1

การท าปฏบตการนอกสถานท Out room lab diagnosis

รวบรวมโดย

ทนพ. เมธ ศรประพนธ ประกอบการออกหนวยตรวจทางเทคนคการแพทย

คายอาสาคณะสหเวชศาสตร จงหวดกาญจนบร ป 2551

2

ประวตผเรยบเรยง

ทนพ. เมธ ศรประพนธ (พเม) สหเวชฯ รน 12

-B.Sc. (Medical Technology) เกยรตนยม , จฬาลงกรณมหาวทยาลย :2549 -นสตปรญญาเอก สหสาขาชวเวชศาสตร (หนวยโรคตดเชอ) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ป 2550 -ทนการศกษาปรญญาเอก เฉลมพระชนมพรรษา 72 พรรษา สมเดจพระเจาอยหวฯ ปการศกษา 2550 -สอบผานใบประกอบวชาชพเทคนคการแพทย ปการศกษา 2549 -สมาชกสมาคมเทคนคการแพทยแหงประเทศไทย -Poster presentation งานประชมสมาคมเทคนคการแพทย จ. เชยงใหม 2550 -Vaccine training project จากประเทศฝรงเศส : 2550 -ประธานโครงการสงเสรมความรทางดานเทคนคการแพทย ประธานฝายวชาการรน 12 -ผลงานเอกสารคอ : Interesting topics in Medical Technology.

E-mail : sriprapun.m@gmail.com

3

พระด ารส พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวล พระวรราชาทนดดามาต

ในพธเปดการประชมวชาการ สมาคมเทคนคการแพทยแหงประเทศไทย ประจ าป 2550

เรอง เทคนคการแพทยตามรอยพระยคลบาท

“เทคนคการแพทย มความส าคญตอการใหบรการสขภาพอนามย ทงในการตรวจรกษา วนจฉย ตดตามผลการรกษา ปองกนโรคภยไขเจบ และแมกระทงการสงเสรมสขภาพ”

“ฝกฝน อบรมตนใหมคณธรรม จรยธรรม และยดมนในจรรยาบรรณแหงวชาชพอยางเสมอตนเสมอปลาย ถาทกคนท าไดดงน

เชอวาจกสามารถปฏบตบทบาทหนาทบรการสขภาพอนามย ใหประสบผลส าเรจไดโดยไมยาก ทงจะไดชอวาเปนบคลากรทางเทคนคการแพทยทดม คณภาพ”

ณ โรงแรมโลตสปางสวนแกว จงหวดเชยงใหม

วนพธท 25 เมษายน 2550

4

บทน า

เอกสารนจดท าเพอเปนแนวทางและคมอฉบบยอในการออกหนวยทางเทคนคการแพทย ซงอาจมขอมลไมเพยงพอมาก แตจะเปนแนวทางในการทจะบรหารจดการได เนอหาเพมเตมนนสามารถอานตอไดในเอกสารอางอง และคมอตางๆทเกยวของในเนอหาแตละสวน โดยมการปรบปรงเนอหามาจากเอกสารทท าในคายอาสาปทผานมา

ขอบคณอาจารย และ ทมาทผเรยบเรยงอางองทกๆ ทาน และทกๆ ท ทใหผเรยบเรยงใชขอมลในการศกษาน อยากใหเอกสารนเปนประโยชนในการออกหนวยและเปนคมอยอๆ ส าหรบนองๆ ทกๆ คน ถามขอผดพลาดอะไรในเอกสารนกขออภยไว ณ ทนดวย

จากใจผเรยบเรยง ทนพ. เมธ ศรประพนธ

5

การท าปฏบตการนอกสถานท

เปนการท าการทดสอบทางหองปฏบตการทางเทคนคการแพทยทมไดท าในหองปฏบตการทวไป ซงโดยทวไปมกมจดประสงคในการไปทเปนการออกชนบท ออกตามหมบาน หรอท าในคายอาสาตางๆ

จดส าคญของการท าปฏบตการนอกสถานทหรอการออกหนวยนนมกเปนการตรวจคดกรองเบองตน หรอใหค าแนะน าปญหาสขภาพเบองตนแกคนไข เพอทจะใหคนไขไปพบแพทยในโรงพยาบาลตอไป โดยการตรวจนนจะใชการทดสอบทสามารถท าไดงาย รวดเรว เชอถอได และไมซบซอนมากจนเกนไป

