои гирифтани иљозат ба фаъолият ё кушодани филиал дар давлати ќабулкунанда пањн мегардад? ......................................................................................................... 43

4

18. Оё ќонун талабот оиди азнавбаќайдгирии ТЃЊ-ро пешбинї мекунад? Дар кадом њолатњо чунин азнавбаќайдгирї талаб карда мешавад? .......................................................................................................... 46 19. Кадом маќомоти давлатї ваколати санљиши фаъолияти ТЃЊ-ро доранд? ............................................................................................................ 48 20. Кадом маќомоти давлатї аризањо аз ТЃЊ оиди гирифтани имтиёзњои молиявї ва дигар имтиёзњоро баррасї менамоянд? ................... 49 21. Оё ТЃЊ иљозати гирифтани маблаѓгузории хориљиро доранд? Кадом ќонунњо гирифтани чунин маблаѓгузориро ба танзим медароранд? ........... 49 22. ТЃЊ кадом андозњоро месупоранд? ТЃЊ ба кадом имтиёзњои андозї талабгор шуда метавонанд? Тартиб ва талаб барои гирифтани чунин имтиёзњо чи гуна мебошанд? Оё ин тартиб шаффоф ва дастрас барои ТЃЊ мебошад? ................................................................................................. 51 23. Оё ТЃЊ уњдадории пешнињоди њисобот ба маќомоти давлатї доранд? Дар кадом њолатњо? .......................................................................... 57 24. Оё озодии иттињодия мањдуд ва ё муваќќатан боздошт карда шуда метавонад? Он бо кадом санадњои меъёрии њуќуќї ба танзим дароварда мешавад? ......................................................................................................... 57 25. Дар кадом њолатњо амалњои ТЃЊ асоси махкам намудани он мешаванд? Ин тартибот чи гуна аст? ............................................................. 61 26. Оё ТЃЊ дар тањияи лоињаи ќонунњо ва санадњои зерќонунї, ки ба маќом ва маблаѓгузории фаъолияти онњо таъсир мерасонад, иштирок мекунад? Ќонунгузорї бо кадом тарз чунин иштирокро пешбинї менамояд? ........................................................................................................ 65 27. Љавобгарии ТЃЊ ....................................................................................... 68 28. Хулоса. Тањлили мухтасари муќарарроти ќонунгузории миллї, ки ба стандартњои байналмилалї оиди озодии иттињодия ва таљрибаи мусбии байналмилалї дар соњаи танзими ТЃЊ, мувофиќат мекунад ё мувофиќат намекунад ........................................................................................................ 73 Замима. Иќтибосњо аз санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, ки фаъолияти ташкилотњои ѓайритиљоратиро ба танзим медароранд ......... 79

5

Мулоњизањои ќаблї 1. Шарњи мазкур ќонунгузории Љумњурии Тољикистон оид ба

њуќуќи озодии иттињодияњоро дар бар мегирад. 2. Дар Осиёи Марказї давлатњои истилоњњои гуногунро барои

муайянсозии ташкилотњои љамъиятї, ѓайритиљоратї истифода мебаранд1. Барои ќулай ва ягонагии истилоњот дар доираи нашри мазкур муаллифон истилоњи умумиистифодашаванда «ташкилоти ѓайрињукуматї» ва ихтисори умумиќабулшудаи он «ТЃЊ»-ро истифода мебаранд. Бо вуљуди ин, дар назар дошта мешавад, ки он њамин гуна маъноро чун истилоњњои муносиб барои муайянсозии ташкилотњои ѓайритиљоратї (ѓайрисоњибкорї), ба монанди «ТЃЃ» ё «ТЃТ» дар ќонунгузории миллии дигар давлатњои Осиёи Марказї, дорад.

Дар нашри мазкур пеш аз њама мавќеи њуќуќии ташкилотњое, ки ба узвият асос ёфта – иттињодияњои љамъиятие, ки маќоми (статуси) шахси њуќуќиро доранд, тањлил карда мешавад. Иттињодияњои љамъиятї яке шаклњои ташкили-њуќуќии аз њама зиёд пањнгардида барои ТЃЊ дар њамаи давлатњои Осиёи Марказї мебошанд ва шакли асосие мебошанд, ки ба воситаи онњо шањрвандон њуќуќи худ оид ба муттањидшавиро изњор менамоянд. Дар нашри мазкур хусусиятњои танзими њуќуќии иттифокњои касаба, њизбњои сиёсї, кооперативњо, ташкилотњои динї, маќомоти худидоракунии мањаллї ва минтаќавї, дида баромада намешаванд.

Ѓайр аз њолати њуќуќии иттињодияњои љамъиятї њамчун шахси њуќуќї, тањлил масъалањои њуќуќии татбиќнамоии њуќуќ ба муттањидшавї бе таъсиси шахси њуќуќиро дида мебарояд. Бо вуљуди ин барои маќсадњои тањлили мазкур чунин гуруњњои ташаббускор, инчунин ба мафњуми «ташкилоти ѓайрињукуматї» («ТЃЊ») дохил мешаванд.

3. Тањлили ќонунгузории ЉТ наќшаи ягонаи зерин дода шудааст. Њангоми тайёр намудани ин наќша сохтори саволнома оиди озодии маљлисњои сулњљуёна ва ассосиатсињо, ки аз тарафи Бюро оиди институтњои демократї ва њуќуќи инсони ТБЊЕ (БИДЊИ) дар соли 2004 тайёр ва пањн карда шуда буд, ќисман истифода шудааст.

1 Аксари кодексњои граждании давлатњои Осиёи Марказї истилоњи ташкилоти ѓайритиљоратиро њамчун «шахси њуќуќї – ташкилоте, ки ба даст овардани фоида маќсади асосии он намебошад ва фоидаи тозаи ба дастовардаро байни иштирокчиён таќсим намекунад» муайян менамоянд (Масалан муайянсозии истилоњ мувофиќи КГ ЉЌ, моддаи 34 (1). Чунин ташкилотњо дар шаклњои ташкили-њуќуќии гуногун, ки дар КГ пешбинї шудаанд, таъсис карда шуда метавонанд. Шаклњои анъанавї муассисањо, инчунин иттињодияњои љамъиятї ва фондњои љамъиятї, инчунин љамъиятњои сањомии ѓайритиљораї, кооперативњои матлубот ва ташкилотњои динї мебошанд. Аммо ќонунгузорї метавонад, инчунин дигар шаклњои ташкили-њуќуќиро пешбинї намояд.

6

Пешгуфтор Озодии иттињодияњо

дар ќонунгузории давлатњои Осиёи Марказї

Аз лањзаи ба даст овардани мустаќилият, давлатњои Осиёи

Марказї ќонунгузорие ќабул карданд, ки ба шањрвандон имконияти муттањидшавиро медињад. Њамаи давлатњои Осиёи Марказї созишномањои байналхалќии асосии оид ба њуќуќи инсонро ратификатсия намуданд. Муќарароти асосии конститутсияњо бо Муќарароти созишномањои байналхалќи оид ба њуќуќи инсон, умуман монанд мебошанд. Кодексњои гражданї ва ќонунњо оиди ТЃЊ тартиби таъсис ва фаъолияти ТЃЊ-ро ба танзим медароранд. Оё ин маънои кифоя будани ќонунгузории мављуда, барои таъмини њуќуќ ба иттињодияро дорад? Ќонунгузории љориро чи гуна мукаммал намудан мумкин аст? Кадом масъалањои ќонунгузориро њамчун умумї барои минтаќа људо намудан мумкин аст? Дар маќола кушиш карда мешавад, ки ба ин саволњо љавоб дода шавад.

Бо сабаби, он ки ќонунњои гуногун метавонанд ба татбиќнамоии њуќуќ ба иттињодия таъсир расонанд, назари асосиро мо ба тањлили ќонунгузорї барои ташкилотњои ѓайрињукуматї (ТЃЊ)1 мекунем, чун ки ин ќонугузорї ба татбиќнамоии њуќуќ ба иттињодия ањамияти махсус дорад. Пеш аз оне, ки масъалањои умумиро дар ќонунгузорї људо намоем, кушиши шарњи мухтасари ќонунгузориро мекунем, умумият ва хусусиятњоро дар ќонунгузории давлатњои гуногуни Осиёи Марказї људо менамоем.

Ќонунгузории давлатњои Осиёи Марказї умумиятњои зиёд дорад. Ин сабабњои таърихї дорад. Дар солњои 1991-1992 њамаи давлатњои нави мустаќил - љумњурињои собиќ ИЉШС, аз љумла давлатњои Осиёи Марказї ќонунгузории монандро оиди иттињодияњои љамъиятї ќабул намуданд2. Ќонунњо оиди иттињодияњои љамъиятї дар ваќти худ, наќши муњимро барои барпонамоии сектори љамъиятї дар минтаќа

1 Давлатњои гуногун дар Осиёи марказї истилоњоти гуногунро барои муайянсозии як мафњум истифода мебаранд: «ѓайритиљоратї» (Ќазоќистон, Ќирѓизистон, Тољикистон, Узбекистон), «ѓайритиљоратии ѓайридавлатї» (Ќонуни Узбекистон дар бораи ТЃЃ), «ташкилоти ѓайрисоњибкорї» (КГ Туркменистон). Ташкилоти ѓайритиљоратї гуфта ташкилотеро мефањманд, ки ба даст овардани фоида маќсади асосии он намебошад ва фоидаи тозаи ба дастовардаро байни иштирокчиён таќсим намекунад (Масалан муайянсозии истилоњ мувофиќи КГ ЉЌ, моддаи 34 ). Дар матни маќола истилоњњои гуногун мувофиќи ќонунгузории давлате, ки дар бораи он сухан меравад, истифода мешавад. Ваќте, ки сухан дар бораи хусусиятнокии ќонунгузории барои давлати мушаххас меравад, муаллифон истилоњи ТЃЊ (ташкилоти ѓайрињукумати)-ро истифода мебаранд, ки њамон маънои истилоњи муносиби давлатро дорад.

7

бозиданд, новобаста аз он ки масъалањои љиддї доштанд. Ин ќонунњо имкон доданд, ки ташкилотњои ихтиёрї ва худидораи ба узвият асос ёфта ва маќсади асосии ба даст овардани фоида надошта, таъсис дода шаванд.

Дар давраи ояндаи инкишофёбии ќонунгузорї Ќазоќистон (1994), Ќирѓизистон (1996) ва Узбекистон (1997) кодексњои гражданї ќабул намуданд1. Бо сабаби он, ки кодексњои гражданї ба кодекси намунавї, ки дар солњои охири мављудияти ИЉШС асос меёфтанд, ин кодексњо бисёр умумиятњо доштанд. Бояд ќоил шуд, ки ин кодексњои гражданї фасл оиди шахсони њуќуќии ѓайритиљоратї, ки асоси батанзимдарории шаклњои гуногуни ташкили-њуќуќии шахсони њуќуќии ѓайритиљоратиро, доштанд. Ба сифати шаклњои асосї ин кодексњо иттињодияњои љамъиятї (ташкилотњои ба узвият асос ёфта), муассисањо (ташкилотњои дар моликияти муассис буда) ва фондњои љамъиятиро (ташкилотњое, ки узвият надоранд ва ба моликияти алоњида асос ёфтаанд) мустањкам намуданд.

Аммо муќарароти КГ барои ташкили шаклњои ташкили-њуќуќї, ба ѓайр аз иттињодияњои љамъиятї, ки аллакай бо ќонунњои алоњида ба танзим дароварда мешуданд, кифоя набуд. Аз дигар шаклњо, воќеан танњо муассисањои давлатї, ки ба мафњуми «шахси њуќуќии ѓайритиљоратї» дохил мешуданд, вуљуд доштанд, вале онњоро «ТЃЊ»-и анъанавї номидан мумкин нест. Мувофиќи ќонунгузорї, муассисањои давлатї худидоракунанда намебошанд, вале дар асоси санадњои давлатии маъмурї ташкил шуда, фаъолият мекунанд. Новобаста аз будани ташкилотњое, ки фонд номида мешуданд, њамчун шакли ташкили-њуќуќї фондњо дар давлатњои Осиёи Марказї то ќабул намудани ќонунгузории иловагї барои инкишофи КГ, вуљуд надоштанд.

Баъди ќабули кодексњои гражданї, Ќонунњои «куњна» оиди иттињодияњои љамъиятї аллакай ба муќарароти нави КГ мувофиќат намекарданд, инчунин талаботњои ташкилотњои љамъиятии инкишофёбандаро инъикос намекарданд. Масалан, ин ќонунњо, њизбњои сиёсиро бо њамроњии дигар иттињодияњои љамъиятї ба танзим медароварданд, ки ба дигар ташкилотњои љамъиятї талаботњои баланд вогузор мекард. Ин ќонунњо, ќонунњои асосии тањкурсигї дар танзими ташкилотњои љамъиятї буданро давом медоданд, аммо талаботи бо кодексњои нави гражданї мувофиќат намуданро доштанд.

1 Тољикистон ва Туркменистон КГ дертар ќабулкардаанд, мутаносибан дар солњои 1999 ва 1998. Кодексњои онњо аз кодексњои дигар давлатњои Осиёи Марказї хеле фарќият доранд.

8

Ќонунњои нав (нашри ќонунњо) оиди иттињодияњои љамъиятї дар Ќазоќистон (1996), дар Тољикистон (1998 ва Ќонуни на дар 2007), Туркманистон (2003) ќабул карда шуда буданд. Ќирѓизистон бо роњи дигар рафт, ки дар он љо Ќонуни куњна оиди иттињодияњои љамъиятї бо Ќонун оиди ташкилотњои ѓайритиљоратї иваз карда шуд.

Аммо бо инкишоф ёфтани љамъияти гражданї, як ќонун оиди иттињодияњои љамъиятї барои њалли масъалањои шадид ва инкишофи минбаъдаи сектори ТЃЊ, аллакай кифоя нашуд. Бисёр давлатњои ба тайёр намудан ва ќабули ќонунњое, ки муносибатњои ТЃЊ-ро ба танзим медароварданд, бо инкишоф додани муќарароти кодексњои гражданї, шуруъ намуданд.

Ќирѓизистон (1999), Узбекистон (1999) ва Ќазоќистон (2001) ќонунњои умумї оиди ташкилотњои ѓайритиљоратї, ки ТЃЊ-њои шаклњои ташкилї-њуќуќии гуногун, аз љумла иттињодияњои љамъиятї, муассисањо ва фондњоро ба танзим медароранд. Ин ќонунњо наќши муњимро дар инкишофи сектори ТЃЊ дар минтаќа бозиданд. Аммо, новобаста аз номукаммалї ва такрори муќарароти КГ, ин ќонунњо таъсиси ТЃЊ-ро дар шаклњои ташкилї-њуќуќии гуногун, имконпазир намуданд.

Эњтимол, аз њамаи давлатњои Осиёи Марказї дар Ќирѓизистон ќонун дар бораи ТЃТ, дар инкишофи љамъияти гражданї наќши муњимтар ва мусбитарро бозидааст. Ѓайр аз он, ќонун ба ташкили ТЃЊ дар шаклњои ташкилї-њуќуќии гуногун имконият дод, он њуќуќ ба маљудияти ТЃЊ бе таъсиси шахси њуќуќи, байќайдгирии давлатии ройгони ТЃТ, имконияти таъсис ва иштироки якљояи шахсони њуќуќї ва воќеї дар ассосиатсияњоро мустањкам намуд.

Ќонуни ќазоќистонї таъсири камтар, вале инчунин мусбї ба инкишофи сектори ТЃЊ дошт. Дар Узбекистон, ќонун таъсири муњим, вале аз таъсири њуќуќї дида бештар таъсири сиёсї дошт. Он баќайдгириро ба бисёр иттињодияњои љамъиятї осон намуд, барои он, ки дар он дастгирии ташкилотњои ѓайридавлатии ѓайритиљоратї (ТЃЃ) эълон карда шуда буд. Аммо ќонуни узбекї оиди ТЃЃ пурра иљро намешавад. То њол ќоидањо оиди баќайдгирии ТЃЃ аз руи ќонун дар бораи ТЃЃ тањия нашудаанд, ки набудани ТЃЊ-ро дар чунин шаклњои ташкилї-њуќуќї, ба монанди фондњо ва муассисањо мефањмонад. Масъалањои алоњида вобаста ба баќайдгирии иттињодияњои љамъиятї бо он фањмонида мешавад, ки Ќонун дар бораи иттињодияњои љамъиятии соли 1991, на ба КГ ва на ба Ќонун дар бораи ТЃЃ мувофик карда нашудааст.

Бо ќабули ќонунњои нав давлатњои бо масъалањои нав ру ба ру гардиданд. Бо назардошти он, ки муќарароти конститутсияњои баъзе давлатњои, инчунин иттињодияњои љамъиятиро ба танзим медароранд (Ќазоќистон ва Узбекистон), њамон як муносибатњо оиди таъсис,

9

сохтори дохилї ва фаъолияти иттињодияњои чамъиятї метавонанд бо ќонунњои гуногун ба танзим дароварда шаванд, бо вучуди он ки на њама ваќт ќонунњо бо якдигар мувофиќат мекунанд.

Дар як ќатор давлатњои бисер муќарароти ќонунњо оиди ташкилотњои ѓайритиљоратї, муќарароти кодексњои гражданиро (Ќазоќистон, Ќирѓизистон) такрор мекунанд, ќонунњо оиди иттињодияњои љамъиятї бошанд (Турќманистон,Узбекистон) на њама ваќт бо кодексњои гражданї мувофиќ карда шудаанд. Дар њолати такрор ёфтани муќарарот аз ќонун ба ќонун (муќарароти кодекси гражданї ба ќонун дар бораи ташкилотњои ѓайритиљоратї), инчунин мувофиќ накардани ќонунњои куњна бо нисбатан навтар (ќонунњо оиди иттињодияњои љамъиятї бо ќонунњо оиди ташкилотњои ѓайритиљоратї ва/ё кодексњои гражданї) масъалањое пайдо мешаванд, ки татбиќи ќонунгузорї оиди ТЃЊ-ро душвор менамоянд.

Њатто ќонунњои аз њама бењтарини дар ќоѓаз, њуќуќ ба иттињодияро таъмин намекунанд, агар онњо дар таљриба татбиќ нашаванд. Бо вуљуди он, ки омили муњим татбиќи ќонунњо мебошад, ањамияти сифати ќонунњоро кам намудан мумкин нест: батанзимдарории љузъии тартибот, забони фањмо, инчунин набудани зиддиятњо бо дигар меъёрњои ќонунгузорї ва тасвияњои аниќ. Бо сабаби он, ки ќонунгузории идеалї дар њељ куљо вуљуд надорад, њар давлат мустаќилона ќонунгузории худро тањлил менамояд ва оиди мукаммалнамоии он ќарор ќабул мекунад. Аќидае њаст, ки дар рафти инкишоф фарќиятњо байни ќонунгузории давлатњои Осиёи Марказї меафзояд.

Масалан, дар баъзе давлатњои савол оиди маќсаднокии вуљуд доштани ќонуни алоњида оиди ТЃТ ба миён меояд, дар он ваќте, ки ќонунњои махсус мављуданд, ки шаклњои ташкилї-њуќуќии алоњидаи ТЃТ-ро ба танзим медароранд. Дигар давлатњои ќарор мекунанд, ки ќонуни ягона оиди ташкилотњои ѓайритиљоратиро мукаммал намоянд. Ин рафти муќаррариест, ки дар натиљаи инкишофи ќонунгузорї баъзе ќонунњо ќувваи амалро гум мекунанд, ќонунњои нав бошанд, ќабул карда мешаванд.

Људо намудани масъалањои таљрибавии танзими таъсис ва фаъолияти ТЃЊ, ба тайёр намудани барномаи самаранок барои ислоњоти ќонунгузорї кумак менамояд. Гумон аст, ки бояд алалхусус ба масъалањои таљрибавї, ки ба фаъолияти ТЃЊ таъсир мерасонад, диќќати махсус додан лозим аст. Новобаста аз он ки роњњои њалли масъалањо дар як давлат нисбати дигар давлат фарќ мекунанд, як ќатор масъалањои умумиро дар танзими ТЃЊ дар минтаќа људо намудан мумкин аст:

• Манъи вуљуд доштани ТЃЊ-ии баќайдгирифтанашуда ва инчунин љавобгарии маъмурї ва/ё љиноятї барои шахсоне, ки аз номи

10

ТЃЊ-ии баќайдгирифтанашуда амал менамоянд. Ќонунгузории Ќазоќистон (моддаи 5-и Ќонуни ЉЌ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї»), Узбекистон (моддаи 216 КЉ) ва Туркманистон (моддаи 17-и Ќонуни Туркманистон дар бораи иттињодияњои љамъиятї) њоло чунин манъкунї доранд, ки ӯњдадорињои байналхалќии ин давлатњоиро вайрон мекунад. Шањрвандон бояд мустаќилона ќарор дињанд, ки њуќуќи муттањид шуданро бо таъсис ё бе таъсиси шахси њуќуќї амалї мекунанд.

• Тартиботи бюрократї, дарозмуддат ва ќиммати баќайдгирии ТЃЊ ба бисёр давлатњои Осиёи Марказї ба ѓайр аз Ќирѓизистон, хос аст. Масалан, дар Узбекистон Ќонун дар бораи ТЃЃ барои баќайдгирї ду моњро пешбинї менамояд, аммо ќоидањо оиди баќайдгирї боз ба як моњ дароз намудани ин муњлатро имкон медињанд, маблаѓи баќайдгирї барои ТЃЃ – аз 20 музди мењнати њадди аќал ва 100 доллар (барои байналмиллалї), то 10 музди мењнати њадди аќал барои ТЃЃ мањаллї бошад, таъсиси иттињодияи љамъиятиро барои бисёр шањрвандон дастнорас менамояд. Меъёри (критерияи) оддї барои бањо додани баќайдгирии иттињодияњои љамъиятї ин муќоисаи тартиботи баќайдгирї барои иттињодияњои љамъиятї бо тартиботи баќайдгирї барои корчалонї мебошад. Ба таљрибаи мусбии байналхалќї чунин тартибот мувофиќ аст, ки аќалан он мураккабтар ва ќимматтар нисбат барои шахсони њуќуќии тиљоратї набошад.

• Баќайдгирї ва мањдудияти фаъолият дар асоси њудуди фаъолияти иттињодияњои љамъиятї, ки аз ќонунњои шуравї оид ба иттињодияњои љамъиятї мерос шудаанд. Талабот ба баќайдгирии иттињодияи љамъиятї вобаста аз сатњи њудудї – нисбатан мураккаб (пардохти баќайдгирии аз њама ќиммат, миќдори аз њама зиёди муассисон ва инчунин зарурияти таъсиси филиалњо дар љойњои гуногун) барои байналмилалї ва миллї (љумњуриявї) ва аз њама оддї – барои иттињодияњои љамъиятии мањаллї. Бо вуљуди ин, расман иттињодияњои љамъиятии сатњи мањаллї метавонанд дар њудуди вилояти маъмурї вобата аз љои баќайдгирї фаъолият намоянд ва наметавонанд дар дигар минтаќањо фаъолият намоянд (масалан, дар конференсияњо иштирок намоянд ё вохурињо гузаронад) ва агар хоњанд, ки њудуди фаъолияти худро васеъ намоянд, бояд аз нав ба ќайд гирифта шаванд. Ѓайр аз он тартиботи мављуда фаъолияти иттињодияњои љамъиятиро мањдуд менамояд, давлат имконият ва талаботи татбиќи онро берун аз тартиботи баќайдгирї, надорад.

• Бисёр ќонунњо оиди иттињодияњои љамъиятї фаќат ба шахсони воќеї имконияти байни худ муттањид шуданро медињанд, на ин ки якљоя ба шахсони воќеї ва њуќуќї (ба ѓайр аз Ќирѓизистон). Аз

11

байни шахсони њуќуќї танњо дигар иттињодияњои љамъиятие истисно мебошанд, ки метавонанд њамчун муассис ва аъзо дар иттињодияњои љамъиятї якљоя бо шањрвандон бошанд. Чунин мањдудият ба таљрибаи мусбии байналхалќї мувофиќ нест ва аз руи нуќтаи назари маќсаднокї асос надорад.

• Чун пештара дар минтаќа амалан фондњо њамчун шакли ташкилї – њуќуќии ТЃЊ вуљуд надоранд (ѓайр аз Ќазоќистон ва Ќирѓизистон). Дар бисёр давлатњои љањон фондњо механизми молии муњим барои ТЃЊ мебошанд. Вале њамчун одат, миќдори фондњо нисбат ба иттињодияњои љамъиятї камтар мебошанд, ќариб пурра набудани онњо дар Тољикистон, Туркманистон ва Узбекистон, аз инкишофи кофї надоштани ќонунгузории муносиб шањодат медињад.

Руйхати масъалањо пурра намебошад. Масъалањои дигари барои њар як давлат хусусиятнок низ мављуданд, ки бояд њангоми тањияи ќонунгузории наве, ки њуќуќ ба озодии иттињодияро ба танзим медарорад, ба назар гирифта шаванд.

Маркази байналмилалии њуќуќи ѓайритиљоратї (ICNL) омода аст, ки минбаъд ба шахсони манфиатдор ёрии техникиро барои мукамалсозии ќонунгузорї барои ташкилотњои ѓайритиљоратї расонад.

12

Боби 1. ЉАНБАЊОИ ЊУЌУЌИИ ОЗОДИИ ИТТИЊОДИЯЊО

ДАР ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

1. Кадом шартномањои байналмилалии оиди њуќуќи инсон, ки њуќуќ ба озодии иттињодияњоро ба танзим медароранд, аз тарафи давлат тасдиќ (эътироф) шудаанд?

• Эъломияи умумии њуќуќи башар, соли 1948. • Паймони байналхалќї «Доир ба њуќуќи шањрвандї ва сиёсї»,

соли 1966. Љумњурии Тољикистон санад оиди њамроњшавиро 13 ноябри соли 1998 нашр намуд, тасдиќномаро ба мањфуздоранда 4 январи соли 1999 супорид. Барои Љумњурии Тољикистон Паймони байналхалќї доир ба њуќуќи шањрвандї ва сиёсї 4 апрели соли 1999 ба ќувваи амал даромад.

• Протоколи иловагї ба Паймони байналхалќї «Доир ба њуќуќи шањрвандї ва сиёсї», 4 январи соли 1999 аз тарафи Љумњурии Тољикистон тасдиќ шудааст.

• Паймони байналхалќї «Доир ба њуќуќи иќтисодї, иљтимої ва фарњангї», соли 1966. Љумњурии Тољикистон санад оиди њамроњшавиро 13 ноябри соли 1998 нашр намуд, тасдиќномаро ба мањфуздоранда 4 январи соли 1999 супорид. Барои Љумњурии Тољикистон Паймон 4 апрели соли 1999, ба ќувваи амал даромад.

• Конвенсия «Дар бораи њуќуќи кӯдак», соли 1989, аз тарафи Љумњурии Тољикистон соли 1993 тасдиќ шудааст.

• Конвенсия «Дар бораи барњам додани тамоми шаклњои табъиз нисбати занон», соли 1979, аз тарафи Љумњурии Тољикистон соли 1993 тасдиќ шудааст.

• Конвенсияи СММ «Дар бораи маќоми гурезањо», соли 1951 ва Протоколи марбут ба маќоми гурезањо, соли 1967, аз тарафи Љумњурии Тољикистон соли 1993 тасдиќ шудааст.

• Конвенсия дар бораи таъмини њуќуќїои шасоне, ки ба аќќалияти миллї таалуќ доранд (аз тарафи Љумњурии Тољикистон 24 январи соли 2001, №214 тасдиќ шудааст).

• Эъломияи Вена ва барномаи амалњо (Дар Конференсияи умумиљањонї оид ба њуќуќи инсон аз 25 июни соли 1993 ќабул шудааст).

• Конвенсияи Вена «Дар бораи њуќуќи шартномањои байналхалќї» аз 23 майи соли 1969, Љумњурии Тољикистон ба Конвенсия 11 марти соли 1996 њамроњ шуд. Барои Љумњурии Тољикистон Конвенсия аз 5 июни соли 1996 ба ќувваи амал даромад.

• Конвенсияи СММ оид ба дастрасї ба иттилоот, иштироки љамъият дар раванди ќабули ќарорњо ва дастрасї ба адолати судї

13

оиди масъалањои вобаста ба муњити зист (25 июни соли 1998, Орхусс, Дания), аз тарафи Љумњурии Тољикистон соли 2001 тасдиќ шудааст.

• Конвенсияи ТБМ «Дар бораи татбиќи принсипњои њуќуќи ташкил ва бастани шартномањои коллективї» аз 1 июли соли 1949, №98, аз љониби ЉТ 26 ноябри соли 1993 тасдиќ шудааст.

• Конвенсияи ТБМ №87 «Дар бораи озодии ассотсиатсияњо ва њифзи њуќуќ ба ташкилот» аз 9 июли соли 1948, Љумњурии Тољикистон ба Конвенсия 26 ноябри соли 1993 њамроњ шудааст. Барои Љумњурии Тољикистон Конвенсия 26 ноябри соли 1993 ба ќувваи амал даромад.

• Конвенсияи ТБМ «Дар бораи њуќуќ ба ассотсиатсияњо ва иттињодияњои мењнаткашон дар хољагии ќишлоќ» аз 25 октябри соли 1921, №11. Љумњурии Тољикистон ба Конвенсия 26 ноябри соли 1993 њамроњ шудааст. Барои Љумњурии Тољикистон Конвенсия 26 ноябри соли 1993 ба ќувваи амал даромад.

• Конвенсияи Иттињоди Давлатњои Мустаќил дар бораи њуќуќу озодињои инсон аз 26 майи соли 1995.

• Конвенсия дар бораи стандартњои интихоботи демократї, њуќуќ ва озодињои интихоботї дар давлатњои- иштирокчиёни Иттиїоди Давлатњои Мустаќил (Кишинев, 7 октябри соли 2002).

2. Оё баъди тасдиќ, шартномањои байналмилалї ќисми таркибии

низоми њуќуќии давлат мегарданд? Мувофиќи моддаи 10-и Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии

Тољикистон ва моддаи 8-и Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї», санадњои меъёрии њуќуќии эътирофнамудаи Тољикистон ќисми таркибии низоми њуќуќии љумњурї мебошанд.

Тартиби эътирофи санадњои њуќуќии байналмилалї дар худи ин санадњо ё ќонун муќаррар мегардад. Санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон пас аз интишори расмї мавриди амал ќарор мегиранд ва амали бевосита доранд.

Меъёрњои расман интишоршудаи шартномањои байналмилалии Љумњурии Тољикистон, ки ќабули ќонунњоро барои татбиќи онњо талаб намекунанд, дар Љумњурии Тољикистон бевосита амал менамоянд.

Мувофиќи моддаи 9-и Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї», агар барои амалї гардонидани ўњдадорињои байналмилалии Љумњурии Тољикистон ворид намудани (имплементатсияи) меъёрњои санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон онњоро эътироф кардааст, дар сатњи дохилидавлатї зарур бошад, маќомоти њуќуќэљодкунандаи Љумњурии Тољикистон санадњои дахлдори меъёрии њуќуќї ќабул мекунанд.

14

Ин санадњои меъёрии њуќуќї, ки барои амалї гардонидани ўњдадорињои пешбининамудаи санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон онњоро эътироф кардааст, дар мавридњои зерин ќабул карда мешаванд, агар:

– мавзўи танзими санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон масъалањои мансуб ба соњаи танзими меъёрии њуќуќї буда, бо санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ба танзим дароварда нашуда бошанд ва ё санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон бо санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон мухолиф бошанд;

– иљрои ўњдадорињои пешбининамудаи санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофшуда бе ќабули санади меъёрии њуќуќии дахлдор дар њудуди Љумњурии Тољикистон ѓайриимкон бошад;

– иштироккунандагони шартномаи байналмилалї дар бораи ќабули санадњои меъёрии њуќуќии дахлдори миллї ањду паймон карда бошанд. (Моддаи 9-и Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї»).

3. Оё њуќуќи байналмилалї нисбати њуќуќи миллї (дохилї), аз

љумла Конститутсия (Сарќонун) бартарї дорад? Мувофиќи моддаи 10-и Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии

Тољикистон ва моддаи 14-и Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї», Конститутсияи Тољикистон эътибори олии њуќуќї дорад ва меъёрњои он мустаќиман амал мекунанд. Ќонунњо ва дигар санадњои њуќуќие, ки хилофи Конститутсияанд, эътибори њуќуќї надоранд.

Агар ќонунњои љумњурї ба санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофшуда мутобиќат накунанд, меъёрњои санадњои байналмилалї амал мекунанд.

Њамзамон, Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї» дар моддаи 14 муќарар менамояд, ки Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон эътибори олии њуќуќї дорад ва меъёрњои он мустаќиман амал мекунанд. Дигар санадњои меъёрии њуќуќї, аз љумла санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон набояд хилофи Конститутсия бошанд. Дар мавриди ба меъёрњои Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон мухолифат доштани санадњои меъёрии њуќуќї ё ќисмњои таркибии онњо меъёрњои Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон татбиќ мегарданд.

4. Кадом санадњои меъёрии њуќуќї татбиќи њуќуќ ба озодии

иттињодияњоро дар давлат ба танзим медароранд? • Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон аз 6

ноябри соли 1994, дар тањрири аз 26 сентябри соли 1999 ва 22 июни соли 2003.

15

• Кодекси граждании ЉТ аз 30 июни соли 1999, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 6 августи соли 2001 ва 3 майи соли 2002. fp 03.07.2012c. ва аз 28.12.2012с

• Кодекси мењнати ЉТ аз 15 майи соли 1997, дар тањрири Ќонунњои ЉТ аз 01.08.2012с.)

• Кодекси андози ЉТ аз 17,09,2012с. Кодекси њуќуќвайронкунии маъмурии ЉТ аз 19.03.2013г. Кодекси љиноятии ЉТ аз 21 майи соли 1998, дар тањрири Ќонунњои ЉТ аз 03.07.2012с.№844.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи шарикии иљтимої, созишномањо ва шартномањои коллективї» аз 5 ноябри соли 1992, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 28.07.2006с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи озодии виљдон ва иттињодияњои динї» аз 28.06.2011с.

• Ќонуни конститутсионии ЉТ «Дар бораи низоми њуќуќии вазъияти фавќуллода» аз 3 ноябри соли 1995, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 10 майи соли 2002., аз 6.10.2008с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи хариди давлатии мол, кор ва хизматрасонї» аз 3 марти соли 2006., аз 16.04.2012с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи маљлисњо, гирдињамоињо, намоишњо ва роњпаймоињо» аз 2 майи соли 1998., ва аз 28.06.2011с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» аз 12 майи соли 2007., ва аз 19.03.2013с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи палатаи савдои саноатии Љумњурии Тољикистон» аз 22 майи соли 1998., ва аз29.12.2010 с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи њизбњои сиёсї» аз 13 ноябри соли 1998.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи мубориза бар зидди терроризм» аз 16 ноябри соли 1999., аз 01.08.2012с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи мурољиатњои шањрвандон» аз 14 декабри соли 1996, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз соли 1998., ва аз 03.07.2012с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи кооператсияи матлубот дар Љумњурии Тољикистон» аз 13 марти соли 1992, дар тањрири Ќонунњои ЉТ аз 4 ноябри соли 1995 ва аз 5.01. 2008с. .

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттилоот» аз 10 майи соли 2002., ва аз 5.01. 2008г.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи шартномањои байналмилалии Љумњурии Тољикистон» аз 11 декабри соли 1999, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 6 августи соли 2001, аз 28.12.2005с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи фаъолияти эњсонкорї» аз 22 апрели соли 2003.

16

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи мубориза бар зидди экстремизм (ифротгароњ)» аз 8 декабри соли 2003, ва аз 5.03.2007г

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи бољи давлатї» аз 28 феврали соли 2004, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 19.03.2013с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои корфармоён» аз 25.03.2011с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи ташкилотњои маблаѓгузории хурд» аз 17 майи соли 2004.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи љавонон ва сиёсати давлатии љавонон» аз 15 июли соли 2004, ва аз 28.06.2011с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи њимояи њуќуќи истеъмолкунандагон» аз 9 декабри соли 2004.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи санљиши фаъолияти субъектњои хољагидор дар Љумњурии Тољикистон» аз 28 июли соли 2006 №194, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 20.03.2008.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї» аз 28 июли соли 2006 №194, дар тањрири Ќонуни ЉТ аз 5 январи соли 2008.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи фармоиши иљтимоии давлатї» аз 31 декабри соли 2008.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи судїои њакамї» аз 5 январи соли 2008 ва аз 03.04.2012с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи хизматрасонии иљтимої» аз 5 январи соли 2008.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» аз 19 майи соли 2009 , ва аз 28.12.2012с.

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худидоракунии шањрак ва дењот» аз 5 августи соли 2009, ва аз 01.08.2012с

• Ќонуни ЉТ «Дар бораи забони давлатии Љумњурии Тољикистон» аз 5 октябри соли 2009.

• Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон «Дар хусуси Маркази њамоњангсозии кӯмаки хориљии назди Њукумати Љумњурии Тољикистон» аз 15 январи соли 1997.

5. Кадом муќарароти конститутсионї ба озодии иттињодия дахл

доранд? Дар Боби 1-уми Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии

Тољикистон дар моддаи 8 таъкид карда шудааст, ки дар Тољикистон њаёти љамъиятї дар асоси равияњои гуногуни сиёсї ва мафкуравї инкишоф меёбад.

17

Њамзамон, мафкураи њељ як њизб, иттињодияи љамъияти, дини, њаракат ва гурўње наметавонад ба њайси мафкураи давлати эътироф шавад. Иттињодияњои љамъиятй ва њизбњои сиёси дар доираи Конститутсия ва ќонунњо таъсис меёбанд ва амал мекунанд.

Мувофиќи Конститутсия ташкилотњои динї бояд аз давлат људо бошанд ва ба корњои давлатї мудохила карда наметавонанд.

Мувофиќи њамин моддаи Конститутсияи (Сарќонуни) ЉТ, таъсис ва фаъолияти иттињодияњои љамъияти ва њизбњои сиёсие, ки нажодпарасти, миллатгарои, хусумат, бадбинии иљтимои ва мазњабиро тарѓиб мекунанд ва ё барои бо зўрй сарнагун кардани сохтори конститутсиони ва ташкили гурўњњои мусаллањ даъват менамоянд, манъ аст.

Илова бар он, моддаи 6 муќарар менамояд, ки њељ як иттињодияи љамъияти, њизбњои сиёси, гурўњи одамон ва ё фарде њаќ надорад, ки њокимияти давлатиро ѓасб намояд.

Боби 2-юми Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон пурра ба њуќуќ, озоди, вазифањои асосии инсон ва шањрванд бахшида шудааст. Њамин тавр, моддаи 14 тасдиќ менамояд, ки њуќуќу озодињои инсон ва шањрванд ба воситаи Конститутсия, ќонунњои љумњури ва санадњои њуќуќии байналмилалие, ки аз тарафи Тољикистон эътироф шудаанд, њифз мегарданд. Њамзамон моддаи 16-и Конститутсияи (Сарќонуни) ЉТ ба шањрвандони хориљи ва шахсони бешањрванд имконияти истифода бурдан аз њуќуќ ва озодињои эълоншуда ва баробари шањрванди Тољикистон вазифа ва масъулият доштан, ба истиснои њолатњое, ки ќонун пешбини намудааст, медињад.

Мањдуд кардани њуќуќ ва озодињои шањрванд, бошад танњо ба маќсади таъмини њуќуќ ва озодии дигарон, тартиботи љамъияти, њимояи сохти конститутсиони ва тамомияти арзии љумњури раво дониста мешавад.

Инчунин моддаи 28-и Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон муќарар менамояд, ки шањрвандон њуќуќи муттањид шудан доранд ва њаќ доранд дар ташкили њизбњои сиёси, аз љумла њизбњои характери демократи, дини ва атеисти дошта, иттифоќњои касаба ва дигар иттињодияњои љамъияти иштирок намоянд, ихтиёран ба онно дохил ва аз онњо хориљ гарданд.

Ин модда инчунин таъкид менамояд, ки њизбњои сиёси дар асоси гуногунандешии сиёси барои ташаккул ва ифодаи иродаи халќ мусоидат мекунанд ва дар њаёти сиёси иштирок менамоянд. Сохтор ва фаъолияти онњо бояд ба меъёрњои демократи мувофиќ бошанд.

18

6. Кадом санадњои зерќонунї татбиќи њуќуќ ба озодии иттињодияњоро дар давлат ба танзим медароранд?

Дар Љумњурии Тољикистон татбиќи њуќуќ ба озодии иттињодияњо бо санадњои зерќонунї танзим намегарданд.

7. Кадом мафњумро ќонун ба ТЃЊ дар давлат медињад? Чи тавр

ТЃЊ -ро таъсис додан мумкин аст? Кадом маќсадњоро ТЃЊ метавонад дошта бошад? Кадом ќоидањо нисбати њайати аъзоён ва Оинномаи ТЃЊ татбиќ мешаванд?

Дар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон истилоњи «ТЃЊ» истифода намешавад.

Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон дар моддаи 50 шахсони њуќуќиро ба ташкилотњое, ки ба даст овардани фоидаро маќсади асосии фаъолияти худ ќарор додаанд (ташкилотњои тиљорати) ё чунин маќсади ба даст овардани фоидаро надошта, фоидаро байни иштирокчиён таќсим намекунанд (ташкилотњои ѓайритиљоратї), људо менамояд.

Ашхоси њуќуќие, ки ташкилоти ѓайритиљоратї мебошанд, метавонанд дар шакли кооперативњои матлубот, ташкилотњои (иттињодияњои) љамъиятї ё динї, муассисањои аз љониби молик маблаѓгузоришаванда, фондњои хайрия ва фондњои дигар, инчунин дар дигар шаклњои пешбининамудаи ќонун таъсис дода шаванд.

Таъсиси иттињодияњои ташкилотњои тиљоратї ва ѓайритиљоратї дар шакли ассотсиатсияњо ё иттифоќњо ба роњ монда мешавад.

Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» дар моддаи 4 ба мазмуни њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї нишон медињад. Чунончи, њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї њуќуќи дар асоси ихтиёрї бо маќсади њифзи манфиатњои умумї ва ноил гардидан ба маќсадњои умумї таъсис додани иттињодияњои љамъиятї, шомил шудан ба иттињодияњои љамъиятии мављуда ё худдорї кардан аз шомилшавї ба онњо, инчунин аз ин иттињодияњо бе мамониат баромаданро дар бар мегирад. Ѓайр аз он, шањрвандон њуќуќ доранд мустаќилона, бе иљозати пешакии маќомоти давлатї иттињодияњои љамъиятї таъсис дињанд, инчунин ба ин гуна иттињодияњои љамъиятї бо шарти риоя кардани меъёрњои оинномавии онњо дохил шаванд.

Дар Боби 4, фасли 5 «Ташкилотњои ѓайритиљоратї», КГ ЉТ шаклњои ташкилї – њуќуќии зеринро нишон медињад:

• Кооперативњои матлубот (Моддаи 128) Кооперативи матлубот иттињодияи ихтиёрии шањрвандон дар

асоси узвият бо маќсади ќонеъ гардонидани талаботи моддии (амволии) иштирокчиён бо роњи муттањид сохтани аъзоњаќии сањми амволии аъзои он эътироф карда мешавад.

19

Оинномаи кооперативи матлубот ба ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2 моддаи 53 Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон зикргардида, инчунин бояд шартњоро дар бораи андозаи аъзоњаќќии аъзои кооператив; дар бораи таркиб ва тартиби супурдани аъзоњаќќи аз љониби аъзои кооператив ва масъулияти онњо барои вайрон кардани ўњдадори дар мавриди супурдани аъзоњаќќи; дар бораи њайату салоњияти маќомоти идораи кооператив ва тартиби ќарор ќабул кардани онњо, аз љумла доир ба масъалањое, ки аз рўи онњо ќарор якдилона ё бо аксарияти кулли овозњо ќабул карда мешавад; дар бораи тартиби љуброни зиёни ба кооператив расонидашуда аз љониби аъзои кооператив, дар бар гирад.

Њамзамон мувофиќи моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» барои байќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пешнињод намудани оинномаи кооперативи матлубот талаб карда намешавад.

Номи кооперативи матлубот бояд ишора ба маќсади асосии фаъолияти он, инчунин калимаи "кооператив" ва ё калимањои "иттињоди матлубот, ё "љамъияти матлубот"- ро дар бар гирифта бошад.

Аъзои кооперативи матлубот вазифадоранд, ки дар давоми се моњи баъди тасдиќи баланси солона ќарзи бамиёномадаро бо роњи пардохти аъзоњаќќии иловаги љуброн намоянд. Дар сурати иљро накардани ин ўњдадори кооператив мумкин аст бо талаби кредиторон ба тариќи суди барњам дода шавад. Аъзои кооперативи матлубот аз рўи ўњдадорињои он дар доираи ќисми супурданашудаи аъзоњаќќии иловагии њар узви кооператив масъулияти субсидиари доранд. Дар ин њолат аъзои кооператив масъулияти муштарак доранд.

Даромади аз фаъолияти соњибкорї ба дастовардаи кооперативи матлубот, ки вай бо ин фаъолият мутобиќи ќонун ва оиннома машѓул аст, байни аъзои он таќсим карда мешавад.

Мавќеи њуќуќии кооперативњои матлубот, инчунин њуќуќу ўњдадорињои аъзои онњо мутобиќи КГ ЉТ ва ќонунњо дар бораи кооператсия муайян карда мешаванд.

• Ташкилотњои/иттињодияњои љамъиятї ва динї (Моддаи 129) Иттињодияњои (ташкилотњои) љамъиятї ва динї ташкилотњое

эътироф карда мешаванд, ки дар онњо шањрвандон мувофиќи тартиботи муќарраргардида дар асоси умумияти манфиатњояшон барои ќонеъ гардонидани талаботњои маънавї ё дигари ѓайримоддї ихтиёран муттањид гардидаанд. Ташкилотњои љамъияти ва дини ТЃТ мебошанд. Онњо танњо барои ноил шудан ба маќсадњое, ки бањри онњо таъсис гардидаанд, њуќуќ доранд ба фаъолияти истењсолї ва

20

фаъолияти дигари соњибкории ба ин маќсадњо мувофиќро анљом дињанд.

Иштирокчиёни (аъзои) ташкилотњои љамъияти ва дини њуќуќашонро ба амволе, ки ба моликияти ин ташкилотњо гузаронидаанд, инчунин ба аъзоњаќќи нигоњ намедоранд. Онњо аз рўи ўњдадорињои ташкилотњои љамъиятї ва диние, ки дар онњо ба сифати узвият иштирок менамоянд, масъулият надоранд, ташкилотњои мазкур бошанд, аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъул намебошанд.

Хусусиятњои мавќеи њуќуќии ташкилотњои љамъияти ва дини њамчун иштирокчиёни муносибатњои бо КГ ЉТ танзимшаванда тибќи ќонун муайян карда мешаванд.

• Фондњои љамъиятї (Моддаи 130 ) Фонди љамъияти ТЃТ узвиятнадоштае эътироф карда мешавад,

ки аз љониби шањрвандон ё ашхоси њуќуќї дар асоси пардохтњои ихтиёрии амволи таъсисгардида, маќсадњои хайрия, иљтимої, фарњангї, таълимї ё маќсадњои дигари умумии муфидро пеш гирифтааст.

Амволе, ки муассисони фонд ба он супурдаанд, моликияти фонд мебошад. Муассисон аз рўи ўњдадорињои фонди таъсисдодаашон масъулият надоранд, фонд бошад,аз рўи ўњдадорињои муассисони худ масъул нест.

Фонди љамъияти амволро барои маќсадњое, ки дар оинномааш муайян гардидаанд, истифода менамояд. Фонд њуќуќ дорад, љињати ноил шудан ба маќсадњои умумии муфиде, ки фонд барои он таъсис гардидааст, ба фаъолияти соњибкории ба ин маќсадњо муносиб машѓул шавад. Барои ба амал баровардани фаъолияти соњибкори фондњо њуќуќ доранд, љамъиятњои хољагидори таъсис дињанд ё дар онњо иштирок намоянд. Фонд вазифадор аст, ки њар сол дар хусуси истифодаи амволаш њисоботро ба табъ расонад.

Тартиби идораи фонди љамъиятї ва тартиби ташкили маќомоти он тибќи оинномаи аз љониби муассисон тасдиљгардида муайян карда мешавад.

Дар оинномаи фонди љамъияти ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2, моддаи 53 КГ ЉТ зикргардида бояд маълумоти зерин дарљ гардида бошад: номи фонд, ки калимаи "фонд"-ро дар бар гирифтааст; маълумот дар бораи маќсади фонд; маълумот дар бораи маќомоти фонд, аз љумла дар бораи шўрои парасторон, ки ба фаъолияти фонд назорат мекунанд; тартиби таъин намудани мансабдорони фонд ва аз вазифа озод кардани онњо; мањалли љойгиршавии фонд; таќдири амволи фонд дар сурати барњам дода шудани он.

Њамзамон мувофиќи моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї»

21

барои байќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пешнињод намудани оинномаи фонди љамъиятї талаб карда намешавад.

• Муассисањо (Моддаи 132) Ташкилоте, ки молик барои амали гардонидани вазифањои

идоракунї, иљтимоию фарњангї ва ё вазифањои дигари дорои хусусияти ѓайритиљоратї таъсис дода, онро пурра ё ќисман маблаѓгузорї мекунад, муассиса дониста мешавад. Њуќуќи муассиса ба амволи ба вай вобасташуда ва харидаи он мутобиќи моддањои 313 ва 315 Кодекси граждании ЉТ муайян карда мешавад.

Муассиса аз рўи ўњдадорињои худ бо маблаѓи пулии дар ихтиёраш буда масъулият дорад. Дар сурати нокифоя будани ин маблаѓ молики амволи дахлдор аз рўи ўњдадорињои он масъулияти субсидиарї дорад.

Хусусияњои мавќеи њуќуќии намудњои алоњидаи муассисањои давлатї ё муассисањои дигар тибќи ќонун муайян карда мешаванд.

• Иттињодияњои шахсони њуќуќї (ассотсиатсияњова

иттифоќњо) (Моддањои 133-135). Ташкилотњои тиљоратї бо маќсади њамоњангсозии фаъолияти

соњибкориашон, инчунин намояндагї ва њифзи манфиатњои умумии амволи метавонанд тибќи шартномаи байни худ иттињодияњоро дар шакли ассотсиатсияњо (иттифоќњо) таъсис дињанд, ки онњо ТЃТ мебошанд.

Агар бо ќарори иштирокчиён ба зимаи ассотсиатсия (иттифоќ) фаъолияти соњибкори гузошта шавад, чунин ассотсиатсия (иттифоќ) бояд бо тартиби пешбининамудаи КГ ЉТ ба љамъият ё ширкати хољагидорї табдил дода шавад. Барои татбиќи фаъолияти соњибкорї ассотсиатсияњо (иттифоќњо) њуќуќ доранд, ки љамъиятќои хољагидорї таъсис дињанд ё дар онњо иштирок намоянд.

Ташкилотњои љамъиятї ва ташкилотњои дигари ѓайритиљоратї, аз љумла муассисањо, метавонанд ихтиёран дар ассотсиатсияњои (иттифоќњои) ин ташкилотњо муттањид шаванд. Ассотсиатсияи ташкилотњои ѓайритиљорати ташкилоти ѓайритиљоратї мебошад.

Ассотсиатсия шахси њуќуќї мебошад. Аъзои ассотсиатсия мустаќилияти худ ва њуќуќи шахси њуќуќиро нигоњ медоранд.

Ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъулият надорад. Аъзои ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои он ба андоза ва мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия пешбинигардида масъулияти субсидиарї доранд.

22

Номи ассотсиатсия бояд ишора ба маќсади асосии фаъолияти он ва маќсади асосии фаъолияти аъзои онро бо иловаи калимањои "ассотсиатсия" ё "иттифоќ" дар бар гирифта бошад.

Њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия (иттифоќ) шартномаи таъсиси аз љониби аъзоёни он имзогардида ва оинномаи тасдиќнамудаи онњо мебошанд.

Дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2 моддаи 53 КГ ЉТ зикргардида бояд шартњои зерин дарљ гардида бошанд: дар бораи њайат ва салоњияти маќомоти идораи ассотсиатсия ва тартиби ќарор ќабул кардани онњо, аз љумла доир ба масъалањое, ки ќарор аз рўи онњо якдилона ё бо аксарияти кулли овози аъзои ассотсиатсия ќабул карда мешавад ва дар бораи таќсими амволе, ки пас аз барњам додани ассотсиатсия боќї мондааст.

Њамзамон мувофиќи моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» барои байќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пешнињод намудани оинномаи ассотсиатсия талаб карда намешавад.

Аъзои ассотсиатсия (иттифоќ) њуќуќ доранд, ки аз хизматњои он ба таври ройгон истифода намоянд, ба шарте ки дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия тартиби дигаре пешбини нагардида бошад ва аз хусусияти хизматрасони барнаояд.

Узви ассотсиатсия (иттифоќ) њаќ дорад, ки пас аз хотимаи соли молияви бо салоњдиди хеш аз њайати ассотсиатсия барояд. Дар ин сурат ў аз рўи ўњдадорињои ассотсиатсия дар давоми ду соли пас аз хориљ шуданаш мутаносибан ба аъзоњаќќии худ масъулияти субсидиари бар дўш дорад. Узви ассотсиатсия дар њолатњо ва мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия муќарраргардида мумкин аст бо ќарори иштирокчиёни боќимонда аз он хориљ карда шавад. Дар мавриди аъзоњаќќии амволи ва масъулияти узви хориљшудаи ассотсиатсия ќоидањои марбут ба баромадан аз њайати ассотсиатсия истифода мешаванд.

Бо ризоияти узви ассотсиатсия ба он метавонад узви нав шомил шавад. Ба ассотсиатсия (иттифоќ) шомил шудани иштирокчии нав мумкин аст вобаста ба масъулияти субсидиарии доштаи он оид ба ўњдадорињои ассотсиатсия (иттифоќ), ки то шомилшавии ў ба миён омадааст, сурат гирад.

Моддаи 5 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» мафњуми дигари иттињодияњои љамъиятиро медињад.

Њамин тавр, дар зери иттињодияи љамъиятї иттињоди ихтиёрї, худидора ва ѓайритиљоратии шањрвандон фањмида мешавад, ки дар асоси умумияти манфиатњо барои амалї намудани маќсадњое

23

муттањид гардидаанд, ки дар оинномаи иттињодияи љамъиятї нишон дода шудаанд.

Њизбњои сиёсї, њаракатњои оммавї, иттифоќњои касаба, ташкилотњои занон, ветеранњо, маъюбон, ташкилотњои љавонон ва кудакон, иттифоќњои эљодї, илмї, техникї, фарњангї – маърифатї, варзишї, фондњо, ассотсиатсияњо, кумитањо ва дигар иттињодияњои шањрвандон њамчун иттињодияњои љамъиятї эътироф мешаванд.

Аммо амали Ќонуни дар боло ќайдшуда тамоми иттињодияњои љамъиятиеро фаро мегирад, ба истиснои иттињодияњои љамъиятие (ташкилотњои динї, њизбњои сиёсї, иттифоќњои касаба ва дигар иттињодияњои љамъиятї), ки тартиби таъсис ва фаъолияти онњоро ќонунњои алоњида ба танзим медароранд.

Иттињодияњои љамъиятї, новобаста аз шакли ташкилї – њуќуќї дар назди ќонун баробарнд. Фаъолияти иттињодияи љамъиятї ба принсипњои ихтиёрї, баробарњуќуќї, худидоракунї ва ќонуният асос меёбад. Иттињодияи љамъиятї дар муайян кардани сохтори дохилї, маќсад, шакл ва тарзу усулњои фаъолияти худ озод мебошад.

Фаъолияти иттињодияи љамъиятї ошкоро буда, маълумот дар бораи њуљљатњои таъсисї ва барномавии он бояд дастраси омма бошад.

Тибќи Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон таъсис ва фаъолияти иттињодияњои љамъияти ва њизбњои сиёсие, ки нажодпарасти, миллатгарои, хусумат, бадбинии иљтимои ва мазњабиро тарѓиб мекунанд ва ё барои бо зўрй сарнагун кардани сохтори конститутсиони ва ташкили гурўњњои мусаллањ даъват менамоянд, манъ аст. Таъсис ва фаъолияти иттињодияњои љамъиятие, ки бадбинии мањалгароиро тарѓиб мекунанд, инчунин манъ аст.

Њамаи шаклњои ТЃТ бо ташаббуси муассисони он таъсис дода мешаванд. Ба њайати муассисон метавонанд шахсони воќеї ва шахсони њуќуќї дохил шаванд.

Ќарор оиди таъсиси ТЃТ, оиди тасдиќи шартномаи таъсисї ва (ё) оинномаи он, оиди маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтишї аз тарафи муассис ё муассисон дар анљуман (конференсия) ё маљлиси умумї ќабул карда мешавад.

Ќобилияти њуќуќдории ТЃТ њамчун шахси њуќуќї аз лањзаи баќайдгирии давлатии он, баъди мувофиќи тартиби муќараркардаи ќонунгузорї пешнињоди њуљљатњои муассисї барои баќайдгирї ба маќомоти баќайдгиранда ва пардохти бољњо барои баќайдгирии давлатї, ба миён меояд.

Мувофиќи моддаи 7 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» иттињодияњои љамъиятї дар Љумњурии Тољикистон дар шаклњои ташкилию њуќуќии зерин метавонанд таъсис дода шаванд:

24

ташкилоти љамъиятї; њаракати љамъиятї; маќомоти худфаъолияти љамъиятї.

Мувофиќи моддаи 8 њамин ќонун ташкилоти љамъиятї- ин иттињодияи љамъиятие мебошад, ки дар асоси узвият таъсис ёфта, барои фаъолияти якљояи шањрвандони муттањидшуда љињати њифзи манфиатњои умумї ва ба даст овардани маќсадњои оинномавї таъсис дода шудааст. Маќомоти олии роњбарикунандаи ташкилоти љамъиятї анљуман (конференсия) ё маљлиси умумї мебошад. Маќомоти роњбарикунандаи ташкилоти љамъиятї маќомоти интихобии дастаљамъї мебошад, ки он ба анљуман (конференсия) ё маљлиси умумї њисоботдињанда аст.

Мувофиќи моддаи 9 Ќонун ташкилоти љамъиятї, њаракати љамъиятї иттињодияи љамъиятии оммавї мебошад, ки аз иштирокчиён иборат буда, узвият надорад, амалї намудани маќсадњои иљтимої ва дигар маќсадњои љамъиятии муфидро дорад, ки онњоро иштирокчиёни њаракати љамъиятї дастгирї менамоянд. Њамзамон маќомоти олии роњбарикунандаи њаракати љамъиятї анљуман, конференсия ё маљлиси умумї мебошад. Маќомоти доимоамалкунандаи роњбарикунандаи њаракати љамъиятї маќомоти машваратии интихобї мебошад, ки на камтар аз дањ нафар иборат буда, ба анљуман, конференсия ё маљлиси умумї њисоботдињанда аст.

Мувофиќи моддаи 10 Ќонуни дар болоќайдшуда маќомоти худфаъолияти љамъиятї иттињодияи љамъиятии беузвият ва ѓайрирасмї буда, тартиби таъсис ва фаъолияти онро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба танзим медарорад.

Тибќи моддаи 3 Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї» маќомоти худфаъолияти љамъиятї иттињодияи љамъиятии ихтиёрии беузвияти шањрвандон буда, маќсади он њал намудани масъалањои гуногуни иљтимоиест, ки дар љои зисти шањрвандон пайдо мешаванд.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њудуди кўча, гузаргоњ ва дења (минбаъд мањалла) бо ташаббуси аксарияти сокинони онњо, ки ба синни њаждањ расидаанд, таъсис дода мешавад ва барои ќонеъ намудани эњтиёљоти гурўњи ањолї нигаронида шудааст, ки манфиати онњо бо расидан ба маќсадњои оинномавї ва татбиќи барномањои маќомоти худфаъолияти љамъиятї алоќаманд аст.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї маќомот ё ташкилоти болоии худро надорад ва чун ќоида "шўрои мањалла", "кумитаи мањалла", "кумитаи манзил" ва ба ин монанд номгузорї мешаванд.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њудуди дења ё шањраке (љамоат), ки љой гирифтааст, аз ќайди бањисобгирї мегузарад ва дар ин хусус дар Оинномаи он сабт карда мешавад.

25

Дар њудуди марзиву маъмурие, ки шањрак ва дења (љамоат) надорад, ќайди бањисобгирї дар маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї гузаронида мешавад.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад њисоби бонкї, мўњр ва бланкањои худро дошта бошад.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар асоси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон бо ташкилотњои давлатї, ѓайридавлатї ва бо ташкилотњои байналмилалие, ки дар Тољикистон фаъолият доранд, оид ба њалли масъалањои иљтимої метавонад њамкорї намояд.

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад Шўрои машваратї таъсис дињад. Шўрои машваратњ дар њудуди на кам аз ду Шўрои мањалла таъсис дода мешавад. Ба њайати Шўрои машваратї чун ќоида маќомоти худфаъолияти љамъиятї, дигар иттињодияњои љамъиятї, шахсони њуќуќї ва маќомоти давлатї шомил шуда метавонанд.

• Маќсадњои таъсис ва фаъолияти ТЃТ ТЃТ бо маќсади татбиќнамої ва њифзи њуќуќ ва озодињои

гражданї, сиёсї, иќтисодї, иљтимої ва фарњангї, иштирок дар бунёди давлати соњибихтиёр, демократї, њуќуќбунёд, дунявї ва ягонаи Тољикистон, таъсис дода мешаванд. Масалан, тибќи моддаи 3 Ќонуни ЉТ «Дар бораи фаъолити эњсонкорї» ба маќсади фаъолияти ташкилотњои эњсонкорї дохил шуда метавонанд:

– дастгирии иљтимої, мутобиќат ва њимояи шахсони воќеї, аз љумла бехтаркунии вазъи моддї, офияти иљтимоии бекорон, корношоямон, маъюбон ва дигар шахсон, ки бо сабаби хусусиятњои љисмонї ва аќлонии худ ё дигар њолатњо мустаќилона њуќуќ ва манфиатњои худро ба амал бароварда наметавонанд;

– мусоидат ба фаъолияти муассисањои соњаи маориф, илм, фарњанг, санъат, маърифат ва инкишофи маънавии шахсият, аз љумла таъсиси стипендияњо;

– мусоидати фаъолият дар соњаи тарбияи љисмонї ва варзиши оммавї;

– њифзи ањолї ва њифзи муњити зист аз олудашавї ё таъсири дигари зараровар;

– ёрї ба муассисањои пенитенциарї (ислоњотї), агар фаъолияти онњо барои бењбуд бахшидани шароитњои нигоњдорї ё хизматрасонии тиббии мањкумон равона шуда бошанд;

– мусоидат барои пойдории сулњ, дустї, хамдигарфањмии байни халќњо, пешгирии низоъњои иљтимої, миллї ва мазњабї;

– њифз ва дар њолати муносиб нигоњдории биноњо, объектњо ва минтаќањои дорои ањамияти таърихї, динию оинї ва фарњангї;

26

– маќсадњои дигари ањамияти иљтимої дошта, ки мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар карда шудаанд.

Умуман ќонунгузории Љумњурии Тољикистон инчунин маќсад ва фаъолияте, ки иљрои он ба ТЃТ манъ аст, муќарар менамояд. Чунончи мувофиќи моддаи 14 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» таъсис ва фаъолияти иттињодияи љамъиятие, ки нажодпарастї, миллатгарої, хусумат, бадбинии иљтимої ва мазњабиро тарѓиб мекунад ва ё барои зўран сарнагун кардани сохтори конститутсионї ва ташкили гурўњњои мусаллањ даъват менамояд, манъ аст. Ба ѓайр аз он, таъсис ва фаъолияти иттињодияи љамъиятие, ки ба њуќуќ ва манфиатњои ќонунии шањрвандон, ба саломатии одамон ва ба ахлоќи љамъиятї суиќасд мекунад, манъ аст.

Иттињодияи љамъиятї бо ташаббуси муассисони он - на камтар аз се нафар шахси воќеї таъсис дода мешавад. Муассисони иттињодияи љамъиятї дар ќатори шахсони воќеї шахсони њуќуќї низ шуда метавонанд, агар онњо њамчун иттињодияњои љамъиятї ба ќайд гирифта шуда бошанд.

Мувофиќи моддањои 6 ва 17 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї»:

• муассисони иттињодияи љамъиятї шахсони воќеї ва шахсони њуќуќї - иттињодияњои љамъиятї мебошанд, ки анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисиро даъват кардаанд ва дар он оинномаи иттињодияи љамъиятї ќабул карда шуда, маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтишии он ташкил карда шудааст;

• аъзои иттињодияи љамъиятї шахсони воќеие мебошанд, ки њавасмандии онњо барои иљрои якљояи вазифањои ин иттињодия мувофиќи меъёрњои оинномаи он бо аризаи шахсї ё њуљљатњои дахлдор ба расмият дароварда мешавад. Аъзои иттињодияи љамъиятї њуќуќ доранд ба маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтишии ин иттињодия интихоб кунанд ва интихоб шаванд, инчунин фаъолияти маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятиро мувофиќи оинномаи он назорат намоянд;

• иштирокчиёни иттињодияи љамъиятї шахсони воќеие мебошанд, ки маќсадњои иттињодияи мазкур ва (ё) иќдомоти мушаххаси онро дастгирї мекунанд, дар фаъолияти он бе барасмиятдарории њатмии шартњои иштироки худ ширкат меварзанд, агар оиннома тартиби дигари иштироки онњоро пешбинї накарда бошад.

Шањрвандоне, ки ба синни 18-солагї расидаанд, муассис, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї шуда метавонанд.

Шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд баробари шањрвандони Љумњурии Тољикистон муассис, аъзо ва иштирокчии

27

иттињодияњои љамъиятї шуда метавонанд, ба шарте ки љои доимии зисти онњо Љумњурии Тољикистон бошад ё гувоњномаи иќомат дар Љумњурии Тољикистон дошта бошанд.

Танњо шањрвандони ба балоѓатрасида, ки дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон доимї зиндагї мекунанд, роњбарони иттињодияњои љамъиятї, инчунин аъзои маќомоти назорату тафтишии онњо шуда метавонанд.

Шањрвандоне, ки ба синни 14-солагї расидаанд, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятии љавонон шуда метавонанд. Шањрвандоне, ки ба синни 8-солагї расидаанд, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятии кўдакон шуда метавонанд.

Њангоми таъсиси иттињодияи љамъиятї дар шакли ташкилоти љамъиятї муассисони ин ташкилот бевосита аъзои он гардида, њуќуќ ва вазифањои дахлдор пайдо менамоянд.

Дар ваќти таъсиси иттињодияњои љамъиятї дар дигар шаклњо њуќуќ ва вазифањои муассисони онњо дар оинномаашон нишон дода мешаванд.

Муассис, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї инњо буда наметавонанд:

– маќомоти њокимияти давлатї (ба истиснои њолате, ки дар моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» пешбинї шудааст, ки нишон медињад, ки иттињодияњои љамъиятї њуќуќ доранд иттифоќњои (ассотсиатсияњои, шўроњои) иттињодияњои љамъиятиро таъсис дињанд ва ба чунин иттифоќњо (ассотсиатсияњо, шўроњо) шањрвандон, иттињодияњои љамъиятї, шахсони њуќуќї, маќомоти давлатї њуќуќи шомил шуданро доранд);

– шахсони њуќуќї (ба истиснои њолатњое, ки дар моддањои 6, 11 ва 16 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» пешбинї шудаанд, ки муассиси иттињодияи љамъиятї метавонад дигар иттињодияи љамъиятї шавад; инчунин барои таъсиси Иттифоќ ё Ассотсиатсияи иттињодияњои љамъиятї, ки шахсони њуќуќї њуќуќ доранд ба чунин иттифоќ ё ассотсиатсия ба њайси аъзо шомил шаванд.);

– шахсоне, ки алоќамандии онњо бо ташкилотњои террористї, экстремистї (ифротгарої) ва сепаратистї аз тарафи суд муайян

шудааст. Мувофиќи моддаи 18 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои

љамъиятї» оинномаи иттињодияи љамъиятї бояд инњоро пешбинї намояд:

– ном, маќсади иттињодияи љамъиятї, шакли ташкилию њуќуќии он;

28

– сохтори иттињодияи љамъиятї, маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтиши иттињодияи љамъиятї, њудуди фаъолияти њамин иттињодияи љамъиятї;

– шартњо ва тартиби пайдо ва гум кардани узвият дар иттињодияи љамъиятї, њуќуќ ва вазифањои аъзои ин иттињодия (танњо барои иттињодияњое, ки узвиятро пешбинї менамоянд);

– салоњият ва тартиби ташкили маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї, мўњлат ва ваколати онњо, мањалли љойгиршавии маќомоти доимии роњбарикунанда;

– тартиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба оинномаи иттињодияи љамъиятї;

– сарчашмањои ташаккули маблаѓњо ва дигар молу мулки иттињодияи љамьиятї, њуќуќи иттињодияи љамъиятї ва филиалу намояндагињои он оид ба идоракунии амвол;

– тартиби азнавташкилдињї ва барњамдињии иттињодияи љамъиятї.

Ба ѓайр аз он оинномаи иттињодияи љамъиятї тасвири рамзи ин иттињодияро дошта метавонад. Инчунин дар оиннома метавонанд дигар муќаррароти марбут ба фаъолияти иттињодияи љамъиятї, ки ба ќонунњо мухолифат намекунанд, пешбинї карда шаванд.

Мувофиќи моддаи 6 Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї» оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ба тариќи овоздињї ќабул карда мешавад.

Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї њамон ваќт ќабулгардида њисобида мешавад, ки ба љонибдории он аксарияти иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї овоз дода бошанд.

Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ба ѓайр аз маълумоте, ки Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» пешбинї менамояд, бояд маълумотњои зеринро дар бар гирад:

– номи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва салоњиятњои он; – њайат ва њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї; – самтњои фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї; – њуќуќ ва ўњдорињои иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти

љамъиятї; – тартиби ќабул шудан ва баромадан (хориљ шудан) аз њайати

иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї; – тартиби интихоб ва озод кардани роњбари маќомоти

худфаъолияти љамъиятї; – ваколат ва вазифањои роњбари маќомоти худфаъолияти

љамъиятї;

29

– тартиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба Оинномаи маќомот;

– тартиби таъсису барњамдињї ва азнавташкилдињии маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

– мўњлати ваколати маќомоти худфаъолияти љамъиятї; – тартиби ќабули ќарор дар бораи пеш аз мўњлат њатъ

гардидани ваколати маќомоти худфаъолияти љамъиятї аз тарафи иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

– маълумот оид ба асосњои молиявии амалї намудани фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва ихтиёрдории моликияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

– тартиби тањия ва иљрои сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

– дигар маълумотњое, ки ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мухолиф нестанд.

8. Оё ТЃЊ бе гирифтани маќоми шахси њуќуќї (бидуни

баќайдгирї) амал намуда метавонад? ТЃТ метавонад бидуни баќайдгирии давлатї ва маќоми (статуси)

шахси њуќуќї амал намояд. ТЃТ бе маќоми шахси њуќуќї дар асоси меъёрњои њуќуќи гражданї, уњдадорї, моликият ва ѓайра таъсис ёфта, фаъолият менамояд.

Ѓайр аз он, тибќи моддаи 4 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» шањрвандон њуќуќ доранд мувофиќи Конститутсия (Сарќонун) ва ќонунњои Љумњурии Тољикистон аз руи интихоби худ, бе иљозати пешакии маќомоти давлатї иттињодияњои љамъиятї таъсис дињанд, инчунин ба ин гуна иттињодияњои љамъиятї бо шарти риоя кардани меъёрњои оинномавии онњо дохил шаванд.

Њамин тавр, мувофиќи моддаи 7 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» дар Тољикистон шањрвандони ЉТ метавонанд иттињодияњои љамъиятиро дар шакли маќомоти худфаъолияти љамъиятї таъсис дињанд.

Тибќи моддаи 10 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» маќомоти худфаъолияти љамъиятї иттињодияи љамъиятии беузвият ва ѓайрирасмї буда, тартиби таъсис ва фаъолияти онро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба танзим медарорад.

Мувофиќи моддаи 3 Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї» маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њудуди дења ё шањраке (љамоат), ки љой гирифтааст, аз ќайди бањисобгирї мегузарад ва дар ин хусус дар Оинномаи он сабт карда мешавад. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад бе баќайдгирии давлатї (бе маќоми шахси њуќуќї) фаъолият намояд.

30

Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад њисоби бонкї, мўњр ва бланкањои худро дошта бошад. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар асоси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон бо ташкилотњои давлатї, ѓайридавлатї ва бо ташкилотњои байналмилалие, ки дар Тољикистон фаъолият доранд, оид ба њалли масъалањои иљтимої метавонад њамкорї намояд.

9. Агар ягон нафар, ки нияти таъсиси ТЃЊ –ро дошта бошад,

маълумот оиди тартиби таъсис дастрас ва фањмо аст ? Маълумот оиди баќайдгирии ТЃТ умуман дастрас ва фањмо аст.

Ќоидаи баќайдгирии ТЃТ дар якчанд санадњои меъёрии њуќуќї изњор шудааст: дар КГ ЉТ, дар Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» барои њамаи шаклњои ТЃТ, ѓайр аз иттињодияњои љамъиятї, дар Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї», барои маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар Ќонуни ЉТ «Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї». Ба ѓайр аз он, маълумот дар бораи таъсис ва баќайдгирии ТЃТ дар тахтањо (стенд) дар маќомоти давлатии баќайдгирии андоз ва барои иттињодияњои љамъиятї бошад – дар Вазорати адлияи ЉТ, дар љои барои шањрвандон дастрас љойгир шудааст.

Мувофиќи моддаи 28 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттилоот» њар як шањрванд њуќуќ ба дархост дар хусуси дастрасї ба санадњои расмї ва додани иттилооти хаттї ё шифоњї дорад.

Тањти мафњуми дархости иттилоотї (минбаъд дархост) дар хусуси дастрасї ба санадњои расмї дар Ќонуни мазкур мурољиат бо талаботи фароњам овардани имконияти шиносшавї бо санадњои расмї дар назар дошта шудааст.

Дархост метавонад инфиродї ё умумї бошад. Он дар шакли хаттї пешнињод карда мешавад.

Шањрванд њуќуќ дорад ба маќомоти давлатї мурољиат намуда, пешнињоди њамагуна санади расмиро, сарфи назар аз мансубияти ин њуљљат ба ў талаб намояд, ба истиснои њолатњои мањдудияти дастрасї, ки ќонунњои Љумњурии Тољикистон пешбинї намудаанд.

Шањрвандони Љумњурии Тољикиcтон, маќомоти давлатї, ташкилот ва иттињодияњои шањрвандон (минбаъд дархосткунанда) ба маќоми дахлдори ќонунгузорї, иљроия, њокимияти судї ва бойгонї, шахсони мансабдори онњо дархост пешнињод менамоянд.

Дар дархост насаб, ном, номи падари дархосткунанда, њуљљат, маълумоти хаттї ё шифоњие, ки ба ў зарур аст ва нишонии худ, ки љавобро мехоњад ба даст орад, бояд зикр гардад.

Маќомоти њокимияти ќонунгузорї, иљроия ва судии Љумњурии Тољикиcтон, ашхоси мансабдори онњо вазифадоранд оид ба иттилооти марбут ба фаъолияти онњо ба таври хаттї, шифоњи,

31

тавассути телефон ё бо истифодаи маърўзањои оммавии шахсони мансабдори худ иттилоот пешнињод намоянд.

10. Оё ќонунгузорї тартиби иљозатї ё огоњиро барои гирифтани

маќоми шахси њуќуќї пешбинї менамояд? Кадом талаботњои расмї ба тартиби гирифтани маќоми шахси њуќуќї пешнињод мешавад?

Баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї дар њудуди Љумњурии Тољикистон барои маќсадњои зерин анљом дода мешавад:

– тасдиќи воќеияти таъсисдињї, аз нав ташкилдињї ва барњамдињии шахси њуќуќї;

– риояи мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон будани њуљљатњои таъсисии шахси њуќуќї, ки дар њудуди Љумњурии Тољикистон таъсис меёбад, аз нав ташкил ё барњам дода мешавад;

– пешбурди фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї; – тибќи тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузорї пешнињод

кардани маълумот дар бораи шахси њуќуќии таъсисдодашуда, аз нав ташкилгардида ва барњамдодашуда.

Тартиби таъсиси ТЃТ дар Љумњурии Тољикистон иљозатї буда, барои њамаи ТЃТ, ба ѓайр аз иттињодияњои љамъиятї бо Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» ба танзим дароварда мешавад.

Амали Ќонун инчунин нисбати маќомоти њокимияти давлатї, ки шахси њуќуќї буда, тартиби таъсис додан ва фаъолияти онњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад, татбиќ намегардад.

Тартиби баќайдгирии давлатии њизбњои сиёсї, иттињодияњои љамъиятї, динї ва воситањои хабари омма тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад.

Тибќи моддаи 11 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» барои ТЃТ, ба ѓайр аз аз иттињодияњои љамъиятї, барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

1) ариза барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Дар ариза маълумоти зерин нишон дода мешавад:

а) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї; б) номи пурраи (дар њолати мављуд будан, инчунин номи кўтоњи)

фирмавии шахси њуќуќї бо забони давлатии Љумњурии Тољикистон; в) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї; г) тарзи ташкилёбии шахси њуќуќї (таъсисёбї ё

азнавташкилдињї);

32

д) маълумот дар бораи муассис (муассисон) ва роњбари шахси њуќуќї (номи фирмавии шахси њуќуќї, насаб, ном ва номи падари шахси воќеї, мањалли љойгиршавии шахси воќеї ва њуќуќї, маълумот барои тамос);

е) намуди (намудњои) асосии фаъолияте, ки шахси њуќуќї нияти анљом додани онро (онњоро) дорад;

ж) санаи пешнињод гардидани ариза ва имзои аризадињанда. 2) ќарори муассис (протоколи маљлиси муассисон) дар бораи

таъсисдињии шахси њуќуќї. Ќарор дар бораи таъсисдињии шахси њуќуќї аз љониби муассис (муассисон)-и шахси њуќуќї имзо карда мешавад;

3) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќии таъсисёбанда дар сурати аз љониби роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќии таъсисёбанда пешнињод гардидани њуљљат ё нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсият ва ваколатнома ба номи шахси ваколатдор дар сурати аз љониби шахси ваколатдори муассисон пешнињод гардидани њуљљатњо барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї;

4) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти њар як муассиси (шахси воќеии) шахси њуќуќии таъсисёбанда ва маълумотномаи маќомоти андоз нисбат ба муассис - шахси њуќуќї доир ба надоштани ќарзи андоз (Ќонун аз 29.12.2010 № 669);

5) дар њолати таъсис додани шахси њуќуќї дар њудуди минтаќаи озоди иќтисодї маълумотномаи маъмурияти минтаќаи озоди иќтисодї (Ќонун аз 29.12.2010 № 669); 6) ќарори шахси њуќуќї дар бораи таъсисдињии шахси њуќуќї, агар муассис ё яке аз муассисон шахси њуќуќї бошад;

7) хулосаи маќомоти дахлдор дар мавриди баќайдгирии воситањои ахбори омма;

8) пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї;. 9) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи мањалли љойгиршавии

(суроѓаи) шахси њуќуќии таъсисёбанда Њамзамон, њуљљатњои дар бандњои 2, 3, 4, 5 ва 6 ќисми 1 моддаи

дар боло нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба забони давлатии Љумњурии Тољикистон тарљума карда шаванд. Њуљљатњои дар банди 5 ва 6 ќисми 1 моддаи нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд бо тартиби муќарраргардида ќонунї (легализатсия) гардонида шаванд.

Тарљумаи њуљљатњои дар ќисми мазкур нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони

33

воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба тариќи нотариалї тасдиќ карда шаванд.

Баќайдгирии давлатии шахси њуќуќии баъзе аз ТЃТ, ба ѓайр аз иттињодияњои љамъиятї, иттињодияњои динї ва њизбњои сиёсї, аз тарафи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муњлати на дертар аз 5 рузи корї аз лањзаи пешнињод намудани њуљљатњое, ки дар моддаи дар боло нишон дода шудаанд, амалї мегардад, агар дигар муњлат дар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинї нашуда бошад.

Агар пас аз ба охир расидани панљ рўзи корї маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ќарорро дар бораи баќайдгирии давлатї ё рад кардани баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ќабул накарда бошад ва ё њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќиро надода бошанд, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ўњдадоранд фавран пас аз гузаштани мўњлати дар боло нишондодашуда ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро дар бораи таъсисёбии шахси њуќуќї ворид созанд ва ба аризадињанда дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї Шањодатнома дињанд ё онро ба суроѓаи дар ариза нишондодашуда фиристанд.

Њуљљатњоро барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї муассисони шахси њуќуќї ё шахсони ваколатдори онњо пешнињод карда метавонанд. Њамзамон бояд ќайд намуд, ки шахсони ваколатдор инњо буда метавонанд:

– роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќї, ки ваколатњои ўро ќарори муассисон дар бораи таъйин намудани ў тасдиќ мекунад;

– шахси дигаре, ки аз номи муассисони шахси њуќуќї дар асоси ваколатнома баромад мекунад.

Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» инчунин номгуи њуљљатњоеро, ки барои баќайдгирии давлатї заруранд, муќарар менамояд.

Барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

• ариза, ки онро аъзои маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї имзо кардаанд ва дар он насаб, ном, номи падар, љойи истиќомат ва телефонњои робита нишон дода шудаанд;

• оинномаи иттињодияи љамъиятї дар ду нусха бо забони давлатї ва бо хоњиши ташкилоти љамъиятї ду нусха бо забони муоширати байни миллатњо;

• иќтибос аз протоколи анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисї, ки дар бораи таъсиси иттињодияи љамъиятї, тасдиќи оиннома, ташкил кардани маќомоти роњбарикунанда ва маќоми назорату тафтишии он маълумот дорад;

34

• маълумот дар бораи муассисони иттињодияи љамъиятї: барои шахсони воќеї - насаб, ном, номи падар, соли таваллуд, љои сукунат, шањрвандї (бо имзоњояшон тасдиќ мегардад) ва нусхаи шиноснома ё дигар њуљљате, ки шахсиятро тасдиќ мекунад; барои иттињодияњои љамъиятї њангоми таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї - нусхаи шањодатномањо дар бораи баќайдгирии давлатии оинномаи ин иттињодияњо, иќтибос аз протоколи маљлиси маќомоти роњбарикунандаи иттињодияњои љамъиятї, бо ќарор дар бораи таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї, инчунин нусхаи шартномаи таъсисї;

• аризаи шахсоне, ки дар моддаи 19 Ќонуни мазкур нишон дода шудаанд, дар бораи розигї ба истифодаи номи шањрванд дар номи иттињодияи љамъиятї;

• њангоми аз тарафи иттињодияи љамъиятї истифода бурдани рамзи тањти њимояи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи њифзи моликияти зењнї ё њуќуќи муаллифї ќарордошта - њуљљатњое, ки њуќуќи истифодаи онро тасдиќ мекунанд;

• њуљљати пардохти бољи давлатї; • њуљљат дар бораи нишонии (мањалли љойгиршавии) маќомоти

роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї; • барои иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї ва байналмилалї

- протоколњои анљуманњо, конференсияњо, маљлисњои умумї ё маљлисњои таъсисии воњидњои сохторї.

Њуљљатњо барои баќайдгирии давлатї дар муњлати як моњ аз рузи гузаронидани анљуман (конференсия) ё маљлиси умумии таъсисї пешнињод карда мешаванд. Баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї дар муњлати 30 руз аз лањзаи пешнињод карда шудани њуљљатњое, ки дар боло номбар шудаанд, амалї мегардад. Муњлати мазкур дар давоми давраи аз тарафи аризадињанда бартараф намудани камбудињои њуљљатњои таъсиси, ки дар љараёни барраси ошкор гардидаанд, канда мешавад.

Таѓйирот ва иловањо дар оинномањои иттињодияњои љамъияти бояд бо њамон мўњлате, ки иттињодияњои љамъиятї ба ќайди давлатї гирифта мешаванд, аз ќайди давлатї гузаранд ва аз лањзаи чунин баќайдгирї эътибори њуќуќї пайдо мекунанд. Маќомоти баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъияти фењрасти ин иттињодияњоро тартиб медињанд ва шањодатномаи баќайдгирї месупоранд.

Барои баќайдгирии давлатии њамаи ТЃТ, таѓйирот ва иловањо дар њуљљатњои таъсисї бољи давлатї тибќи тартиб ва андозаи муќараркардаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи бољи давлатї» ситонида мешавад.

35

Пешнињод накардани њатто яке аз ин њуљљатњо, барои маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї асос барои рад кардани баќайдгирї мебошад.

11. Оё ќонунгузорї пардохти бољро барои баќайдгирии давлатии

ТЃЊ пешбинї мекунад? Агар ња, пас андозаи ин бољ чанд аст ? Мувофиќи Ќонунњои ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии

шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї», «Дар бораи бољи давлатї» ва «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї», барои барои баќайдгирии давлатї аз тарафи маќомоти ваколатдори давлатї, пардохти бољи давлатї тибќи андозаи дар моддаи 4 Ќонуни ЉТ «Дар бораи бољи давлатї» муќарар мешавад.

Њамин тавр, барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии ташкилотњои ѓайритиљоратї, ба ѓайр аз иттињодияњои љамъиятї маќомоти ваколатдори давлатї бољи давлатиро ба андозаи 7 нишондињанда барои њисобњо меситонад.

Барои баќайдгирии давлатии барњамдињї ва (ё) ќатъ намудани фаъолияти шахсони њуќуќї, ќатъ намудани фаъолияти филиалњо ва (ё) намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї ва соњибкорони инфиродї – ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст.

Барои додани нусхаи (дубликати) њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї - ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст.

Барои додани шањодатнома дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба њуљљатњои таъсисии иттињодияњои љамъиятї (азнавбаќайдгирї) новобаста ба маќоми онњо ва филиалу намояндагињои иттињодияњои љамъиятї ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирї ситонида мешавад.

Тибќи банди 7 моддаи мазкури Ќонуни ЉТ «Дар бораи бољи давлатї» барои анљом додани амалњои дорои ањамияти њуќуќї дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон ва маќомоти он бољи давлатї ба андозаи зерин ситонида мешавад:

1) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии байналмилалї - ба андозаи 100 нишондињанда барои њисобњо;

2) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї - ба андозаи 10 нишондињанда барои њисобњо;

3) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии мањаллї – ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо;

4) барои ќайди бањисобгирии филиалњо ва намояндагињои иттињодияњои љамъиятии байналмилалї, љумњуриявї, филиал ва намояндагињои иттињодияњои љамъиятии хориљї - ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо;

36

5) барои баќайдгирии давлатии њизбњои сиёсї - ба андозаи 50 нишондињанда барои њисобњо;

6) барои додани нусхаи тасдиќкардашудаи (дубликати) шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї, њизбњои сиёсї - ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст;

7) барои додани иќтибос аз Фењрист дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї, њизбњои сиёсї ва ќатъи фаъолияти филиалу намояндагињои онњо - ба андозаи 50 фоизи нишондињанда барои њисобњо;

12. Дар кадом муњлат маќомоти ваколатдори давлатї бояд ариза

оиди баќайдгирии ТЃЊ -ро дида барояд ? Тибќи моддаи 21 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои

љамъиятї» баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї дар давоми як моњ аз рўзи пешнињоди тамоми њуљљатњои дар њамин модда номбаршуда анљом ёфта, ба иттињодияи љамъиятї шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатї дода мешавад. Мўњлати мазкур дар давоми давраи аз тарафи аризадињанда бартараф намудани камбудињои њуљљатњои таъсиси, ки дар љараёни барраси ошкор гардидаанд, ќатъ мегардад.

Мувофиќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» баќайдгирии дигар шаклњои ташкилию њуќуќии ТЃТ њамчун шахси њуќуќї аз тарфи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муњлати на зиёда аз 5 рузи корї иљро менамояд.

Дар њамин муњлат маќомоти анљомдињандаи баќайдгирї маќомоти давлатии омори мањалли љойгиршавии шахси њуќуќиро оиди амали иљронамуда огоњ месозад.

13. Кадом маќомоти давлатї барои пешбурди фењристи њамаи

ТЃЊ -и мављуда ваколатдор аст? Оё ин маълумот оммавї мебошад? Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва

соњибкорони инфиродї» дар моддаи 5 зикр намудааст, ки пешбурди Фењристи ягонаи давлатиро дар њудуди Љумњурии Тољикистон маќомоти андози Љумњурии Тољикистон амалї месозад.

Ба Фењристи ягонаи давлатї маълумоти зерин дохил карда мешаванд:

а) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї; б) номи пурраи фирмавии (дар њолати мављуд будан, инчунин

номи кўтоњи) шахси њуќуќї бо забони давлатии Љумњурии Тољикистон;

в) маълумот дар бораи таѓйирёбии номи фирмавии шахси њуќуќї;

37

г) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї (роњбари шахси њуќуќї), маълумот дар бораи таѓйир ёфтани он, маълумот барои тамос бо онњо;

д) тарзи ташкилёбии шахси њуќуќї (таъсисёбї ё азнавташкилдињї);

е) санаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќї; ж) маълумот дар бораи муассисон ва роњбари шахси њуќуќї

(номгўи шахси њуќуќї ё маълумот аз њуљљате, ки шахсияти шахси воќеиро тасдиќ мекунад);

з) маълумот дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис ёфтааст (шакли азнавташкилдињї, санаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќие, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис ёфтааст (дар мавриди мављуд будани чунин њолат);

и) маълумот дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахси њуќуќї (ќарор дар бораи таъсис ё барњам додани филиал ва намояндагї, маълумот аз њуљљате ки шахсияти роњбари филиал ва намояндагиро тасдиќ мекунад, маълумот барои тамос бо он), мањалли љойгиршавии (суроѓаи) онњо, санаи ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи ягонаи давлатї;

к) маълумот дар бораи сармояи оинномавї; л) маълумот дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї; м) раќами мушаххаси андозсупоранда (РМА); н) раќами мушаххаси суѓуртавї; о) рамзњои оморї. Њамзамон, муассисон, маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї,

соњибкорони инфиродї ўњдадоранд дар муддати то 5 рўзи корї аз рўзи ќабул намудани ќарор дар бораи таѓйир ёфтани маълумотњои дар Фењристи ягонаи давлатї нишондодашуда, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро ба таври хаттї хабардор созанд. Таѓйиру иловањо пас аз ворид намудани онњо ба Фењристи ягонаи давлатї ќувваи ќонунї пайдо мекунанд.

Моддаи 4 њамин ќонун пешибинї кардааст, ки Њукумати ЉТ тартиби њамбастагии маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро бо маќомоти ваколатдори давлатї бо маќсади баќайдгирии давлатї мувофиќи принсипи «равзанаи ягона» муќарар менамояд. Њамзамон ин маќомот, ки баќайдгирии давлатиро иљро мекунад, маълумотњоро ба маќомоти ваколатдор барои дода шудани раќами мушаххаси суѓуртавї ва рамзњои оморї пешнињод менамояд ва маќомотњои дар боло ќайдшуда уњдадоранд дар муддати як рузи корї, аз рузи пешнињоди маълумот, раќами мушаххаси суѓуртавї ва рамзњои оморї дињанд ва онњоро ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пешнињод намоянд.

38

Раќами мушаххаси андозсупоранда на дертар аз муњлати додани њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї, дода мешавад.

Њамин тавр, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ба аризадињанда њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї, ки раќами мушаххаси андозсупоранда ва раќами мушаххаси суѓуртавї ва рамзњои омориро дар бар мегирад, медињад.

Талаб намудани њуљљатњои иловагї бо маќсади баќайдгирии давлатї, дода шудани раќами мушаххаси андозсупоранда, раќами мушаххаси суѓуртавї ва рамзњои оморї, манъ аст.

Моддаи 51 КГ ЉТ ќайд менамояд, маълумот дар бораи баќайдгирии давлатї, аз љумла барои ТЃТ, номи фирма ба Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї дохил карда мешавад, ки барои шиносоии умум дастрас мебошад.

Аммо, чи тавре, ки дар боло ќайд шуда буд, Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» ба тартиби баќайдгирии њизбњои сиёсї, иттињодияњои љамъиятї ва динї ва воситањои ахбори омма, ки шахси њуќуќї мебошанд, татбиќ намегардад ва он тибќи тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад. Њамин тавр, тибќи моддаи 21 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» тартиби махсуси баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї дар Тољикистон муќарар карда мешавад, ки мувофиќи он баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятиро Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон, Раёсатњои адлияи Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон ва вилоятњо анљом медињанд.

14. Оё ба ТЃТ барои баќайдгирї рад кардан мумкин аст? Дар кадом

асосњо? Оё сабабњои рад намудан шарњ дода мешаванд? Тибќи моддаи 23 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои

љамъиятї» баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї дар асосњои зерин рад карда мешавад:

– агар оинномаи иттињодияи љамъиятї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, муќаррароти моддањои 14, 17 ва 18 Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мухолифат кунад;

– агар номгўи пурраи њуљљатњои барои баќайдгирии давлатї зарур,ки Ќонуни мазкур муайян кардааст, пешнињод карда нашуда бошад ё маълумот дар њуљљатњо ба тартиби зарурї расмї кунонида нашуда бошанд ё ба маќомоти номувофиќ пешнињод гардида бошанд;

– агар бо њамон ном иттињодияи љамъиятии ќаблан ба ќайд гирифташуда фаъолият намояд;

– агар муќаррар гардад, ки дар њуљљатњои таъсисии пешнињодшуда маълумоти носањењ мављуд бошад;

39

– агар номи иттињодияи љамъиятї ахлоќ, њисси миллї ва динии шањрвандонро тањќир намояд.

Асосњои рад намудани баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї дар хулосаи санљиши њуќуќї нишон дода мешаванд.

Рад кардани баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї бо сабабњои мувофиќи маќсад набудани таъсис, манъ мебошад.

Дар бораи рад кардани баќайдгирии давлатї, инчунин дар бораи саркашї аз ин гуна баќайдгирї ба суд шикоят кардан мумкин аст.

Дар сурати рад кардани баќайдгирии давлатї ба аризадињандагон дар ин бора дар шакли хаттї бо нишон додани муќаррароти мушаххаси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, ки вайрон кардани онњо боиси рад кардани баќайдгирии давлатии ин иттињодия гардидааст, хабар дода мешавад.

Дар бораи рад кардани баќайдгирии давлатї, инчунин дар бораи саркашї аз ин гуна баќайдгирї ба мақомоти Суди вобаста ба �ойгиршавиашон.

Ариза дар бораи баќайдгирии иттињодияњои љамъияти дар асосњои зерин барраси карда намешавад:

• агар номгўи њуљљатњои таъсиси пурра пешнињод карда нашуда бошад, ё онњо дуруст тартиб дода нашуда бошанд;

• агар аз тарафи маќоми баќайдгирандаи иттињодияи љамъияти муќаррар карда шуда бошад, ки дар њуљљатњои таъсисии барои ба ќайдгири пешнињодшуда маълумоти нодуруст мављуд аст.

Ба ѓайр аз он моддаи 34 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» зикр менамояд, ки маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуќуќ дорад дар њолатњои зерин баќайдгирии давлатиро рад намоянд: – њуљљатњои бо маќсади баќайдгирии давлатї пешнињодгардида ба

номгуи муќаррарнамудаи Ќонуни мазкурва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мувофиќат намекунанд; – њуљљатњои бо маќсади баќайдгирии давлатї пешнињодгардида

ба талаботи муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур мувофиќат намекунанд;

– агар номи фирмавии шахси њуќуќї ба талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мувофиќат накунад

Рад кардани баќайдгирии давлатї бо дигар сабабњо манъ мебошад.

Њангоми рад намудани баќайдгирии давлатї ба аризадињанда огоњии хаттї дар хусуси рад намудан бо нишон додани сабаби радкунї фиристонида мешавад (супорида мешавад) ва њамаи њуљљатњои пешнињоднамудаи ў барои бартараф кардани номутобиќатии ошкоргардида баргардонида мешаванд.

40

Нусхаи њуљљатњои пешнињодгардида дар маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї нигоњ дошта мешаванд. Рад намудани баќайдгирии давлатї, инчунин саркашї намудан аз баќайдгирии давлатї боиси ба суд шикоят намудан шуда метавонад.

15. Агар барои баќайдгирї рад карда шавад, пас тартиби минбаъда

чи гуна аст? Оё барои рад кардани баќайдгирї ба суд шикоят кардан мумкин аст?

Тибќи моддаи 1 Ќонуни ЉТ «Дар бораи мурољиатњои шањрвандон» шањрвандони Љумњурии Тољикистон дар идоракунии корњои давлати ва љамъияти иштирок намуда, њуќуќу озодињоеро, ки Конститутсияи Љумњурии Тољикистон ва ќонунњои дигар ба онњо додаанд, амали намуда, дорои чунин њуќуќїо мебошанд:

• њимояи њуќуќ ва манфиатњои ќонунии худ, инчунин њуќуќу манфиатњои ќонунии дигар шахсон ва ташкилотњо;

• барќарор намудани њуќуќїои вайроншудаашон аз тарафи маќомоти салоњиятноки давлати ва иттињодияњои љамъияти.

Шахсони бешањрванд њуќуќи мурољиат намуданро мувофиќи Ќонуни мазкур дар баробари шањрвандони Љумњурии Тољикистон, доранд.

Мурољиатњои шањрванди хориљї ва шахси бешањрванд бо тартиби муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур баррасї карда мешаванд, агар дарсанадњои њуќуќии байналмилалие, ки Љумњурии Тољикистон онњоро эътироф кардааст, тартиби дигар пешбинї нашуда бошад.

Ба амалњо, ќарорњои маќомоти давлати, иттињодияњо, корхонањо муассисањо, ташкилотњо, шахсони мансабдори онњо, ки нисбати онњо њуќуќ ба тартиби тобеият ба маќом, шахси мансабдор ё суд мурољиат кардан мумкин аст, амалњои коллегиали ва инфиродї, ќарорњо тааллуќ доранд, ки дар натиљаи онњо:

– шањрванд аз имконияти пурра ё ќисман амали намудани њуќуќе, ки ќонун ё дигар санади ќонунгузори додааст, ѓайриќонуни мањрум карда шудааст;

– ба зиммаи шањрванд ѓайриќонуни вазифае гузошта шудааст ё вай ѓайриќонуни ба љавобгари кашида шудааст.

Мувофиќи Ќонуни мазкур беамалии маќомот ва шахсони мансабдор, яъне иљро накардани амалњое низ метавонад мавриди шикоят ќарор гирад, ки онњо мебоист ба манфиати шањрванд анљом медоданд ва метавонистанд анљом дињанд, вале иљро накардани онњо боиси оќибатњое шудааст, ки дар ќисми якуми моддаи 8 зикр ёфтаанд.

Мурољиатњои шањвандон дар мўњлати то як моњ аз рўзи расиданашон, вале мурољиатњое, ки омўзишу тањќиќи иловагиро талаб намекунанд, дар давоми 15 рўз барраси.

41

Дар њолатњое, ки барои њалли ариза ё шикоят гузаронидани санљиши махсус, талаб карда гирифтани маводњои иловаги ё дидани чорањои дигар зарур аст, мўњлати њалли ариза ва шикоят ба таври истисно аз тарафи роњбар ё муовини роњбари маќоми дахлдор, корхона, муассиса, ташкилот дароз карда шуда метавонад, аммо на зиёда аз як моњ ва дар ин бора шахсе, ки ариза ё шикоят додааст, огоњ карда мешавад. Зимнан мўњлати умумии баррасии мурољиат аз ду моњ зиёд буда наметвонад

Мувофиќи Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон њама дар назди ќонун ва суд баробаранд. Моддаи 19 Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон пешбини менамояд, ки «њар кас кафолати њифзи суди дорад. Њар шахс њуќуќ дорад талаб намояд, ки парвандаи ўро суди босалоњият, мустаќил ва беѓараз барраси намояд.».

Дар Ќонуни конститутсионии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи судїои Љумњурии Тољикистон» суд дар Љумњурии Тољикистон њуќуќ, озодии инсону шањрванд, манфиати давлат, созмону муассисањо, ташкилотњо, ќонуният ва адолатро, ки Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон ва дигар ќонунњои Љумњурии Тољикистон эълон намудаанд, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон эътироф кардааст, њифз менамояд.

Дар Ќонуни конститутсионии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи суди конститутсионии љумњурии тољикистон» муќарар карда шудааст, ки шахсон метавонанд ба Суди конститутсионии Љумњурии Тољикистон доир ба масъалањо оид ба вайронкунии њуќуќу озодињои конститутсионии онњо вобаста ба ќонун ва дигар санади њуќуќии татбиќшуда ё татбиќшаванда дар муносибати мушаххаси њуќуќї мурољиат намоянд.

Мувофиќи Кодекси мурофиавии граждании Љумњурии Тољикистон бањсњо дар суди мањалли љойгиршавии љавобгар баррасї карда мешаванд.

16. Агар ТЃЊ нияти таъсиси филиал дошта бошад, пас барои ин

гирифтани иљозати иловагї зарур аст? Мувофиќи моддаи 8 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии

давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» њангоми таъсис додани филиал ё намояндагї дар њудуди Љумњурии Тољикистон оиди ин бояд маълумот дар Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї нишон дода шавад, бо пешнињоди маълумотњои зерин оиди филиал ё намояндагии шахси њуќуќї: мањалли љойгиршавии (суроѓаи) онњо, санаи ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи ягонаи давлатї.

42

Мувофиќи моддањои 1,4,8,12, 28-34 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешбинї шудааст, ки аз тарафи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар мањалли љойгиршавии филиал ё намояндагї дар муддати 5 рузи корї аз рузи пешнињод намудани њуљљатњо амалї мешавад.

17. Кадом тартиб нисбати ТЃЊ-њои байналмилалї барои

гирифтани иљозат ба фаъолият ё кушодани филиал дар давлати ќабулкунанда пањн мегардад?

Баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии байналмилалї ва љумњуриявї, инчунин иттињодияњои љамъиятии мањаллиро, ки фаъолияти онњо мувофиќи оинномањояшон дар њудуди шаїри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї амалї мегарданд, Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон.

Барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї ба маќомоти баќайдгиранда њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

- ариза, ки онро аъзои маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї имзо кардаанд ва дар он насаб, ном, номи падар, љойи истиќомат ва телефонњои робита нишон дода шудаанд;

- оинномаи иттињодияи љамъиятї дар ду нусха бо забони давлатї ва бо хоњиши ташкилоти љамъиятї ду нусха бо забони муоширати байни миллатњо;

- иќтибос аз протоколи анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисї, ки дар бораи таъсиси иттињодияи љамъиятї, тасдиќи оиннома, ташкил кардани маќомоти роњбарикунанда ва маќоми назорату тафтишии он маълумот дорад;

- маълумот дар бораи муассисони иттињодияи љамъиятї: барои шахсони воќеї - насаб, ном, номи падар, соли таваллуд, љои сукунат, шањрвандї (бо имзоњояшон тасдиќ мегардад) ва нусхаи шиноснома ё дигар њуљљате, ки шахсиятро тасдиќ мекунад; барои иттињодияњои љамъиятї њангоми таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї - нусхаи шањодатномањо дар бораи баќайдгирии давлатии оинномаи ин иттињодияњо, иќтибос аз протоколи маљлиси маќомоти роњбарикунандаи иттињодияњои љамъиятї, бо ќарор дар бораи таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї, инчунин нусхаи шартномаи таъсисњ;

- аризаи шахсоне, ки дар моддаи 19 Ќонуни мазкур нишон дода шудаанд, дар бораи розигї ба истифодаи номи шањрванд дар номи иттињодияи љамъкятї;

- њангоми аз тарафи иттињодияи љамъиятї истифода бурдани рамзи тањти њимояи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи

43

њифзи моликияти зењнї ё њуќуќи муаллифї ќарордошта - њуљљатњое, ки њуќуќи истифодаи онро тасдиќ мекунанд;

- њуљљати пардохти бољи давлатї; - њуљљат дар бораи нишонии (мањалли љойгиршавии)

маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї; - барои иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї ва

байналмилалї - протоколњои анљуманњо, конференсияњо, маљлисњои умумї ё маљлисњои таъсисии воњидњои сохторї анљом медињад.

