1

บทท 1บทนำ�

1.1 ทม�และคว�มสำ�คญของโครงง�นในการทำาการเลยงโคนมตามหลกเศรษฐกจพอเพยงเปนการศกษา

เกยวกบโคนมในพนทบานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา  อำาเภอเมอง จงหวดเลยและไปสำารวจฟารมโคนมทบานงามวงศวานตำาบลทาสวรรค จงหวดเลย โดยไปสำารวจการเลยงโคนมวามวธการเลยงอยางใหไดนำานมดบทดและมรายไดทพอเหมาะกบการใชจายในชวตประจำาวนของชาวบานทเลยงโคนมพวกเราไดทำาการศกษาอยางจรงจงคนไทยสวนใหญยดถอและปฏบตการเลยงโคแบบดงเดมตามประเพณวฒนธรรมทมาตงแตเดมจะเหนวาคนไทยหรอคนทเลยงโคมการทำาพธกรรมตางๆทเกยวกบการทำานา เชนพธจรดพระนงคลแรกนาขวญวนพชมงคล การเลยงโคนมมความสำาคญกบผคนเปนอยางมากโดยเฉพาะคนรนใหมทจะมาศกษาทำาความรจกคนเคยกบการเลยงโคนม การทำาฟารมโคนมจงควรคาทจะอนรกษไว จากเหตผลดงกลาวผศกษาจงสนใจทจะนำาเรองนมาศกษาอยางจรงจง

การเลยงโคนมแมมรายจายคอนขางสงแตผลตอบแทนจากการเลยงโคนมจะสงกวาการทำานาทำาไรหลายเทา  จงเปนการสรางรายไดทดของเกษตรกร ทงทมอาชพเลยงโคนมโดยตรง และทเปนอาชพเสรม นบวามสวนชวยในการสรางงานในชนบทของชาต  และชวยลดการสญเสยเงนตราใหแกตางประเทศจากการนำาเขาผลตภณฑนมชนดตางๆ  ประกอบกบประเทศไทยกมภมประเทศทเหมาะสมกบการเลยงปศสตว เนองจากอดมสมบรณดวยอาหารสตว เชน ทงหญาเลยงสตว ผลตผลพชไร (ขาวโพด มนสำาปะหลง ฯลฯ)

วสดเหลอใชจากโรงงานอตสาหกรรมทางการเกษตร (เปลอกขาว รำาขาว เปลอกสบปะรด  ยอดออยกากนำาตาล  ฯลฯ) ซงมราคาถก และสามารถเลอกใชทดแทนกนไดหากสงหนงสงใดมราคาเพมขน สวนมลโคกมประโยชนตอการพฒนาทดนของเกษตรกรและอาจนำามาใชทำาแกสชวภาพสำาหรบใชในครอบครวไดอกดวย การเลยงโคนมจงเปนการใชทรพยากรทม

2

อยใหเกดประโยชนสงสด  โดยพยายามสรางมลคาเพมของผลตผลทผลตได เชน แทนทจะผลตมนสำาปะหลงเพอสงออกสำาหรบการเลยงปศสตวในตางประเทศกนำามาใชในการเลยงสตวภายในประเทศเพอสงออกเนอสตวและผลตภณฑจากสตวซงมมลคาสงกวา เปนตน  นอกจากนทางรฐบาลกไดใหการสงเสรมทางดานสนเชอการเกษตร  การปรบปรงพนธสตวโดยการผสมเทยม  การบรการสตวแพทย และเกษตรกรสามารถขายนำานมดบไดในราคาประกนทเปนธรรม

ฟารมโคนมทำาประโยชนตอประชาชนบานทรพยมงคล เพราะชาวบาน นำารายไดจากการขายนำานมดบไปใชใหเกดประโยชนสงสดและอกอยางเราควรจะอนรกษการเลยงโคนมไวใหคนรนใหมไวใหศกษาไดดในภายภาคหนาเพอทจะใหโคนมอยกบเราไปยาวนานไมหายไปจากประเทศไทย

1.2 วตถประสงคของก�รจดสร�งโครงง�น1.2.1 เพออนรกษโคนมใหสบตอไปจนถงรนลกรนหลาน1.2.2 เพอใหมความรจากการศกษาเรองการเลยงโคนมตามหลกเศรษฐกจพอเพยง 1.2.3 ประสบการณทไดจากการศกษาดงานลงพนทสำารวจโคนมจรงๆไปใชใหเกดประโยชนสงสด1.2.4 เพอทจะสามารถนำาความรทไดไปพฒนาการทำาฟารมโคนมใหมประสทธภาพมากขน

1.3 ขอบเขตของก�รจดสร�งโครงง�นการศกษาครงน ผศกษาไดทำาการศกษา ดงตอไปน

1.3.1 ศกษาการทำาฟารมโคนมตามหลกเศรษฐกจพอเพยงในบานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา อำาเภอเมองเลยจงหวดเลย

1.4 ประโยชนทค�ดว�จะไดรบ

3

1. ไดนำาความรทไดจากการศกษาสำารวจการเลยงโคนมไปประกอบอาชพได

2. ไดอนรกษการเลยงโคนมไวใหรนตอไปไดศกษา3. ไดนำาเอาความรทไดจากการสำารวจการเลยงโคนมไปเผยแพรคนท

ยงไมมความรในการเลยงโคนมและไปเผยแพรในชมชนใหคนเรามจตสำานกการเลยงโคนม

4. สามารถนำาขอมลทไดจากการวเคราะหรปแบบการเลยงโคนม มาปรบปรงแกไขการเพมประสทธภาพ การจดฝงโคนม และเพอกำาหนดแนวทางหรอมาตรการในการลดตนทนการผลตนานมดบซงมผลกระทบโดยตรงตอ ผลตอบแทนทางเศรษฐกจของอาชพการเลยงโคนม

บทท 2ทฤษฎทเกยวของกบก�รจดสร�งโครงง�น

คว�มสำ�คญของก�รเลยงโคนม อาชพการเลยงโคนมเปนอาชพเกษตรกรรมทางเลอกหนงทเกษตรกรใหความสนใจและหนวยงาน ราชการสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรเลยงโคนม เนองจากเปนอาชพเสรมจากการทำาไร ทำานา และม

4

รายได ทกวน ทำาใหอาชพการเลยงโคนมขยายตวเพมขนทงจำานวนโคนม และปรมาณผลผลตรวมถงการพฒนา เทคโนโลยการเลยง และการปรบปรงสายพนธใหเหมาะสมกบสภาพอากาศ และภมประเทศของประเทศไทย เพอ ทำาใหแมโคสามารถใหปรมาณนำานมทมากขนแตในขณะเดยวกนตนทนการผลตนำานมดบมแนวโนมสงขน จง เปนสาเหตทำาใหผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบลดลง และเกษตรกรไมสามารถทจะปรบราคาขายนำานมดบให เพมขนตามราคาตนทนการผลตทเพมขนได ดงนนการแกไขปญหาระยะยาว คอ การพฒนาประสทธภาพการผลต นำานมดบ รวมถงการลดตนทนการผลต เพอใหไดนำานมทมปรมาณ เพมขน มคณภาพทด และทำาใหโคนมมสขภาพทด การศกษาคนควา เรอง การทำาฟารมโคนมตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 โรงเรยนเลยอนกลวทยา ผศกษาไดคนควาศกษาเอกสารทเกยวของ ดงน

1.การเรมตนเลยงโคนม2.หลกการเลอกซอโคนม3.พนธโคนม4.การเลยงดลกโค5.การคลอดลก6.การเลยงและดแลโคนม7.การรดนม8.การปองกนโรคในโคนม9.อาหารและการใหอาหาร10.โรงรดนม11.นมดบ12.การขายนำานมดบในบานทรพยมงคลจากการไปสำารวจ

