º ñ » õ ³ Ý - 2 0 0 2

гٳÉë³ñ³ÝÝ»ñÇ ÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇý³ÏáõÉï»ïÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

äñ³Ï 1

ºðºì²ÜÆ Ø²ØàôÈÆ ²ÎàôØ´

à ô ê à ô Ø Ü ² Î ² Ü Ì ð ² ¶ ð º ð

ºäÐ ÄàôèܲÈÆêîÆβÚÆ ü²ÎàôÈîºî

êáõÛÝ Åá Õá í³ ÍáõáõÙ Áݹ·ñÏí³Í »Ý ѳ Ù³É ë³ ñ³Ý Ý» ñÇ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇý³ ÏáõÉ ï»ï Ý» ñáõÙ ¹³ ë³ í³Ý¹ íáÕ ÙÇ ù³ ÝÇ ÑÇ٠ݳ Ï³Ý ³ é³ñ ϳ Ý» ñÇ Íñ³· -ñ» ñÁ, á ñáÝó ÙÇ Ù³ ëÁ Ùß³Ï í»É ¿ º ñ» õ³ ÝÇ å» ï³ Ï³Ý Ñ³ Ù³É ë³ ñ³ ÝÇ Åáõé ݳ -ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ý³ ÏáõÉ ï» ïÇ ³Ù µÇáÝ Ý» ñáõÙ, ÙÛáõë Ù³ ëÁª º ñ» õ³ ÝÇ Ù³ Ùáõ ÉÇ ³ ÏáõÙ -µáõÙ:

Äá Õá í³ ÍáõÇ Ñ³ Ù³ñ ÁÝ ïñ í»É »Ý ³ÛÝ Íñ³· ñ» ñÁ, á ñáÝù Áݹ ·ñ ÏáõÙ »õ Ù³Ý -ñ³ Ù³ë ÝáõÙ »Ý ïíÛ³É ³ é³ñ ϳ ÛÇ µá Éáñ ѳñ ó» ñÁª Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ ï³ Éáí,áñ å»ë ½Ç ³ÛÉ µáõ ÑáõÙ ³ß ˳ ïáÕ Ù³ë ݳ ·» ïÁ »õë ϳ ñá Õ³ ݳ û·ï í»É ¹ñ³Ý -óÇó:

Äá Õá í³ ÍáõÝ Ññ³ ï³ ñ³Ï íáõÙ ¿ º ñ» õ³ ÝÇ Ù³ Ùáõ ÉÇ ³ ÏáõÙ µÇª §äñá ý» ëÇá ݳÉã³ ÷³ ÝÇß Ý» ñÇ ³ñ Ù³ ï³ íá ñáõ ÙÁ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Éñ³ï í³ ÙÇ çáó Ý» ñÇ »õ Éñ³· ñáÕ -Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý Ù»ç¦ Íñ³· ñÇ ßñ ç³ Ý³Ï Ý» ñáõÙ:

Ìñ³ ·ÇñÝ Ç ñ³ ϳ ݳó íáõÙ ¿ ´³ó ѳ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý ÇÝë ïÇ ïáõ ïÇ û Å³Ý ¹³ -Ïáõ ÃÛ³Ý ÑÇ٠ݳ¹ ñ³ ÙÇ Ñ³ Û³ë ï³ ÝÛ³Ý ·ñ³ ë» ÝÛ³ ÏÇ ýÇ Ý³Ý ë³ Ï³Ý ³ ç³Ï óáõ -ÃÛ³Ùµ:

Ìñ³· ñÇ Õ» ϳ í³ñª ´á ñÇë ܳ í³ ë³ñ ¹Û³Ý

ÊÙ µ³ ·Çñª Ø»ë ñáå г ñáõ ÃÛáõ ÝÛ³Ýг Ù³ ϳñ· ã³ ÛÇÝ ¿ ç³¹ ñáõ ÙÁ »õ Ó» õ³ íá ñáõ ÙÁª ܳ ñ³ Ø»Ý ¹» ÉÇ

´ ³ Å Ç Ý ³ é ³ ç Ç Ý

àõëáõÙÝ³Ï³Ý Íñ³·ñ»ñ

µ³Ï³É³íñ³ïÇ Ñ³Ù³ñ

Ìñ³·Çñ

²ð¸Æ îºÊÜàÈà¶Æ²Üºð ºì ÄàôèܲÈÆêîÆβ

лÕÇݳϪ ²ñ³Ù ØÏñïã۳ݺäÐ ÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ ý³ÏáõÉï»ïÇ

é³¹ÇáÑ»éáõëï³ï»ë³ÛÇÝ ÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ ³ÙµÇáÝÇ ³ëåÇñ³Ýï

Ü » ñ ³ Í á õ Ã Û á õ Ý

Üáñ ï» Õ» ϳï í³ Ï³Ý »õ ѳ Õáñ ¹³Ï ó³ Ï³Ý ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÁ ѳ ñ³ ×áõÝ Ï»ñ åáí Ùáõïù »Ý ·áñ ÍáõÙÏÛ³Ý ùÇ »õ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý ·ñ» û µá Éáñ á Éáñï Ý» ñÁ: ²Û¹ ·áñ ÍÁÝ Ã³ óáõÙ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³Ý áã ÙdzÛÝ µ³ ó³ -éáõ ÃÛáõÝ ãÇ Ï³½ ÙáõÙ, ³Û É»õ ³ÛÝ ³ë å³ ñ»½ Ý» ñÇó ¿, áõñ ³ é³ í»É á ñá ßÇã ¹»ñ »Ý ˳ ÕáõÙ Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ -Ý» ñÁ: Æ Ù³ë ݳ íá ñÇ, ¹ñ³Ýù ¿³ å»ë ÷á ËáõÙ »Ý ³ í³Ý ¹³ Ï³Ý ½³Ý· í³ Í³ ÛÇÝ Éñ³ï í³ ÙÇ çáó Ý» ñÇ Ý»ñ ùÇÝϳ éáõó í³Í ùÁ, Éñ³· ñáÕ Ý» ñÇ ³ß ˳ ï³á ×Á, Éñ³· ñáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ëï»Õ ÍáõÙ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³Û Ã³Ûà ٳÝ,Ùß³Ï Ù³Ý »õ ï³ ñ³Í Ù³Ý ÙÇ³Ý ·³ Ù³ÛÝ Ýáñ Ù» Ãá¹ Ý»ñ, Ñ» Õ³ ÷á ËáõÙ ½³Ý· í³ Í³ ÛÇÝ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõ ÃÛ³Ý ³ -í³Ý ¹³ Ï³Ý Ñ³ Û» ó³ ϳñ ·Á, ÍÝáõݹ ï³ ÉÇë ½³Ý· í³ Í³ ÛÇÝ Ñ³ Õáñ ¹³Ï óáõ ÃÛ³Ý ÙÇ Ýáñª ûÝ-ɳÛÝ ÙÇ çá óÇ, áñÝ¿É Çñ Ñ»ñ ÃÇÝ å³Û Ù³Ý Ý»ñ ¿ ëï»Õ ÍáõÙ ÏáÝ ó»å ïáõ³É ï» ë³ Ï» ïÇó ÙÇ³Ý ·³ Ù³ÛÝ ³ñ ¹Ç³ ϳݪ ó³Ý ó³ ÛÇÝÅáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ³ é³ ç³ó Ù³Ý »õ ½³ñ ·³ó Ù³Ý Ñ³ Ù³ñ:

²Ûë ѳ Ù³ ï»ùë ïáõÙ ·Ý³ Éáí ßá ß³ ÷» ÉÇ ¿ ¹³é ÝáõÙ Ç ñ»Ýó ³ß ˳ ï³Ý ùáõÙ Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÁ É³Û Ýá -ñ»Ý ÏÇ ñ³ éáÕ »õ ¹ñ³Ýó Édzñ Å» ùá ñ»Ý Ç ñ³ ½»Ï Éñ³· ñáÕ Ý» ñÇ Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç Ó» õ³ íáñ Ù³Ý, ³ñ ¹Ç ï»Ë Ýá Éá -·Ç³ Ï³Ý å³Û Ù³Ý Ý» ñÇÝ áõ å³ Ñ³Ýç Ý» ñÇÝ ÙÇï í³Í ѳ ïáõÏ Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý Ïñ Ãáõ ÃÛ³Ý ÑÇ ÙáõÝù Ý»ñÙß³ Ï» Éáõ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁ:

§ò³Ý ó³ ÛÇÝ Éñ³· ñáõ ÃÛáõݦ ¹³ ëÁÝ Ã³óÝ ³Ý¹ ñ³ ÝÇÏ ù³ÛÉÝ ¿ ³Û¹ áõÕ Õáõ ÃÛ³Ùµ »õ ³ é³ çÇÝ ³Ý ·³Ù ¿ Ý»ñ -ϳ Û³ó íáõÙ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ý³ ÏáõÉ ï» ïÇ áõ ë³ ÝáÕ Ý» ñÇÝ: ì»ñ çÇ ÝÇë Ýå³ ï³ÏÝ ¿ ³ å³ ·³ Åáõé ݳ ÉÇëï -Ý» ñÇÝ Ç ñ³ ½» Ï»É ÇÝã å»ë Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÇ Ý»ñ ÙáõÍ Ù³Ý Ñ» ï» õ³Ý ùáí ѳ Õáñ ¹³Ï óáõ ÃÛ³Ý »õ Åáõé ݳ -ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ³ë å³ ñ» ½áõÙ ï» ÕÇ áõ Ý» óáÕ ÷á ÷á Ëáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ï» ë³ Ï³Ý ËÝ ¹Çñ Ý» ñÇÝ, ³ÛÝ å»ë ¿É ·áñÍ Ý³ -Ï³Ý ·Ç ï» ÉÇù Ý»ñ ï³É Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÁ Ù³ë ݳ ·Ç ï³ Ï³Ý ³ë å³ ñ» ½áõÙ É³Û Ýá ñ»Ý ÏÇ ñ³ é» Éáõí»ñ³µ»ñÛ³É:

Ìñ³· ñÇ ßñ ç³ Ý³Ï Ý» ñáõÙ áõ ë³ ÝáÕ Ý» ñÁ Ù³ë ݳ íá ñ³ å»ë Ïáõ ëáõ٠ݳ ëÇ ñ»Ý ÑÇÝ »õ Ýáñ ѳ Õáñ ¹³Ï ó³ -Ï³Ý ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÇ ÏáÝ ó»å ïáõ³É ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ, ÆÝ ï»ñ Ý»ï ·Éá µ³É ѳ Ù³ ϳñ· ã³ ÛÇÝ ó³Ý óÇå³ï Ùáõ ÃÛáõ ÝÁ, ï»Ë ÝÇ Ï³ Ï³Ý Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ, Ïͳ Ýá ó Ý³Ý Ýñ³ Ñ»ï ×Çßï »õ ³Ýí ï³Ý· ³ß ˳ -ï³Ý ùÇ Ï³ ÝáÝ Ý» ñÇÝ áõ ëϽ µáõÝù Ý» ñÇÝ, ï» Õ» ϳï í³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý »õ Ýáñ Ãí³Ý ß³ ÛÇÝ ¹³ ñ³ßñ -ç³ ÝáõÙ ¼ÈØ Ñ³ Ù³ ϳñ ·áõÙ ï» ÕÇ áõ Ý» óáÕ ï» ë³ Ï³Ý ËÝ ¹Çñ Ý» ñÇÝ, Éñ³· ñáÕ Ý» ñÇÝ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ÇÝ ï»ñ Ý» -ï³ ÛÇÝ é» ëáõñë Ý» ñÇ Ñ»ï ³ß Ë³ ï³Ý ùÇÝ, ÇÝã å»ë ݳ»õ` ó³Ý ó³ ÛÇÝ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛáõÙ Ó» õ³ íáñ íáÕ ï» -ë³ Ï³Ý »õ ·áñÍ Ý³ Ï³Ý ³ß ˳ ï³Ý ù³ ÛÇÝ Ù» Ãá¹ Ý» ñÇÝ áõ ëϽ µáõÝù Ý» ñÇÝ: ÎùÝ Ý³ñÏ í»Ý ݳ»õ Ýáñ ï» Õ» -ϳï í³ Ï³Ý ÙÇ ç³ í³Û ñáõÙ Ëáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý, Ñ» ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝ Ç ñ³ íáõÝ ùÇ, Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý »õ ó³Ý ó³ -ÛÇÝ ¿ ÃÇ Ï³ ÛÇ Ñ»ï ϳå í³Í ÙÇ ß³ñù ï» ë³ Ï³Ý áõ ·áñÍ Ý³ Ï³Ý ËÝ ¹Çñ Ý»ñ: ºÝ ó¹ñ íáõÙ ¿, áñ ¹³ ëÁÝ Ã³ ódz í³ñ ïÇÝ áõ ë³ ÝáÕ Ý» ñÁ åÇ ïÇ Ï³ ñá Õ³ Ý³Ý áã ÙdzÛÝ ÇÝù Ýáõ ñáõÛÝ á ñá ÝáõÙ Ý»ñ ϳ ï³ ñ»É ÆÝ ï»ñ Ý» ïáõÙ,Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÁ û· ï³ ·áñ Í»É áñ å»ë Éñ³· ñá Õ³ Ï³Ý ·áñ ÍÇù, ³Û É»õ ³ß ˳ ï»É ÙáõÉ ïÇ Ù» ¹Ç³ ÛÇ Ñ»ï,ÇÝã å»ë ݳ»õ å³ï ñ³ë ï»É ë» ÷³ Ï³Ý ÇÝ ï»ñ Ý» ï³ ÛÇÝ Ññ³ ï³ ñ³ Ïáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ ó³Ý óáõÙ:

7

»ٳ 1

гÕáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ÑÇÝ »õ Ýáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ

гÕáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ÑÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÁ ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ·áñÍÁÝóóáõÙ: гÕáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ýï»ë³ÏÝ»ñÁ.

● Ü»ñ³ÝÓÝ³Ï³Ý (ÇÝïñ³å»ñëáݳÉ) - Ù³ñ¹áõ ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝÝ ÇÝùÝ Çñ Ñ»ï:

● ØÇç³ÝÓÝ³Ï³Ý (ÇÝï»ñå»ñëáݳÉ) - ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ »ñÏáõ Ù³ñ¹Ï³Ýó ÙÇç»õ:

● гÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ ÷áùñ ËÙµ»ñÇ Ù»ç - ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ Ñ³Ù»Ù³ï³µ³ñ

÷áùñ Ãíáí Ù³ñ¹Ï³Ýó ÙÇç»õ:

● γ½Ù³Ï»ñå³Ï³Ý ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ - ÑÇ»ñ³ñËÇÏ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ:

● гÝñ³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ - ѳÕáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ ËáëݳÏÇ »õ Éë³ñ³ÝÇ

ÙÇç»õ:

● ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝ: ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ¿áõÃÛáõÝÁ,

ë³ÑÙ³ÝáõÙÁ: Èë³ñ³ÝÇ å³ëëÇí ¹ÇñùÁ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý

å³ñ³·³ÛáõÙ: ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝÝ Çµñ»õ ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý ÙÇçáóÝ»ñáí

Çñ³Ï³Ý³óíáÕ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÛÃáõÝ:

ÐÇÝ Ñ³Õáñ¹³Ïó³Ï³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÝ Çµñ»õ ÙdzÏáÕÙ³ÝÇ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ (producer-driven)ÐÇÝ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇÝ µÝáñáß Ñ³ïϳÝÇßÝ»ñ.

- ù³Ý³ÏáõÃÛ³Ý ë³Ñٳݳ÷³ÏáõÃÛáõÝ,- ͳËë³ï³ñáõÃÛáõÝ,- Áݹ³ñÓ³Ï Éë³ñ³Ý,- ë³Ï³í ïÝûñÇÝáÕÝ»ñ:

Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ: î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѻճ÷áËáõÃÛá±õÝ, û± ¿íáÉÛáõódz: Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇå³ïÙáõÃÛáõÝÇó, ¹ñ³Ýó ³Ýó³Í ¿íáÉÛáõóÇáÝ ×³Ý³å³ñÑÁ:

гٳϳñ·ãÇ µ³Õ³¹ñÇã Ù³ë»ñÁ, ϳéáõóí³ÍùÁª HardwareÌñ³·ñ³ÛÇÝ ³å³ÑáíáõÙª Software

Âí³Ýß³ÛݳóáõÙ (digitalization) »õ Ýñ³ µÝáñáß Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.- ²ÝóáÕáõݳÏáõÃÛáõÝ /capacity/«- ÐÇßáÕáõÃÛáõÝ /memory/«- ØáõÉïÇÙ»¹Ç³ - µ³½Ù³½³Ý ·áñͳéáõÛÃÝ»ñÇ ÙdzíáñáõÙ£

ÆÝï»ñ³ÏïÇíáõÃÛáõÝÝ Çµñ»õ Ýáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ Ñ»Õ³÷áË³Ï³Ý Ñ³ïϳÝÇß:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. Henry Breitrose, “The New Communication technologies and the New Distribution of Roles” in The Media revolution in America and in Western Europe, Ablex Publishing Corporation, 1985, Second Printing 1987, pp. 68-69

2. Compton’s Encyclopedia Online at http://www.comptons.com 3. George Gerbner, “Mass Media and Human Communication Theory” in F.E.X.

