sanskritdocuments.org · title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. chanakya niti .....

29
॥ चाणनीित ॥ .. Chanakya Niti .. sanskritdocuments.org August 20, 2017

Upload: haphuc

Post on 22-Jun-2018

256 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥.. Chanakya Niti ..

sanskritdocuments.org

August 20, 2017

Page 2: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

.. Chanakya Niti ..

॥ चाणनीित ॥

Sanskrit Document Information

Text title : chANakya nItI

File name : chANakyanItisort.itx

Category : major_works, chANakya

Location : doc_z_misc_major_works

Author : Chanakya [circa 350 B.C.]

Language : Sanskrit

Subject : philosophy/hinduism/

Transliterated by : Sunder Hattangadi

Proofread by : Sunder Hattangadi

Translated by : [Translations by Miles Davis, for most verses, at: http://www.hinduism.co.za/]

Description-comments : A manual of ethics/morals

Latest update : July 7 ,2013

Send corrections to : [email protected]

Site access : http://sanskritdocuments.org

This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study andresearch. The file is not to be copied or reposted without permission, forpromotion of any website or individuals or for commercial purpose.

Please help to maintain respect for volunteer spirit.

August 20, 2017

sanskritdocuments.org

Page 3: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

॥ चाणनीित ॥ण िशरसा िव ऽलोािधपित भम ।नानाशाोत व राजनीितसमयम ॥ ०१-०१अधीद यथाशा नरो जानाित समः ।धमपदशिवात काया काय शभाशभम ॥ ०१-०२तदह सवािम लोकाना िहतकाया ।यन िवातमाऽण सव ाअ पत ॥ ०१-०३मख िशोपदशन ीभरणन च ।ःिखतः सयोगण पिडतोऽवसीदित ॥ ०१-०४ा भाया शठ िमऽ भोरदायकः ।ससप च गह वासो मरव न सशयः ॥ ०१-०५आपदथ धन रारान रनरिप ।आान सतत राररिप धनरिप ॥ ०१-०६आपदथ धन रीमता कत आपदः ।कदािचलत लीः सितोऽिप िवनयित ॥ ०१-०७यिश न सानो न विन च बावाः ।न च िवागमोऽि वास तऽ न कारयत ॥ ०१-०८धिनकः ौोिऽयो राजा नदी व पमः ।प यऽ न िव न तऽ िदवस वसत ॥ ०१-०९लोकयाऽा भय ला दािय ागशीलता ।प यऽ न िव न कया ऽ सिितम ॥ ०१-१०जानीयाषण भाावान सनागम ।िमऽ चापिकालष भाया च िवभवय ॥ ०१-११आतर सन ा िभ शऽसट ।राजार मशान च यिित स बावः ॥ ०१-१२यो ीवािण पिर अीव पिरषवत ।ीवािण त नयि चाीव नमव िह ॥ ०१-१३वरयलजा ाो िवपामिप ककाम ।पशीला न नीच िववाहः सश कल ॥ ०१-१४नदीना शपाणीनानखीना िणा तथा ।

chANakyanItisort.pdf 1

Page 4: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

िवासो नव कत ः ीष राजकलष च ॥ ०१-१५िवषादमत माममादिप कानम ।अिमऽादिप स बालादिप सभािषतम ॥ ०१-१६ीणा िगण आहारो ला चािप चतग णा ।साहस षण चव कामागणः तः ॥ ०१-१७

अनत साहस माया मख मितलोिभता ।अशौच िनद य ीणा दोषाः भावजाः ॥ ०२-०१भो भोजनशि रितशिवराना ।िवभवो दानशि ना तपसः फलम ॥ ०२-०२य पऽो वशीभतो भाया छानगािमनी ।िवभव य सग इहव िह ॥ ०२-०३त पऽा य िपतभ ाः स िपता य पोषकः ।तिऽ यऽ िवासः सा भाया यऽ िनव ितः ॥ ०२-०४परो काय हार ियवािदनम ।वज याश िमऽ िवषक पयोमखम ॥ ०२-०५न िवसिमऽ च िमऽ चािप न िवसत ।कदािचिपत िमऽ सव ग काशयत ॥ ०२-०६मनसा िचित काय वाचा नव काशयत ।मण रयढ काय चािप िनयोजयत ॥ ०२-०७क च ख मख क च ख यौवनम ।कातर चव परगहिनवासनम ॥ ०२-०८शल शल च मािण मौिक न गज गज ।साधवो न िह सवऽ चन न वन वन ॥ ०२-०९पऽा िविवधः शीलिन योाः सतत बधः ।नीिताः शीलसा भवि कलपिजताः ॥ ०२-१०माता शऽः िपता वरी याा बाला न पािठताः ।सभाम न शोभ हसम बको यथा ॥ ०२-११लालनाहवो दोषााडन बहवो गणाः ।ताऽ च िश च ताडय त लालयत ॥ ०२-१२ोकन वा तदधन तदधा धा रण वा ।

2 sanskritdocuments.org

Page 5: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अब िदवस कया ानायनकमिभः ॥ ०२-१३काािवयोगः जनापमान

ऋण शष कनप सवा ।दािरभावािमख च िमऽ

िवनािना प दहि कायम ॥ ०२-१४नदीतीर च य वाः परगहष कािमनी ।महीना राजानः शीय नयसशयम ॥ ०२-१५बल िवा च िवाणा राा स बल तथा ।बल िव च व याना शिाणा पािरचय कम ॥ ०२-१६िनध न पष व या जा भ नप जत ।खगा वीतफल व भा चाागतो गहम ॥ ०२-१७गहीा दिणा िवाजि यजमानकम ।ािवा ग िशा दधारय मगाथा ॥ ०२-१८राचारी रािरावासी च ज नः ।यऽी िबयत प िभन रः शीय िवनयित ॥ ०२-१९समान शोभत ीितः राि सवा च शोभत ।वािण वहारष िदा ी शोभत गह ॥ ०२-२०