นย�มศพทเฉพ�ะ แมโคนมหม�ยถง แมโครดนมและแมโคแหงนมรวมกน

5

แมโครดนม หมายถงแมโครดนมทเกษตรกรใชในการรดนมขณะทำาการศกษา แมโคแหงนม หรอแมโคราย หมายถงแมโคไมไดใหนมขณะทศกษา เนองจากอยในชวงพกกอนคลอด หรอม ปญหาดานสขภาพ แมโคทองวาง หมายถงแมโคทเคยใหลกในอดต แตไมไดตงทองและไมไดใหนมขณะทศกษา อนเนองมาจากอย ในชวงเวลาการผสมรอบใหม หรอมปญหาผสมไมตดดวยสาเหตตางๆ ฝงโคทดแทน หมายถงโคนมเพศเมยทยงไมเคยใหนานม เปนโคเพศเมยทเลยงไวเปนฝงทดแทนแมโคทอาจถก คดทงในภายหลง โคสาวอมทอง หมายถงโคสาวทมอาย 18 เดอนขนไปทผสมพนธและกำาลงตงทอง พรอมทจะใหลกโคตวแรก โคสาว หมายถงโคสาวทเปนสดและพรอมทจะผสมพนธ โคสาวจะมอายในชวง 13-18 เดอน โครน หมายถงโคทหยานมแลว มอายประมาณ 6- 12 เดอน

ลกโค หมายถง ลกโคเพศเมยตงแตแรกเกดจนถงเวลาหยานม มอายตงแตแรกเกดถงอาย 6 เดอน โคคดทง หมายถง แมโคหรอลกโคทไมมคณภาพอนเนองจากโคเปนโรคตาง ๆ หรอปญหารางกายทไมแขงแรง และสมบรณตงแตแรกเกด เพอลดภาวะตนทนในการเลยง2.1 ก�รเรมตนเลยงโคนมสงทตองคำานงถงกคอ ทน สถานท ตลาด และปจจยอน ๆ ซงเปนสวนประกอบในทนจะกลาวเนนเฉพาะทนในการดำาเนนการซงทนดงกลาวอาจแบงแยกออกไดเปน 5 รายการคอ 1.ทนสำาหรบซอโค 2.ทนสำาหรบสรางโรงเรอนหรอคอกสตว 3.ทนสำาหรบการเตรยมแปลงหญา 4.ทนสำาหรบการหาแหลงนำาหรอการชลประทาน 5.ทนสำาหรบรบรองจาย เชนคาอาหาร หรอ คาแรงงานตาง ๆ เปนตน การเรมตนเลยงโคนมอาจเรมตนไดหลายวธ ซงแลวแตความเหมาะสมและความพรอมของแตละบคคลในการเรม ตนทจะเลยงซงอาจพอแนะนำาพอเปนสงเขปได เชน 1.เรมตนโดยการหาหรอเลอกซอแมโคพนธพนเมองหรอแมทมสายเลอดโคเนอทมลกษณะดไมเปนโรคตดตอมาเลยงแลวใชวธผสมเทยมกบสายเลอดโคพนธนมของยโรปพนธใดพนธหนงเมอไดลกผสมตวเมยกจะมเลอดโคนม 50

6

เปอรเซนต ซงเมอเลยงตอไปอกประมาณ 30 - 36 เดอนกจะใหลกตวแรกแมโคตวนกจะเรมรดนมได 2.เรมตนโดยหาซอลกโคนมพนธผสมเพศเมยมาเลยง โดยอาศยนมเทยมหรอหางนมผงละลายนำาใหกนในปรมาณ จำากด พรอมทงใหอาหารขนและหญาแกลกโคจนกระทงหยานม - อายผสมพนธ - ทอง - คลอดลกและเรมรดนม ได 3.เรมตนโดยการจดซอโคนมอายเมอหยานม,โครน,โคสาวหรอโคสาวทเรมตงทองหรอแมโคทเคยใหนมมาแลว จากฟารมใดฟารมหนงมาเลยง วธนใชทนคอนขางสงแตใหผลตอบแทนเรว2.2 หลกก�รเลอกซอโคนมไมวาจะเปนเกษตรกรจะเรมตนเลยงโคนมดวยวธใดกตามควรจะมหลกในการพจารณาเลอกซอโคนมบาง เพอใหไดสตวทมคณภาพดซงหลกในการพจารณาเลอกซอโคนมดงกลาวมอยหลายประการอาจกลาวแนะนำาพอสงเขปไดดงน คอ

1.ไมวาจะเลอกซอโคขนาดใดกตามตองสอบถามประวตซงหมายถง สายพนธและความเปนมาอยางนอยพอสงเขป

2.ถาเปนโครดนมควรจะเปนแมโคทใหลกตวท 1 ถง ตวท 43.ถาเปนแมโคทรดนมมาหลายเดอนควรจะตงทองดวย

4.ถาเปนโคสาวหรอแมโคนมแหงกควรจะเปนแมโคทตงทองดวยเพอเปนการยนระยะเวลาจะไดรดนมเรวขน 5.ควรเปนโคทมประวตการใหนมดพอใชและตองปลอดจากโรคแทงตดตอและโรควณโรค2.3 พนธโคนม โคนมแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ1.พนธโคนมทมถนกำาเนดในแถบรอน เชน พนธเรดซนด, ซาฮวาลเปนตน จะสงเกตไดงายคอ โคนมพวกน จะมโหนกหลงใหญและทนรอนไดดแตใหนมไดไมมากนก

7

2.พนธโคนมทมถนกำาเนดในเขตหนาว หรอเรยกโคยโรป มอยดวยกนหลายพนธซงโคยโรปนจะสงเกตได งายคอไมมโหนกทหลง คอจะเหนแนวสนหลงตรง มกไมคอยทนตออากาศรอนพนธโคทนยมเลยงในประเทศไทย1.โคนมพนธทเอมแซด (TMZ)    เปนโคนมพนธผสมทเกดขนจากการผสมพนธระหวางพอพนธโฮลสไตนฟรเชยนพนธแทกบแมพนธซงม สายเลอดอเมรกนบราหมนสง  มสายเลอดโฮลสไตนฟรเชยน 75%กรมปศสตวปรบปรงพนธนใหเปนพนธโคนมหลกของประเทศ เหมาะสำาหรบเกษตรกรทมฟารมขนาดเลกหรอเกษตรกรทเรมเลยงโคนม 2. โคนมพนธไทยฟรเชยน (TF)       เปนโคนมพนธผสมทมสายเลอดโคนมพนธโฮลสไตนฟรเชยนหรอขาว-ดำา มากกวา 75% พนธนเหมาะสำาหรบเกษตรกรทมฟารมขนาดกลางถงขนาดใหญ หรอเกษตรกรทมการจดการ การใหอาหารทด2.4 ก�รเลยงดลกโค กอนทจะพดถงการเลยงลกโคควรจะทำาความรจกกบนมนำาเหลองกอน นมนำาเหลอง คอนำานมทผลตออกมาจากแมโคในระยะแรกคลอด จะผลตออกมานานประมาณ 2 - 5 วน ตอจากนนกจะเปลยนเปนนมธรรมดา ลกษณะของนมนำาเหลอจะมสขาวปนเหลองมรสขม มคณสมบตคอ จะมภมคมโรค อกทงชวยปองกนโรคทเกดกบระบบลำาไสและผวหนง และยงเปนยาระยายทองออน ๆ ของลกโคอกดวยมคณคาทางอาหารสง เมอลกโคคลอดมาใหม ๆ ควรแยกลกโคออกจากแมโคทนท และควรจะใหกนนมนำาเหลองจากแมโคภายใน 6 ชวโมงหลงคลอดเพอใหรางกายแขงแรงเรว ลกโคควรไดกนนมนำาเหลองราว 2 - 5 วน ใหกนวนละ 2 เวลา เชา,เยน2.5 ก�รคลอดลก