Dance (ed.), Human Communication Theory, Holt, Rinehart & Winston, 19674. Information Society: Challenges for Politics, Economy and Society. -

www.bmwiinfo200.de/gip/fakten/zvei_e/index.html 5. Ithiel de Sola Pool, Technologies Without Boundaries. On Telecommunications in

a Global Age, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London, England, 1990, p. 19.6. The Future of the Printed Press. Challenges in a Digital World, (ed. Jan Bierhoff,

Monique van Dusseldorp, Roisin Scullion), European Journalism Centre, Maastricht, Netherlands, 1999

7. Rosan, D. (1994). Multimedia and the Future, in Multimedia: Gateway to the Next Millennium, edited by Robert Aston and Joyce Schwarz (AP Professional, Cambridge, MA.) p. 230.

8

9

»ٳ 2

ÆÝï»ñÝ»ï

ÆÝï»ñÝ»ïÇ Ñ³ÏÇ× å³ïÙáõÃÛáõÝÁ: ÆÝï»ñÝ»ïÝ ³Ûëûñ: ÆÝï»ñÝ»ïÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ, ó³ÝóÁ áñå»ë·áñÍÇù:ÆÝï»ñÝ»ïÁ áñå»ë Ù»Ï ÁݹѳÝáõñ É»½íáí ÷áËϳå³Ïóí³Í ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ ·Éáµ³É ó³Ýó:Øá¹»Ù. ѳٳϳñ·ÇãÝ»ñÝ Çñ³ñ ϳåáÕ ë³ñù: ºñ»ù ëϽµáõÝù³ÛÇÝ Ñ³ëϳóáõÃÛáõÝÝ»ñ, áñáÝó íñ³ Ñ»ÝíáõÙ ¿ ÆÝï»ñÝ»ïÁ. ѳݷáõó³ÛÇÝ Ñ³Ù³Ï³ñ·Çã,ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ÷á˳ÝóÙ³Ý Ï³Ý³ÉÝ»ñ, ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ÷á˳ÝóÙ³Ý TCP/IP åñáïáÏáÉ: ÆÝï»ñÝ»ïÇ µ³½³ÛÇÝ Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.

● ¿É-÷áëï

● news groups

● WWW

WWW (World Wide Web)- ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ÷³ëï³ÃÕûñÇ ¹Çï³ñÏÙ³Ý, ϳé³í³ñÙ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó¹ÛáõñÇÝ ·ñ³ýÇÏ³Ï³Ý ÇÝï»ñý»Ûë: ÐÇå»ñï»ùëï³ÛÇÝ ÙÇç³í³Ûñ:WWW-Ý Ñ³Ù³ß˳ñѳÛÇÝ ·ñ³¹³ñ³Ý. Web ѳݷáõÛóÝ»ñÁª ·ñù»ñ, Web ¿ç»ñÁª ·ñùÇ ¿ç»ñ:World Wide Web-Á Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ëϽµáõÝùáñ»Ý Ýáñ ï»ë³Ï:World Wide Web-Á ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñÇ ·Éáµ³É ÙÇç³í³Ûñ:ÆÝï»ñÝ»ïÁ ³Ýѳï³Ï³Ý Éñ³ïí³ÙÇçáó, ³Ýѳï³Ï³Ý web ¿ç»ñ:³÷³éáõÙÝ ÇÝï»ñÝ»ïáõÙ: §Ø»ÏݳñϳÛÇÝ ¿ç¦ (home page)-Áª web ѳݷáõÛóÇ Ù»Ïݳϻï:ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ¿çÇ áõÝÇϳɪ URL (Universal Resource Locator) ѳëó»Ý:²ÝóáõÙÁ Ù»Ï ¿çÇó ÙÛáõëÁ: Link-»ñª ÑÕáõÙÝ»ñ:Web Browser - ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ¿ç»ñÇ ¹Çï³ñÏÙ³Ý Íñ³·ñ³ÛÇÝ ÙÇçáó: Microsoft Internet Explorer »õNetscape Communicator Íñ³·ñ»ñÁ, ¹ñ³Ýó Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÝ áõ ¹ñ³ÝóÇó û·ïí»Éáõ »Õ³Ý³ÏÝ»ñÁ:

ÆÝï»ñÝ»ïÇ Ñ³í»ÉÛ³É Í³é³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.

● ü³ÛÉ»ñÇ Ñ³Õáñ¹Ù³Ý åñáïáÏáÉ - FTP (File Transfer Protocol)

● IRC (Internet Relay Chat)- ï»ËÝáÉá·Ç³, áñ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇë ÙÇ

ù³ÝÇ Ñá·áõ Çñ³Ï³Ý ųٳݳÏáõÙ ó³ÝóÇ ÙÇçáóáí ½ñáõó»É ÙÇÙÛ³Ýó Ñ»ï:ÆÝï»ñÝ»ïÇ Ñ»ï ³ß˳ï³ÝùÇ ×Çßï ϳ½Ù³Ï»ñåáõÙ. ³ÝÑñ³Å»ßï Íñ³·ñ³ÛÇÝ ³å³Ñáíí³ÍáõÃÛáõÝ, ϳñ»õáñ ¿ç³Ýß³ÝÝ»ñǪ bookmark-Ý»ñÇ »õ favorites-Ý»ñÇ ëï»ÕÍáõÙ:

ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ·Çï³µ³é»ñ, ¹ñ³Ýó ë»ñïáõÙÁ:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. Ó÷åáíèê ïî Internet - http://lg.msn.com/intl/ru/tutorial/2. Ìèõàèë Ãàäðàòîâ, INTERNET - âîñüìîå ÷óäî ñâåòà -

http://web.saratov.ru:8101/softmarket/03-96-03.html3. Ñåðâèñû INTERNET: ×àñòî çàäàâàåìûå Âîïðîñû è Îòâåòû -

http://lib.ru/koi/INTERMET/internet-faq-r.txt4. Èíòåðíåò. Âàø Âûõîä! Ýíöèêëîïåäèÿ ñåòè - http://www.ukr.net/book/5. Ápåæíåâ À.Ô., Ñìåëÿíñêèé P.Ë., ×óìàêîâ Í.Å. Ïpîòîêîë TCP/IP // Â ñá.

“Òåõíîëîãèè ýëåêòpîííûõ êîììóíèêàöèé”, ò. 3, ñ. 71—129. URL ftp://ftp.elvis.ru/pub/doc/tcpip/tcp-russ.arj èëè ÷åðåç WWW: http://www.mark-itt.ru/FWO/tcpip/index.html

6. Big Dummy’s Guide to the Internet. Mitchell Kapor, Steve Cisler, Adam Gaffin copyright Electronic Frontier Foundation 1993, 1994. URL èëè ÷åpåç WWW: http://www.vifp.monash.edu.au/bdgtti

7. “Ãëîáàëüíûå ñåòè: èíôîpìàöèÿ è ñpåäñòâà äîñòóïà” (ïåpåâîä EARN

“Guide to Network Resource Tools”), ÏÃÒÓ, Ïåpìü, 1994 ã.

8. ÈÍÒÅÐÍÅÒ ÄËß ÆÓÐÍÀËÈÑÒÎÂ, http://www.internews.ru/books/internet/introduction.html#1

10

»ٳ 3

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛáõÝ

î» Õ» ϳï í³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁª Ñ» ï³ñ ¹Ûáõ ݳ µ» ñ³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛáõÝ, Ù³ñ¹ Ïáõ ÃÛ³Ý ½³ñ -·³ó Ù³Ý å³ï Ùáõ ÃÛ³Ý Ñ»ñ ó Ï³Ý ³ë ïÇ ×³Ý: î» Õ» ϳï í³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý Ó» õ³ íáñ Ù³Ý ¹ñ ¹³ -å³ï ׳é Ý»ñÝ áõ å³Û Ù³Ý Ý» ñÁ:

î» Õ» ϳï í³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý ¿áõ ÃÛáõ ÝÁ: î» Õ» ϳï í³ Ï³Ý Ñ³ ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý ë³Ñ Ù³ Ýáõ ÙÁ, µÝá ñáß·Í» ñÁ:

- î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý Ù³ï»ñdzÉǽ٠ϳ٠ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÝ Çµñ»õ ïÝï»ë³Ï³Ý ³åñ³Ýù«- ȳÛÝáñ»Ý ï³ñ³Íí³Í ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñ«- ´³½Ù³ÃÇí ѳÕáñ¹³·ñáõÃÛáõÝÝ»ñ áõ ¹ñ³Ýó ï»Õ³÷áËÙ³Ý Ï³åáõÕÇÝ»ñ«- öáËϳåí³ÍáõÃÛáõÝ /interconnectedness/«- ȳÛݳͳí³É ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ³ß˳ïáõÅ;- ¶Çï»ÉÇùÇ µ³ó³éÇÏ Ï³ñ·³íÇ׳Ï:

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ½³ñ·³óÙ³Ý Ý³Ë³¹ñÛ³ÉÝ»ñÁ г۳ëï³ÝáõÙ: î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ýѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ï»ñïÙ³Ý »íñáå³Ï³Ý, ³Ù»ñÇÏÛ³Ý, ϳݳ¹³Ï³Ý ѳۻó³Ï³ñ·»ñÁ:

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ëáóÇ³É³Ï³Ý »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ³½¹»óáõÃÛáõÝÝ»ñÁ£

î»ÕÇ áõÝ»óáÕ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.- ëå³éáÕ³Ï³Ý Ñá·»µ³ÝáõÃÛáõÝáõÙ,- ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý ëå³éÙ³Ý »õ ³ñï³¹ñáõÃÛ³Ý ³ëå³ñ»½áõÙ«- Ù³ñ¹ - ³ß˳ï³Ýù ÷áËѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ«- ·ñ³·ÇïáõÃÛ³Ý ³ëå³ñ»½áõÙ (ѳٳϳñ·ã³ÛÇÝ ·ñ³·ÇïáõÃÛáõÝ)£

²½·³ÛÇÝ Ùß³ÏáõÛÃÝ»ñÇ ·áÛ³ï»õÙ³Ý ËݹÇñÁ ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõÙ:

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ïÝï»ë³Ï³Ý ³ëå»ÏïÝ»ñÁ: î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³ÝÝÇÝï»·ñí»Éáõ ϳñ»õáñáõÃÛáõÝÁ г۳ëï³ÝÇ Ñ³Ù³ñ:

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý Ñ»ï»õ³ÝùÝ»ñÁ. ëáóÇ³É³Ï³Ý µ»õ»é³óÙ³Ý »õ ³Ýѳí³ë³ñáõÃÛ³ÝËáñ³óáõÙÁ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Ìåëþõèí È.Ñ., Èíôîðìàöèîííîå Îáøåñòâî: Èñòîêè, ïðîáëåìû, òåíäåíöèè ðàçâèòèÿ- Ì.: Èçä-âî Ìîñê. Óí-òà, 1999

2. http://intra.rfbr.ru/pub/vestnik/V3_99/1_1.htm 3. Competing Visions, Complex Realities: Social Aspects of the Information

Society, ed. Jorge Reina Schement and Leah A. Lievrouw, Alex Publishing Corporation , Norwood, New Jersey, Introduction.

4. Building the European Information Society for us all: Final policy report of

the high-level expert group, April 1997/European Commision. Directorate-General for employment, industrial relations and social affairs. Unit V/B/4.

5. http://www.relcom.ru/koi/Internet/ComputerLaw/State.htm#2 6. Europe and the Global Information Society. Recommendations to the

European Council, May 19947. Green Paper. Living and Working in the Information Society: People First.

European Commission, 1996; http://europa.eu.int/ISPO/infosoc/legreg/docs/peopl1st.html

8. The National Information Infrastructure: Agenda for Action. USA, 19939. Information Superhighway: An Overview of Technology Challenges, report to the USA

Congress, 1995.

11

10. Building the Information Society: Moving Canada into the 21st Century, Publication Date:1997-02-27, Author: Industry Canada,http://strategis.ic.gc.ca/SSG/ih01103e.html

11. Denis McQuail, “Mass Communication Theory: An Introduction”, Third Edition, SAGE Publications, London, 1993, pp. 21-93.

»ٳ 4

¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝÁª Ãí³Ýß³ÛÇÝ ¹³ñ³ßñç³ÝáõÙ

¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛáõÝÁ` ï»ËÝÇÏ³Ï³Ý Ýáñ³ÙáõÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ Ûáõñ³óÝáÕ µÝ³·³í³é:Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÁ áñå»ë ÅáõéݳÉÇëï³Ï³Ý ·áñÍÇù »õ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÇçáó:

î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏóáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñÇ íñ³.

سÏñá ѳñÃáõÃÛáõÝ: ÎáÝó»åïáõ³É, ϳéáõóí³Íù³ÛÇÝ ÷á÷áËáõÃÛáõÝÝ»ñÁ:- Âí³Ýß³ÛݳóáõÙ, Ó³ÛÝ, å³ïÏ»ñ, ï»ùëïÇ »õ ·ñ³ýÇÏÝ»ñÇ

÷á˳ñÏ»ÉÇáõÃÛáõÝÁ: ÆÝýáñÙ³ódzÛÇ íÇñïáõ³É ·á۳ϻñåÁ: ìÇ׳ϳ·ñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ ûÝ-ɳÛÝ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñó, ¹ñ³Ýó ï»ë³ÏÝ»ñÁ: ²å³·³ÛÇ ¼ÈØ-Ý:

- î»ë³Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ: Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ Ý»ñ¹ñÙ³Ý ïÝï»ë³Ï³Ý ÙáïÇí³ódzݻñÁ.

- ³ñï³¹ñáճϳÝáõÃÛ³Ý »õ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñÇ áñ³ÏÇ µ³ñÓñ³óáõÙ, ëå³éÙ³Ý ßáõϳÛÇ ÁݹɳÛÝáõÙ »õ ³ÛÉÝ,

- ³ñï³¹ñ³ÝùÇ Ï³Ù Í³é³ÛáõÃÛ³Ý ÇÝùݳñÅ»ùÇ Ïñ׳ïáõÙª Ç Ñ³ßÇí ³ß˳ï³Ï³½ÙÇ Ãí³ù³Ý³ÏÇ, ûå»ñ³ïÇí ϳé³í³ñÙ³Ý, ïñ³Ýëåáñï³ÛÇÝ »õ ³ÛÉ Í³Ëë»ñÇ Ýí³½»óÙ³Ý:

Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÁª ³í³Ý¹³Ï³Ý ¼ÈØ-Ç ïÝï»ë³Ï³Ý Ùñó³ÏÇóÝ»ñ: ¶áí³½¹Á ó³ÝóáõÙ:´³½Ù³µÝáõÛà ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ë»ñï³×áõÙÁ ó³ÝóáõÙ ¼ÈØ-Ý»ñÇ Ñ»ï:

- ÆÝï»ñ³ÏïÇíáõÃÛáõÝ: ÆÝï»ñ³ÏïÇí Ñ»éáõëï³ï»ëáõÃÛáõÝ, ´ñÇï³Ý³Ï³Ý Sky TV Ñ»éáõëï³ÁÝÏ»ñáõÃÛ³Ý ûñÇݳÏÁ: Üáñ ï»ËÝáÉá·Ç³Ý»ñÇ ÇÝï»ñ³ÏïÇí ѳÕáñ¹³Ïó³Ï³Ý Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ.

1. Ù»ÏÇ »õ Ù»ÏÇ2. ß³ï»ñÇ »õ ß³ï»ñÇ3. Ù»ÏÇ »õ ß³ï»ñÇ, ÇÝãå»ë ݳ»õ ß³ï»ñÇ »õ Ù»ÏÇ ÙÇç»õ:

î»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ ëï³Ý³Éáõ »õ ѳÕáñ¹»Éáõ Éñ³·ñáÕÝ»ñÇ §Ù»Ý³ßÝáñÑǦ í»ñçÁ:

- äñá³ÏïÇíáõÃÛáõÝ: §êå³éáÕÁ¦ª ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ §³ñï³¹ñáÕǦ, §Ññ³ï³ñ³ÏãǦ, §óñáÕǦ ¹»ñáõÙ: سà ¸ñ³¹çÇ ûÝ-ɳÛÝ å³ñµ»ñ³Ï³ÝÁ »õ Ýñ³ ÝٳݳÏáõÙÝ»ñÁ:

úÝ-ɳÛÝ å³ñµ»ñ³Ï³ÝÝ»ñÁª ǵñ»õ Çñ³Ï³Ý ¼ÈØ:

ØÇÏ ñá ѳñ Ãáõ ÃÛáõÝ, ³½ ¹» óáõ ÃÛáõÝ Éñ³· ñáÕ Ý» ñÇ, Ýñ³Ýó Ù³ë ݳ ·Ç ïáõ ÃÛ³Ý ¹Ç Ù³· ÍÇ, Ù³ë ݳ ·Ç ï³ Ï³Ýϳ ñá Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ, ·Ç ï» ÉÇù Ý» ñÇ, ÑÙ ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ, å³ Ñ³Ýç Ý» ñÇ, ã³ ÷³ ÝÇß Ý» ñÇ íñ³: г Ù³ ϳñ ·ÇãÝ Çµ -ñ»õ §ÃáõÕà »õ ·ñÇã¦, Ýáñ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÇ í» ñ³ µ» ñÛ³É Éñ³· ñá ÕÇÝ ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ·Ç ï» ÉÇù Ý»ñ áõ ÑÙ ïáõ -ÃÛáõÝ Ý»ñ: Üáñ ï» Õ» ϳï í³ Ï³Ý ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý»ñÝ Çµ ñ»õ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³Û Ã³ÛÃ Ù³Ý ·áñ ÍÇù. ѳ Ù³ -ϳñ· ã³Û ݳó í³Í Éñ³· ñáõ ÃÛáõÝ:

12

Èñ³·ñ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ýáñ ï»ë³ÏÝ»ñÇ ³é³ç³óáõÙÁ - гٳϳñ·ã³Ûݳóí³Í Éñ³·ñáõÃÛáõݪcomputer-assisted journalism (CAJ), »õ database journalism:

ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ ï»ë³ÏÝ»ñÁ

Èñ³·ñáÕÇÝ ³ÝÑñ³Å»ßï ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñ.