Барои ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиалњои иттињодияи љамъиятї њуљљатњои зерин пешнињод карда:

1) аризаи иттињодияи љамъиятї дар бораи ќайди бањисобгирии намояндагњї ё филиали он;

2) нусхаи аз тарафи нотариуси давлатї тасдиќшудаи њуљљатњои таъсисии иттињодияи љамъиятї, ки намояндагї ё филиал таъсис медињад;

3) ќарори иттињодияи љамъиятї: а) дар бораи таъсиси намояндагї ё филиал; б) дар бораи тасдиќи Низомнома; в) дар бораи таъин намудани роњбари намояндагї ё филиал; 4) Низомномаи намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї; 5) ваколатнома, ки ба роњбари намояндагї ё филиали

иттињодияи љамъиятї дода шудааст; 6) њуљљати тасдиќкунандаи мањалли љойгиршавии намояндагї

ё филиали иттињодияи љамъиятї; 7) квитансия ё нусхаи супориши пардохтї дар бораи пардохти

бољи давлатї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон. Баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии

(ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии намояндагиву филиалњои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон дар Вазорати адлия анљом дода мешавад. Барои баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии намояндагиву филиалњои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ба ѓайр аз њуљљатњои дар боло қайдшуда инчунин њуљљатњои тасдиќкунандаи вазъи њуќуќии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї талаб карда мешаванд, ки аз љониби маќомоти мутасаддии давлати хориљї омода, тасдиќ ва ё пешнињод шудаанд. Ба ин њуљљатљо дохил мешаванд:

44

– нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќии хориљї ё дигар њуљљати бо ќувваи ќонуниаш ба он баробар, ки њолати њуќуќии ин шахсро тасдиќ мекунад;

– ќарори маќоми ваколатдори шахси њуќуќии хориљї дар бораи таъсис додани филиал ё намояндагї дар њудуди Љумњурии Тољикистон ва дар бораи таъин намудани роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї, ки онњоро шахсони ваколатдори шахси њуќуќии хориљї имзо кардаанд;

– нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсият ва ваколатнома ба номи шахси ваколатдор, агар аз љониби шахси ваколатдор њуљљатњо барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардад;

– ваколатнома ба номи роњбари филиал ё намояндагї; – Ҳамаи њуљљатњои дар боло ќайдшуда бояд ба забони давлати

тарљума карда шаванд. Тарљумаи њуљљатњои нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба тариќи нотариалї тасдиќ карда шавад.

Инчунин ин њуљљатњо бояд дар дар муассисаҳои консулии Љумҳурии Тољикистон ќонунї гардонида шавад. Ќонунигардонї (легализатсия) барои њуљљатњое, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљии мамлакатњои иштирокчии шартномањо ва созишномањои байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон пешнињод гардидаанд, талаб карда намешавад.

Моддаи 12 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» муайян менамояд, ки иттињодияи љамъиятии байналмилалї иттињодияи љамъиятие мебошад, ки он дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ва дар ќаламрави як ё якчанд давлатњои хориљї фаъолият намуда, филиал ва намояндагии худро дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ва як ё якчанд давлатњои хориљї дорад ё маќсад дорад мувофиќи оиннома ин воњидњоро дошта бошад. Моддаи 38 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» муќарар менамояд, ки иттињодияњои љамъиятии Љумњурии Тољикистон метавонанд дар давлатњои хориљї дар асоси санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон ва ќонунгузории ин давлатњои ташкилот, филиалњо ва намояндагињои худро таъсис намоянд. Он иттињодияњои љамъиятие, ки дар давлатњои хориљї ташкилот, филиалњо ва намояндагињои худро таъсис додаанд, мувофиќи моддаи 12 Ќокуни мазкур иттињодияи љамъиятии байналмилалї эътироф

45

карда мешаванд ва бояд бо тартиби муќарраркардаи Ќонуни мазкур аз нав ба ќайд гирифта шаванд.Баъди баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон њайати коркунони он бояд дар Вазорати корњои хориљии Љумњурии Тољикистон аккредитатсия карда шаванд.

Фаъолияти ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё филиалу намояндагињои онњо, ки ба ќайди давлатї ё ќайди бањисобгирї гирифта нашудаанд, дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон, манъ аст.

18. Оё ќонун талабот оиди азнавбаќайдгирии ТЃЊ-ро пешбинї

мекунад? Дар кадом њолатњо чунин азнавбаќайдгирї талаб карда мешавад?

Мувофиќи моддањои 21 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» таѓйироте, ки ба оинномаи иттињодияи љамъиятї ворид карда мешаванд, бо њамон тартиб ва дар њамон мўњлате, ки барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї муќаррар карда шудааст, ба ќайди давлатї гирифта мешаванд ва онњо аз ваќти чунин баќайдгирї эътибори њуќуќи пайдо мекунанд.

Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» бевосита талабот оиди азнавбаќайдгирии шахси њуќуќиро муќаррар намекунад. Њамзамон ин Ќонун асосњоеро пешбинї менамояд, ки њангоми он шахси њуќуќї бояд иловањо ва таѓйиротњо ба Фењристи ягонаи давлатї ворид созад. Дар моддаи 27 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» асосњои ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї пешбинї шудаанд, ки дар модаи 8 конуни мазкур муқаррар шуда инњоянд:

• таѓйирёбии шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї (азнавташкилдињии шахси њуќуќї);

• таѓйирёбии номи фирмавии шахси њуќуќї; • таѓйирёбии маълумотњо оиди муасисони шахси њуќуќї; • таѓйирёбии суроѓаи шахси њуќуќї (филиал ё намояндагии

шахси њуќуќї), љои истиќомат ё мањалли анљомдињии фаъолияти соњибкори инфиродї;

• таъсис ё барњам додани филиал ва намояндагихои шахси њуќуќии Љумњурии Тољикистон;

• маълумот оид ба ќарор доштани шахси њуќуќї дар љараёни барњамдињї ё муфлисшавї.

46

Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї таѓйиру иловањоро ба маълумоти дар Фењристи ягонаи давлатї мављудбуда тибќи ариза дар шакли тасдиќкардаи маќомоти ваколатдори андоз дар муддати 5 рўзи корї аз рўзи гирифтани ариза ворид намуда, иќтибосро аз Фењристи ягонаи давлатї оид ба ворид намудани таѓйиру иловањо медињад.

Муассисон, маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї, соњибкорони инфиродї ўњдадоранд дар муддати то 5 рўзи корї аз рўзи ќабул намудани ќарор дар бораи таѓйир ёфтани маълумоти дар боло нишондодашуда, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро ба таври хаттї хабардор созанд. Таѓйиру иловањо пас аз ворид намудани онњо ба Фењристи ягонаи давлатї ќувваи ќонунї пайдо мекунанд.

Њангоми ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї вобаста ба таъсис додан ё ќать намудани фаъолияти филиал ё намояндагии, шахси њуќуќї ба маќокоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зеринро пешнињод менамояд:

а) ариза дар бораи ворид намудани иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї вобаста ба таъсис додани филиал ё намояндагии шахси њуќуќии аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Ариза дар бораи ворид намудани иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї вобаста ба таъсис додани филиал ё намояндагии шахси њуќуќи бояд дорои маълумоти зерин бошад:

– ќарори шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї; – номи фирмавии шахси њуќуќї; – мањалли љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагии

таъсисдодашавандаи шахси њуќуќї; – санаи додани ариза ва имзои аризадињанда. б) ќарор дар бораи таъсис додан ё ќатъ намудани фаъолияти

филиал ё намояндагии шахси њуќуќї; в) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари филиал ё

намояндагии шахси њуќуќї; г) ваколатномаи роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќї, ки

аз љониби шахси њуќуќї дода шудааст. Њангоми азнавташкилдињии (муттањидшавї, таќсимшавї,

њамроњкунї, табдилдињї, људо кардан) шахси њуќуќї ба маќокоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї, инчунин санади (акти) супурдан ё баланси таќсимот бо нишон додани муќаррарот оиди ворис нисбати уњдадорињои шахси њуќуќии азнавташкилдодашаванда, пешнињод карда мешавад.

Таѓйирот ва иловањо ба њуљљатњои таъсисии шахси њуќуќї бо њамон тартиб ва дар њамон мўњлате, ки барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї муќаррар карда шудааст, ба ќайди давлатї гирифта

47

мешаванд ва онњо аз ваќти чунин баќайдгирї эътибори њуќуќи пайдо мекунанд.

19. Кадом маќомоти давлатї ваколати санљиши фаъолияти ТЃЊ-

ро доранд? Мувофиќи ќонунгузории ЉТ санљиши фаъолияти ТЃЊ ба

ваколати он маќомоти давлатие дохил мешавад, ки барои назорат дар соњаи фаъолияти ТЃЊ, масъуланд.

Маќомоти давлатии зерин метавонанд санљиши шахсони њуќуќиро гузаронанд:

• Прокуратураи генералии ЉТ. • Вазорати адлияи ЉТ. • Кумитаи андози назди Њукумати ЉТ. • Вазорати мењнат ва њифзи иљтимоии ањолии ЉТ. • Вазорати маорифи ЉТ (њангоме, ки ТЃЊ дар соњаи маориф

фаъолият намояд). • Вазорати тандурустии ЉТ (њангоме, ки ТЃЊ дар соњаи

хизматрасонии тиббї фаъолият намояд). • Фонди њифзи иљтимоии ањолии ЉТ назди Њукумати ЉТ. Масалан, тибќи моддаи 34 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои

љамъиятї» Вазорати адлияи ЉТ мувофиќати фаъолияти иттињодияњои љамъиятї ба маќсадњои оинномавии онњоро назорат мекунад. Аз ин ру, Вазорати адлияи ЉТ њуќуќ дорад аз маќомоти роњбарикунандаи иттињодияњои љамъиятї пешнињоди ќарорњои ќабулшударо талаб намояд, намояндагони худро барои иштирок кардан дар чорабинињое, ки иттињодияњои љамъиятї мегузаронанд, фиристад, аз аъзоёни иттињодияњои љамъиятї ва дигар шањрвандон шарњ оиди риояи оинномаи иттињодияњои љамъиятї гирад.

Назорати риояи даќиќ ва иљрои якхелаи ќонунњо аз љониби иттињодияњои љамъиятиро дар њудуди Љумњурии Тољикистон Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ва прокурорњои ба он тобеъ дар доираи ваколатњои худ амалї менамоянд.

Назорати риояи меъёрњо ва стандартњо аз љониби иттињодияњои љамъиятиро маќомоти экологї, зиддисухтор, санитарию эпидемиологї ва дигар маќомоти назоратї амалї менамояд.

Маќомоти молия ва андоз мутаносибан назоратро аз руи манбаи даромадњои андозсупорандагон, аз љумла иттињодияњои љамъиятї, андозаи воситањои аз тарафи онњо ќабулшаванда ва пардохти андозњо аз руи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, амалї менамоянд.

20. Кадом маќомоти давлатї аризањои ТЃЊ оиди гирифтани

имтиёзњои молиявї ва дигар имтиёзњоро баррасї менамоянд?

48

Маќомоти махсуси давлатии људокардашуда барои баррасии аризањо аз ТЃТ оиди пешнињоди ягон гуна имтиёзњои молиявї ва дигар имтиёзњо вуљуд надорад. Озодињо аз пардохти андоз ё пешнињоди имтиёзњои андоз барои ТЃТ танњо дар доираи Кодекси андози ЉТ амалї мегардад.

21. Оё ТЃЊ иљозати гирифтани маблаѓгузории хориљиро доранд?

Кадом ќонунњо гирифтани чунин маблаѓгузориро ба танзим медароранд?

Имконияти гирифтани кумаки молиявї барои ТЃТ дар ќонунгузории гражданї ва андози ЉТ пешбинї гардида, њамзамон ягон мањдудият барои маблаѓгузаронии фаъолияти ТЃТ пешнибинї нашудааст, ѓайр аз талаботи истифодаи маќсадноки воситањо.

Дар Љумњурии Тољикистон њодисањои солњои охир раванди мустањкам нисбати муњокимаи механизми дастгирии давлатии Бахши сеюм ва ба онњо додани асосњои њуќуќиро нишон медињанд. Ба сифати яке аз чунин механизмњо, татбиќи «фармоиши иљтимоии давлатї» дида баромада мешавад. Матлаби фармоиши иљтимої «тањия ва (ё) татбиќи тадбирњо (аксияњо, барномањо), ки ба њалли масъалањои муњими иљтимої, инчунин ба иштирок дар асоси озмун дар иљроиши тадбирњои барномањои љумњуриявї, вилоятї, ноњиявї, шањрї равона карда шудаанд», мебошад. Аз ин сабаб дар Тољикистон Ќонуни ЉТ «Дар бораи фармоиши иљтимоии давлатї»-и ќабулшуда, бешубња сариваќт ва сазовори додани диќќати махсус мебошад. Дар ќонун (моддаи 4) принсипњои асосии танзими њуќуќии љараёни фармоиши иљтимоии давлатї муайян гардидаанд, ки ќонуният, ошкоро ва кушода будани љараёни фармоиши иљтимоии давлатї, таъмини имкониятњои баробар барои шасони њуќуќї барои иштирок дар озмунро дар назар дорад.

Ќобилияти нисбатан самараноки ташкилотњои ѓайритиљоратї дар расонидани хизматњои иљтимої ба ањолиро ба назар гирифта, дар ќонун иштироки нисбатан афзалиятноки ташкилотњои ѓайрињукуматї ва ѓайритиљоратї дар озмун барои љойгиркунии фармоиши иљтимоии давлатї, муќаррар карда мешавад. Афзалияти ќайдшударо набояд њамчун вайронкунї, принсипи дискриминатсионї дар интихоби иљрокунандаи хизматњои иљтимої њисоб намуд, чунки фармоиши иљтимоии давлатиро бояд њамчун яке аз механизмзњои маблаѓгузории институтњои љомеаи гражданї аз тарафи давлат шуморид. Механизме, ки ба бунёд ва мустањкамнамоии ташаббуси шањрвандон барои њалли вазифањои муњими иљтимоии љомеаи мањаллї, ба восита ва тавассути иштироки фаъолияти ташкилотњои ѓайритиљоратї равона карда шудааст.

49

Дар байни навоварињои мусбии ќонун, барои мониторинги самаранокии иљроиши фармоиши иљтимоии давлатї пешбинї шудани таъсиси шуроњо оиди њамкорї бо ташкилотњои ѓайрињукуматї ва љалби онњо барои ба амал баровардани мониторингро бояд ќайд намуд. Ѓайр аз он дар ќонун дохил намудани намояндагони ташкилотњои ѓайрињукуматї ба њайати њакамони озмун барои муайян намудани иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї, пешбинї шудааст. Барои ин маќсадњо дар ќонунгузорї таъсиси шуроњои махсус оиди фармоиши иљтимої муќаррар карда шудааст, ки дар он ба ѓайр аз намояндагони маќомоти њокимияти давлатї, иштироки њатмии намояндагони љомеаи гражданї пешбинї шудааст. Мањз ба салоњияти чунин шуроњо бояд тасдиќи барнома ва лоињањои иљтимої, интихоби масъалањои нисбатан муњими иљтимої ва муайян намудани руйхати барнома ва лоињањои иљтимоии афзалиятнокро дохил намуд. Чунин принсипи иштироки љамъиятї аллакай дар таъсиси комиссияњои озмунї пешбинї шудааст, ки дар он дар баробари намояндагони фармоишгари давлатї ва экспертњо дар соњаи фармоиши иљтимоии давлатии мушаххас, ташкилотњои ѓайритиљоратї дохил мешаванд.

Бо маќсади таъмини шаффофияти гузаронидани интихоби озмунї, дар ќонун ќабули низомномаи намунавї дар бораи баргузории озмун барои иљрои фармоиши иљтимоии давлатї аз тарафи Њукумати Тољикистон пешбинї шудааст, ки дар он бояд тамоми тартиботи гузаронидани савдои озмунї, аз лањзаи ќабули ќарор дар бораи гузаронидани савдо то лањзаи ќабули ќарор дар бораи додани ќарордод ва имзои шартнома барои иљроиши фармоиши иљтимої бо ѓолиби озмун, ба низом дароварда шавад. Низомномаи мазкур тањия шуда бо Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон №230 аз 3 майи соли 2010 тасдиќ шудааст.

Дар ин муќарраротњо ќайд шудааст, ки маънои маќсадноки фармоиши иљтимої дар рӯоварї ба иштироки истиноии ташкилотњои ѓайритиљоратї дар ин озмунњо, њамчун нисбатан самараноктар ќонеъ гардонии эњтиёљњои љамъиятии ањолї, изњор карда мешавад. Иштироки ташкилотњои ѓайритиљоратї дар ин сифат бояд ба њалли масъалањои иљтимої ва баланд бардоштани сифати хизмањои иљтимої мусоидат намояд.

Моддаи 24 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» инчунин гирифтани маблаѓгузорињоро аз хориља дар намуди хайрияњо ва дигар воридотњое, ки мувофиќи ќонунгузорї манъ нашудаанд, пешбинї менамояд. –

50

Моддаи 14 Ќонуни ЉТ «Дар бораи фаъолияти эњсонкорї» ба ташкилоти эњсонкорї њуќуќи фаъолияти љалби захирањо ва иљрои амалиётњои ѓайритиљоратї машѓул шуданро медињад. Инчунин моддаи 23 Ќонуни ЉТ «Дар бораи фаъолияти

эњсонкорї» ба иштирокдорони фаъолияти эњсонкорї њуќуќи бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва шартномањои байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон фаъолияти байналмилалии эњсонкориро ба амал бароварданро медињад. Фаъолияти байналмилалии эњсонкорї бо роњи дар лоињањои байналмилалии эњсонкорї, дар кори ташкилотњои байналмилалии эњсонкорї, њамкорї бо шарикони бурунмарзї дар доираи фаъолияти марбутаи эњсонкорї, инчунин бо шаклњои дигари дар амалияи байналмилалї ќабулгардида ва ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, меъёрњою принсипњои њуќуќии байналмилалї мухолифат надошта ба амал бароварда мешавад.

Ташкилоти эњсонкорї барои гирифтани хайрияи эњсонкорї аз шањрвандони хориљї, шањрвандони бетабаа, инчунин аз ташкилотњои хориљию байналмилалї њуќуќ дорад. Истифодаи хайрияи мазкур бо тартиби иљозатдодаи њамин Ќонун ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 13 Ќонуни ЉТ «Дар бораи њизбњои сиёсї» ба њизбњои сиёсї гирифтани ёрии моддиро аз давлат, шањрвандон, корхонањо ва ташкилотњои хориљи, инчунин корхонањое, ки дар онњо кишварњои хориљи сањм доранд, манъ менамояд.

Тибќи моддаи 9 Ќонуни Конститутсионии ЉТ «Дар бораи интихоботи Маљлиси олии Љумњурии Тољикистон» ба таври хайрия маблаѓгузорї ба хазинаи интихоботии номзад ба вакил ва њизби сиёси аз љониби шахсони воќеи ва њуќуќии хориљї ва шахсони њуќуќии хориљї; шахсони њуќуќие, ки бо иштироки сањмияи хориљи таъсис ёфтаанд; ташкилотњои байналмилали ва њаракатњои љамъиятии байналмилали, манъ аст.

22. ТЃЊ кадом андозњоро месупоранд? ТЃЊ ба кадом имтиёзњои

андозї талабгор шуда метавонанд? Тартиб ва талаб барои гирифтани чунин имтиёзњо чи гуна мебошанд? Оё ин тартиб шаффоф ва дастрас барои ТЃЊ мебошад?

Мувофиќи ќонунгузории ЉТ њамаи муносибатњои андозї, вобаста ба пардохти намудњои гуногуни андоз ба буљети давлатї, ки нисбати ТЃЊ дар раванди ба амал баровардани фаъолият ба вуљуд меоянд, бо Кодекси андози ЉТ ба танзи дароварда мешаванд.

Пеш аз њама, бояд ќайд намуд, ки дар ќонунгузорї оиди андозбандї, њангоми муайян намудани њуќуќи ин ё он ташкилот ба гирифтани имтиёзњои андозї, ба вазифа ва маќсади фаъолияти ташкилот, такя карда намешавад.

51

Тибќи моддаи 5 Кодекси андози Љумњурии Тољикистон (минбаъд њамчун КА ЉТ) њамаи шахсони воќеї ва њуќуќї андозсупорандагони андозњои дар поён ќайдшуда, мувофиќи њамин Кодекс мебошанд.

Мувофиќи моддаи 6 КА ЉТ андозњои умумидавлатї маљуданд: - андоз аз даромад; - андоз аз фоида; - андоз аз арзиши иловашуда; - аксизњо; - андози иљтимої; - андозњо барои захирањои табиї; - андоз аз истифодабарандагони роњњои автомобилгард; - андоз аз фурўши нахи пахта ва алюминийи аввалия. Инчунин

андозњои мањаллї: - андоз аз воситањои наќлиёт; - андозњо аз молу мулки ѓайриманќул. Андозњо бо воњиди пули

њисоб карда шуда, бо асъори миллии Љумњурии Тољикистон супорида мешаванд.

Тибќи Кодекси андоз ТЃД дар баробари дигар шахсони њуќуќї метавонанд супорандагони андозњои муайян гарданд, вобаста аз:

а) пардохти музди мењнат ва дигар намуди даромадњо барои шахсони воќеї,

б) њуќуќи моликияти ТЃД в) машғулшавї ба фаъолияти соњибкорї. Чунин таќсимот ба даќиќ фањмидан оиди он, ки онњо бояд кадом

андозњоро вобаста аз фаъолияти худ, амалҳо ва хуқуқи моликият пардохт намоянд, имкон медиҳад.

Аз ин рў чунин ќайд намудан мумкин аст, - а) агар ТЃД музди мењнатро ба кормандони худ ва ё дигар

даромадро ба шахсони воќеї дар асоси шартномаи граждани-хуќуќї пардохт намоянд, пас онњо супорандагони андоз аз даромад ва андози иљтимої мешаванд. Вале нисбати андоз аз даромад ТЃД андозсупоранда набуда, онхо агенти андоз, ки ўњдадор аст андозро аз шахсони воќеї нигоњ дошта, ба буљет гузаронад, мешаванд. Нисбати андози иљтимої ТЃД супорандагони 25% андоз ва агенти андоз барои 1% андози иљтимої, мебошанд.

- б) Агар ТЃД соњибмулки бинои шахсї ё автомобил бошанд, пас супорандаи андоз аз амволи ѓайриманкул ва андоз аз воситањои наќлиёт мешаванд.

- в) Агар ТЃД ба фаъолияти соњибкорї машѓул бошанд, пас вобаста аз њаљми муомилот онњо супорандагони андоз аз фоида ё тибќи низоми соддакардашуда, ААИ ва дигар намуди андозњо мешаванд.

52

Дар ќонунгузории андоз принсипе эълон карда мешавад, ки

мувофиќи он њамаи ТЃТ аз пардохти андоз аз воситањои пулї ва дигар арзишњои моддии аз эњсонкорон ва давлат (ба сифати грант ё аз руи ќарордод) гирифта, инчунин аз аъзоњаќќињо, ки барои фаъолияти ѓайритиљоратї истифода мешаванд, озод мешаванд.

Ѓайр аз он маблаѓгузаронињои ройгон ва молу мулки ройгон, аъзоњаќќињо, хайрия ва грантњое, ки ТЃТ мегиранд ва барои фаъолияти ѓайритиљоратї истифода мебаранд, инчунин аз андоз аз фоида озоданд.

Инчунин ташкилотњои ѓайритиљоратие, ки ба фаъолияти соњибкорї машѓуланд ва дар онњо дар як ваќт дар соли њисоботии андоз:

• на камтар аз 50% шумораи кормандонро маъюбон ташкил медињанд, ва;

• на камтар аз 50% маблаѓњои музди мењнат ва дигар таъминоти модди, аз љумла натурали, барои эњтиёљоти маъюбон сарф карда шудааст;

Бо маќсади њавасмандгардонии эњсонкорї, дар ќонунгузории андоз тарњњои имтиёзї барои пардохтњои эњсонкорї ба андозаи 10% аз фоидаи андозбандишаванда, муќаррар карда шудааст.

Чи тавре, ки дар боло ќайд шудааст, новобаста аз он, ки

таљрибаи ќонунгузорї ба амал баровардани њама намуди фаъолияти иќтисодї (соњибкорї) аз љониби ташкилотњои ѓайритиљоратї њуќуќи равона шудааст, вале даромад ва фоидаи гирифтаи ТЃТ аз чунин фаъолияти соњибкорї ба њамон меъёри андозбандии њамаи ташкилоти тиљоратї меафтад, новобаста аз манбаи гирифтани чунин даромадњо ва маќсадњое, ки онњо сарф карда мешаванд.

Ќонунгузории андоз инчунин дигар имтиёзњои алоњидаро баро ТЃЊ нисбати андозњои гуногун пешбинї менамояд.

Озодкунї аз ААИ: Тањвили молњои зерин (ба ѓайр аз содироти молњо), иљрои корњо

ва хизматрасонињо аз ААИ мувофиќи моддаи 169 КА ЉТ озод карда мешаванд:

– 1) Фурўш, супоридан ё иљораи молу мулки ѓайриманќул, ба љайр аз:

– а) фурўш ё супоридани бинои мењмонхонањо ё манзилгоњ барои истироњаткунандагон;

– б) фурўш ё супоридани биноњои истиќоматии нави сохташуда;

53

– в) фурўш ё иљораи молу мулки ѓайриманќул, ки барои маќсадњои соњибкорї истифода бурда мешавад, ба истиснои фурўш ё супоридан мутобиќи моддаи 165 Кодекси мазкур.

– 2) Хизматрасонињои алоњидаи молиявї бар ивази подошпулї, ки номгўи онњоро Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон дар мувофиќа бо Бонки миллии Тољикистон ва маќоми ваколатдори давлатї муайян менамояд, аз љумла молу мулки моддии истењлокшаванда тибќи амалиёти иљораи молиявї (лизинг) (аз љумла њавопаймоњо), ки мутобиќи моддаи 15 Кодекси мазкур анљом дода мешавад, ба истиснои молу мулки ѓайриманќул, автомашинањои сабукрав ва мебел.

– 3) Тањвили пули миллї ва (ё) асъори хориљї (ба ѓайр аз маќсадњои нумизматї), инчунин коѓазњои ќиматнок.

– 4) Хизматрасонињои динї ва маросимї аз љониби ташкилоти динї.

– 5) Хизматрасонии тиббии муассисањои давлатї, ба истиснои хизматрасонињои косметологї, дандонпизишкї ва санаторию курортї.

– 6) Хизматрасонињои зерини муассисањои давлатии аз њисоби буљети давлатї маблаѓгузоришаванда дар соњаи маориф (дар њолати мављуд будани иљозатнома, агар он зарур бошад):

– а) тањсилоти томактабї; – б) тањсилоти ибтидої, умумии асосї ва миёнаи умумї; – в) тањсилоти ибтидоии касбї ва миёнаи касбї; – г) тањсилоти олии касбї; – д) тањсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимї; – е) тањсилоти иловагњ ва махсус. – 7) Ройгон супоридани (даст кашидан аз) молњо ба манфиати

давлат, тањвили молњо, иљрои корњо ва хизматрасонињо ба сифати кўмаки башардўстона.

– 8) Тањвили молњо, сиљрои корњо, хизматрасонињое, ки бевосита аз љониби муассисањои иљрои љазои љиноятии Љумњурии Тољикистон ё корхонањои давлатие, ки ба системаи иљрои љазои љиноятии Љумњурии Тољикистон шомиланд, истењсол намудаанд (иљро кардаанд, хизмат расонидаанд).

– 9) Тањвили мањсулоти махсуси истифодаи инфиродї барои маъюбон мувофиќи номгўе, ки аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад.

– 3. Тањвили металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо, маснуоти заргарї аз металлњои ѕиматбањо ва сангњои ќиматбањо, алюминийи аввалия, консентрати металлњо, маъданњои молї, оњанпораи металлњои сиёњ ва ранга, металлњои дигари дар Љумњурии

54

Тољикистон истењсолшаванда, нахи пахта, калобаи пахта, пахтаи коркарднашуда, аз љумла барои содирот, аз андоз аз арзиши иловашуда озод карда мешавад.

– 4. Намудњои зерини воридот аз андоз аз арзиши иловашуда озод карда мешаванд:

– воридоти пули миллї ва (ё) асъори њориљї (ба ѓайр аз маќсадњои нумизматї), инчунин коѓазњои ќиматнок;

– воридоти металлњои ќиматбањо ва сангњои ќиматбањо аз љониби Бонки миллии Тољикистон ва Вазорати молияи Љумњурии Тољикистон барои Хазинаи давлатии сарватњо;

– воридоти молњое, ки ройгон ба маќомоти давлатии Љумњурии Тоњикистон дода мешаванд, воридоти молњо ба сифати кўмаки башардўстона, воридоти молњое, ки ба ташкилотњои эњсонкорї ба маќсади рафъи оќибатњои офатњои табиї, садама ва фалокатњо ройгон дода мешаванд;

– воридоти техникаи таъиноти кишоварзї, таљњизоти истењсолию технологї ва маснуоти такмилии (комплектии) онњо, ки маљмўи ягонаи технологиро ташкил медињанд. Номгўи таљњизоти истењсолию технологї ва маснуоти такмилї ба он мутобиќи номгўи молњои фаъолияти иќтисодии хориљї аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ карда мешавад;

– воридоти дорувории тиббї, таљњизоти тиббї, фармасевтї ва асбобњои тиббї мувофиќи номгўи муайяннамудаи Њукумати Љумњурии Тољикистон;

– воридоти молњое, ки барои татбиќи лоињањои сармоягузории Њукумати Љумњурии Тољикистон дар доираи маблаѓњои созишномањои грантї (ќарзї) амалї мешаванд;

– воридоти молњо барои сохтмони объектњои махсусан муњим, ки номгўи онњоро Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян менамояд;

– воридоти молњо (ба истиснои молњои зераксизї) тибќи номгўй ва њаљми муайянкардаи Њукумати Љумњурии Тољикистон, ки бевосита истењсолкунандагон барои истењсоли алюминийи аввалия анљом медињанд;

– воридоти нахи пахта ва алюминийи аввалия; – воридоти мањсулоти махсуси истифодаи фардї барои

маъюбон мувофиѕи номгўе, ки аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад.

Озодкунї аз пардохти ААИ ба шахсон, аз рўи ањдњои (ќарордодњои, шартномахои, созишномањои) барои тањвили молњо (иљрои корњо, хизматрасонињо) басташуда, ки аз њисоби маблаѓњои грант, кредит (ќарз), пардохта шудаанд (бояд пардохта шаванд),

55

њангоми риоя кардани шартњои зерин пешнињод карда мешавад: аз љониби шахси бевосита ба лоиња (барнома, созишнома), ки барои амалї гардидани он грант, кредит (ќарз) пешнињод шудааст, алоќаманд мебошанд, тасдиќ шуда бошад; дар давраи амалї гардидани грант, кредит (ќарз) баста шуда бошанд; то анљоми давраи амалї гардидани лоиња (барнома, созишнома), ки бо маќсади он грант, кредит (ќарз) пешнињод шудааст, бояд ба итмом расанд.

Аз пардохти ААИ озод намудани тањвили молњо (иљрои корњо, хизматрасонињо) дар асоси аризаи (мурољиати) грантгиранда (кредитгиранда) ё шахсони бо тартиби муќаррарнамудаи санадњои меъёрию њуќуќї ваколатдоркардаи он, ба суроѓаи (ба номи) молрасон, иљрокунандаи корњо ё хизматрасонї сурат мегирад. Грантгирандањо (кредитгирандањо) аризањои зикргардидаро бо љамъбасти афзоянда ба њисоб мегиранд ва ба њуљљатњои ба озодкунї аз пардохти ААИ алоќаманд буда замима менамоянд.

Тибќи моддаи 15 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї», давлат ба онњо додани сиёсати имтиёзноки андозиро ба танзим медарорад. Дастгирии давлатї ба иттињодияњои љамъиятї дар шакли маблаѓљудокунии маќсадноки барномањои људогонаи барои љомеа муфид, инчунин дар дигар шаклњое, ки бо ќонунгузорї манъ карда нашудаанд, ифода ёфта метавонад.

Тибќи моддаи 21 Ќонуни ЉТ «Дар бораи фаъолияти эњсонкорї» њуќуќ ва манфиатњои ќонунии шахсони воќеї ва њуќуќї - иштирокдорони фаъолияти эњсонкориро, ки бо ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинї шудаанд, аз љониби давлат кафолат дода, таъмин карда мешаванд.

Маќомоти њокимияти давлатї ва њокимияти мањаллї, ањамияти иљтимоии эњсонкориро эътироф намуда, метавонанд иштирокчиёни фаъолияти эњсонкориро дар шакли зайл дастгирї кунанд:

– пешнињод барои додани нишонњои фахрї ва мукофотњо; – додани имтиёзњо оиди пардохти андоз, бољњои гумрукї ва

дигар пардохтњо мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон; дар асоси озмун, бо маблаѓ таъминкунии барномањои эњсонкорї;

– бепул ё бо назардошти имтиёзњо ба моликияти ташкилотњои эњсонкор вогузор кардани амволи давлатї ё мањаллї, дар љараёни ѓайридавлатикунонї ё хусусигардонї бо тартиби пешбининамудаи ќонунгузорї.

Аз љониби давлат маблаѓгузории фаъолияти њизбњои сиёсї ва иттињодияњои љамъиятие, ки маќсадњои сиёсї доранд, манъ аст.

23. Оё ТЃЊ уњдадории пешнињоди њисобот ба маќомоти давлатї

доранд? Дар кадом њолатњо?

56

Тибќи моддаи 25 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» иттињодияи љамъиятї вазифадор аст: - њар сол то 1 апрел ба маќомоти баќайдгиранда дар бораи идомаи фаъолияти худ, ки шакли он аз љониби Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад, пешнињод намояд;

Мувофиќи Кодекси андози ЉТ иттињодияи љамъиятї ӯњдадоранд ба маќомоти андоз њисоботњои њармоња, семоња ва солонаро оиди пардохтњои андозњои гуногун пешнињод намоянд.

Ба ѓайр аз он, ТЃТ ба монанди дигар шахсони њуќуќї ӯњдадоранд њар моњ маълумотро ба маќомоти омор пешнињод намоянд.

24. Оё озодии иттињодия мањдуд ва ё муваќќатан боздошт карда

шуда метавонад? Он бо кадом санадњои меъёрии њуќуќї ба танзим дароварда мешавад?

Тибќи моддаи 14 Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон маълум мањдуд кардани њуќуќ ва озодињои шањрванд танњо ба маќсади таъмини њуќуќ ва озодии дигарон, тартиботи љамъияти, њимояи сохти конститутсиони ва тамомияти арзии љумњури раво дониста мешавад.

Мувофиќи моддаи 35 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» дар сурати аз тарафи иттињодияи љамъиятї риоя накардани муќаррароти Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва содир намудани амалњои мухолифи маќсадњои оинномавї Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ё прокурорњои тобеи он ба маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи мазкур дар бораи бетаъхир бартараф намудани ќонуншиканї амри хаттї ва ба маќомоти баќайдгиранда огоњиномаи хаттї фиристода, мўњлати бартараф намудани онњоро муќаррар менамояд.

Агар дар мўњлати муайяншуда ќонуншиканињое, ки асоси баровардани амри хаттї ё огоњиномаи хаттї гаштаанд, бартараф карда нашаванд, Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ё прокурорњои тобеи он ё маќомоти баќайдгиранда њуќуќ доранд ба суд бо аризаи даъвогї дар хусуси боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї мурољиат намояд. Дар ин маврид суд метавонад фаъолияти иттињодияи љамъиятиро ба ўњлати то се моњ боздорад.

Мувофиќи моддаи 37 њамин ќонун асосњои барњам додан ва манъ кардани фаъолияти иттињодияњои љамъиятї пешбинї шудааст.

Моддаи 36 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» муќаррар менамояд, ки дар сурати боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї њуќуќи он чун муассиси воситањои ахбори омма фаъолияти воситаіои ахбори оммаи таъсисдодаи он боздошта

57

мешавад, ба вай ташкил кардан ва гузаронидани маљлисњо, гирдињамоињо, намоишњо, роњпаймоињо ва дигар чорабинињои оммавї, истифодабарии амонатњои бонкї, ба истиснои њисобу китобњо оид ба фаъолияти хољагї ва шартномањои мењнатї, љуброни зараре, ки бо амали ў расонида шудааст, пардохти андозњо, бољњо ва љаримањо манъ аст.

Њамзамон дар ин маврид, агар дар давоми мўњлати муќарраршудаи боздоштани фаъолияти тињодияи љамъиятї ќонуншиканињо, ки асоси боздоштани фаъолияти он гардидаанд, бартараф карда шаванд, иттињодияи љамъиятї фаъолияти худро бо ќарори суде, ки фаъолияташро боздоштааст, давом медињад.

Асосњои барњам додани иттињодияи љамъиятї ё манъ кардани фаъолияти он, инњо мебошанд:

– њуќуќ ва озодињои инсон ва шањрвандро риоя накардани иттињодияи љамъиятї;

– Конститутсияи (Сарќокуни) Љумњурии Тољикистон, ќонунњои конститутсионї, ќонунњо ё дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистонро риоя накардани иттињодияи љамъиятї ё аз тарафи иттињодияи љамъиятї мунтазам анљом додани фаъолияте, ки ба маќсадњои оинномавии он мухолифат менамояд;

– аз тарафи иттињодияи љамъиятї бартараф накардани кирдорњое, ки барои баровардани амри хаттї ё огоњиномаи хаттї тибќи талаботи моддаи 35 Ќонуни мазкур асос гардидаанд.

Мувофиќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи амният» њангоми таъмини амният ба мањдуднамоии њуќуќ ва уњдадорињои шањрвандон роњ дода намешавад, ба истиснои њолатњое, ки бевосита дар ќонун пешбинї шудаанд. Мањдудияти њуќуќ ба чорабинињо, дар њолтањое роњ дода мешавад, ки агар он хавфи љиддиро ба њаёт ва саломатии шахсон, амният ва иќтидори мудофиавии мамлакат дошта бошад. Шањрвандон, ташкилотњои љамъиятї ва ѓайра њуќуќ доранд оид ба мањдуд карда шудани њуќуќу озодињои худ аз субъектњои таъмини амният тавзењот гиранд. Аз руи талаби онњо ин тавзењот дар шакли хаттї дар муњлати муќарраркадаи ќонунгузорї дода мешавад.

Мувофиќи Ќонуни ЉТ «Дар бораи мубориза бар зидди экстремизм (ифротгарої)» амали экстремистї њамчун фаъолияти шахсони њуќуќї ва ё воќеї вобаста ба банаќшагирї, ташкилкунї, тайёр кардан ва иљрои амалњое, ки барои иљрои маќсадњои зерин равона карда шудаанд, манъ карда шудааст:

а) ба тарзи маљбурї таѓйир додани сохти конститутсионї ва халалдор сохтани ягонагии Љумњурии Тољикистон;

б) зарар расонидан ба амнияти Љумњурии Тољикистон; в) ѓасб ё тасарруфи салоњияти ваколатњои њокимият; г) ташкил кардани гурўњњои мусаллањи ѓайриќонунї;

58

д) амалї гардонидани фаъолияти террористї; е) ангезонидани муноќишањои нажодї, миллї ё динї, инчунин

муноќишањои иљтимої, ки ба зўроварї ё даъват ба зўроварї алоќаманд аст;

ж) паст задани шаъни миллї; з) ба амал овардани бетартибињои оммавї, авбошї ва харобкорї

бо сабабњои душманї ё бадбинии идеологї, сиёсї, нажодї, миллї ё динї ва ё бо сабабњои бадбинї ё душманї нисбати ягон гурўњи иљтимої;

и) ташвиќоти ягона будан, бартари доштан ё номукаммалии шањрвандон бо хусусиятњои муносибати онњо ба дин, тамоюли иљтимої, нажодї, миллї ва ё забонии онњо;

к) даъватњои оммавї барои амалї гардонидани фаъолияти мазкур ё иљрои амалњои номбаршуда;

л) маблаѓгузори ба фаъолияти мазкур ё расонидани кўмак барои амалї гаштани он, људо кардани манзил, базањои таълимї, полиграфї, моддї-техникї, алоќањои телефонї, факсї, хизматрасонии иттилоотї, дигар воситањои моддї-техникї барои амалї шудани ин фаъолият.

Ташкилоти экстремистї - иттињодияи љамъиятї, динї ё дигар ТЃТ мебошад, ки нисбати он тибќи асосњои пешбининамудан Ќонуни мазкур оид ба барњам додан ё манъ намудани фаъолият вобаста ба машѓул шудан ба фаъолияти экстремистї ќарори суд ба ќувваи ќонун даромадааст.

Маводњои экстремистї - ин интишори иттилоот ё њуљљатњое, ки барои амалї гаштани фаъолияти экстремистї даъват карда мешаванд ё ногузирии ин фаъолиятро асоснок менамоянд, нашрияњо, ки ногузирии бартарии миллї ё нажодиро талќин менамоянд ё таљрибаи љиноятњои њарбї ва дигар љиноятњоро, ки ба несту нобудкунии пурра ё ќисмии ягон намуд гурўњи этникї, иљтимої, нажодї, миллї ё динї равона карда шудааст, асоснок мегардонад.

Фаъолияти иттињодияњои љамъиятї, инчунин бо тартиб ва асосњои пешбиникардаи дигар ќонунњои Љумњурии Тољикистон метавонад боздошта шавад.

Мувофиќи моддаи 4 Ќонуни ЉТ «Дар бораи мубориза бар зидди терроризм» дар њудуди Тољикистон ташкилоти террористи, ки ба маќсади содир намудани фаъолияти террористи таьссис дода шудааст ё дар фаъолияти худ имконияти истифодаи терроризмро эътироф менамояд, маъ аст. Ташкилот - террористи ба њисоб меравад, агар аќќалан яке аз љузъу томњои дохилии ташкилот ё бо огоњии аќќалан яке аз маќомоти роњбарикунандаи он фаъолияти террористиро анљом медињад.

59

Мувофиќи моддаи 13 Ќонуни ЉТ «Дар бораи мубориза бар зидди экстремизм (ифротгарої)» дар сурати амалї гаштани фаъолияти экстремистии иттињодияњои љамъиятї ё ташкилотњои динї, ки ба поймол шудани њуќуќу озодии инсон, зиён ба шахсият, саломатии инсон, муњити зист, тартиботи љамъиятї, бехатарии љамъиятї, моликият, манфиатњои ќонунии иќтисодии шахсони воќеї ва (ё) њуќуќї, ба давлат ё љамъият расонидани хавфи воќеиро ба вуљуд меоваранд, шахси вазифадор ё маќомот аз лањзаи мурољиаташ ба суд бо тартиби дар моддаи 12 Ќонуни мазкур омада, бо ариза дар бораи барњам додани иттињодияи љамъиятї ё ташкилоти динї ва дигар воњидњои таркибии онњо ё манъи фаъолияташон њуќуќ доранд, ки бо ќарори худ фаъолияти иттињодияи љамъиятї ё ташкилоти диниро то аз љониби суд дида баромадани ин ариза боз доранд.

Оиди ќарор дар бораи боздошти фаъолияти иттињодияњои љамъиятї ё ташкилотњои динї ва дигар воњидњои таркибии онњо ба суд шикоят кардан мумкин аст.

Тартиби боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятиро дар сурати љорї кардани вазъияти фавќулодда дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ќонун муайян менамояд.

Тибќи моддаи 47 Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон дар давраи вазъияти фавќулодда њуќуќ ва озодињое, ки дар моддањои 16, 17, 18, 19, 20, 22, 25,28-и Конститутсия пешбини шудааст, мањдуд карда намешавад.Низоми њуќуќии вазъияти фавќулоддаро ќонуни конститутсиони муайян мекунад. Ин маънои онро дорад, ки шањрвандон њуќуќи муттањид шуданро (моддаи 28) дар вазъияти фавќулодда нигоњ медоранд.

Њамзамон тибќи моддаи 4 Ќонуни ЉТ «Дар бораи низоми њуќуќии вазъияти фавќулодда» дар шароити вазъияти фавќулодда вобаста ба њолатњои мушаххас маќомоти њокимияти давлатї ва идоракунї метавонанд тадбирњое, ки њуќуќїои шањрвандонро мањдуд месозанд андешанд, аз љумла:

1) муњофизати тартиботи љамъиятї ва объектњоеро, ки фаъолияти њаётии ањолї ва хољагии халќро таъмин мекунанд, пурзўр намоянд; ...

6) гузарондани маљлису гирдињамоињо, роњпаймоию намоишњои кўчагї, ки бо мазмуни худ боиси ноустуворшавии вазъият мешаванд, чунин гуруснанишинї ва эътирозњо, чорабинињои намоишї, варзишї ва дигар тадбирњои оммавиро манъ кунанд;

7) барои корхонањо, муассисањо ва ташкилотњо сарфи назар аз шакли моликияташон тартиби махсуси корро љорї намоянд, њамчунин дигар масъалањои фаъолияти хољагии онњоро њал кунанд; ...

9) барои пешгирї ва рафъи оќибатњои њолатњои фавќулодда захираю имкониятњои корхонањо ва муассисаю ташкилотњо истифода

60

намуда, баъдан мутобиќи тартиби муќарраркардаи Њукумати Љумњурии Тољикистон маблаѓи онњоро љуброн намоянд; ...

18) ташкил ва фаъолияти гурўњњои мусаллањи шањрвандонро, ки бо ќонунњои Љумњурии Тољикистон пешбинї намудаанд, пешгирї кунанд;

Барои вайрон кардани талаботњои пешбинї шудаи дар Ќонуни конститутсионии дар боло ќайдшуда, љарима ба андозаи аз нисф то се нишондињанда барои њисобњо ё њабс ба мўњлати то понздањ шабонарўз љазои маъмурї дода мешавад, агар барои ин вайронкунињо мувофиќи ќонунњои љории Љумњурии Тољикистон љавобгарии љиноятї пешбинї нашуда бошад (Модаи 8).

25. Дар кадом њолатњо амалњои ТЃЊ асоси мањкам намудани он

мешаванд? Ин тартибот чи гуна аст? Тибќи моддаи 14 Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии

Тољикистон маълум мањдуд кардани њуќуќ ва озодињои шањрванд танњо ба маќсади таъмини њуќуќ ва озодии дигарон, тартиботи љамъияти, њимояи сохти конститутсиони ва тамомияти арзии љумњури раво дониста мешавад.

Дар сурати аз тарафи иттињодияи љамъиятї содир намудани амалњое мухолифи маќсад ва вазифањои оинномавї, ки дар Оиннома муайян гардидаанд, ё ин ки ќонунњои љорї, инчунин манфиатњои ќонунии шахсони воќеї ва њуќуќиро вайрон мекунанд, ба маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи мазкур огоњиномаи хаттї аз тарфи маќомоти баќайдгирандае, ки иттињодияи љамъиятїро ба ќайд гирифтааст, ё ин ки прокурор, фиристода мешавад.

Огоњиномаи хаттї то мурољиат ба суд оиди ќатънамоии фаъолияти иттињодияи љамъиятї, бароварда мешавад.

Иттињодияи љамъиятї уњдаддор аст дар муњлати як моњ аз рузи ќабули огоњиномаи хаттї, ќонуншиканињои содирнамударо бартараф карда, оиди ин ба маќомоте, ки огоњиномаро баровардааст, хабар дињад.

Агар дар мўњлати муайяншуда ќонуншиканињ бартараф карда нашаванд ва маќомоте, ки огоњиномаро баровардааст ин муњлатро дароз накунад, маќомоти баќайдгиранда ё прокурор њуќуќ доранд ба суд бо аризаи даъвогї дар хусуси боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї мурољиат намояд.

Мувофиќи моддаи 35 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» асосњо ва тартиби боздоштани фаъолияти иттињодияњои љамъиятї пешбинї мешавад. Њамин тавр, бо пешнињоди прокурор ё бо ташаббуси маќомоте, ки иттињодияи љамъиятиро баќайд

61

гирифтааст, суд метавонад фаъолияти иттињодияи љамъиятиро ба мўњлати то се моњ боздорад, дар њолатњои:

• вайронкунии љиддии яккарати оиннома аз тарафи иттињодияи љамъиятї;

• вайронкунии ќонунгузори љорї; • варон кардани њуќуќ ва манфиатњои ќонунии шахсони њуќуќї

ва воќеї аз тарафи иттињодияи љамъиятї; • иљро накардани талаботњои огоњиномаи хаттї тибќи ќисми 2

моддаи 35 Ќонуни дар болоќайдшуда. Аз руї ќарор дар бораи боздоштани фаъолияти иттињодияи

љамъиятї ба суд шикоят овардан мумкин аст. Агар дар давоми мўњлати муќарраршудаи боздоштани

фаъолияти иттињодияи љамъиятї ќонуншиканињо, ки асоси боздоштани фаъолияти он гардидаанд, бартараф карда шаванд, иттињодияи љамъиятї фаъолияти худро аз лањзаи баратараф кардани ќонуншиканї, бо ќарори суде, ки фаъолияташро боздоштааст, давом медињад. Дар њолати бартараф накардани ќонуншикании ќайдшуда, маќомоте, ки дар хусуси боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї ариза ба суд додааст, ба суд ариза оиди барњамдињии онро пешнињод менамояд.

Моддаи 36 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» зикр менамояд, ки боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї маънои онро дорад, ки дар муњлати муайяннамдуаи суд, амалњои зерин манъ аст:

• истифодабарии маќоми шахси њуќуќї, • пањннамоии бемамонияти маълумот оиди фаъолияти худ, • тарѓиботи маќсад ва аќидањои барномавии худ, • иштирок дар ташкилнамоии маќомоти њокимияти давлатї, • таъсиси воситањои ахбори омма, • гузаронидани маљлисњо, гирдињамоињо, намоишњо,

роњпаймоињо ва дигар чорабинињои оммавї, ба истиснои маљлисњои маќомоти роњбарикунанда, ки мувофиќи оинномаи иттињодияи љамъиятї пешбинї шудаанд.

Талаби барњам додани шахси њуќуќиро маќоми давлати ё маќомоти њокимияти давлати ё маќомоти мањаллии њокимияти давлати, ки мувофиќи ќонун барои пешнињоди чунин талаб њуќуќ дорад, ба суд пешнињод карда метавонад. Бо ќарори суд дар бораи барњам додани шахси њуќуќи мумкин аст вазифаи барњам додани шахси њуќуќи ба зиммаи муассисони (иштирокчиёни) он ё маќоми дар асоси њуљљатњои таъсиси шахси њуќуќи ба барњамдињии он ваколатдошта, гузошта шавад.

62

Агар шахси њуќуќие, ки ТЃТ мебошад ва чун кооперативи матлубот ва ё фонди љамъияти фаъолият мекунад, бо сабаби муфлис эътироф шуданаш инчунин мутобиќи моддаи 67 КГ ЉТ барњам дода мешавад.

Тибќи моддаи 63 КГ ЉТ маќоми дар хусуси барњамдињии шахси њуќуќи ќарорќабулкарда вазифадоранд, ки бетаъхир аз ин хусус маќоми баќайдгирандаи ашхоси њуќуќиро хатти огоњ созанд ва он ба Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї дар хусуси дар љараёни барњамдињи ќарор доштани шахси њуќуќи маълумот ворид месозад.

Инчунин маќоми дар хусуси барњамдињии шахси њуќуќи ќарорќабулкарда комиссияи барњамдињи (барњамдињанда)-ро таъин намуда, мутобиќи њамин Кодекс тартиб ва мўњлати барњамдињиро муќаррар менамоянд. Комиссияи барњамдињи аз лањзаи таъин гардиданаш барои назорат кардани амали маќомоти шахси њуќуќи дар мавриди ихтиёрдории амволаш ваколат ба даст меорад. Аз љумла тамоми амалиёти маќомоти шахси њуќуќи, ки ба бегона кардани амволи он ё пардохти ќарз равона гардидаанд, танњо бо ризояти комиссияи барњамдињи метавонад ба амал бароварда шавад.