โดยทวไปแมโคจะตงทองประมาณ 283 วน หรอประมาณ 9 เดอนเศษ ในชวงนแมโคจะไดการเอาใจใสดแลเรองความเปนอยและ

8

อาหารเปนพเศษ เพราะลกในทองเจรญขนเรอย ๆ และเปนไปอยางรวดเรว ในระยะกอนคลอดประมาณ 45 - 80 วน ควรเพมอาหารผสมใหแกแมโคทอง เพอแมโคจะไดนำาไปเสรมสรางรางกายสวนทสกหรอ และนำาไปเลยงลก หรอนำาไปสรางความเจรญเตบโตสำาหรบอวยวะบางอยางทยงเจรญเตบโตไมเตมท เพอใหเกดความสมบรณมากทสดและเพอไมใหแมโคซบผอมสำาหรบแมโคทกำาลงใหนม เมอตงทองลกตวตอไปควรจะหยดรดนมกอนคลอดประมาณ 45 - 60 วน สำาหรบแมโคทองแรกหรอทองสาวหรอแมโคทยงเจรญเตบโตไมเตมท (อายไมถง 5 ป) แมจะใหลกมาแลว 1 หรอ 2 ตวกตาม กอนคลอดลกตวตอไปควรจะหยดพกการรดนมเรวกวาแมโคทโตเตมทแลว อยางนอยกอนคลอดประมาณ 45 - 60 วน เพอใหแมโคไดมเวลาเตรยมตวไดพกผอนรางกายและอวยวะตาง ๆ บาง มฉะนนแมโคอาจจะไดรบผลกระทบกระเทอน นนหมายถงผลเสยหายทจะตามมาภายหลงได เชน รางกายจะชะงกการเตบโตเพราะอาหารไมพอ รางกายไมสมบรณเมอคลอดลกออกมาลกโคออนแอมชวงระยะการใหนมในปตอไปสนลง ผสมตดยาก ทงชวงการเปนสดนาน และอน ๆ เปนตน2.6 ก�รเลยงและดแล แมโค จะใหนมหรอมนำานมใหรดกตอเมอหลงจากคลอดลกในแตละครง ซงจะใหนมเปนระยะยาวสนมากนอยตางกน ขนกบความสามารถของแมโคแตละตวพนธและปจจยอนอกแตโดยทวไปจะรดนมไดประมาณ 5 - 10 เดอน นมนำาเหลองควรจะรดใหลกโคกนจนหมด ไมควรนำาสงเขาโรงงานเปนอนขาดและควรใหอาหารแกแมโคอยางเพยงพอเพอแมโคจะไดไปสรางนำานมและเสรมสรางรางกายสวนอน ๆ ทยงไมสมบรณไดอยางเพยงพอภายหลงจากคลอดลก โดยเฉลยแลวประมาณ 30 - 70 วน หลงจากคลอด มดลกจะเรมกลบเขาสสภาพปกตแมโคจะเรมเปนสดอก แตอยางไรกตามเมอแมโคแสดงอาการเปนสดภายหลงคลอดนอยกวา 25 วน ยงไมควรใหผสม เพราะมดลกและอวยวะตาง ๆ ในระบบสบพนธเพงฟ นตวใหม ๆ ยงไมเขาสสภาพปกต ในทางปฏบตสวนใหญ

9

ควรจะรอใหเปนสดครงท 2 เกดขนจงคอยผสม ซงโดยเฉลยแลวจะใชเวลาประมาณ 45 - 72 วน หลงจากคลอด2.7 ก�รรดนมก�รรดนมมอย 2 วธคอ 1. การรดนมดวยมอ 2. การรดนมดวยเครองหลกทควรคำ�นงถงและถอปฏบตในก�รรดนม 1. ควรรดใหสะอาด 2. ควรรดใหเสรจโดยเรว 3. ควรรดใหนำานมหมดเตาอปกรณก�รรดนมดวยมอขนตอนในก�รรดนมเพอใหไดนำ�นมทสะอ�ด 1. การเตรยมนำายาฆาเชอโดยใชนำายาคลอรนอยางเจอจาง 2. การเตรยมอปกรณการรดซงรวมถงผททำาการรดและแมโค ใหเรยบรอยการเตรยมการตาง ๆ ควรจดการใหสะอาดหรอฆาเชอดวยนำายาคลอรน 3. ทำาความสะอาดตวโคและบรเวณคอกทสกปรก 4. ลางเตานมดวยนำาอนหรอนำายาคลอรนพรอมกบนวดเชดเบา ๆ 5. กอนลงมอรดควรตรวจสอบความผดปกตของนำานมหรอทำาการรดนำานมทคางอยในหวนมทงเสยกอน 6. ขณะลงมอรดนมควรรบรดใหเรวทสดไมหยดพกกะใหเสรจภายใน 5 - 8 นาท และตองรดใหหมดทกเตา

2.8 ก�รปองกนโรคในโคนมโรค เปนสาเหตหนง ททำาความเสยหายใหแกผเลยงโคนมไมนอย โดยเฉพาะอยางยงโรคตดตอรายแรง ซงถาเกดขนกบฟารมใดอาจทำาใหถงกบตองเลกลมกจการได การปองกนโรคโคนมควรปฏบตดงตอไปน

10

1. เลยงแตโคทแขงแรงสมบรณและปลอดจากโรค 2. ใหอาหารทมคณภาพดและมจำานวนเพยงพอ 3. จดการเลยงดและปองกนโรคตดตอรายแรงใหเหมาะสม2.9 อ�ห�รและก�รใหอ�ห�ร

โคนมเปนสตวสกระเพาะ หรอทเรยกวา สตวเคยวเออง ซงอาหารทใชเลยงสตวประเภทนจะม 2 ชนด คอ อาหารหยาบ เชน หญา ถวอาหารสตว ฟางขาว และอาหารขน เชน อาหารผสม ในการใหอาหารแกโคนม อาหารทง 2 ชนดจะมความสำาคญเทา ๆ กนและตองมความสมพนธกนเพอทจะทำาใหโคนมสามารถใหนำานมไดสงสดตามความสามารถของโคแตละตวทจะแสดงออก อาหารและการใหอาหาร โคนมเปนสตวสกระเพาะหรอทเรยกวา สตวเคยวเออง ซงอาหารทใชเลยงสตวประเภทนจะม 2 ชนดคอ อาหารหยาบ เชน หญา ถว อาหารสตว ฟางขาว และอาหารขน เชน อาหารผสม ในการใหอาหารแก โคนม อาหารทง 2 ชนด จะมความสำาคญเทา ๆ กน และตองมความสมพนธกน เพอทจะทำาใหโคนม สามารถใหนำานมไดสงสดตามความสามารถของโคแตละตวทจะแสดงออก โคนมในปจจบนไดรบการ ปรบปรงพนธจนมความสามารถในการใหนำานมไดสงกวาแตกอน ลำาพงการใหอาหารหยาบเพยงอยาง เดยว โดยเฉพาะอยางยงอาหารหยาบในเขตรอนอยางประเทศไทย ซงมคณคาทางอาหารตำา มโภชนะ ไมเพยงพอแกความตองการของแมโคนม จำาเปนอยางยงทจะตองการใหอาหารขนเสรมจะเหนไดวาอาหาร ขนจะเขาไปมบทบาทตอการผลตนำานมมากขน นอกจากนนบทบาททสำาคญอกอยางกคอ จะเปนตวกำาหนด ผลตอบแทนทจะไดรบจากการเลยงโคนม ทงนเพราะคาใชจายในดานอาหารจะเปนคาใชจายทสงทสดคอ ประมาณรอยละ 70 ของตนทนทงหมด ซงเกษตรกรผเลยงโคนมของประเทศกำาลงประสบอย นนคอตนทน การผลตนำานมดบทสงขน ฉะนนการใหอาหารแกโคนมอยางเหมาะสมนอกจากจะสามารถชวยแมโคนม สามารถ