1. ¾É»ÏïñáݳÛÇÝ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ. ³í³Ý¹³Ï³Ý ¼ÈØ-Ç ¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ï³ñµ»ñ³ÏÝ»ñ, ½áõï¿É»ÏïñáݳÛÇÝ ¼ÈØ: ¾É»ÏïñáݳÛÇÝ- ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ¼ÈØ-Ç ÑëÏ³Û³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñÝ áõ¹ñ³Ýó ÏÇñ³éáõÙÁ:

● eZines - http://www.dominis.com/Zinet

● Electronic Journals Access - http://www.coalliance.org/ejournal

● Ãàçåòû è æóðíàëû - http://wwwsimplex.ru/win.cgi/lit.html

● Êàòàëîã ÑÌÈ ãîñóäàðñòâ ýêñ-ÑÑÑÐ - http://fox.tt.ee

● Ñåòåâûå ìåäèà - http://www.npi.ru/New/forjour/msk-smi.htm

● §²½·¦ ûÝ-ɳÛÝ - www.azg.am

● §²é³íáï¦ ûÝ-ɳÛÝ - www.aravot.am

● Panarmenian.net

2. ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é³¹Çáϳ۳ÝÝ»ñ, áñ ·áñÍáõÙ »Ý Çñ³Ï³Ý ųٳݳÏÇ Ù»ç. ëáíáñ³Ï³Ýé³¹Çáϳ۳ÝÝ»ñÇ ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ÏñÏÝûñÇݳÏÝ»ñÁ, ½áõï ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é³¹Çáϳ۳ÝÝ»ñ:ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é³¹Çáϳ۳ÝÇ ëï»ÕÍÙ³Ý è³¹Çá Ð³Û 104.1-Ç ÷áñÓÁ: ÆÝï»ñÝ»ïáõÙ é³¹Çáϳ۳ÝÝ»ñÇáñáÝÙ³Ý áõÕ»óáõÛó»ñ.

● Vtuner - http://vtuner.com

● The MIT List of Radio Stations on the Internet -

http://wmbr.mit.edu/otherstations.html

3. îíÛ³ÉÝ»ñÇ ûÝ-ɳÛÝ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñª í׳ñáíÇ »õ ³Ýí׳ñ:

● Lexis-Nexis (www.lexis-nexis.com) - ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ³Ù»Ý³Ù»Í,

³ß˳ñѳÑéã³Ï ÏáÙ»ñóÇáÝ ßï»Ù³ñ³ÝÁ, å³ñáõݳÏáõÙ ¿ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝ ·ñ»Ã» µáÉáñ µÝ³·³í³éÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É:

● Dialogue Web (www.dialog.com) - ÙdzíáñáõÙ ¿ ï³ñµ»ñ

µÝ³·³í³éÝ»ñÇ ³éÝãíáÕ ³í»ÉÇ ù³Ý 450 ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ßï»Ù³ñ³ÝÝ»ñ:

● Intergrum Techno (www.intergrum.ru) - Ëáßáñ³·áõÛÝ éáõë³Ï³Ý

ïíÛ³ÉÝ»ñÇ ßï»Ù³ñ³Ý:

4. úÝ-ɳÛÝ µ³é³ñ³ÝÝ»ñ, ѳÝñ³·Çï³ñ³ÝÝ»ñ, ï»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ÝÛáõûñ:

● Yahoo!-Ç reference µ³Å³ÝÙáõÝùÁ - http://dir.yahoo.com/reference/

● ´áÉáñ µ³é³ñ³ÝÝ»ñÁ, µáÉáñ É»½áõÝ»ñÁ -

http://www.wwideweb.com/diction.htm

● Biography.com - ³í»ÉÇ ù³Ý 25000 Ù³ñ¹Ï³Ýó ѳÏÇñ×

Ï»Ýë³·ñáõÃÛáõÝÝ»ñ

● Reference.com

● Britannica.com

● “¶Çï»ÉÇùÝ»ñ ³Ù»Ý ÇÝãÇ Ù³ëÇÝ” ѳÝñ³·Çï³ñ³Ý - www.km.ru

5. ¾É»ÏïñáݳÛÇÝ ·ñ³¹³ñ³ÝÝ»ñ

● Project Gutenberg - http://www.promo.net/pg/

● سùëÇÙ ØáßÏáíÇ ·ñ³¹³ñ³Ý - http://www.lib.ru/

13

● Internews èáõë³ëï³ÝÇ ·ñ³¹³ñ³ÝÁ Éñ³·ñáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ -

http://www.internews.ru/nav/library.html

● DigitalLibrary.net

6. Mailing list-»ñ, Ñ»ï³ùñùñáÕ Ã»Ù³Ûáí ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý ëï³óÙ³Ý ³Ù»Ý³³ñ¹Ûáõݳí»ï »õ å³ñ½ÙÇçáóÝ»ñÇó Ù»ÏÁ: Listserv - ѳïáõÏ Íñ³·ñ³ÛÇÝ ³å³ÑáíáõÙ, áñÁ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ ¿ ï³ÉÇëÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ï³ñ³Í»É ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛáõÝÁ mailing listi µáÉáñ ³Ý¹³ÙÝ»ñÇÝ: media.am, GroongÉÇëï»ñÁ:

7. γï³Éá·Ý»ñ »õ áñáÝáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñ:

● AllSearchEngines.com - áñáÝáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·»ñÇ ³é³í»É

³ÙµáÕç³Ï³Ý ѳí³ù³Íáõ

● Yahoo!, Altavista.com, GoTo.com, Lycos.com, Mamma.com »õ ³ÛÉÝ:

● Webnet (www.webnet.am) - гÛÏ³Ï³Ý ûÝ-ɳÛÝ Ï³ï³Éá·

● Port.am - гÛÏ³Ï³Ý ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ é»ëáõñëÝ»ñÇ Ï³ï³Éá·

● Armenian Network Information Centre (www.amnic.net)

● Links (http://www.links.am) - гÛÏ³Ï³Ý áñáÝáÕ Ñ³Ù³Ï³ñ·

8. سëݳ·Çï³Ï³Ý é»ëáõñëÝ»ñ Éñ³·ñáÕÝ»ñÇ Ñ³Ù³ñ

● - http://www.cio.com/central/journalism.html

● Journalistic Resource Page - http://www.markovits.com/journalism/

9. î»Õ»Ï³ïí³Ï³Ý ·áñͳϳÉáõÃÛáõÝÝ»ñ

● Associated Press - www.ap.org

● CNN - www.cnn.com

● Reuters - www.reuters.com

● ITAR-TASS - www.itar-tass.ru

● RIA Novosti - www.rian.ru

● Interfax - www.interfax.ru

● ÜáÛÛ³Ý î³å³Ý - www.noyan-tapan.am

● êݳñù - www.snark.am

● ARKA - www.arka.am

● ²ñÙ»Ýåñ»ë - www.armenpress.am

10. γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñ »õ ͳé³ÛáõÃÛáõÝÝ»ñ

● ÄáõéݳÉÇëïÝ»ñÇ ÙÇç³½·³ÛÇÝ ý»¹»ñ³ódz - www.ifj.org

● ÄáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ »íñáå³Ï³Ý Ï»ÝïñáÝ- www.ejc.nl

● ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ Ù³ÙáõÉÇ ï»Õ»Ï³ïáõ - www.netpress.org

● The Pulitzer Prizes - www.pulitzer.org

● سÙáõÉÇ ³½·³ÛÇÝ ÇÝëïÇïáõï - www.npi.ru

● ºñ»õ³ÝÇ Ù³ÙáõÉÇ ³ÏáõÙµ - www.ypc.am

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. W. Russell Neuman, “The Global Impact of New Technologies” in The Politics of News, The News of Politics, Ed. Doris Graber, Denis McQuail, Pippa Noris, A Division of Congressional Quarterly Inc., Washington, D.C., 1998.

2. Press Freedom Survey 2001, Freedom House athttp://www.freedomhouse.org/pfs2001/pfs2001.pdf

3. Connecting England: our community vision, BBC English Regions, p.44. Bruce Henderson and Jan Fernback, “The Campus Press: A Practical

Approach to On-Line Newspapers” in The Electronic Grapevine: Rumor, Reputation, and Reporting in the New On-Line Enviroment, ed. Diane L. Borden and Kerric Harvey, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London, 1998

5. Pavlik, John Vernon, New Media Technology: Cultural and Commercial Perspectives , 1996, Allyn & Bacon A Simon & Schuster Company Needham Heights, Mass.,

6. Richard Collins and Cristina Murroni, New Media, New Policies: Media and Communications Strategies for the Future, Polity Press, UK, 1996, pp. 183-189.

7. World Press Trends: Newspaper Growth Continues at http://www.fiej.org/cc/previous/congress.forum.2000/news/wpt.html

8. Àìåðèêàíöàì íå íóæíà èíòåðàêòèâíîñòü, Èâàí Ïåòðîâ, “Ãàçåòà.Ru”,Ñðåäà, 10 ßíâàðÿ

9. Ð. Àïäæîí, Õ. Ðàôôèí. Èíòåðíåò äëÿ æóðíàëèñòîâ - ðóññêèé ïåðåâîä êíèãè, íàïèñàííîé â 1995 ãîäó. Ìíîãîå óñòàðåëî, íî ïî÷èòàòü ïîëåçíî, http://www.internews.ru/books/internet/contents.html

10. Ìèðçà Áàáàåâ. “Æóðíàëèñòèêà è Èíòåðíåò”, http://www.zhurnal.ru/staff/Mirza/e_journ.html

11. Bruce Garrison, Computer-Assisted reporting, Sec. Ed., Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London, 1998.

12. Paul Williams, The Computerized Newspaper: A Practical Guide for System Users, Heinmann Professional Publishing, Ltd., Great Britain, 1990.

13. Margaret H. DeFleur, Computer-Assisted Investigative Reporting: development and Methodology, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, NJ, 1997

14

15

»ٳ 5

On- l ine ÄáõéݳÉÇëïÇϳ

ò³Ý ó³ ÛÇÝ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ µÝá ñá ßáõÙÝ áõ ë³Ñ Ù³ Ýáõ ÙÁ:ò³Ý ó³ ÛÇÝ Ù» ¹Ç³ ÛÇ »õ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ¹» ý³Ï ïá ·á Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ, ½³ñ ·³ó Ù³Ý ³é ϳ ݳ ˳¹ ñÛ³É Ý» ñÁ:

г Ù» Ù³ ïáõ ÃÛáõÝ ³ í³Ý ¹³ Ï³Ý ¼ÈØ-Ç Ñ»ï, ÙÇ ß³ñù Ó» õ³ Ï³Ý å³ Ñ³Ýç Ý» ñÇ µ³ ó³ ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ. ïå³ -ù³ ݳÏ, å³ñ µ» ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõÝ, ·ñ³Ý óáõÙ å» ï³ Ï³Ý ·» ñ³ ï»ë ãáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáõÙ:

úÝ É³ÛÝ Éñ³· ñáõ ÃÛ³Ý Ó» õ³ íáñ íáÕ ëϽ µáõÝù Ý» ñÁ, ÙÇ ïáõÙ Ý» ñÁ »õ ÝÛáõ ÃÇ Ù³ ïáõó Ù³Ý » Õ³ Ý³Ï Ý» ñÁ: Web Ññ³ ï³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý Ï³ éáõó í³Í ù³ ÛÇÝ ³ é³ÝÓ Ý³ ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ, ³ÝÑ ñ³ Å»ßï ÑÙ ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ:

Èñ³· ñá ÕÁª Ó»é ݳñ ϳ ï»ñ, Ññ³ ï³ ñ³ ÏÇã:§ò³Ý ó³ ÛÇÝ ï»ùë ïǦ Ûáõ ñ³ ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ - ë»ÕÙ, µ³ Å³Ý í³Í Ù³ ë» ñÇ, á㠷ͳ ÛÇÝ Í³ í³ ÉáõÙ Ý»ñª

Ç Ñ³ ßÇí ÑÇ å»ñ ï»ùë ï³ ÛÇÝ ÑÕáõÙ Ý» ñÇ »õ ÙáõÉ ïÇ Ù» ¹Ç³ ÛÇ »õ ³ÛÉÝ: ò³Ý óÁ Ù» ¹Ç³ Ýáñ ÙÇ ç³ í³Ûñª ¿Ï ñ³ ÝÇÙÇ çá óáí ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ÁÝ Ï³É Ù³Ý ³ é³ÝÓ Ý³ ѳï Ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáí:

Üáñ ó³Ýó³ÛÇÝ ¼ÈØ-Ç ³é³í»ÉáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ³í³Ý¹³Ï³Ý ¼ÈØ-Ç Ýϳïٳٵ:

● ¶» ñû å» ñ³ ïÇ íáõ ÃÛáõÝ - Æ ñ³ ¹³ñ Óáõ ÃÛ³Ý Í³ í³É Ù³ ÝÁ ½áõ ·³ Ñ»é

ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³Ý ѳ å³Õ Ññ³ å³ ñ³ ÏáõÙ, ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³ é³ ùáõÙ Ç ñ³ Ï³Ý Å³ Ù³ ݳ ÏáõÙ: ä³ñ µ» ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý µ³ ó³ ϳ Ûáõ ÃÛáõÝ: §Ðñ³ å³ ñ³ ÏÇñ, ³ 峪 ËÙ µ³· ñÇñ¦ Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý Ýáñ ¹å ñá óÇ Ó» õ³ íá ñáõ ÙÁ, û å» ñ³ ïÇ íáõ ÃÛáõÝÝ Áݹ ¹»Ù ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³ í³ë ïÇáõ ÃÛ³Ý:

● î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Í³ í³ É³ ÛÇÝ ³Ý ë³Ñ Ù³ ݳ ÷³ Ïáõ ÃÛáõÝ:

● Æ ÉÛáõëï ñ³ ïÇ íáõ ÃÛáõÝ - ÝÛáõ ÃÇ Ó» õ³ íáñ Ù³Ý ³Ý ë³Ñ Ù³ ݳ ÷³Ï

Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñª Éáõ ë³Ý ϳñ, ³ ÕÛáõ ë³Ï Ý»ñ, ·ñ³ ýÇÏ Ý»ñ, Ó³Û Ý³· ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ, ï» ë³· ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ »õ ³ÛÉÝ:

● л ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝ Ï³½Ù - íÇñ ïáõ³É ³ß ˳ñ ѳë ÷Ûáõé ³ß Ë³ ï³ Ï³½Ù:

● ²ñ ËÇ í³ ÛÇÝ ïíÛ³É Ý» ñÇ »õ ¿ É»Ïï ñá ݳ ÛÇÝ ï» Õ» ϳï í³ Ï³Ý é» ëáõñë Ý» ñÇ

³Ý ë³Ñ Ù³ ݳ ÷³Ï Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛáõÝ, ÇÝù Ýáõ ñáõÛÝ Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý Ñ» ï³ùÝ Ýáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ³Ýó ϳó Ù³Ý Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ:

● ² Ù» ݳ µ³½ Ù³ ½³Ý ï» ë³ ÏÇ Ñ» ï³ ¹³ñÓ Ï³ å» ñÇ ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõÝ,

ÁÝ Ã»ñ óáÕ Ý» ñÇ ³Ï ïÇí Ù³ë Ý³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ ï» Õ» ϳï í³ Ï³Ý åñá ¹áõÏ ïÇ ³ñ ï³¹ ñáõ ÃÛ³Ý ·áñ ÍÁÝ Ã³ óÇÝ:

● л ÕÇ Ý³Ï - ÁÝ Ã»ñ óáÕ ë³Ñ Ù³ ݳ ½³ï Ù³Ý ³ Ýá ñá ß³ óáõ ÙÁ:

● Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý ³ é³ í» É³ ·áõÛÝ ¹ñ ë» õá ñáõÙ Ý»ñ, µ³ ñ»Ý å³ëï

å³Û Ù³Ý Ý»ñ Ý»Õ Ù³ë ݳ ·Ç ï³ Ï³Ý, ³Ý ѳ ï³ Ï³Ý Ñ» ï³ù ñù ñáõ ÃÛáõÝÝ»ñ ϳ Û³ó ÝáÕ Ññ³ å³ ñ³ ÏáõÙ Ý» ñÇ, µ³ Å³Ý ÙáõÝù Ý» ñÇ,ѳ í»É í³Í Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ñ:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. Yahoo ϳï³Éá·áõÙ ½»ï»Õí³Í ûÝ-ɳÛÝ Ññ³å³ñ³Ï³ËáëÝ»ñÇ áõ Ñá¹í³Í³·ñ»ñÇ ó³ÝÏÁ - http://dir.yahoo.com/news_and_media/columns_and_columnists/

2. Doug Millison, Online Journalism FAQ, http://www.online-journalist.com/faq.html3. Journalism Forum - Online Press Club, http://www.jforum.org/4. Online Writing List, http://www.planetarynews.com/online-writ.html5. Online Journalism Review, http://ojr.usc.edu/6. Ryerson Review of Journalism Online, http://www.ryerson.ca/rrj/7. The Association of Internet Professionals, http://www.association.org/

16

8. Àëåêñàíäð Àêîïîâ, Âçãëÿä íà ïðîáëåìû ñåòåâîé æóðíàëèñòèêè èçíóòðè è ñíàðóæè Èíòåðíåòà, http://www.relga.rsu.ru/n45/net45.htm

9. Ìèõàèë Ãóðåâè÷, ÆÓÐÍÀËÈÑÒÈÊÀ ÂÛÑÎÊÈÕ ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉ, http://ng.ru/2001-2-14/

10. Lawrence K. Grossman, From Marconi to Murrow to- Drudge? in Columbia Journalism Review - www.cjr.org , July/August 1999

11. Steven S. Ross, “Journalists’ Use of On-line Technology and Sources” in The Electronic Grapevine: Rumor, reputation, and reporting in the New On-Line Environment, ed. Diane L. Borden and Kerric Harvey, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London, 1998, p. 143

12. Jan Bierhoff, “Brave new media world; the era of online journalism” in European Journalism Training in Transition: the inside view, ed. Jan Bierhoff & Mogens Schmidt, EJC, Maastricht, 1997

13. Joel Simon and Carol Napolitano, “We’re All Nerd Now” in Columbia Journalism Review, March/April, 1999

14. Claudine Hyland, Online Journalism at a “Crossroad” at http://www.cyber-times.org/media/m090899.html

15. Steve Outing,Why online journalism is a great career choice, Cyber-times, Filed on: 21st April 1999, http://www.cyber-times.org/media/m210499.html

16. Wendy S. Williams, “The Blurring of the Line Between Advertising and Journalism in the On-Line Environment” in The Electronic Grapevine: Rumor, Reputation, and Reporting in the New On-Line Environment, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, London, 1998, p 33.

»ٳ 6

î»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý Ñ³í³ëïÇáõÃÛ³Ý »õ

ËáëùÇ ³½³ïáõÃÛ³Ý ÑÇÙݳѳñó»ñÁ

î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³ í³ë ïÇáõ ÃÛ³Ý å³ Ñ³Ýç Ý» ñÁ ³ í³Ý ¹³ Ï³Ý ¼ÈØ- áõÙ: BBC-Ç ÃÕ Ã³Ï óÇ áõ Õ» óáõÛ óÁ: Âí³Ý ß³ ÛÇÝ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³Ý íë ï³ Ñ» ÉÇáõ ÃÛ³Ý Ñ³ñ óÁ: ² å³ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛáõ ÝÁ »õ ï» Õ» ϳï -

í³ Ï³Ý å³ ï» ñ³½Ù Ý» ñÁ ó³Ý óáõÙ: ì» ñ³Ñë Ïá Õáõ ÃÛ³Ý ³ÝÑ Ý³ ñÇ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ: Âí³Ý ß³ ÛÇÝ áã ѳ í³ë ïÇ ï» -Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý û· ï³ ·áñ Íáõ ÙÁ ѳ Û³ë ï³ ÝÛ³Ý ¼ÈØ-Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó:

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý »õ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛ³Ý ëϽ µáõÝù Ý»ñÝ Áݹ ¹»Ù ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ýѳ í³ë ïÇáõ ÃÛ³Ý »õ ³ÝÓ Ý³ Ï³Ý ÏÛ³Ý ùÇ Ç ñ³ íáõÝ ùÇ:

¸» ½ÇÝ ýáñ Ù³ ódz, ·ñ³ ·á Õáõ ÃÛáõÝ, Í³Û ñ³ Ñ» Õ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõÝ, åáé Ýá· ñ³ ýdz, ³ í³ ½³ Ïáõ ÃÛáõÝ, ·á Õáõ -ÃÛáõÝ, ³Ý ï» ÕÇ ·á í³½¹ »õ ³ÛÉÝ:

ÆÝ ï»ñ Ý» ï³ ÛÇÝ áë ïÇ Ï³ Ýáõ ÃÛáõÝ, å³Û ù³ñ ó³Ý ó³ ÛÇÝ ã³ ñ³ ß³ ÑáõÙ Ý» ñÇ áõ ã³ ñ³ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñǹ»Ù: ì³Õ í³ ûñ í³ ³ Ýá ñá ßáõ ÃÛáõÝÝ áõ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³ í³ë ïÇáõ ÃÛ³Ý Ëݹ ñÇ Ñݳ ñ³ íáñ Ñ³Ý ·áõ ó³ -Éáõ ÍáõÙ Ý» ñÁ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Producers’ Guidelines: The BBC’s values and standards.2. ²ñ³Ù ØÏñïã³Ý, §Ð³Ï³Ñ³Û ù³ñá½ãáõÃÛáõÝÁ Ýáñ ó÷ ¿ ³éÝáõÙ¦, §²¼¶¦,

11 ÐáõÝí³ñ, 2000, 1 (#1969)3. Áåãëîâ Ñïàðòàê, “Ìîíîïîëèè ñëîâà”, Èçäàòåëñòâî “Ìûñëü”, Ìîñêâà - 19724. Andrew L. Shapiro, “The Control Revolution: How The Internet is Putting

Individuals in Charge and Changing the World We Know” (1999) at http://www.mediachannel.org/originals/shapiro-drudge.shtml

5. Matt Welch,Why Does Old Media Trash the New? , Online Journalism Review, Posted June 24, 1998 at http://ojr.usc.edu

17

»ٳ 7

ÆÝï»ñÝ»ïÝ áõ Çñ³íáõÝùÁ

ÆÝ ï»ñ Ý» ïÇ Ç ñ³ í³ Ï³Ý Ï³ñ ·³ íáñ Ù³Ý ßáõñç »ñÏ Ëá ëáõ ÃÛáõ ÝÁ, û ñ»Ý ë¹ ñ³ Ï³Ý Ó»é ݳñÏ Ý» ñÁ: ò³Ý ó³ -ÛÇÝ Ç ñ³ íáõÝ ùÁ áñ å»ë Ç ñ³ íáõÝ ùÇ ³ å³ ·³ ×ÛáõÕ:

î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ñ³ ÙÁݹ ѳ Ýáõñ Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛáõÝÝ Áݹ ¹»Ù Ñ» ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝ Ç ñ³ íáõÝ ùÇ: л ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝÇ ñ³ íáõÝ ùÇ å³Ñ å³Ý Ù³Ý ÑÇ٠ݳ ѳñ óÁ ѳ Ù³ ϳñ· ã³ ÛÇÝ »õ Ñ» é³ Ñ³ Õáñ ¹³Ï ó³ ÛÇÝ ï»Ë Ýá Éá ·Ç³ Ý» ñÇ ÏáÝ -í»ñ ·»Ý ódz ÛÇ ³ñ ¹ÛáõÝ ùáõÙ: î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ¿ É»Ïï ñá ݳ ÛÇÝ å³ï ×» ݳ Ñ³Ý Ù³Ý áõ ï³ ñ³Í Ù³Ý ¹Ûáõ ñáõ -ÃÛáõ ÝÁ Ýáñ å³Û Ù³Ý Ý» ñáõÙ:

ÆÝ ýáñ Ù³ ódz ÛÇó ³ ½³ï û·ï í» Éáõ ¹áÏï ñÇ ÝÁ: “Âí³Ý ß³ ÛÇÝ Ñ³ ½³ ñ³ ÙÛ³ ÏÇ Ñ» ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝ Ç ñ³ íáõÝù Ý» -ñÇ Ù³ ëÇÝ ³Ïï” (Digital Millennium Copyright Act): ÆÝ ï»ñ Ý» ïáõÙ ³é ϳ ÇÝ ýáñ Ù³ ódz ÛÇ µá í³Ý ¹³ Ïáõ ÃÛáõ -ÝÁ ëï»Õ ÍáÕ ÁÝ Ï» ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý Ï³ñ ·³ íáñ Ù³Ý Ñ³ñ óÁ:

²å ñ³Ý ù³ ÝÇ ßÇ û· ï³ ·áñ Íáõ ÙÁ ÆÝ ï»ñ Ý» ïáõÙ. ³å ñ³Ý ù³ ÝÇßݪ ǵ ñ»õ ÆÝ ï»ñ Ý» ïÇ Ñ³ë ó» (domainname): Æ ñ³ í³ Ï³Ý Ï³ñ ·³ íáñ Ù³Ý ·áñÍ Ý³ Ï³Ý ³ÝÑ Ý³ ñÇ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ ó³Ý óáõÙ:

¶ñ³Ï³Ýáõà ÛáõÝ

14. http://www4.law.cornell.edu/uscode/17/index.text.html15. http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/z?c105:H.R.2281.ENR:16. THE WHITE HOUSE Office of the Press Secretary (New York, New York)

For Immediate Release October 12, 1998 STATEMENT BY THE PRESIDENT17. www.fcc.gov18. Íèêîëàé ×óâàõèí , Ïðàâî è Èíòåðíåò: à åñòü ëè ïåðåñå÷åíèå?,

http://www.vic.spb.ru/law/doc/a62.htm19. Äæîí Ïåððè Áàðëîó, Ïðîäàæà âèíà áåç áóòûëîê: Ýêîíîìèêà ñîçíàíèÿ

â ãëîáàëüíîé Ñåòè, http://www.russ.ru/netcult/99-03-26/barlow.htm#2b20. Âèêòîð Íàóìîâ, Ïðîáëåìû ðåàëèçàöèè àâòîðñêèõ ïðàâ â ñåòè

Èíòåðíåò, http://www.vic.spb.ru/law/doc/a09.htm21. Cyberlaw.com, http://www.cyberlaw.com22. The Cyberlaw Encyclopedia , http://www.gahtan.com/techlaw/home.htm23. EFF “Intellectual Property Online: Patent, Trademark, Copyright” Archive

http://www.eff.org/pub/Intellectual_property24. ÆÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ Çñ³íáõÝùÇÝ ÝíÇñí³Í Ñá¹í³ÍÝ»ñÇ ß³ñù -

http://www.vic.spb.ru/law/doc/a_list.htm25. Àâòîðñêîå ïðàâî â Ðîññèè, http://copyright.msk.ru:8081/

»ٳ 8

ÄáõéݳÉÇëï³Ï³Ý ¿ÃÇϳ »õ ó³Ýó³ÛÇÝ ¿ÃÇϳª Net ique t te

î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³Õ µÛáõ ñÇÝ ÑÕáõ٠ϳ ï³ ñ» Éáõ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁª Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý ¿ ÃÇ Ï³ ÛÇ ó³Ý -ϳ ó³Í Ïá ¹»ù ëÇ ³Ý ù³Ï ï» ÉÇ Ù³ë: ÆÝ ï»ñ Ý» ï³ ÛÇÝ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³ é³Ýó ÑÕ Ù³Ý ÏÇ ñ³ éáõ ÙÁ ³ í³Ý -¹³ Ï³Ý Éñ³ï í³ ÙÇ çáó Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó: §ÆÝ ï»ñ Ý» ïÇó ëï³ó í³Í ÝÛáõ û ñÇ Ñ³ Ù³ Ó³Ûݦ ÑÕ Ù³Ý ³Ý Ñ» û Ãáõ -ÃÛáõ ÝÁ: ò³Ý óÁª Édzñ Å»ù Ù» ¹Ç³ ÙÇ ç³ í³Ûñ: ¶á Ûáõ ÃÛáõÝ áõ Ý» óáÕ Åáõé ݳ ÉÇë ï³ Ï³Ý ¿ ÃÇ Ï³ ÛÇ Ï³ ÝáÝ Ý» ñÇ ÏÇ -ñ³ é» ÉÇáõ ÃÛ³Ý Ñ³ñ óÁ Ýáñ å³Û Ù³Ý Ý» ñáõÙ:

● ÇÝï»ñÝ»ïáõÙ Ññ³å³ñ³Ïí³Í ÝÛáõûñÇ (ï»ùëï, Éáõë³Ýϳñ, ¹Ç½³ÛÝ,

íÇ׳ϳ·ñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñ »õ ³ÛÉÝ) û·ï³·áñÍ»Éáõ ¹»åùáõÙ ÑÕáõ٠ϳï³ñ»ù ³ÕµÛáõñÇÝ,

● ÇÝï»ñÝ»ïáõÙ Ññ³å³ñ³Ïí³Í ÝÛáõÃÝ ³ÙµáÕçáõÃÛ³Ùµ û·ï³·áñÍ»Éáõ

¹»åùáõ٠ϳåí»ù Ñ»ÕÇݳÏÇ Ñ»ï »õ ѳÛó»ù Ýñ³ ÃáõÛÉïíáõÃÛáõÝÁ,

● ë³ÛÃÇ Ï³Ù ÇÝï»ñÝ»ï³ÛÇÝ ¿çÇ íñ³ ùá÷Çñ³ÛóÛÇÝ ï»Õ»Ï³ïíáõÃÛ³Ý

³éϳÛáõÃÛ³Ý ¹»åùáõÙ Ù³Ýñ³½ÝÇÝ Í³Ýáóó»ù ÝÛáõÃÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý å³ÛÙ³ÝÝ»ñÇÝ »õ Ñ»ï»õ»ù ¹ñ³Ýó:

ÄáõéݳÉÇëï³Ï³Ý ¿ÃÇϳÛÇ ÙÛáõë ϳñ»õáñ ϳÝáÝÝ»ñÁ, áñ ÝáõÛÝå»ë ÏÇñ³é»ÉÇ »Ý ó³Ýó³ÛÇÝÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ å³ñ³·³ÛáõÙ.

● ×ß·ñïáõÃÛáõÝ«

● ³Ý³ã³éáõÃÛáõÝ«

● ѳí³ëïÇáõÃÛáõÝ«

● ѳÝñáõÃÛ³Ý å³ßïå³ÝáõÃÛáõÝ«

● ϳñÍÇùÇ ³½³ïáõÃÛáõÝ£

Netiquette-Á áñå»ë Ýáñª ó³Ýó³ÛÇÝ ëáóÇ³É³Ï³Ý ÙÇç³í³ÛñÇ ¿ÃÇÏ»ï:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. Àíòîí ÍÎÑÈÊ, Äàâàéòå ññûëàòüñÿ íà Ñåòü, http://www.gagin.ru/internet/8/7_1.html

2. EthicNet: Databank for European Codes of Journalism Ethics, http://www.uta.fi/ethicnet/

3. Armenia, CODE OF ETHICS, Adopted by the the Yerevan Press Club on 18 July 1995; http://www.uta.fi/ethicnet/armenia.html

4. Netiquette Home Page, http://www.albion.com/netiquette/index.html5. äñáý»ëÇáÝ³É ÅáõéݳÉÇëïÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛ³Ý µ³ñáÛ³Ï³Ý Ïá¹»ùë,

http://spj.org/ethics/code.htm

18

19

Ìñ³·Çñ

¼²Ü¶ì²Ì²ÚÆÜ

Èð²îì²ØÆæàòܺðÆ úðºÜê¸ðàôÂÚàôÜ

лÕÇݳϪ Þáõß³Ý ¸áÛ¹áÛ³Ý

ºäÐ ÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ ý³ÏáõÉï»ïÇ Ù³ÙáõÉÇ ï»ëáõÃÛ³Ý »õ

å³ïÙáõÃÛ³Ý ³ÙµÇáÝÇ ¹³ë³Ëáë, µ.·.Ã.