6

การออกหนวยทางสาธารณสข

• เปาหมายคอ เปนการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค มากกวาการรกษาโรค โดยจะเปนการท าในเชง Health promotion

• โดยทวไปในชมชนจะม อสม., ผสส., สาธารณสขประจ าทองถนนน รวมถงบคลากรทางการแพทย ท างานรวมกน

• ซงการออกหนวยนนในบางทองถนทหางไกลจากสถานพยาบาลหลกเชน อนามย โรงพยาบาลชมชน จะมความจ าเปนมาก

7

การออกหนวยของคายอาสาใน คณะทางวทยาศาสตรการแพทย

• รปแบบการออกหนวยขนอยวาคณะทไปนนเปนคณะใด เชนถาเปนคณะแพทยศาสตร จะเนนการตรวจคนไข

• ในสวนของคณะสหเวชศาสตร เทคนคการแพทย จะเนนการตรวจทางหองปฏบตการเบองตนในการคดกรองและประเมนสภาวะสขภาพเบองตน

• ผลการตรวจนนจะเปนการตรวจทใหผล “นาจะ หรอคาดวา” มใชการบอกวาเปนโรคนนโรคน

• เครองมอและการทดสอบทใชนนสามารถท าไดงาย รวดเรว และสะดวก

8

ความรทจ าเปนตองใช

• ความรทางดานวชาชพเทคนคการแพทยทวไป ไมวาจะเปน ความรทางดานเคมคลนก โลหตวทยา ภมคมกนวทยา ปราสตวทยา จลทรรศาสตรคลนก

• ความรเรองการแปลผลทางหองปฏบตการเบองตน • ความรเบองตนในโรคทเกยวของกบการตรวจ • ความรในการใชภาษา ค าพดในการอธบายคนไข • ความรในเรองมตรภาพ ความเหนอกเหนใจ และมนษยสมพนธ

9

การวางแผนการออกหนวยทางเทคนคการแพทย

• ปญหาทพบสวนใหญในการออกหนวยทส าคญ เชน การจดล าดบควคนไข การเขยน-การรบสงสงตรวจ การสงสงสงตรวจ การเกบสงสงตรวจ การตรวจ การรายงานผล และการอธบายผลรวมถงใหค าแนะน า ซงอาจมปญหาในเรองการก าจดของเสยทตดเชอ

• ผทท างานจะตองมการวางแผนงานทด มการจดการทเปนระบบ จงจะแกปญหาตางๆ ได

• จ านวนคนทใชในการท างาน ทกคนตองเขาใจระบบงาน และสามารถท างานแทนกนไดในกรณทบคคลากรในจดตรวจตางๆ ไมครบ

10

ขอควรค านงในการท าปฏบตการนอกสถานท

• สวมถงมอและเสอกาวนในการท าปฏบตการหรอการสมผสกบสงสงตรวจ

• ระวงอยาสลบสงสงตรวจ และไมใสถงมอสมผสหรอจบตองกบผปวยโดยไมจ าเปน รวมถงอปกรณตางๆ ทอยนอกเหนอสวนปฏบตการของผ ท างานเอง

• ใหยดหลก Universal precaution เสมอ • เกบ ทง ท าลายสงตดเชอใหถกวธ

• การเจาะเลอดควรม buddy อยดวยเพอชวยเหลอกรณมปญหา

11

• วางแผนการใชเลอดทเจาะออกมาใหด • ใชวาจาสภาพ และใจเยนกบคนไข • ถามปญหาเกดขนอยาตนตระหนก ใหตงสตแลวเรยกผมประสบการณ

มากกวามาชวยเหลอ • ใหยดหลกทวาคนทมารบบรการตรวจจากเราคอญาตพนองของเราเอง

ขอควรค านงในการท าปฏบตการนอกสถานท(ตอ)