क दोषः कल नाि ािधना को न पीिडतः ।सन कन न ा क सौ िनररम ॥ ०३-०१आचारः कलमााित दशमााित भाषणम ।समः हमााित वपरााित भोजनम ॥ ०३-०२सकल योजया पऽ िवास योजयत ।सन योजयऽ िमऽ धमण योजयत ॥ ०३-०३ज न च सप वर सप न ज नः ।सप दशित काल त ज न पद पद ॥ ०३-०४एतदथ कलीनाना नपाः कव ि सहम ।आिदमावसानष न त गि िविबयाम ॥ ०३-०५लय िभमया दा भवि िकल सागराः ।सागरा भदिमि लयऽिप न साधवः ॥ ०३-०६मख हत ः ो िपदः पशः ।

chANakyanItisort.pdf 3

Page 6: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

िभत वा-शन अश कटक यथा ॥ ०३-०७पयौवनसा िवशालकलसवाः ।िवाहीना न शोभ िनग ाः िकशका यथा ॥ ०३-०८कोिकलाना रो प ीणा प पितोतम ।िवा प कपाणा मा प तपिनाम ॥ ०३-०९जदक कलाथ मामाथ कल जत ।माम जनपदाथ आाथ पिथव जत ॥ ०३-१०उोग नाि दािर जपतो नाि पातकम ।मौनन कलहो नाि नाि जागिरत भयम ॥ ०३-११अितपण वा सीता अितगवण रावणः ।अितदानािलब ो ितसवऽ वज यत ॥ ०३-१२को िह भारः समथा ना िक र वसाियनाम ।को िवदशः सिवाना कः परः ियवािदनाम ॥ ०३-१३एकनािप सवण पितन सगिना ।वािसत तन सव सपऽण कल यथा ॥ ०३-१४एकन शवण दमानन विना ।दत तन सव कपऽण कल यथा ॥ ०३-१५एकनािप सपऽण िवायन साधना ।आािदत कल सव यथा चण शवरी ॥ ०३-१६िक जातब िभः पऽः शोकसापकारकः ।वरमकः कलाली यऽ िवौात कलम ॥ ०३-१७लालयवषा िण दशवषा िण ताडयत ।ा त षोडश वष पऽ िमऽवदाचरत ॥ ०३-१८उपसगऽचब च िभ च भयावह ।असाधजनसक यः पलाय जीवित ॥ ०३-१९धमा थ काममोाणा यकोऽिप न िवत ।अजागलनव त ज िनरथ कम ॥ ०३-२०मखा यऽ न प धा यऽ ससितम ।दा कलहो नाि तऽ ौीः यमागता ॥ ०३-२१अयममतिनधान नायकोऽोषधीना

अमतमयशरीरः काियोऽिप चः ।

4 sanskritdocuments.org

Page 7: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

भवित िवगतरिमम डल ा भानोःपरसदनिनिवः को लघ न याित ॥ ०३-३१ Ed. Sharma

आयः कम च िव च िवा िनधनमव च ।पतािन िह स गभ व दिहनः ॥ ०४-०१साध िनवत पऽिमऽािण बावाः ।य च तः सह गारमा कत कलम ॥ ०४-०२दशनानसशम ी कम च पिणी ।िशश पालयत िन तथा सन-सगितः ॥ ०४-०३यावो य दहो याव रतः ।तावदािहत कया ाणा िक किरित ॥ ०४-०४कामधनगणा िवा काल फलदाियनी ।वास मातसशी िवा ग धन तम ॥ ०४-०५एकोऽिप गणवाऽो िनग णन शतन िकम ।एकमो हि न च ताराः सहॐशः ॥ ०४-०६मख िरायजा तोऽिप ताातमतो वरः ।मतः स चाःखाय यावीव जडो दहत ॥ ०४-०७कमामवासः कलहीनसवा

कभोजन बोधमखी च भाया ।पऽ मख िवधवा च का

िवनािना षदहि कायम ॥ ०४-०८िक तया िबयत धा या न दोीी न गिभ णी ।कोऽथ ः पऽण जातन यो न िवान न भिमान ॥ ०४-०९ससारतापदधाना ऽयो िवौािहतवः ।अप च कलऽ च सता सितरव च ॥ ०४-१०सकि राजानः सकि पिडताः ।सकाः दीय ऽीयतािन सककत ॥ ०४-११एकािकना तपो ाा पठन गायन िऽिभः ।चतिभ ग मन ऽ पिभब भी रणः ॥ ०४-१२सा भाया या शिचद ा सा भाया या पितोता ।सा भाया या पितीता सा भाया सवािदनी ॥ ०४-१३

chANakyanItisort.pdf 5

Page 8: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अपऽ गह श िदशः शाबावाः ।मख दय श सव शा दिरिता ॥ ०४-१४अनास िवष शामजीण भोजन िवषम ।दिरि िवष गोी व तणी िवषम ॥ ०४-१५जम दयाहीन िवाहीन ग जत ।जोधमख भाया िनःहाावाजत ॥ ०४-१६अा जरा दहवता पव ताना जल जरा ।अमथन जरा ीणा वाणामातपो जरा ॥ ०४-१७इियािण च सय बकविडतो नरः ।दशकालबल ाा सवकाया िण साधयत ॥ ०४-१७ Ed. Sharmaकः कालः कािन िमऽािण को दशः कौ यागमौ ।काह का च म शििरित िच मम ः ॥ ०४-१८अिदवो िजातीना मनीना िद दवतम ।ितमा बीना सव ऽ समदिश नः ॥ ०४-१९

गरििजातीना वणा ना ाणो गः ।पितरव गः ीणा सव ाागतो गः ॥ ०५-०१यथा चतिभ ः कनक परीत

िनघष णदनतापताडनः ।तथा चतिभ ः पषः परीत

ागन शीलन गणन कम णा ॥ ०५-०२तावयष भत यावयमनागतम ।आगत त भय वी हत मशया ॥ ०५-०३एकोदरसमता एकनऽजातकाः ।न भवि समाः शील यथा बदरकटकाः ॥ ०५-०४अायािज तिवपण मदर गवण त िशरोर र जक म म सहसा नीच सिन वपः ॥ ०५-०५ Ed. Sharmaिनःहो नािधकारी ान नाकामो मडनियः ।नािवदधः िय यावा न वकः ॥ ०५-०५मखा णा पिडता ा अधनाना महाधनाः ।परागना कलीणा सभगाना च भ गाः ॥ ०५-०६