Ü » ñ ³ Í á õ Ã Û á õ Ý

Ìñ³·ñÇ Ýå³ï³ÏÁ »õ ËݹÇñÝ»ñÁ

»ٳ 1

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ í³ Ï³Ý å³ßï å³ Ýáõ ÃÛ³Ý Ñ³Û»ó³Ï³ñ·Á, å³ï Ù³ Ï³Ý ½³ñ ·³ óáõ ÙÁ:

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛáõ ÝÁ áñ å»ë ë³Ñ Ù³ ݳ¹ ñ³ Ï³Ý Ç ñ³ íáõÝù£ Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ íáõÝ ùÇ ë³Ñ Ù³ -

ݳ¹ ñ³ Ï³Ý » ñ³ß ËÇù Ý» ñÁ ï³ñ µ»ñ »ñ Ïñ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³¹ ñáõ ÃÛ³Ùµ:

ÐÐ ê³Ñ Ù³ ݳ¹ ñáõ ÃÛ³Ùµ ³Ù ñ³·ñ í³Íª Ëáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý » ñ³ß ËÇù Ý» ñÁ:

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ íáõÝ ùÁ ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ÷³ë ï³ÃÕ Ã» ñáõÙ (سñ ¹áõ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ Ñ³ ÙÁݹ ѳ -

Ýáõñ Ðé 㳠ϳ· ñÇ 19-ñ¹ Ñá¹ í³Í, سñ ¹áõ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ »õ ÑÇ٠ݳ ñ³ñ ³ ½³ ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ å³ßï å³ Ýáõ -

ÃÛ³Ý »í ñá å³ Ï³Ý ÏáÝ í»Ý ódz ÛÇ 10-ñ¹ Ñá¹ í³Í »õ ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ³ÛÉ Ñ³ Ù³ Ó³Û Ý³· ñ»ñ)£

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ 1

1. ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ. ûñ»ÝùÝ»ñ »õ åñ³ÏïÇϳ, §²ñïÇÏÉ 19¦, 1999, ¿ç 7-12, 47-54, 139-152:

2. Þ. ¸áÛ¹áÛ³Ý, §ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛáõÝÁ Ù³ÙáõÉÇ ³½³ïáõÃÛ³Ý »ñ³ß˳íáñ¦, ºñ»õ³ÝÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÇ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ, 2001Ã, ¿ç 1-35:

3. Edwin Shorts & Claire de Than, “Civil Liberties”, Legal Principals of Individual Freedom; London, 1998, pages 1-14, 510-520;

4. Edward W. Loman, International Law Governing Communications & Information (A Collection of Basic Documents), Greenwood Press, Westport, Ct. 1982, pp. 125-132;

5. Pnina Lahav (ed.), Press Law in Modern Democracies: A Comparative Study, Longman New York & London, 1992, pp. 340-347;

6. Ithiel de Sola Pool, Technologies of Freedom, Harvard University Press, 1983, pp. 55-69, 75-82.

1 ²é³çÇÝ »ñÏáõ ·ñù»ñÁ å³ñï³¹Çñ »Ý, ÙÛáõëÝ»ñÁª ûųݹ³Ï:

»ٳ 2

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛáõÝ »õ å³ ï³ë ˳ ݳï íáõ ÃÛáõÝ£ Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý ë³Ñ Ù³ ݳ ÷³Ï Ù³Ý ³ÝÑ ñ³ -Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁ£

ê³Ñ Ù³ ݳ ÷³ ÏáõÙ Ý» ñÇ 3 ã³ ÷³ ÝÇß Ý» ñÁª Áëï Ù³ñ ¹áõ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ »í ñá å³ Ï³Ý ¹³ ï³ ñ³ ÝÇ: ÐÇ٠ݳ Ï³Ý ë³Ñ Ù³ ݳ ÷³ ÏáõÙ Ý» ñÇ 2 ËÙ µ» ñÁ (Ù³ñ ¹áõ ÙÛáõë Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ å³ßï å³ Ýáõ ÃÛ³Ý »õ å» -

ïáõ ÃÛ³Ý ³Ýí ï³Ý ·áõ ÃÛ³Ý, ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý Ï³ñ ·Ç, µ³ ñá Û³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý, µÝ³Ï ãáõ ÃÛ³Ý ³ éáÕ çáõ ÃÛ³Ý »õ³ÛÉ ³ñ Å»ù Ý» ñÇ å³ßï å³ Ýáõ ÃÛ³Ý Ýå³ ï³ Ïáí)£

س Ùáõ ÉÇ Ù³ ëÇÝ û ñ»Ýù Ý»ñ (Áݹ Ñ³Ý ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ »õ ï³ñ µ» ñáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ ï³ñ µ»ñ »ñ Ïñ Ý» ñÇ ÷áñ ÓÇ Ñ³ -Ù³¹ñ ٳٵ)£

¼ÈØ-Ç ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛáõ ÝÁ ϳñ ·³ íá ñáÕ û ñ»Ý ë¹ ñ³ Ï³Ý ÑÇ٠ݳ Ï³Ý ³Ï ï» ñÁ ÐÐ-áõÙ. §Ø³ Ùáõ ÉÇ »õ ½³Ý· -í³ Í³ ÛÇÝ Éñ³ï íáõ ÃÛ³Ý ÙÛáõë ÙÇ çáó Ý» ñÇ Ù³ ëÇݦ, §Ð» éáõë ï³ ï» ëáõ ÃÛ³Ý »õ é³ ¹Çá ÛÇ Ù³ ëÇݦ, §¶á í³½ ¹ÇÙ³ ëÇݦ, §Ð» ÕÇ Ý³ ϳ ÛÇÝ »õ ѳ ñ³ ÏÇó Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ Ù³ ëÇݦ, §È»½ íÇ Ù³ ëÇݦ ÐÐ û ñ»Ýù Ý» ñÁ£

¼ÈØ-Ç ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ í³ Ï³Ý Ï³ñ ·³ íá ñáõÙÁ ݳ ˳ ¹» å³ ÛÇÝ Ç ñ³ íáõÝ ùÇ ÙÇ çá óáí£ Ø³ñ ¹áõ Ç -ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ »í ñá å³ Ï³Ý ¹³ ï³ ñ³ ÝÁ »õ ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý á Éáñ ïÇÝ ³é Ýã íáÕ ·áñ Í» ñÇ ùÝ Ýáõ ÃÛ³Ý Ý³ -˳ ¹» å» ñÁ:

س Ùáõ ÉÇ ÇÝù ݳ ϳñ ·³ íáñ Ù³Ý Ù» ˳ Ýǽ٠ݻ ñÁ (Ù³ Ùáõ ÉÇ Ëáñ Ñáõñ¹ Ý»ñ, ¿ ÃÇ Ï³ Ï³Ý Ï³ Ýá ݳ· ñ»ñ »õ ³ÛÉÝ)£

»ٳ 3

ä» ï³ Ï³Ý Ñë Ïá Õáõ ÃÛáõÝ Éñ³ï í³ Ï³Ý ÙÇ çáó Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý íñ³£ ¶ñ³ùÝ Ýáõ ÃÛáõÝ:

ܳ Ë³Ñ ñ³ å³ ñ³ ϳ ÛÇÝ Ñë Ïá Õáõ ÃÛáõÝ (ÝÛáõ û ñÇ Ù» Ý³ß ÝáñÑ, ïå³·Çñ Ù³ÙáõÉdzñ ïá ݳ· ñáõÙ »õ ³ÛÉÝ)£ºïÑ ñ³ å³ ñ³ ϳ ÛÇÝ Ñë Ïá Õáõ ÃÛáõÝ (µé ݳ· ñ³ íáõÙ, ïáõ ·³Ýù Ý»ñ »õ ³ÛÉÝ)£Ø³ Ùáõ ÉÇ ïÝ ï» ë³ Ï³Ý ·ñ³ùÝ ÝáõÙ: Èñ³ï í³ ÙÇ çáó Ý» ñÇ Ñ³ñ ÏáõÙ:

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ

1. سÙáõÉÁ »õ ÅáÕáíñ¹³í³ñáõÃÛáõÝÁ, ºØ², ºñ»õ³Ý, 2001, ¿ç 87-102:2. سñ¹áõ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ »õ ÑÇÙݳñ³ñ ³½³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ

»íñáå³Ï³Ý ÏáÝí»ÝódzÛÇ 10-ñ¹ Ñá¹í³ÍÇ ÏÇñ³éÙ³Ý Ý³Ë³¹»å»ñÁ, ºØ², 2000, ¿ç 35-56:

3. سñ¹áõ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É ÐÐ Ù³ëݳÏóáõÃÛ³Ùµ ÙÇç³½·³ÛÇÝ å³Ûٳݳ·ñ»ñ, ÷³ëï³ÃÕûñÇ ÅáÕáí³Íáõ, ¶Çñù ², ºñ»õ³Ý, 2001:

4. Þ. ¸áÛ¹áÛ³Ý, §ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛáõÝÁ Ù³ÙáõÉÇ ³½³ïáõÃÛ³Ý »ñ³ß˳íáñ¦, ºñ»õ³ÝÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÇ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ, 2001Ã, ¿ç 35-54:

5. Benjamin I Page, Who Deliberates? Mass Media in Modern Democracy, Chicago: The University of Chicago Press, 1996, pp. 106-134;

6. T. Barton Carter, Marc A. Franklin, Jay B. Wright, The First Amendment and the Fifth Estate, New York, The Foundation Press, 1990, Chapter 3, pp. 60-78;

7. Pnina Lahav (ed.), Press Law in Modern Democracies: A Comparative Study, Longman New York & London, 1992, pp. 347-352;

8. Slavko Splichal, Media Beyond Socialism: Theory and Practice in East-central Europe, Westview Press, 1997;

9. Judith Lichtenberg (ed.), Democracy and the Mass Media, Cambridge University Press, 1995, pp. 355-399

10. Concept Paper on Media Law, ABA CEELI, 1996, pp. 70-82.

20

»ٳ 4

¼ÈØ-Á »õ ³½·³ÛÇÝ ³Ýíï³Ý·áõÃÛáõÝÁ: ¶³ÕïÝÇáõÃÛáõ±Ý, ûª ·ñ³ùÝÝáõÃÛáõÝ:ä»ï³Ï³Ý ·³ÕïÝÇùÇ å³ßïå³ÝáõÃÛáõÝ: ÆÝýáñÙ³ódzÛÇ ³ñï³Ñáëù£ä³ï³ë˳ݳïíáõÃÛáõÝ å»ï³Ï³Ý ·³ÕïÝÇù Ññ³å³ñ³Ï»Éáõ ѳٳñ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ. ûñ»ÝùÝ»ñ »õ åñ³ÏïÇϳ, §²ñïÇÏÉ 19¦, 1999, ¿ç 7-12, 47-54, 127-136:

2. Çàêîíîäàòåëüñòâî Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè î ÑÌÈ, ñåðèÿ “Æóðíàëèñòèêà è Ïðàâî”, âûïóñê 2, Ìîñêâà, 1996,

3. Richard Devis, The Press and American Politics: The New Mediator, Longman New York & London, 1991, Chapter 13,

4. Concept Paper on Media Law, ABA CEELI, 1996, pp. 38-51.

»ٳ 5

ÆÝ ýáñ Ù³ ódz ÛÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛáõÝ »õ Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛáõÝ: ÆÝ ýáñ Ù³ óÇ³Ý áñ å»ë ³ñ Å»ù: Æ ñ³ ½»Ï ѳ ë³ ñ³ -Ïáõ ÃÛ³Ý ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁ Åá Õáíñ ¹³ í³ ñáõ ÃÛ³Ý ½³ñ ·³ó Ù³Ý ·áñ ÍáõÙ:

г ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý ï» ÕÛ³Ï ÉÇ Ý» Éáõ Ç ñ³ íáõÝ ùÁ: Èñ³· ñáÕ Ý» ñǪ ï» Õ» Ïáõ ÃÛáõÝ ëï³ Ý³ Éáõ Ç ñ³ íáõÝ ùÁ: ÆÝ ýáñ Ù³ ódz ÛÇ Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛ³Ý û ñ»Ý ë¹ ñ³ Ï³Ý » ñ³ß ËÇù Ý» ñÁ ÐÐ-áõÙ: §î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý ³ ½³ ïáõ -

ÃÛ³Ý Ù³ ëÇݦ û ñ»Ý ùÇ Ý³ ˳ ·ÇÍ. û ñ»Ý ùÇ ÁÝ ¹áõÝ Ù³Ý ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛáõ ÝÁ »õ Ñ» é³Ý ϳñ Ý» ñÁ:î» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ íáõÝ ùÇ áï ݳ ѳñ Ù³Ý ¹»å ù» ñÁ, µá Õá ù³ñÏ Ù³Ý Ù» ˳ Ýǽ٠ݻ -

ñÁ ÐÐ-áõÙ: ´á Õá ù³ñÏ Ù³Ý Ù» ˳ Ýǽ٠ݻ ñÇ ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ÷áñ ÓÁ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Àíäðååâ Â.Â., Ñèìîíîâ À.Ê., Æóðíàëèñò â ïîèñêàõ èíôîðìàöèè, Ôîíä Çàùèòû Ãëàñíîñòè, Ìîñêâà, 1997, ñòð. 19-82.

2. Þ. ¸áÛ¹áÛ³Ý, §ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛáõÝÁ Ù³ÙáõÉÇ ³½³ïáõÃÛ³Ý »ñ³ß˳íáñ¦, ºñ»õ³ÝÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÇ Ññ³ï³ñ³ÏãáõÃÛáõÝ, 2001Ã, ¿ç 54-79:

3. سÙáõÉÁ »õ ÅáÕáíñ¹³í³ñáõÃÛáõÝÁ, ºØ², ºñ»õ³Ý, 2001, ¿ç 239-262:4. Ann Wells, Who Owns Information? From Privacy to Public Access,

Branscomb, 1994, pp. 174-185;5. Herbert Brucker, Freedom of Information, New York, 1979, Chapter 19; 6. T. Barton Carter, Marc A. Franklin, Jay B. Wright, The First Amendment

and the Fifth Estate, 1990, New York, The Foundation Press, Chapter 14, pages 634-638, 675-683;

7. Edward W. Loman, International Law Governing Communications & Information (A Collection of Basic Documents), Greenwood Press, Westport, Ct. 1982, pp. 132-146;

8. Wilbun Schramm, Mass Media and National Development, Stanford University Press, 1969; pp. 20-43;

9. Doris A. Graber, Mass Media and American Politics, 5th edition, Washington D.C., 1996, Chapter 3, pp. 68-76.

21

22

»ٳ 6

² ½³ï Ù³ ÙáõÉ-³ñ ¹³ñ ¹³ ï³ í³ ñáõ ÃÛáõÝ »ñ ÏÁÝï ñ³Ýù£Èñ³ï í³ ÙÇ çáó Ý» ñÁ »õ ¹³ ï³ ñ³Ý Ý» ñÁ: г ë³ ñ³ Ïáõ ÃÛ³Ý ï» ÕÛ³Ï ÉÇ Ý» Éáõ Ç ñ³ íáõÝ ùÝ Áݹ ¹»Ù Ù» Õ³¹ -

ñÛ³ ÉǪ ³ñ ¹³ñ ¹³ ï³ í³ ñáõ ÃÛ³Ý »õ ³Ý Ù» Õáõ ÃÛ³Ý Ï³Ý Ë³ í³ñ ϳ ÍÇ Ç ñ³ íáõÝù Ý» ñÇ:Î³Ý Ë³ ϳ Éáõ ÃÛ³Ý åá ï»Ý óÇ³É ï³ñ ñ» ñÁ: Î³Ý Ë³ Ï³É Ññ³ å³ ñ³ Ï³Û Ýáõ ÃÛ³Ý í» ñ³Ñë Ïá Õáõ ÃÛáõÝ, ¹³ ï³ Ï³Ý ·ñ³ùÝ Ýáõ ÃÛáõÝ, µ» ñ³ ݳ ϳ åÇ

ϳñ ·Á: ¸³ ï³ Ï³Ý ï» Õ» ϳï íáõ ÃÛ³Ý Ù³ï ã» ÉÇáõ ÃÛáõ ÝÁ: ¸³ ï³ í³ ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ Ññ³ å³ ñ³ Ï³Û Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ »õ Éáõ ë³ µ³ Ýáõ ÙÁ: î» ë³Ë óÇÏ Ý» ñÇ ³é ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÁ ¹³ -

ï³ ñ³ ÝáõÙ£¸³ ï³ ñ³ ÝÇ Ýϳï ٳٵ ³Ý ѳñ ·³ ÉÇó í» ñ³ µ»ñ ÙáõÝù£

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Ãåðìàí Øâàðö è ×àðëüç Áðàóí (ðåä.), Ñóäüè è æóðíàëèñòû â ñòðàíàõ âîñòî÷íîé Åâðîïû â ïåðåõîäå ê äåìîêðàòèè, Freedom House, Êèåâ, 1998, ñòð. 1-58;

2. Â ïîèñêàõ àëüòåðíàòèâ òþðåìíîìó íàêàçàíèþ, ìàòåðèàëû ìåæäóíàðîäíîãî ñèìïîçèóìà 15-16 ÿíâàðÿ 1997 ãîäà, Êèåâ, 1997,

3. Kent R. Middleton, Bill F. Chamberlin, The Law of Public Communication, Longman, 1992, Chapter 9;

4. American Bar Association Legal Advisory Committee on Fair Trial and Free Press, The Rights of Fair Trial and Free Press, 1969;

5. T. Barton Carter, Marc A. Franklin, Jay B. Wright, The First Amendment and the Fifth Estate, New York, The Foundation Press, 1990, Chapter 14, pp. 634-654;

6. Doris A. Graber, Mass Media and American Politics, 5th edition, Washington D.C., 1996, Chapter 3, 10, pp. 78-82, 306-312.