Моддаи 64 КГ ЉТ тартиби барњамдињии шахси њуќуќиро муайян месозад.

Чунончи, комиссияи барњамдињи дар рўзномае, ки маълумоти баќайдгирии давлатии ашхоси њуќуќиро нашр менамояд, дар хусуси барњамдињии шахси њуќуќи ва тартибу мўњлати пешнињоди талабот аз љониби кредиторони он эълонро чоп мекунад. Ин мўњлат набояд аз ду моњи пас аз лањзаи нашри эълон дар бораи барњамдињи камтар бошад.

Илова бар ин, комиссияи барњамдињи љихати маълум сохтани кредиторон ва гирифтани ќарзи дебитори тамоми чорањои имконпазирро бояд андешида, инчунин кредиторонро дар хусуси барњам додани шахси њуќуќи хатти огоњ месозад.

Пас аз тамом шудани мўњлати пешнињоди талабот аз љониби кредиторон комиссияи барњамдињи баланси барњамдињии фосилави тартиб медињад, ки дар он маълумот дар бораи таркиби амволи шахси њуќуќии барњамдодашаванда, номгўи талаботи пешкашнамудаи кредиторон, инчунин маълумот дар хусуси натиљаи баррасии онњо зикр меёбад.

Баланси фосилавии барњамдињи аз љониби муассисони (иштирокчиёни) шахси њуќуќи ё маќоми ќабулкардаи ќарор дар бораи барњамдињии шахси њуќуќи тасдиќ карда мешавад. Агар маблаѓи мављудаи шахси њуќуќии барњамдодашаванда (ѓайр аз муассисањо) барои ќонеъ гардонидани талаботи кредиторон нокифоя бошад, комиссияи барњамдињи мувофиќи тартиби барои иљрои ќарорњои суд

63

муќарраргардида амволи шахси њуќуќиро аз тариќи савдои оммави ба фурўш мерасонад.

Пардохти маблаѓњои пули ба кредиторони шахси њуќуќии барњамдодашаванда аз љониби комиссияи барњамдињи аз рўи навбати дар моддаи 65 њамин КГ ЉТ муќарраргардида, ба истиснои кредиторони навбати панљум, ки маблаѓи пули ба онњо пас аз як моњи баъди санаи тасдиќи баланси фосилавии барњамдињи пардохта мешавад, мутобиќи баланси фосилавии барњамдињи аз рўзи тасдиќи он сар карда, пардохта мешавад.

Пас аз пардохти пулии кредиторон комиссияи барњамдињи баланси барњамдињиро тартиб медињад, ки онро муассисон (иштирокчиён)-и шахси њуќуќи ё маќоми ќабулкардаи ќарор дар бораи барњам додани шахси њуќуќи тасдиќ менамоянд.

Барњамдињии шахси њуќуќи баъди дар ин хусус ворид намудани сабт ба Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї баитмомрасида ва шахси њуќуќи бошад барњамдодашуда эътироф карда мешавад.

Инчунин тибќи моддаи 19 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» муассис (муассисон) ва маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї ё суд, ки ќарор дар бораи барњам додани шахси њуќуќиро ќабул намудаанд, ўњдадоранд, ки дар муддати се рўзи корї аз рўзи ќабул гардидани ќарор маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро дар бораи ќабул гардидани чунин ќарор бо замимаи ќарор дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї огоњ намояд.

Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар асоси огоњинома оид ба ќабули ќарор дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро оид ба дар марњилаи барњамдињї ќарор доштани шахси њуќуќї ворид менамоянд.

Тибќи моддаи 19 Ќонуни ЉТ «Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї» баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси њуќуќї дар мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати то панљ рўзи корї аз рўзи пешнињод намудани њуљљатњо амалї гардонида мешавад. Дар моддаи 37 Ќонуни ЉТ «Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» инчунин ќайд шудааст, ки иттињодияњои љамъиятї њангоми содир намудани амалњои дар ќисми дуюми ва сеюми моддаи 35 њамин Ќонун, аз рӯи асос ва тартиби боздошт намудани фаъолияти иттињодияњои љамъиятї барњам дода мешаванд.

Барњамдињии маљбурии иттињодияњои љамъиятии байналмилалї, љумњуриявї ва инчунин иттињодияњои љамъиятие, ки фаъолияти онњо ба њудуди шањри Душанбе, ноњияњои он ва ноњияњои тобеи марказ

64

пањн мегардад, бо ќарори маќомоти судї Љумњурии Тољикистон аз рӯи пешнињоди Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон ё Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон амалї гардонида мешавад. Барњамдињии маљбурии иттињодияњои љамъиятии мањаллї бо ќарори Суди Вилояти Мухтори Куњистони Бадахшон, мутаносибан суди вилоятї аз рўи пешнињоди раёсати адлия ё Прокурори Вилояти Мухтори Куњистони Бадахшон ва вилоятњо амалї мешавад.

Баъди ќабули ќарор аз тарафи суд оиди барњамдињии иттињодияи љамъиятї, маќомоте ки онро баќайд гирифтааст комиссия барњамдињиро таъсиси дода,ваколати онро муайян месозад.

26. Оё ТЃЊ дар тањияи лоињаи ќонунњо ва санадњои зерќонунї, ки

ба маќом ва маблаѓгузории фаъолияти онњо таъсир мерасонанд, иштирок мекунанд? Ќонунгузорї бо кадом тарз чунин иштирокро пешбинї менамояд?

Мувофиќи ќонунгузории ЉТ ТЃТ њуќуќи ташаббуси ќонунгузорї ва санадњои зерќонунї надоранд.

Њамзамон, бо истифодаи меъёрњои конститутсионї шањрвандон њуќуќ доранд дар дар њаёти сиёсї ва идораи давлатї бевосита ва ё ба воситаи вакилонаш иштирок намоянд ва њуќуќ доранд шахсан ё якљоя бо дигар шахсон ба амаќомоти давлатї мурољиат намоянд.

ТЃТ дар Тољикистон дар тањияи лоињаи ќонунњо ва санадњои зерќонунї, ки ба маќом ва маблаѓгузории фаъолияти онњо таъсир мерасонанд, иштирок мекунанд.

Ин иштироки ТЃТ дар асоси Ќонуни Конститутсионии ЉТ «Дар бораи вазъи њуќуќии узви Маљлиси миллї ва Вакили Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон» амалї мешавад, ки мувофиќи он Узви Маљлиси милли ва вакили Маљлиси намояндагон намояндаи ваколатдори халќ мебошанд ва онњо њуќуќ доранд ва ӯњдадоранд:

– ба барарсии љаласањои Маљлиси милли ва Маљлиси намояндагон масъалањо пешнињод намояд;

– оид ба дар љаласаи Маљлиси милли ва Маљлиси намояндагон шунидани њисобот ё ахбороти њар шахси мансабдор, ки ба Маљлиси милли ва Маљлиси намояндагон њисоботдињанда ё масъул мебошад, таклиф пешнињод кунад;

– нуќтаи назари интихобкунандагонро ба маълумоти Маљлиси милли ва Маљлиси намояндагон расонад;

– оид ба мурољиати шањрвандон маълумот дињад. – бо интихобкунандагон вохўрињо гузаронад; – рафти баррасии таклифу пешнињод, арзу шикояти

интихобкунандагонро назорат мекунад:

65

– интихобкунандагонро аз кори Маљлиси намояндагон воќиф месозад;

– афкори љамъияти, эњтиёљу дархости интихобкунандагонро меомўзад, дар ин бора ба Маљлиси намояндагон ва маќомоти он ахбор медињад.

Дар асоси Боби 17 «Тартиби ба муњокимаи халќ пешнињод намудани лоињаи ќонунњо ва дигар масъалањои муњими давлатию љамъияти» Дастури Маљлиси намояндагони Маљлиси олии Љумњурии Тољикистон, масъалањои муњими давлати ва љамъиятиро бо ташаббуси Маљлиси намояндагон (палатаи поёнии Парламенти ЉТ) бо тартиби муќарраркардаи њамин Дастур ба муњокимаи халќ пешнињод намудан мумкин аст. Ќарори ба муњокимаи халќ пешнињод намудани лоињаи ќонун бо тарафдории аксарияти шумораи умумии вакилони Маљлиси намояндагон ќабул карда мешавад. Дар ќарор мўњлати муњокимаи лоињаи ќонун ва кумитаи Маљлиси намояндагон, ки мутассадии љамъбаст намудани пешнињодњои шањрвандон ва шахсони њуќуќи аз рўи лоињаи ќонуни муњокимашаванда мебошад, њамчунин мўњлати дар ќироати дуюм бо назардошти натиљаи муњокимаи халќ барои барраси тайёр кардани лоињаи ќонун, зикр меёбад.

Кумитаи масъул бо иштироки ташаббускори лоињаи ќонун дар мўњлати муќарраргардида лоињаи ќонунро мутобиќи тартиби њамин Дастур барои муњокима кардан дар ќироати дуюм пешнињод менамояд, аз љумла љадвалњои таѓйироти пешбиникардаи њамин Дастурро, ки дар рафти муњокимаи халќ расидаанд, тайёр мекунад.

Мувофиќи ин Дастур, баррасии лоињаи ќонун дар кумитањо, комиссияњои Маљлиси намояндагон ошкоро гузаронида мешавад. Дигар ташкилотњо, ки лоињаи ќонун ба онњо барои додани пешнињодњо ва мулоњизањо фиристонида шуда буд, њуќуќ доранд дар љаласањои кумитаи масъули Маљлиси намояндагони Маљлиси олии Љумњурии Тољикистон њангоми баррасии лоињаи ќонун иштирок намоянд.

Барои тайёр кардани лоињаи ќонун кумитањо метавонанд аз љумлаи вакилони Маљлиси намояндагон, аъзоёни њамин кумита гурўњи корї ташкил дињанд.

Ба њайати гурўњи корї инчунин вакилони Маљлиси намояндагон, ки аъзои кумитаи масъул нестанд, намояндагони субъекти дахлдори њуќуќи ташаббуси ќонунгузорї, намояндагони маќомоти њокимияти давлатї, ташкилотњои дигар, коршиносону мутахассисон дохил шуда метавонанд. Гурўњи корї оиди натиљаи фаъолияти худ метавонад санад тартиб дињад. Дар њолати зарурї бо ќарори Шўрои Маљлиси намояндагон лоињаи ќонунњо барои гирифтани хулосањо инчунин

66

барои гузаронидани экспертиза ба маќомоти давлатї ва ташкилотњои дигар фиристонида мешавад.

Тибќи моддаи 4 Ќонуни ЉТ «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї» бо ќарори маќоми њуќуќэљодкунанда лоињаи санади меъёрии њуќуќї, ки бевосита ба манфиатњои шањрвандон дахл дорад, инчунин лоињањои дигар санадњои муњим барои муњокимаи умум тавассути воситањои ахбори омма мумкин аст интишор карда шавад. Пешнињодњо ва мулоњизањои воридшуда бояд баррасї ва тањлил гардида, пешнињодњои љоиз њангоми такмили лоиња ба инобат гирифта шаванд.

Бо ќарори маќоми ќонќугузорї ва мувофиќи тартиби муќараргардида лоињањои ќонунњо мумкин аст барои муњокимаи умум бароварда шаванд.

Инчунин тибќи моддаи 49 њамин Ќонун лоињаи санади меъёрии њуќуќї бо ќарори маќомоти њуќуќэљодкунанда метавонад мавриди экспертизаи њуќуќї, забонї, молиявию иќтисодї ва ё махсуси илмї ќарор дода шавад.

Ба сифати эксперт ташкилот ва шахсоне љалб карда мешаванд, ки дар тањияи њамин лоиња бевосита иштирок накарда бошанд.

Дар бањодињии лоињаи санади меъёрии њуќуќї экспертњо мустаќил буда, ба мавќеи маќомоти њуќуќэљодкунандаи санади меъёрии њуќуќї, ки бо супориши он экспертиза гузаронида мешавад, вобаста нестанд.

Барои гузаронидани экспертизаи мустаќили илмї олимони варзида ва мутахассисњо аз дигар давлатњои ва ташкилотњои байналмилалї мумкин аст даъват карда шаванд. Аз руи розигї лоиња мумкин аст барои гузаронидани экспертизаи илмї ба ташкилотњои байналмилалї равона карда шавад.

Лоињањои санадњои ќонунгузорї оиди масъалањои таъмини њуќуќ, озодї ва ӯњдадорињои конститутсионии шањрвандон, маќоми њуќуќии маќомоти давлатї, иттињодияњои љамъиятї, васоити ахбори умум, буљети давлатї, низоми андоз, бехатарии экологї, мубориза бо њуќувайронкунињо њамчун ќоида бояд аз экспертизаи њуќуќї ва махсуси илмї (вобаста аз соња) гузаранд.

Лоињаи санади ќонунгузорї, ки ба баррасии маќоми ќонунгузорї ва ба экспертизаи мустаќили илмї дода шудааст, дар љаласаи маќоми ќонунгузор танњо дар мавриди мављуд будани хулосаи экспертиза баррасї мегардад.

27. Љавобгарии ТЃЊ

67

Нисбати љавобгарии ТЃЊ барои вайрон кардани ќонунгузорї ду шакли љазо барои ошкор намудани вайрон кардани татбиќнамоии маќсад ва вазифањои оинномавии ТЃЊ пешбинї шудааст, ки маротибаи якум дар огоњонидан аз тарафи маќомоте, ки ин иттињодияро ба ќайд гирифтааст ё прокурор изњор меёбад ва агар дар муњлати як моњ аз рузи гирифтани огоњиномаи хаттї ТЃЊ ќонуншиканињои содиршударо бартараф накунад, дар ин њолат маќомоти баќайдгиранда ё прокурор њуќуќ доранд ба суд бо аризаи даъвогї дар хусуси боздоштани фаъолияти ТЃЊ мурољиат намоянд.

Љавобгарии ТЃЊ тибќи Кодекси андози ЉТ 1. Њуќуќвайронкунии андоз кирдори (амал ё беамалии)

зиддињуќуќии андозсупорандагон (агентњои андоз) ва шахсони мансабдори онњо, инчунин шахсони мансабдори маќомоти ваколатдор эътироф мешаванд, ки ба иљро нагардидан ё ба таври дахлдор иљро нагардидани талаботи Кодекси мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, ки назорати онњо ба зиммаи мањомоти андоз вогузор шудааст, оварда расонидаанд.

2. Аз љониби андозсупорандагон (агентњои андоз), шахсони мансабдори онњо ва шахсони мансабдори маќоми ваколатдор содир шудани њуќуќвайронкунии андоз боиси љавобгарии пешбининамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мегардад. Дар моддаи 17, банди 51 мафњуми «андозсупорандаи бемасъулият» ворид шудааст, ки ин - андозсупорандае, ки барои маќсадњои назорати андоз бо амали (беамалии) худ боиси баланд шудани эњтимолияти (хатари) сари ваќт ва (ё) пурра пардохт нашудани андозњои муќарраршуда мегардад, аз љумла:

а) дар давоми зиёда аз 3 моњи пай дар пай аз лањзаи ба миён омадани ўњдадорї сари ваќт ва дар њаљми пурра пешнињод намудани њисоботи андоз ва (ё) пардохти маблаѓи андоз (андозњо) ва (ё) пардохти ќарзи эътирофшудаи андозро таъмин накардааст;

б) њисобнома-фактураи андоз аз арзиши иловашударо бе амалан анљом додани амалиёти андозбандишаванда ё њисобнома-фактураи ќалбакиро пешнињод намудааст;

в) дигар амалњоро (беамалиеро) анљом дода бошад, ки номгўи онњо аз љониби маќоми ваколатдори давлатї дар мувофиќа бо маќоми ваколатдор дар соњаи дастгирии соњибкорї муќаррар карда мешавад.

Маќомоти андоз њуќуќ доранд нисбат ба андозсупорандаи бемасъулият маълумоти иловагї љамъоварї кунанд, манбаи андозбандии онро дар асоси муоинаи хронометражї ё санљишњои иловагї аниќ намоянд, инчунин дигар чорањои назорати андозро анљом дињанд.

68

Рўйхати андозсупорандагони бемасъулият аз тарафи маќоми ваколатдори давлатї тартиб дода шуда, дар сомонаи электронии он љойгир карда мешавад ва номи андозсупорандаи бемасъулият аз рўйхати мазкур баъди бартараф шудани камбудињои љойдошта ва (ё) пешнињоди маълумоти асоснок бароварда мешавад. Њама гуна амалиёти анљомдодашудаи андозсупорандагон бо шахсе, ки андозсупорандаи бемасъулият эълон шудааст, барои маќсадњои андозбандї њангоми бањисобгирии андоз аз арзиши иловашудаи аз рўи хариди мол (иљрои кор ва хизматрасонї) пардохтшуда ба инобат гирифта намешаванд.

Њамзамон, ба ѓайр аз њолатњои пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон шахсро дар њолатњои зайл ба љавобгарї кашидан мумкин нест:

- аз љониби андозсупоранда (агенти андоз) иљро намудани тавзењоти хаттии маќомоти ваколатдори давлатї оид ба иљрои ўњдадорињои андоз;

- аз љониби андозсупоранда (агенти андоз) мустаќилона бартараф карда шудани њуќуќвайронкунии андоз то лањзаи нисбат ба вай татбиќ намудани шаклњои назорати андоз, ки Кодекси мазкур муќаррар намудааст.

Агар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон тартиби дигареро муќаррар накарда бошад, њангоми мављуд будани њадди аљал яке аз њолатњои зерин шахсро ба љавобгарї кашидан мумкин нест:

- мављуд набудани њодисаи њуќуќвайронкунии андоз; мављуд набудани гуноњи шахс дар содир шудани њуќуќвайронкунии андоз;

- аз љониби шахси воќеии дар лањзаи содир гардидани кирдор ба синни 16-солагї нарасида содир намудани кирдоре, ки дар он нишонањои њуќуќвайронкунии андоз мављуданд;

- гузаштани мўњлати ба љавобгарї кашидан барои содир намудани њуќуќвайронкунии андоз..

Инчунин, шахсони воќеи ва њуќуќи мутобиќи Кодекси Љумњурии Тољикистон дар бораи њуќуќвайронкунињои маъмури дар њолатњои зайл ба љавобгари кашида мешаванд:

– сари ваќт пешнињод накардани эъломияи андоз ва дигар њисоботи андоз;

– кам нишон додани маблаѓи андозњо дар эъломияхо ва дигар пардохтҳои ҳатмї;

– вайрон кардани ќоидањои пардохти андоз аз арзиши иловашуда;

– монеъ шудан ба гузаронидани санљиши андоз; – вайрон кардани мўњлати ба бањисобгирии баќайдгири

гузоштан дар маќомоти андоз;

69

– зикр накардан ё нодуруст зикр кардани раќами мушаххаси андозсупоранда дар эъломияњои андоз ва гумруќ њисобнома-фактурањо;

– вайрон кардани тартиби нигоњ доштани андоз дар манбаи пардохт ё нигоњ надоштани он;

– кушодани суратњисобњои њисоббаробаркуни ва дигар суратњисобњо бе пешнињоди њуљљатњои тасдиќкунандаи раќами мушаххаси андозсупоранда;

– вайрон кардани мўњлати огоњ намудани маќомоти андози мањали бањисобгирии баќайдгирии худ дар бораи аз љониби шахси воќеи ва њуќуќи кушодани суратњисобњои њисоббаробаркуни ва дигар суратњисобњо;

– пешнињод накардан ё сари ваќт пешнињод накардани санади муќоисавии њисоббаробаркунињои мутаќобила ба маќоми андоз;

– иљро накардан ё сари ваќт иљро накардани фармоишњои инкассавии маќомоти андоз, ки барои гузаронидан мутобиќи навбати муќаррарнамудаи Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон аз суратњисобњои шахсони сеюм - дебиторњои андозсупоранда (аз љумла аз суратњисобњои худи андозсупоранда дар бонк ё дигар муассисаи молиявию кредити, ки дар он ба њамин андозсупоранда хизматрасони сурат мегирад) маблаѓњои пули ба њисоби пўшонидани ќарзи андози андозсупоранда;

– ѓайриќонуни монеъ шудан ба даромадани шахси мансабдори маќоми андоз ба њудуди корхона ё бино;

– риоя накардани тартиби соњиби, истифода ва (ё) ихтиёрдории амволе, ки маќоми андоз ба њабс гирифтааст;

– вайрон кардани тартиби истифодаи мошинањои назоратию хазинавии дорои хотираи фискали;

– ба маќоми андоз пешнињод накардани маълумоти зарури; – аз тарафи бонкњо ва дигар муассисањои молпявию кредити

сариваќт гузаронида нашудани маблаѓи андозњо аз рўи супоришномањои пардохтаи андозсупорандагоне, ки дар ин ташкилотњо суратњисоб доранд.

Масалан, дар Кодекси њуќуќвайронкунии Љумњурии тољикистон (моддањои 599-620) чунин чорањои љавобгарї барои вайрон кардани ќонунгузории андоз муљарар карда шудааст.

Тибќи моддаи 599, бандњои 1-2, барои саркашї аз пардохтани андоз ва дигар пардохтњои њатмї, ки дар пинњон кардани объектњои андозбандї ифода ёфтаанд њангоми набудани аломати љиноят, -

1. ба шахсони воќењ ба андозаи аз њашт то дањ, ба шахсони мансабдор аз чил то панљоњ, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз

70

яксаду панљоњ то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад .

1. Барои мављуд набудани бањисобгирии муњосиботї ё пешбурди он бидуни риояи тартиби муќарраргардида, тањрифи бањисобгирии муњосиботї ё њисоботи андоз, пешнињод накардани њисобот ва тавозуни муњосиботї, њисобњо, эъломияњо, дигар њуљљатњои вобаста ба њисобкунї ва пардохти андоз ва дигар пардохтњои њатмї ба буљет, њангоми набудани аломати љиноят, - ба шахсони мансабдор ба андозаи аз чил то панљоњ, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз яксаду панљоњ то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад .

Ба шахсони мансабдор ва соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд, ба андозаи аз бист то сї ва ба шахсони њуќуќї аз сад то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад. Тибќи моддаи 601 барои дар мўњлати муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешнињод накардани эъломияи андоз, њисобњои марбут ба андоз ва дигар намудњои њисоботи андоз, -

1. Барои риоя накардани мўњлати муќарраршудаи пешнињоди эъломияњои андоз, њисоботи андоз ва (ё) дигар намудњои

њисоботи марбут ба андоз, яъне ба таъхир гузоштан дар муддати то 10 рўзи корњ,- ба шахсони воќеї ба андозаи аз як то се, ба шахсони мансабдор аз панљ то њафт, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз бисту панљ то сї нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

2. Барои содир намудани кирдори пешбининамудаи ќисми якуми њамин модда дар муддати аз 10 то 30 рўзи корї, - ба шахсони воќеї ба андозаи аз се то панљ, ба шахсони мансабдор аз њафт то дањ, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз чилу панљ то панљоњ нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

3. Барои содир намудани кирдори пешбининамудаи ќисми якуми њаминмодда дар муддати зиёда аз 30 рўзи корї,- ба шахсони воќеї ба андозаи аз панљ то дањ, ба шахсони мансабдораз дањ то си, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз навад то сад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад. Барои риоя накардани тартиби нигоњ доштан ё нигоњ надоштани андоз дар манбаи пардохт ва андозхо аз ғайрирезидент, инчунин нигоњ надоштан ё дар мўњлати муќарраргардида нагузаронидани андози нигоњдошташуда (њисобкардашуда) ба буљет ё фонди давлатї, -

71

ба шахсони мансабдор ба андозаи аз бисту панљ то сї, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз яксаду њаштод то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

Тибќи моддаи 603 барои риоя накардани мўњлати баќайдгузорї дар маќомоти андози дахлдор дар муддати то 30 рўз, -

ба шахсони воќењ ба андозаи аз як то ду, ба шахсони мансабдор аз дањ то бист ва ба шахсони њуќуќї аз панљоњ то сад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

Тибќи банди 2 њамин модда барои содир намудани кирдори пешбининамудаи ќисми якуми њамин модда дар муддати аз 31 то 90 рўз, -

ба шахсони воќеї ба андозаи аз се то панљ, ба шахсони мансабдор аз сї то чил ва ба шахсони њуќуќї аз сад то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

Тибќи банди 3 њамин модда барои содир намудани кирдори пешбининамудаи ќисми якуми њамин модда дар давоми зиёда аз 90 рўз,-

ба шахсони воќеї ба андозаи аз њафт то дањ, ба шахсони мансабдор аз чилу панљ то панљоњ ва ба шахсони њуќуќї аз дусад то сесад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

Тибќи моддаи 620 барои дар мўхдати муќарраргардида пешнињод накардани њисобот ва сариваќт напардохтани андози иљтимої, -

Барои дар мўњдати муќарраргардида пешнињод накардани њисобот ва сариваќт напардохтани андози иљтимої, -

ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси патент фаъолият менамоянд ва шахсони мансабдор ба андозаи аз чил то панљоњ, ба соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз яксаду њаштод то дусад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад.

Барои кам нишон додан ва ё пинњон кардани андози иљтимої, - ба шахсони мансабдор ба андозаи аз њаштод то сад, ба

соњибкорони инфиродие, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд ва шахсони њуќуќї аз дусаду панљоњ то сесад нишондињанда барои њисобњо љарима таъйин карда мешавад Љавобгарии тибќи ќонунгузории љиноятї.

Мувофиќи Кодекси љиноятии ЉТ, дар њолати роњ додан ба вайронкунињои ќонунгузории соњибкорї аз тарафи ТЃЊ, шахсони мансабдори ташкилотњои ѓайритиљоратї ба љавобгарии љиноятї кашида шуда метавонанд. Аз љумла, моддаи 247 КЉ ЉТ љазоро барои шахсоне, ки ќаллобї содир намудаанд, пешбинї менамояд; моддаи 253 КЉ ЉТ љавобгариро барои расонидани зарари молу мулкї ба молик ё дигар соњиби молу мулк бо роњи фиреб ё сўиистифода аз

72

боварї пешбинї менамояд; моддаи 255 КЉ ЉТ љавобгариро барои Ќасдан несту нобуд ё вайрон кардани молу мулк пешбинї менамояд; моддаи 257 КЉ ЉТ љавобгариро барои тасарруфи воситаи фондњои кўмаки хориљї пешбинї менамояд; моддаи 268 КЉ ЉТ љавобгариро барои ѓайриќонунї истифода бурдани маблаѓ пешбинї менамояд; моддаи 286 КЉ ЉТ љавобгариро барои Муомилоти ѓайриќонунї бо асъори хориљї пешбинї менамояд ва ѓ.

28. Хулоса. Тањлили мухтасари муќарарроти ќонунгузории миллї,

ки ба стандартњои байналмилалї оиди озодии иттињодия ва таљрибаи мусбии байналмилалї дар соњаи танзими ТЃЊ, мувофиќат мекунад ё мувофиќат намекунад

Њуќуќи байналмилалї ва таљриба нишон медињад, ки ќонунњое, ки ТЃТ-ро ба танзим медароранд бояд чунин тайёр ва титбиќ шаванд, ки агар њамагї якчанд мањаки (меъёри) оддї ва объективї муќарар карда шавад, мумкин бошад масъалањои баќайдгирї ва фаъолияти онњоро њал карда шавад, мањз:

• шањрвандони алоњида, гуруњњо ва шахсони њуќуќї њуќуќ доранд ассотсиатсияњо, ки њама гуна маќсадњои ќонунии ѓайритиљоратї доранд, таъсис дињанд ва ташкили ТЃТ ихтиёрї мебошад;

• љараёни баќайдгирии ТЃТ набояд нисбат ба љараёни баќайдгирии њама гуна сохтори тиљоратї мураккабтар ва душвортар бошад;

• таъсис ва баќайдгирии ТЃТ њамчун шахси њуќуќї бояд нисбатан љараёни тез, осонтар ва арзонтар бошад;

• барои таъсис ва баќайдгирии ТЃТ бояд миќдори камтарини њуљљатњое, ки аниќ муайян шудаанд, талаб карда шавад ва баќайдгирї бояд санади маъмурие бошад, ки мулоњиза ё баррасии озоди камтаринро аз тарафи мансабдорони њукуматї дошта бошад;

• муќаррарот оиди баќайдгирии ТЃТ бояд муњлатњои маъќули баррасии аризањоро аз тарафи идорањои баќайдгиранда пешбинї намояд; ба маќсад мувофиќ аст муќаррар карда шавад, ки агар идораи баќайдгиранда ин муњлатро риоя накунад, ќарори он ба таври автоматї мусбї њисобида мешавад;

• ТЃТ бояд њуќуќ барои вуљуд доштани бемуњлат (ё барои дар муњлати муайян мувофиќи интихоби муассисон) дошта бошанд;

• ба ТЃТ-и хориљї бояд гирифтани маќоми шахси њуќуќї ва њуќуќїо, ваколатњо, имтиёзњо ва масуниятњое, ки ТЃТ-и ватанї истифода мебаранд, иљозат дода шавад, агар ТЃТ-и хориљї тартиботи љамъиятии давлатро вайрон накунад;

73

• инчунин бояд барои таъсиси филиалњои ТЃТ-и ватанї ва њамчунин ташкилотњои ѓайрињукуматии хориљї иљозат бошад;

• бояд барои таъсиси ТЃТ барои машѓул шудан ба тамоми фаъолияте, ки бо ќонунгузорї иљозат дода шудааст ва асосан ба гирифтани фоида равона нашудааст, агар ин фаъолият бо ќонунњои махсус ба танзим дароварда нашаванд, иљозат бошад;

• новобаста аз он ки, ТЃТ дар як ё якчанд љой баќайд гирифта шудааст, илова бар њамаи фењрастњои мањаллї бояд фењрасти ягонаи давлатии њамаи ТЃТ баќайдгирифташуда вуљуд дошта бошад. Ин фењраст бояд умумидастрас бошад.

Дар Љумњурии Тољикистон ба шањрвандон иљозат дода мешавад, ки ТЃТ таъсис намоянд, аъзо ва иштирокчиёни иттињодияњои љамъиятї бошанд. Ба шањрвандони хориљї баробари шањрвандони Љумњурии Тољикистон њуќуќи таъсиси ТЃТ, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї шудан иљозат дода мешаванд, ба шарте ки љои доимии зисти онњо Љумњурии Тољикистон бошад ё гувоњномаи иќомат дар Љумњурии Тољикистон дошта бошанд. Ќоидањои баќайдгирии ТЃТ-и хориљї умуман, монанди барои ТЃТ-и ватанї мебошанд, ки ба стандартњои байналмилалї оид ба њуќуќи муттањидшавї мутобиќат мекунад.

Инчунин барои таъсиси филиалњои ТЃТ, њам ватанї ва њам ба ташкилотњои ѓайрињукуматии хориљї иљозат дода шудааст.

Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њам ба шахсони воќеї ва њам ба шахсони хориљї иљозат медињад, ки ТЃТ таъсис дињанд. Ин ба ТЃТ – њамфикр имконият медињад, ки ба гуруњњо барои њалли масъалањое, ки манфиати умум доранд, муттањид шаванд.

Таљрибаи бисёр давлатњои нишон медињад, ки ТЃТ метавонанд бе гирифтан ё бо гирифтани маќоми шахси њуќуќї вуљуд дошта бошанд.

Дар Тољикистон мувофиќи Конститутсияи ЉТ шањрвандони алоњида, гуруњњо ва шахсони њуќуќї, њуќуќ ба таъсиси ТЃТ, ки њама гуна маќсадњои ѓайритиљоратї дошта бошад, бе маќоми шахси њуќуќї ё бо маќоми шахси њуќуќї доранд ва таъсиси ТЃТ ихтиёрї мебошад.

Агар ташкилот маќоми шахси њуќуќї надошта бошад, пас он њуќуќ ба иштирок дар муомилоти гражданї аз номи худро надорад. Ѓайр аз он, ў наметавонад дар суд даъвогар ва љавобгар шавад ва суратњисоби бонкї дошта бошад.

Њамзамон, бартариятњои махсус вуљуд доранд, ки одатан ТЃТ танњо њангоми гирифтани маќоми шахси њуќуќї дар Тољикистон ба он соњиб мешаванд. Ин одатан маънои онро дорад, ки худи ТЃТ, на аъзоёни он, мансабдорон, директорон ё кормандон аз руи ќарзњо, шартномањо ва ўњдадорињои ташкилот љавобгаранд.

74

Яке аз монеањо нисбати гирифтани маќоми ТЃТ дар Љумњурии Тољикистон ин хеле баланд будани бољи давлатї барои баќайдгирии ТЃТ мебошад.

Аз шаклњои ташкилї – њуќуќї дар Љумњурии Тољикистон миќдори зиёди ТЃТ дар шакли иттињодияњои љамъиятї ва ассотсиатсияњо вуљуд доранд ва танњо миќдори кам – дар шакли фондњои љамъиятї.

Аз ин ру муњим аст, ки дар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинї карда шавад, ки шахсони воќеї њуќуќ доранд, ки масалан, фондњоро инчунин бо санади васиятї таъсис дињанд ва ќонунгузории андоз тавонад њавасмандкунињои калонро барои чунин васиятномањо таъмин намояд.

Ин – яке аз усулњое мебошад, ки ба воситаи он ќонун метавонад истифода бурдани моликияти хусусиро ба манфиатњои љамъиятї њавасманд гардонад. Дар бисёр мамлакатњои тараќќиёфта шањрвандоне, ки сарватњои калон доранд аз онњо дар зиндагї истифода мебаранд ва баъд аз он як ќисми он ё тамоми воситањои худро ба маќсадњои эњсонкорї васият менамоянд. Новобаста аз он, ки бисёр хайрот ба фоидаи ТЃТ вуљуддошта карда мешаванд, аммо таљриба нишон медињад, ки бисёри одамон њадянамоиро ба воситаи васиятнома ба ташкилотњое, ки онњо худашон бо санади васиятї таъсис медињанд, бењтар медонанд.

Эњтимол норозигие, ки бисёртар аз љониби намояндагони ТЃТ изњор карда мешавад, ин он мебошад, ки њангоми њалли масъалаи додани иљозат барои баќайдгирии ТЃТ, ќонунгузории љории ЉТ баъзе имкониятњоро барои мансабдорони давлатї барои таъсири субъективї ба тартиботи баќайдгирии давлатї ва њисоботњо медињад.

Баъзе ваќт ин натиљаи ќонунгузории батанзимнашуда дар ќисми муќарар намудани стандартњои дуќабата барои таъсис, баќайдгирї ва фаъолияти баъзе шаклњои ташкилї-њуќуќии ТЃТ мебошад, масалан, иттињодияњои љамъиятї, њизбњои сиёсї ва ташкилотњои динї.

Дар баъзе ваќтњо ин бо надонистани механизми њуќуќии шикоят намудани ќарори хато ё ќасдани рад намудани баќайдгирии ташкилот мебошад.

Масалан, ваколатњо оиди баќайдгирии иттињодияњои љамъиятї ва назорат аз боли фаъолияти оинномавии он ба як вазорат – Вазорати адлия ва Департаментњои он дар мањалњо, ки дар марказњои маъмурї – минтаќавии Љумњурии Тољикистон воќеанд, вогузор карда шудааст. Чунин муносибат бартарияти мутамарказонидани таљрибаи кор бо ТЃТ-ро дар як идора, дорад. Њамзамон барои ањолии Љумњурии Тољикистон, ки дар ноњияњои дур зиндагонї менамоянд харољотњои иловагї вобаста бо расонидани њуљљатњои оинномавї ба

75

маќомоти баќайдгиранда ба вуљуд меояд, ки љараёни баќайдгириро нисбатан тулонї, гарон ва душвор менамояд.

Љавоби њаматарафаро ба савол оиди он, ки дар куљо аз њама бењтар идора оиди баќайдгирии ТЃТ-ро љойгир намудан лозим аст, додан мумкин нест. Агар муассисони ТЃТ бояд шахсан ба идораи баќайдгирї њозир шаванд ва гирифтани маќоми шахси њуќуќї тавассути почта номумкин бошад, пас идорае, ки вазифањои баќайдгириро иљро менамояд бояд дар љойњои ќуллай дар тамоми мамлакат љойгир шаванд. Дар бисёр давлатњои шахсан њозир будан ё талаб карда намешавад, ё ин ки иљозат дода намешавад ва ин муносибати аз њама бењтар аст.

Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон љараёни баќайдгирї ва талабот ба њуљљатњои ТЃТ оиди њисоботи фаъолияти онро номураккаб пешбинї мекунад ва руйхати пурра бо баррасии озоди камтаринро аз тарафи мансабдорони дорад. Маќомоти давлатие, ки барои баќайдгирии ТЃТ дар мањалњо масъуланд одатан ќоидањо, дастурамалњо ва шаклњое, ки љараёни баќайдгирї, фаъолият ва њисоботро мефањмонанд, нашр менамоянд. Њамзамон, онњо ӯњдадор менамоянд, ки шарњи хаттї дар њама њолатњои рад намудани баќайдгирии ТЃТ, боздошт ё барњам додани он, дода шавад, ки ба таќрибаи байналмилалии ќонунгузорие, ки таъсис ва фаъолияти ТЃТ-ро ба танзим медадорорад мувофиќ аст.

Ќонунњои Љумњурии Тољикистон азнавбаќайдгирии пурраи ташкилотро њангоми таѓир додани ном, вазифањо, номгузорї ва мањалли љойгиришавии он ва ѓ. талаб менамоянд.

Аммо тибќи ќонунгузории ЉТ, ТЃТ њуќуќ доранд њуљљатњои таъсисии худро барои таѓир додани вазифа ва намуди фаъолият, таѓир дињанд ва маќомоти баќайдгиранда њамон тартиби мувофиќа, ки барои баќайдгирии аввала лозиманд, татбиќ менамояд, њамзамон ин таѓиротњо харољотњои иловагиро талаб менамоянд, ки дар њолати молиявии ТЃТ инъикос меёбад.

Ин талаботи барзиёдатї ва гарон мебошад. ТЃТ бояд њуќуќ дошта бошанд, ки њуљљатњоро танњо бо нишон додани таѓирот дар номгузорї ва шакли ташкилию њуќуќї ба идораи муносиби баќайдгирї пешнињод намоянд.

Њисобида мешавад, ки “барои фаъолияти самараноки ТЃТ бояд њукуматњо аз таъсир расонидан ба ТЃТ ё дахолат намудан ба фаъолияти онњо худдорї намоянд... Аз ин ру, ба манфиати њукуматњо њавасмандгардонии ТЃТ, на мањдуд намудани мустаќилияти онњо мебошад.1

1 ESCAP, Fiscal Incentives, p. 4 (1994).

76

Дар Љумњурии Тољикистон ќонунгузорї баќайдгирии ТЃТ-ро дар минтаќањои гуногуни мамлакат иљозат медињад ва фењрастњои давлатї њар як чунин минтаќа вуљуд дорад. Њамзамон њамаи баќайдгирии (ва барњамдињии) ТЃТ дар сатњи мањаллї ваќт-ваќт ба фењрасти ягонаи иттињодияњои љамъиятї гузаронида мешавад. Аммо бо сабаби масъалањои иќтисодї базаи ягонаи электронии ин фењраст вуљуд надорад.

Ба аќидаи мо, ТЃТ-е, ки кушиш менамоянд грантњо, ќарордодњо, имтиёзњои андоз ва дигар бартариятњоро гиранд бояд дар фењрастњои махсус чунин ба ќайд гирифта шаванд, ки идорањои давлатї тавонанд муайян намоянд, ки кадом ТЃТ таъсис дода шудаанд, маќсадњо, салоњияти онњо ва мањдудиятњо чи гунаанд. Њар як шањрванд ё ташкилот, ки корњоро бо ТЃТ мебарад (масалан, додани манзил ба иљора, фуруши молњо, ба кор дохил шудан), бояд имконият дошта бошад, ки муайян созад, ки оё ТЃТ ба њайси шахси њуќуќї баќайдгирифта шудааст. Ба ѓайр аз он муњим аст, ки љомеа ба ин гуна маълумот бояд иљозат дошта бошад. Барои њифзи шахсии худ шањрвандон бояд имконият дошта бошанд, ки тафтиш намоянд, ки дар њаќиќат ТЃТ-и мушаххас, ки дастгирии онњоро мељуяд, баќайд гирифта шудааст. Ба ѓайр аз он, агар љомеа ба фењрасти ТЃТ дастрасї дошта бошад, он назорати иловагї ва муфидро таъмин намуда, метавонад масъалањои муњиме, ки мумкин њукумат онњоро пай набурдааст, нишон дињад.

Ба манфиати њам њукумат ва њам љомеа, дар он љое, ки имконият вуљуд дорад, бояд фењрасти ягонаи миллї барои дастрасии озод бошад. Фењрастњои милли расмї дар Миср, Сурия ва Аморати Муттањидаи Араб вуљуд доранд1.

Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон стандартњоро барои ќатъ намудани вуљуд доштани ТЃТ њам бо ќарори маќомоти олии роњбарикунандаи худ ва њам бо ќарори суд, инчунин њуќуќи шикоят аз боли ќарор оиди ќатънамоии фаъолияти ТЃТ-ро пешбинї менамояд.

Таљриба нишон медињад, ки барои таъмин намудани мављудияти бахши пурзур ва мустаќили ТЃТ ќонун бояд огоњониданро пеш аз гузоштани муљозотњо ва бевосита худи муљозотњо (масалан, љаримањо, боздошт намудани додани грантњо ва ќарордодњои њукуматї) барои намудњои муайяни вайронкунињо ва инчунин муљозоти интињої – ќатънамоии фаъолияти ташкилот, пешбинї намояд.

Идораи назоратї ё суд бояд њуќуќ ба ќатънамоии мављудияти ТЃТ танњо дар њолати вайронкунињои тоќатнопазир ё иљро накардани

1 См. Amani Kandil, Civil Society in the Arab World, CIVICUS p. 32 (1995).

77

чадинбораи ќоидањои муайян (масалан, саркашии доимї аз пешнињоди њисоботњои талабшуда) дошта бошанд.

Катънамоии мављудияти њуќуќї, хобондани воситањои ташкилот ё ба худ ќабул намудани идораи ташкилот танњо њамчун чораи интињої бояд истифода шаванд. Њукумат бояд њуќуќ дошта бошад, ки яке аз ин муљозотњоро танњо дар њолатњои аз њама вайронкунињои љиддї ва аён истифода барад, танњо баъд аз оне, ки ба ташкилоти ѓайрињукуматї имконият барои баратараф кардани вайронкунињои худ дода шуда бошад. Ќарор дар бораи ќатънамоии фаъолияти ташкилот бояд танњо баъди ба охир расидани тартиби шикоятоварї ё гузаштани муњлате, ки барои овардани шикоят пешибинї шудааст, ба ќувваи амал дарояд.

78

ЗАМИМА Иќтибосњо аз санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон,

ки фаъолияти ташкилотњои ѓайритиљоратиро ба танзим медароранд

КОНСТИТУТСИЯИ (САРЌОНУНИ) ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

(Иќтибосњо) аз 6 ноябри соли 1994, дар тањрири Ќонун аз 22.06.2003с.

Моддаи 1. Љумњурии Тољикистон давлати соњибихтиёр, демократи,

њуќуќбунёд, дуняви ва ягона мебошад. Тољикистон давлати иљтимои буда, барои њар як инсон шароити

зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро фароњам меорад. Љумњурии Тољикистон ва Тољикистон њаммаъноянд Моддаи 2. Забони давлатии Тољикистон забони тољики аст. Забони руси

њамчун забони муоширати байни миллатњо амал мекунад. Њамаи миллатњо ва халќиятњое, ки дар њудуди љумњури зиндаги

мекунанд, њаќ доранд аз забони модариашон озодона истифода кунанд.

Моддаи 5. Инсон, њуќуќ ва озодињои он арзиши оли мебошанд. Њаёт, ќадр, номус ва дигар њуќуќїои фитрии инсон

дахлнопазиранд. Њуќуќу озодињои инсон ва шањрвандро давлат эътироф, риоя ва

њифз менамояд. Моддаи 23. Мањрамияти мукотиба, сўњбатњои телефони, муросилот ва

мухобироти шахс таъмин карда мешавад, ба истиснои мавридњое, ки дар ќонун нишон дода шудааст.

Дар бораи њаёти шахсии инсон бе розигии ў љамъ намудан, нигоњ доштан, истифода ва пањн кардани маълумот манъ аст.

Моддаи 29. Шањрванд њаќ дорад дар маљлис, гирдињамои, намоиш,

рањпаймоии осоишта, ки ќонун муќаррар кардааст, ширкат варзад. Њељ касро ба ин тадбирњо маљбуран љалб кардан мумкин нест.

79

Моддаи 30. Ба њар кас озодии сухан, нашр, њуќуќи истифодаи воситањои

ахбор кафолат дода мешавад. Таблиѓот ва ташвиќоте, ки бадбини ва хусумати иљтимои,

нажоди, милли, дини ва забониро бармеангезанд, манъ аст. Сензураи давлати ва таъќиб барои танќид манъ аст. Номгўи маълумотњоеро, ки сирри давлати доранд, ќонун муайян

мекунад. Моддаи 45. Додани андоз ва пардохтњо, ки ќонун муайян кардааст, вазифаи

њар кас мебошад. Ќонунњое, ки андози навро муќаррар мекунанд ва ё шароити

андозсупорандагонро вазнин менамоянд, ќувваи бозгашт надоранд.

80

КОДЕКСИ ГРАЖДАНИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН аз 30 июни соли 1999, дар нашри Ќонунњои ЉТ аз 6.08.2001, аз

3.05.2002, аз 1.03.2005, аз 29.04.2006, аз 12.05.2007, аз 11.03.2010, аз 29.12.2010. аз 03.07.2012г., от 28.12.2012г.№928

(Иќтибосњо)

Ќисми якум БОБИ 4. ШАХСИ ЊУЌУЌИ 1. МУЌАРРАРОТИ АСОСИ

Моддаи 48. Мафњуми шахси њуќуќи 1. Ташкилоте шахси њуќуќи дониста мешавад, ки дар моликият,

пешбурди хољагидори ё идоракунии оперативии молу мулкро дошта, аз рўи ўњдадорињои худ бо ин молу мулк масъулият дорад, метавонад аз номи худ њуќуќїои молу мулки ва шахсии ѓайримолумулкиро ба даст оварда, татбиќ намояд, ўњдадори гирад, дар суд даъвогар ва љавобгар бошад. Ашхоси њуќуќи бояд баланс ё сметаи мустаќил дошта бошанд.

2. Бо сабаби иштирок дар ташкили амволи шахси њуќуќи муассисони (иштирокчиёни) он метавонанд нисбати ин шахси њуќуќи ўњдадори ё њуќуќи амволи ба молу мулки он дошта бошанд.

Ба шахси њуќуќие, ки иштирокчиёнашон нисбати онњо њуќуќи ўњдадори доранд, инњо дохил мешаванд: ширкату љамъиятњои хољагидори, кооперативњои истењсоли ва матлубот.

Ба шахси њуќуќие, ки муассисони онњо ба амволашон њуќуќи моликият ё њуќуќи дигари амволи доранд, корхонањои воњид, аз љумла корхонањои фаръи, инчунин муассисањое дохил мешаванд, ки аз љониби молик маблаѓгузори мешаванд.

3. Ба шахси њуќуќие, ки муассисонашон (иштирокчиёнашон) нисбати онњо њуќуќи амволи надоранд, инњо дохил мешаванд: ташкилотњои (иттињодияњои) љамъияти ва дини; фондњои хайрия ва фондњои дигари љамъияти, иттињодияњои шахси њуќуќи (ассотсиатсияњо ва иттињодияњо).

Моддаи 49. Ќобилияти њуќуќдории шахси хуќуќи 1. Шахси њуќуќи метавонад мутобиќи маќсадњои фаъолияти дар

њуљљатњои таъсисии он пешбинигардида њуќуќи граждани ва вобаста ба ин фаъолият ўњдадори дошта бошад.

Ташкилотњои тиљорати, ба истиснои корхонањои воњид ва намудњои дигари ташкилотњои пешбининамудаи ќонун метавонанд њуќуќу ўњдадорињое дошта бошанд, ки барои татбиќи њар намуди фаъолияти бо ќонун манънашуда заруранд. Шахси њуќуќи бо намудњои алоњидаи фаъолияте, ки номгўи онњо бо ќонун муайян

81

карда мешавад, танњо дар асоси иљозатномаи махсус (литсензия) машѓул шуда метавонад.

2. Њуќуќи шахси њуќуќи танњо дар њолатњо ва мувофиќи тартиби пешбининамудаи ќонун метавонад мањдуд карда шавад. Нисбати ќарори мањдуд кардани њуќуќ ба суд шикоят кардан мумкин аст.

3. Ќобилияти њуќуќдории шахси њуќуќи аз лањзаи таъсиси он (ќисми 2 моддаи 51) ба миён омада, дар лањзаи ба охир расидани он (ќисми 8 моддаи 64) ќатъ мегардад.

Њуќуќи шахси њуќуќи љињати татбиќи фаъолияте, ки барои машѓул шудан ба он гирифтани иљозатнома (литсензия) зарур аст (ќисми 1 њамин модда), агар дар ќонунњо тартиби дигаре муќаррар нашуда бошад, аз лањзаи гирифтани чунин иљозатнома (литсензия) ё дар мўњлати дар он зикргардида ба миён омада, бо гузаштани мўњлати амали он ќатъ мегардад.

Моддаи 50. Ташкилотњои тиљорати ва ѓайритиљорати 1. Ташкилотњое ашхоси њуќуќи буда метавонанд, ки ба даст

овардани фоидаро маќсади асосии фаъолияти худ ќарор додаанд (ташкилотњои тиљорати) ё чунин маќсади ба даст овардани фоидаро надошта, фоидаро байни иштирокчиён таќсим намекунанд (ташкилотњои ѓайритиљорати).

2. Ашхоси њуќуќие, ки ташкилотњои тиљорати мебошанд, метавонанд дар шакли ширкату љамъиятњои хољагидори, кооперативњои истењсоли, корхонањои воњиди давлати ва комуналли таъсис дода шаванд.

3. Ашхоси њуќуќие, ки ташкилоти ѓайритиљорати мебошанд, метавонанд дар шакли кооперативњои матлубот, ташкилотњои (иттињодияњои) љамъияти ё дини, муассисањои аз љониби молик маблаѓгузоришаванда, фондњои хайрия ва фондњои дигар, инчунин дар дигар шаклњои пешбининамудаи ќонун таъсис дода шаванд.

Ташкилотњои ѓайритиљорати танњо ба ќадре ба фаъолияти соњибкори машѓул шуда метавонанд, ки барои маќсадњои оинномавии онњо зарур аст.

4. Таъсиси иттињодияњои ташкилотњои тиљоратї ва ѓайритиљоратї дар шакли ассотсиатсияњо ё иттифоќњо ба роњ монда мешавад.

Моддаи 128. Кооперативи матлубот 1. Кооперативи матлубот иттињодияи ихтиёрии шањрвандон дар

асоси узвият бо маќсади ќонеъ гардонидани талаботи моддии (амволии) иштирокчиён бо роњи муттањид сохтани аъзоњаќии сањми амволии аъзои он эътироф карда мешавад.

82

2. Оинномаи кооперативи матлубот ба ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2 моддаи 53 њамин Кодекс зикргардида, инчунин бояд шартњоро дар бораи андозаи аъзоњаќќии аъзои кооператив; дар бораи таркиб ва тартиби супурдани аъзоњаќќи аз љониби аъзои кооператив ва масъулияти онњо барои вайрон кардани ўњдадори дар мавриди супурдани аъзоњаќќи; дар бораи њайату салоњияти маќомоти идораи кооператив ва тартиби ќарор ќабул кардани онњо, аз љумла доир ба масъалањое, ки аз рўи онњо ќарор якдилона ё бо аксарияти кулли овозњо ќабул карда мешавад; дар бораи тартиби љуброни зиёни ба кооператив расонидашуда аз љониби аъзои кооператив, дар бар гирад.

3. Номи кооперативи матлубот бояд ишора ба маќсади асосии фаъолияти он, инчунин калимаи "кооператив" ва ё калимањои "иттињоди матлубот, ё "љамъияти матлубот"- ро дар бар гирифта бошад.