12

การทดสอบทสามารถท าไดในการออกหนวย

• การตรวจหมเลอดอยางงายโดยใชวธ slide test*

• การตรวจระดบน าตาลในเลอดโดยใชเครองมอแบบ point-of-

care test*

• การตรวจหาไขพยาธ ตรวจอจจาระ* • การตรวจปสสาวะ*

• การตรวจ hematocrit* • การตรวจโดยใชชดตรวจส าเรจรปตางๆ

ในคายนจะอธบายการตรวจในสวนทมเครองหมาย*

13

Blood group test

• หมเลอดทนยมท าการตรวจคอ ABO และ Rh ในทนจะเนน ABO มากกวาเพราะการอานผล Rh จะใชเวลานาน

• ความรทวไปเรองหมเลอด ABO

- คนทมแอนตเจน A เรยกหมเลอด A

- คนมแอนตเจน B เรยกหมเลอด B

- คนมแอนตเจน A และ B เรยกหมเลอด AB

- คนไมมแอนตเจน A และ B เรยกหม O

14

• แอนตบอด ของหมเลอด ABO ม 2 ชนดคอ anti-A และ anti-

B

- คนหม A ม anti-B

- คนหม B ม anti-A

- คนหม AB ไมม anti-A และ anti-B

- คนหม O ม anti-A และ anti-B

• ปกตการตรวจทางหองปฏบตการจรงๆ จะท าทง cell grouping

และ serum grouping โดยการปนอานแลวใหเกรด ซงจะใหผลทแนนอนกวา

• การออกหนวยจะเปนการบอกเบองตนเทานนโดยใช slide test

Blood group test(ตอ)

15

Slide test for blood group

• เลอดทใช : เปนเลอดจากปลายนว • น ายาทใช คอ anti-A, anti-B และ anti-AB

• อปกรณทส าคญ : แผนสไลด ไมเลกๆ เขมเจาะเลอดปลายนว ถงขยะทมถงแดง ขวดทงเขมทมน ายาฆาเชอ ททง slide

• อปกรณเจาะเลอด : 70% alcohol ส าลสะอาด ถงมอ เขมเจาะเลอด

16

วธการท าการตรวจ

• นวทเจะควรเปนนวนางขางทไมไดใชงานบอย กอนเจาะใหเชดดวย 70% alcohol รอใหแหง จงท าการเจาะเลอด

• เชดเลอดครงแรกทงไปกอน จากนนปลอยใหเลอดไหลแบบ free-flow เพอปองกน fluid จาก tissue มา neutralizing น ายาตรวจของเรา พยายามอยาบบเคนเลอดมาก

• แตะเลอดลงบน slide 3 จดจดละ 1 หยดใหเทาๆ กน • ใชส าลสะอาดปดรอยเจาะทนวคนไข ใหคนไขกดส าลไวเบาๆ • ท าการทดสอบหมเลอดโดยหยดน ายา anti-A, anti-B และ

anti-AB

17

• ใชไมเลกๆ ลากน ายาทหยดขางๆ หยดเลอดมาผสมกบเลอดทเราหยดไว สงเกตการตกตะกอนและการแปลผลหมเลอดตอไป

anti-A anti-B anti-AB

18

ตารางการแปลผลหมเลอด

Anti-A Anti-B Anti-AB Result

+ - + A

- + + B

+ + + AB

- - - O

+ ใหผลตกตะกอนเมอหยดน ายาทดสอบ - ไมตกตะกอนเมอหยดน ายาทดสอบ

19

ขอควรระวง

• ระวงอยาใหเลอดแหงกอนท าการหยดน ายาตรวจ • ถาตองการใชเลอดนนตรวจระดบน าตาลในเลอดใหเอาเลอดเขายงแถบ

ตรวจน าตาลกอนจงท าการตรวจหมเลอด • ถาผลไมชดเจนควรท าการขอตรวจใหม หรอดเทยบกบขอมลเดมในบตร

ประชาชนคนไขวาตรงหรอไม ถาไมตรงใหขอตรวจใหม หรอแนะน าคนไขใหไปตรวจอกครงทโรงพยาบาล หามบอกวาการทดสอบของเราถกตองทสดกบคนไข กรณผลการตรวจไมตรงกน เพราะการตรวจนเปนการตรวจทไมใชวธมาตรฐาน เปนเพยง screening เทานน

20

การตรวจระดบน าตาลในเลอด

• เปนการตรวจหาระดบของน าตาลในเลอดในคนไขเพอใชประเมนสภาวะความผดปกตของ carbohydrate metabolism