»ٳ 7

Èñ³ï í³ Ï³Ý ÙÇ çáó Ý» ñÇ ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛ³Ý Ç ñ³ í³ Ï³Ý Ï³ñ ·³ íáñ Ù³Ý ³ é³Ý ÓÇÝ ËÝ ¹Çñ Ý»ñ£

². ²Ý ÓÇ Ù³ë ݳ íáñ ÏÛ³Ý ùÇ ËÝ ¹Ç ñÁ£²Ý ѳ ïÇ Ç ñ³ íáõÝù Ý»ñÝ Áݹ ¹»Ù ѳ ë³ ñ³ Ïáõ Ã۳ݪ ï» ÕÛ³Ï ÉÇ Ý» Éáõ Ç ñ³ íáõÝ ùÇ: ²ÝÓ Ý³ Ï³Ý ÏÛ³ÝùÝ ³ Ýû ñÇ Ý³ Ï³Ý ÙÇ ç³Ù ïáõ ÃÛáõ ÝÇó å³ßï å³ Ý» ÉÁ áñ å»ë ³Ý ѳ ïÇ ë³Ñ Ù³ ݳ¹ ñ³ -

Ï³Ý Ç ñ³ íáõÝù£§²ÝÓ Ý³ Ï³Ý ÏÛ³Ý ùǦ Éáõ ë³ µ³Ý Ù³Ý ë³Ñ Ù³Ý Ý» ñÁ£ Ü»ñ Ëáõ ÅáõÙ ³ÝÓ Ý³ Ï³Ý ÏÛ³Ýù£ä» ï³ Ï³Ý å³ß ïá ÝÛ³ ÛÇ, ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý ·áñÍ ãÇ »õ Ù³ë ݳ íáñ ³Ý ÓÇ ³ÝÓ Ý³ Ï³Ý ÏÛ³Ý ùÇ ë³Ñ Ù³Ý Ý» ñÁ£ÆÝ ýáñ Ù³ ódz ÛÇ ³ñ Å» ù³ íá ñáõ ÃÛáõ ÝÁ (Newsworthiness) »õ ѳ ë³ ñ³ Ïáõ Ã۳ݪ ï» ÕÛ³Ï ÉÇ Ý» Éáõ Ç ñ³ íáõÝ -

ùÁ (Public’s right to know) áñ å»ë Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ å³ßï å³ Ýáõ ÃÛ³Ý ÑÇÙ ù»ñ ¹³ ï³ í³ ñáõ ÃÛ³Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙ£

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ. ûñ»ÝùÝ»ñ »õ åñ³ÏïÇϳ, §²ñïÇÏÉ 19¦, 1999:2. î. ´³ñë»ÕÛ³Ý, §ÐÐ ø³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý Çñ³íáõÝù¦, ºñ»õ³Ý, 2000:3. Doris A. Graber, Mass Media and American Politics, 5th edition,

Washington D.C., 1996, Chapter 3, pp. 76-78;4. Melvin Mencher, News reporting and Writing, Columbia University, 5th

1991, pp. 558-569;5. Herbert Brucker, Freedom of Information, New York, 1979, pp. 675-683;6. Concept Paper on Media Law, ABA CEELI, 1996, pp. 5-37;7. Fred Fedler, Reporting for the Print Media, New York, 1987.

´. ²ÝÓÇ å³ïíÇ, Ñ»ÕÇݳÏáõÃÛ³Ý ËݹÇñÁ£

§ìÇ ñ³ íá ñ³Ýù¦ »õ §½ñ å³ñ ïáõ ÃÛáõݦ ѳë ϳ óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ: ¼ñ å³ñ ïáõ ÃÛ³Ý ï³ñ ñ» ñÁª Ï»Õ ÍÇù(Defamation), ³ÝÓ Ý³ íá ñáõÙ (Identification), Ññ³ å³ ñ³ ÏáõÙ(Publication), ÷³ë ï³ óÇ íÇ ñ³ íá ñ³Ýù£

¼ñ å³ñ ïáõ ÃÛáõÝ »õ íÇ ñ³ íá ñ³Ýù å» ï³ Ï³Ý å³ß ïá ÝÛ³ Ý» ñÇ, å» ï³ Ï³Ý Ù³ñ ÙÇÝ Ý» ñÇ »õ Ù³ë ݳ íáñ³Ý ѳï Ý» ñÇ Ù³ ëÇÝ£ ä³ï íÇ, ³ñ ų ݳ å³ï íáõ ÃÛ³Ý, Ñ» ÕÇ Ý³ Ïáõ ÃÛ³Ý å³ßï å³ Ýáõ ÃÛáõÝ£

øñ»³ Ï³Ý »õ ù³ Õ³ ù³ ódz Ï³Ý å³ ï³ë ˳ ݳï íáõ ÃÛ³Ý ÑÇÙ ù» ñÁ: Äáõé ݳ ÉÇë ïÇ å³ßï å³ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ ½ñ å³ñ ïáõ ÃÛ³Ý ·áñ Í» ñáõÙ£Êáõ ë³ ÷áõÙ ¹³ ï³ Ï³Ý Ñ³Û ó» ñÇó£ Èñ³ï í³ Ï³Ý ûÙ µáõ¹ë Ù»Ý: лñ ùáõÙ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Ñ. À. Ìóðàòîâ, Íðàâñòâåííûå ïðèíöèïû òåëåæóðíàëèñòèêè, Ôîíä çàùèòû ãëàñíîñòè, Ìîñêâà, 1997, ñòð. 26-31.

2. ¼³Ý·í³Í³ÛÇÝ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ÙÇçáóÝ»ñ. ûñ»ÝùÝ»ñ »õ åñ³ÏïÇϳ, §²ñïÇÏÉ 19¦, 1999:

3. Melvin Mencher, News Reporting and Writing, Columbia University, 5th 1991, pp. 552-558;

4. Marc J. Epstein, Ph. D., The Accountant’s Guide to Legal Liability and Ethics, Harvard Business School, Boston, 1993, Chapter 13;

5. Fred Fedler, Reporting for the Print Media, New York, 1987.

»ٳ 8

Èñ³ï íáõ ÃÛáõÝ »õ Éñ³ï í³ Ï³Ý ³Õ µÛáõñ Ý»ñ (ýÇ ½Ç ϳ Ï³Ý »õ Ù³ñ¹ ϳ ÛÇÝ ³Õ µÛáõñ Ý»ñ): Èñ³ ѳ í³ ùáõ -ÃÛ³Ý Ç ñ³ íáõÝù: ¶³Õï ݳ å³ Ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Éñ³ ѳ í³ ùáõ ÃÛ³Ý ·áñ ÍáõÙ:

Èñ³ï í³ Ï³Ý ³Õ µÛáõñ Ý» ñÇ Ç ñ³ í³ Ï³Ý å³ßï å³ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ: ²Õ µÛáõñ Ý» ñÇ íϳ Û³ Ïáã Ù³Ý ËÝ ¹Ç ñÁ£ ² ݳ ÝáõÝ ³Õ µÛáõñ Ý»ñ£ ²Õ µÛáõñ Ý» ñÇ ·³Õï ÝÇáõ ÃÛ³Ý å³ßï å³ Ýáõ -

ÃÛáõÝ£ ¶ñ³ éáõÙ Ý» ñÁ, Ó³Û Ý³· ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ »õ Éñ³ï íáõÃÛ³Ý ·³ÕïÝÇ ³Õ µÛáõñ Ý» ñÇ ÇÝù Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ å³ßï å³ Ý» -

Éáõª Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ç ñ³ íáõÝ ùÁ£ä³ ѳ å³Ý û ñ»Ýù Ý»ñ Éñ³ï íáõÃÛ³Ý ·³ÕïÝÇ ³Õ µÛáõñ Ý» ñÇÝ å³ßï å³ Ý» Éáõ ѳ Ù³ñ£

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Çàùèòà æóðíàëèñòñêèõ èñòî÷íèêîâ: ñðàâíèòåëüíîå çàêîíàäàòåëüñòâî è þðèñïðóäåíöèÿ, Àðòèêëü 19, Àïðåëü, 1995.

2. Kent R. Middleton, Bill F. Chamberlin, The Law of Public Communication, Longman, 1992, p.309;

3. Don R. Rembler, Mass Media Law, 5th edition, WCB Publishers, 1990, Chapter 5;

4. Cross Harold, The Peoples Right to Know, New York, Columbia University Press, 1953;

5. Kirtley, Lane E. (ed.), The First Amendment Handbook, Washington, D.C.: The Reporters Committee on Freedom of the Press, 1986;

6. T. Barton Carter, Marc A. Franklin, Jay B. Wright, The First Amendment and the Fifth Estate, New York, The Foundation Press, 1990, pp. 654-671.

23

Æñ³í³Ï³Ý ³Ïï»ñ

1. §ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñáõÃÛáõݦ, 1995:2. §Ð³Û³ëï³ÝÇ ³ÝϳËáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ Ðéã³Ï³·Çñ¦, 1990:3. §Ø³ÙáõÉÇ »õ ½³Ý·í³Í³ÛÇÝ Éñ³ïíáõÃÛ³Ý ÙÛáõë ÙÇçáóÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ

ûñ»Ýù, 1991£4. §¶áí³½¹Ç Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1996£5. §Ð»ÕÇݳϳÛÇÝ »õ ѳñ³ÏÇó Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1999£6. §Ð»éáõëï³ï»ëáõÃÛ³Ý »õ é³¹ÇáÛÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 2000:7. §ø³Õ³ù³óÇÝ»ñÇ ³é³ç³ñÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ¹ÇÙáõÙÝ»ñÁ »õ µáÕáùÝ»ñÁ

ùÝݳñÏ»Éáõ ϳñ·Ç Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1999:8. §ÐÐ øñ»³Ï³Ý ûñ»Ýë·Çñù¦, 1961:9. §ÐÐ ø³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý ûñ»Ýë·Çñù¦, 1998:10. §ÐÐ øñ»³Ï³Ý ¹³ï³í³ñáõÃÛ³Ý ûñ»Ýë·Çñù¦, 1998:11. §ÐÐ ø³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý ¸³ï³í³ñáõÃÛ³Ý ûñ»Ýë·Çñù¦,1998:12. §ê³Ñٳݳ¹ñ³Ï³Ý ¹³ï³ñ³ÝÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1996:13. §ä»ï³Ï³Ý ·³ÕïÝÇùÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1996:14. §¸³ï³íáñÇ Ï³ñ·³íÇ׳ÏÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»Ýù, 1998:15. سñ¹áõ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ »õ ÑÇÙݳñ³ñ ³½³ïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ »íñáå³Ï³Ý

ÏáÝí»Ýódz, 1950: 16. §ø³Õ³ù³óÇ³Ï³Ý »õ ù³Õ³ù³Ï³Ý Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ Ù³ëÇÝ ÙÇç³½·³ÛÇÝ

¹³ßݳ·Çñ¦, 1966:17. ÐÐ ê³Ñٳݳ¹ñ³Ï³Ý ¹³ï³ñ³ÝÇ 2001 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÝí³ñÇ 11-Ç áñáßáõÙ:18. §ÐÐ å»ï³Ï³Ý ·³ÕïÝÇùÇ ß³ñùÁ ¹³ëíáÕ ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ó³ÝÏÁ

ѳëï³ï»Éáõ Ù³ëÇݦ ÐРϳé³í³ñáõÃÛ³Ý 1998 Ãí Ù³ñïÇ 13-Ç ÃÇí 173 áñáßáõÙ:19. سñ¹áõ Çñ³íáõÝùÝ»ñÇ »íñáå³Ï³Ý ¹³ï³ñ³ÝǪ Ù³ÙáõÉÇ

·áñÍáõÝ»áõÃÛ³ÝÝ ³éÝãíáÕ áñáßáõÙÝ»ñÁ:

24

25

Ìñ³·Çñ

Ð²Ú Ø²ØàÆÈÀ ºì ¶ð²Î²ÜàôÂÚàôÜÀ

лÕÇݳϪ ¸³íÇà ä»ïñáë۳ݺäÐ ÅáõéݳÉÇëïÇϳÛÇ ý³ÏáõÉï»ïÇ Ù³ÙáõÉÇ

å³ïÙáõÃÛ³Ý »õ ï»ëáõÃÛ³Ý ³ÙµÇáÝÇ ¹³ë³Ëáë, µ·Ã

Ü » ñ ³ Í á õ Ã Û á õ Ý

س ÙáõÉ »õ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõÝ. Áݹ ѳ Ýáõñ ·Í»ñ, ³éÝ ãáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ, Ýñ³Ýó Ïá ãáõ ÙÁ: س Ùáõ ÉÇ ÁÝ Ó» é³ÍÑݳ ñ³ íáñ Ý»ñ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ ·» Õ³ñ í»ë ï³ Ï³Ý ½³ñ ·³ó Ù³Ý ÁÝ Ã³ó ùÇ íñ³: س Ùáõ ÉÁ áñ å»ë Ûáõ ñ³ ѳ -ïáõÏ ÙÇ çáó ÏÛ³Ý ùÇ »õ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ÷áË Ý»ñ ó ÷³Ý óáõÙ Ý» ñÇ »õ ÷á ˳½ ¹» óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ×³ ݳ å³ñ -ÑÇÝ: ¶ñ³ Ï³Ý »õ áã ·ñ³ Ï³Ý áõÕÕ í³ Íáõ ÃÛ³Ùµ Ù³ Ùáõ ÉÇ ûñ ·³Ý Ý» ñÁ:

´²ÄÆÜ ²è²æÆÜ

¶ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý »õ Ù³ÙáõÉÇ ÷áËѳñ³µ»ñáõÃÛ³Ý ³ÏáõÝùÝ»ñÁ Ñ³Û Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç

§²½¹³ñ³ñÁ¦ Ñ³Û Éáõë³íáñ³Ï³Ý ß³ñÅÙ³Ý ³é³çÝ»Ï: ¶ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ §²½¹³ñ³ñáõÙ¦: ²í³Ý¹Ý»ñÇÓ»õ³íáñáõÙÁ:

´²ÄÆÜ ºðÎðàð¸

سÙáõÉÁ 19-ñ¹ ¹³ñÇ ³é³çÇÝ Ï»ëÇÝ

². §ÎáíÏ³ë¦ (1846-47ÃÃ.), ³å³ ݳ»õ §²ñ³ñ³ï¦ (1850-51ÃÃ.) å³ñµ»ñ³Ï³ÝÝ»ñÇ ÍÝáõݹÁ³ñ»õ»É³Ñ³Û Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç: ²Û¹ å³ñµ»ñ³Ï³ÝÝ»ñÇ ·ñ³Ï³Ý ÝÛáõûñÁ »õ Ñ»ÕÇݳÏÝ»ñÁ (¶.ä³ïϳÝÛ³Ý, ¶. Þ»ñÙ³½³ÝÛ³Ý, Ø. ¼áÑñ³åÛ³Ý »õ áõñÇßÝ»ñ):

²µáíÛ³ÝÁ »õ ³Û¹ ï³ñÇÝ»ñÇ Ù³ÙáõÉÁ: è. ä³ïϳÝÛ³ÝÇ, Ø. ܳɵ³Ý¹Û³ÝÇ ³é³çÇݵ³Ý³ëï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ §²ñ³ñ³ï¦ ß³µ³Ã³Ã»ñÃáõÙ:

´. ²ñ»õÙï³Ñ³Û Ù³ÙáõÉÁ: §´³½Ù³í»å¦ (1849): ØËÇóñÛ³ÝÝ»ñÇ ·ñ³Ï³Ý ·áñÍáõÝ»áõÃÛáõÝÁ§´³½Ù³í»åáõÙ¦:

´²ÄÆÜ ºððàð¸

§ÐÛáõëÇë³÷³ÛÉÁ¦ »õ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ½³ñ·³óáõÙÁ (19-ñ¹ ¹. 50-60-³Ï³Ý ÃÃ.):

Ð³Û Çñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç ϳï³ñíáÕ ï»Õ³ß³ñÅ»ñÁ

1858Ã. §ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Ûɦ, §Ø» Õáõ г Û³ë ï³ ÝǦ, §Öé³ ù³Õ¦ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ ÉáõÛë ÁÝ Í³ Ûáõ ÙÁ, ·ñ³ -å³Û ù³ ñÇ Ó» õ³ íá ñáõ ÙÁ:

¶ñ³ å³Û ù³ ñÁ ų Ù³ ݳ ÏÇ Ù³ Ùáõ ÉáõÙ: ܳ ½³ ñÛ³ ÝÇ »õ Ü³É µ³Ý ¹Û³ ÝÇ Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ §ÐÛáõ ëÇ -ë³ ÷³Û ÉáõÙ¦: ²ß ˳ñ ѳ µ³ñ ·ñ³ Ï³Ý É»½ íÇ ³ÝÑ ñ³ Å»ß ïáõ ÃÛ³Ý ï» ë³ Ï³Ý ÑÇ٠ݳ íá ñáõÙ Ý» ñÁ ܳ ½³ ñÛ³ -ÝÇ »õ Ü³É µ³Ý ¹Û³ ÝÇ ÏáÕ ÙÇó: ²Ù ë³· ñÇ ¹» ñÁ ·ñ³ Ï³Ý ³ß ˳ñ ѳ µ³ ñÇ Ó» õ³ íáñ Ù³Ý ·áñ ÍáõÙ:

26

Ü³É µ³Ý ¹Û³ ÝÇ ·ñ³ ϳÝ, Ññ³ å³ ñ³ ϳ Ëá ë³ Ï³Ý ·áñ Íáõ Ý»áõ ÃÛáõ ÝÁ, Ýñ³ ³ñ Ó³ ÏÁ §ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Û ÉáõÙ¦(§ÎáÙë ¾Ù Ù³ Ýáõ» ÉÇ ÑÇ ß³ ï³ Ï³ ñ³ ÝÁ¦, §Ø» é» É³ ѳñ óáõϦ): ¶» Õ³ñ í»ë ï³ Ï³Ý »õ Ññ³ å³ ñ³ ϳ Ëá ë³ -Ï³Ý ï³ñ ñ» ñÇ Ñ³ Ù³¹ ñáõ ÙÁ ³Ûë ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáõÙ:

Ü³É µ³Ý ¹Û³ ÝÇ Ññ³ å³ ñ³ ϳ Ëá ë³ Ï³Ý åá» ½Ç³Ý »õ ·ñ³ùÝ Ý³ ¹³ ï³ Ï³Ý Ñá¹ í³Í Ý» ñÁ §ÐÛáõ ëÇ ë³ -÷³Û ÉáõÙ¦: ²Ù ë³· ñÇ åá» ½Ç³Ý:

²Ù ë³· ñÇ ¹» ñÁ 黳 ÉÇë ï³ Ï³Ý ³ñ Ó³ ÏÇ Ó» õ³ íáñ Ù³Ý ·áñ ÍáõÙ: ¶. î»ñ-Ðáí Ñ³Ý ÝÇ ëÛ³ ÝÇ §î»ñ ê³ñ ·Çë¦í» åÁ (ïå³·ñ í»É ¿ §ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Û ÉáõÙ¦), Ýñ³ ³ñ ų ÝÇù Ý» ñÁ:§ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Û ÉǦ ·ñ³ Ï³Ý ³ í³Ý¹ Ý» ñÁ:

§ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Û ÉÇ ¦ ùÝ Ý³ ¹³ ïáõ ÃÛáõ ÝÁ:

´²ÄÆÜ âàððàð¸

19-ñ¹ ¹³ñÇ 70-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñ

Èǵ»ñ³É-µáõñÅáõ³Ï³Ý »õ ³½·³ÛÇÝ å³Ñå³ÝáÕ³Ï³Ý Ñáë³ÝùÝ»ñÇ Ó»õ³íáñáõÙÁ: Üñ³Ýóå³ñµ»ñ³Ï³ÝÝ»ñÁª áñå»ë ³Û¹ Ñáë³ÝùÝ»ñÇ ·³Õ³÷³ñ³Ï³Ý Ù³ñÙݳíáñáõÙÝ»ñ:

§Øß³ÏǦ ·ñ³Ï³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ: ¶ñÇ·áñ ²ñÍñáõÝáõ »õ ð³ýýáõ ѳٳ·áñͳÏóáõÃÛáõÝÁ:ð³ýýáõ Ññ³å³ñ³Ï³Ëáë³Ï³Ý »õ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ëï»Õͳ·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ §Øß³ÏáõÙ¦: ð³ýýÇݧ·³Õ³÷³ñ³Ï³Ý ·ñ³Ï³ÝáõÃ۳ݦ Ñá·»õáñ ѳÛñ (§Ê»ÝÃÁ¦, §¸³íÇÃ-´»Ï¦ , §àëÏÇ ³ù³Õ³Õ¦ í»å»ñÇïå³·ñáõÃÛáõÝÝ ³Ûë ûñÃáõÙ):

²ñÍñáõÝáõ ÏáÕÙݳå³Ñ í»ñ³µ»ñÙáõÝùÁ Ñ³Û ·ñáÕÝ»ñÇ Ýϳïٳٵ: §ºñÏñáñ¹³Ï³Ý¦ Ñ»ÕÇݳÏÝ»ñdzé³ïáõÃÛáõÝÁ §Øß³ÏáõÙ¦:

¶ñ³ùÝݳ¹³ïáõÃÛáõÝÁ §Øß³ÏáõÙ¦. È»áÛÇ ·ñ³ùÝݳ¹³ï³Ï³Ý Ñá¹í³ÍÝ»ñÁ: §Ø»Õáõ г۳ëï³ÝǦ, §öáñÓ¦ (1876-81) ³Ùë³·ñ»ñÁ: §öáñÓÁ¦ Ñ³Û ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ý߳ݳíáñ

Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñÇ Ñ³Ù³ËÙµÙ³Ý ³ëå³ñ»½ (è. ä³ïϳÝÛ³Ý, ä. äéáßÛ³Ý, ¶. î»ñ-ÐáíѳÝÝÇëÛ³Ý, ¶.êáõݹáõÏÛ³Ý, Ô. ²Õ³Û³Ý, ð³ýýÇ, Ì»ñ»Ýó, Ð. ä³ñáÝÛ³Ý »õ áõñÇßÝ»ñ):

¶ñ³ùÝݳ¹³ïáõÃÛáõÝÁ §öáñÓáõÙ¦: ¶ñ³Ï³Ý ·áñÍÁÝóóÇ »õ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý »ñÏ»ñÇí»ñÉáõÍáõÃÛáõÝÝ»ñÁ êï. ä³É³ë³ÝÛ³ÝÇ Ñá¹í³ÍÝ»ñáõÙ:

¶»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý óñ·Ù³ÝáõÃÛáõÝÁ §öáñÓáõÙ¦ (Þ»ùëåÇñÇ, ¶ÛáûÇ, ÞÇÉÉ»ñÇ, гÛÝ»Ç, ¸ÇÏÏ»ÝëÇ »õ³ÛÉáó ·áñÍ»ñÇ Ã³ñ·Ù³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ):

²ñ»õÙï³Ñ³Û ÏÛ³ÝùÇ ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý Ù³ñÙݳíáñáõÙÝ»ñÁ 70-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇÝ §²ñ»õ»ÉÛ³ÝÙ³Ùáõɦ (ËÙµ³·Çñª Ø. سÙáõÉÛ³Ý) »õ §Ø»Õáõ¦ (ËÙµ³·Çñª Ð.ä³ñáÝÛ³Ý) ûñûñáõÙ:

´²ÄÆÜ ÐÆܶºðàð¸

19-ñ¹ ¹³ñÇ 80-90-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÇ ÏÛ³ÝùÁ »õ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ³ñ»õ»É³Ñ³Û áõ ³ñ»õÙï³Ñ³Û Ù³ÙáõÉáõÙ

²½ ·³ ÛÇÝ-å³Ñ å³ Ýá Õ³ Ï³Ý Ñá ë³Ý ùÇ ·ñ³ Ï³Ý ù³ Õ³ ù³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ß³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ §²ñ Ó³ ·³Ýù¦,§Üáñ ¹³ñ¦, §Èáõ Ù³¦ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ:

§²ñ Ó³ ·³Ý ùÁ¦ áñ å»ë §öáñ ÓǦ û ñÇ Ý³ Ï³Ý Å³ é³Ý ·áñ¹: §²ñ Ó³ ·³Ý ùÇݦ ÃÕ Ã³Ï óáÕ Ñ³Û ·ñáÕ Ý» ñÇÁÝï ñ³ ÝÇݪ ð³ý ýÇ, ¶. êáõÝ ¹áõ ÏÛ³Ý, ². ÞÇñ í³Ý ½³ ¹», è. ä³ï ϳ ÝÛ³Ý, ä. äéá ßÛ³Ý, Øáõ ñ³ ó³Ý, Ð. Ðáí -Ñ³Ý ÝÇ ëÛ³Ý, ìñÃ. ö³ ÷³ ½Û³Ý, Ýñ³Ýó Ýáñ ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ïå³· ñáõ ÃÛáõ ÝÁ §²ñ Ó³ ·³Ý ùáõÙ¦:

³ñ· Ù³ ݳ Ï³Ý ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ §²ñ Ó³ ·³Ý ùáõÙ¦ (ü. ÞÇÉ É»ñ, ì. ÐÛáõ ·á, ². ¸á ¹», Ð. Ƶ ë»Ý, Æ. îáõñ ·» -Ý»õ, Ø. È»ñ ÙáÝ ïáí »õ áõ ñÇß Ý»ñ):

².ÞÇñ í³Ý ½³ ¹»Ý §²ñ Ó³ ·³Ý ùǦ ·ñ³ùÝ Ý³ ¹³ï: Üñ³ Ñá¹ í³Í Ý» ñÁ Ñ³Û Ã³ï ñá ÝÇ, ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý »õùÝ Ý³ ¹³ ïáõ ÃÛ³Ý Ù³ ëÇÝ, ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç áõ ³ñ í»ë ïÇ Ñ³ Ù³ñ 黳 ÉÇë ï³ Ï³Ý Ù» Ãá ¹Ç Ó» õ³ íáñ Ù³Ýï» ë³ Ï³Ý ÑÇ٠ݳ íá ñáõÙ Ý» ñÁ:

Ð³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ §Üáñ ¹³ñ¦ (ËÙ µ³ ·Çñª ê. êå³Ý ¹³ ñÛ³Ý) »õ §Èáõ Ù³¦ (ËÙ µ³ ·Çñª ¶. ² Õ³ ÝÛ³Ý)å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ: Ð³Û ·ñáÕ Ý» ñÇ (Ê. ² µá íÛ³Ý, Ø. Ü³É µ³Ý ¹Û³Ý, ä. ¸áõ ñÛ³Ý, ÞÇñ í³Ý ½³ ¹», ܳñ-¸áë,ð³ý ýÇ, è. ä³ï ϳ ÝÛ³Ý, Øáõ ñ³ ó³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ É³ÛÝ Áݹ ·ñ Ïáõ ÙÁ ÑÇ ßÛ³É Ñ³Ý -¹»ë Ý» ñáõÙ:

§Øáõñצ (1889-1907) ³Ù ë³ ·Ç ñÁ »õ Ýñ³ ËÙ µ³ ·Çñ ². ² ñ³ë ˳ ÝÛ³ ÝÇ ·ñ³ Ï³Ý ù³ Õ³ ù³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ:§Øáõñ ×Á¦ ·ñ³ Ï³Ý Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç ³Ù µÇáÝ. Ýñ³ ϳ ñ» õáñ ³ í³Ý ¹Á ¹³ ñ³ í»ñ çÇ » ñÇ ï³ ë³ñ¹, ï³ Õ³Ý ¹³ íáñ·ñáÕ Ý» ñÇ ( Ð. Âáõ Ù³ ÝÛ³Ý, ²í. Æ ë³ Ñ³ ÏÛ³Ý, È. Þ³ÝÃ, ¸. ¸» ÙÇñ ×Û³Ý, ². ̳ ïáõ ñÛ³Ý, È. Ø³Ý í» ÉÛ³Ý »õ áõ -ñÇß Ý»ñ) ëï»Õ ͳ ·áñ ͳ Ï³Ý Ï³ ñá Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ µ³ ó³ Ñ³Û ï» Éáõ ·áñ ÍáõÙ: §Øáõñ ×Ǧ ·ñ³ Ï³Ý ùÝ Ý³ ¹³ ïáõ -ÃÛáõ ÝÁ: ¶ñ³ Ëá ëáõ ÃÛ³Ý Å³Ý ñÇ Ï³ Û³ óáõ ÙÁ ³Ù ë³· ñáõÙ:

27

².âá å³ ÝÛ³ ÝÇ §² ݳ ÑÇï¦ Ñ³Ý ¹» ëÁ: âá å³ ÝÛ³ ÝÁ Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý §¹»ë å³Ý¦ ºí ñá å³ ÛáõÙ: Üñ³Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ ³ ñ» õ» ɳ Ñ³Û »õ ³ ñ»õÙ ï³ Ñ³Û ·ñáÕ Ý» ñÇ Ñ»ï: Ð³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ¹³ ë³ Ï³Ý Ý» ñÇëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ·Ý³ ѳ ïáõ ÙÁ(ܳ ñ» ϳ óÇ, øáõ ã³Ï, ² µá íÛ³Ý, ² ÉÇ ß³Ý,¸áõ ñÛ³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ): ² -é³ÝÓ Ý³ ѳ ïáõÏ Ñá ·³ Íáõ ÃÛáõÝ 20-ñ¹ ¹³ ñ³ë Ͻ µÇ ·ñ³ Ï³Ý Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç (¶ ¼áÑ ñ³å, êdz Ù³Ý Ãá, ì³ ñáõ -ųÝ, è.¼³ñ ¹³ ñÛ³Ý, ì. » ù» Û³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) »õ Ýñ³Ýó ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ Ñ³Ý ¹»å:

´²ÄÆÜ ìºòºðàð¸

²½·³ÛÇÝ-³½³ï³·ñ³Ï³Ý å³Ûù³ñÇ Ýáñ ÷áõÉÁ 19-ñ¹ ¹³ñÇ í»ñçÇÝ ï³ëݳÙÛ³ÏáõÙ

ø³ Õ³ ù³ ϳÝ-Ñ³Û ñ» ݳ ëÇ ñ³ Ï³Ý åá» ½Ç³Ý »õ ³ñ Ó³ ÏÁ ³ ñ» õ» ɳ Ñ³Û áõ ³ ñ»õÙ ï³ Ñ³Û Ù³ Ùáõ ÉáõÙ: ¶ñ³ -Ï³Ý Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç Ù³ë Ý³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ ³ ½³ ï³· ñ³ Ï³Ý ß³ñÅ Ù³ ÝÁ, ѳ Ù³½ ·³ ÛÇÝ á ·ÇÝ ÏÛ³Ý ùÇ Ïá ã» Éáõ ·» -Õ³ñ í»ë ï³ Ï³Ý ÙÕáõÙ Ý» ñÁ. ²í. ² ѳ ñá ÝÛ³ ÝÇ §² ½³ ïáõ ÃÛ³Ý ×³ ݳ å³ñ ÑÇݦ å³ïÙ í³ Í³ ß³ ñÁ §¸ñá ß³ -ÏáõÙ¦, êdz Ù³Ý Ãá ÛÇ, Æ ë³ Ñ³ ÏÛ³ ÝÇ »õ áõ ñÇß Ý» ñÇ ã³ ÷³ Íá ·áñ Í» ñÁ ï³ñ µ»ñ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ:

´²ÄÆÜ Úàºðàð¸

¶ñ³Ï³Ý µ³Ý³í»×Á 19-ñ¹ ¹. »ñÏñáñ¹ Ï»ëÇ Ñ³Û Ù³ÙáõÉáõÙ

´³ ݳ í» ×» ñÇ µéÝ Ïáõ ÙÁ. ·³ Õ³ ÷³ ñ³ Ï³Ý ï³ ñ³ Ó³Û Ýáõ ÃÛáõÝ Ý»ñ, ѳ ϳ ¹Çñ ·ñ³ Ï³Ý ëϽ µáõÝù Ý»ñ,³ÝÓ Ý³ Ï³Ý Ñ³ ñ³ µ» ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇó µËáÕ ³Ý Ñ³Ý ¹áõñ Åá Õ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõÝ »õ ³ÛÉÝ:

¶ñ³ Ï³Ý µ³ ݳ í» ×Ç Í³ í³ Éáõ ÙÁ ï³ñ µ»ñ Ñá ë³Ýù Ý» ñÇ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ, ÇÝã å»ë ݳ»õ ÝáõÛÝ Ñá -ë³Ý ùÇ ï³ñ µ»ñ ûñ ·³Ý Ý» ñáõÙ:

´³ ݳ í» ×Ç ¹ñ ¹³ å³ï ׳é Ý» ñÁ.³) ¶ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ¹» ñÇ »õ ³ é³ ù» Éáõ ÃÛ³Ý ÁÙ µé ÝáõÙ Ý» ñÇ ³Ý ѳ Ù³ Ó³Û Ýáõ ÃÛáõÝ:µ) ²Ûë ϳ٠³ÛÝ ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛ³Ý µá í³Ý ¹³ Ïáõ ÃÛ³Ý, Ï»ñ å³ íáñ Ù³Ý ëϽ µáõÝù Ý» ñÇ Ñ³Ý ¹»å Ç ñ³ ñ³ -

Ù»ñÅ Ùá ï» óáõÙ Ý»ñ:·) êï»Õ ͳ ·áñ ͳ Ï³Ý Ù» Ãá¹ Ý» ñÇ (Éáõ ë³ íá ñ³ Ï³Ý é»³ ÉǽÙ, éá Ù³Ý ïǽÙ, ùÝ Ý³ ¹³ ï³ Ï³Ý é»³ ÉǽÙ)