4. Аъзои кооперативи матлубот вазифадоранд, ки дар давоми се моњи баъди тасдиќи баланси солона ќарзи бамиёномадаро бо роњи пардохти аъзоњаќќии иловаги љуброн намоянд. Дар сурати иљро накардани ин ўњдадори кооператив мумкин аст бо талаби кредиторон ба тариќи суди барњам дода шавад.

Аъзои кооперативи матлубот аз рўи ўњдадорињои он дар доираи ќисми супурданашудаи аъзоњаќќии иловагии њар узви кооператив масъулияти субсидиари доранд. Дар ин њолат аъзои кооператив масъулияти муштарак доранд.

5. Даромади аз фаъолияти соњибкорї ба дастовардаи кооперативи матлубот, ки вай бо ин фаъолият мутобиќи ќонун ва оиннома машѓул аст, байни аъзои он таќсим карда мешавад.

6. Мавќеи њуќуќии кооперативњои матлубот, инчунин њуќуќу ўњдадорињои аъзои онњо мутобиќи њамин Кодекс ва Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи кооперативи матлубот муайян карда мешаванд.

Моддаи 129. Ташкилотњои(иттињодияњои) љамъияти ва дини 1. Иттињодияњои (ташкилотњои) љамъиятї ва динї ташкилотњое

эътироф карда мешаванд, ки дар онњо шањрвандон мувофиќи тартиботи муќарраргардида дар асоси умумияти манфиатњояшон барои ќонеъ гардонидани талаботњои маънавї ё дигари ѓайримоддї ихтиёран муттањид гардидаанд.

Ташкилотњои љамъияти ва дини ташкилотњои ѓайритиљорати мебошанд.

Онњо танњо барои ноил шудан ба маќсадњое, ки бањри онњо таъсис гардидаанд, њуќуќ доранд ба фаъолияти истењсоли ва

83

фаъолияти дигари соњибкории ба ин маќсадњо мувофиќро анљом дињанд.

2. Иштирокчиёни (аъзои) ташкилотњои љамъияти ва дини њуќуќашонро ба амволе, ки ба моликияти ин ташкилотњо гузаронидаанд, инчунин ба аъзоњаќќи нигоњ намедоранд. Онњо аз рўи ўњдадорињои ташкилотњои љамъияти ва диние, ки дар онњо ба сифати узвият иштирок менамоянд, масъулият надоранд, ташкилотњои мазкур бошанд, аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъул намебошанд.

3. Хусусиятњои мавќеи њуќуќии ташкилотњои љамъияти ва дини њамчун иштирокчиёни муносибатњои бо њамин Кодекс танзимшаванда тибќи ќонун муайян карда мешаванд.

Моддаи 130. Фондњои љамъияти 1. Фонди љамъияти ташкилоти ѓайритиљоратии узвиятнадоштае

эътироф карда мешавад, ки аз љониби шањрвандон ё ашхоси њуќуќи дар асоси пардохтњои ихтиёрии амволи таъсисгардида, маќсадњои хайрия, иљтимои, фарњанги, таълими ё маќсадњои дигари умумии муфидро пеш гирифтааст.

Амволе, ки муассисони фонд ба он супурдаанд, моликияти фонд мебошад. Муассисон аз рўи ўњдадорињои фонди таъсисдодаашон масъулият надоранд, фонд бошад,аз рўи ўњдадорињои муассисони худ масъул нест.

2. Фонди љамъияти амволро барои маќсадњое, ки дар оинномааш муайян гардидаанд, истифода менамояд. Фонд њуќуќ дорад, љињати ноил шудан ба маќсадњои умумии муфиде, ки фонд барои он таъсис гардидааст, ба фаъолияти соњибкории ба ин маќсадњо муносиб машѓул шавад. Барои ба амал баровардани фаъолияти соњибкори фондњо њуќуќ доранд, љамъиятњои хољагидори таъсис дињанд ё дар онњо иштирок намоянд.

Фонд вазифадор аст, ки њар сол дар хусуси истифодаи амволаш њисоботро ба табъ расонад.

3. Тартиби идораи фонди љамъияти ва тартиби ташкили маќомоти он тибќи оинномаи аз љониби муассисон тасдиќгардида муайян карда мешавад.

4. Дар оинномаи фонди љамъияти ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2, моддаи 53 њамин Кодекс зикргардида бояд маълумоти зерин дарљ гардида бошад: номи фонд, ки калимаи "фонд"-ро дар бар гирифтааст; маълумот дар бораи маќсади фонд; маълумот дар бораи маќомоти фонд, аз љумла дар бораи шўрои парасторон, ки ба фаъолияти фонд назорат мекунанд; тартиби таъин намудани мансабдорони фонд ва аз вазифа озод кардани онњо; мањалли љойгиршавии фонд; таќдири амволи фонд дар сурати барњам дода шудани он.

84

Моддаи 131. Таѓйир додани оиннома ва барњам додани фонди љамъияти

1. Оинномаи фонди љамъияти метавонад аз љониби маќомоти фонд таѓйир дода шавад, ба шарте ки дар оиннома бо њамин тартиб таѓйир додани он пешбини гардида бошад.

Агар бетаѓйир мондани оиннома боиси оќибатњое гардад, ки њангоми таъсиси фонд онњоро пешбини намудан ѓайриимкон буда, имконияти таѓйир додани он дар оиннома пешбини нашуда бошад ё ашхоси ваколатдор онро таѓйир надињанд, суд њуќуќ дорад, ки тибќи аризаи маќомоти фонд, шўрои парасторон ё маќоми дигари дорои ваколати назорати фаъолияти фонд ба он таѓйирот ворид намояд.

2. Ќарори барњам додани фонди љамъиятиро танњо суд дар асоси аризаи ашхоси манфиатдор ќабул карда метавонад.

Фонд дар њолатњои зерин метавонад барњам дода шавад: - агар амволи фонд барои татбиќи њадафњояш нокифоя буда,

имконияти ба даст овардани амволи зарури татбиќношудани бошад; - агар ноил шудан ба маќсадњои фонд номумкин ва таѓйир додани

маќсадњои фонд ѓайриимкон бошад; - дар сурати аз маќсади дар оиннома пешбинигардида дур

шудани фаъолияти фонд; - дар њолатњои дигари пешбининамудаи ќонун. 3. Дар сурати барњам додан фонди љамъияти амволи пас аз

ќонеъгардонии талаботи кредиторон боќимондаи он ба ашхоси дар оинномаи фонд зикргардида дода мешавад.

Моддаи 132. Муассисањо 1. Ташкилоте, ки молик барои амали гардонидани вазифањои

идоракуни, иљтимоию фарњанги ва ё вазифањои дигари дорои хусусияти ѓайритиљорати таъсис дода, онро пурра ё ќисман маблаѓгузори мекунад, муассиса дониста мешавад.

Њуќуќи муассиса ба амволи ба вай вобасташуда ва харидаи он мутобиќи моддањои 313 ва 315 њамин Кодекс муайян карда мешавад.

2. Муассиса аз рўи ўњдадорињои худ бо маблаѓи пулии дар ихтиёраш буда масъулият дорад. Дар сурати нокифоя будани ин маблаѓ молики амволи дахлдор аз рўи ўњдадорињои он масъулияти субсидиари дорад.

3. Хусусиятњои мавќеи њуќуќии намудњои алоњидаи муассисањои давлати ё муассисањои дигар тибќи ќонун муайян карда мешаванд.

Моддаи 133. Иттињодияњои шахсони њуќуќи (ассотсиатсияњо ва

иттифоќњо) 1. Ташкилотњои тиљорати бо маќсади њамоњангсозии фаъолияти

соњибкориашон, инчунин намояндаги ва њифзи манфиатњои умумии

85

амволи метавонанд тибќи шартномаи байни худ иттињодияњоро дар шакли ассотсиатсияњо (иттифоќњо) таъсис дињанд, ки онњо ташкилотњои ѓайритиљорати мебошанд.

Агар бо ќарори иштирокчиён ба зимаи ассотсиатсия (иттифоќ) фаъолияти соњибкори гузошта шавад, чунин ассотсиатсия (иттифоќ) бояд бо тартиби пешбининамудаи њамин Кодекс ба љамъият ё ширкати хољагидори табдил дода шавад. Барои татбиќи фаъолияти соњибкори ассотсиатсияњо (иттифоќњо) њуќуќ доранд, ки љамъиятњои хољагидори таъсис дињанд ё дар онњо иштирок намоянд.

2. Ташкилотњои љамъияти ва ташкилотњои дигари ѓайритиљорати, аз љумла муассисањо, метавонанд ихтиёран дар ассотсиатсияњои (иттифоќњои) ин ташкилотњо муттањид шаванд.

Ассотсиатсияи ташкилотњои ѓайритиљорати ташкилоти ѓайритиљорати мебошад.

3. Ассотсиатсия шахси њуќуќи мебошад. Аъзои ассотсиатсия мустаќилияти худ ва њуќуќи шахси њуќуќиро

нигоњ медоранд. 4. Ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъулият

надорад. Аъзои ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои он ба андоза ва

мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия пешбинигардида масъулияти субсидиари доранд.

5. Номи ассотсиатсия бояд ишора ба маќсади асосии фаъолияти он ва маќсади асосии фаъолияти аъзои онро бо иловаи калимањои "ассотсиатсия" ё "иттифоќ" дар бар гирифта бошад.

Аъзои ассотсиатсия мустаќилияти худ ва њуќуќи шахси њуќуќиро нигоњ медоранд.

4. Ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъулият надорад.

Аъзои ассотсиатсия аз рўи ўњдадорињои он ба андоза ва мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия пешбинигардида масъулияти субсидиари доранд.

5. Номи фирмавии ассотсиатсия бояд ишора ба маќсади асосии фаъолияти он ва маќсади асосии фаъолияти аъзои онро бо иловаи калимањои "ассотсиатсия" ё "иттифоќ" дар бар гирифта бошад.

Моддаи 134. Њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия (иттифоќ) 1. Њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия (иттифоќ) шартномаи таъсиси

аз љониби аъзоёни он имзогардида ва оинномаи тасдиќнамудаи онњо мебошанд.

2. Дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия ѓайр аз маълумоти дар ќисми 2 моддаи 53 њамин Кодекс зикргардида бояд шартњои зерин дарљ гардида бошанд: дар бораи њайат ва салоњияти маќомоти идораи

86

ассотсиатсия ва тартиби ќарор ќабул кардани онњо, аз љумла доир ба масъалањое, ки ќарор аз рўи онњо якдилона ё бо аксарияти кулли овози аъзои ассотсиатсия ќабул карда мешавад ва дар бораи таќсими амволе, ки пас аз барњам додани ассотсиатсия боќи мондааст.

Моддаи 135. Њуќуќу ўњдадорињои аъзои ассотсиатсия (иттифоќ) 1. Аъзои ассотсиатсия (иттифоќ) њуќуќ доранд, ки аз хизматњои

он ба таври ройгон истифода намоянд, ба шарте ки дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия тартиби дигаре пешбини нагардида бошад ва аз хусусияти хизматрасони барнаояд.

2. Узви ассотсиатсия (иттифоќ) њаќ дорад, ки пас аз хотимаи соли молияви бо салоњдиди хеш аз њайати ассотсиатсия (иттифоќ) барояд. Дар ин сурат ў аз рўи ўњдадорињои ассотсиатсия (иттифоќ) дар давоми ду соли пас аз хориљ шуданаш мутаносибан ба аъзоњаќќии худ масъулияти субсидиари бар дўш дорад.

Узви ассотсиатсия дар њолатњо ва мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсиси ассотсиатсия (иттифоќ) муќарраргардида мумкин аст бо ќарори иштирокчиёни боќимонда аз он хориљ карда шавад. Дар мавриди аъзоњаќќии амволи ва масъулияти узви хориљшудаи ассотсиатсия (иттифоќ) ќоидањои марбут ба баромадан аз њайати ассотсиатсия истифода мешаванд.

3. Бо ризоияти узви ассотсиатсия ба он метавонад узви нав шомил шавад. Ба ассотсиатсия (иттифоќ) шомил шудани иштирокчии нав мумкин аст вобаста ба масъулияти субсидиарии доштаи он оид ба ўњдадорињои ассотсиатсия (иттифоќ), ки то шомилшавии ў ба миён омадааст, сурат гирад.

87

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

«Дар бораи иттињодияњои љамъиятї» (аз 12 майи соли 2007, Конун аз 20.03.2008 № 384,

аз 21.07.2010 № 621, аз 19.03.2013с. №962)

Боби 1. Муќаррароти умумї Моддаи 1. Муносибатњое, ки Ќонуни мазкур танзим мекунад Ќонуни мазкур муносибатњои љамъиятї оид ба амалї намудани

њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї дар иттињодияњои љамъиятї, таъсис додан, фаъолият намудан, азнавташкилдињї ва барњамдињии иттињодияњои љамъиятиро ба танзим медарорад.

Моддаи 2. Доираи амали Ќонуни мазкур Амали Ќонуни мазкур тамоми иттињодияњои љамъиятиеро фаро

мегирад, ки бо тартиби муќарраргардида таъсис дода шудаанд, ба истиснои иттињодияњои љамъиятие (ташкилотњои динї, њизбњои сиёсї, иттифоќњои касаба ва дигар иттињодияњои љамъиятї), ки тартиби таъсис ва фаъолияти онњоро ќонунњои алоњида ба танзим медароранд.

Моддаи 3. Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи

иттињодияњои љамъиятї Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи иттињодияњои

љамъиятї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни мазкур, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон иборат мебошад.

Моддаи 4. Њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї 1. Њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї њуќуќи дар асоси

ихтиёрї бо маќсади њифзи манфиатњои умумї ва ноил гардидан ба маќсадњои умумї таъсис додани иттињодияњои љамъиятї, шомил шудан ба иттињодияњои љамъиятии мављуда ё худдорї кардан аз шомилшавї ба онњо, инчунин аз ин иттињодияњо бе мамониат баромаданро дар бар мегирад.

2. Шањрвандон њуќуќ доранд мустаќилона, бе иљозати пешакии маќомоти давлатї иттињодияњои љамъиятї таъсис дињанд, инчунин ба ин гуна иттињодияњои љамъиятї бо шарти риоя кардани меъёрњои оинномавии онњо дохил шаванд.

88

Моддаи 5. Иттињодияи љамъиятї Иттињодияи љамъиятї - иттињоди ихтиёрї, худидора ва

ѓайритиљоратии шањрвандон мебошад, ки дар асоси умумияти манфиатњо барои амалї намудани маќсадњое муттањид гардидаанд, ки дар оинномаи иттињодияи љамъиятї нишон дода шудаанд.

Моддаи 6. Муассисон, аъзо ва иштирокчиёни иттињодияи

љамъиятї 1. Муассисони иттињодияи љамъиятї шахсони воќеї ва шахсони

њуќуќї - иттињодияњои љамъиятї мебошанд, ки анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисиро даъват кардаанд ва дар он оинномаи иттињодияи љамъиятї ќабул карда шуда, маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтишии он ташкил карда шудааст. Муассисони иттињодияи љамъиятї њуќуќ ва вазифањои баробар доранд.

2. Аъзои иттињодияи љамъиятї шахсони воќеие мебошанд, ки њавасмандии онњо барои иљрои якљояи вазифањои ин иттињодия мувофиќи меъёрњои оинномаи он бо аризаи шахсї ё њуљљатњои дахлдор ба расмият дароварда мешавад. Ин имконият медињад, ки шумораи аъзои иттињодияи љамъиятї ба њисоб гирифта шавад. Аъзои иттињодияи љамъиятї њуќуќ ва вазифањои баробар доранд.

Аъзои иттињодияи љамъиятї њуќуќ доранд ба маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтишии ин иттињодия интихоб кунанд ва интихоб шаванд, инчунин фаъолияти маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятиро мувофиќи оинномаи он назорат намоянд.

Аъзои иттињодияи љамъиятї мувофиќи талаботи меъёрњои оинномаи иттињодияи љамъиятї њуќуќу вазифањо доранд ва дар сурати риоя накардани талаботи пешбининамудаи оиннома аз иттињодияи љамъиятї метавонанд хориљ карда шаванд.

3. Иштирокчиёни иттињодияи љамъиятї шахсони воќеие мебошанд, ки маќсадњои иттињодияи мазкур ва (ё) иќдомоти мушаххаси онро дастгирї мекунанд, дар фаъолияти он бе барасмиятдарории њатмии шартњои иштироки худ ширкат меварзанд, агар оиннома тартиби дигари иштироки онњоро пешбинї накарда бошад.

Моддаи 7. Шаклњои ташкилию њуќуќии иттињодияњои љамъиятї Иттињодияњои љамъиятї дар шаклњои ташкилию њуќуќии зерин

метавонанд таъсис дода шаванд: - ташкилоти љамъиятї; - њаракати љамъиятї; - маќомоти худфаъолияти љамъиятї.

89

Моддаи 8. Ташкилоти љамъиятї 1. Ташкилоти љамъиятї иттињодияи љамъиятие мебошад, ки чун

ќоида, дар асоси узвият таъсис ёфта, барои фаъолияти якљояи шањрвандони муттањидшуда љињати њифзи манфиатњои умумї ва ба даст овардани маќсадњои оинномавї таъсис дода шудааст.

2. Маќомоти олии роњбарикунандаи ташкилоти љамъиятї анљуман, кокференсия ё маљлиси умумї мебошад. Маќомоти роњбарикунандаи ташкилоти љамъиятї маќомоти интихобии дастаљамъї мебошад, ки он ба анљуман, конференсия ё маљлиси умумї њисоботдињанда аст.

Моддаи 9. Њаракати љамъиятї 1. Њаракати љамъиятї иттињодияи љамъиятии оммавї мебошад,

ки аз иштирокчиён иборат буда, узвият надорад, амалї намудани маќсадњои иљтимої ва дигар маќсадњои љамъиятии муфидро дорад, ки онњоро иштирокчиёни њаракати љамъиятї дастгирї менамоянд.

2. Маќомоти олии роњбарикунандаи њаракати љамъиятї анљуман, конференсия ё маљлиси умумї мебошад. Маќомоти роњбарикунандаи њаракати љамъиятї маќомоти машваратии интихобї мебошад, ки на камтар аз дањ нафар иборат буда, ба анљуман, конференсия ё маљлиси умумї њисоботдињанда аст.

3. Дар сурати ба ќайди давлатї гирифта шудани њаракати љамъиятї маќомоти роњбарикунандаи он њуќуќи шахси њуќуќиро аз номи њаракати љамъиятї амалї менамояд ва вазифањои онро мувофиќи оиннома иљро мекунад.

Моддаи 10. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї Маќомоти худфаъолияти љамъиятї иттињодияи љамъиятии

беузвият ва ѓайрирасмї буда, тартиби таъсис ва фаъолияти онро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба танзим медарорад.

Моддаи 11. Иттифоќњои (ассотсиатсияњои, шўроњои)

иттињодияњои љамъиятї Иттињодияњои љамъиятї њуќуќ доранд иттифоќњои

(ассотсиатсияњои, шўроњои) иттињодияњои љамъиятиро таъсис дињанд. Ба чунин иттифоќњо (ассотсиатсияњо, шўроњо) шањрвандон, иттињодияњои љамъиятї, шахсони њуќуќї, маќомоти давлатї њуќуќи шомил шуданро доранд.

Моддаи 12. Њудуди фаъолияти иттињодияњои љамъиятї 1. Дар Љумњурии Тољикистон иттињодияњои љамъиятии

байналмилалї, љумњуриявї ва мањаллї таъсис ёфта, амал мекунанд.

90

2. Иттињодияи љамъиятии байналмилалї иттињодияи љамъиятие мебошад, ки он дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ва дар ќаламрави як ё якчанд давлатњои хориљї фаъолият намуда, филиал ва намояндагии худро дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ва як ё якчанд давлатњои хориљї дорад ё маќсад дорад мувофиќи оиннома ин воњидњоро дошта бошад.

3. Иттињодияи љамъиятии љумњуриявї иттињодияи љамъиятие мебошад, ки фаъолияти худро мувофиќи маќсадњои оинномавї метавонад дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон амалї намояд, филиалњо ва намояндагињо дошта бошад.

4. Иттињодияи љамъиятии мањаллї иттињодияи љамъиятие мебошад, ки мувофиќи маќсадњои оинномавиаш дар њудуди воњиди марзию маъмурии вилоят, шањр ва ноњия фаъолият мекунад.

5. Иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї ва байналмилалї метавонанд дар номи худ калимањои "Љумњурии Тољикистон", "Тољикистон"-ро бе иљозати махсуси маќоми давлатии салоњиятнок ва бе супоридани њама гуна пардохтњо истифода намоянд.

Моддаи 13. Принсипњои таъсис ва фаъолияти иттињодияи

љамъиятї 1. Фаъолияти иттињодияи љамъиятї ба принсипњои ихтиёрї,

баробарњуќуќї, худидоракунї ва ќонуният асос меёбад. Иттињодияи љамъиятї дар муайян кардани сохтори дохилї, маќсад, шакл ва тарзу усулњои фаъолияти худ озод мебошад.

2. Фаъолияти иттињодияи љамъиятї ошкоро буда, маълумот дар бораи њуљљатњои таъсисї ва барномавии он бояд дастраси омма бошад.

3. Сохтор ва фаъолияти иттињодияи љамъиятї бояд ба меъёрњои демократї мувофиќ бошанд. Фаъолияти иттињодияи љамъиятї набояд њуќуќу озодињои инсон ва шањрвандро, ки Конститутсияи (Сарќокуни) Љумњурии Тољикистон кафолат додааст, вайрон ва ё мањдуд намояд.

Моддаи 14. Мањдудият барои таъсис ва фаъолияти иттињодияи

љамъиятї 1. Таъсис ва фаъолияти иттињодияи љамъиятие, ки нажодпарастї,

миллатгарої, хусумат, бадбинии иљтимої ва мазњабиро тарѓиб мекунад ва ё барои зўран сарнагун кардани сохтори конститутсионї ва ташкили гурўњњои мусаллањ даъват менамояд, манъ аст.

2. Таъсис ва фаъолияти иттињодияи љамъиятие, ки ба њукуќ ва манфиатњои ќонунии шањрвандон, ба саломатии одамон ва ба ахлоќи љамъиятї суиќасд мекунад, манъ аст.

91

Моддаи 15. Давлат ва иттињодияњои љамъиятї 1. Дахолати маќомоти њокимияти давлатї ва шахсони

мансабдори онњо ба фаъолияти иттињодияњои љамъиятї, њамчунин дахолати иттињодияњои љамъиятї ба фаъолияти маќомоти њокимияти давлатї ва шахсони мансабдори онњо манъ аст.

2. Давлат риояи њуќуќ ва манфиатњои ќонунии иттињодияњои љамъиятиро таъмин мекунад, ба онњо додани имтиёзњо ва афзалиятњои андозсупорї ва дигар имтиёзњоро ба тариќи ќонунгузорї танзим менамояд.

Дастгирии давлатї дар шакли маблаѓљудокунии маќсаднок (грантњои давлатї) ба барномањои људогонаи барои љомеа муфиди иттињодияњои љамъиятї мувофиќи дархости онњо, бастани шартномањои гуногун, аз он љумла барои иљро кардани кор ва хизматрасонї, супориши иљтимої барои иљрои барномањои гуногуни давлатї ба доираи номањдуди иттињодияњои љамъиятї дар асосњои озмун ифода ёфта метавонад.

3. Масъалањое, ки ба манфиатњои иттињодияњои љамъиятї дахл доранд, дар њолатњои пешбининамудаи ќонун аз тарафи маќомоти њокимият ва идоракунии давлатї бо иштироки иттињодияњои љамъиятии дахлдор ё бо мувофиќаи онњо њал карда мешаванд.

4. Ба кормандони кирояи дастгоњи иттињодияњои љамъиятї ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи мењнат ва суѓуртаи иљтимої пањн мегардад.

Боби 2. Таъсиси иттињодияњои љамъиятї Моддаи 16. Таъсиси иттињодияи љамъиятї 1. Иттињодияи љамъиятї бо ташаббуси муассисони он - на камтар

аз се нафар шахси воќеї таъсис дода мешавад. Муассисони иттињодияи љамъиятї дар ќатори шахсони воќеї

шахсони њуќуќї - иттињодияњои љамъиятї низ шуда метавонанд. 2. Ќарорњо дар бораи таъсиси иттињодияи љамъиятї, дар бораи

тасдиќ кардани оинномаи он ва дар бораи ташкили маќомоти роњбарикунанда ва назорату тафтиш дар анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисї кабул карда мешаванд. Аз ваќти ќабули ќарорњои мазкур иттињодияи љамъиятї таъсисёфта њисобида мешавад. Муассисоне, ки иттињодияи љамъиятиро ба сифати шахси њуќуќї таъсис медињанд, ўњдадоранд дар мўњлати як моњи баъди таъсисдињї њуљљатњои таъсисиро барои баќайдгирии давлатї ба маќомоти баќайдгиранда пешнињод намоянд.

3. Иттињодияи љамъиятї аз ваќти баќайдгирии давлатї њуќуќи шахси њуќуќиро пайдо мекунад.

4. Хорич карда шуд (Конун аз 20.03.2008 № 384)

92

Моддаи 17. Талаботе, ки ба муассисон, аъзо ва иштирокчиёни иттињодияњои љамъиятї пешнињод карда мешавад

1. Шањрвандоне, ки ба синни 18-солагї расидаанд, муассис, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї шуда метавонанд, агар Ќонуни мазкур дигар тартибро муќаррар накарда бошад.

2. Шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд баробари шањрвандони Љумњурии Тољикистон муассис, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї шуда метавонанд, ба шарте ки љои доимии зисти онњо Љумњурии Тољикистон бошад ё гувоњномаи иќомат дар Љумњурии Тољикистон дошта бошанд.

Њолатњои мањдуд кардани ин њуќуќи шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрвандро ќонунњои Љумњурии Тољикистон, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалии зътирофкардаи Тољикистон муќаррар менамоянд.

3. Шањрвандоне, ки ба синни 14-солагї расидаанд, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятии љавонон шуда метавонанд.

4. Шањрвандоне, ки ба синни 8-солагї расидаанд, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятии кўдакон шуда метавонанд.

5. Танњо шањрвандони ба балоѓатрасида, ки дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон доимї зиндагї мекунанд, роњбарони иттињодияњои љамъиятї, инчунин аъзои маќомоти назорату тафтишии онњо шуда метавонанд.

6. Шарт ва тартиби пайдо кардани узвият, гум кардани узвият, инчунин шартњои баромадан аз сафи аъзои иттињодияњои љамъиятиро аз рўи синнусол оинномањои иттињодияњои љамъиятии дахлдор муайян мекунанд.

7. Дар њуљљатњои расмї талаби нишон додани узвият ё иштирок дар ин ё он иттињодияи љамъиятї манъ аст. Мансубияти шањрвандон ба иттињодияи љамъиятї асоси мањдуд кардани њуќуќу озодињои онњо ва шарти аз тарафи давлат ба онњо додани ягон имтиёз ё бартарият шуда наметавонад.

8. Муассис, аъзо ва иштирокчии иттињодияњои љамъиятї инњо буда наметавонанд:

- маќомоти њокимияти давлатї (ба истиснои њолате, ки дар моддаи 11 Ќонуни мазкур пешбинї шудааст);

- шахсони њуќуќї (ба истиснои њолатњое, ки дар моддањои 6, 11 ва 16 Ќонуни мазкур пешбинї шудаанд);

- шахсоне, ки алоќамандии онњо бо ташкилотњои террористї, Экстремистї (ифротгарої) ва сепаратистї аз тарафи суд муайян шудааст.

9. Њангоми таъсиси иттињодияи љамъиятї дар шакли ташкилоти љамъиятї муассисони ин ташкилот бевосита аъзои он гардида, њуќуќ ва вазифањои дахлдор пайдо менамоянд.

93

10. Дар ваќти таъсиси иттињодияњои љамъиятї дар дигар шаклњо њуќуќ ва вазифањои муассисони онњо дар оинномаашон нишон дода мешаванд.

Моддаи 18. Оинномаи иттињодияи љамъиятї 1. Оинномаи иттињодияи љамъиятї бояд инњоро пешбинї намояд: - ном, маќсади иттињодияи љамъиятї, шакли ташкилию њуќуќии

он; - сохтори иттињодияи љамъиятї, маќомоти роњбарикунанда ва

назорату тафтиши иттињодияи љамъиятї, њудуди фаъолияти њамин иттињодияи љамъиятї;

- шартњо ва тартиби пайдо ва гум кардани узвият дар иттињодияи љамъиятї, њуќуќ ва вазифањои аъзои ин иттињодия (танњо барои иттињодияњое, ки узвиятро пешбинї менамоянд);

- салоњият ва тартиби ташкили маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї, мўњлат ва ваколати онњо, мањалли љойгиршавии маќомоти доимии роњбарикунанда;

- тартиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба оинномаи иттињодияи љамъиятї;

- сарчашмањои ташаккули маблаѓњо ва дигар молу мулки иттињодияи љамьиятї, њуќуќи иттињодияи љамъиятї ва филиалу намояндагињои он оид ба идоракунии амвол;

- тартиби азнавташкилдињї ва барњамдињии иттињодияи љамъиятї.

2. Оинномаи иттињодияи љамъиятї тасвири рамзи ин иттињодияро дошта метавонад.

3. Дар оиннома метавонанд дигар муќаррароти марбут ба фаъолияти иттињодияи љамъиятї, ки ба ќонунњо мухолифат намекунанд, пешбинї карда шаванд.

Моддаи 19. Ном ва рамзи иттињодияи љамъиятї 1. Номи иттињодияи љамъиятї, парчам, нишон, вимпелњо ва

дигар рамзњо, агар онњо бошанд, аз ном ва рамзњои дигар шахсони њуќуќї, аз љумла онњое, ки бо ќарори суд барњам дода шудаанд ва ё фаъолияти худро ќатъ кардаанд, бояд фарќ кунанд.

2. Рамзи иттињодияи љамъиятї набояд ба рамзњои давлатии Љумњурии Тољикистон, инчунин ба рамзњои давлатњои хориљї монанд бошад ва њуќуќи моликияти зењниро вайрон намояд. Истифодаи тасвири нишони давлатї дар мўњр ва бланкањои фирмавии иттињодияи љамъиятї манъ аст.

3. Ном ва рамзи иттињодияи љамъиятї барои тарѓибу ташвиќи маќсад ва тарзу усулњои амалиёте, ки дар моддаи 14 Ќонуни мазкур нишон дода шудаанд, набояд истифода шаванд.

94

4. Иттињодияи љамъиятї њуќуќ дорад дар номи худ номи шањрвандро танњо бо ризоияти ў, дар сурати фавтидани ин шањрванд, дар асоси васиятномаи ба таври нотариалї тасдиќшудаи вай ва дар сурати набудани васиятнома бо розигии њамсар, волидайн ва ё фарзандони болиѓи шахси фавтида истифода намояд. Агар шахсони номбурда мављуд набошанд, масъалаи истифодаи номи шањрвандро дар номи иттињодияи љамъиятї худи љамъият њал мекунад.

Моддаи 20. Тартиби истифодаи номи иттињодияи љамъиятї 1. Номи расмии иттињодияи љамъиятї бояд ба шакли он ва

њудуди фаъолияти он ишора дошта бошад. 2. Дар номи иттињодияи љамъиятї истифода кардани номи

маќомоти њокимият ва идоракунии давлатї, њизбњои сиёсии дар Љумњурии Тољикистон амалкунанда, инчунин њизбњои сиёсие, ки фаъолияти онњо бо тартиби судї барњам дода шудаанд ё бо тартиби худбарњамдињї фаъолияташонро ќатъ кардаанд, мумкин нест.

Моддаи 21. Баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї 1. Барои ба даст овардани њуќуќи шахси њуќуќї иттињодияи

љамъиятї бояд ба ќайди давлатї гирифта шавад. 2. Баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятиро Вазорати

адлияи Љумњурии Тољикистон, Раёсатњои адлияи Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон ва вилоятњо (минъбад - маќомоти баќайдгиранда) анљом медињанд.

3. Баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии байналмилалї ва љумњуриявї, инчунин иттињодияњои љамъиятии мањаллиро, ки фаъолияти онњо мувофиќи оинномањояшон дар њудуди шањри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї амалї мегарданд, Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон анљом медињад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

4. Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон бинобар баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї дорои ваколатњои зерин мебошад (Конун аз 21.07.2010 № 621):

- санљиши њуќуќии њуљљатњои таъсисии иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї, иттињодияњои љамъиятии мањаллии дар њудуди шањри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї љойгирбуда, иттињодияњои љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда;

- санљиши њуќуќии њуљљатњои таъсисии намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятии љумњуриявии дар њудуди шањри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї љойгирбуда, иттињодияњои љамъиятии байналмилалии давлатњои хориљї дар Љумњурии Тољикистон ва

95

иттињодияњои љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда, инчунин ќайди бањисобгирии онњо;

- додани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї, иттињодияњои љамъиятии мањаллии дар њудуди шањри Душанбе ва шањру ноњияњои тобеи љумњурї љойгирбуда, иттињодияњои љамъиятии байналмилалии давлатњои хориљї дар Љумњурии Тољикистон ва иттињодияњои љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда;

- додани нусха аз Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї ва ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятии байналмилалии давлатњои хориљї дар Љумњурии Тољикистон ва иттињодияњои љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда;

- пешбурди Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї; - пешбурди ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњои

иттињодияњои љамъиятї; - муайян намудани тартиби пешбурди Фењристи ягонаи давлатии

иттињодияњои љамъиятї ва тартиби ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятї;

- иљрои дигар ваколатњои пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон (Конун аз 21.07.2010 № 621).

5. Баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии мањаллии дар њудуди Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон ва вилоятњо љойгирбударо раёсатњои адлияи Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон ва вилоятњо анљом медињанд (Конун аз 21.07.2010 № 621).

6. Раёсатњои адлияи Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон ва вилоятњо бинобар баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї дорои ваколатњои зерин мебошанд (Конун аз 21.07.2010 № 621):

- санљиши њуќуќии њуљљатњои таъсисии иттињодияњои љамъиятии дар њудуди вилоят воќеъбуда;

- санљиши њуќуќии њуљљатњои намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї;

- додани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї;

- додани нусха аз Фењристи давлатии иттињодияњои љамъиятї ва ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятї (вобаста ба њудуди дахлдор);

- пешбурди Фењристи давлатии иттињодияњои љамъиятии њудудњои дахлдор;

- њар моњ пешнињод намудани маълумот ба Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон дар бораи баќайдгирии давлатии

96

иттињодияњои љамъиятї ва ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњо;

- иљрои ваколатњои дигари пешбининамудаи Ќонуни мазкур (Конун аз 21.07.2010 № 621).

7. Барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї ба маќомоти баќайдгиранда њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

- ариза, ки онро аъзои маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї имзо кардаанд ва дар он насаб, ном, номи падар, љойи истиќомат ва телефонњои робита нишон дода шудаанд;

- оинномаи иттињодияи љамъиятї дар ду нусха бо забони давлатї ва бо хоњиши ташкилоти љамъиятї ду нусха бо забони муоширати байни миллатњо;

- иќтибос аз протоколи анљуман, конференсия, маљлиси умумї ё маљлиси таъсисї, ки дар бораи таъсиси иттињодияи љамъиятї, тасдиќи оиннома, ташкил кардани маќомоти роњбарикунанда ва маќоми назорату тафтишии он маълумот дорад;

- маълумот дар бораи муассисони иттињодияи љамъиятї: барои шахсони воќеї - насаб, ном, номи падар, соли таваллуд, љои сукунат, шањрвандї (бо имзоњояшон тасдиќ мегардад) ва нусхаи шиноснома ё дигар њуљљате, ки шахсиятро тасдиќ мекунад; барои иттињодияњои љамъиятї њангоми таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї - нусхаи шањодатномањо дар бораи баќайдгирии давлатии оинномаи ин иттињодияњо, иќтибос аз протоколи маљлиси маќомоти роњбарикунандаи иттињодияњои љамъиятї, бо ќарор дар бораи таъсиси иттифоќи (ассотсиатсия, шўрои) иттињодияњои љамъиятї, инчунин нусхаи шартномаи таъсисї;

- аризаи шахсоне, ки дар моддаи 19 Ќонуни мазкур нишон дода шудаанд, дар бораи розигї ба истифодаи номи шањрванд дар номи иттињодияи љамъкятї;

- њангоми аз тарафи иттињодияи љамъиятї истифода бурдани рамзи тањти њимояи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи њифзи моликияти зењнї ё њуќуќи муаллифї ќарордошта - њуљљатњое, ки њуќуќи истифодаи онро тасдиќ мекунанд;

- њуљљати пардохти бољи давлатї; - њуљљат дар бораи нишонии (мањалли љойгиршавии) маќомоти

роњбарикунандаи иттињодияи љамъиятї; - барои иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї ва байналмилалї -

протоколњои анљуманњо, конференсияњо, маљлисњои умумї ё маљлисњои таъсисии воњидњои сохторї.

8. Таѓйироте, ки ба оинномаи иттињодияи љамъиятї ворид карда мешаванд, бо њамон тартиб ва дар њамон мўњлате, ки барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї муќаррар карда

97

шудааст, ба ќайди давлатї гирифта мешаванд ва онњо аз ваќти чунин баќайдгирї эътибори њуќуќи пайдо мекунанд.

9. Барои баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї, таѓйироте, ки ба оинномаи он дохил карда мешаванд, бо тартиб ва ба андозаи муќаррарнамудаи Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи бољи давлатї" бољи давлатї ситонида мешавад.

10. Баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї дар давоми як моњ аз рўзи пешнињоди тамоми њуљљатњои дар њамин модда номбаршуда анљом ёфта, ба иттињодияи љамъиятї шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатї дода мешавад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

Моддаи 21(1). Додани нусхаи (дубликати) Шањодатнома дар бораи

баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї (Конун аз 21.07.2010 № 621)

Дар сурати гум кардан ва дигар њолатњои зарурї дар асоси аризаи иттињодияи љамъиятї, маќоми баќайдгиранда дар давоми 10 рўз нусхаи (дубликати) Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятиро медињад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

Моддаи 22. Ќайди бањисобгирии филиалњо ва намояндагињои

иттињодияи љамъиятї ё рад кардани ќайди бањисобгирии онњо 1. Филиалњо ва намояндагињои "иттињодияи љамъиятї, аз љумла

иттињодияњои љамъиятии байналмилалии давлатњои хориљї дар Љумњурии Тољикистон ва иттињодияњои љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда бояд аз ќайди бањисобгирї гузаранд (Конун аз 21.07.2010 № 621).

2. Ќайди бањисобгирии филиалњо ва намояндагињои иттињодияи љамъиятиро маќомоти баќайдгиранда анљом медињад.

3. Барои ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиалњои иттињодияи љамъиятї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд (Конун аз 21.07.2010 № 621, аз 19.03.2013г.№962):

1) аризаи иттињодияи љамъиятї дар бораи ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиали он;

2) нусхаи аз тарафи нотариуси давлатї тасдиќшудаи њуљљатњои таъсисии иттињодияи љамъиятї, ки намояндагї ё филиал таъсис медињад;

3) ќарори иттињодияи љамъиятї: а) дар бораи таъсиси филиал ё намояндагї; б) дар бораи тасдиќи Низомнома; в) дар бораи таъин намудани роњбари намояндагї ё филиал; 4) Низомномаи намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї;

98

5) ваколатнома, ки ба роњбари намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї дода шудааст;

6) њуљљати тасдиќкунандаи мањалли љойгиршавии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї;

7) квитансия ё нусхаи супориши пардохтї дар бораи пардохти бољи давлатї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон (Конун аз 21.07.2010 №621).

4. Маълумот дар бораи намояндагї ё филиалњои иттињодияи љамъиятї ба Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї ворид карда мешавад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

5. Ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиалњои иттињодияи љамъиятї дар давоми 10 рўз аз рўзи пешнињоди тамоми њуљљатњои дар њамин модда номбаршуда анљом ёфта, ба намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї иќтибос аз ќайди бањисобгирии намояндагї ва филиалњои иттињодияњои љамъиятї дода мешавад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

6. Таѓйирот ба њуљљатњои намояндагї ё филиалњои иттињодияи љамъиятї бо њамон тартиб ва дар њамон мўњлате, ки моддаи мазкур пешбинї намудааст, ворид карда мешавад (Конун аз 21.07.2010 № 621). 7. Ќайди бањисобгирии намояндагињо ё филиалњои иттињодияи љамъиятї, аз љумла намояндагињо ва филиалњои иттињодияи љамъиятии байналмилалии давлатњои хориљї дар Љумњурии Тољикистон, намояндагињо ва филиалњои иттињодияи љамъиятии байналмилалии дар њудуди Љумњурии Тољикистон љойгирбуда бо асосњои зерин рад карда мешавад:

- агар низомномаи намояндагињо ё филиалњои иттињодияи љамъиятњ ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, муќаррароти моддаи 14 Ќонуни мазкур ё дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мухолифат кунад;

- агар њуљљатњои барои ќайди бањисобгирї зарур, ки номгўи онњоро Ќонуни мазкур муайян кардааст, пурра пешнињод нашуда бошанд ё маълумот дар њуљљатхо бо тартиби муќаррарї расмї кунонида нашуда бошад ё ба маќоми номувофиќ пешнињод гардида бошад;

- агар муќаррар гардад, ки дар њуљљатњои таъсисии пешнињодшуда маълумоти носањењ мављуд бошад.

8. Дар сурати гум шудани Шањодатнома дар бораи ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї ва дигар њолатњои зарурї маќоми баќайдгиранда бояд дар асоси ариза дар давоми 10 рўз нусхаи (дубликати) онро дињад.

9. Дар сурати рад кардани ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї ба аризадињанда дар ин бора дар

99

шакли хаттї бо нишон додани муќаррароти мушаххаси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, ки риоя накардани он боиси рад кардани ќайди баќисобгирии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї шудааст, хабар дода мешавад.

10. Дар бораи рад кардани ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї, инчунин дар бораи саркашї аз ин гуна бањисобгирї ба суд шикоят кардан мумкин аст.

11. Рад кардани ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиалииттињодияи љамъиятї барои такроран пешнињод намудани њуљљатњо љињати ќайди бањисобгирї монеъ намешавад, ба шарте, агар асосњое, ки боисираддия шудаанд, бартараф карда шуда бошанд.

12. Баррасии аризаи такрорњ дар бораи ќайди бањисобгирии намояндагї ё филиали иттињодияи љамъиятї бо тартиби муайяннамудаи Ќонуни мазкур сурат мегирад.

Моддаи 23. Рад кардани баќайдгирии давлатии иттињодияи

љамъиятї ва тартиби шикоят аз болои он 1. Баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї дар асосњои зерин

рад карда мешавад: - агар оинномаи иттињодияи љамъиятї ба Конститутсияи

(Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, муќаррароти моддањои 14, 17 ва 18 Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мухолифат кунад;

- агар номгўи пурраи њуљљатњои барои баќайдгирии давлатї зарур, ки Ќонуни мазкур муайян кардааст, пешнињод карда нашуда бошад ё маълумот дар њуљљатњо ба тартиби зарурї расмї кунонида нашуда бошанд ё ба маќомоти номувофиќ пешнињод гардида бошанд;

- агар бо њамон ном иттињодияи љамъиятии ќаблан ба ќайд гирифташуда фаъолият намояд (Конун аз 21.07.2010 № 621);

- агар муќаррар гардад, ки дар њуљљатњои таъсисии пешнињодшуда маълумоти носањењ мављуд бошад;

- агар номи иттињодияи љамъиятї ахлоќ, њисси миллї ва динии шањрвандонро тањќир намояд.

2. Бо сабабњои мувофиќи маќсад набудани таъсис ба рад кардани баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї роњ дода намешавад.

3. Дар сурати рад кардани баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї ба аризадињандагон дар ин бора дар шакли хаттї бо нишон додани муќаррароти мушаххаси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, ки вайрон кардани онњо боиси рад кардани баќайдгирии давлатии ин иттињодия гардидааст, хабар дода мешавад.

100

4. Дар бораи рад кардани баќайдгирии давлатии иттињодияи љамьиятї, инчунин дар бораи саркашї аз ин гуна баќайдгирї ба суд шикоят кардан мумкин аст.

5. Рад кардани баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї барои такроран пешнињод намудани њуљљатњо љињати баќайдгирии давлатї монеъ намешавад, ба шарте, ки асосњои боиси раддия бартараф карда шуда бошанд.

Баррасии аризаи такрорї дар бораи баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї бо тартиби пешбиникардаи Ќонуни мазкур сурат мегирад.

Боби 3. Њукуќ ва вазифањои иттињодияи љамъиятї Моддаи 24. Њуќуќїои иттињодияи љамъиятї 1. Барои амалї намудани маќсадњои оинномавї иттињодияи

љамъиятї њуќуќ дорад: - дар бораи фаъолияти худ озодона ахбор пањн намояд; - дар тањияи ќарорњои маќомоти давлатї бо тартиб ва дар доираи

пешбиникардаи Ќонуни мазкур ва дигар ќонунњо иштирок намояд; - маљлисњо, гирдињамоињо, намоишњо, роњпаймоињо ва дигар

чорабинињои оммавиро бо тартиби пешбиникардаи ќонунњои Љумњурии Тољикистон гузаронад;

- мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон воситањои ахбори оммаро таъсис ва фаъолияти нашриро анљом дињад;

- дар маќомоти давлатї, ташкилотњо, иттињодияњои љамъиятї, суд њуќуќїои худ, манфиатњои ќонунии аъзо ва иштирокчиёни худ, инчунин дигар шањрвандонро намояндагї ва њифз намояд;

- аз рўи масъалањои гуногуни њаёти љамъиятї бо ташаббусњо баромад намояд, ба маќомоти давлатї пешнињодњо кунад;

- аз маќомоти давлатї маълумоте гирад, ки барои иљрои вазифањои онномавї зарур аст, ба истиснои њолатњои муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон;

- тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон фаъолияти истењсолї ва хољагиро, ки он ба иљрои маќсаду вазифањои оинномавї мусоидат менамояд, анљом дињад, аз он љумла бо ёрии ташкилотњои тиљоратие, ки барои ин маќсадњо таъсис дода мешаванд;

- барои татбиќи фаъолияти оинномавї дар озмунњои љумњуриявї ва байналмилалї бо маќсади гирифтани фармоишњои иљтимої, грантњо, стипендияњо ва дигар афзалиятњои бо ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манънагардида иштирок намояд;

- бо шахсони воќеї ва њуќуќї дар бораи њамкории илмию техникї, иќтисодї, молиявї ва истењсолї дар бораи расонидани

101

хизмат ва иљрои корњое, ки ба татбиќи маќсад ва иљрои вазифањои оинномавї нигаронида шудаанд, созишномањо бандад;

- мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон корњои илмию тадќиќотї ва лоињавию конструкториро амалї гардонад, лоињаю барномањои аз љињати иљтимої ањамиятнокро аз санљиши љамъиятї гузаронад, дар кори комиссияњои муштарак оид ба баррасии онњо иштирок намояд, ба шарте ки ин намудњои фаъолият дар оиннома пешбинї шуда бошанд;

- ваколатњои дигари муќаррарнамудаи ќонунгузориро амалї намояд.

2. Амалї кардани њуќуќїои номбаршудаи иттињодияњои љамъиятие, ки шањрвандони хориљї ва шахсони бешањрванд ё бо иштироки онњо таъсис гардидаанд, бо ќонунњо ё санадњои њукуќии байналмилалии эътирофкардаи Тољикистон метавонанд мањдуд карда шавад.

Моддаи 25. Вазифањои иттињодияи љамъиятї Иттињодияи љамъиятї вазифадор аст: - Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, дигар

санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон ва меъёрњои пешбиникардаи оинномаро риоя намояд;

- њар сол то 1 апрел ба маќомоти баќайдгиранда дар бораи идомаи фаъолияти худмаълумот, ки шакли он аз їониби Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад, пешнињод намояд ;

- бо дархости маќомоти баќайдгиранда ќарорњои маќомоти роњбарикунанда ва шахсони мансабдори иттињодияи љамъиятї, инчунин дар бораи фаъолияти худ гузориш пешнињод намояд;

- намояндагони маќомоти баќайдгирандаро ба чорабинињои оммавие, ки иттињодияи љамъиятї мегузаронад, роњ дињад;

- ба намояндагони маќомоти баќайдгиранда дар кори шиносшавї бо фаъолияти иттињодияи љамъиятї вобаста ба амалї намудани маќсадњои оинномавї ва риояи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мусоидат кунад.

Боби 4. Моликияти иттињодияи љамъиятї Моддаи 26. Моликияти иттињодияи љамъиятї 1. Иттињодияи љамъиятие, ки шахси њуќуќї мебошад, дар

моликияташ биноњо, иморатњо, иншоот, фонди манзил, наќлиёт, таљњизот, асбобу анљом, амволи таъиноти маданию маърифатї ва

102

солимгардонї, маблаѓњо, сањмияњо, коѓазњои ќиматнок ва дигар молу мулк дошта метавонад, ки барои таъминоти моддии фаъолияти оинномавии ин иттињодияи љамъиятї заруранд.

Дар моликияти иттињодияи љамъиятї инчунин муассисањо, нашриёт, воситањои ахбори омма, ки аз њисоби маблаѓњои њамин иттињодияи љамъиятї мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва оинномаи он таъсис мегарданд ва ба даст оварда шудаанд, буда метавонанд.

2. Моликияти иттињодияи љамъиятї мутобиќи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон њифз карда мешавад.

3. Ќонун метавонад намудњои амволеро муќаррар намояд, ки аз нигоњи амнияти давлатї ва љамъиятї ё мувофиќи санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофкардаи Тољикистон дар моликияти иттињодияи љамъиятї буда наметавонанд.

Моддаи 27. Сарчашмањои ташаккули моликияти иттињодияи

љамъиятї Моликкяти иттињодияи љамъиятї аз њисоби њаќќи дохилшавї ва

аъзоњаќќї, агар пардохти онњоро оиннома пешбинї карда бошад, пардохтњои ихтиёрї ва хайрияњо, грантњо, воридот аз лексияњо, намоишгоњњо, лотереяњо, музоядањо, чорабинињои варзишї ва дигар чорабинињое, ки бо тартиби муќаррарнамуда ва мувофиќи оинномаи иттињодияи љамъиятї гузаронида мешаванд, даромадњо аз фаъолияти соњибкорї ва намудњои дигари фаъолияти иттињодияи љамъиятї, ки ќонун мань накардааст, ташаккул меёбад.

Моддаи 28. Субъекти њуќуќи моликият дар ташкилоти љамъиятї 1. Ташкилоти љамъиятї субъекти њуќуќи моликият ба тамоми

молу мулки ташкилоти љамъиятї мебошад. Њар як узви алоњидаи ташкилоти љамъиятї ба њиссаи молу мулки ба ташкилоти љамъиятї тааллуќдошта њуќуќи моликият надорад.

2. Дар ташкилотњои љамъиятие, ки филиалњо ва намояндагињо фаъолияти худро дар асоси низомномањои худ ва оинномаи ягонаи ин ташкилот амалї менамоянд, соњиби моликият дар маљмўъ ташкилоти љамъиятї мебошад.

Моддаи 29. Субъекти њуќуќи моликият дар њаракати љамъиятї Аз номи њаракати љамъиятї њуќуќи моликиятро ба молу мулке,

ки ба њаракати љамъиятї тааллуќ дорад, инчунин молу мулке, ки аз њисоби маблаѓњои худї барпо карда ва (ё) ба даст оварда шудаанд, маќомоти роњбарикунандаи он амалї менамояд.

103

Моддаи 30. Хорич карда шуд (Конун аз 20.03.2008 № 384) Моддаи 31. Фаъолияти соњибкории иттињодияи љамъиятї 1. Иттињодияи љамъиятї фаъолияти соњибкориро тибќи талаботи

Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон ва дигар санадњои ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї мегардонад.

2. Иттињодияи љамъиятї метавонад бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ширкатњои хољагидорї, љамъиятњо ва ташкилотњои дигари хољагидориро таъсис намояд, инчунин молу мулкеро, ки барои пешбурди фаъолияти соњибкорї таъин гардидааст, ба даст орад.

3. Даромадњо аз фаъолияти соњибкории иттињодияи љамъиятї дар байни аъзо ё иштирокчиёни ин итшњодия таќсим шуда наметавонанд ва бояд танњо барои ба даст овардани маќсадњои оинномавї истифода шаванд.