6 sanskritdocuments.org

Page 9: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

आलोपगता िवा परहगत धनम ।अबीज हत ऽ हत समनायकम ॥ ०५-०७अासााय त िवा कल शीलन धाय त ।गणन ायत ाय ः कोपो नऽण गत ॥ ०५-०८िवन रत धम िवा योगन रत ।मना रत भपः सिया रत गहम ॥ ०५-०९अथा वदशाािण ानपािडमथा ।अथा तद शा लोकाः ियि चाथा ॥ ०५-१०दािरनाशन दान शील ग ितनाशनम ।अाननािशनी ा भावना भयनािशनी ॥ ०५-११नाि कामसमो ािधना ि मोहसमो िरपः ।नाि कोपसमो विना ि ानार सखम ॥ ०५-१२जम िह याको भनकः शभाशभम ।नरकष पतक एको याित परा गितम ॥ ०५-१३तण िवदः ग ण शर जीिवतम ।िजताश तण नारी िनःह तण जगत ॥ ०५-१४िवा िमऽ वास च भाया िमऽ गहष च ।ािधतौषध िमऽ धम िमऽ मत च ॥ ०५-१५वथा विः समिष वथा त भोजनम ।वथा दान समथ वथा दीपो िदवािप च ॥ ०५-१६नाि मघसम तोय नाि चासम बलम ।नाि चःसम तजो नाि धासम ियम ॥ ०५-१७अधना धनिमि वाच चव चतदाः ।मानवाः ग िमि मोिमि दवताः ॥ ०५-१८सन धाय त पी सन तपत रिवः ।सन वाित वाय सव स ितितम ॥ ०५-१९चला लीलाः ाणाल जीिवतमिर ।चलाचल च ससार धम एको िह िनलः ॥ ०५-२०नराणा नािपतो धत ः पिणा चव वायसः ।चताद गालीणा धता च मािलनी ॥ ०५-२१जिनता चोपनता च य िवा यित ।

chANakyanItisort.pdf 7

Page 10: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अदाता भयऽाता पत िपतरः ताः ॥ ०५-२२राजपी गरोः पी िमऽपी तथव च ।पीमाता माता च पता मातरः ताः ॥ ०५-२३

ौा धम िवजानाित ौा जित म ितम ।ौा ानमवाोित ौा मोमवायात ॥ ०६-०१पिणः काकडालः पशना चव करः ।मनीना पापडालः सवचाडालिनकः ॥ ०६-०२भना शत का तामन शित ।रजसा शत नारी नदी वगन शित ॥ ०६-०३मत राजा मत िजः ।मत योगी ी मी िवनयित ॥ ०६-०४याथा िमऽािण याथा बावाः ।याथा ः स पमाोक याथा ः स च पिडतः ॥ ०६-०५ताशी जायत बि वसायोऽिप ताशः ।सहायााशा एव याशी भिवतता ॥ ०६-०६कालः पचित भतािन कालः सहरत जाः ।कालः सष जागित कालो िह रितबमः ॥ ०६-०७न पयित च जाः कामाो नव पयित ।मदोा न पयि अथ दोष न पयित ॥ ०६-०८य कम करोाा य तलमत ।य मित ससार य तािमत॥ ०६-०९राजा राकत पाप राः पाप परोिहतः ।भता च ीकत पाप िशपाप गथा ॥ ०६-१०ऋणकता िपता शऽमा ता च िभचािरणी ।भाया पवती शऽः पऽः शऽरपिडतः ॥ ०६-११मथन गीयात मिलकमणा ।मख छोऽनवा च यथाथ न पिडतम ॥ ०६-१२वर न रा न कराजरा

वर न िमऽ न किमऽिमऽम ।वर न िशो न किशिशो

8 sanskritdocuments.org

Page 11: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

वर न दार न कदरदारः ॥ ०६-१३कराजरान कतः जासख

किमऽिमऽण कतोऽिभिनव ितः ।कदारदार कतो गह रितः

किशिशमापयतः कतो यशः ॥ ०६-१४िसहादक बकादक िशािर कटात ।वायसा िश ष नीिण गदभात ॥ ०६-१५भत काय म वा यरः कत िमित ।सवा रण ताय िसहादक चत ॥ ०६-१६इियािण च सय रागषिवविज तः ।समःखसखः शाः तः साधत ॥ ०६-१७ान च य च सिवभाग च बष ।यमाब भ च िशािर कटात ॥ ०६-१८गढमथनचािर काल काल च सहम ।अममिवास प िश वायसात ॥ ०६-१९बाशी सः सिनिो लघचतनः ।ािमभ शर षडत ानतो गणाः ॥ ०६-२०सौाोऽिप वहार शीतो न च पयित ।सरत िन ऽीिण िश गदभात ॥ ०६-२१य एतािशितगणानाचिरित मानवः ।काया वास सवा स अजयः स भिवित ॥ ०६-२२

अथ नाश मनाप गह िरतािन च ।वन चापमान च मितमा काशयत ॥ ०७-०१धनधायोगष िवासहण तथा ।आहार वहार च लः सखी भवत ॥ ०७-०२सोषामतताना यख शािरव च ।न च तनानािमतत धावताम ॥ ०७-०३सोषिष कत ः दार भोजन धन ।िऽष चव न कत ोऽयन जपदानयोः ॥ ०७-०४िवयोिव वो दोः ािमभयोः ।

chANakyanItisort.pdf 9

Page 12: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अरण न ग हल वषभ च ॥ ०७-०५पादाा न शदि ग ाणमव च ।नव गा न कमार च न व न िशश तथा ॥ ०७-०६शकट पहन दशहन वािजनम ।गज हसहॐण दशागन ज नम ॥ ०७-०७ही अशमाऽण वाजी हन तात ।ी लगडहन खहन ज नः ॥ ०७-०८ति भोजन िवा मयरा घनगिज त ।साधवः परसौ खलाः परिवपिष ॥ ०७-०९अनलोमन बिलन ितलोमन ज नम ।आतबल शऽ िवनयन बलन वा ॥ ०७-१०बावीय बल राा णो िवली ।पयौवनमाधय ीणा बलमनमम ॥ ०७-११ना सरलभा गा पय वनलीम ।िछ सरलाऽ कािि पादपाः ॥ ०७-१२यऽोदक तऽ वसि हसा-