11

ใหนำานมไดสงขนแลว ยงสามารถลดตนทนการผลตไดอกดวย อยางไรกตามการใหอาหารขน แกโคนมกมขอทจะตองพจารณาอยมาก ซงจากการสำารวจพบวาเกษตรกรรายยอยสวนใหญยงขาด ความรเขาใจในการใชอาหารขน ทงเรองเกยวกบวา อาหารขนควรจะมคณภาพอยางไรประกอบดวย อะไรบาง และจะใหโคนมกนประมาณเทาไร ซงคำาถามตาง ๆ เหลานมกจะเกดขนอยเสมอ จงจดทำา เอกสารฉบบนขนมาเพอใหเกษตรกรไดทำาความเขาใจอยางงาย ๆ ในการใหอาหารแกโคนม กอนทจะกลาวถงในเรองของการใหอาหาร เกษตรกรควรทจะทำาความเขาใจในเรองตาง ๆ ทจะไปมสวน เกยวของโดยตรง

คาใชจายในการเลยงแมโคนม เปนคาอาหารประมาณรอยละ 70 โดยเฉลย แมโคนมนอกจากตองการอาหารอยางพอเพยง ยงตองการความสมดลของโภชนะดวย แมโคตองการโภชนะเพอใชในการทำางานของรางกายดงน

เพอการเจรญเตบโต กรณโคยงเตบโตไมไดโตเตมท เพอการอมทอง ความตองการโภชนะสำาหรบการอมทองชวง 6 เดอน

แรกนนไมมาก แตชวง 3 เดอนกอนคลอด ตองการโภชนะเพมขนอยางมาก

เพอการสะสมไขมน หรอเตบโตทดแทนนำาหนกทสญหายไป ระหวางการใหนมหรอชวงพกรดนม

เพอการดำารงชพ ความตองการโภชนะเพอดำารงชพมากหรอนอยขนกบขนาดของรางกาย

เพอการใหนม ความตองการเพอการใหนมผนแปรตามปรมาณนำานมและสวนประกอบของนำานม

คว�มตองก�รส�รอ�ห�รของแมโคนมแมโคนมแตละตวมความตองการสารอาหารไดแก โปรตน พลงงาน วตามน แรธาต ฯลฯ โดยมวตถ ประสงคเพอทจะ (1) บำารงรางกาย (2) เจรญ

12

เตบโต (3) ผลตนำานม (4) เพอการเจรญเตบโตของลกใน ทองแมโคจะนำาสารอาหารทใหกนไปใชเพอวตถประสงคตาง ๆ ตามลำาดบทำาใหแมโคละตวซงมนำาหนกตว ตางกนและใหนมจำานวนไมเทากน มความตองการสารอาหารแตกตางกนไปนอกจากนนในแมโคตวเดยวกน กยงมความตองการสารอาหารในแตละชวงแตกตางกนไปอก ซงจะขนอยกบชวงระยะการใหนำานม แมโคนมทอยในระยะใกลคลอดหรอหลงคลอดใหม ๆ แมโคนมทอยระหวาง การใหนำานมสงสด (2 เดอนแรกของการใหนม) การใหนมชวงกลาง การใหนมในชวงปลาย และชวงหยด การใหนม จะมความตองการสารอาหารในแตละระยะการใหนมทแตกตางกน ทงนเพราะปรมาณนำานมท แมโคผลตไดในแตละชวงจะแตกตางกนสภาพของรางกาย โคนมทสามารถใหนำานมไดเตมท สขภาพของแมโคจะตองพรอม คอ ไมควรจะอวน หรอผอมจนเกนไป จงมความจำาเปนทจะตองไดรบสารอาหารทมากขน ทงนเพราะโคจะตองใชสารอาหาร ในการบำารงรางกาย และเจรญเตบโตกอนจงจะนำาไปใชในการสรางนำานมเมอเกษตรกรไดรถงความตองการสารอาหารของโคแลว ซงในทนจะไมขอกลาวถงความตองการสารอาหาร แตละชนด เพราะอาจจะทำาใหสบสน แตอยากจะใหเกษตรกรไดทราบถงเหตผลวาทำาไมจงมความจำาเปนท จะตองใหอาหารตางกนในโคแตละตวหรอในโคตวเดยวกนแตตางระยะเวลาสวนประกอบของอ�ห�รแมโครดนมโดยทวไปแลวสดสวนอาหาร (ration) ของแมโครดนมควรจะมสวนประกอบดงนสวนประกอบโปรตนรวม (Crude protein) รอยละของนำาหนกอาหาร 12-22ผลรวมโภชนะยอยได (Total Digestible Nutrient, TDN) รอยละของนำาหนกอาหาร 60-70เยอใย (Crude fiber) ไมตำากวา รอยละของนำาหนกอาหาร 15 เกลอแร รอยละของนำาหนกอาหาร 0.5-1

13

ปรม�ณก�รกนอ�ห�รหย�บดงทไดกลาวมาแลววา โคนมเปนสตวเคยวเออง จงจำาเปนตองไดรบ

อาหารหยาบอยางเพยงพอ ซงในจดน เกษตรกรบางสวนไมคอยไดคำานงถงมากนก อยาคดแตเพยงวาถาใหอาหารขนมาก ๆ โคจะไดรบสาร อาหารมาก และจะทำาใหผลผลตนำานมไดมาก ตรงกนขามในความเปนจรงแลวโคทไดรบอาหารขนมากเกนไป กลบทำาใหผลผลตนำานมลดลงดวยซำา เนองจากการทโคไดรบอาหารหยาบนอยเกนไป อาจจะทำาใหเกดอาการ ผดปกตในระบบการยอยอาหาร คอ เกดความเปนกรดในกระเพาะผาขร วมากจนโคไมยอมกนอาหาร ทงน เพราะอาหารหยาบมเยอใยสงจะชวยในการเคยวเออง ทำาใหตอมนำาลายของโคหลงนำาลายไดมากขนและ นำาลายนเองทมฤทธเปนดางจะชวยปรบสภาพภายในกระเพาะผาขร วใหเหมาะสมแกการทำางานของจลนทรย เพอสงเคราะหโปรตน และพลงงานแกโคตอไป เกษตรกรจงจำาเปนทจะตองมอาหารหยาบเพยงพอใหแกโคซง ระดบของอาหารหยาบ เมอคดเปนนำาหนกแหงทแมโคควรจะไดรบตอวนไมควรตำากวา 1.4% ของ นน. ตว ตวอยางเชน แมโคนมทมนำาหนกประมาณ 400 กก. ควรจะไดรบอาหารหยาบแหงตามทไดกำาหนดไวดงตอไปน คอ แมโคนมทมนำาหนกตว 100 กก. ตองการอาหารหยาบ = 1.4 กก. แมโคนมทมนำาหนกตว 400 กก. ตองการ อาหารหยาบ =(1.4 x 400)/100 กก.แมโคควรจะไดรบอาหารหยาบแหง/วน = 5.6 กก. เมอนำามาคดเทยบกบไปเปนหญาสด ซงทว ๆ ไปมวตถ แหงประมาณ 25% ดงนน โคควรจะไดรบหญาสดในปรมาณวนละ = (5.6 x 100)/100 = 22.4 กโลกรมคว�มสมพนธระหว�งคณภ�พอ�ห�รหย�บกบอ�ห�รขนทจะใชคณภาพของอาหารหยาบและปรมาณการกนอาหารหยาบ จะเปนตวกำาหนดสารอาหารทแมโคจะไดรบ เชน แมโคกนอาหารหยาบคณภาพดและกนในปรมาณทมาก กจะไดรบสารอาหารมากกวาแมโคทกน อาหารหยาบทมคณภาพตำาและกนไดนอย ดงนนจงทำาใหอาหารขนทจะใชเสรมนนแตกตางกน คอ อาหารขนจะตองมสารอาหารหรอความเขมขนแตกตางกน มใชใหในปรมาณทแตกตางกน มฉะนนแลวจะ มผลตอการกนอาหารหยาบตามมา