Иттињодияи љамъиятї маблаѓњои худро метавонад барои маќсадњои хайриявї истифода намояд, њатто агар ин дар оинномаи он нишон дода нашуда бошад.

Боби 5. Азнавташкилдињї ва барњамдињии иттињодияи љамъиятї

Моддаи 32. Азнавташкилдињии иттињодияи љамъиятї 1. Азнавташкилдињии иттињодияи љамъиятї бо ќарори анљуман,

конференсия ё маљлиси умумї амалї карда мешавад. Тартиби ќабули ќарорро ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ё оинномаи иттињодияи љамъиятї муайян мекунад.

2. Баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятие, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис дода мешавад, бо тартиби пешбиникардаи Ќонуни мазкур амалї мегардад.

3. Молу мулки иттињодияи љамъиятие, ки шахси њуќуќї мебошад, баъди азнавташкилдињии он ба шахсони њукуќии навтаъсис бо тартиби пешбининамудаи Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон мегузарад.

Моддаи 33. Барњамдињии иттињодияи љамъиятї 1. Барњамдињии иттињодияи љамъиятї бо ќарори анљуман,

конференсия ё маљлиси умумї мувофиќи оинномаи иттињодияи љамъиятї ё бо ќарори суд тибќи тартиби пешбиникардаи Ќонуни мазкур анљом дода мешавад.

2. Молу мулке, ки дар натиљаи барњамдињии иттињодияи љамъиятї боќї мемонад, баьди ќонеъ гардонидани талаботи кредиторон барои маќсадњои пешбиникардаи оинномаи иттињодияи љамъиятї равона карда мешавад. Агар дар оиннома масъалаи

104

тартиби ихтиёрдории молу мулки иттињодияи љамъиятии барњамдодашуда њал нашуда бошад, ин гуна ќарор дар анљуман, конференсия ё маљлиси умумї дар баробари ќарор дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї ќабул карда шуда, дар мавридњои бањснок бошад, ин масъала бо ќарори суд њал карда мешавад. Ќарор дар бораи истифодаи молу мулки боќимонда ба маќомоти баќайдгиранда равона карда мешавад.

3. Хорич карда шуд (Конун аз 21.07.2010 № 621). Моддаи 33(1). Баќайдгирии давлатии барњамдињии иттињодияи

љамъиятї (Конун аз 21.07.2010 № 621) 1. Анљуман, конференсия ё маљлиси умумии иттињодияи

љамъиятї, ки дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї ќарор ќабул намудааст, вазифадор аст дар бораи ќабули чунин ќарор бетаъѓир ба маќоми баќайдгиранда хабар дињад (Ќонуни ЉТ аз 19.03.2013 № 962).

2. Маќоми баќайдгиранда ќарорро дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї гирифта, риоя гардидани ќоидањои барњамдињиро месанљад ва вобаста ба натиљаи санљиш ба Фењристи ягонаи давлатии иттињодияи љамъиятї дар хусуси дар љараёни барњамдињї ќарор доштани иттињодияи љамъиятї маълумот ворид менамояд.

3. Маќомоте, ки дар бораи барњам додани иттињодияи љамъиятї ќарор ќабул кардааст, ба маќоми дахлдори баќайдгиранда њуљљатњои зеринро пешнињод менамояд:

- ариза; - нусхаи ќарор дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї; - нусхањои аслии њуљљатњои таъсисї, Шањодатнома дар бораи

баќайдгирии давлатии иттињодияи љамъиятї; - њуљљат аз маќомоти андоз оид ба ќарздор набудани иттињодияи

љамъиятї аз буљет. 4. Маќоми баќайдгиранда дар муддати дањ рўз аз лањзаи ба охир

расидани љараёни барњамдињї вазифадор аст: - риоя шудани тартиби барњамдињиро санљад; - ба Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї дар

бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї маълумот ворид намояд; - аз Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї нусха

дињад. 5. Иттињодияи љамъиятї, намояндагї ё филиалњои иттињодияњои

љамъиятї аз рўзи ба Фењристи ягонаи давлатии иттињодияњои љамъиятї ворид намудани маълумоти дахлдор барњамхўрда ба њисоб мераванд (Конун аз 21.07.2010 № 621).

105

Боби 6. Назорат ба фаъолияти иттињодияњои љамъиятї Моддаи 34. Назорат ба фаъолияти иттињодияњои љамъиятї 1. Назорати риояи даќиќ ва иљрои якхелаи ќонунњоро аз тарафи

иттињодияњои љамъиятї Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ва прокурорњои ба он тобеъ амалї менамоянд.

2. Маќомоти баќайдгиранда мувофиќати фаъолияти иттињодияњои љамъиятиро ба маќсадњои оинномавии онњо назорат мекунад. Маќомоти баќайдгиранда њуќуќ дорад:

- аз маќомоти роњбарикунандаи иттињодияњои љамъиятї њуљљатњои амрдињанда, ќарорњо ва гузоришњоро мувофиќи моддаи 15 Ќонуни мазкур талаб намояд;

- намояндагони худро барои иштирок кардан дар чорабинињои оммавие, ки иттињодияњои љамъиятї мегузаронанд, фиристад;

- дар сурати ошкор намудани њодисањои аз тарафи иттињодияњои љамъиятї вайрон кардани ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ё аз тарафи онњо содир кардани амалиёте, ки ба маќсадњои оинномавиашон мухолифат мекунад, маќомоти роњбарикунандаи ин иттињодияњо хаттї огоњонида, дар он асосњои мушаххаси огоњонида шудани онњоро нишон дињад.

Огоњиномаи хаттиеро, ки маќомоти баќайдгиранда раво донистааст, иттињодияи љамъиятї бояд дар давоми як моњ баррасї намояд.

3. Маќомоти андоз ба сарчашмањои даромади иттињодияњои љамъиятї, андозаи маблаѓњои бадастдаровардаи онњо ва пардохти андозњоро мувофиќи Кодекси андози Љумњурии Тољикистон назорат мекунад.

4. Назорат ва тафтиши аз тарафи иттињодияњои љамъиятї иљро карда шудани меъёрњо ва стандартњои мављудаи экологї, сўхторнишонї, зиддиэпидемиологї ва ѓайраро тибќи ќонун маќомоти давлатии ваколатдор амалї менамоянд.

Моддаи 35. Боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї 1. Дар сурати аз тарафи иттињодияи љамъиятї риоя накардани

муќаррароти Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва содир намудани амалњои мухолифи маќсадњои оинномавї Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ё прокурорњои тобеи он ба маќомоти роњбарикунандаи иттињодияи мазкур дар бораи бетаъхир бартараф намудани ќонуншиканї амри хаттї ва ба маќомоти баќайдгиранда огоњиномаи хаттї фиристода, мўњлати бартараф намудани онњоро муќаррар менамояд.

106

2. Агар дар мўњлати муайяншуда ќонуншиканињое, ки асоси баровардани амри хаттї ё огоњиномаи хаттї гаштаанд, бартараф карда нашаванд, Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ё прокурорњои тобеи он ё маќомоти баќайдгиранда њуќуќ доранд ба суд бо аризаи даъвогї дар хусуси боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї мурољиат намояд.

Дар ин маврид суд метавонад фаъолияти иттињодияи љамъиятиро ба мўњлати то се моњ боздорад.

3. Фаъолияти иттињодияи љамъиятї, инчунин бо тартиб ва асосњои пешбиникардаи дигар ќонунњои Љумњурии Тољикистон метавонад боздошта шавад.

4. Тартиби боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятиро дар сурати љорї кардани вазъияти фавќулодда дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ќонун муайян менамояд.

Моддаи 36. Оќибатњои боздоштани фаъолияти иттињодияи

љамъиятї 1. Дар сурати боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї

њуќуќи он чун муассиси воситањои ахбори омма, фаъолияти воситаіои ахбори оммаи таъсисдодаи он боздошта мешавад, ба вай ташкил кардан ва гузаронидани маљлисњо, гирдињамоињо, намоишњо, роњпаймоињо ва дигар чорабинињои оммавї, истифодабарии амонатњои бонкї, ба истиснои њисобу китобњо оид ба фаъолияти хољагї ва шартномањои мењнатї, љуброни зараре, ки бо амали ў расонида шудааст, пардохти андозњо, бољњо ва љаримањо манъ аст.

2. Агар дар давоми мўњлати муќарраршудаи боздоштани фаъолияти иттињодияи љамъиятї ќонуншиканињо, ки асоси боздоштани фаъолияти он гардидаанд, бартараф карда шаванд, иттињодияи љамъиятї фаъолияти худро бо ќарори суде, ки фаъолияташро боздоштааст, давом медињад.

Моддаи 37. Асосњои барњам додан ва манъ кардани фаъолияти

иттињодияи љамъиятї 1. Асосњои барњам додани иттињодияи љамъиятї ё манъ кардани

фаъолияти он инњо мебошанд: - њуќуќ ва озодињои инсон ва шањрвандро риоя накардани

иттињодияи љамъиятї; - Конститутсияи (Сарќокуни) Љумњурии Тољикистон, ќонунњои

конститутсионї, ќонунњо ё дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистонро риоя накардани иттињодияи љамъиятї ё аз тарафи иттињодияи љамъиятї мунтазам анљом додани фаъолияте, ки ба маќсадњои оинномавии он мухолифат менамояд;

107

- аз тарафи иттињодияи љамъиятї бартараф накардани кирдорњое, ки барои баровардани амри хаттї ё огоњиномаи хаттї тибќи талаботи моддаи 35 Ќонуни мазкур асос гардидаанд.

2. Ариза дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї бо асосњои дар моддаи мазкур нишондодашуда аз тарафи маќомоти баќайдгиранда ё Прокурори генералии Љумњурии Тољикистон ё прокурорњои тобеи он, новобаста ба татбиќи чорањои пешбиникардаи моддаи 35 Ќонуни мазкур, ба суд пешнињод карда мешавад.

3. Барњамдињии иттињодияи љамъиятї бо њалномаи суд маънои онро дорад, ки фаъолияти иттињодияи љамъиятї, сарфи назар аз мављудияти баќайдгирии давлатии он, манъ карда мешавад, инчунин асос барои барњамдињии њамаи шахсони њуќуќии таъсисдодаи он, баромадан аз љамъияту ширкатњои хољагидор ё ќатъ гардидани иштироки он дар фаъолияти дигар шахсони њуќуќї мегардад. Иттињодияи љамъиятии барњамдодашуда бо номи дигар сабт шуда наметавонад (Ќонуни ЉТ аз 19.03.2013 № 962).

4. Агар суд аризаро дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї ё манъ кардани фаъолияти он ќонеъ нагардонад, иттињодияи љамъиятї баъди эътибори ќонунї пайдо кардани њалномаи суд фаъолияташро давом медињад.

5. Фаъолияти иттињодияи љамъиятие, ки шахси њуќуќї намебошад, мувофиќи њалномаи суд бо тартиб ва асосњои барои барњамдињии иттињодияи љамъиятї - шахси њуќуќии пешбиникардаи Ќонуни мазкур метавонад манъ карда шавад.

Боби 7. Робитањои байналмилалии иттињодияњои љамъиятї.

Иттињодияњои љамъиятии байналмилалї Моддаи 38. Робитањои байналмилалии иттињодияњои љамъиятї 1. Иттињодияњои љамъиятии Љумњурии Тољикистон метавонанд

тибќи оинномањои худ ба ташкилотњои љамъиятии байналмилалї шомил гардида, њуќуќ ва ўњдадорињои ба маќомоти ин ташкилотњои љамъиятии байналмилалї мувофиќро ба даст оранд, алоќаю робитањои мустаќими байналмилалиро ба роњ монда, бо ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) хориљї созишномањо банданд.

2. Иттињодияњои љамъиятии Љумњурии Тољикистон метавонанд дар давлатњои хориљї дар асоси санадњои њуќуќии байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон ва ќонунгузории ин давлатњои ташкилот, филиалњо ва намояндагињои худро таъсис намоянд. Он иттињодияњои љамъиятие, ки дар давлатњои хориљї ташкилот, филиалњо ва намояндагињои худро таъсис додаанд, мувофиќи моддаи

108

12 Ќокуни мазкур иттињодияи љамъиятии байналмилалї эътироф карда мешаванд ва бояд бо тартиби муќарраркардаи Ќонуни мазкур аз нав ба ќайд гирифта шаванд.

Моддаи 39. Фаъолияти ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї

ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон

1. Баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон анљом дода мешавад.

2. Барои баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон ба ѓайр аз њуљљатњои дар моддањои 21, 22 Ќонуни мазкур муайянгардида њуљљатњои тасдиќкунандаи вазъи њуќуќии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї талаб карда мешаванд, ки аз љониби маќомоти мутасаддии давлати хориљї омода, тасдиќ ва ё пешнињод шудаанд.

3. Њуљљатњои дар ќисми 2 моддаи мазкур ќайдгардида тариќи муассисањои консулгарии Љумњурии Тољикистон бояд расмї (легалї) кунонида шаванд, агар дар шартномањои байналмилалии аз љониби Љумњурии Тољикистон эътирофгардида тартиби дигар пешбинї нашуда бошад.

4. Њуљљатњои ба забони хориљї омодагашта, ки ба маќомоти адлия пешнињод мегарданд, бояд ба забони давлатї ва забони муоширати байни миллатњо тарљума карда шуда, тариќи нотариалї тасдиќ гарданд.

5. Баъди баќайдгирии давлатии ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон њайати коркунони он бояд дар Вазорати корњои хориљии Љумњурии Тољикистон аккредитатсия карда шаванд.

6. Ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё филиалу намояндагињои онњо дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон фаъолияти худро дар Љумњурии Тољикистон мувофиќи ќонунњои Љумњурии Тољикистон амалї менамоянд.

7. Фаъолияти ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё филиалу намояндагињои онњо, ки ба ќайди давлатї ё ќайди бањисобгирї гирифта нашудаанд, дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон, манъ аст.

109

8. Тартиб ва мўњлатњои анљом додани ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї мутобиќи моддаи 22 Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад (Конун аз 21.07.2010 № 621).

Боби 8. Муќаррароти хотимавї

Моддаи 40. Љавобгарї барои вайрон кардани Ќонуни мазкур Шахсони воќеї ва њукуќї барои вайрон кардани Ќонуни мазкур

бо тартиби муќарраркардаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

Моддаи 41. Баќайдгирии иттињодияњои љамъиятие, ки то мавриди

амал ќарор додани Ќонуни мазкур таъсис гардидаанд 1. Муќаррароти Ќонуни мазкур дар бораи баќайдгирии давлатї

ба иттињодияњои љамъиятие, ки то мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур таъсис дода шудаанд, низ татбиќ мегарданд.

2. Оинномањои иттињодияњои љамъиятие, ки то мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур таъсис гардидаанд, бояд ба талаботи Ќонуни мазкур мувофиќ карда шаванд. Оинномањои иттињодияњои љамъиятии амалкунанда танњо дар он ќисмате татбиќ мегарданд, ки ба Ќонуни мазкур мухолифат надошта бошанд.

3. Иттињодияњои љамъиятї, ки то мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур таъсис дода шудаанд, на дертар аз 1 январи соли 2008 бо озод кардан аз пардохти бољи давлатї бояд аз нав ба ќайди давлатї гирифта шаванд.

4. Иттињодияњои љамъиятие, ки дар мўњлати муќарраркардаи њамин модда расмиёти аз нав баќайдгириро нагузаштаанд, њукуќи шахси њуќуќиро гум мекунанд ва шањодатномањо дар бораи баќайдгирии онњо бо ќарори маќомоти баќайдгиранда беэътибор дониста мешаванд. Чунин њолат онњоро аз иљрои ўњдадорињои ба зиммаи худ гирифтаашон озод наменамояд.

Моддаи 42. Дар бораи беэътибор донистани Ќонуни Љумњурии

Тољикистон "Дар бораи иттињодияњои љамъиятї" Ќонуни Љумњурии Тољикистон аз 21 майи соли 1998 "Дар бораи

иттињодияњои љамъиятї" (Ахбори Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, 1998. № 10, мод. 139) аз эътибор соќит дониста шавад.

110

Моддаи 43. Тартиби мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур Ќонуни мазкур пас аз интишори расмї мавриди амал ќарор дода

шавад. Президенти Љумњурии Тољикистон Э. Рањмонов ш. Душанбе аз 12 майи соли 2007 № 258

111

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

«Дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї»

БОБИ 1. МУЌАРРАРОТИ УМУМЇ

Моддаи 1. Мавзўи танзим ва доираи амали Ќонуни мазкур 1. Ќонуни мазкур муносибатњоеро, ки њангоми баќайдгирии

давлатии таъсисдињї, азнавташкилдињї ва барњамдињии шахсони њуќуќї, баќайдгирии давлатии шахсони воќеї ба сифати соњибкорони инфиродї, ќатъ намудани фаъолияти онњо, баќайдгирии давлатии таъсисёбї ва ќатъ намудани фаъолияти филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї, пешбурд ва ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї ба миён меоянд, танзим менамояд.

2. Амали Ќонуни мазкур нисбати маќомоти њокимияти давлатї, ки шахси њуќуќї буда, тартиби таъсис додан ва фаъолияти онњо тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад, татбиќ намегардад. 3. Тартиби баќайдгирии давлатии њизбњои сиёсї, иттињодияњои љамъиятї, инчунин ташкилотњои љамъиятии (ѓайритиљоратї ва ѓайрињукуматии) давлатњои хориљї ё ќайди бањисобгирии филиалу намояндагињои онњо ва иттињодияњои  динї  тибќи ќонунгузории Љумњурии  Тољикистон  муайян карда  мешавад  (Ќонуни  ЉТ  аз 28.12.2012 № 912).

Моддаи 2. Мафњумњои асосї Дар Ќонуни мазкур мафњумњои асосии зерин истифода мешаванд: - баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони

инфиродї  (минбаъд-баќайдгирии давлатї) - амали маќомоти ваколатдори давлатї дар соњаи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї  ва соњибкорони инфиродї (минбаъд - маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї) дар хусуси ба расмият даровардани воќеияти њуќуќии таъсисёбї, азнавташкилдињї ва барњамдињии шахсони њуќуќї, шахсони воќеї ба сифати соњибкорони инфиродї ва ќатъ намудани фаъолияти онњо (минбаъд - соњибкорони инфиродї), таъсисёбї ва ќатъ намудани фаъолияти филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї, инчунин ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї;

- Фењристи ягонаи давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї (минбаъд - Фењристи ягонаи давлатї) - махзани ягонаи давлатии иттилоотї дар бораи шахсони њуќуќї, филиалњо ва

112

намояндагињои онњо, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї;

- њуљљате, ки баќайдгирии давлатиро тасдиќ менамояд - њуљљати аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї додашуда (Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ё Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ё Патент барои њуќуќи амалигардонии фаъолияти соњибкории инфиродї ё Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї, ва (ё) иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї), ки аз далели таъсисёбї, азнавташкилдињй ё барњамдињии шахси њуќуќї, оѓозёбї ё ќатъ намудани фаъолияти шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї, таъсисёбї ё ќатъ намудани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї ва ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи ягонаи давлатї шањодат медињад (Конун аз 29.12.2010 № 669);

- раќами ягонаи мушаххас - рамзи ягонаи раќамї, ки ба раќами мушаххаси андозсупоранда асос ёфта, такрорнашаванда мебошад ва њангоми баќайдгирии давлатї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ба шахсони њуќуќї, соњибкорони инфородї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї дода шуда, барои мушаххасгардонии онњо хизмат мекунад (Конун аз 29.12.2010 № 669);

- аризадињанда - шахсе, ки ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї бо аризаи хаттї барои баќайдгирии давлатї мурољиат намудааст;

- ќонунигардонии (легализатсияи) њуљљатњо – тасдиќкунии мутобиќати њуљљатњо ба ќонунгузории давлатї баромади онњо, ифодаи аслї будани имзо ва дар њолатњои зарурї мўњр дар њуљљатњо ва санадњо бо маќсади истифода бурдани онњо дар дигар давлат.

Моддаи 3. Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи

баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи баќайдгирии

давлатии шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни мазкур, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалие, ки онњоро Тољикистон эътироф намудааст, иборат мебошад.

   

113

Моддаи 4. Баќайдгирии давлатї мувофиќи принсипи "равзанаи ягона"

1. Баќайдгирии давлатї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї мувофиќи принсипи "равзанаи ягона" бе гузаронидани экспертизаи њуќуќии њуљљатњои пешнињодгардида амалї гардонида мешавад.

2. Баќайдгирии давлатї мувофиќи принсипи "равзанаи ягона" мазмуни зеринро дорад:

1) барои баќайдгирии давлатї аризадињанда њуљљатњои пешбининамудаи Ќонуни мазкурро танњо ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї аз рўи мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї (мањалли зисти роњбари шахси њуќуќї), мањалли зисти (фаъолияти) соњибкори инфиродї, мањалли љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї (мањалли зисти роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї) пешнињод менамояд. Барои дурустии њуљљатњои пешнињодгардида ва пуррагии маълумоти дар онњо инъикосёфта аризадињанда тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон љавобгариро ба зимма дорад;

2) маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї маълумотро дар бораи шахси њуќуќї, соњибкори инфиродї, филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљиро ба Фењристи ягонаи давлатї ворид намуда, дар њолатњои пешбининамудаи Ќонуни мазкур њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї, инчунин њуљљатњои тасдиќкунандаи ќайди бањисобгирии андоз, омор ва суѓуртаи иљтимоии давлатиро медињад. Баќайдгирии давлатї дар Фењристи ягонаи давлатї баќайдгирии якваќтаро дар маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї, маќомоти давлатии омор ва маќомоти суѓуртаи -иљтимоии давлатиро дар назар дорад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

3) њангоми баќайдгирї дар Фењристи ягонаи давлатї ба субъектњо Раќами ягонаи мушаххас дода мешавад, ки барои њар як шахси њуќуќї, соњибкори инфиродї, филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї такрорнашаванда мебошад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

3. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї: 1) пас аз ќабули њуљљатњои таъсисї дар муддати то се рўзи корї

нисбат ба шахсони њуќуќї, филиал ё намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї ва дар муддати як рўзи корї нисбат ба соњибкорони инфиродї маълумотро ба Фењристи ягонаи давлатї ворид менамоянд;

2) пас аз иљрои амалњои дар банди 1) ќисми мазкур пешбинишуда, ин маълумотро дар шакли электронї барои гузаронидани ќайди дохилии бањисобгирї ба маќомоти давлатии омор ва маќомоти суѓуртаи иљтимоии давлатї мефиристанд ва ба

114

маќомоти номбаршуда дастрасии онро таъмин менамоянд (Конун аз 29.12.2010 № 669).

4. Маќомоти давлатии омор ва маќомоти суѓуртаи иљтимоии давлатї аз рўи маълумоти гирифташуда дар муддати на дертар аз як рўзи корї ќайди дохилии бањисобгирии шахси њуќуќї, филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї ва соњибкори инфиродиро анљом дода, маълумотро доир ба шахси мазкур (бо тасдиќи ба ќайди дохилї гирифтан) дар шакли электронї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї бозпас мефиристанд (Ќонун аз 29.12.2010 № 669).

5. Раќами ягонаи мушаххас танњо як маротиба њангоми баќайдгирии аввалия дода мешавад, дар тамоми давраи фаъолият бояд таѓйир наёбад ва дар мавриди бекор гардидани баќайдгирии субъекти мушаххас ба субъекти дигар дода нашавад.

6. Субъектњои баќайдгирифташуда ўњдадоранд Раќами ягонаи мушаххаси худро дар мукотибаи худ бо шахсони сеюм нишон дињанд.

7. Маќоми анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њангоми додани њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї, соњибкори инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї онњоро дар бораи ўњдадории пешнињод намудани њисоботи давлатии муќарраргардида ба маќомоти давлатии омор, суѓуртаи иљтимоии давлатї бо роњи ќайд намудани ин ўхдадорї дар њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї хабардор мекунад.

8. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї барои кушодани суратњисобњо дар ташкилотњои бонкї, инчунин барои тайёр намудани мўњр ва тамѓаи шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї асос мебошад.

9. Талаб намудани њуљљатњои иловагї бо маќсади баќайдгирии давлатї, дода шудани Раќами ягонаи мушаххас, раќами мушаххаси суѓуртавї ва рамзњои оморї, ба ѓайр аз њуљљатњои муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур манъ аст.

10. Ќоидањои гузаронидани баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиал ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 5. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ва ваколатњои он

Маќомоти  анљомдињандаи  баќайдгирии  давлатї  маќомоти андози Љумњурии Тољикистон мебошанд.

1. Маќомоти  анљомдињандаи  баќайдгирии  давлатї  дорои ваколатњои зерин мебошанд:

115

1) пешбурди сиёсати ягонаро дар соњаи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї таъмин менамоянд;

2) Пешбурди Фењристи ягонаи давлатиро амалї месозад ва дастрас будани маълумоти онро таъмин менамоянд;

3) шакли аризањоро барои баќайдгирии давлатї, ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї, инчунин шакли њуљљатњои тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљиро муќаррар менамоянд;

4) маълумотро дар бораи шахсони њуќуќии ба ќайдгирифташуда, аз нав ташкилгардида ва барњамдодашуда, соњибкорони инфиродии ба ќайдгирифташуда ва фаъолияташон ќатъгардида, намояндагињои таъсисдодашуда ва фаъолияти худро ќатънамудаи шахсони њуќуќии хориљї, таѓйир ёфтани маълумоти ба Фењристи ягонаи давлатї воридгардидаро дар сомонаи расмии худ љойгир намуда, онро мунтазам нав мегардонанд;

5) ваколатњои  дигарро  тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї менамояд.

2. Маќомоти андози Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, вилоятњо, шањри Душанбе ва шањру ноњияњо дорои ваколатњои зерин мебошанд:

1) баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљиро амалї менамоянд ва њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатиро медињанд;

2) маълумотро дар бораи баќайдгирии давлатї ба Фењристи ягонаи давлатї ворид менамоянд;

3) ба Фењристи ягонаи давлатї таѓйиру иловањо ворид менамоянд;

4) нусха ва маълумотномаро аз Фењристи ягонаи давлатї тибќи тартиби муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур медињанд;

5) ваколатњои дигари пешбининамудаи Ќонуни мазкурро амалї менамоянд.

Моддаи 6. Бољи давлатї ва пардохт барои амалњои баќайдгирии

давлатї 1. Бољи давлатї барои амалњои баќайдгирии давлатии шахсони

њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї тибќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи бољи давлатї" ситонида мешавад.

. 

116

Моддаи 7. Пешбурди Фењристи ягонаи давлатї 1. Фењристи ягонаи давлатї дорои маълумот дар бораи шахсони

њуќуќї, соњибкорони инфиродї, филиал ва намояндагии шахсони њуќуќии хориљии баќайдгирифташуда, инчунин дигар маълумоти пешбининамудаи Ќонуни мазкур мебошад.

2. Тартиби гирифтан ва пешнињод намудани маълумотро аз Фењристи ягонаи давлатї Ќонуни мазкур муайян менамояд.

3. Фењристи ягонаи давлатї дар њомили электронї (магнитї) ва њомили коѓазї пеш бурда мешавад. Дар њолати ба њам мувофиќат накардани маълумоти Фењристи ягонаи давлатї дар њомили электронї ва коѓазї маълумоти дар воситаи њомили коѓазї мављудбуда њамчун асос њисобида мешавад.

4. Пешбурди Фењристи ягонаи давлатї ба воситаи њомили электронї тибќи принсипњои ягонаи ташкилї, якшаклї, эътиборнокї, ошкорої, методологї ва барномавию-техникї, ки њамбастагии Фењристи ягонаи давлатиро бо системањои дигар ва шабакањои иттилоотии давлатї таъмин менамояд, анљом дода мешавад.

5. Ќоидањои пешбурди Фењристи ягонаи давлатиро Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ мекунад.

Моддаи 8. Мазмуни Фењристи ягонаи давлатї 1. Фењристи ягонаи давлатї маълумоти зеринро дар бораи шахси

њуќуќї дар бар мегирад: 1) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї; 2) номи пурраи фирмавии (дар њолати мављуд будан, инчунин

номи кўтоњи) шахси њуќуќї бо забони давлатии Љумњурии Тољикистон;

3) маълумот дар бораи таѓйирёбии номи фирмавии шахси њуќуќї; 4) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї (роњбари шахси

њуќуќї), маълумот дар бораи таѓйир ёфтани он, маълумот барои тамос бо онњо;

5) тарзи ташкилёбии шахси њуќуќї (таъсисёбї ё азнавташкилдињї);

6) санаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќї; 7) маълумот дар бораи муассисон ва роњбари шахси њуќуќї

(номгўи шахси њуќуќї ё маълумот аз њуљљате, ки шахсияти шахси воќеиро тасдиќ мекунад);

8) маълумот дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис ёфтааст (шакли азнавташкилдињї, санаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќие, ки бо роњи азнавташкилдињї таъсис ёфтааст (дар мавриди мављуд будани чунин њолат);

117

9) маълумот дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахси њуќуќї (ќарор дар бораи таъсис ё барњам додани филиал ва намояндагї, маълумот аз њуљљате ки шахсияти роњбари филиал ва намояндагиро тасдиќ мекунад, маълумот барои тамос бо он), мањалли љойгиршавии (суроѓаи) онњо, санаи ворид намудани маълумот дар бораи онњо ба Фењристи ягонаи давлатї;

10) маълумот дар бораи сармояи оинномавї; 11) маълумот оид ба ќарор доштани шахси њуќуќї дар љараёни

барњамдињї; 12) маълумот дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї; 13) намуди (намудњои) асосии фаъолияте, ки шахси њуќуќї нияти

амалї кардани онро (онњоро) дорад. 2. Фењристи ягонаи давлатї дар бораи соњибкорони инфиродї

маълумоти зеринро дар бар мегирад: 1) насаб, ном, номи падар ва љинсияти соњибкори инфиродї

(Конун аз 29.12.2010 № 669); 2) маълумот аз њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти шахси воќеї; 3) суроѓаи љойи истиќомати доимї дар Љумњурии Тољикистон

(суроѓае, ки дар он љой соњибкори инфиродї ба ќайд гирифта шудааст), суроѓаи љойи истиќомати муваќќатї ва мањалли анљомдињии фаъолияти соњибкори инфиродї (Конун аз 29.12.2010 № 669);

4) шањрвандии соњибкори инфиродї; 5) маълумот дар бораи њуљљате, ки дар асоси он ба шахси воќеии

хориљї сукунат ва амалї намудани фаъолияти соњибкорї дар Љумњурии Тољикистон иљозат дода шудааст (раводид, вараќаи баќайдгирї, гувоњномаи иќомат (мањалли зист) ва мўњлати эътибори он (Конун аз 29.12.2010 № 669);

6) санаи баќайдгирии давлатии соњибкори инфиродї; 7) маълумот дар бораи он, ки соњибкори инфиродї дар љараёни

ќатъ гардидани фаъолияти худ ё муфлисшавї ќарор дорад; 8) маълумот оид ба намудњои фаъолияти асосие, ки дар асоси

аризаи худ соњибкори инфиродї маќсади амалигардонии онњоро дорад;

9) асосњои ќатъ намудани фаъолияти соњибкории инфиродї (тибќи ариза ё дигар асосњое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинї менамояд) (Конун аз 29.12.2010 № 669);

10) намуди њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии соњибкори инфиродї (Конун аз 29.12.2010 № 669).

3. Фењристи ягонаи давлатї маълумоти зеринро дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахси њуќуќии хориљї дар бар мегирад:

1) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќии хориљї, ки дар Љумњурии Тољикистон филиал ё намояндагї таъсис додааст;

118

2) номи пурраи фирмавии шахси њуќуќии хориљї, ки филиал ё намояндагї таъсис додааст;

3) маълумот дар бораи таѓйирёбии номи фирмавии шахси њуќуќии хориљї, ки филиал ё намояндагї таъсис додааст;

4) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќии хориљие, ки филиал ё намояндагї таъсис додаст, инчунин маълумот дар бораи таѓйир ёфтани он;

5) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар њудуди Љумњурии Тољикистон;

6) маълумот дар бораи роњбари филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї (маълумот аз њуљљате, ки шахсияти шахси воќеиро тасдиќ мекунад, маълумот барои тамос);

7) маълумот дар бораи дар марњилаи ќатъ гардидани фаъолият ќарор доштани филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї;

8) маълумот дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї;

9) намуди (намудњои) асосии фаъолияте, ки филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї нияти амалї кардани онро (онњоро) дорад.

Моддаи 9. Пешнињоди маълумот аз Фењристи ягонаи давлатї 1. Маълумоти дар Фењристи ягонаи давлатї мављудбуда ошкоро

ва дастраси умум мебошад. 2. Маълумотро аз Фењристи ягонаи давлатї маќомоти

анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати як рўзи корї аз лањзаи гирифтани дархости хаттї пешнињод менамоянд.

3. Маълумот дар бораи мањалли истиќомат ва маълумот дар бораи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари шахси њуќуќї ва муассиси шахси њуќуќї, инчунин маълумот дар бораи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти соњибкори инфиродї, ба истиснои мањалли зисти ў махфї мебошанд.

4. Рад намудани додани маълумот аз Фењристи ягонаи давлатї, ба истиснои маълумоти пешбининамудаи ќисми 3 моддаи мазкур роњ дода намешавад.

5. Маълумот аз Фењристи ягонаи давлатї дар шакли иќтибос ё маълумот дар бораи мављуд набудани маълумоти дархостгардида пешнињод карда мешаванд.

6. Бо тартиби пешбининамудаи ќонунњо ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї иќтибосро аз Фењристи ягонаи давлатї ба маќомоти њокимияти давлатї, аз љумла маќомоти њифзи њуќуќ ва судїо аз рўи парвандањои дар истењсолоти онњо мављудбуда ройгон пешнињод менамоянд.

119

БОБИ 2. БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ТАЪСИСЁБИИ ШАХСИ ЊУЌУЌЇ

Моддаи 10. Тартиби баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси

њуќуќї 1. Баќайдгирии давлатии таъсисёбии шахси њуќуќиро маќомоти

анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї дар муддати то панљ рўзи корї аз лањзаи пешнињод намудани њуљљатњое, ки номгўи онњоро моддаи 11 Ќонуни мазкур пешбинї намудааст, бо додани њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї дар худи њамин муддат амалї мегардонанд.

2. Агар пас аз ба охир расидани панљ рўзи корї маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ќарорро дар бораи баќайдгирии давлатї ё рад кардани баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ќабул накарда бошад ва ё њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќиро надода бошанд, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ўњдадоранд фавран пас аз гузаштани мўњлати дар боло нишондодашуда ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро дар бораи таъсисёбии шахси њуќуќї ворид созанд ва ба аризадињанда дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї Шањодатнома дињанд ё онро ба суроѓаи дар ариза нишондодашуда фиристанд.

3. Њуљљатњоро барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї муассисони шахси њуќуќї ё шахсони ваколатдори онњо пешнињод карда метавонанд.

Шахсони ваколатдор инњо буда метавонанд: 1) роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќї, ки ваколатњои ўро

ќарори муассисон дар бораи таъйин намудани ў тасдиќ мекунад; 2) шахси дигаре, ки аз номи муассисони шахси њуќуќї дар асоси

ваколатнома баромад мекунад. Моддаи 11. Њуљљатњои пешнињодшаванда барои баќайдгирии

давлатии таъсисёбии шахси њуќуќї 1. Барои амалигардонии баќайдгирии давлатии таъсисёбии

шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

1) ариза барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Дар ариза маълумоти зерин нишон дода мешавад:

а) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї; б) номи пурраи (дар њолати мављуд будан, инчунин номи кўтоњи)

фирмавии шахси њуќуќї бо забони давлатии Љумњурии Тољикистон; в) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї;

120

г) тарзи ташкилёбии шахси њуќуќї (таъсисёбї ё азнавташкилдињї);

д) маълумот дар бораи муассис (муассисон) ва роњбари шахси њуќуќї (номи фирмавии шахси њуќуќї, насаб, ном ва номи падари шахси воќеї, мањалли љойгиршавии шахси воќеї ва њуќуќї, маълумот барои тамос);

е) намуди (намудњои) асосии фаъолияте, ки шахси њуќуќї нияти анљом додани онро (онњоро) дорад;

ж) санаи пешнињод гардидани ариза ва имзои аризадињанда. 2) ќарори муассис (протоколи маљлиси муассисон) дар бораи

таъсисдињии шахси њуќуќї. Ќарор дар бораи таъсисдињии шахси њуќуќї аз љониби муассис (муассисон)-и шахси њуќуќї имзо карда мешавад;

3) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќии таъсисёбанда дар сурати аз љониби роњбари маќомоти иљроияи шахси њуќуќии таъсисёбанда пешнињод гардидани њуљљат ё нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсият ва ваколатнома ба номи шахси ваколатдор дар сурати аз љониби шахси ваколатдори муассисон пешнињод гардидани њуљљатњо барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї;

4) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти њар як муассиси (шахси воќеии) шахси њуќуќии таъсисёбанда ва маълумотномаи маќомоти андоз нисбат ба муассис - шахси њуќуќї доир ба надоштани ќарзи андоз (Конун аз 29.12.2010 № 669);

5) дар њолати таъсис додани шахси њуќуќї дар њудуди минтаќаи озоди иќтисодї маълумотномаи маъмурияти минтаќаи озоди иќтисодї (Конун аз 29.12.2010 № 669);

6) иќтибоси њуљљат дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ё нусха аз фењристи шахсони њуќуќии давлати хориљї (ё дигар њуљљати дигари аз рўи ќувваи њуќуќиаш ба он баробар, ки маќоми шахси њуќуќии хориљиро исбот менамояд), дар сурате, ки агар муассис шахси њуќуќии хориљї бошад;

7) хулосаи маќомоти дахлдор дар мавриди баќайдгирии воситањои ахбори омма;

8) пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї. 9) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи мањалли љойгиршавии

(суроѓаи) шахси њуќуќии таъсисёбанда. 2. Њуљљатњои иловагии пешнињодшаванда барои баќайдгирии

давлатии шахси њуќуќии бо роњи азнавташкилдињї таъсисёфта инњо мебошанд:

1) ќарори маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї дар бораи азнавташкилдињї бо њатман нишон додани шакли азнавташкилдињї;

121

2) санади (акти) супурдан ё баланси таќсимот вобаста аз шакли азнавташкилдињии шахси њуќуќї.

3) хулосаи маќомоти давлатии зиддиинњисорї дар њолатњои пешбининамудаи ќисми якуми моддаи 15 Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи раќобат ва мањдудкунии фаъолияти инњисорї дар бозорњои мол".

3. Барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пешнињод намудани Оинномаи шахси њуќуќї талаб карда намешавад.

4. Барои баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї пешнињод намудани њуљљати тасдиќкунандаи ташаккулёбии сармояи оинномавї талаб карда намешавад. Њуљљати тасдиќкунандаи ташаккулёбии сармояи оинномавї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати як сол аз рўзи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї пешнињод карда мешавад. Дар њолати ташкил надодани њадди аќали њаљми сармояи оинномавї шахси њуќуќї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон барњам дода мешавад. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуќуќ доранд бо талаби барњам додани чунин шахси њуќуќї ба суд мурољиат кунанд.

5. Њуљљатњои дар бандњои 2), 3), 4), ва 6) ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба забони давлатии Љумњурии Тољикистон тарљума карда шаванд. Њуљљатњои дар банди 5) ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд бо тартиби муќарраргардида ќонунї (легализатсия) гардонида шаванд.

6. Тарљумаи њуљљатњои дар бандњои 2), 3), 4) ва 6) ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба тариќи нотариалї тасдиќ карда шаванд.

7. Ќонунигардонии (легализатсияи) њуљљатњое, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљии мамлакатњои иштирокчии шартномањо ва созишномањои  байналмилалии дахлдори эътирофнамудаи Тољикистон пешнињод мегарданд, талаб карда намешавад.

8. Баќайдгирии давлатї дар асоси пурра пешнињод намудани њуљљатњое, ки Ќонуни мазкур муќаррар намудааст, анљом дода мешавад.

Талаб намудани њуљљатњои иловагї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї манъ аст.

122

9. Барои баќайдгирии давлатї аризадињанда њуљљатњоро шахсан пешнињод менамояд.

10. Ба аризадињанда оид ба гирифтани њуљљатњо бо нишон додани номгўй ва санаи ќабули онњо аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї забонхат дода мешавад.

Моддаи 12. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии

таъсисёбии шахси њуќуќї 1. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии

шахси њуќуќї Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї мебошад. Њамзамон, дар ин Шањодатнома бояд нишондод оид ба зарурати пешнињод намудани њисоботи дахлдори оморї ва њисобот оид ба суѓуртаи иљтимої ба маќомоти дахлдор мављуд бошад.

2. Дар њолати гум кардани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї муассиси (муассисон) шахси њуќуќї ё шахсони дигари ваколатдори шахси њуќуќї њуќуќ доранд ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї оид ба гирифтани нусхаи (дубликати) он мурољиат намоянд, ки он дар муддати ду рўзи кори аз лањзаи гирифтани аризаи дахлдор дода мешавад. Ба ариза эълон дар бораи аз эътибор соќит донистани Шањодатномаи гумшуда дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї, ки дар яке аз воситањои ахбори оммаи љумњуриявї нашр гардидааст, замима карда мешавад.

 

БОБИ 3. БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ШАХСИ ЊУКУЌИЕ, КИ БО РОЊИ АЗНАВТАШКИЛДИЊЇ ТАЪСИС ЁФТААСТ

Моддаи 13. Тартиби баќайдгирии давлатии шахси њуќуќие, ки бо

роњи азнавташкилдињии шахси њуќуќї таъсис ёфтааст 1. Баќайдгирии давлатии шахси њуќуќие, ки бо роњи

азнавташкилдињї таъсис ёфтааст, бо тартиби пешбининамудаи боби 2 Ќонуни мазкур амалї гардонида мешавад.

2. Азнавташкилдињии шахсони њуќуќї пас аз ворид намудани таѓйироти дахлдор ба Фењристи ягонаи давлатї барои шахсони сеюм эътибор пайдо мекунад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

Моддаи 14. Азнавташкилдињии шахси њуќуќї дар шакли

муттањидшавї 1. Њангоми муттањидшавии ду ё зиёда шахси њуќуќї њуќуќ ва

ўњдадорињои њар яки онњо ба шахси њуќуќии навтаъсис гузашта, фаъолияти шахсони њуќуќии муттањидгардида бо минбаъд ворид намудани маълумот ба Фењристи ягонаи давлатї оид ба ин ќатъшавї, ќатъ мегардад.

123

2. Шахси њуќуќии навтаъсис бояд аз баќайдгирии давлатї гузарад.

Моддаи 15. Азнавташкилдињии шахси њуќуќї дар шакли људо

кардан 1. Њангоми аз њайати шахси њуќуќї људо кардани як ё якчанд

шахси њуќуќї шахсони њуќуќии нав таъсис меёбанд, вале шахси њуќуќии аввал мављудияти худро давом медињад.

2. Шахсони њуќуќии људошуда бояд аз баќайдгирии давлатї гузаранд.

Моддаи 16. Азнавташкилдињии шахси њуќуќї дар шакли

њамроњкунї 1. Дар сурати њамроњкунии як ё якчанд шахси њуќуќї ба шахси

њуќуќии дигар њуќуќу ўњдадорињои шахсони њуќуќии њамроњшуда ба шахси охирон гузашта, њамзамон шахсони њуќуќии њамроњшуда мављудияти худро ќатъ мекунанд.

2. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї маълумотро оид ба ќатъ гардидани мављудияти шахсони њуќуќии њамроњшуда ба Фењристи ягонаи давлатї ворид менамоянд.

Моддаи 17. Азнавташкилдињии шахси њуќуќї дар шакли

таќсимшавї 1. Њангоми таќсимшавии шахси њуќуќї њуќуќу ўњдадорињои он ба

шахсони њуќуќии навтаъсис мегузарад, њамзамон шахси њуќуќии таќсимгардида мављудияти худро ќатъ намуда, ду ва ё зиёда шахсони њуќуќии нав таъсис меёбанд.

2. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї маълумотро оид ба ќатъ гардидани мављудияти шахси њукуќие, ки ба ду ё зиёда шахсони њуќуќї таќсим карда шудааст, ба Фењристи ягонаи давлатї ворид намуда, баќайдгирии давлатии ду ва ё зиёда шахсони нави њуќуќии дар натиљаи таќсимкунии шахси њуќуќи таъсисёфтаро анљом медињад.

Моддаи 18. Азнавташкилдињии шахси њуќуќї дар шакли

табдилдињї Њангоми аз як шакли ташкилию њуќуќї ба шакли дигари

ташкилию њуќуќии пешбининамудаи ќонунгузории  Љумњурии Тољикистон табдил додани шахси њуќуќї маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро оид ба таѓйир ёфтани шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќї, ки дар ариза нишон дода шудааст, ворид менамояд.

124

БОБИ 4. БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ БАРЊАМДИЊИИ ШАХСИ ЊУЌУЌЇ

Моддаи 19. Тартиби баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси

њуќуќї 1. Баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси њуќуќї дар асоси

ќарори муассис (муассисон) ё маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї ё дар асоси ќарори суд, ки тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ќабул гардидааст, пас аз иљрои расмиёти барњамдињии шахси њуќуќии дар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинигардида анљом дода мешавад.

2. Муассис (муассисон) ва маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї ё суд, ки ќарор дар бораи барњам додани шахси њуќуќиро ќабул намудаанд, ўњдадоранд, ки дар муддати се рўзи корї аз рўзи ќабул гардидани ќарор маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро дар бораи ќабул гардидани чунин ќарор бо замимаи ќарор дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї огоњ намояд.

3. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар асоси огоњинома оид ба ќабули ќарор дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро оид ба дар марњилаи барњамдињї ќарор доштани шахси њуќуќї ворид менамоянд.

4. Баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси њуќуќї дар мањалли љойгиршавии (суроѓаи) шахси њуќуќї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати то панљ рўзи корї аз рўзи пешнињод намудани њуљљатњои пешбининамудаи моддаи 20 Ќонуни мазкур амалї гардонида мешавад.

5. Барњамдињии шахси њуќуќї баитмомрасида ва шахси њуќуќї фаъолияти худро ќатънамуда танњо баъд аз ворид намудани маълумот дар ин хусус ба Фењристи ягонаи давлатї эътироф гардида, бо додани иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї тасдиќ карда мешавад.

Моддаи 20. Њуљљатњои пешнињодшаванда барои анљом додани

баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси њуќуќї 1. Барои анљомдињии баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси

њуќуќї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

1) ариза дар бораи баќайдгирии давлатии барњамдињии шахси њуќуќї аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Дар ариза тасдиќ карда мешавад, ки расмиёти муќаррарнамудаи ќонун оид ба барњамдињии шахси њуќуќї риоя шуда, њисоббаробаркунї бо кредиторони он ба итмом расонида шудааст;

125

2) тавозуни барњамдињии шахси њуќуќї аз рўи натиљаи кори комиссияи барњамдињї, ки онро муассиси (муассисони) шахси њуќуќї ё маќомоти дар бораи барњам додани шахси њуќуќї ќарорќабулкарда тасдиќ кардааст;

3) санад оид ба санљиши маљмўии андоз, ки надоштани ќарзи андозро тасдиќ менамояд (Конун аз 29.12.2010 № 669);

4) Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќии барњамдодашаванда;

5) нусхаи эълон дар бораи барњамдињии шахси њуќуќї, ки дар яке аз воситањои ахбори оммаи љумњуриявї нашр гардидааст;

6) њуљљатњои тасдиќкунанда оид ба супоридани мўњрњо (тамѓањо) ва баста шудани њисобњои бонкї;

7) пардохтномаи (квитансия) пардохти бољи давлатї. 2. Њуљљатњои дар ќисми 1 моддаи мазкур пешбинигардида, ба

маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї пас аз ба охир расидани љараёни барњамдињии шахси њуќуќї пешнињод карда мешаванд.

3. Њангоми барњамдињии шахси њуќуќї дар њолати татбиќ намудани расмиёти муфлисшавї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї таъйиноти суд дар бораи ба охир расидани истењсолоти озмунї пешнињод карда мешавад.

Моддаи 20(1). Барњам додани шахси њуќуќї ва ќатъ намудани

фаъолияти соњибкори инфиродї дар асоси аризаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї (Конун аз 29.12.2010 № 669)

Дар њолати дар мўњлати зиёда аз шаш моњи пай дар пай бо тартиби муќарраргардида пешнињод накардани њисоботи андоз (омор ё суѓуртаи иљтимоии давлатї), ё пардохт накардани андозњои муќарраршуда, ё сари ваќт таѓйир надодани маълумот дар Фењристи ягонаи давлатї оид ба мањалли љойгиршавї (суроѓа) маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї метавонанд барои барњам додани шахси њуќуќї, ќатъ намудани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї ё соњибкори инфиродї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба суд бо ариза мурољиат намоянд (Конун аз 29.12.2010 № 669).

      

126

БОБИ 5. БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ШАХСИ ВОЌЕЇ БА СИФАТИ СОЊИБКОРИ ИНФИРОДЇ ВА ЌАТЪ

ГАШТАНИ ФАЪОЛИЯТИ ШАХСИ ВОЌЕЇ БА СИФАТИ СОЊИБКОРИ ИНФИРОДЇ

Моддаи 21. Тартиби баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати

соњибкори инфиродї 1. Баќайдгирии давлатии шахси воќеиро ба сифати соњибкори

инфиродї маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати се рўзи корї аз рўзи пешнињод намудани њуљљатњои дар моддаи 22 Ќонуни мазкур нишондодашуда амалї мегардонанд.

2. Баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї њангоми гирифтани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии ў ба сифати соњибкори инфиродї ё њангоми гирифтани Патент барои њуќуќи амалї намудани фаъолияти соњибкорї дар мањалли анљомдињии фаъолияти соњибкории чунин шахс амалї мешавад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

3. Агар пас аз ба охир расидани мўњлати дар ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї Ќарорро дар бораи баќайдгирии давлатї ё рад кардани баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ќабул накарда бошад, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ўњдадор аст, бе таъхир пас аз гузаштани мўњлати дар боло нишондодашуда ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро дар бораи шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ворид созад ва ба аризадињанда њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси воќеиро ба сифати соњибкори инфиродї дињад ё онро ба суроѓаи дар ариза нишондодашуда фиристад.

4. Баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї роњ дода намешавад, агар баќайдгирии давлатии амалкунандаи ў ба ин сифат, ба истиснои њолати пешбининамудаи ќисми 1 моддаи 35 Ќонуни мазкур, эътиборашро гум накарда бошад ё аз рўзи ќабул намудани ќарори суд оид ба муфлисшавии ў дар натиљаи ќонеъ гардонида натавонистани талаботи кредиторон, ки ба фаъолияти пештари соњибкории ў вобаста мебошад, мўњлат нагузаштааст ё мўњлате, ки бо санади суд ба ў њуќуќи ба фаъолияти соњибкорї машѓул шудан манъ гардидааст, ба охир нарасидааст.