• วธทเปนวธมาตรฐานในหองปฏบตการคอ glucose oxidase

• ในการออกหนวยตรวจสวนมากจะเปนการใชแถบตรวจระดบน าตาลในเลอด

• ผลทไดเปนการประเมนสภาวะความเสยงตอการเปนโรคเบาหวานเบองตนเทานน

• ในการใชเครองมอควรยดตามคมอของแตละบรษททใช

21

การเตรยมตวกอนมาตรวจระดบน าตาลในเลอด

• ใหงดอาหารและเครองดมทมน าตาล ชา กาแฟ แอลกอฮอลกอนท าการตรวจ 6-8 ชวโมง

• สามารถดมน าเปลาได • ท าจตใจใหสบาย ไมเครยดหรอวตกกงวล • ควรงดกจกรรมหรอท างานหนกกอนมาเจาะเลอดวดระดบน าตาลใน

เลอด

22

นยามคาการตรวจน าตาลในเลอด

• ถาผปวยงดอาหารมาคาทไดจะเรยกวา FBS หรอ fasting

blood sugar ซงเปนคาทใชประเมนสภาวะไดมประสทธภาพกวา

• ถาผปวยไมไดอดอาหารมา คานนจะเรยกวา Blood sugar หรอ random blood sugar

• ดงนนเมอเหนคาของระดบน าตาลในเลอดทผดปกต จงควรซกถามคนไขกอนวา ไดอดอาหารมากอนตรวจหรอไม

23

การแปรผลการตรวจระดบน าตาลในเลอด

• คาปกตของ fasting blood sugar: 75-115 mg/dl

• Random blood sugar คาปกตไมควรเกน 200 mg/dl

• ถาคนไขมระดบน าตาลต ากวา 45 mg/dl จะเรยกภาวะน าตาลในเลอดต า หรอ hypoglycemia

24

ขอควรระวงและค านง

• การทผปวยมระดบน าตาลเกน ไมไดบอกวาผปวยเปนเบาหวาน เพราะตองอาศยการตรวจอกครงหนง และการตรวจยนยนอนๆ นอกเหนอจากน ในทนคอการประเมนความเสยงเทานน

• อยาใหเลอดแขงตวกอนจะหยดลงบนแถบตรวจเพราะจะท าใหอานผลไมได

• คาระดบน าตาลนนจะแสดงทเครองตรวจเลย • ควรใชแถบตรวจทมรหสตรงกบเครองตรวจ เพอใหไดผลการตรวจทนา

เชอถอมากขน

25

Hematocrit screening

• การวดคาของ hematocrit นนเปนการดระดบของเมดเลอดแดงอดแนนตอปรมาตรเลอดทงหมดใน tube ทตรวจนน โดยคดเปน%

• อกนยคอ เปนการหาความเขมขนของเมดเลอดแดงอดแนนในปรมาตรของเลอดทงหมด การรายงานผลจะบอกเปน %

• ประโยชน จะชวยในการวนจฉยภาวะโรคโลหตจาง(anemia) โดยบอกถงปรมาณของเมดเลอดแดงทอยในรางกายเราวามปรมาณมากนอยเพยงใด

26

Hematocrit

• โดยทวไปจะมวธการตรวจ 2 แบบคอ 1. Macrohematocrit จะใชหลอดทเรยกวา wintrobe

tube

2. Microhematocrit จะใชหลอดแกว capillary ซงจะม 2 แบบ โดยตางกนทแถบสขางหลอด ถามแถบสแดงแสดงวามสารกนเลอดแขงประเภท heparin แตถาแถบน าเงนแสดงวาไมมสารกนเลอดแขง

* ในทนจะกลาวถง microhematocrit โดยตองใชหลอดทมแถบสแดง เพราะเลอดนนเจาะมาจากปลายนว

27

อปกรณในการปน hematocrit

• Capillary ทมแถบสแดง • เครองปน hematocrit จะท าการปนท 12,000-15,000g เปนเวลา

5 นาท

• Hematocrit reader

• ดนน ามนอดหลอด capillary

28

วธการเกบเลอด

• เชดบรเวณเจาะเลอดดวย 70% alcohol จากนนเจาะเลอดโดยเชดเลอดหยดแรกทงไป

• คอยๆ ใหเลอดไหลเขาในหลอดแกว capillary ใหไดปรมาตรประมาณ 2/3 ถง ¾ ของหลอด จากนนอดปลายขางหนงดวยดนน ามนเฉพาะ