14

เพราะกระเพาะโคมขนาดคงท ความสมพนธของอาหารหยาบและ อาหารขนพอจะสรปไดดงนคอคณภ�พของอ�ห�รหย�บทใช

อาหารหยาบคณภาพ ด ระดบโปรตนในอาหารขน (% ในสตรอาหาร) 12-16 หรอประมาณ 14อาหารหยาบคณภาพ ปานกลาง ระดบโปรตนในอาหารขน (% ในสตรอาหาร) 16-20 หรอประมาณ 18อาหารหยาบคณภาพ ตำา ระดบโปรตนในอาหารขน (% ในสตรอาหาร) 20-24 หรอประมาณ 22ในความเปนจรงแลว คณภาพของอาหารขนนอกจากจะคำานงถงโปรตนในอาหารแลว ยงตองคำานงถง พลงงาน ซงเปนสารอาหารทจำาเปนอยางมากในแมโคทกำาลงใหนม อยางไรกตามคำาแนะนำาอยางงาย ๆ กคอถาแมโคของทานมความสามารถในการใหนมสง แตทานจำาเปนตองใหอาหารหยาบคณภาพตำา เชน ฟางขาวเลยงหรอตองเดนแทะเลมในทงหญาธรรมชาตเปนระยะทางไกล ๆ ทานควรจะเสรมอาหารพลงงาน อาทเชน มนเสน หรอกากนำา (Molasses) นอกเหนอจากอาหารหยาบและอาหารขนทกลาวถงแลว แตทาน กไมควรจะหวงถงการใหนมไดสงสด คงจะเปนเพยงชวยไมใหการใหนมของแมโคลดลงอยางรวดเรวเทานนก�รผสมสตรอ�ห�รขนและก�รเลอกใชวตถดบผสมอ�ห�รขน

เกษตรกรสามารถเลอกใชวตถดบอาหารสตวไดหลายอยาง เพอนำามาผสมเปนอาหารขน แตสงทเกษตรกร ควรระวงในการเลอกใชวตถดบตาง ๆ คอ อยาคดถงราคาตอกโลกรมเทานน เพราะวตถดบบางชนดมราคา ตอกโลกรมตำากวา แตเมอเปรยบเทยบสารอาหารทมอย เชน โปรตน อาจจะทำาใหราคาตอสารอาหารนนม ราคาสงกวากได อยางไรกตามในเรองการเลอกใชวตถมรายละเอยดอยมาก ในทนจงไดจดทำาสตรอาหาร ขนขนมาเพอใหเกษตรกรไดนำาไปใช โดยพยายามเลอกใชวตถดบและราคาจำาหนายตามทมจำาหนายอย ทว ๆ ไป ในแหลงทมการเลยงโคนม

15

ปรม�ณก�รกนอ�ห�รของแมโคแมโคนมแมจะตองการสารอาหารมากเพยงไร แตปรมาณอาหารทแม

โคกนไดนนมอยางจำากด ซงอาจจะ เนองมาจากความจของกระเพาะโคเองหรออาจจะเนองมาจากลกษณะและคณภาพของอาหารทใหแกโค ฉะนนเกษตรกรผเลยงโคนมควรจะทราบดวยวา โคนมของทานแตละตวจะสามารถกนอาหารไดวนละเทาใด เพอทจะทำาใหทราบวา สารอาหารทแมโคไดรบนนเพยงพอหรอไมกบการใหนำานมของแมโค การผลตนำานม ใหไดมาก ๆ นน ไมไดขนอยกบปรมาณอาหารทไดรบเพยงอยางเดยว แตคณภาพของอาหารมความสำาคญ ยงกวาคาดคะเนปรมาณการกนอาหารของโค ซงจะมความสมพนธกบปจจยหลก 2 ปจจย คอ นำาหนกตวของ แมโคและปรมาณนำานมทแมโคนนผลตได ซงในเรองของนำาหนกตวของแมโค เกษตรกรมกจะไมทราบเพราะ ไมมเครองชงสตวในฟารม แตกพอจะประมาณได เพราะโคลกผสมขาว-ดำา ในเมองไทยจะมนำาหนกโดย ประมาณนเปนตวคำานวณปรมาณอาหารตอไปได และเมอพจารณารวมกบปรมาณนำานมทผลตไดกพอจะ ประมาณการกนอาหารของแมโคได คณภ�พของอ�ห�รหย�บ

เมอทราบถงปรมาณของอาหารหยาบทจำาเปนทแมโคจะตองไดรบตอวน เพอทจะทำาใหระบบการยอย อาหารเปนไปอยางปกตแลว สงทตองคำานงถงตอมากคอ อาหารหยาบทใหแกแมโค มคณภาพเปนอยางไร โคจะใชประโยชนไดมากนอยขนาดไหน ทงนเพราะคณภาพของอาหารหยาบจะเปนตวกำาหนดคณภาพของ อาหารขนดวย คอ ถาอาหารหยาบทใหแกโคมคณภาพตำา อาหารขนทจะใชเสรมจำาเปนจะตองมคณคาอาหาร สงซงผลการวเคราะหคณคาทางอาหาร ทางกลมงานวเคราะหอาหารสตวกองอาหารสตวไดจดทำาสรปไวแลวแตในเอกสารฉบบนจะขอนำาเอาผลการวเคราะหของอาหารหยาบ ทมใชทว ๆ ไป คณภาพของอาหารหยาบ นอกจากจะเปนตวกำาหนดคณภาพของอาหารขนแลว ยงเปนตวควบคม ในเรองการกนอาหารของแมโคดวย เพราะถาใชอาหารหยาบคณภาพตำา อาทเชน ฟางขาว หรอหญา ธรรมชาตในชวงทออกดอกแลว โคจะยอยไดนอย ทำาใหการกน

16

อาหารลดลงตามไปดวย เกษตรกรควรจะ หาวธการทจะแกปญหาน ซงอาจจะทำาไดโดยการเพมคณภาพ และการใชประโยชนของอาหารหยาบ เชน การสบฟางเปนชนเลก ๆ การทำาฟางปรงแตง หรอการใชใบพชตระกลถว ทมคณภาพสงใหกนรวมกบฟาง เพอใหอาหารหยาบนนมความนากน และมการยอยไดสงขน นอกจากนนในเรองฤดกาล เชน ในชวงทม อากาศรอนกจะทำาใหแมโคกนอาหารหยาบไดลดลงเชนกนทงนเพราะ ความรอนทเกดจากขบวนการหมก ของอาหารหยาบในกระเพาะผาขร วของโคไมสามารถจะระบายออกนอกรางกายไดทน เนองจากอณหภม ภายในตวโคมอาการหอบชอบยนแชนำาและกนอาหารลดลง เกษตรกรอาจจะแกไขปญหานโดยพยายามให อาหารหยาบแกโคทละนอย ๆ แตบอยครงขน และพยายามใหอาหารหยาบในชวงเวลาทอากาศเยนลง เชน กลางคน หรอจะใชวธอาบนำาและใชพดลมชวยหรออาจจะใชหลายวธรวมกน อยางไรกตามเกษตรกรตอง คำานงอยเสมอวาจะตองใหแมโคไดกนอาหารหยาบแหงไมตำากวา 1.4 เปอรเซนตของนำาหนกตวแมโคเสมอปรม�ณอ�ห�รขนทใหแกแมโคนม