Моддаи 22. Њуљљатњои пешнињодшаванда барои баќайдгирии

давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї Барои амалї гардонидани баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба

сифати соњибкори инфиродї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

127

1) ариза барои баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Дар ариза маълумоти зерин нишон дода мешавад:

а) ному насаби шахси воќеї; б) суроѓаи љойи истиќомати доимї дар Љумњурии Тољикистон

(суроѓае, ки дар он љой шахси воќеї ба ќайд гирифта шудааст), суроѓаи љойи истиќомати муваќќатї ва мањалли анљомдињии фаъолияти соњибкори инфиродї, маълумот барои тамос бо шахси воќеї (Конун аз 29.12.2010 № 669);

в) раќами мушаххаси андозсупорандаи (РМА) шахси воќеї; г) намуди (намудњои) асосии фаъолияти соњибкории инфиродї,

ки шахси воќеї хоњиши анљом додани онро (онњоро) дорад; д) санаи пешнињод гардидани ариза ва имзои аризадињанда. 2) нусхаи њуљљате, ки шахсияти шахси воќеиро тасдиќ мекунад,

инчунин ду расми андозаи 4x6; 3) нусхаи сертификати њуќуќи истифодабарии замин ё нусхаи

ќарор дар бораи људо намудани ќитъаи замин дар њолати баќайдгирии хољагии дењќонии (фермерии) фардї ё оилавї, рўйхати аъзои хољагии дењќонї (фермерї), раќами мушаххаси андозсупоранда барои њар яки онњо (Конун аз 29.12.2010 № 669);

4) нусхаи њуљљате, ки дар асоси он ба шахси воќеии хориљї сукунат ва амалї намудани фаъолияти соњибкорї дар њудуди Љумњурии Тољикистон иљозат дода шудааст (раводид, вараќаи баќайдгирї, иљозатномаи иќомат);

5) пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї, ва (ё) пардохтномаи (квитансия)-и пешпардохти маблаѓи Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї барои шумораи муайяни моњ (мўњлати амали Патент) - барои шахсоне, ки хоњиши гирифтани Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродиро доранд (Конун аз 29.12.2010 № 669).

Моддаи 23. Њуљљатњои тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии

шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї 1. Њуљљатњои тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси воќеї

ба сифати соњибкори инфиродї Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ва ё Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї мебошанд.

2. Шахси воќеї метавонад фаъолияти соњибкории инфиродиро дар асоси Патент барои њуќуќи амалї гардонидани намудњои фаъолияти соњибкории инфиродї тибќи рўйхате, ки аз љониби Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ мешавад, амалї намояд.

128

3. Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї њуљљате мебошад, ки барои машѓул шудан ба њама намудњои фаъолияти соњибкорї њуќуќ медињад, агар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон тартиби дигареро пешбинї накарда бошанд.

4. Шахси воќеї наметавонад дар як ваќт њам соњиби Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї ва њам соњиби Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї бошад.

5. Дар њолати гум кардани Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї ё Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї, соњибкори инфиродї њуќуќ дорад ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї барои гирифтани нусхаи (дубликати) он мурољиат намояд. Нусхаи (дубликати) Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї ё Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї дар асоси аризаи соњибкори инфиродї дар муддати ду рўзи корї аз рўзи пешнињоди ариза бо ќайди "Нусха (дубликат)" дода мешавад. Ба ариза эълон дар бораи аз эътибор соќит донистани Шањодатнома ё Патенти гумшуда, ки дар яке аз воситањои ахбори оммаи љумњуриявї нашр гардидааст, замима мегардад.

Моддаи 24. Асосњои ќатъ гардидани фаъолияти шахси воќеї ба

сифати соњибкори инфиродї Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти шахси воќеї ба

сифати соњибкори инфиродї бо асосњои зайл амалї мегардад: 1) аризаи соњибкори инфиродї; 2) вафоти соњибкори инфиродї; 3) ќарори суд дар бораи муфлис эътироф намудани соњибкори

инфиродї; 4) ќарори суд дар бораи бедарак ѓоибшуда ё фавтида эътироф

намудани соњибкори инфиродї; 5) ќарори суд дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори

инфиродї ба таври маљбурї дар њолатњои муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон;

6) санади эътибори ќонунї пайдонамудаи суд дар бораи мањрум намудан аз њуќуќи машѓул шудан бо фаъолияти соњибкорї ба мўњлати муайян;

7) бекор кардани њуљљати тасдиќкунандаи њуќуќи шахси хориљї барои муваќќатан ё доимї истиќомат намудан ва анљом додани фаъолияти соњибкорї дар њудуди Љумњурии Тољикистон ё ба охир расидани мўњлати чунин њуљљат.

129

Моддаи 25. Тартиби баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани

фаъолияти шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї 1. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти шахси воќеї

ба сифати соњибкори инфиродї дар мањалли баќайдгирии давлатии ў дар муддати се рўзи корї аз рўзи пешнињод намудани ариза анљом дода мешавад.

2. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї пас аз ворид намудани сабт дар бораи он ба Фењристи ягонаи давлатї ќувваи худро гум мекунад ва бо иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї тасдиќ карда мешавад.

3. Соњибкори инфиродие, ки фаъолияти худро тибќи Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї ба сифати соњибкори инфиродї анљом медињад, дар њолати пешбининамудаи банди 1) моддаи 24 Ќонуни мазкур дар як ваќт бо додани ариза дар бораи ќатъ намудани фаъолияти соњибкории худ бояд ба маќомоти андози мањалли гирифтани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї эъломияи андоз, њуљљатњои тасдиќкунандаи иљрои ўњдадории андози ба фаъолияти соњибкории ў вобастабуда, њуљљатњои тасдиќкунандаи супоридани мўњрњо ва мањкам кардани суратњисобњои бонкиро пешнињод намояд.

4. Аз љониби маќомоти андоз тариќи маълумотнома тасдиќ намудани мављуд набудани ўњдадории андози соњибкори инфиродї (ки дар асоси Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ё Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродї фаъолият намудааст) барои барасмиятдарории њуќуќии ќатъ гардидани фаъолияти соњибкории инфиродии ў асос мебошад. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии ќатъ шудани фаъолияти соњибкори инфиродї дар ин њолат иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї мебошад.

5. Ба ѓайр аз њуљљатњои дар ќисмњои 1 ва 3 моддаи мазкур пешбинигардида соњибкори инфиродї, ки фаъолияти худро ќатъ менамояд, бояд ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї асли Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии шахси воќеї ба сифати соњибкори инфиродї ё Патент барои њуќуќи амалї гардонидани фаъолияти соњибкории инфиродиро супорад, инчунин пардохтнома (квитансия) дар бораи пардохти бољи давлатиро пешнињод намояд.

6. Дар њолати ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродї дар асоси ќарори суд дар бораи муфлис эътироф намудани соњибкори инфиродї баќайдгирии давлатиро маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар асоси нусхаи ќарори суд дар бораи муфлис

130

эътироф намудани соњибкори инфиродї, ки бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ворид, гардидааст, амалї менамояд.

7. Дар њолати ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродї дар асоси ќарори суд дар бораи бедарак ѓоибшуда ё фавтида эътироф намудани соњибкори инфиродї, инчунин дар асоси ќарори суд дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродї ба таври маљбурї, баќайдгирии давлатиро маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати ду рўзи корї аз рўзи ворид гардидани нусхаи дахлдори ќарори суд анљом медињанд.

8. Дар њолати ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродї дар асоси санади эътибори ќонунї пайдонамудаи суд дар бораи мањрум намудан аз њуќуќи машѓул шудан ба намудњои алоњидаи фаъолияти соњибкорї ба мўњлати муайян, баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти соњибкорї аз тарафи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати ду рўзи корї аз рўзи бо тартиби муќарраргардида гирифтани маълумот дар бораи эътибори ќонунї пайдо кардани ин њукми суд, анљом медињанд.

9. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродиро дар њолати вафоти ў маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар асоси маълумоти ба ин маќомот тибќи тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи баќайдгирии давлатии вафоти ин шахс воридгардида, анљом медињанд.

10. Баќайдгирии давлатї њангоми ќатъ гардидани фаъолияти соњибкори инфиродї вобаста бо бекор кардани њуљљати тасдиќкунандаи њуќуќи шахси хориљї барои муваќќатан ё доимї сукунат намудан дар њудуди Љумњурии Тољикистон ё ба охир расидани мўњлати он, дар асоси маълумоти ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї тибќи тартиби муќарраргардида воридгардида дар бораи бекор намудани чунин њуљљат ё ба охир расидани мўњлати амали он бо назардошти маълумоти дар Фењристи ягонаи давлатї оид ба чунин мўњлат мављудбуда, анљом дода мешавад.

      

131

БОБИ 6. ВОРИД НАМУДАНИ ТАЃЙИРУ ИЛОВАЊО БА ФЕЊРИСТИ ЯГОНАИ ДАВЛАТЇ

Моддаи 26. Асосњои ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи

ягонаи давлатї Асосњои ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи

давлатї, таѓйир ёфтани маълумот оид ба шахси њуќуќї ва соњибкори инфиродї, ки дар моддаи 8 Ќонуни мазкур пешбинї шудааст, мебошанд.

Моддаи 27. Тартиби ба Фењристи ягонаи давлатї ворид намудани

таѓйиру иловањо 1. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї таѓйиру

иловањоро ба маълумоти дар Фењристи ягонаи давлатї мављудбуда тибќи ариза дар шакли тасдиќкардаи маќомоти ваколатдори андоз дар муддати ду рўзи корї аз рўзи гирифтани ариза ворид намуда, иќтибосро аз Фењристи ягонаи давлатї оид ба ворид намудани таѓйиру иловањо дар асоси пешнињоди пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї медињад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

2. Ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї дар хусуси ба расмият даровардани таъсисёбї ва (ё) ќатъ намудани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии Љумњурии Тољикистон дар асоси њуљљатњои пешбининамудаи ќисми 4 моддаи мазкур амалї карда мешавад (Конун аз 29.12.2010 № 669).

3. Муассисон, маќомоти ваколатдори шахси њуќуќї, соњибкорони инфиродї ўњдадоранд дар муддати то панљ рўзи корї аз рўзи ќабул намудани ќарор дар бораи таѓйир ёфтани маълумоти дар моддаи 26 Ќонуни мазкур нишондодашуда, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро ба таври хаттї хабардор созанд. Таѓйиру иловањо пас аз ворид намудани онњо ба Фењристи ягонаи давлатї ќувваи ќонунї пайдо мекунанд.

4. Њангоми ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї вобаста ба таъсис додан ё ќать намудани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии Љумњурии Тољикистон, шахси њуќуќї ба маќокоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зеринро пешнињод менамояд (Конун аз 29.12.2010 № 669):

1) ариза аз рўи шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї, ки дорои маълумоти зерин мебошад:

а) шакли ташкилию њуќуќї ва номи фирмавии шахси њуќуќї; б) мањалли љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагии

таъсисдодашаванда ё ќатъшавандаи шахси њуќуќї, маълумот барои тамос бо роњбари он;

в) санаи додани ариза ва имзои аризадињанда;

132

2) ќарор дар бораи таъсис додан ё ќатъ намудани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќї;

3) њангоми таъсис додани филиал ё намояндагї - нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќї, ваколатномаи роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќї, ки аз љониби шахси њуќуќї дода шудааст;

4) њангоми ќатъ намудани фаъолияти филиал ва (ё) намояндагї - њуљљатњои тасдиќкунанда оид ба супоридани мўњрњо (тамѓањо) дар њолатњои пешбининамудаи ќонунгузории андоз - санади санљиши хотимавї ва маълумотнома оид ба баста шудани суратњисобњои бонкї (Ќонуни ЉТ аз 29.12.2010 № 669, аз 28.12.2012 № 912).5. Аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї талаб намудани њуљљатњои иловагї, ки ќисми 4 моддаи мазкур пешбинї накардаанд, манъ аст.

6. Њангоми ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї аз рўи асосњои пешбининамудаи моддаи 26 Ќонуни мазкур њуљљати тасдиќкунандаи ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї мебошад. Њангоми таѓйир ёфтани шакли ташкилию њуќуќї ва номи фирмавии шахси њуќуќї, инчунин насаб, ном ва номи падари соњибкори инфиродї њуљљати тасдиќкунандаи ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї њуљљати нави тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї оид ба ворид намудани таѓйирот мебошад.

БОБИ 7. ХУСУСИЯТЊОИ БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ

ТАЪСИСЁБЇ, ЌАТЪ ГАРДИДАНИ ФАЪОЛИЯТИ ФИЛИАЛЊО ВА НАМОЯНДАГИЊОИ ШАХСОНИ ЊУЌУЌИИ ХОРИЉЇ, ИНЧУНИН ВОРИД НАМУДАНИ ТАЃЙИРУ ИЛОВАЊО БА

МАЪЛУМОТЕ, КИ ДАР ФЕЊРИСТИ ЯГОНАИ ДАВЛАТЇ ДАР БОРАИ ФИЛИАЛЊО ВА НАМОЯНДАГИЊОИ ШАХСОНИ

ЊУЌУЌИИ ХОРИЉЇ МАВЉУД АСТ Моддаи 28. Тартиби баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ва

намояндагии шахси њуќуќии хориљї 1. Баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ва намояндагии

шахси њуќуќии хориљиро маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар мањалли љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагї дар муддати то панљ рўзи корї аз рўзи пешнињод намудани њуљљатњое, ки номгўи онњоро моддаи 29 Ќонуни мазкур пешбинї намудааст, бо

133

дар худи њамин муддат додани њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии он амалї мегардонанд.

2. Агар дар мўњлати пешбининамудаи ќисми 1 моддаи мазкур маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагиро иљро накунад ё баќайдгирии давлатиро бо асосњои пешбининамудаи ќисми 1 моддаи 34 Ќонуни мазкур рад накарда бошанд, маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ўњдадоранд фавран пас аз гузаштани мўњлати дар боло зикргардида ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро дар бораи таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї бе таъхир ворид намоянд ва ба аризадињанда Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дињад ё онро ба суроѓаи дар ариза нишондодашуда фиристанд.

3. Њуќуќи супоридани њуљљатњои баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљиро намояндагони ваколатдори шахси њуќуќии хориљї доранд.

Моддаи 29. Њуљљатњои барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии

филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињодшаванда 1. Барои амалигардонии баќайдгирии давлатии таъсисёбии

филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

1) ариза барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар шакли тасдиќнамудаи маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї. Дар ариза маълумоти зерин нишон дода мешавад:

а) шакли ташкилию њуќуќии шахси њуќуќии хориљї, ки филиал ё намояндагї таъсис медињад;

б) номи фирмавии шахси њуќуќии хориљї; в) мањали љойгиршавии (суроѓаи) филиал ё намояндагии шахси

њуќуќии хориљї; г) маълумот дар бораи роњбари филиал ё намояндагии шахси

њуќуќии хориљї (маълумот аз њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти шахси воќеї, маълумот барои тамос)

д) намудњои асосии фаъолият, ки филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї нияти амалї гардонидани онро дорад;

е) санаи пешнињод гардидани ариза ва имзои аризадињанда. 2) ќарори маќоми ваколатдори шахси њуќуќии хориљї дар бораи

таъсис додани филиал ё намояндагї дар њудуди Љумњурии Тољикистон ва дар бораи таъин намудани роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї, ки онњоро шахсони ваколатдори шахси њуќуќии хориљї имзо кардаанд;

134

3) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсияти роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар њолате, ки агар њуљљатњоро роњбари филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод кунад; нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи шахсият ва ваколатнома ба номи шахси ваколатдор, агар аз љониби шахси ваколатдор њуљљатњо барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардад;

4) ваколатнома ба номи роњбари филиал ё намояндагї; 5) нусхаи њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии шахси

њуќуќии хориљї ё дигар њуљљати бо ќувваи ќонуниаш ба он баробар, ки њолати њуќуќии ин шахсро тасдиќ мекунад;

6) пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї. 2. Њуљљатњои дар бандњои 2), 3), 4) ва 5) ќисми 1 моддаи мазкур

пешбинигардида, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба забони давлатии Љумњурии Тољикистон тарљума карда шаванд. Њуљљатњои дар банди 5) ќисми 1 моддаи мазкур пешбинигардида, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд бо тартиби муќарраргардида ќонунї (легализатсия) гардонида шаванд. Тарљумаи њуљљатњои дар бандњои 2), 3), 4) ва 5) ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињод гардидаанд, бояд ба тариќи нотариалї тасдиќ карда шавад.

3. Ќонунигардонї (легализатсия) барои њуљљатњое, ки бо маќсади баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї аз љониби шахсони воќеї ё њуќуќии хориљии мамлакатњои иштирокчии шартномањо ва созишномањои байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон пешнињод гардидаанд, талаб карда намешавад.

Моддаи 30. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии

таъсисёбии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї 1. Њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии таъсисёбии

филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї мебошад.

2. Дар њолати гум кардани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї шахси ваколатдори филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї њуќуќ дорад ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар бораи гирифтани нусхаи (дубликати) он мурољиат намояд. Нусхаи (дубликати) Шањодатнома дар бораи баќайдгирии филиал ва

135

намояндагии шахси њуќуќии хориљї бо нишондоди "Нусха (дубликат)" дар асоси аризаи шахси ваколатдор дар муддати ду рўзи корї аз рўзи гирифтани ариза дода мешавад. Ба ариза эълон дар бораи аз эътибор соќит донистани Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљии гумшуда, ки дар яке аз воситањои ахбори оммаи љумњуриявї нашр гардидааст, замима карда мешавад.

Моддаи 31. Тартиби баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани

фаъолияти филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї 1. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё

намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар асоси ќарори маќомоти ваколатдори шахси њуќуќии хориљї ё дар асоси ќарори суд бо тартиби пешбининамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон амалї гардонида мешавад.

2. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти филиал ва намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар мањалли баќайдгирии давлатии таъсисёбии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї аз љониби маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар муддати то панљ рўзи корї аз лањзаи пешнињод намудани њуљљатњои пешбининамудаи моддаи 32 Ќонуни мазкур амалї гардонида мешавад.

3. Шахси ваколатдори шахси њуќуќии хориљї ўњдадор аст, ки дар муддати ду рўзи корї аз лањзаи ќабул намудани ќарор дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагї маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро дар бораи ќабул намудани чунин ќарор ба тариќи хаттї огоњ созад.

4. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї дар асоси огоњномаи дар ќисми 3 моддаи мазкур пешнињодгардида ба Фењристи ягонаи давлатї маълумотро дар бораи он ки филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар марњилаи ќатъ гардидани фаъолияти худ ќарор дорад, ворид месозад.

5. Шахси ваколатдори шахси њуќуќии хориљї ўњдадор аст, ки ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатии њуљљатњои пешбининамудаи моддаи 32 Ќонуни мазкурро пешнињод намояд.

6. Баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар њудуди Љумњурии Тољикистон пас аз гузаштани на камтар аз ду моњ аз рўзи нашр намудани маълумот дар ин хусус дар яке аз воситањои ахбори оммаи љумњуриявї ба анљом расонида мешавад.

7. Ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар њудуди Љумњурии Тољикистон аз рўзи ворид намудани маълумот дар ин хусус ба Фењристи ягонаи давлатї ба

136

итмомрасида њисоб ёфта, бо иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї тасдиќ карда мешавад.

Моддаи 32. Њуљљатњои барои баќайдгирии давлатии ќатъ

гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї пешнињодшаванда

Барои амалигардонии баќайдгирии давлатии ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуљљатњои зерин пешнињод карда мешаванд:

1) ариза дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї;

2) ќарори маќомоти ваколатдори шахси њуќуќии хориљї дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї бо нишон додани њайати комиссия дар бораи ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагї;

3) њуљљатњои тасдиќкунанда оид ба супоридани мўњр ва мањкам карда шудани суратњисобњои бонкї;

4) ќарори суд дар њолате, ки ќатъ гардидани фаъолияти филиал ё намояндагї дар асоси ќарори суд амалї гардонида мешавад;

5) њуљљате, ки аз љониби шахси њуќуќии хориљї эътироф намудани ќарзро дар назди кредиторон тасдиќ мекунад, ба истиснои ўњдадорињои андоз;

6) њуљљате (санади санљиши хотимавии андози филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї), ки адо намудани ќарзро дар бораи пардохти андозе, ки дар робита ба фаъолияти филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї дар Љумњурии Тољикистон ба миён омадааст, тасдиќ мекунад;

7) нусхаи аслии Шањодатнома дар бораи баќайдгирии давлатии таъсиси филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї;

8) пардохтнома (квитансия) дар бораи пардохти бољи давлатї. Моддаи 33. Асосњо ва тартиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба

маълумот оид ба филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї дар Фењристи ягонаи давлатї

1. Асосњо барои ворид намудани таѓйиру иловањо ба маълумот дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї дар Фењристи ягонаи давлатї, ин таѓйир ёфтани маълумот оид ба онњо, ки дар моддаи 8 Ќонуни мазкур пешбинї шудааст, мебошанд.

2. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї ба маълумоте, ки дар Фењристи ягонаи давлатї мављуд мебошад, таѓйиру иловањоро тибќи аризаи намояндаи ваколатдори шахси њуќуќии хориљии дар

137

шакли аз љониби маќомоти ваколатдори андоз тасдиќгардида дар муддати се рўзи корї аз рўзи гирифтани ариза ворид менамояд.

3. Шахси њуќуќии хориљї ё филиал ё намояндагии он ўњдадор аст, ки дар муддати на зиёда аз сї рўзи таќвимї аз рўзи ба миён омадани асосњои дар ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатиро ба таври хаттї огоњ намояд. Таѓйиру иловањо пас аз ворид намудани онњо ба Фењристи ягонаи давлатї ќувваи ќонунї пайдо мекунанд (Конун аз 29.12.2010 № 669).

4. Њангоми ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї аз рўи асосњои пешбининамудаи ќисми 1 моддаи мазкур њуљљати тасдиќкунандаи ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї мебошад, агар тартиби дигар дар ќисми 5 њамин модда пешбинї нашуда бошад.

5. Њангоми таѓйир ёфтани шакли ташкилию њуќуќї ва номи фирмавии шахси њуќуќии хориљї њуљљати тасдиќкунандаи ворид намудани таѓйиру иловањо ба Фењристи ягонаи давлатї њуљљати нави тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатии филиал ё намояндагии шахси њуќуќии хориљї мебошад.

6. Иќтибос аз Фењристи ягонаи давлатї њамчун њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї оид ба ворид намудани маълумот дар бораи филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї дар асоси пешнињоди пардохтномаи (квитансия) бољи давлатї дода мешавад.

БОБИ 8. АСОСЊО БАРОИ РАД КАРДАНИ БАЌАЙДГИРИИ ДАВЛАТЇ

Моддаи 34. Асосњо барои рад кардани баќайдгирии давлатї 1. Маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї њуќуќ дорад

дар њолатњои зерин баќайдгирии давлатиро рад намоянд: 1) агар њуљљатњои бо маќсади баќайдгирии давлатї

пешнињодгардида ба талаботи муќаррарнамудаи Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон мувофиќат накунанд;

2) агар номи фирмавии шахси њуќуќї ба талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мувофиќат накунад;

3) агар бо худи њамон ном дар њудуди Љумњурии Тољикистон шахси њуќуќии дигар ба ќайд гирифта шуда бошад.

4) агар муассиси шахси њуќуќии таъсисёбанда аз њисоби андоз ва дигар пардохтњои њатмї аз буљет ќарздор бошад (Конун аз 29.12.2010 № 669);

138

5) агар шахси њуќуќї - муассиси шахси њуќуќии таъсисёбанда дар марњилаи барњамдињї ќарор дошта бошад (Ќонун аз 29.12.2010 № 669);

6) њангоми љой доштани бањси судї байни муассисони шахси њуќуќї - тибќи мурољиати хаттии онњо (Ќонун аз 29.12.2010 № 669).

7) Агар андозсупоранда ва (ё) шахси масъули андозсупоранда њамчун муассис ва (ё) роњбари дигар шахси њуќуќие бошад, ки ба рўйхати андозсупорандагони бемасъулият дохил карда шудааст (Ќонуни ЉТ аз 28.12.2012 № 912).

2. Њангоми рад намудани баќайдгирии давлатї ба аризадињанда огоњии хаттї дар хусуси рад намудан бо нишон додани сабаби радкунї фиристонида мешавад (супорида мешавад) ва њамаи њуљљатњои пешнињоднамудаи ў барои бартараф кардани номутобиќатии ошкоргардида баргардонида мешаванд. Нусхаи њуљљатњои пешнињодгардида дар маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї нигоњ дошта мешаванд.

3. Рад намудани баќайдгирии давлатї, инчунин саркашї намудан аз баќайдгирии давлатї боиси ба суд шикоят намудан шуда метавонад.

БОБИ 9. МУЌАРРАРОТИ ХОТИМАВЇ

Моддаи 35. Муќаррароти интиќолї 1. Шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї, филиалњо ва

намояндагињои шахсони њуќуќии хориљии тибќи Ќонуни мазкур баќайдгирифташаванда, ки то эътибор пайдо кардани Ќонуни мазкур ба ќайд гирифта шуда, фаъолияти худро давом дода истодаанд, ўњдадоранд, ки дар муддати як сол аз рўзи мавриди амал ќарор дода шудани Ќонуни мазкур ба маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї маълумот ва њуљљатњои пешбининамудаи моддањои 8, 11, 22 ва 29 Ќонуни мазкурро барои ворид намудани маълумоти дахлдор ба Фењристи ягонаи давлатї пешнињод намоянд. Дар ин њолат ба чунин шахсони њуќуќї талаботи банди 2) ќисми 1 моддаи 34 Ќонуни мазкур татбиќ карда намешаванд.

2. Ба шахсони њуќуќї ва соњибкорони инфиродї, филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї, ки ба Фењристи ягонаи давлатї тибќи ќисми 1 моддаи мазкур ворид гардидаанд, њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї мувофиќи Ќонуни мазкур дода мешавад.

3. Дар њолати иљро нагардидани талаботи ќисми 1 моддаи мазкур баќайдгирии давлатї аз рўзи ба охир расидани мўњлати

139

пешбининамудаи ќисми 1 моддаи мазкур ќувваи ќонунии худро гум мекунад.

4. Анљом додани фаъолият бе ворид намудани маълумот ба Фењристи ягонаи давлатї тибќи ќисми 1 моддаи мазкур соњибкории ѓайриќонунї њисоб гардида, шахсони дар ќисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

5. Ворид намудани маълумот ба Фењристи ягонаи давлатї ва додани њуљљати тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї тибќи ќисми 1 моддаи мазкур ройгон анљом дода мешавад.

6. Дар давраи то таъсис додани системаи иттилоотии маќомоти анљомдињандаи баќайдгирии давлатї, баќайдгирии давлатии шахсони њуќуќї, филиалњо ё намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї ва соњибкорони инфиродиро маќомоти њудудии вилоятї, шањрї ва ноњиявии андоз, ки имкониятњои дахлдори моддї доранд, тибќи рўйхат ва њудуди аз љониби маќомоти ваколатдори андоз муайянгардида анљом медињанд.

Моддаи 36. Љавобгарї барои вайрон кардани Ќонуни мазкур Шахсони воќеї ва њуќуќї барои вайрон кардани Ќонуни мазкур

мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

Моддаи 37. Дар бораи аз эътибор соќит донистани Ќонуни

Љумњурии Тољикистон "Дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї"

Ќонуни Љумњурии Тољикистон аз 22 апрели соли 2003 "Дар бораи баќайдгирии давлатии шахси њуќуќї" (Ахбори Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, соли 2003, №4, моддаи 135) аз эътибор соќит дониста шавад.

Моддаи 38. Мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур Ќонуни мазкур аз 1 июли соли 2009 мавриди амал ќарор дода

шавад. Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон ш.Душанбе 19 майи соли 2009, № 508

140

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

«Дар бораи маќомоти худфаъолияти љамъиятї » Ќонуни мазкур муносибатњои љамъиятиро оид ба амалї

намудани њуќуќи шањрвандон ба муттањидшавї дар маќомоти худфаъолияти љамъиятї, асосњои њуќуќї, тартиби таъсис, барњамдињї, азнавташкилдињї ва амали фаъолияти онро ба танзим медарорад.

БОБИ 1. МУЌАРРАРОТИ УМУМЇ Моддаи 1. Худфаъолияти љамъиятї 1. Дар Љумњурии Тољикистон худфаъолияти љамъиятї эътироф

карда шуда, аз тарафи ањолии њудуди муайян масъалањои ањамияти мањалладошта њал карда мешаванд.

2. Худфаъолияти љамъиятї аз тарафи ањолии мањал, ки њудуди муайянро дар бар мегирад, амалї карда мешавад.

Моддаи 2. Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи

маќомоти худфаъолияти љамъиятї Ќонунгузории Чумњурии Тољикистон дар бораи маќомоти

худфаъолияти љамъиятї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи иттињодияњои љамъиятї", Ќонуни мазкур ва дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ва санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон онњоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї 1. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї иттињодияи љамъиятии

ихтиёрии беузвияти шањрвандон буда, маќсади он њал намудани масъалањои гуногуни иљтимоиест, ки дар љои зисти шањрвандон пайдо мешаванд.

2. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њудуди кўча, гузаргоњ ва дења (минбаъд мањалла) бо ташаббуси аксарияти сокинони онњо, ки ба синни њаждањ расидаанд, таъсис дода мешавад ва барои ќонеъ намудани эњтиёљоти гурўњи ањолї нигаронида шудааст, ки манфиати онњо бо расидан ба маќсадњои оинномавї ва татбиќи барномањои маќомоти худфаъолияти љамъиятї алоќаманд аст.

3. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї маќомот ё ташкилоти болоии худро надорад ва чун ќоида "шўрои мањалла", "кумитаи мањалла", "кумитаи манзил" ва ба ин монанд номгузорї мешаванд.

141

4. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њудуди дења ё шањраке (љамоат), ки љой гирифтааст, аз ќайди бањисобгирї мегузарад ва дар ин хусус дар Оинномаи он сабт карда мешавад.

Дар њудуди марзиву маъмурие, ки шањрак ва дења (љамоат) надорад, ќайди бањисобгирї дар маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї гузаронида мешавад.

5. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад њисоби бонкї, мўњр ва бланкањои худро дошта бошад.

6. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар асоси ќонунгузории Љумњурии Тољикистон бо ташкилотњои давлатї, ѓайридавлатї ва бо ташкилотњои байналмилалие, ки дар Тољикистон фаъолият доранд, оид ба њалли масъалањои иљтимої метавонад њамкорї намояд.

7. Маќомоти худфаъолияти љамъиятї метавонад Шўрои машваратї таъсис дињад. Шўрои машваратї дар њудуди на кам аз ду Шўрои мањалла таъсис дода мешавад. Ба њайати Шўрои машваратї чун ќоида маќомоти худфаъолияти љамъиятї, дигар иттињодияњои љамъиятї, шахсони њуќуќї ва маќомоти давлатї шомил шуда метавонанд.

Моддаи 4. Муносибати маќомоти давлатї бо маќомоти

худфаъолияти љамъиятї 1. Маќомоти давлатї барои ташкилу фаъолияти маќомоти

худфаъолияти љамъиятї шароитњои зарурии њуќуќї, ташкилї ва дигар шароитњоро муњайё ва ба ахолї дар амалї намудани њуќуќїои онњо дар худфаъолияти љамъиятї мусоидат менамояд.

2. Маќомоти мањаллии њокимияти давлатї ва шахсони мансабдори онњо ба фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї њуќуќи дахолат карданро надоранд, ба истиснои њолатњое, ки санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон муќаррар намудаанд.

БОБИ 2. ТАРТИБИ ТАЪСИС, БАРМДИХЇ,

АЗНАВТАШКИЛДИЊЇ ВА СОХТОРИ МАЌОМОТИ ХУДФАЪОЛИЯТИ ЉАМЪИЯТЇ

Моддаи 5. Сохтори маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва тартиби

таъсиси он Сохтори маќомоти худфаъолияти љамъиятї аз инњо иборат

мебошад: - Маљлиси умумии мањалла - маќоми олии маќомоти

худфаъолияти љамъиятї, ки шањрвандон ба таври ихтиёрї дар он иштирок мекунанд. Маљлиси умумии мањалла њамон ваќт гузаронида

142

мешавад, ки дар он аксарияти шумораи умумии иштирокчиён њозир бошанд;

- Шўрои мањалла (кумитаи мањалла, кумитаи манзил ва ба ин монанд - минбаъд - Шўрои мањалла) - маќоми иљроияи маќомоти худфаъолияти љамъиятї буда, ба он раис роњбарї менамояд. Аъзои Шўрои мањалла аз тарафи Маљлиси умумии мањалла аз њисоби иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї бо аксарияти овози иштирокчиёни Маљлиси умумии мањалла интихоб ва озод карда мешаванд. Тартиби таъсис ва мўњлати ваколати Шўрои мањалла мутобиќи Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муайян карда мешавад;

- Раис - роњбари маќомоти иљроияи худфаъолияти љамъиятї буда, аз тарафи Маљлиси умумии мањалла ба мўњлати муайян интихоб карда мешавад. Тартиби интихоб, озод кардан ва мўњлати ваколати раисро Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муайян менамояд. Раис дар назди Маљлиси умумии мањалла њисоботдињанда мебошад ва ў метавонад бо љонибдории аксарияти шумораи умумии иштирокчиёни Маљлиси умумии мањалла пеш аз мўњлат бозхонда шавад;

- Комиссияи назорати молиявї - маќоми назоратии маќомоти худфаъолияти љамъиятї буда, њайати он аз шумораи иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї интихоб карда мешаванд ва дар назди Маљлиси умумї њисоботдињанда мебошад. Тартиби таъсис ва мўњлати ваколати онро Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муайян менамояд.

Моддаи 6. Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ба тарики овоздињї

ќабул карда мешавад. Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї њамон ваќт

ќабулгардида њисобида мешавад, ки ба љонибдории он аксарияти иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї овоз дода бошанд.

Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ба ѓайр аз маълумоте, ки Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи иттињодияњои љамъиятї" пешбинї менамояд, бояд маълумотњои зеринро дар бар гирад:

-номи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва салоњиятњои он; -њайат ва њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї; -самтњои фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї; -њуќуќ ва ўњдорињои иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти

љамъиятї; -тартиби ќабул шудан ва баромадан (хориљ шудан) аз њайати

иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

143

-тартиби интихоб ва озод кардани роњбари маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-ваколат ва вазифањои роњбари маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-тартиби ворид намудани таѓйиру иловањо ба Оинномаи маќомот;

-тартиби таъсису барњамдињї ва азнавташкилдињии маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-мўњлати ваколати маќомоти худфаъолияти љамъиятї; -тартиби ќабули ќарор дар бораи пеш аз мўњлат ќатъ гардидани

ваколати маќомоти худфаъолияти љамъиятї аз тарафи иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-маълумот оид ба асосњои молиявии амалї намудани фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва ихтиёрдории моликияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-тартиби тањия ва иљрои сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-дигар маълумотњое, ки ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мухолиф нестанд.

Моддаи 7. Салоњияти Маљлиси умумии мањалла Ба салоњияти Маљлиси умумии мањалла дохил мешавад: -ќабули Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва ворид

намудани таѓйиру иловањо ба он; -интихоб ва озод кардани роњбари маќомоти худфаъолияти

љамъиятї - раис; -интихоби аъзои Шўрои мањалла; -интихоби Комиссияи назорати молиявї; -таъсису  барњамдињї  ва  азнавташкилдињии  маќомоти

худфаъолияти љамъиятї; -тасдиќ ва таѓйири сметаи даромад ва харољоти маќомоти

худфаъолияти љамъиятї ва назорати иљрои он; -шунидани њисоботи Шўрои мањалла оид ба фаъолияти он ва

иљрои сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти љамъиятї на камтар аз як маротиба дар як сол;

-ќабули ќарор оид ба маблаѓгузории ихтиёрии иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-тасдиќи миќдори маблаѓњо, ки бо тартиби маблаѓгузории ихтиёрї аз тарафи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муќаррар карда шудааст;

-додани розигї ба ихтиёрдории моликияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

144

-амалї намудани салоњиятњои дигаре, ки дар Ќонуни мазкур, дигар санадњои меъёрии њукуќии Љумњурии Тољикистон ва Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муќаррар гардидаанд.

Моддаи 8. Ваколати Шўрои мањалла Шўрои мањалла: -сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти

љамъиятиро тањия ва ба Маљлиси умумии мањалла пешнињод менамояд;

-ба Маљлиси умумии мањалла оид ба сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти љамъиятї њисобот медињад;

-ба Маљлиси умумии мањалла наќшаи идоракунии мањалла, харољоти маъмурии маќомоти худфаъолияти љамъиятро тањия ва пешнињод менамояд;

-ба маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї оид ба истифодаи маблаѓњое, ки аз буљети он гирифтааст, њисобот медињад;

-дар мувофиќа бо Маљлиси умумии мањалла оид ба ихтиёрдории молу мулки маќомоти худфаъолияти љамъиятї ва таъсис додани ташкилотњои тиљоратие, ки фаъолияти худро дар асоси Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи иттињодияњои љамъиятї", Ќонуни мазкур ва Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар доираи ваколати Шўрои мањалла амалї карда мешавад, ќарор ќабул менамояд;

-оид ба нигоњдорї, ободонї ва њолатњои санитарї-гигиении љойњои истироњатии мањалла ва љойњои истифодаи умум (боѓњо, гулгаштњо, гардишгоњњо, обанборњо, минтаќањои истироњатї ва дигар объектњо) корњоро ташкил менамояд;

-назоратро оид ба таъмини ањолї бо нерўи барќ, газ, оби нўшокї ва дигар намудњои хизмати маишї ташкил ва амалї менамояд;

-ба таъминоти моддї-техникии муассисањои томактабї, мактабњои тањсилоти миёнаи умумї ва касбї, инчунин муассисањои соњаи иљтимої, фарњангї сањм мегирад ва мусоидат менамояд;

-ба ањолї оид ба таъмини хизматрасонии наклиётї мусоидат мекунад;

-дар њимоя ва дастгирии шањрвандони аз назари иљтимої эњтиёљманд, ки дар њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї истиќомат мекунанд, сањм мегирад;

-љои гузаронидани чорабинињои љамъиятї ва маросимњои миллиро дар мувофиќа бо маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї муайян менамояд;

-ба маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї оид ба људо кардани ќитъаи замин барои љои љамъиятии мањалла мурољиат менамояд;

145

-барои корњои лоињакашї ва сохтмони љойњои љамъиятї аз иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар асоси сметаи муайян маблаѓ љамъ мекунад;

-ба маќсади маблаѓгузорї барои корњои лоињакашї ва сохтмони љойњои љамъиятї ба маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї, ба шахсони воќеї ва њуќуќї мурољиат менамояд;

-оид ба имтиёзњо барои љойњои љамъиятї, ба монанди озод намудан аз пардохти андози замин ва дигар намудњои андоз, истифода аз хизматњои коммуналї ба маќомоти ваколатдори давлатї мурољиат менамояд;

-иљрои маросимњои диниву мазњабиро дар асоси Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи дин ва ташкилотњои динї" ва дигар санадњои меъёрии хуќуќии Љумњурии Тољикистон таъмин менамояд;

-расму оинњои миллиро дар байни сокинони мањалла тарѓиб менамояд;

-идоракунии молу мулки маќомоти худфаъолияти љамъиятиро амалї менамояд;

-оид ба инкишофи соњибкорї дар њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї мусоидат менамояд;

-оид ба расонидани ёрии њуќуќї ба шањрвандоне, ки дар њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї истиќомат мекунанд, мусоидат менамояд;

-ба маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї дар халли масъалањои хусусияти иљтимоидоштаи мањалли зист ёрї мерасонад.

Моддаи 9. Ваколати раиси мањалла Раиси мањалла: -љаласањои Маљлиси умумї ва Шўрои мањалларо раисї мекунад; -дар ташкил ва гузаронидани љашну маъракањо, чорабинињои

фароѓатию фарњангї сањм мегирад, риояи Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи танзими анъана ва љашну маросимњо дар Љумњурии Тољикистон"-ро таъмин менамояд;

-вохўриву суњбатњоро бо ходимони сиёсию давлатї, собиќадорони љангу мењнат, олимону адибон, аъзои Маљлиси миллї ва вакилони Маљлиси намояндагони Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, вакилони Маљлиси вакилони халќи вилоят, шањр ва ноњия ташкил менамояд;

-наќшаи мањфилу шабнишинињои њунарї ва озмунњоро тартиб медињад ва амалї менамояд;

-наќшаи мусобикањои оммавї - варзиширо тартиб медињад ва амалї менамояд;

146

-вохўрии омузгорону мураббиёнро бо падару модарон ташкил менамояд;

-маросими даъват ва гусели даъватшудагони мањалларо барои хизмат дар сафи Ќуввањои Мусаллањи Љумњурии Тољикистон ташкил менамояд;

-ба расонидани ёрии байторї, муњофизати наботот ва корњои санитарї-эпидемиологї дар њудуди маќомоти худфаъолияти љамъиятї мусоидат менамояд;

-дигар ваколатњоеро, ки Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муайян намудааст, амалї мекунад.

Моддаи 10. Ваколати Комиссияи назорати молиявї Комиссияи назорати молиявї: -аз рўи фаъолияти молиявии маќомоти худфаъолияти љамъиятї

назорат мебарад; -ихтиёрдорї ва истифодаи моликияти маќомоти худфаъолияти

љамъиятиро барои иљрои маќсадњои оинномавї назорат мекунад; -иљрои маќсадноки сметаи даромад ва харољоти маќомоти

худфаъолияти љамъиятиро назорат мекунад; -харољоти маъмурии маќомоти худфаъолияти љамъиятиро

назорат мекунад. Моддаи 11. Асосњои ќатъ гардидани фаъолияти маќомоти

худфаъолияти љамъиятї Фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар њолатњои

зерин ќатъ мегардад: -ќабули ќарори Маљлиси умумии мањалла оид ба барњамдињии

ихтиёрии маќомоти худфаъолияти љамъиятї ба тарики овоздињии ошкоро;

-ќабули ќарори суд оид ба ѓайриќонунї донистани фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-таѓйир ёфтани вазъи њуќуќии маъмурии маќомоти худфаъолияти љамъиятї;

-амалї намудани фаъолияте, ки ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон мухолиф аст.

Моддаи 12. Асосњои ќатъ гардидани ваколати Шўрои мањалла Ваколати Шўрои мањалла дар њолатњои зерин ќатъ мегардад: -риоя накардани ќонунгузории Љумњурии Тољикистон; -анљом ёфтани мўњлати ваколат; -ќабули ќарори Маљлиси умумии мањалла оид ба ќатъ гардидани

ваколати Шўрои мањалла;

147

-њолатњои дигаре, ки Ќонуни мазкур ва Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муќаррар намудааст.

Моддаи 13. Асосњои ќатъ гардидани ваколати раис 1. Ваколати раис њамчун роњбари маќомоти худфаъолияти

љамъиятї дар њолатњои зерин ќатъ мегардад: -азнавинтихобкунї; -мунтазам иљро накардани ваколатњои ба зиммаи ў

вогузошташуда; -нисбати ў мавриди амал ќарор гирифтани њукми айбдоркунии

судї; -аризаи шахсї оид ба истеъфо; -анљом ёфтани мўњлати ваколат; -вафот, эътироф шудани корношоямї, инчунин бо ќарори суд

бедарак ѓоиб эътироф гардидани ў; -иваз намудани љои истиќомати доимї (берун аз њудуди мањалла),

даъват ба хизмати њарбї, интихоб гардидан ба вазифаи интихобї, фаъолият дар хизмати давлатї.

2. Маљлиси умумии мањалла њангоми ќатъ гардидани ваколати раис дар мўњлати понздањ рўз раиси навро интихоб менамояд.

Моддаи 14. Азнавташкилдињии маќомоти худфаъолияти љамъиятї Азнавташкилдињии маќомоти худфаъолияти љамъиятї бо ќарори

Маљлиси умумии мањалла амалї карда мешавад. Тартиби ќабули ќарорро Оинномаи маќомоти худфаъолияти љамъиятї муайян менамояд.

Моддаи 15. Санадњои маќомоти худфаъолияти љамъиятї 1. Маљлиси умумии мањалла дар доираи салоњияти худ ќарор

ќабул менамояд. 2. Шўрои мањалла дар доираи ваколатњои худ ќарор ќабул

менамояд. 3. Раис дар доираи ваколатњои худ фармон медињад. 4. Санадњои маќомоти худфаъолияти љамъиятї, ки берун аз

доираи салоњият ё ваколатњои онњо ќабул карда шудаанд, бо эътирози прокурор боздошта мешаванд.

Моддаи 16. Назорат ба фаъолияти маќомоти худфаъолияти

љамъиятї Назорат ба фаъолияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї аз

тарафи маќомоти ваколатдори давлатї дар доираи салоњияти муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон анљом дода мешавад.

148

БОБИ 3. МОЛИКИЯТИ МАЌОМОТИ ХУДФАЪОЛИЯТИ ЉАМЪИЯТЇ

Моддаи 17. Моликияти маќомоти худфаъолияти љамъиятї Маќомоти худфаъолияти љамъиятї дар моликияташ биноњо,

иморатњо, таљњизот, асбобу анљом, маблаѓ ва дигар молу мулк дошта метавонад, ки барои таъминоти моддии фаъолияти оинномавии ин маќомот заруранд.

Моддаи 18. Манбаъњои маблаѓгузории маќомоти худфаъолияти

љамъиятї 1. Манбаъњои маблаѓгузории маќомоти худфаъолияти љамъиятї

инњо мебошанд: -воситањое, ки аз маблаѓњои буљети маќомоти иљроияи мањаллии

њокимияти давлатї дода шудаанд; -даромадњое, ки аз њисоби таъсис додани ташкилотњои тиљоратї

гирифта мешаванд; -маблаѓе, ки аз њисоби байнихудии ихтиёрии иштирокчиёни

маќомоти худфаъолияти љамъиятї гирифта мешавад; -хайрияњо ва њадяњои ихтиёрии шахсони воќеї ва њуќуќї; -манбаъњои дигаре, ки ќонунгузории Чумњурии Тољикистон манъ

накардааст. 2. Сметаи даромад ва харољоти маќомоти худфаъолияти

љамъиятї ва њисоботи солонаи он аз тарафи Маљлиси умумии мањалла тасдиќ карда мешавад ва ба маълумоти иштирокчиёни маќомоти худфаъолияти љамъиятї расонида мешавад.

БОБИ 4. МУЌАРРАРОТИ ХОТИМАВЇ

Моддаи 19. Љавобгарї барои вайрон кардани Ќонуни мазкур Шахсони воќеї ва њуќуќие, ки Ќонуни мазкурро вайрон

мекунанд, мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

Моддаи 20. Тартиби мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур Ќонуни мазкур пас аз интишори расмї мавриди амал ќарор дода

шавад. Президенти Љумњурии Тољикистон Э. Рањмонов ш. Душанбе аз 5 январи соли 2008 № 347

149

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН «Дар бораи бољи давлати »

(аз 28 феврали соли 2004, Ќонун аз 26.12.2005 № 115, аз 22.12.2006 № 217, аз 18.06.2008 № 402, аз 31.12.2008 № 466, аз 26.03.2009 № 495, аз

12.01.2010 № 584, аз 12.01.2010 № 586, аз 29.12.2010 № 664) (Иќтибосњо)

Ќонуни Љумњурии Тољикистон "Дар бораи бољи давлати"

тартиби аз шахсони воќеи ва њуќуќи ситонидани бољи давлатиро муќаррар ва танзим менамояд.

Моддаи 4. Андозаи бољи давлати

1. Оид ба парвандањое, ки Суди конститутсионии Љумњурии Тољикистон барраси менамояд, бољи давлати ба андозаи зерин ситонида мешавад:

1) аз дархости шахсони воќеи - ба андозаи яккаратаи њадди аќали музди мењнат;

2) аз пешнињоди маќомоти давлати, шахсони мансабдор ва шахсони њуќуќи - ба андозаи дањкаратаи нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402).

2. Оид ба парвандањое, ки дар судїои Љумњурии Тољикистон барраси мешаванд, бољи давлати ба андозањои зерин ситонида мешавад:

1) аз аризањои даъвогии дорои хусусияти молумулки аз рўи нархи даъво:

то 50 нишондињанда барои њисобњо - 3% аз нархи даъво (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402);

зиёда аз 50 то 100 нишондињанда барои њисобњо - 2% аз нархи даъво (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402);

зиёда аз 100 то 500 нишондињанда барои њисобњо - 0,7% аз нархи даъво (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402);

зиёда аз 500 нишондињанда барои њисобњо - 0,5 % аз нархи даъво (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402); 2) аз аризањои даъвогии дорои хусусияти ѓайримолумулкї, ки предмети онњо нархгузори карда намешаванд:

барои шахсони воќеї - 5% аз нишондињанда барои њисобњо; барои шахсони њуќуќи - ба андозаи дукаратаи њадди аќали музди

мењнат; 3) аз аризањои даъвоги дар бораи озод намудани амвол аз њабс

бої аз рўи нархи даъво мутобиќи банди 1 њамин ќисм муайян карда мешавад;

150

4) аз аризањои даъвоги оид ба бањсњои пеш аз шартномави – ба андозаи яккаратаи нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402).

3. Аз аризањои даъвоги, ки ба судїои иќтисодии Љумњурии Тољикистон дода мешаванд, бољи давлати ба андозањои зерин ситонида мешавад:

1) аз аризањои даъвогии дорои хусусияти молумулки - 2 % аз нархи даъво;

2) аз аризањои даъвоги оид ба бањсњое, ки њангоми бастан, таѓйир додан ё бекор кардани шартномањо ба амал меоянд ва оид ба бањсњо дар бораи беэътибор донистани ањдњо - андозаи дукаратаи њадди аќали музди мењнат;

3) аз аризањои даъвоги дар бораи (пурра ё ќисман) беэътибор донистани санадњои љайримеъёрии маќомоти давлати:

барои шахсони воќеї - ба андозаи дукаратаи њадди аќали музди мењнат;

барои шахсони њуќуќи - ба андозаи дањкаратаи њадди аќали музди мењнат;

4) аз аризањои даъвогии дигар, ки хусусияти молумулки надоранд, аз љумла аз аризањо дар бораи эътирофи њуќуќ маљбур намудан љињати иљрои уњдадорињо дар шакли асл - ба андозаи яккаратаи њадди аќали аѕали музди мењнат;

5) аз аризањо дар бораи муфлис эътироф гардидани шахсони њуќуќи ва соњибкорони инфироди:

барои шахсони њуќуќи - ба андозаи дањкаратаи њадди аќали музди мењнат;

барои соњибкорони инфироди - ба андозаи яккаратаи њадди аќали музди мењнат;

6) аз аризањо дар бораи муќаррар намудани далелњое, ки ањамияти њуќуќи доранд - ба андозаи секаратаи нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 18.06.2008 № 402);

7) аз аризањо дар бораи ба парванда ворид гардидани шахсони сеюм, ки нисбат ба предмети бањс талаботи мустаќили худро пешнињод менамоянд, ки мутобиќи андозаи бољи давлати, ки барои аризаи даъвогии дорои хусусияти ѓайримолумулкї пешбини шудааст, нисбати бањсњои дорои хусусияти молумулки - тибќи тартиби муќаррарнамудаи банди якуми њамин ќисм, ки аз андозаи маблаѓи бањсшаванда барои шахсони сеюм њисоб карда мешавад;

8) аз шикоятњои кассатсионї ва назорати нисбати њалнома ва ќарорњои судї иќтисодї ва њамчунин нисбати таъинот дар бораи ќатъ намудани истењсоли парванда, бе баррасњ мондани даъво, дар бораи таъини љаримањои судї, рад кардан ва додани вараѕаи иїро -

151

50 % аз андозаи бољи давлатї, ки њангоми додани аризаи даъвогњ ситонида мешавад (Ќонуни ЉТ аз 28.12.2012 № 905).

4. Барои аризаи даъвогие, ки њамзамон дорои хусусияти молумулки ва ѓайримолумулкї мебошад, дар як ваќт бољи давлати барои аризаи даъвогии дорои хусусияти молумулки ва ѓайримолумулкї муќарраргардида ситонида мешавад.