• น าไปปนทเครองปน hematocrit ตองปดฝาทกครงและbalance หลอดใหด ระวงอยาสบหลอดหรอต าแหนงปนของคนไข

• น ามาอานผลโดยใช hematocrit reader

29

การอานผล

ลกษณะของหลอดทปนแลว จะมสวนตางๆ ดงในภาพ การอานนนจะใหแถบอานหรอ เสนทตดผานหลอดแกวนนอยในระดบ ลกศร อยาอานชน buffy coat ไปดวย เพราะท าใหคาผดพลาดได •การวาง tube ในแทนอานใหขดด าทบรเวณ ทวาง tube ตรงกบขอบของดนน ามนทอด ทแสดงในลกศร 2 เสน

30

การอานและแปรผล

• ถาไมมเครองอาน อาจใชไมบรรทดวดแลวค านวณตามสตร

คา hematocrit(%) = ความสงของ Pack red cells ความสงของ whole blood

X 100

คาปกต ผชาย 40-54 % ผหญง 37-47 % เดก 31-43 % ทารก 30-40 % แรกเกด 44-64 % ตงครรภ 30-44 %

31

การตรวจปสสาวะเบองตน (Urine examination)

• เปนการตรวจดสวนประกอบตางๆ ในปสสาวะ ซงมประโยชนในการชวยวนจฉยโรค บอกความรนแรงของโรค ชวยในการรกษาและตดตามการด าเนนของโรคโดยเฉพาะโรคในระบบทางเดนปสสาวะ และโรคอนๆ ทเกยวของ ไมวาจะเปนโรคตบ โรคเบาหวาน

• การตรวจนนจะมทง macroscopic และ microscopic

examination ซงในการออกหนวยนนมกท าแบบ macroscopic examination จะสะดวกกวา และจากนนจงใชแถบตรวจปสสาวะในการตรวจคดกรองเบองตนเชนกน

32

การเกบปสสาวะ

• ควรเกบใสกระบอกหรอภาชนะทสะอาดมฝาปดมดชด และเขยนชอผปวยชดเจน

• การเกบควรเกบปสสาวะชวงกลางในการตรวจ(mid stream) โดยใหถายปสสาวะชวงแรกทงไปกอน จากนนจงน าภาชนะมารองรบปสสาวะชวงกลาง โดยเกบประมาณ 10-15 ml

• ควรน าสงตรวจทนท ไมควรเกน 1 ชวโมง อาจใหคนไขเกบปสสาวะทหนวยตรวจไดเลย ถาเกบมาจากบาน ควรเกบไวท 2-8 องศาเซลเซยส แตไมควรเกน 24 ชวโมง

33

Urine examination

• การดสปสสาวะ ควรรายงานดวยวาปสสาวะมสอะไร และมสงเจอปนอะไรบางออกมาในปสสาวะจากการมองดวยตาเปลา

• ดความขน (turbidity)

• กลน( odor)

• จากนนจงน าแถบตรวจปสาสวะมาจมลงในปสสาวะ จากนนซบใหหมาด อานผลโดยเทยบกบขางขวดทเกบแถวตรวจ จากนนรายงานผลการตรวจตามแถบตรวจนนๆ

• การอานไมควรทงไวเกน 1 นาท เพราะอาจเกดสผดพลาดบนแถบตรวจจนแปลผลผดได

34

ลกษณะแถบตรวจปสสาวะ

35

การแปลผลการตรวจปสสาวะเบองตน • Color คาปกตคอ yellow or Straw yellow

• คาผดปกต

แดง/แดงปนน าตาล อาจมเมดเลอดแดงปนออกมา (hematuria) อาจตองถามคนไข

วามประจ าเดอนหรอไม เหลองปนน าตาล/ปนเขยว อาจมน าดปนออกมาจากโรคตบหรอโรค

ทางเดนน าด

สม/ชาแก เกดจากม urobilin จ านวนมาก ด า/น าตาลด า ม hemogenesic หรอ melanin

ปนออกมา ขาวขนคลายน านม เกดจากไขมน

,chyle(Lymph),bacteria หรอม เมดเลอดขาวปนออกมา

36

• ปกต : clear

• ผดปกต ความขนอาจเกดจาก 1. pyuria มเมดเลอดขาวปน 2. Bacterinuria มเชอแบคทเรยปน 3. Lipiduria มไขมนปน 4. Chyluria ม chyle ปน 5. Hematuria มเมดเลอดแดงปน