¿áõ ÃÛáõ ÝÇó µËáÕ ï³ñ µ»ñ ¹Çñ ùá ñá ßáõÙ Ý»ñ:´³ ݳ í» ×» ñÇ ¹ñ³ Ï³Ý »õ µ³ ó³ ë³ Ï³Ý ÏáÕ Ù» ñÁ : ¶ñ³ Ï³Ý µ³ ݳ í» ×» ñÁ §ÐÛáõ ëÇ ë³ ÷³Û ÉáõÙ¦, §Ø» Õáõ г Û³ë ï³ ÝǦ, §Ø߳Ϧ, §öáñÓ¦, §²ñ Ó³ ·³Ýù¦ »õ

³ÛÉ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ:

´²ÄÆÜ àôºðàð¸

سÙáõÉÁ »õ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ 20-ñ¹ ¹³ñÇ ëϽµÇÝ:

Ð³Û Ù³ Ùáõ ÉÇ µáõéÝ ½³ñ ·³ óáõ ÙÁ ¹³ ñ³ë Ͻ µÇÝ: ¶ñ³ ϳÝ-·» Õ³ñ í»ë ï³ Ï³Ý Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñÇ ïå³· ñáõ -ÃÛáõ ÝÁ: 19-ñ¹ ¹³ñÇ í»ñ çÇÝ ÑÇ٠ݳ¹ñ í³Í å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ (§Øáõñצ, §² ݳ ÑÇï¦, §Ø³ ëÇë¦,) ·ñ³ ϳÝù³ Õ³ ù³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ß³ ñáõ ݳ Ïáõ ÃÛáõ ÝÁ 20-ñ¹ ¹³ ñÇ ëϽ µÇÝ:

¶ñ³ Ï³Ý áõÕÕ í³ Íáõ ÃÛ³Ùµ Ýáñ Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñÇ » ñ» õ³Ý ·³ ÉÁ ³ ñ» õ» ɳ Ñ³Û áõ ³ ñ»õÙ ï³ Ñ³Û Ñ³ï í³Í Ý» -ñáõÙ »õ ·³Õ Ãû ç³Ë Ý» ñáõÙ (Î. äáÉ ëáõÙª §Þ³Ýæ, 1911-1919, §àë ï³Ý¦,1911-1914,§Ø» ÑÛ³ ݦ,1914, ¼ÙÛáõé -Ýdz ÛáõÙª §Ð³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõݦ, 1911-1914, ÂÇý ÉÇ ëáõÙª §² ñáñ¦, ì» Ý» ïÇ ÏáõÙª §¶» Õáõ ÝǦ, ä» ï»ñ µáõñ -·áõÙª §´³Ý µ»ñ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý »õ ³ñ í»ë ïǦ Ñ³Ý ¹» ëÁ »õ ³ÛÉÝ):

Ð³Û ·ñáÕ Ý» ñÇ ï³ñ µ»ñ ë» ñáõݹ Ý» ñÇ ³Ï ïÇí Ù³ë Ý³Ï óáõ ÃÛáõÝÝ ³Û¹ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ: ¶. È» õá ÝÛ³ ÝÇ §¶» Õ³ñ í»ëï¦ Ñ³Ý ¹» ëÁ: ¶» Õ³ñ í»ë ïÇ å³ï Ùáõ ÃÛ³ ÝÁ, ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³ ÝÁ, ·ñ³ ϳ ݳ ·Ç -

ïáõ ÃÛ³ ÝÁ »õ ùÝ Ý³ ¹³ ïáõ ÃÛ³ ÝÁ ÝíÇñ í³Í µ³½ Ù³µ ÝáõÛà ÝÛáõ û ñÇ ïå³· ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Ñ³Ý ¹» ëÇ ¿ ç» ñáõÙ:Ü³Ë ÏÇÝ »õ Ýáñ ·ñ³ Ï³Ý áõÕ Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ (éá Ù³Ý ïǽÙ, 黳 ÉǽÙ, ëÇÙ íá ÉǽÙ, ýáõ ïáõ ñǽ٠»õ ³ÛÉÝ)

¹ñë» õá ñáõÙ Ý» ñÁ ¹³ ñ³ë Ͻ µÇ Ñ³Û Ù³ Ùáõ ÉáõÙ: Ð³Û ·ñáÕ Ý» ñÇ ·» Õ³ ·Ç ï³ Ï³Ý ¹Çñ ùá ñá ßáõÙ Ý» ñÁ:² ñ» õ» ɳ Ñ³Û Ñ³ï í³ ÍáõÙª §¶» Õ³ñ í»ë ïÇó¦ µ³ óÇ §¶³ ñáõݦ ·ñ³ Ï³Ý ï³ ñ»·ñ ùÇ (ØáëÏ í³,1910-1912)

ÉáõÛë ÁÝ Í³ Ûáõ ÙÁ: سñù ëÇë ï³ Ï³Ý ·» Õ³ ·Ç ïáõ ÃÛ³Ý Ý»ñ ϳ Û³ óáõ óÇã Ý» ñÁ (ì. î» ñÛ³Ý, ä. س ÏÇÝ óÛ³Ý, ²É.ØÛ³ë ÝÇ ÏÛ³Ý, ò. Ë³Ý ½³ ¹Û³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) »õ Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ³ñ Å»ù Ý» ñÇ í» ñ³· ݳ ѳ ïáõ ÙÁ:

² ñ»õÙ ï³ Ñ³Û Ñ³ï í³ ÍáõÙª §Ø» Ñ۳ݦ Ñ³Ý ¹» ëÁ, §Ü³ í³ ë³ñ¹¦ ï³ ñ» ·Çñ ùÁ. Ýñ³Ýó ßáõñç ѳ Ù³Ë Ùµ -í³Í ³ ñ»õÙ ï³ Ñ³Û ·ñáÕ Ý» ñÇ (¸. ì³ ñáõ ųÝ, Î. ¼³ ñÛ³Ý, Ð. êÇ ñáõ ÝÇ, ¶. ´³ñ ë» ÕÛ³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) ·ñ³ ϳÝÑé 㳠ϳ ·Ç ñÁ, Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ³ é³ çÁÝ Ã³ óÇ ·» Õ³ ·Ç ï³ Ï³Ý Ýáñ ÁÙ µé ÝáõÙ Ý» ñÁ:

28

´²ÄÆÜ ÆÜܺðàð¸

سÙáõÉÁ »õ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ ËáñÑñ¹³ÛÇÝ ï³ñÇÝ»ñÇÝ

20-³ Ï³Ý Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ Êáñ Ññ ¹³ ÛÇÝ Ð³ Û³ë ï³ ÝáõÙ »õ ²Ý ¹ñ Ïáí ϳ ëÇ ÙÛáõë Ñ³Ý ñ³ å» ïáõ ÃÛáõÝ Ý» ñáõÙÉáõÛë ï»ë ÝáÕ Ñ³Û ù³ Õ³ ù³ ϳÝ-ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý »õ ·ñ³ ϳÝ-·» Õ³ñ í»ë ï³ Ï³Ý Ñ³Ý ¹»ë Ý» ñÁª§Üáñù¦, º ñ» -õ³Ý (1922-1928), §¸³ñµ Ýáó¦ (1922-23), §¸Çñ ù» ñáõÙ¦ (1925, ÂÇý ÉÇë), §ìÇß Ï³¦ (1925, ´³ ùáõ), §¶ñ³ ϳݹÇñ ù» ñáõÙ¦ »õ ³ÛÉÝ: Ð³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ³ í³· (¸.¸» ÙÇñ ×Û³Ý, ².ìß ïáõ ÝÇ, Ü. ¼³ ñÛ³Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) »õÏñïë»ñ ( º. â³ ñ»Ýó, ². ìß ïáõ ÝÇ, Ü. ¼³ ñÛ³Ý, ¶. س ѳ ñÇ, ². ´³ ÏáõÝó »õ ³ÛÉù) ë»ñÝ ¹Ç Ý»ñ ϳ Û³ óáõ óÇã Ý» -ñÇ ëï»Õ ͳ ·áñ Íáõ ÃÛáõÝ Ý»ñÝ ³Û¹ ï³ ñÇ Ý» ñÇ Ù³ Ùáõ ÉáõÙ:

¶ñ³ Ï³Ý Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç ·³ Õ³ ÷³ ñ³ Ï³Ý ³Ï ïÇí Ï»ó í³Í ùÁ, ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý Ïáã Ù³Ý »õ ³ Ý» ÉÇù Ý» ñÇ Ñ³ -Ù³ å³ ï³ë ˳ Ý» óáõ ÙÁ Ïá Ùáõ ÝÇë ï³ Ï³Ý ·³ Õ³ ÷³ ñ³ Ëá ëáõ ÃÛ³Ý å³ñ ï³¹ ñ³Ý ùÇÝ:

50-³ Ï³Ý Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇ »ñÏ ñáñ¹ Ï» ëÇÝ Ëáñ Ññ ¹³ ÛÇÝ Ç ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç ëÏë í³Í ï» Õ³ ß³ñ Å» ñÁ, Ù³ -Ùáõ ÉÇ »õ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ½³ñ ÃáÝ ùÁ: ¶ñ³ Ï³Ý áõÕÕ í³ Íáõ ÃÛ³Ùµ å³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñÇ (§êá í» ï³ Ï³Ý ·ñ³ ϳ -Ýáõ ÃÛáõݦ, §¶ñ³ Ï³Ý Ã»ñæ) ³ß Ëáõ ų óáõ ÙÁ Ëáñ Ññ ¹³ Ñ³Û ÏÛ³Ý ùáõÙ: ´³ ݳë ï»Õ ͳ Ï³Ý Ýáñ ë»ñÝ ¹Ç (Ð.ê³ ÑÛ³Ý, ê. γ åáõ ïÇ ÏÛ³Ý, ¶. ¾ ÙÇÝ, ä. ê» õ³Ï, ì. ¸³í ÃÛ³Ý, Ðñ. Ðáí Ñ³Ý ÝÇ ëÛ³ Ý »õ áõ ñÇß Ý»ñ) Ëáë ïáõ٠ݳ -ÉÇó Ùáõï ùÁ:

Ð³Û ³ñ Ó³ ÏÇ Ýáñ Ëáë ùÁ 60-³ Ï³Ý Ý» ñÇ ëϽ µÇÝ (Ð.س û õá ëÛ³Ý, §²Ñ ÝÇ Óáñ¦ ³Ï ݳñ ϳ ß³ñÁ, §êá í» ï³ -Ï³Ý ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõݦ,1963Ã., ¼. ʳ ɳ ÷Û³ ÝÇ, Ø. ¶³É ßá Û³ ÝÇ, ì. ä»ï ñá ëÛ³ ÝÇ, ä. ¼»Û ÃáõÝ óÛ³ ÝÇ »õ ÙÛáõë -Ý» ñÇ ³ñ Ó³Ï ·áñ Í» ñÇ ïå³· ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Ëáñ Ññ ¹³ Ñ³Û Ù³ Ùáõ ÉáõÙ):

¶ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý »õ Ù³ Ùáõ ÉÇ Ñ³ Ù³ ·áñ Í³Ï óáõ ÃÛáõ ÝÁ 70-80-³ Ï³Ý Ãí³ Ï³Ý Ý» ñÇÝ:

´²ÄÆÜ î²êܺðàð¸

سÙáõÉÁ »õ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ г۳ëï³ÝÇ »ññáñ¹ ѳÝñ³å»ïáõÃÛ³Ý ûñáù

Êáë ùÇ ³ ½³ ïáõ ÃÛ³Ý É³ÛÝ Ñݳ ñ³ íá ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ 90-³ Ï³Ý ÃÃ.: Ð³Û ·ñáÕ Ý» ñÁ ³Ý Ï³Ë Ð³ Û³ë ï³ ÝÇ Ç -ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý Ù»ç: ¶ñ³ Ï³Ý ï³ñ µ»ñ ë» ñáõݹ Ý» ñÇ ·» Õ³ ·Ç ï³ Ï³Ý Ýáñ á ñá ÝáõÙ Ý» ñÁ: ¶ñ³ Ï³Ý »ñ Ï» ñÇ,·ñ³ ϳ ݳ ·Ç ï³ Ï³Ý, ùÝ Ý³ ¹³ ï³ Ï³Ý Ñá¹ í³Í Ý» ñÇ ïå³· ñáõ ÃÛáõ ÝÁ §Üáñù¦, §¶³ ñáõݦ, §¶ñ³ Ï³Ý Ã»ñæå³ñ µ» ñ³ Ï³Ý Ý» ñáõÙ: ¶ñ³ Ï³Ý Ýáñ ѳ í»É í³Í Ý» ñÇ (§ì³ ñáõ ųݦ, §¶ñ³ Ï³Ý Ã»ñ ÃǦ, §² é³ íá ïǦ ·ñ³ -Ï³Ý Ñ³ í»É í³Í Ý»ñ), §Üáñ ¸³ñ¦ ·ñ³ Ï³Ý ³Ù ë³· ñÇ ÉáõÛë ÁÝ Í³ Ûáõ ÙÁ: ¶ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý í³Õ í³ ûñ í³ Ù³ ëÇÝÙïá ñáõÙ Ý» ñÁ ·ñ³ Ï³Ý »õ áã ·ñ³ Ï³Ý Ù³ Ùáõ ÉáõÙ:

¶ñ³Ï³Ýáõà Ûá õÝ

1. Ð³Û Ýáñ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ. 1, º., 1962:2. Ð³Û Ýáñ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ. 2, º., 1962:3. Ð³Û Ýáñ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ. 3, º., 1964:4. Ð³Û Ýáñ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ. 4, º., 1972:5. Ð³Û Ýáñ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ. 5, º., 1972:6. êáí»ï³Ñ³Û ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ.1, º., 1961:7. êáí»ï³Ñ³Û ·ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, Ñ.2, º., 1965:8. Ð³Û å³ñµ»ñ³Ï³Ý Ù³ÙáõÉÁ, Ù³ï»Ý³·Çï³Ï³Ý ѳٳѳí³ù óáõó³Ï, º., 1986:9. Ð. Æñ³½»Ï, ä³ïÙáõÃÛáõÝ ÑÝ¹Ï³Ñ³Û ïå³·ñáõÃÛ³Ý, ²ÝÃÇÉdz, 1986:10. Ø. ØËÇóñÛ³Ý, ²ñ»õ»É³Ñ³Û Ù³ÙáõÉÇ ëϽµÝ³íáñáõÙÁ »õ Éáõë³íáñ³Ï³Ý ß³ñÅáõÙÁ, º., 1994:11. Ø. ØËÇóñÛ³Ý, 19-ñ¹ ¹³ñÇ »ñÏñáñ¹ Ï»ëÇ ³ñ»õ»É³Ñ³Û å³ñµ»ñ³Ï³Ý Ù³ÙáõÉÇ

å³ïÙáõÃÛáõÝÇó, º., 1976:12. Ø. ØËÇóñÛ³Ý, §ÐÛáõëÇë³÷³Ûɦ ³Ùë³·ÇñÁ, º., 1958:13. ¶. ²Ý³ÝÛ³Ý, Ðñ³å³ñ³Ï³ËáëáõÃÛáõÝ »õ ùÝݳ¹³ïáõÃÛáõÝ, º., 1996:14. ¶. ²Ý³ÝÛ³Ý, Ð³Û ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ §Øáõñצ ³Ùë³·ñáõÙ, º., 1996:15. È. ¶»õáñ·Û³Ý, §Øáõñצ³Ùë³·ÇñÁ, º., 1982:16. È. ¶»õáñ·Û³Ý, ¶ñÇ·áñ ²ñÍñáõÝÇÝ »õ Ýñ³ §Øß³ÏÁ¦, º., 1996:17. Úáõ. ²í»ïÇëÛ³Ý, §²Ý³ÑÇï¦ Ñ³Ý¹»ëÁ, º., 1999:18. ². ʳé³ïÛ³Ý, ²ñ»õÙï³Ñ³Û Ù³ÙáõÉÁ »õ ·ñ³ùÝÝáõÃÛáõÝÁ úëÙ³ÝÛ³Ý ÂáõñùdzÛáõÙ:19. È. ²ÉáÛ³Ý, ¶ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý, ³ñí»ëïÇ »õ Éáõë³íáñáõÃÛ³Ý Ñ³ñó»ñÁ 1892-1905 ÃÃ. §Ø߳Ϧ

Éñ³·ñáõÙ, º., 1989:

Ìñ³·Çñ

Ð²Ú Ø²ØàôÈÆ ä²îØàôÂÚàôÜ

л ÕÇ Ý³Ï Ý»ñª ¶³é ÝÇÏ ² ݳ ÝÛ³Ý

ºäÐ Åáõé ݳ ÉÇë ïÇ Ï³ ÛÇ ý³ ÏáõÉ ï» ïÇس Ùáõ ÉÇ å³ï Ùáõ ÃÛ³Ý »õ ï» ëáõ ÃÛ³Ý �