थव श पिरवज यि ।न हसतन नरण भा

पनजः पनराौय ॥ ०७-१३उपािज ताना िवाना ाग एव िह रणम ।तडागोदरसाना परीवाह इवासाम ॥ ०७-१४याथा िमऽािण याथा बावाः ।याथा ः स पमाोक याथा ः स च पिडतः ॥ ०७-१५ग ितानािमह जीवलोक

चािर िचािन वसि दह ।दानसगो मधरा च वाणी

दवाच न ाणतप ण च ॥ ०७-१६अकोपः कटका च वाणी

दिरिता च जनष वरम ।नीचसगः कलहीनसवा

िचािन दह नरकितानाम ॥ ०७-१७

10 sanskritdocuments.org

Page 13: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

गत यिद मगमिरलत किरकपालमौिकम ।

जकालयगत च ातवपखरचमखडनम ॥ ०७-१८

शनः पिमव थ जीिवत िवया िवना ।न गगोपन श न च दशिनवारण ॥ ०७-१९वाचा शौच च मनसः शौचिमियिनमहः ।सवभतदयाशौचमतौच परािथ नाम ॥ ०७-२०प ग ितल तल काऽि पयिस घतम ।इौ गड तथा दह पयाान िववकतः ॥ ०७-२१

अधमा धनिमि धनमानौ च ममाः ।उमा मानिमि मानो िह महता धनम ॥ ०८-०१इरापः पयो मल ताल फलमौषधम ।भियािप कत ाः ानदानािदकाः िबयाः ॥ ०८-०२दीपो भयत ा कल च सयत ।यद भयत िन जायत ताशी जा ॥ ०८-०३िव दिह गणाितष मितमाऽ दिह िचत

ा वािरिनधज ल घनमख माधय य सदा ।जीवाावरजगमा सकलाजी भमडल

भयः पय तदव कोिटगिणत गमोिनिधम ॥ ०८-०४चाडालाना सहॐ सिरिभदिशिभः ।एको िह यवनः ोो न नीचो यवनारः ॥ ०८-०५तला िचताधम मथन ौरकम िण ।ताववित चाडालो यावान न चाचरत ॥ ०८-०६अजीण भषज वािर जीण वािर बलदम ।भोजन चामत वािर भोजना िवषापहम ॥ ०८-०७हत ान िबयाहीन हताानतो नरः ।हत िनणा यक स ियो ना भत काः ॥ ०८-०८वकाल मता भाया बहगत धनम ।भोजन च पराधीन ितॐः प सा िवडनाः ॥ ०८-०९

chANakyanItisort.pdf 11

Page 14: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

नािहोऽ िवना वदा न च दान िवना िबया ।न भावन िवना िसिाावो िह कारणम ॥ ०८-१०न दवो िवत का न पाषाण न ममय ।भाव िह िवत दवाावो िह कारणम ॥ ०८-११कापाषाणधातना का भावन सवनम ।ौया च तथा िसि िव सादतः ॥ ०८-१२शाित तपो नाि न सोषार सखम ।अप च कलऽ च सता सितरव च ॥ ०८-१४गणो भषयत प शील भषयत कलम ।ासादिशखरोऽिप काकः िक गडायत ॥ ०८-१५िनग ण हत प ःशील हत कलम ।अिस हता िवा भोगन हत धनम ॥ ०८-१६श भिमगत तोय शा नारी पितोता ।शिचः मकरो राजा सोषो ाणः शिचः ॥ ०८-१७असा िजा नाः सा महीभतः ।सला गिणका ना िनला कलाना ॥ ०८-१८िक कलन िवशालन िवाहीनन दिहनाम ।ल चािप िवषो दवरिप स पत ॥ ०८-१९िवाशत लोक िवान सव ऽ पत ।िवया लभत सव िवा सव ऽ पत ॥ ०८-२०ऋणकता िपता शऽमा ता च िभचािरणी ।भाया पवती शऽः पऽः शऽरपिडतः ॥ ०८-२१मासभः सरापानम खारविज तः ।पशिभः पषाकारभा राबाा िह मिदनी ॥ ०८-२२अहीनो दहिा महीन ऋिजः ।यजमान दानहीनो नाि यसमो िरपः ॥ ०८-२३

मििमिस चात िवषयािषवज ।माज वदयाशौच स पीयषविब ॥ ०९-०१परर ममा िण य भाष नराधमाः ।त एव िवलय याि वीकोदरसप वत ॥ ०९-०२

12 sanskritdocuments.org

Page 15: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

गः सवण फलिमदडनाकिर प ख चन ।

िवाना नपिरायःधातः परा कोऽिप न बिदोऽभत ॥ ०९-०३

सवषधीनाममता धानासवष सौशन धानम ।

सवियाणा नयन धान सवष गाऽष िशरः धानम ॥ ०९-०४

तो न सरित ख न चल वाता पव न जितिमद न च समोऽि ।

ोि ित रिवशािशमहण शजानाित यो िजवरः स कथ न िवान ॥ ०९-०५

िवाथ सवकः पाः धात भयकातरः ।भाडारी ितहारी च स साबोधयत ॥ ०९-०६अिह नप च शा ल व च बालक तथा ।परान च मख च स सा बोधयत ॥ ०९-०७अधा धीता यवदाथा शिाभोजनाः ।त िजाः िक किरnि िनिव षा इव पगाः ॥ ०९-०८यि भय नाि त नव धनागमः ।िनमहोऽनमहो नाि स ः िक किरित ॥ ०९-०९िनिव षणािप सपण कत ा महती फणा ।िवषम न चा घटाटोपो भयरः ॥ ०९-१०ात तसन मा ीसतः ।राऽौ चौरसन कालो गि धीमताम ॥ ०९-११हमिथता माला हघचनम ।हिलिखत ोऽ शबािप िौय हरत ॥ ०९-१२इदडािलाः शिाः काा हम च मिदनी ।चन दिध ताल मदन गणवध नम ॥ ०९-१३दमानाः सतीोण नीचाः परयशोऽिना