Turbidity(ความขน)

37

Odor (บอกกลนทพบ)

• ปกต : กลนแอมโมเนยออนๆ กลน Aromatic ออนๆ • ผดปกต

-กลนเหมน เกดจากการม fermentation ของ bacteria

-fruity odor พบในโรคเบาหวาน -Maple syrup เกดจาการขบกรดอะมโนออกมามากผดปกต -Fecal order อาจมทางทะล(fistula) ระหวางล าไสใหญกบ

กระเพาะปสสาวะ

38

ขอควรพจารณา

• เมอพบปสสาวะมส หรอ กลนผดปกต ควรสอบถามคนไขกอนวาไดทานยา หรออาหารอะไรมา ทานเปนประจ าหรอไม กอนการแปรผล เพราะอาหารหรอยาบางชนดทผปวยทานอาจมผลตอส กลน และลกษณะของปสสาวะทสงตรวจได

• เมอรบสงสงตรวจจากคนไข ถาเปนสงทคนไขน ามาจากบานเอง ควรถามวาเกบปสสาวะไวทไหน เพราะถาเกบในภาวะหรออณหภมทไมเหมาะสมอาจมผลตอคาการตรวจได

39

การแปลผลจากการตรวจทางเคมโดยใชแถบตรวจปสสาวะ

• ใหอานคาเปนระดบตางๆ เทยบกบขางขวดของแถบตรวจปสสาวะ • ซงในแถบตรวจจะมการบอกคาตางๆ ขนอยกบปรมาณหรอชนดแถบตรวจ เชน - pH - Urobilinogen

- Leukocyte

- Nitrite ดวาตดเชอ bacteria ออกมาในปสสาวะหรอไม - glucose

- Ketone ดเมทาบอลซมของไขมน

- protein

- blood

-hemoglobin

- Bilirubin

40

Stool examination

• เปนการตรวจอจจาระเพอดความผดปกต ของอจจาระวามสงเจอปนอะไรออกมา ดการตดเชอปาราสต รวมถงใชในการชวยวนจฉย ตดตามการรกษา รวมถงประเมนสภาวะของระบบขบถาย ระบบทางเดนอาหารในรางกายผปวยได

• ในการออกหนวยนนจดประสงคหลกคอ การตรวจหาไขพยาธ และตวออนของพยาธ

• การตรวจนนตองอาศยทง macroscopic และ microscopic examination

41

อปกรณส าคญในการตรวจอจจาระ

• กลองจลทรรศน • ภาชนะเกบอจจาระ

• แผนไสลด พรอม cover slip

• ไมลกชน

• 0.85-0.90% NSS (สารละลาย NaCl)

• Lugol’s iodine

42

ค าแนะน าในการเกบอจจาระสงตรวจ

• เกบในภาชนะทจดให เกบขนาดเทาประมาณนวหวแมมอ • ระวงอยาใหปสสาวะหรอน าปะปนมา • ถาพบวามสงแปลกปลอมออกมา เชนมกเลอด ตวพยาธ ใหเกบมาสงดวย • เขยนชอตดภาชนะใหชดเจน • ถาน าสงไมไดใหเกบท 2-8 องศาเซลเซยส แลวรบน าสงหองปฏบตการ

43

Macroscopic examination

• ใหดส

• ดความหนด (consistency)

• กลน • ถาพบอะไรผดปกตในอจจาระใหรายงานดวย

44

Color

• Black tarry stool : upper GI bleeding

• Bright red bleeding : รดสดวงทวารแตก เลอดออกในทางเดนอาหาร

• Clay color : มการอดตนในทอทางเดนน าด • Yellow or brown : ปกต

45

Consistency

• Soft : อจจาระออนนม • Hard : เปนกอนแขง • Watery : มการถายเปนน า • Mucous mixed with stool: มมกปน บงบอกถงล าไส