5. Барои анљом додани амалњои дорои ањамияти њуќуќї дар маќомоти андоз бољи давлатї ба андозаи зерин ситонида мешавад (Ќонуни ЉТ аз 12.01.2010 № 586):

1) барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии ташкилотњои тиљоратї, сарфи назар аз шакли ташкилию њуќуќї ва самти фаъолият, њамчунин филиалњо ва намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї - ба андозаи 25 нишондињанда барои њисобњо;           2) барои баќайдгирии давлатии таъсисёбии ташкилотњои ѓайритиљоратї, сарфи назар аз шакли ташкилию њуќуќї ва самти фаъолият - ба андозаи 7 нишондињанда барои њисобњо;

3) барои баќайдгирии давлатии шахсони воќеї ба сифати соњибкорони инфиродњ, ки дар асоси шањодатнома фаъолият менамоянд - ба андозаи 2 нишондињанда барои њисобњо;

4) барои баќайдгирии давлатии шахсони воќеї ба сифати соњибкорони инфиродњ, ки дар асоси патент фаъолият менамоянд - ба андозаи 1 нишондињанда барои њисобњо;

5) барои баќайдгирии давлатии барњамдињї ва (ё) ќатъ намудани фаъолияти шахсони њуќуќї, ќатъ намудани фаъолияти филиалњо ва (ё) намояндагињои шахсони њуќуќии хориљї ва соњибкорони инфиродњ – ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст (Ќонуни ЉТ аз 28.12.2012 № 905);

6) барои додани нусхаи (дубликати) њуљљти тасдиќкунандаи баќайдгирии давлатї - ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст (Ќонуни ЉТ аз 12.01.2010 № 586, аз 28.12.2012 № 905).

6. Барои анљом додани амалњои дорои ањамияти њуќуќї дар маќомоти ваколатдори давлатї оид ба дин бољи давлатї ба андозаи зерин ситонида мешавад:

1) барои баќайдгирии давлатии ташкилотњои динии љумњуриявї - ба андозаи 30 нишондињанда барои њисобњо;

2) барои баќайдгирии давлатии ташкилотњои динии ноњиявї ё шањрї - ба андозаи 25 нишондињанда барои њисобњо;

3) барои азнавбаќайдгирии ташкилотњои динї ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 29.12.2010 № 664).

7. Барои анљом додани амалњои дорои ањамияти њуќуќї дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон ва маќомоти он бољи

152

давлатї ба андозаи зерин ситонида мешавад (Ќонуни ЉТ аз 12.01.2010 № 586):

1) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии байналмилалї - ба андозаи 100 нишондињанда барои њисобњо;

2) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии љумњуриявї - ба андозаи 10 нишондињанда барои њисобњо;

3) барои баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятии мањаллї – ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо;

4) барои ќайди бањисобгирии филиалњо ва намояндагињои иттињодияњои љамъиятии байналмилалї, љумњуриявї, филиал ва намояндагињои иттињодияњои љамъиятии хориљї - ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо;

5) барои додани шањодатнома дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба њуљљатњои таъсисии иттињодияњои љамъиятї (азнавбаќайдгирї) новобаста ба маѕоми онњо ва филиалу намояндагињои иттињодияњои љамъиятї ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирї ситонида мешавад (Ќонуни ЉТ аз 29.12.2010 № 664);

6) барои баќайдгирии давлатии њизбњои сиёсї - ба андозаи 50 нишондињанда барои њисобњо;

7) барои додани  нусхаи  тасдиќкардашудаи  (дубликати) шањодатнома  дар  бораи  баќайдгирии давлатии иттињодияњои љамъиятї, њизбњои сиёсї - ба андозаи 50 фоизи бољи давлатї, ки барои баќайдгирии таъсисёбии субъект пешбинї карда шудааст;

8) барои додани иќтибос аз Феірист дар бораи барњамдињии иттињодияи љамъиятї, њизбњои сиёсї ва ќатъи фаъолияти филиалу намояндагињои онњо-ба андозаи  50  фоизи  нишондињанда  барои њисобњо;

9) барои додани шањодатнома дар бораи баќайдгирии шартномаи гарав - ба андозаи 1 нишондињанда барои њисобњо;

10) барои додани иќтибос аз Фењристи амволи ба гарав гузошташуда - ба андозаи 50 фоизи нишондињанда барои њисобњо;

11) барои баќайдгирии давлатии хабарномањои гарави амволи манќул-ба андозаи 5 фоиз аз нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 29.12.2010 № 664);

12) барои додани шањодатнома дар бораи баќайдгирии созишномањои консессионї - ба андозаи 5 нишондињанда барои њисобњо (Ќонуни ЉТ аз 12.01.2010 № 586). Ќонуни мазкур пас аз интишори расми мавриди амал ќарор дода шавад.

Президенти Љумњурии Тољикистон Э. Рањмонов

аз 28 феврали соли 2004 № 19 ш. Душанбе

153

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

«Дар бораи фармоиши иљтимоии давлатї » Ќонуни мазкур асосњои њуќуќї, принсипњо, тартиби ташкил,

љойгиркунї, маблаѓгузорї ва иљрои фармоиши иљтимоии давлатиро, ки аз тарафи шахсони воќеї ва њуќуќї, новобаста аз шакли моликият ва ташкилию њуќуќиашон амалї мегарданд, муќаррар мекунад.

Моддаи 1. Мафњумњои асосї Дар Ќонуни мазкур мафњумњои асосии зерин истифода мешаванд: - фармоиши иљтимоии давлатї - шакли њуќуќию иќтисодии иљрои

барнома ва лоињаи иљтимої, ки барои њалли масъалањои иљтимоии сатњи љумњуриявї ва мањаллї равона гардида, аз њисоби маблаѓи буљети давлатї, инчунин маблаѓи љалбшаванда бо роњи бастани шартномаи байни фармоишгари иљтимоии давлатї ва иљрокунандаи он таъмин карда мешавад;

- эњтиёљоти иљтимоии давлатї - талаботи объективие, ки дар барнома ва лоињаи иљтимоии соњањои илм, маориф, фарњанг, тандурустї, њифзи иљтимої ва шуѓли ањолї, тарбияи љисмонї ва варзиш, њифзи табиат ва муњити зист, сиёсати давлатии љавонон, кор бо занон, пойдории оила, мусоидат ба њалли масъалањои демографї, сиёсати гендерї, дастгирии дигар соњањои дорои ањамияти иљтимої ифода ёфтааст;

- барномаи иљтимої - маљмўи тадбирњои ташкилї, иќтисодї, иљтимої, техникї ва наќшаи амалиёт, ки аз њисоби маблаѓи буљети давлатї, инчунин маблаѓи љалбшаванда барои ноил шудан ба маќсад дар соњањои илм, маориф, фарњанг, тандурустї, њифзи иљтимої ва шуѓли ањолї, тарбияи љисмонї ва варзиш, њифзи табиат ва муњити зист, сиёсати давлатии љавонон, кор бо занон, пойдории оила, мусоидат ба њалли масъалањои демографї, сиёсати гендерї, дастгирии дигар соњањои дорои ањамияти иљтимої равона карда мешаванд;

- лоињаи иљтимої - маљмўи тадбирњо барои ноил шудан ба маќсадњои мушаххаси дорои ањамияти иљтимої дар доираи барномаи иљтимої;

- фармоишгари иљтимоии давлатї - маќоми њокимияти давлатї ва сохторњои он, ки ба зиммаи онњо ўњдадории иљрои чорањои марбут ба интихоби иљрокунанда, аз љониби тарафњо бастани шартнома, маблаѓгузорї ва назорати иљрои фармоиши иљтимоии давлатї вогузор шудааст.

- иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї - шахси воќеї ва њуќуќї, новобаста аз шакли моликият ва ташкилию њуќуќї, ки дар озмун ѓолиб омада, бо фармоишгари иљтимоии давлатї шартнома

154

бастааст ва ба зиммаи ў иљрои фармоиши иљтимоии давлатї вогузор шудааст;

- љойгиркунии фармоиши иљтимоии давлатї - раванде, ки дар љараёни он фармоишгари иљтимоии давлатї чорањои марбут ба интихоби иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї, баста шудани шартнома аз љониби тарафњоро иљро намуда, масъалаи пешбинї намудани маблаѓгузории онро дар лоињаи буљети давлатї барои соли оянда пешнињод менамояд;

- озмун барои иљрои фармоиши иљтимоии давлатї (минбаъд-озмун) - тарзи интихоби иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї аз тарафи фармоишгар;

- шартнома оид ба иљрои фармоиши иљтимоии давлатї - шартномаест, ки тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон байни фармоишгари иљтимоии давлатї ва иљрокунанда баста шуда, он њуќуќ, ўњдадорї ва масъулияти тарафњоро барои иљрои фармоиши иљтимоии давлатї муайян менамояд.

Моддаи 2. Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи

фармоиши иљтимоии давлатї Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи фармоиши

иљтимоии давлатї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни мазкур, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон, инчунин санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Тољикистон онњоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Маќсади Ќонуни мазкур 1. Ќонуни мазкур барои таъмини самарабахш ва маќсаднок

истифода бурдани маблаѓњои буљетї ва љалбшаванда, њалли масъалањои дорои ањамияти иљтимої, мусоидат бањри бењдошти вазъи зиндагии шањрвандон, инчунин љињати ба ин кор љалб намудани шахсони воќеї ва њуќуќї, новобаста аз шакли моликият ва ташкилию њуќуќиашон ва табаќањои васеи ањолї равона карда мешавад.

2. Муносибатњое, ки њангоми иљрои фармоиши иљтимоии давлатї ба миён омада, дар Ќонуни мазкур пешбинї нагардидаанд, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон танзим карда мешаванд.

Моддаи 4. Принсипхои ташкил ва љойгиркунии фармоиши

иљтимоии давлатї Фармоиши иљтимоии давлатї дар асоси принсипњои зерин

ташкил ва љойгир карда мешавад:

155

- аз њисоби буљет маблаѓгузорї шудани фармоиши иљтимоии давлатї;

- самарабахшу маќсаднок љобаљогузорї ва истифода намудани маблаѓи буљети давлатї, инчунин маблаѓи љалбшаванда;

- афзалияти интихоби масъалањои муњимтарини иљтимої; - мувофиќати маблаѓгузории буљетї бо манбаъњои иловагии

ѓайрибуљетї; - ба тариќи озмун интихоб шудани иљрокунандаи фармоиши

иљтимоии давлатї; - дастрасии баробар ва озоди иттилоот барои иштирокчиёне, ки

хоњиши амалї намудани фармоиши иљтимоии давлатиро доранд. Моддаи 5. Маќсад ва самтњои амалї намудани фармоиши

иљтимоии давлатї 1. Маќсадњои амалї намудани фармоиши иљтимоии давлатї

инњоянд: - ќонеъ намудани эњтиёљоти иљтимоии давлатї; - њалли масъалањои муњими иљтимоии сатњи љумњуриявї ва

мањаллї, ки аз доираи фаъолияти маќомоти њокимияти давлатї берун мондаанд ва ё ѓайричашмдошт ба миён омадаанд;

- истифодаи воситањои иловагии мењнатї ва захирањои моддию молиявї барои њалли масъалањои иљтимої;

- андешидани чорањои иловагї барои дастгирии вазъи иљтимоии шањрвандон;

- сањмгузорї бо маќсади бењдошти вазъи зиндагии шањрвандон. 2. Фармоиши иљтимоии давлатї дар самтњои зерин амалї

мешавад: - илм, маориф, фарњанг, тандурустї, њифзи иљтимої ва шуѓли

ањолї; - тарбияи љисмонї ва варзиш; - тарбияи њарбию ватандўстї; - њифзи табиат ва муњити зист; - таъмини ањолї бо оби нўшокї; - кор бо занон, пойдории оила, мусоидат ба њалли масъалањои

демографї ва сиёсати гендерї; - њифзи њуќуќи модару кўдак; - дастгирии сиёсати давлатии љавонон; - дастгирии олимони љавон дар амалї гардонидани лоињањои

сармоягузорї; - дастгирии иљтимої ва њимояи њуќуќи шањрвандон, аз љумла

бењтар намудани вазъи моддии оилањои камбизоат, маъюбон, гурезагон, муњољирон, њамчунин шахсоне, ки бо сабаби нуќсонњои

156

љисмонї, зењнї ва њолатњои дигар њуќуќу манфиатњои ќонунии худро мустаќилона амалї карда наметавонанд;

- омода намудани ањолї барои бартараф намудани оќибатњои офатњои табиї, њолатњои фавќулодда, пешгирї намудани онњо ва кўмак расонидан ба зарардидагон;

- њифзи биноњо, ёдгорињои таърихї, иншооту мавзеъњое, ки дорои ањамияти миллї, давлатї ва фарњангї мебошанд;

- баланд бардоштани савияи маърифати сиёсию њуќуќии шањрвандон.

Моддаи 6. Тартиби тањияи фармоиши иљтимоии давлатї 1. Фармоиши иљтимоии давлатї дар шакли барнома ва лоињаи

иљтимої тањия ва пешнињод карда мешавад. Барнома ва лоињаи иљтимої њар сол пеш аз тањияи лоињаи буљети давлатї барои соли оянда бо роњи интихоби масъалањои муњими иљтимої аз тарафи маќомоти њокимияти давлатї ва сохторњои он, ки амалї намудани фармоиши иљтимоии давлатии соњаи мушаххас дар салоњияти онњост, бо љалби шахсони воќеї ва њуќуќї, новобаста аз шакли моликият ва ташкилию њуќуќиашон, тањия карда мешаванд.

2. Њалли масъалањои муњими иљтимоие, ки ба салоњияти якчанд сохторњои маќомоти њокимияти давлатї дохил мешаванд, метавонанд дар доираи як барнома ва лоињаи иљтимої пешнињод карда шаванд.

3. Барнома ва лоињаи иљтимої бояд дорои чунин маълумот бошанд:

- собит кардани масъала аз лињози вазъи мављуда ва тањлили илмию иќтисодии њолати аввала;

- вазифањои асосї, давра ва мўњлати иљрои барнома ва лоињаи иљтимої;

- тартиби иљрои барнома ва лоињаи иљтимої; - номи мушаххаси фармоишгари иљтимоии давлатї оид ба иљрои

барнома ва лоињаи иљтимої; - маълумот дар бораи маљмўи маблаѓгузорї, захирањои моддию

мењнатї ва манбаи таъмини онњо; - дурнамо ва натиљагирии пешакии чашмдошти иљтимоию

иќтисодии барнома ва лоињаи иљтимої дар сурати амалї гардонидани онњо;

- пешнињоди назорати рафти иљрои барнома ва лоињаи иљтимої; - дигар њуљљату мавод, ки барои тасдиќи барнома ва лоињаи

иљтимої зарур мебошанд. Моддаи 7. Љойгиркунии фармоиши иљтимоии давлатї 1. Фармоишгари иљтимоии давлатї чорањои марбут ба интихоби

иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї ва аз љониби тарафњо

157

баста шудани шартномаро иљро намуда, масъалаи пешбинї намудани маблаѓгузории онро дар лоињаи буљети давлатї барои соли оянда пешнињод менамояд.

2. Номгўи соњањои афзалиятноки фармоиши иљтимоии давлатиро Њукумати Љумњурии Тољикистон ва маќомоти иљроияи мањаллии њокимияти давлатї муайян менамоянд.

3. Иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї дар асоси озмун интихоб карда мешавад. Шарту тартиби баргузории озмунро фармоишгари иљтимоии давлатї муайян карда, дар воситањои ахбори омма нашр менамояд. Ба њайати њакамони озмун намояндагони маќомоти њокимияти давлатї ва сохторњои онњо, ки бевосита ба иљрои барнома ва лоињаи иљтимоии мазкур вобастаанд, шомил мегарданд. Њамчунин ба ин њайат мутахассисон, экспертњо, намояндагони ташкилотњои ѓайридавлатї низ метавонанд љалб карда шаванд. Ѓолиби озмун иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї њисобида мешавад ва бо фармоишгари иљтимоии давлатї шартнома мебандад.

4. Низомномаи намунавї дар бораи баргузории озмун барои иљрои фармоиши иљтимоии давлатї аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ карда мешавад.

5. Дар асоси ќарорњои Њукумати Љумњурии Тољикистон ва раисони Вилояти Мухтори Кўњистони Бадахшон, вилоятњо, шањри Душанбе, шањрњо ва ноњияњо маќоми ваколатдори давлатї маблаѓгузории фармоиши иљтимоии давлатиро њангоми тањияи лоињаи буљети давлатї барои соли оянда пешбинї намуда, тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон онро барои тасдиќ пешнињод мекунад.

Моддаи 8. Шартнома оид ба иљрои фармоиши иљтимоии давлатї 1. Шартномае, ки тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон

байни фармоишгари иљтимоии давлатї ва иљрокунанда баста шудааст, њуљљати асосї ба њисоб рафта, њуќуќ, ўњдадорї ва масъулияти онњоро муайян менамояд, муносибатњои њуќуќї, иќтисодї ва ташкилию техникии тарафњоро ба танзим медарорад.

2. Бањсњои байни иљрокунандаи фармоиши иљтимої ва фармоишгари иљтимоии давлатї њангоми бастани шартнома бавуљудомада, иљрои шартнома ва ворид намудани таѓйиру иловањо ба матни он ё бекор кардани шартнома оид ба иљрои фармоиши иљтимоии давлатї, инчунин љуброни зарари моддї ва ё маънавї тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон баррасї карда мешаванд.

158

Моддаи 9. Њуќуќу ўњдадорињои фармоишгар ва иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї

1. Њуќуќу ўхдадорињои тарафњо барои иљрои фармоиши иљтимоии давлатї аз рўи шартнома тибќи талаботи Ќонуни мазкур муайян карда мешавад.

2. Фармоишгари иљтимоии давлатї мувофиќи шартњои шартнома иљрокунандаро барои иљрои он бо таљњизоти моддї ва захирањои молиявї таъмин менамояд, мутобиќи талаботи Ќонуни мазкур рафти иљрои фармоиши иљтимоии давлатиро назорат мекунад, ба маќомоти дахлдор оид ба иљрои он њисобот медињад ва дар воситањои ахбори омма њисоботи солонаи иљрои фармоиши иљтимоии давлатиро нашр менамояд.

3. Иљрокунандаи фармоиши иљтимоии давлатї вазифадор аст, ки маблаѓи гирифтаашро танњо барои иљрои ўњдадорињои шартнома харљ намояд ва њуќуќ дорад барои иљрои корњои пешбининамудаи шартнома шахсони сеюмро љалб кунад. Њамчунин дар ин њолат ў дар назди фармоишгари иљтимоии давлатї пурра љавобгар мебошад.

Моддаи 10. Маблаѓгузории фармоиши иљтимоии давлатї Фармоиши иљтимоии давлатї аз њисоби манбаъњои зерин

маблаѓгузорї карда мешавад: - маблаѓи буљети давлатї; - маблаѓ ва захирањои дигари моддию молиявие, ки иљрокунанда

љалб намудааст; - сањмгузории ихтиёрии шахсони воќеї ва њуќуќї, новобаста аз

шакли моликият ва ташкилию њуќуќии онњо; - дигар манбаъњое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон манъ

накардааст. Моддаи 11. Назорати иљрои фармоиши иљтимоии давлатї Назорати иљрои фармоиши иљтимоии давлатї аз тарафи

маќомоти ваколатдори давлатї ва фармоишгари иљтимоии давлатї дар доираи салоњияти муќаррарнамудаи санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон анљом дода мешавад.

Моддаи 12. Љавобгарї барои вайрон намудани Ќонуни мазкур Шахсони воќеї ва њуќуќї, новобаста аз шакли моликият ва

ташкилию њуќуќиашон, барои вайрон кардани талаботи Ќонуни мазкур тибќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

159

Моддаи 13. Тартиби мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур Ќонуни мазкур пас аз интишори расмї мавриди амал ќарор дода

шавад. Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон ш.Душанбе 31 декабри соли 2008 № 482

160

ЌОНУНИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

«Дар бораи фаъолияти эњсонкорї» Бо маќсади ривољ додани эњсонкорї дар Љумњурии Тољикистон

Ќонуни мазкур асосњои њуќуќии танзими фаъолияти эњсонкориро муќаррар намуда, шаклњо, маќсадњои асосї ва роњу воситањои имконпазири дастгирии онро аз љониби маќомоти њокимияти давлатї ва мањаллї муайян мекунад, њамчунин хусусиятњои таъсиси ташкилотњои эњсонкорї ва фаъолияти онњоро бо роњи њавасмандгардонии иќтисодї ва маънавии субъектњои дар фаъолияти эњсонкорї иштирок дошта, дастгирї мекунад.

БОБИ 1. МУЌАРРАРОТИ УМУМЇ

Моддаи 1. Ќонунгузорї дар бораи фаъолияти эњсонкорї Ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар бораи фаъолияти

эњсонкорї ба Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон асос ёфта, аз Ќонуни мазкур, дигар санадњои меъёрии њуќуќии Љумњурии Тољикистон ва санадњои њуќуќии байналмилалие, ки Љумњурии Тољикистон эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 2. Мафњумњои асосї Дар Ќонуни мазкур мафњумњои асосии зерин истифода бурда

мешаванд: Фаъолияти эњсонкорї - фаъолияти ихтиёрии шахсони воќеї ва

њуќуќиест, ки бо расонидани кўмаки (дастгирии) моддї ё дигар намуди кўмак, аз љумла ба тарзи беѓаразона (ройгон ё бо шартњои имтиёзнок) ба шахсони воќеии мўњтољи чунин ёрї ё шахсони њуќуќие, ки бевосита машѓули чунин ёрирасонианд, аз љумла ба ташкилотњои эњсонкорї додани молу амвол ва маблаѓњои пулї, беѓаразона иљро намудани корњо ва расонидани хизмат, ё фаъолияти илмї, таълимї, маърифатї ё дигар шакли фаъолият, ки ба манфиати љамъият ба амал бароварда мешавад, алоќаманд мебошад.

Ташкилоти эњсонкорї - ташкилоти ѓайридавлатї, ѓайритиљоратиест, ки бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон таъсис шуда, барои иљрои маќсадњои эњсонкорї барпо гардидааст ва маќсади асосии фаъолияти он эњсонкорї буда, ба манфиати љамъият ё шахсони алоњида амалї мегардад.

Барномаи эњсонкорї - маљмўи чорабинињо бо маќсади амалї гардонидани фаъолияти эњсонкорї оиди њалли масълањои аниќи иљтимої, ки љавобгўи вазифањои оинномавии ташкилотњои эњсонкорї

161

мебошанд. Барномаи эњсонкорї сметаи эњтимолии даромадњо ва харољотњои наќшавиро дарбар мегирад, ки бевосита барои нигањдории ташкилоти эњсонкорї (аз он љумла маоши кормандоне, ки дар амалигардонии барномањо банд њастанд) равона карда мешавад.

Эњсонкорон - шахсони воќеї ва њуќуќие мебошанд, ки фаъолияти эњсонкориро бо чунин шаклњо ба љо меоранд:

- беѓаразона (ройгон ё бо шартњои имтиёзнок) додани молу амвол, аз он љумла маблаѓњои пулї ва обектњои моликияти аќлонї њамчун моликият;

- беѓаразона (ройгон ё бо шартњои имтиёзнок) додани њуќуќи соњибї намудан, истифода ва ифодакунии њама гуна объектњои њуќуќи моликият дошта;

- беѓаразона (ройгон ё бо шартњои имтиёзнок) иљро намудани корњо, расонидани хизмат ба эњсонкорон - шахсони воќеї ва њуќуќї.

Эњсонкорон њуќуќ доранд маќсадњо ва тартиби истифодабарии хайрияи худро муайян намоянд.

Эњсонгирњо - шахсони воќеї ва њуќуќие, ки ба манфиати онњо фаъолияти эњсонкорї амалї гардонида мешавад.

Ихтиёриён - шахсони воќеие, ки фаъолияти эњсонкориро дар шакли мењнати ройгон ба манфиати эњсонгирњо, аз љумла ба манфиати ташкилотњои эњсонкорї ба љо меоранд. Ташкилоти эњсонкорї метавонад харољотњои ихтиёриёнро, ки бевосита ба фаъолияти онњо дар ин ташкилот вобастаанд (харољоти сафарњои корї, роњкиро ва ѓайра) пардохт намояд.

Фонди эњсонкорї - ташкилоти беузвияти эњсонкорї, ки аз тарафи шахсони воќеї ва (ё) њуќуќї дар асоси сањми ихтиёрии амволї таъсис дода шудааст ва маќсад аз он эњсонкорист.

Грантњо - амволе (аз љумла маблаѓњои пулие), ки ба шахсони воќеї ва ташкилотњои ѓайритиљоратї барои амалї гардонидани барномањо ва лоињањо ба тарзи бебозгашт дода мешаванд.

Хайрия - кўмаки ихтиёрии бебозгаште, ки дар шакли пулї ва ё дигар шакл ба ташкилотњои ѓайритиљоратї ё ба шахсони воќеї, ки ба ин кўмак мўњтољанд, бо маќсадњои эњсонкорї ба тартиби муайянкардаи Ќонуни мазкур дода мешавад.

Љамьиятњои хољагидорие, ки ташкилотњои эњсонкорї ташкил мекунанд - ташкилотњое, ки даромади худро ба маќсади фаъолияти эњсонкорї равона мекунанд ва муассисони (иштирокчиёни) онњо танњо ташкилотњои эњсонкорї мебошанд.

Моддаи 3. Маќсадњои фаъолияти эњсонкорї Ба фаъолияти эњсонкорї инњо дохиланд: - дастгирии иљтимої, мутобиќат ва њимояи шахсони воќеї, аз

љумла бехтаркунии вазъи моддї, офияти иљтимоии бекорон,

162

корношоямон, маъюбон ва дигар шахсон, ки бо сабаби хусусиятњои љисмонї ва аќлонии худ ё дигар њолатњо мустаќилона њуќуќ ва манфиатњои худро ба амал бароварда наметавонанд;

- ёрї ба оилањои серфарзанд ва камбизоат ё шахсони воќеии муњтољи мутобиќати иљтимої ё њифзи иљтимої;

- ёрї ба бачањое, ки падару модар (волидайн) надоранд, ба муассисањои бачагона, инчунин дигар ташкилотњое, ки чунин бачагонро нигоњубин мекунанд;

- ёрї ба модарону кўдакон оид ба мусоидати њимояи онњо; - баланд бардоштани обрў ва маќоми оила дар љомеа; - ёрї ба маъюбону пиронсолон ё ташкилотњое, ки ба нигоњубини

онњо машѓуланд; - ёрї ба зарардидагон аз офатњои табиї, экологї, саноатї ё

фалокатњои дигар, низоъњои иљтимої, миллї, мазњабї, инчунин ќурбонињои љазодињї (репрессия), гурезањо ва муњољирони иљборї;

- дастгирї ба шахсони воќеии муњтољи ёрии тиббї ё нигоњубини махсус дар шакли пардохти музди хизматрасонии тиббї ё хизматњои вобаста ба он (аз љумла харољоти рафту омад то мањалли расонидани чунин хизмат) ё ба ташкилотњои дорои маќоми муассисаи тиббї;

- мусоидат барои фаъолият дар соњаи пешгирї ва њифзи саломатии шањрвандон, инчунин тарѓиботи тарзи њаёти солим, бењгардонии вазъи маънавию рўњии шањрвандон;

- мусоидат ба фаъолияти муассисањои соњаи маориф, илм, фарњанг, санъат, маърифат ва инкишофи маънавии шахсият, аз љумла таъсиси стипендияњо;

- мусоидати фаъолият дар соњаи тарбияи љисмонї ва варзиши оммавї;

- њифзи ањолї ва њифзи муњити зист аз олудашавї ё таъсири дигари зараровар;

- ёрї ба муассисањои пенитенциарї (ислоњотї), агар фаъолияти онњо барои бењбуд бахшидани шароитњои нигоњдорї ё хизматрасонии тиббии мањкумон равона шуда бошанд;

- мусоидат барои пойдории сулњ, дустї, хамдигарфањмии байни халќњо, пешгирии низоъњои иљтимої, миллї ва мазњабї;

- њифз ва дар њолати муносиб нигоњдории биноњо, объектњо ва минтаќањои дорои ањамияти таърихї, динию оинї ва фарњангї;

- маќсадњои дигари ањамияти иљтимої дошта, ки мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон муќаррар карда шудаанд.

Моддаи 4. Њуќуќ барои фаъолияти эњсонкорї Шахсони воќеї ва њуќуќї њуќуќ доранд бемонеа фаъолияти

эњсонкориро дар асоси ихтиёрї ва озодии интихоби маќсадњои нафъи умумї ба амал бароранд.

163

Шахсони воќеї ва њуќуќї њуќуќ доранд озодона фаъолияти эњсонкориро алоњида ё дар муттањидї, бо роњи таъсиси ташкилотњои эњсонкорї ва ё бе таъсиси он ба амал бароранд.

Њељ кас њуќуќи мањдуд кардани интихоби озодонаи маќсадњои фаъолияти эњсонкорї ва тарзи иљрои онњоро, ки Ќонуни мазкур муќаррар кардааст, надорад.

Моддаи 5. Иштирокчиёни фаъолияти эњсонкорї Иштирокчиёни фаъолияти эњсонкорї инњоанд: - шахсони воќеї ва њуќуќї, ки фаъолияти эњсонкориро ба амал

мебароранд, аз љумла бо роњи дастгирии ташкилоти мављуда ё таъсиси ташкилоти нави эњсонкорї (эњсонкорон, ихтиёриён);

- шахсони воќеї ва њуќуќї, ки барои манфиати онњо фаъолияти эњсонкорї ба амал бароварда мешавад (эњсонгирњо).

Моддаи 6. Ташкилоти эњсонкорї Ташкилоти эњсонкорї - ташкилоти ѓайридавлатї,

ѓайритиљоратие мебошад, ки ба маќсадњои иљрои фаъолияти эњсонкорї таъсис шуда, мувофиќи тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон њамчун ташкилоти эњсонкорї ба ќайд гирифта шудааст.

Дар њолати зиёд шудани ќисми даромади ташкилоти эњсонкорї аз харољотњо, он маблаѓи барзиёд набояд байни муассисони онњо таќсим шавад, балки барои амалї гардонидани маќсадњое, ки ба хотири онњо ташкилоти эњсонкорї таъсис шудааст, равона карда мешавад.

Моддаи 7. Шаклњои ташкилотњои эњсонкорї Ташкилотњои эњсонкорї ба шакли ташкилотњои љамъиятї

(иттињодияњо), фондњо, муассисањо ва дигар шаклњо, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон барои фаъолияти эњсонкорї пешбинї намудааст, ташкил карда мешаванд.

Ташкилоти эњсонкорї мумкин аст ба шакли муассиса ташкил ёбад, агар муассиси он ташкилоти эњсонкории дигаре бошад.

БОБИ 2. ТАРТИБИ ТАШКИЛДИЊЇ, АЗНАВТАШКИЛДИЊЇ

ВА БАРЊАМДИЊИИ ТАШКИЛОТИ ЭЊСОНКОРЇ

Моддаи 8. Муассисони ташкилоти эњсонкорї Шахсони воќеї ва њуќуќї, вобаста ба шаклњои ташкилоти

эњсонкорї, муассиси он шуда метавонанд.

164

Маќомоти њокимияти давлатї ва њокимияти мањаллї, инчунин корхонањои давлатї ва муассисањо муассиси ташкилоти эњсонкорї шуда наметавонанд.

Моддаи 9. Барпо кардани ташкилоти эњсонкорї Ташкилоти эњсонкорї мумкин аст бо роњи таъсис додан ё бо роњи

азнавташкилдињии шахси њуќуќї (муттањид, њамроњ, таќсим, људо кардан, табдил додан) барпо карда шавад.

Барпо кардани ташкилоти эњсонкорї бо роњи таъсисдињї бо ќарори муассисон (муассис) амалї гардонида мешавад.

Ташкилоти эњсонкорї аз лањзаи ба ќайди давлатї гирифта шуданаш мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон барпошуда ба њисоб рафта, шахси њуќуќї ба шумор меравад.

Моддаи 10. Оинномаи ташкилоти эњсонкорї Оинномаи ташкилоти эњсонкорї бояд инњоро пешбинї намояд: - ном, маќсад ва вазифањои ташкилоти эњсонкорї; - сохтори ташкилоти эњсонкорї, маќомоти роњбарикунанда ва

назорату тафтиши ташкилоти эњсонкорї; - шартњо ва тартиби ба даст овардан ва гум кардани узвияти

ташкилоти эњсонкорї, њуќуќ ва вазифањои аъзои ташкилоти мазкур дар ташкилотњое, ки узвият доранд;

- њуќуќ ва вазифањои ташкилоти эњсонкорї; - салоњият ва тартиби ташкили маќомоти ташкилоти эњсонкорї,

мўњлатњои ваколатњои онњо, мањаллї воќеъ гардидани маќоми доимамалкунанда;

- тартиби дохил намудани таѓйирот ва иловањо дар оинномаи ташкилоти эњсонкорї;

- манбаи ташкилёбии воситањои пулї ва дигар амволи ташкилоти эњсонкорї, њуќуќи ташкилоти эњсонкорї ва воњидњои сохтории он дар идоракунии амвол;

- тартиби азнавташкилдињї ва барњам додани ташкилоти эњсонкорї;

- ќоидањои дигаре, ки ќонунгузорї пешбинї кардааст. Моддаи 11. Ба ќайди давлатї гирифтани ташкилоти эњсонкорї Баќайдгирии давлатии ташкилоти эњсонкорї, дар асос ва бо

тартиби муќарраркардаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба амал бароварда мешавад.

Аз рўи ќарори маќомоти баќайдгиранда дар бораи рад кардани баќайдгирии ташкилоти эњсонкорї, инчунин саркашї аз баќайдгирї бо тартиби судї шикоят кардан мумкин аст.

165

Моддаи 12. Маќоми олии идоракунии ташкилоти эњсонкорї Маќоми олии идоракунии ташкилоти эњсонкорї, маќоми

дастаљамъии он (маљлиси умумї мебошад, ки бо тартиби муайянкардаи оинномаи ташкилоти эњсонкорї ташкил карда мешавад.

Ќарорњо дар бораи барпо кардани ташкилоти эњсонкорї ва тасдиќи оинномаи он дар маљлиси умумї ќабул карда мешаванд.

Ба ваколати истисноии маќоми олии идоракунии ташкилоти эњсонкорї инњо дохил мешаванд:

- таѓйир додани оинномаи ташкилоти эњсонкорї; - созмон додани маќомоти иљроияи ташкилоти эњсонкорї,

маќомоти назоратї-тафтишотї ва пеш аз мўњлат ќатъ намудани фаъолияти онњо;

- тасдиќи барномањои эњсонкорї; - тасдиќи наќшаи солона, буљети ташкилоти эњсонкорї ва

њисоботи солонаи он; - ќабули ќарорњо оид ба таъсиси ташкилотњои тиљоратї ва

ѓайритиљоратї, оиди иштирок дар чунин ташкилотњо, кушодани филиалњо ва намояндагињо;

- ќабули ќарорњо оид ба азнавташкилдињї ва барњамдињии ташкилотњои эњсонкорї (ба истиснои фондњои эњсонкорї).

Аъзоёни маќомоти олии ташкилоти эњсонкорї ва шахсони масъули ташкилоти эњсонкорї њуќуќ надоранд, ки вазифањои штатиро дар маъмурияти ташкилотњои тиљоратї ва ѓайритиљоратие, ки муассиси (иштирокчии) онњо њамин ташкилоти эњсонкорї мебошад, ишѓол намоянд.

Моддаи 13. Азнавташкилдињї ва барњамдињии ташкилоти

эњсонкорї Азнавташкилдињї ва барњамдињии ташкилоти эњсонкорї бо

тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон сурат мегирад.

Дар ваќти барњамдињии ташкилоти эњсонкорї, амволи боќимондаи он, баъди иљрои талаботи ќарзхоњон (кредиторњо), барои маќсадњои эњсонкорї бо тартиби муќарраркардаи оиннома, ё бо ќарори комиссияи барњамдињї, агар тартиби истифодаи амволи ташкилоти эњсонкорї дар оинномаи он пешбинї нашуда бошад, истифода мешавад.

166

БОБИ 3. ШАРТЊО ВА ТАРТИБИ БА АМАЛ БАРОВАРДАНИ ФАЪОЛИЯТИ ТАШКИЛОТИ ЭЊСОНКОРЇ

Моддаи 14. Фаъолияти ташкилоти эњсонкорї Ташкилоти эњсонкорї њуќуќ дорад фаъолияташро, ки барои

иљрои њадафњои ба миён гузоштааш равона шудаанд, инчунин фаъолияти эњсонкориеро, ки њамин Ќонун пешбинї кардааст, ба амал барорад.

Ташкилоти эњсонкорї њуќуќ дорад ба фаъолияти љалби захирањо ва иљрои амалиётњои ѓайритиљоратї машѓул шавад.

Ташкилоти эњсонкорї њуќуќ дорад фаъолияти соњибкориро танњо барои њадафњое, ки мањз барои онњо ва ба њамин њадаф марбут ташкил шудааст, анљом дињад.

Бањри фароњам овардани шароити моддие, ки барои бадастоварии њадафњояш зарур мебошад, ташкилоти эњсонкор њуќуќ дорад љамъиятњои хољагидорї таъсис дињад. Иштироки ташкилоти эњсонкорї дар љамъиятњои хољагидорї якљоя бо шахсони дигар мумкин нест.

Ташкилоти эњсонкорї њаќ надорад маблаѓњо ва амволи худро барои дастгирии њизбњои сиёсї, њаракатњо, гурўњњо ва маъракањои сиёсї сарф намояд ва истифода барад.

Моддаи 15. Филиалњо ва намояндагињои ташкилоти эњсонкорї Ташкилоти эњсонкорї њуќуќ дорад дар доираи талаботи

ќонунгузории Љумњурии Тољикистон дар њудуди Љумњурии Тољикистон филиалњо ташкил дињад ва намояндагињои худро кушояд.

Ташкили филиалњои ташкилоти эњсонкорї ва кушодани намояндагињояш дар ќаламрави давлатњои хориљї, мувофиќи ќонунгузории ин давлатњои ба амал бароварда мешавад, агар тартиби дигаре дар шартномањои байналмилалии эътирофнамудаи Љумњурии Тољикистон муќаррар нашуда бошад.

Филиалњо ва намояндагињо шахсони њуќуќї ба хисоб намераванд ва амволеро соњибанд, ки ташкилоти эњсонкории онњоро ташкил карда ба онњо додааст ва дар асоси низомномаи аз тарафи онњо тасдиќ шуда амал мекунанд. Амволи филиалњо ва намояндагињо, дар баланс алоњидаи онњо, инчунин дар баланси ташкилоти эњсонкории онњоро таъсисдода ба њисоб гирифта мешавад.

Роњбарияти филиалњо ва намояндагињо аз тарафи маќомоти олии идоракунии ташкилоти эњсонкорї таъин карда мешаванд ва дар асоси бовариномае, ки ташкилоти эњсонкорї ба онњо додааст, амал мекунанд.

Филиалњо ва намояндагињо фаъолияти худро аз номи ташкилоти эњсонкории онњоро таъсисдода ба амал мебароранд. Ташкилоти

167

эњсонкорие, ки филиалу намояндагињоро ташкил додааст, барои фаъолияти онњо масъул мебошад.

Моддаи 16. Иттињодияњои (ассотсиатсия ва иттифоќњо)

ташкилотњои эњсонкорї Ташкилотњои эњсонкорї, сарфи назар аз шакли ташкилию

њуќуќияшон, њуќуќ доранд дар асоси шартномањои таъсисї ва оиномањое, ки ташкилотњои эњсонкорї ќабул кардаанд, барои амалї гардонидани њадафњои оинномавиашон, иттињодияњо (ассотсиатсия ва иттифоќњо) ташкил дињанд, ки онњо ташкилотњои ѓайритиљоратї мебошанд.

Аъзои иттињодияњои (ассотсиатсия ва иттифоќњои) ташкилотњои эњсонкорї мустаќилияти худ ва њуќуќи шахси њуќуќиро нигоњ медоранд.

Иттињодияњои (ассотсиатсия ва иттифоќњои) ташкилотњои эњсонкорї, аз рўи ўњдадорињои аъзои худ масъулият надоранд. Аъзои иттињодияњо (ассотсиатсия ва иттифоќњо) аз рўи ўњдадорињои он ба андоза ва мувофиќи тартиби дар њуљљатњои таъсисии иттињодияњо (ассотсиатсия ва иттифоќњо) пешбинигардида масъулияти субсидиарї доранд.

Таъсис, фаъолият, азнавташкилдињї ва барњам додани иттињодияњои (ассотсиатсия ва иттифоќњои) ташкилотњои эњсонкорї, аз он љумла бо иштироки иттињодияњои хориљии ѓайритиљоратї, бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон сурат мегирад.

Моддаи 17. Манбањои ташаккулёбии амволи ташкилоти

эњсонкорї Манбањои ташаккулёбии амволи ташкилоти эњсонкорї инњо

шуда метавонанд: - пардохти муассисони ташкилоти эњсонкорї; - њаќќи аъзогї (барои ташкилотњои эњсонкории аз аъзоён

иборатбуда); - хайрияи эњсонкорї, аз љумла хайрияи маќсаднок (грантњои

эњсонкорї), ки шахсони воќеї ва њуќуќї ба шакли пул ё мол додаанд; - даромад аз амалиётњои ѓайритиљоратї; - даромад аз коѓазњои ќимматнок; - воридот аз фаъолияти соњибкорие, ки мувофиќи њамин Ќонун

иљозат шудааст; - воридот аз фаъолияти љалби захирањо (гузаронидани

маъракањои љалби эњсонкорон ва ихтиёриён, ташкили чорабинињои шавќангез, фарњангї, варзишї, гузаронидани маъраќањои љамъоварии хайрияи эњсонкорї, лотореяњо, ауксионњо) бо тартиби

168

муќарраркардаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, инчумин фурўши амвол ва хайрияи аз эњсонкорон омада, мувофиќи хоњиши онњо;

- воридот аз фаъолияти љамъиятњои хољагидорие, ки ташкилоти эњсонкор таъсис додааст;

- мењнати ихтиёриён; - дигар манбањое, ки ќонунгузории Љумњурии Тољикистон

пешбинї кардаасту ба амалї кардани фаъолияти асосии ташкилоти эњсонкорї вобастааст.

Моддаи 18. Амволи ташкилоти эњсонкорї Дар ташкилоти эњсонкорї њамчун моликият ё бо њуќуќи дигари

амволї буда метавонанд: биноњо, иншоот, таљњизот, маблаѓњои пулї, коѓазњои ќимматнок, захирањои иттилоотї, натиљаи фаъолияти аќлонї ва навъњои амволи дигар, агар ќонунгузории Љумњурии Тољикистон тартиби дигареро муайян накарда бошад.

Ташкилоти эњсонкор метавонад бо моликияти худ ё амволи дигари дар ихтиёраш буда доду гирифт намояд, ба шарте, ки ба талаботи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, оинномаи ташкилот ва њуќуќи эњсонкор мухолифат накунад.

Ташкилоти эњсонкор њуќуќ надорад барои пардохти њаќќи мењнати кормандони маъмурию идоравиаш беш аз 20 фоизи маблаѓњои молиявии дар соли молиявии ташкилот сарфшавандаро харљ намояд.

Дар мавриде, ки эњсонкор ё барномаи эњсонкорї тартиботи дигар муќаррар карда бошад, на камтар аз 80 фоизи хайрияи эњсонкорї ба шакли пул бояд барои маќсадњои эњсонкории дар давоми соли ин хайрияро гирифтааш истифода гардад. Хайрияи ба шакли мол омада бояд барои маќсадњои эњсонкорї дар давоми як соли гирифтани он истифода шавад, агар эњсонкор ё барномаи эњсонкорї тартиби дигареро муќаррар накарда бошад.

Амволи ташкилоти эњсонкорї ба муассисони (аъзои) ин ташкилот нисбат ба шахсони дигар бо шартњои имтиёзнок дода шуданаш мумкин нест (бо роњи фурўш, пардохти нархи мол, кор, хизмат ва шаклњои дигар).

Моддаи 19. Харољоти маблаѓњои ташкилотњои эњсонкорї Маблаѓњои ташкилотњои эњсонкорї мумкин аст барои маќсадњои

эњсонкорї ва нигањдории ташкилоти эњсонкорї равона карда шаванд. Харољоти нигањдории ташкилот мумкин аст масорифи зайлро

дарбар гирад: - маоши кормандони маъмурию идорї; - њиссаљудокунї барои маош;

169

- харољоти дафтардорию хољагї; - харољоти сафарњои хизматї; - харидории таљњизот ва асбобу анљом; - таъмири асосї ва љорї; - пардохти иљора; - харољотњои дигар (њисоббаробаркунї бо буљет, фондњои

ѓайрибуљетї ва ѓайрањо). Хайрияњои маќсадноки барои амалї кардани барномањои

эњсонкорї равона гардида, тибќи шартњои њамин хайрия истифода мешаванд.

Мањдудкунии харољоти маош барои пардохти њаќќи мењнати шахсони дар барномањои эњсонкорї бандбуда, дахл надорад.

Маблаѓњои барои дарљи њисоботи фаъолияти ташкилоти эњсонкорї, њамчунин барои гузаронидани тафтиши хатмии аудитории фаъолияти фондњои эњсонкорї сарфгардида, њамчун харољоти маќсадњои эњсонкорї њисобида мешаванд.

Људо кардани маблаѓ аз буљети љумњуриявї, мањаллї ва фондњои маќсадноки давлатї, барои ташкилоти эњсонкорї манъ аст.

Моддаи 20. Барномаи эњсонкорї Барномаи эњсонкорї аз маљмўи чорабинињое иборат аст, ки

маќоми олии идоракунии ташкилоти эњсонкорї муќаррар кардааст ва барои њалли вазифањои мушаххаси маќсадњои оинномавии ин ташкилот мувофиќанд.

Барномаи эњсонкорї сметаи воридоти эњтимолї ва харољоти ба наќша гирифташавандаро (бо назардошти пардохти њаќќи мењнати шахсони дар амалигардонии барномаи эњсонкорї ширкаткунанда) дарбар гирифта, марњила ва мўњлатњои амалигардонии онро муќаррар менамояд.

Барои бо маблаѓ таъмин кардани барномањои эњсонкорї (бо назардошти харољоти таъминоти моддию техникї, ташкилї, пардохти њаќќи мењнати шахсони дар амалигардонии барномањои эњсонкорї ширкаткунанда ва дигар харољоти ба амалигардонии барномаи эњсонкорї алоќаманд) бояд на камтар аз 80 фоизи даромади соли молиявї истифода бурда шавад.

Њангоми иљрои барномањои эњсонкории дарозмуддат, маблаѓњои бадастомада, дар мўњлатњои муќаррарнамудаи ин барномањо истифода мегарданд.

170

БОБИ 4. КАФОЛАТИ ДАВЛАТЇ БА ФАЪОЛИЯТИ ЭЊСОНКОРЇ

Моддаи 21. Дастгирии давлатии фаъолияти эњсонкорї Њуќуќ ва манфиатњои ќонунии шахсони воќеї ва њуќуќї -

иштирокдорони фаъолияти эњсонкориро, ки бо ќонунгузории Љумњурии Тољикистон пешбинї шудаанд, аз љониби давлат кафолат дода, таъмин карда мешаванд.

Шахсони мансабдоре, ки ба амалї шудани њуќуќїои шахсони воќеї ва њуќуќї дар иљрои фаъолияти эњсонкорї монеъ мешаванд, бо тартиби муќарраркардаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

Маќомоти њокимияти давлатї ва њокимияти мањаллї, ањамияти иљтимоии эњсонкориро эътироф намуда, метавонанд иштирокчиёни фаъолияти эњсонкориро дар шакли зайл дастгирї кунанд:

- пешнињод барои додани нишонњои фахрї ва мукофотњо; - додани имтиёзњо оиди пардохти андоз, бољњои гумрукї ва дигар

пардохтњо мутобиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон; - дар асоси озмун, бо маблаѓ таъминкунии барномањои

эњсонкорї; - бепул ё бо назардошти имтиёзњо ба моликияти ташкилотњои

эњсонкор вогузор кардани амволи давлатї ё мањаллї, дар љараёни ѓайридавлатикунонї ё хусусигардонї бо тартиби пешбининамудаи ќонунгузорї.

Бо маќсади дастгирии фаъолияти эњсонкорї, амалї гардонидани њамкории маќомоти њокимияти давлатї, њокимияти мањаллй ва ташкилотњои эњсонкорї, мумкин аст шўроњои (кумитањои) дастгирии эњсонкориро дар њайати намояндањои маќомоти њокимияти ќонунгузорї ва иљроия, ташкилотњои эњсонкорї ва ташкилотњои љамъиятї, ходимони љамъиятї ташкил дињанд. Ин шўроњо (кумитањо) нисбат ба иштирокдорони фаъолияти эњсонкорї, ваколати њокимиятиро доро нестанд. Ќарорњои онњо хусусияти тавсиявї дорад.

Моддаи 22. Назорат ба фаъолияти ташкилоти эњсонкорї Маќоми давлатие, ки ташкилоти эњсонкориро ба кайд

гирифтааст, ба риояи ќоидањои оиннома оид ба маќсадњои фаъолияти эњсонкорї назорат мекунад. Ташкилоти эњсонкорї бо тартиби муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон бањисобгирии муњосибї мебарад.

Ташкилоти эњсонкор барои дастрас намудани њисоботи солонаи худ, аз љумла ба воситањои ахбори омма имконияти бемонеа медињад.

Маълумот дар бораи андоза ва сохтори даромадњои ташкилоти эњсонкорї, инчунин маълумот оиди андозаи амвол, харољоти он, шумораи кормандон, маоши онњо, љалби ихтиёриён сирри тичоратї шуда наметавонад.

Назорат аз болои фаъолияти ташкилоти эњсонкорї аз тарафи маќомоти назорати давлатї, дар доираи салоњияташон ба амал бароварда мешавад.

171

Бањсњо байни ташкилоти эњсонкорї ва шахсони воќеию њуќуќї, ки ба ин ташкилот барои њаддафњои эњсонкорї маблаѓ додаанд, оиди истифодаи ин маблаѓњо бо тартиби судї халлу фасл мешаванд.

БОБИ 5. МУЌАРРАРОТИ ХОТИМАВЇ

Моддаи 23. Ба амал баровардани фаъолияти эњсонкории

байналмилалї Иштирокдорони фаъолияти эњсонкорї метавонанд бо тартиби

муќаррарнамудаи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ва шартномањои байналмилалии эътирофнамудаи Тољикистон фаъолияти байналмилалии эњсонкориро ба амал бароранд.

Фаъолияти байналмилалии эњсонкорї бо роњи дар лоињањои байналмилалии эњсонкорї, дар кори ташкилотњои байналмилалии эњсонкорї, њамкорї бо шарикони бурунмарзї дар доираи фаъолияти марбутаи эњсонкорї, инчунин бо шаклњои дигари дар амалияи байналмилалї ќабулгардида ва ба ќонунгузории Љумњурии Тољикистон, меъёрњою принсипњои њуќуќии байналмилалї мухолифат надошта ба амал бароварда мешавад.

Ташкилоти эњсонкорї њуќуќ дорад дар муассисањои бонкии давлатњои дигар, мувофиќи ќонунгузории онњо суратњисобњо кушояд.

Ташкилоти эњсонкорї барои гирифтани хайрияи эњсонкорї аз шањрвандони хориљї, шањрвандони бетабаа, инчунин аз ташкилотњои хориљию байналмилалї њуќуќ дорад. Истифодаи хайрияи мазкур бо тартиби иљозатдодаи њамин Ќонун ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 24. Фаъолияти эњсонкории шањрвандони хориљї,

шањрвандони бетабаа, ташкилотњои хориљї ва байналмилалї дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон

Шањрвандони хориљї, шањрвандони бетабаа, ташкилотњои хориљї ва байналмилалї, метавонанд дар ќаламрави Љумњурии Тољикистон, мувофиќи талаботи њамин Ќонун дар фаъолияти эњсонкорї иштирок дошта бошанд.

Моддаи 25. Љавобгарї барои вайронкунии Ќонуни мазкур Шахсони воќеї ва њуќуќие, ки талаботи Ќонуни мазкурро вайрон

намудаанд, мувофиќи ќонунгузории Љумњурии Тољикистон ба љавобгарї кашида мешаванд.

Моддаи 26. Тартиби мавриди амал ќарор додани Ќонуни мазкур Ќонуни мазкур пас аз интишори расмї мавриди амал ќарор дода

шавад. Президенти Љумњурии Тољикистон Э. Рањмонов аз 22 апрели соли 2003 №18 ш. Душанбе

172

ЉАНБАЊОИ ЊУЌУЌИИ ОЗОДИИ ИТТИЊОДИЯЊО ДАР

ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

Душанбе – 2013

Ройгон пањн карда мешавад

Ба чоп имзо шуд: Чопи офсети, љузъи чопї:11,25

Супориши №182 Адади нашр: 100 ЉДММ “Позитив сервис” Душанбе, к. Бохтар 21-4