अशाद ग ततो िना कव त ।दिरिता धीरतया िवराजतकवता श तया िवराजत

chANakyanItisort.pdf 13

Page 16: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

कदता चोतया िवराजत कपता शीलतया िवराजत ॥ ०९-१४

धनहीनो न हीन धिनकः स सिनयः ।िवारन हीनो यः स हीनः सव वष ॥ १०-०१िपत साद वपत िपबलम ।शापत वदाः मनःपत समाचरत ॥ १०-०२सखाथ चजिा िवाथ चजखम ।सखािथ नः कतो िवा सख िवािथ नः कतः ॥ १०-०३कवयः िक न पयि िक न भि वायसाः ।मपाः िक न जि िक न कव ि योिषतः ॥ १०-०४र करोित राजान राजान रमव च ।धिनन िनध न चव िनध न धिनन िविधः ॥ १०-०५ाना याचकः शऽम खा ना बोधको िरपः ।जारीणा पितः शऽौराणा चमा िरपः ॥ १०-०६यषा न िवा न तपो न दान

ान न शीला न गणो न धम ः ।त म लोक भिव भारभता

मनपण मगारि ॥ १०-०७अःसारिवहीनानामपदशो न जायत ।मलयाचलससगा वणनायत ॥ १०-०८य नाि य ा शा त करोित िकम ।लोचनाा िवहीन दप णः िक किरित ॥ १०-०९ज न सन कत मपायो निह भतल ।अपान शातधा धौत न ौिमिय भवत ॥ १०-१०आषावः परषानयः ।राजषावाशो षालयः ॥ १०-११वर वन ायगजसिवत

िमालय पऽफलासवनम ।तणष शा शतजीण वल

न बम धनहीनजीवनम ॥ १०-१२िवो व मल च सा

14 sanskritdocuments.org

Page 17: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

वदः शाखा धम कमा िण पऽम ।ताल यतो रणीय

िछ मल नव शाखा न पऽम ॥ १०-१३माता च कमला दवी िपता दवो जनाद नः ।बावा िवभा दशो भवनऽयम ॥ १०-१४एकवसमाढा नानावणा िवहमाः ।भात िद दशस याि का तऽ वदना ॥ १०-१५बिय बल त िनब कतो बलम ।वन िसहो यदोः मशकन िनपािततः ॥ १०-१६का िचा मम जीवन यिद हिरिव रो गीयत

नो चदभ कजीवनाय जननी कथ िनम म ।इालो मम य पत लीपत कवल

ादाजसवनन सतत कालो मया नीयत ॥ १०-१७गीवा णवाणीष िविशबि-

थािप भाषारलोपोऽहम ।यथा सधायाममरष सा

गा नानामधरासव िचः ॥ १०-१८अाशगण िप िपाशगण पयः ।पयसोऽगण मासा मासाशगण घतम ॥ १०-१९शोकन रोगा वध पयसा वध त तनः ।घतन वध त वीय मासाास वध त ॥ १०-२०

दात ियव धीरमिचतता ।अासन न ल चारः सहजा गणाः ॥ ११-०१आवग पिर परवग समाौयत ।यमव लय याित यथा राजाधमतः ॥ ११-०२ही लतनः स चाशवशः िक हिमाऽोऽशो

दीप िलत णयित तमः िक दीपमाऽ तमः ।वळणािप हताः पति िगरयः िक वळमाऽ नगा-

जो य िवराजत स बलवालष कः यः ॥ ११-०३कलौ दशसहॐािण हिरजित मिदनीम ।

chANakyanItisort.pdf 15

Page 18: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

तदध जावीतोय तदध मामदवताः ॥ ११-०४गहास नो िवा नो दया मासभोिजनः ।ि नो स ण न पिवऽता ॥ ११-०५न ज नः साधदशामपित

बकाररिप िशमाणः ।आमलिसः पयसा घतन

न िनवो मधरमित ॥ ११-०६अगतमलो ीथ ानशतरिप ।न शित यथा भाड सराया दािहत च सत ॥ ११-०७न वि यो य गणकष

स त सदा िनित नाऽ िचऽम ।यथा िकराती किरकला

मा पिर िबभित गाम ॥ ११-०८य त सवर पण िन मौनन भत ।यगकोिटसहॐ तः ग लोक महीयत ॥ ११-०९कामबोधौ तथा लोभ ाारकौतक ।अितिनिाितसव च िवाथ वज यत ॥ ११-१०अकफलमलािन वनवासरितः सदा ।कतऽहरहः ौामिषिव ः स उत ॥ ११-११एकाहारण सः षम िनरतः सदा ।ऋतकालािभगामी च स िवो िज उत ॥ ११-१२लौिकक कम िण रतः पशना पिरपालकः ।वािणकिषकमा यः स िवो व य उत ॥ ११-१३लाािदतलनीलीना कौसमधसिप षाम ।िवबता ममासाना स िवः शि उत ॥ ११-१४परकाय िवहा च दािकः ाथ साधकः ।छली षी मः बरो िवो माजा र उत ॥ ११-१५वापीकपतडागानामारामसरव मनाम ।उदन िनराशः स िवो उत ॥ ११-१६दवि गि परदारािभमशनम ।िनवा हः सव भतष िवाडाल उत ॥ ११-१७