อกเสบ

• Mucous on exterior of stool มกแยกออกมาจากอจจาระ การอกเสบของล าไสใหญ

• Pus

46

Microscopic examination

• หยด NSS ลงบนแผนสไลด 1 หยด • ใชไมปายอจจาระมา smear ใน NSSระวงอยาใหหนามากเกนไป

และควรเลอกบรเวณทมมกเลอดหรอพบความผดปกตมาตรวจ

• ถาตองการด protozoa ใหหยด iodine ทเตรยมไวมาชวยดได • ปด cover slip ระวงอยาใหมฟองอากาศ • น าไปดใตกลองจลทรรศนหว 10x ถาสงสยวาพบสงแปลกปลอมใหดท

หว 40x

• รายงานผลทพบในการตรวจ

47

• ควรรายงาน WBC และ RBC ถาตรวจพบโดยรายงานตอ HPF

หรอหว 40x

• เมอดเสรจใหทง slide ในน ายาฆาเชอและในทมดชด รวมถงอจจาระทตรวจแลวควรท าลายอยางถกวธเพอปองกนการแพรกระจายของโรค

• ลางมอทกครงหลงตรวจเสรจ

48

การตรวจอยางงาย

น าเกลอ (NSS), Iodine

49

พยาธตวแบน

(Trematode)

พยาธใบไมตบ (Liver fluke)

พยาธใบไมล าไสขนาดกลาง (Echinostoma spp.)

พยาธใบไมล าไสขนาดเลก

(Small intestinal fluke)

พยาธใบไมปอด (Lung fluke)

พยาธใบไมเลอด (Blood fluke)

พยาธใบไม (Fluke)

หนอนพยาธทพบบอยในประเทศไทย

50

พยาธตด พยาธตดหม (Taenia solium)

พยาธตดวว (Taenia saginata)

พยาธตดหน (Hymenolepis diminuta)

พยาธตดแคระ (Hymenolepis nana)

หนอนพยาธทพบบอยในประเทศไทย

พยาธตวแบน

(Cestode)

51

Common egg parasites และพยาธทพบไดบอย

• Ascaris lumbricoides พยาธไสเดอน • Necator americanus หรอ Hook worm พยาธปากขอ • Enterobius vermicularis หรอ pin worm

• Trichuris trichiura พยาธแสมา

• Capillaria philippinensis

• Opisthorchis viverrini

• Taenia spp.

• Hymenolepis nana (ตดแคระ)

52

• Hymenolepis diminuta (ตดหน)

• Strongyloides stercolaris

• Angiostrongylus cantonensis

• Intestinal fluke

• Echinostome spp.

• Paragonimus westermani

53

Common protozoas

• Entamoeba histolytica

• Entanmoeba coli

• Giardia lamblia

• Endolimax nana

• Iodamoeba butschlii

• Balantidium coli • ถาตองการศกาษตอทงพยาธและ protozoa อาจน า atlas

parasitology ของ ศ.ประยงค ระดมยศ และคณะไปดประกอบได

54

Decorticated Egg

Adult

Ascaris lumbricoides (พยาธไสเดอน)

Fertilize Egg

Infertilize Egg

55

Egg

Adult

Hook worm(พยาธปากขอ) : Necator americanus,

Ancylostoma duodenale

56

Egg : “D shape”

Adult

Enterobius vermicularis(พยาธเขมหมด)

57

Egg (Barrel’s shape)

Adult

Trichuris trichiura(พยาธแสมา)

58

Egg “Bean shape”

Adult

Capillaria philippinensis

59

Opisthorchis viverrini (พยาธใบไมตบ)

Operculate Egg คลายหลอดไฟ เหยอกน า เมดแตงโม

60 ปลองสก (Gravid proglotid) Egg

Taenia saginata (Beef tapeworm:ตดวว)

61

Taenia solium (Pork tapeworm:ตดหม)

Cysticercosis Egg

ปลองสก (Gravid progotid)

62

Egg

Adult

Hymenolepis nana (ตดแคระ)

63

Hymenolepis diminuta (ตดหน)