เมอทราบวาอาหารขนควรจะมความเขมขนของสารอาหารเทาใดแลว ความจำาเปนตอมากมาพจาณาถงวาจะใหแกแมโคกนในปรมาณเทาไรเนองจากแมโคแตละตวมการใหนำานมไดไมเทากน และในแตละชวงเวลากจะมอาหารหยาบทมคณภาพตาง ๆ กนดวย ในทนจงไดสรปปรมาณอาหารขนทควรจะใหแกแมโคแตละตว ซงจะขนอยกบปรมาณนำานมทแมโคผลตไดและอาหารหยาบทใชเลยง ก�รทำ�บนทกเกยวกบโคนม

เจาของสตวควรจะเปนผททำาบนทกและเกบไวเอง โดยอาจเรมตนจากวนทสตวเกด นำาหนกและสดสวน แรกเกดวนผสม วนคลอดรวมถงการสงนำาหนกโคทกครง เชน วนหยานมอาย 1 ป หรอเกณฑผสมพนธและ หรอระยะเวลาการใหนม จำานวนวคซนหรอการรกษาโรคดวย ผทจะจดบนทกควรจทำาความเขาใจ วธทำาใหถกตอง และทำาการลงบนทกตลอดจนเกบรกษาไวดวยตนเอง ทำาใหสมำาเสมอเปนประจำา การชง นำาหนกโคหรอการชง

17

นำานมควรใชเครองชงทเทยงตรง จดนำาหนกลงบนทกไวถาทำาไดในการเกบตวอยาง โดยเฉพาะถกระบหมายเลขภาชนะ หรอชอโคใหแนนอนและจดสงไปใหตรวจสอบเปอรเซนตไขมน ในหอง ปฏบตการนมตอมาผลกจะถกสงกลบไปยงเจาของโคเมอไดรบผลกตองลงบนทกพรอมกบคำานวณหาจำานวนนมไขมน 4% หรอ อน ๆ ทควรจะจดลงในบนทกตอไปแตในกรณทไมสามารถจะตรวจไขมนไดการจดบนทกการใหนมแตละครงของแมโคเปนวน-เดอนอยางสมำาเสมอตลอดระยะการใหนมเกบไวไดซงยงดกวาไมทำาการจดบนทกอะไรเลยก�รใหอ�ห�รโคนมโดยใชคะแนนร�งก�ย

ตามหลกการ ผเลยงควรจะทำาการประเมนสภาพรางกายของโคนมเพศเมยแตละตวทก ๆ 2 เดอน โดยเรมประเมนตงแตหลงจากหยานมเปนตนไป ซงในทางปฏบตจรงคงไมสะดวกทจะทำาการประเมนสภาพรางกาย ทก ๆ 2 เดอน ดงนนเพอใหลดความถและเพมความสะดวกในการประเมนสภาพรางกาย จงควรประเมนในระยะเวลาดงตอไปนในกรณแมโคนม

1.1 ระยะพกก�รรดนม (ดร�ย)ผเลยงควรจะใหแมโคไดรบอาหารขนมากพอทจะกอใหเกดการสะสม

พลงงานในชวงทายของรอบการใหนำานม และแมโคในระยะพกการรดนมควรมคะแนนรางกาย 3.5 ในระยะพกการรดนมน ผเลยงจะตองใหอาหารเพอใหแมโคสามารถรกษาระดบคะแนนรางกาย 3.5 จนกระทงคลอด ไมควรใหแมโคมคะแนนรางกายมากหรอนอยกวาน แมโคทมคะแนนรางกายมากกวา 4.0 ในระยะพกการรดนมนน จะมโอกาสกอใหเกดโรคเกยวกบการใชสารอาหารในรางกายผดปกต เชน โรคไขมน โรคคโตซส ฯลฯ ดงนนผเลยงควรจะใหอาหารทมพลงงานเพยงพอสำาหรบรกษาสภาพคะแนนรางกาย 3.5 กพอแลว ทงนเปนเพราะวาในชวงทาย ๆ ของรอบการใหนำานมและระยะพกการรดนม แมโคมความสามารถในการสะสมพลงงานสวนเกนมากกวาทจะนำาพลงงานสวนเกน ดงกลาวไปสรางเปนนำานม ในทางตรงกนขามถาในระยะพกการรดนมจนกระทงคลอด แมโคมคะแนน

18

รางกายนอยกวา 3 จะมผลทำาใหปรมาณนำานมของแมโคทจะใหตอไปไดนอยกวาทควรจะเปนและกอใหเกดปญหาการไมเปนสดและหรอการผสมไมตดตามมา ทงนเปนเพราะแมโคมพลงงานสะสมไมเพยงพอตอขบวนการสรางนำานมนนเอง อยางไรกตามในชวง 15 วนกอนคลอด แมโคควรจะตองไดรบอาหารทงอาหารขนและอาหารหยาบ ชนดเดยวกนกบอาหารแมโคหลงคลอด โดยผเลยงจะตองใหอาหารขนแมโคเพมขนวนละ 0.5 กโลกรม/ตว จนกระทงแมโคไดรบอาหารขนมากทสดไมเกน 4 กโลกรม/ตว/วน จนกระทงวนคลอดทงนเพอใหจลนทรยในกระเพาะผาขร ว ไดมโอกาสปรบตวเตรยมรบสภาพทแมโคจะตองไดรบอาหารขนในปรมาณมาก ๆ ในชวงหลงคลอด

1.2 ขณะคลอดในขณะคลอด แมโคมความจำาเปนอยางมากทจะตองมสภาพรางกาย

ทสมบรณ คอ มคะแนน รางกาย 3.5 ทงนเพอใหแมโคในระยะหลงคลอดแสดงความสามารถในการผลตนำานมไดมากทสด ตามความสามารถทางพนธกรรม ไขมนแตละ 1 กโลกรมทสะสมในรางกายของแมโค สามารถท จะถกเปนพลงงานในการสรางนำานมได 7 กก. อยางไรกตามถาแมโคมสภาพรางกายทอวนมากเกนไป คอมคะแนนรางกายมากกวา 4.0 จะมผลทำาใหแมโคมปญหาในการคลอดยาก การใชประโยชนจากสารอาหารในรางกายผดปกต และงายตอการเกดโรคตดเชอตาง ๆ นอกจากนนยงจะทำาให ความอยากกนอาหารลดลง ซงทำาใหแมโคมความจำาเปนทจะตองสลายไขมนทสะสมในรางกายมาสรางเปนนำานม เปนผลใหแมโคนำาหนกลดอยางรวดเรวและผอมโทรม ในทางตรงกนขาม ถาแมโคมคะแนนรางกายนอยกวา 3.0 ในขณะคลอด จะมผลทำาใหแมโคใหนำานมนอยกวาความสามารถจรง ๆ ทแมโคจะผลตได ดงนนในชวงหลงคลอดจะตองเอาใจใสใหอาหารทมคณภาพ และใหแมโคไดกนอาหารไดมากทสด เพอใหแมโคนำาอาหารทกนไดไปสรางเปนนำานมและลดอตราการสลายอาหารทสะสมในรางกายของแมโคมาสรางเปนนำานมทำาใหแมโคมสภาพรางกายเปลยนไปอยางชา ๆ เปนผลใหแมโคใหนำานมไดสงสดและการพฒนาระบบสบพนธ

19

เปนไปอยางปกต คอ ผสมตดงาย1.3 ระยะสงสดของก�รใหนำ�นมในระหวางหลงคลอด 7 วนเปนตนไป จนถงระยะสงสดของการให