16 sanskritdocuments.org

Page 19: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

दय भोधन धन सकितिभन सय वौीकण बल िवबमपतरािप कीित ः िता ।

अाक मधदानभोगरिहत नाथ िचरािचतिनवा णािदित नजपादयगल धष हो मिकाः ॥ ११-१८

सान सदन सता सिधयः काा ियालािपनीइापित धन योिषित रितः ाापराः सवकाः ।

आित िशवपजन ितिदन िमापान गहसाधोः सगमपासत च सतत धो गहाौमः ॥ १२-०१

आतष िवष दयाितयया मपित दानम ।

अनपारमपित राजन यीयत त लभिजः ॥ १२-०२

दािय जन दया परजन शा सदा ज न ीितः साधजन यः खलजन िवन चाज वम ।

शौय शऽजन मा गजन नारीजन धत ताइ य पषा कलास कशलाव लोकिितः ॥ १२-०३

हौ दानिवविज तौ ौितपटौ सारतिोिहणौनऽ साधिवलोकनन रिहत पादौ न तीथ गतौ ।

अायािज तिवपण मदर गवण त िशरोर र जक म म सहसा नीच सिन वपः ॥ १२-०४

यषा ौीमशोदासतपदकमल नाि भिन राणायषामाभीरकाियगणकथन नानरा रसा ।

यषा ौीकलीलालिलतरसकथासादरौ नव कणिधक तान िधक तान िधगतान कथयित सतत कीत नो मदगः ॥ १२-०५

पऽ नव यदा करीलिवटप दोषो वस िकनोकोऽवलोकत यिद िदवा सय िक षणम ।

वषा नव पति चातकमख मघ िक षणयव िविधना ललाटिलिखत तािज त कः मः ॥ १२-०६

सावित िह साधना खलानासाधना न िह खलसगतः खलम ।

chANakyanItisort.pdf 17

Page 20: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

आमोद कसमभव मदव धम निह कसमािन धारयि ॥ १२-०७

साधना दश न पय तीथ भता िह साधवः ।कालन फलत तीथ सः साधसमागमः ॥ १२-०८िवािगर महाथय कालिमाणा गणः

को दाता रजको ददाित वसन ातग हीा िनिश ।को दः परिवदारहरण सवऽिप दो जनः

काीविस ह सख िवषकिमायन जीवाहम ॥ १२-०९न िवपादोदककदमािण

न वदशािनगिज तािन ।ाहाधाकारिवविज तािन

मशानतािन गहािण तािन ॥ १२-१०स माता िपता ान धम ाता दया सखा ।शािः पी मा पऽः षडत मम बावाः ॥ १२-११अिनािन शरीरािण िवभवो नव शातः ।िन सिनिहतो मः कत ो धम सहः ॥ १२-१२िनमोवा िवा गावो नवतणोवाः ।पाहयता भाया अह कचरणोवः ॥ १२-१३मातवरदारष परिष लोवत ।आववभतष यः पयित स पिडतः ॥ १२-१४धम तरता मख मधरता दान समाहता

िमऽऽवकता गरौ िवनयता िचऽितमभीरता ।आचार शिचता गण रिसकता शाष िवानता

प सरता िशव भजनता ि भो राघव ॥ १२-१५का कतः समचलिामिणः रः

सया ीोकरः शशी यकरः ारो िह वारा िनिधः ।कामो नतनव िलिदितसतो िन पशः कामगौ-

न ता तलयािम भो रघपत कोपमा दीयत ॥ १२-१६िवा िमऽ वास च भाया िमऽ गहष च ।ािधतौषध िमऽ धम िमऽ मत च ॥ १२-१७िवनय राजपऽः पिडतः सभािषतम ।

18 sanskritdocuments.org

Page 21: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अनत तकारः ीः िशत कतवम ॥ १२-१८अनालो य कता अनाथः कलहियः ।आतरः सव ऽष नरः शीय िवनयित ॥ १२-१९नाहार िचयाो धम मक िह िचयत ।आहारो िह मनाणा जना सह जायत ॥ १२-२०धनधायोगष िवासहण तथा ।आहार वहार च लः सखी भवत ॥ १२-२१जलिबिनपातन बमशः पय त घटः ।स हतः सव िवाना धम च धन च ॥ १२-२२वयसः पिरणामऽिप यः खलः खल एव सः ।समिप माधय नोपयातीवाणम ॥ १२-२३

मत मिप जीव नरः शन कमणा ।न कमिप कन लोकयिवरोिधना ॥ १३-०१गत शोको न कत ो भिव नव िचयत ।वत मानन कालन वत यि िवचणाः ॥ १३-०२भावन िह ति दवाः सषाः िपता ।ातयः ानपानाा वादानन पिडताः ॥ १३-०३आयः कम च िव च िवा िनधनमव च ।पतािन िह स गभ व दिहनः ॥ १३-०४ (4.1)अहो बत िविचऽािण चिरतािन महानाम ।ल तणाय म तारण नमि च ॥ १३-०५य हो भय त हो ःख भाजनम ।हमलािन ःखािन तािन ा वसत सखम ॥ १३-०६अनागतिवधाता च मितथा ।ावतौ सखमधत यिवो िवनयित ॥ १३-०७राि धिम िण धिम ाः पाप पापाः सम समाः ।राजानमनवत यथा राजा तथा जाः ॥ १३-०८जीव मतव दिहन धम विज तम ।मतो धमण सयो दीघ जीवी न सशयः ॥ १३-०९धमा थ काममोाणा यकोऽिप न िवत ।

chANakyanItisort.pdf 19

Page 22: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

अजागलनव त ज िनरथ कम ॥ १३-१०बाय िवषयासो म िनिव षय मनः ।मन एव मनाणा कारण बमोयोः ॥ १३-१२दहािभमान गिलत ानन परमािन ।यऽ यऽ मनो याित तऽ तऽ समाधयः ॥ १३-१३ईित मनसः सव क सत सखम ।दवाय यतः सव ताोषमाौयत ॥ १३-१४यथा धनसहॐष वो गित मातरम ।तथा य कत कम कता रमनगित ॥ १३-१५अनवितकाय न जन न वन सखम ।जनो दहित ससगा न सगिववज नात ॥ १३-१६खिना िह खिनऽण भतल वािर िवित ।तथा गगता िवा शौषरिधगित ॥ १३-१७कमा य फल प सा बिः कमा नसािरणी ।तथािप सिधयाया सिवचायव कव त ॥ १३-१८सोषिष कत ः दार भोजन धन ।िऽष चव न कत ोऽयन जपदानयोः ॥ १३-१९एकारदातार यो ग नािभवत ।ानयोिनशत गा चाडालिभजायत ॥ १३-२०यगा चलः का स सागराः ।साधवः ितपाथा चलि कदाचन ॥ १३-२१