Egg

Adult

64

Strongyloides stercolaris

65

Angiostrongylus cantonensis

66

Minute Intestinal Fluke

67

Echinostoma spp

68

Operculate Egg

Fasciolopsis buski

Echinostoma spp

Fasiola hepatica

69 ตวเตมวย(Adult)

Egg

•Paragonimus westermani

•Paragonimus heterotremus

Paragonimus westermani(พยาธใบไมปอด)

70

Entamoeba histolytica (Amoebiasis) (ตอ)

71

Entamoeba coli

ไมกอโรคในคน รปราง กลม เคลอนไหวโดย ใชขาเทยม การตดตอ กนระยะ cyst 8 N การวนจฉย ตรวจอจาระ พบ cyst หรอ trophozoite

72

Giardia lamblia (Giardiasis)

รปราง (morphology)

73

Endolimax nana

Trophozoite

74

Iodamoeba butschlii

cyst

With iodine staining

75

Balantidium coli

76

77

การก าจดขยะตดเชอ และของเสย

• ควรมถงแดงใสขยะตดเชอ และมภาชนะทมฝาปด และทนตอของมคมในการใสหวเขม แผนสไลดทใชแลว และ ไมจมลกชน รวมถงวสดมคมตางๆ

• ในการฆาเชอใช 5% clorox เชดโตะ หรอบรเวณทสงสงตรวจหก ระวงอยาใหฟ ง

• ควรมถงแดงตามจดตางๆ ใหคนไขทงส าลอดเลอด รวมถงทงถงมอในการท าปฏบตการ

• ลางมอทกครงหลงท าปฏบตการ • สงขยะใหมการก าจดทถกตอง และควรมดปากถงใหมดชด

78

เอกสารอางอง

1. ออยทพย ณ ถลาง.คมอปฏบตการธนาคารเลอด.ภาควชาพยาธวทยา คณะแพทยศาสตร วทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฏเกลา.2543.

2. http://www.ams.cmu.ac.th/depts/amscenter/amscenter/article_bloodgroup.html

3. เมธ ศรประพนธ.Interesting topics in medical technology.2550.

4. ภาควชาเคมคลนก คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.คมอปฏบตการเคมคลนก 1.ปการศกษา 2548.

5. www.chasesci.com . 6. http://biology.clc.uc.edu/fankhauser/Labs/Anatomy_&_P

hysiology/A&P202/Blood/hematocrit_use/Hematocrit.htm

79

เอกสารอางอง(ตอ)

7. http://www.tamug.edu/labb/images/PCV.gif

8. ภาควชาจลทรรศนศาสตรคลนก คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.หลกปฏบตเบองตนทางโลหตวทยา.2547.

9. ชวนพศ วงศสามญ, กลาเผชญ โชคบ ารง.การตรวจทางหองปฏบตการและการพยาบาล.มหาวทยาลยขอนแกน.2547.

10. http://www.sugarpet.net/urine.html

11.http://www.mdsdx.com/MDS_Metro_Laboratories/Patien

ts/MedicalConditions/Urinalysis.asp

12. เอกสาร powerpoints เรอง Urine examination และ Stool

examination จาก www.amtt.org

13. ออยทพย ณ ถลาง.การตรวจทางพยาธวทยาคลนก.ภาควชาพยาธวทยา วทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฏเกลา.2546

80

เอกสารอางอง(ตอ)

14. แพทยหญงประภาศร จงสขสนตกล.powerpoint ประกอบการบรรยายเรอง สถานการณโรคหนอนพยาธในเประเทศไทย.

15. ไชยา กองดวง. ปรสตวทยาทางการแพทยและการตรวจทางหองปฏบตการ(powerpoint).2004.

16.http://th.kapook.com/%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A7

%E0%B9%8C

17. http://mylesson.swu.ac.th/mb322/angiostrongylus.htm

18. http://www.gsbs.utmb.edu/microbook/ch079.htm

19. http://www.msu.edu/course/zol/316/ameba.htm

20. http://home.austarnet.com.au/wormman/paraimg/enanact.jpg

21. http://content.answers.com/main/content/wp/en/thumb/5/51/300px-

Balantidium_coli_wet_mount.jpg

22. http://aapredbook.aappublications.org/week/015_01.jpg