นำานมแมจะมการดแลให อาหารเพอใหแมโคกนอาหารไดมากทสด ถงแมวาอาหารสวนใหญทกนจะมงไปสการสรางนำานม แตอาหารทกนเขาไปกยงไมเพยงพอตอความสามารถในการสรางนำานมของเตานม แมโคจะตองสลายอาหารทสะสมในรางกายออกมาเพมเตม ซงเปนผลทำาใหนำาหนกของแมโคลดลงเรอย ๆ โดยเฉลย 400-600 กรม/วน ฉะนน สภาพรางกายของแมโคในชวงระยะสงสดของการใหนำานม (5-7 สปดาหหลงคลอด) ควรมคะแนนรางกายรางกายประมาณ 2.5 (สำาหรบแมโคทใหนำานม มากกวา 25 กโลกรม ในระยะสงสดของรอบการใหนำานม อาจจะมคะแนนรางกายประมาณ 2.0) ในชวงระยะสงสดของการใหนำานม จำาเปนจะตองใหแมโคไดรบอาหารทมพลงงานสง (อาหารขน) อยางเตมท เพอใหแมโคนำาไปสรางนำานมไดมากทสด และเพอใหแมโคเรมทำาการ สะสมอาหารในรางกาย แมโค*ผลผลตนำานมในระดบปานกลาง (16-20 กโลกรม/วน) ทม คะแนนรางกายตำากวา 2.5 แสดงวาแมโคตวนน ไดรบอาหารไมพอ จะตองใหอาหารขนแก แมโคเพมขนอก แตถาแมโคทใหผลผลตนำานมปานกลางจะมคะแนนรางกายประมาณ 3.0 แสดงวาแมโคไดรบอาหารทมโปรตนและแรธาตอาหารหรอนำาไมเพยงพอ อยางไรกตามใน ชวงระยะสงสดของการใหนำานมน ถาแมโคมคะแนนรางกายตำากวา 1.5 แลว แสดงวาแมโค ไดรบอาหารนอยกวาความตองการ

1.4 ระยะกล�ง-ปล�ย ของรอบก�รใหนำ�นม (180-240 วนหลงคลอด)

ในระหวางระยะกลาง-ปลายของการใหนำานม แมโคควรทจะไดรบอาหารในปรมาณทมากพอ ทจะกอใหเกดการสะสมอาหารในรางกายเพมขน เนองจากอาหารทแมโคไดรบในชวงนปกต จะลดความสำาคญทจะนำาไปสรางนำานมลง แตจะใหความสำาคญในการนำาไปเสรมสรางรางกาย และการตงทอง จนกระทงไดคะแนนรางกายทสมบรณตามความตองการ จนกระทงได

20

คะแนน รางกายทสมบรณตามความตองการเพอทจะสงผลใหรอบของการใหนำานมถดไปดขน ในชวง ตงแต 120 วนหลงคลอดเปนตนไป แมโคควรจะไดรบอาหารในปรมาณทมากพอเพอเรมสะสม อาหารในรางกาย นำาหนกของแมโคควรเพมโดยเฉลยประมาณ 200-400 กรม/วน จนกระทงใน ชวง 180-240 วน แมโคควรจะมคะแนนรางกายประมาณ 3.0 ถาแมโคมคะแนนรางกายในชวงน มากกวา 3.5 ควรจะลดอาหารพลงงาน (อาหารขน) เพอหลกเลยงปญหาแมโคอวนเกนไป แตถา แมโคมคะแนนรางกายนอยกวา 3.0 แสดงวาแมโคไดรบอาหารทมพลงงานไมพอ ควรจะเพม อาหารขนใหแกแมโค ฉะนนอาจจะกลาวไดวาในระยะกลาง-ปลายของรอบการใหนำานม จะ เปนระยะทปรบสภาพความสมบรณรางกายของแมโคไดดทสด เพราะเปนระยะทลกในทองยง ไมตองการอาหารมาก อาหารทกนเขาไปจะนำาไปสรางเปนนำานมและสะสมในรางกายมากกวา ดงนนในระยะนจงงายตอการปรบคะแนนรางกายในกรณโคส�ว

2.1 ระยะอ�ย 6 เดอนในระยะตงแตอาย 6 เดอนจนถงระยะกอนการผสมพนธ จดวาเปน

ชวงระยะเวลาทสำาคญ ระยะหนง เพราะเปนระยะทเตานมมอตราการเจรญเตบโตมากกวาการเจรญเตบโตทางรางกาย โดยเฉพาะเมอโคเพศเมยมอาย 9 เดอน อตราการเจรญของเตานมจะมากกวาอตราการเจรญทาง รางกายถง 3.5 เทา ซงปกตแลวโครน-โคสาว จะมอตราการเจรญเตบโตดมาก สขภาพแขงแรง ฉะนนการใหอาหารโคในระยะนจะตองไมทำาใหการเจรญเตบโตของโคหยดชะงก เพราะ นอกจากจะทำาใหโคเปนสาวชาแลว ยงทำาใหอตราการเจรญของเตานมลดนอยลงดวย ในทาง ตรงกนขาม ไมควรใหอาหารโดยเฉพาะอาหารขน จนโคอวนมากเกนไป เพราะจะมผลเสยทำา ใหทเตานมเกดการสะสมเนอเยอไขมนเขาไปสอดแทรกแทนกลมของเนอเยอสรางนำานม ทำาให เตานมพฒนาเปนเตานำามากกวาเตาเนอซงจะสงผลใหเจรญเปนแมโคทใหนำานมนอยตอไป อยางไรกตามโครนในระยะ 6 เดอนน เกษตรกรจะตองใหอาหารโค เพอใหมคะแนนรางกาย 2.5-3.0 ซงจดเปน

21

คะแนนรางกาย*โครนมสภาพสมบรณไมอวนหรอผอมจนเกนไป มอตราการเจรญเตบโตประมาณ 400-600 กรม/วน ถาหากโครนมคะแนนรางกายตำากวาน เกษตรกรผเลยง โคนมจะตองใหอาหารขนเพมขน แตถาโครนมคะแนนรางกายมากกวาน เกษตรกรผเลยงโคนม จะตองใหอาหารขนลดนอยลง

2.2 ระยะผสมพนธถาโคเพศเมยไดรบการเลยงดอยางดตงแตแรกคลอดจนถงโคสาว

แลว จะสามารถทำาการผสมพนธ ไดในชวงอาย 16-18 เดอน ซงมนำาหนกตวประมาณ 300 กโลกรม ในระยะผสมพนธของโคสาวน เกษตรกรผเลยงโคนมจะตองใหอาหารขนเพมขน เพอใหโคสาวแสดงอาการเปนสดรนแรงขน อยางไรกตามโคสาวในระยะผสมพนธควรจะมคะแนนรางกาย 3.0-3.5 ถาโคสาวตวใดมคะแนน รางกายตำากวา 3.0 เกษตรกรผเลยงโคนมจะตองใหอาหารขนเพมมากขน แตถาโคสาวตวใดมคะแนนรางกายสงกวา 3.5 กควรลดอาหารขนลง โคสาวในระยะนทผอมหรออวนมากเกนไปจะกอใหเกดปญหาการผสมตดยาก หลงจากโคสาวผสมตดแลวเกษตรกรผเลยงโคนมจะตองเอาใจใสดแลใหอาหารขนเพอใหโคสาวทองใหโคสาวทองมการเจรญเตบโตปกต คอมสภาพคะแนนรางกาย 3.5 อยาใหโคสาวชะงกการเจรญเตบโตเพราะเปนระยะทมการสรางระบบทอนและเซลลสรางนำานม ของเตานม หรอ อยาใหอาหารขนจนโคสาวอวนมากเกนไป เพราะจะทำาใหมปญหาการคลอดยากตามมา เมอโคสาวทองได 7 เดอนหรอกอนคลอด 2 เดอน เกษตรกรผเลยงจะตองยายโคสาวทองไปไวรวมกบฝงแมโคพกการรดนม 2.3 ขณะคลอด