पिथा ऽीिण रािन जलम सभािषतम ।मढः पाषाणखडष रसा िवधीयत ॥ १४-०१आापराधव फलातािन दिहनाम ।दािरःखरोगािण बनसनािन च ॥ १४-०२पनिव पनिम ऽ पनभा या पनम ही ।एतव पनल न शरीर पनः पनः ॥ १४-०३बना चव साना समवायो िरपयः ।वषा धाराधरो मघणरिप िनवाय त ॥ १४-०४जल तल खल ग पाऽ दान मनागिप ।

20 sanskritdocuments.org

Page 23: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

ा शा य याित िवार वशितः ॥ १४-०५धमा ान मशान च रोिगणा या मितभ वत ।सा सव दव ितो न मत बनात ॥ १४-०६उपााप बिभ वित याशी ।ताशी यिद पव ा न ाहोदयः ॥ १४-०७दान तपिस शौय वा िवान िवनय नय ।िवयो निह कत ो बरा वसरा ॥ १४-०८रोऽिप न रो यो य मनिस ितः ।यो य दय नाि समीपोऽिप रतः ॥ १४-०९या ियिम त यादा ियम ।ाधो मगवध कत गीत गायित सरम ॥ १४-१०अासा िवनाशाय रा न फलदा ।सता मभावन राजा विग ः ियः ॥ १४-११अिरापः ियो मखा ः सपा राजकलािन च ।िन यन सािन सः ाणहरािण षट ॥ १४-१२स जीवित गणा य य धमः स जीवित ।गणधम िवहीन जीिवत िनयोजनम ॥ १४-१३यदीिस वशीकत जगदकन कमणा ।परा पदशाो गा चरी िनवारय ॥ १४-१४ावसश वा भावसश ियम ।आशिसम कोप यो जानाित स पिडतः ॥ १४-१५एक एव पदाथ िऽधा भवित वीितः ।कणप कािमनी मास योिगिभः कािमिभः िभः ॥ १४-१६सिसमौषध धम गहिि च मथनम ।कभ कौत चव मितमा काशयत ॥ १४-१७तावौनन नीय कोिकलव वासराः ।याववजनानदाियनी वावत त ॥ १४-१८धम धन च धा च गरोव चनमौषधम ।सगहीत च कत मथा त न जीवित ॥ १४-१९ज ज नससग भज साधसमागमम ।क पयमहोराऽ र िनमिनतः ॥ १४-२०

chANakyanItisort.pdf 21

Page 24: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

य िच िवीभत कपया सव जष ।त ानन मोण िक जटाभलपनः ॥ १५-०१एकमर य गः िश बोधयत ।पिथा नाि त या सोऽनणी भवत ॥ १५-०२खलाना कटकाना च ििवधव ितिबया ।उपानखभो वा रतो वा िवसज नम ॥ १५-०२कचिलन दमलोपधािरण

बािशन िनरभािषण च ।सयदय चािमत शयान

िवमित ौीय िद चबपािणः ॥ १५-०४जि िमऽािण धनिव हीन

पऽा दारा सना ।तमथ व पनराौयि

अथ िह लोक मन बः ॥ १५-०५अायोपािज त ि दश वषा िण ितित ।ा चकादश वष समल तिनयित ॥ १५-०६अय ािमनो य य नीच षणम ।अमत राहव मिव ष शरभषणम ॥ १५-०७तोजन यिजभशष

तौद यियत परिन ।सा ाता या न करोित पाप

द िवना यः िबयत स धम ः ॥ १५-०८मिणठित पादाम काचः िशरिस धाय त ।बयिवबयवलाया काचः काचो मिणम िणः ॥ १५-०९अनशा बला िवाः

कालो बिवता च ।यारभत तपासनीया

हसो यथा ीरिमवामात ॥ १५-१०रागत पिथ ौा वथा च गहमागतम ।अनच िया यो भ स व चाडाल उत ॥ १५-११

22 sanskritdocuments.org

Page 25: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

पठि चतरो वदामशाायनकशः ।आान नव जानि दव पाकरस यथा ॥ १५-१२धा िजमयी नौका िवपरीता भवाण व ।तरधोगताः सव उपिराः पतधः ॥ १५-१३अयममतिनधान नायकोऽोषधीनाम

अमतमयशरीरः काियोऽिप चः ।भवितिवगतरिमम डल ा भानोः

परसदनिनिवः को लघ न याित ॥ १५-१४अिलरय निलनीदलमगः

कमिलनीमकरमदालसः ।िविधवशारदशमपागतः

कटजपरस ब मत ॥ १५-१५पीतः बन तातरणतलहतो वभो यन रोषा

दाबाािवयः वदनिववर धाय त विरणी म ।गह म छदयि ितिदवसममाकापजािनिम

तािा सदाह िजकलिनलय नाथ य जािम ॥ १५-१६बनािन ख सि बिन

मरकतबनमत ।दाभदिनपणोऽिप षडिय-

िन ियो भवित पकजकोशः ॥ १५-१७पितन जहाितलीलाम उअािप तोमघतिनजहाितचःीणो िपनिजतशीलगणालीनः ॥ १५-१८उा कोऽिप महीधरो लघतरो दोा धतो

लीलया तन िदिव भतल च सतत गोवध नो गीयस ।ा ऽलोधर वहािम कचयोरम न तयत

िक वा कशव भाषणन बना पयय शो लत ॥ १५-१९

न ात पदमीर िविधवसारिवियग ारकपाटपाटनपटध मऽिप नोपािज तः ।

नारीपीनपयोधरोयगला ऽिप नािलिगतमातः कवलमव यौवनवनद कठारा वयम ॥ १६-०१

chANakyanItisort.pdf 23

Page 26: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

जि साध मन पय सिवमाः ।दय िचय न ीणामकतो रितः ॥ १६-०२यो मोहात मढो रय मिय कािमनी ।स ता वशगो भा नत बीडाशकवत ॥ १६-०३कोऽथा ा न गिव तो िवषियणः कापदोऽ गताः

ीिभः क न खिडत भिव मनः को नाम राजियः ।कः काल न गोचरमगमत कोऽथ गतो गौरव

को वा ज नग मष पिततः मण यातः पिथ ॥ १६-०४न िनिम तो न चव न पव

न ौयत हममयः करगः ।तथाऽिप ता रघनन

िवनाशकाल िवपरीतबिः ॥ १६-०५गणमता याित नोरासनसिताः ।ासादिशखरोऽिप काकः िक गडायत ॥ १६-०६गणाः सव ऽ प न महोऽिप सदः ।पणः िक तथा वो िनलो यथा कशः ॥ १६-०७परगणो य िनग णोऽिप गणी भवत ।इोऽिप लघता याित य ािपतग णः ॥ १६-०८िवविकनमन ाा गणा याि मनोताम ।सतरा रमाभाित चामीकरिनयोिजतम ॥ १६-०९गणः सव तोऽिप सीदको िनराौयः ।अनमिप मािण हमाौयमपत ॥ १६-१०अितशन यमितलोभन यखम ।शऽणा िणपातन त था मा भव म ॥ १६-११िक तया िबयत ला या वधिरव कवला ।या त व यव सामाा पिथकरिप भत ॥ १६-१२धनष जीिवतष ीष चाहारकम स ।अताः ािणनः सव याता याि याि च ॥ १६-१३ियवादानन सव ति जवः ।तादव व वचन का दिरिता ॥ १६-१३ीय सव दानािन यहोमबिलिबयाः ।

24 sanskritdocuments.org

Page 27: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

न ीयत पाऽदानमभय सव दिहनाम ॥ १६-१४तण लघ तणाल तलादिप च याचकः ।वायना िक न नीतोऽसौ मामय याचियित ॥ १६-१५वर ाणपिरागो मानभन जीवनात ।ाणाग ण ःख मानभ िदन िदन ॥ १६-१५ससारिवषव फलऽमतोपम ।सभािषत च सा सितः सन जन ॥ १६-१८ज ज यद दानमयन तपः ।तनवाासयोगन दही चात पनः ॥ १६-१९पका त या िवा परहगत धन ।काय काल सम न सा िवा न तनम ॥ १६-२०

पकयाधीत नाधीत गसिधौ ।सभाम न शोभ जारगभा इव ियः ॥ १७-०१कत ितकित कया िसन ितिहसनम ।तऽ दोषो न पतित समाचरत ॥ १७-०२यर यरारा य र वितम ।तव तपसा सा तपो िह रितबमम ॥ १७-०३लोभदगणन िक िपशनता यि िक पातकः

स चपसा च िक शिच मनो यि तीथन िकम ।सौज यिद िक गणः समिहमा यि िक मडनः

सिा यिद िक धनरपयशो यि िक मना ॥ १७-०४िपता राकरो य लीय सहोदरा ।शो िभाटन कया दमपितत ॥ १७-०५अशभवाध चारी वा िनध नः ।ािधतो दवभ वा नारी पितोता ॥ १७-०६नाोदकसम दान न ितिथा दशी समा ।न गायाः परो मो न मातदवत परम ॥ १७-०७तक िवष द मिकाया मक ।विक िवष प सवा ज न िवषम ॥ १७-०८पराा िवना नारी पो ोतचािरणी ।

chANakyanItisort.pdf 25

Page 28: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

॥ चाणनीित ॥

आय हरत भत ः सा नारी नरक ोजत ॥ १७-०९न दानः शत नारी नोपवासशतरिप ।न तीथ सवया तत ः पदोदकय था ॥ १७-१०पादशष पीतशष साशष तथव च ।ानमऽसम तोय पीा चाायण चरत ॥ १७-११दानन पािणन त कणन

ानन शिन त चनन ।मानन तिन त भोजनन

ानन मिन त मडनन ॥ १७-१२नािपत गह ौर पाषाण गलपनम ।आप जल पयन शबािप िौय हरत ॥ १७-१३सः ाहरा तडी सः ाकरी वचा ।सः शिहरा नारी सः शिकर पयः ॥ १७-१४परोपकरण यषा जागित दय सताम ।नयि िवपदषा सदः ः पद पद ॥ १७-१५यिद रामा यिद च रमा यिद तनयो िवनयगणोपतः ।तनय तनयोिः सरवरनगर िकमािधम ॥ १७-१६आहारिनिाभयमथनािन

समािन चतािन नणा पशनाम ।ान नराणामिधको िवशषो

ानन हीनाः पशिभः समानाः ॥ १७-१७दानािथ नो मधकरा यिद कण ताल रीकताः

रीकताः किरवरण मदाबा ।तव गडयममडनहािनरषा

भगाः पनिव कचपवन वसि ॥ १७-१८राजा व या यमािरो बालयाचकौ ।परःख न जानि अमो मामकटकः ॥ १७-१९अधः पयिस िक बाल पितत तव िक भिव ।र र मख न जानािस गत तायमौिकम ॥ १७-२०ालाौयािप िवकलािप सकटकािप

वबािप पिलभवािप रासदािप ।

26 sanskritdocuments.org

Page 29: sanskritdocuments.org · Title ॥ चाणक्यनीति ॥ .. Chanakya Niti .. chANakyanItisort.pdf Author: Chanakya [circa 350 B.C.] , Transliterated by: Sunder Hattangadi

गन बरिस कतिक सवजारको गणः ख िनहि समदोषान ॥ १७-२१

Processed and proofread by Sunder Hattangadi sunderh athotmail.com

http://archive.org/details/HindiBook-chanakya-neeti-darpan

.. Chanakya Niti ..Searchable pdf was typeset using XeTeXgenerateactualtext feature of XƎLATEX 0.99996

on August 20, 2017

Please send corrections to [email protected]

chANakyanItisort.pdf 27