ในขณะคลอดโคสาวทองควรจะมรางกายคอนขางสมบรณ คอ มคะแนนรางกาย 3.0-4.0 ถาในขณะคลอดโคสาวมคะแนนรางกายเพยง 3.0 จะทำาใหการใหนมในชวงหลงคลอดไดไมมากเทาทควรแตโคสาวจะคลอดงาย ถาในขณะคลอดโคสาวมคะแนนรางกาย 4.0 จะทำาใหการใหนมในชวงหลงคลอดดมาก แตอาจจะมปญหาการคลอดยาก ฉะนนเพอใหการ

22

ใหนมของแมโคสาวคอนขางดและลดปญหาการคลอดยาก จงควรใหโคสาวทองในขณะคลอดมคะแนนรางกาย 3.52.10 โรงรดนม (Milking parlor)

เปนโรงเรอนหรอสวนหนงของคอกทจดทำาขนสำาหรบรดนมโดยเฉพาะ แมโคจะถกตอนใหเขาเพอรดนม เมอเสรจแลวตวใหมกจะถกตอนเขามาแทน การรดนมมกจะใชเครองรด บรเวณทโคยนจะสกกวาคนรด ทำาใหผรดนมสามารถยนทำางานอยางสะดวกลกษณะของทรดนมทนยมม 4 แบบ คอ

1. แบบกางปลา (Herringbone parlor)2. แบบเปดขาง (Side-opening parlor)3. แบบมาหมน (Carousel หรอ Rotary parlor)4. แบบหลายเหลยม (Polygon หรอ Diamond parlor)

2.11 นมดบนมดบ (raw milk) หมายถง นมโคทรดมาจากเตานมโคแลวยงไม

ไดผานกรรมวธฆาเชอ ดงนนจงหามดมนมดบก�รผลตนมดบคณภ�พดนมดบทจะมคณภาพดนนจะตองเปนนมทสะอาดปราศจากสงปลอมปน การทจะไดนมสะอาดนนจะตองยดหลก 3 ประการของการผลตนมสะอาดดงตอไปน

1.ความสะอาด  2. ความรวดเรวในการปฏบตงาน 3. การทำานมใหเยน

1. คว�มสะอ�ด เปนหวใจของการผลตนม ตามปกตนมทอยในเตานมโคนน เปนนมทสะอาดบรสทธ ตราบใดทไมรดนมออกมาจากเตานม นมนนกยงคงเปนนมทสะอาดอยนนเอง แตพอรดออกมาและใสลง ไปในถงรดนม นมนนจะสมผสกบสงตาง ๆ เชน มอคนรดนมหรอเครองรดนม หวนมของโค อากาศทนม พงผาน และถงรดนม จลนทรยทคอยจงหวะอยตามจด

23

ตาง ๆ เหลานจะเขาสนมทนท จลนทรยจะเขาสนมมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบความสกปรกของสงตาง ๆ ทนมสมผส

2. คว�มรวดเรวในก�รปฏบตง�น การปฏบตงานของผททำางานเกยวกบนม ในชวงทรดนมออกมาและยงไมทนทำานมใหเยนน จะตองปฏบตการใหรวดเรว เพราะไมตองการใหจลนทรย ขยายพนธ เรยกวาหนเวลาการขยายพนธ (generation time) พงระลกไวเสมอวา ถาทำางานชาไปทก ๆ 30 นาท จลนทรยในนมจะเพมจำานวนขนเปน 2 เทาเสมอ ซงหมายถงราคานมจะถกตดลงดวย และยงมจลนทรยมากขนเทาใด อายของนมกสนลงเทานน เมอรดนมเสรจแลวตองรบนำานมไปสงทศนยรวมนม กอนทจะพก ผอนหรอทำาความสะอาดคอก และเจาหนาทศนยรวมนมเองเมอรบนมเกษตรกรไวแลว ภายหลงการเกบตวอยางเพอทำาการทดสอบแลว กรบทำาใหนมเยนถงอณหภม 5 องศาเซลเซยส (หรอตำากวา) ทนท

3. ก�รทำ�นมใหเยน จากการศกษาเรองอณหภมทเหมาะสมกบการเจรญ พนธของจลนทรยในนมนน พบวาทอณหภมประมาณ 37 องศาเซลเซยสนนจลนทรยสวนมากเจรญไดดท สดสวนอณหภมเยนนนเจรญไดชาทสด ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 26 (พ.ศ. 2522) ใหเกบนมพาสเจอรไรสทอณหภมไมเกน ๕ องศาเซลเซยส ทงนเพราะทอณหภม 5 องศาเซลเซยสน จลนทรยขยายพนธไดในอตราทตำามาก ดงนนนมโคดบกควรทจะเกบทอณหภมไมเกน 5 องศาเซลเซยสเชนกน ดงนนเมอเจาหนาทของศนยรวมนมรบซอนมจากเกษตรกรแลว จงตองทำาใหนมเยนประมาณ 5 องศาเซลเซยสหรอตำากวา แลวกเกบนมทความเยนน (ในทางปฏบตนยมเกบทอณหภม 2-3 องศาเซลเซยส) จนกวาจะขนสงไปสโรงงานนม

ก�รแบงชนของนมดบ การแบงชนนมดบ คอ การจดชนคณภาพของนมดบวาดเลวเพยงใด นมชนใดสมควรจะนำาไปทำาผลตภณฑ นมชนดใด ปจจบนนมดบทผลตในประเทศไทยไมไดแบงชนเอาไว สวนในตางประเทศ เชน สหรฐอเมรกา ไดจดชนนมดบออกเปนชนตาง ๆ เชน

24

1. เซอรตไฟรมลค (Certified mik) คอนมรบรองคณภาพ คอนมดบทสมาคมออกใบรบรองคณภาพให

2. นมดบเกรด เอ (Grade A raw milk) คอนมทรดไดจากแมโคทปราศจากโรควณโรค และโรคแทงตดตอ นมทรดแลวตองรบทำาใหเยนทนททอณหภมไมเกน 10 องศาเซลเซยส และตองเกบนมทอณหภมเยนนจนถงเวลาจำาหนาย และเมอนำาออกจำาหนายตองมจลนทรยไมเกน 50000 โคโลน/นม 1 มลลลตร หรอมชวโมงการเปลยนสเมทลนบลไมนอยกวา 8 ชวโมง

3. นมดบเกรด เอ เพอพาสเจอรไรส (Grade A raw milk for pasteurization) คอ นมดบทไดจากฟารมทปฏบตตามระเบยบของประกาศกระทรวงสาธารณสขกอนการพาสเจอรไรสตองมจลนทรยไมเกน ๒๐๐,๐๐๐ โคโลน/นม 1 มลลลตร

4. นมดบเกรด บ เพอพาสเจอรไรส (Grade B raw milk for pasteurization) คอ นมดบทไดจากฟารมทปฏบตตามระเบยบของประกาศกระทรวงสาธารณสขกอนการพาสเจอรไรสตองมจลนทรยไมเกน ๑,๐๐,๐๐๐ โคโลน/นม 1 มลลลตร

5. นมดบเกรด ซ (Grade C raw milk) คอ นมทผลตจากฟารมทไมสะอาดปราศจากสขลกษณะ มจลนทรยไมจำากดจำานวนนม (นมเกรด ซ มกไมนยมนำาไปผลตเปนนมพาสเจอรไรส แตอาจเอาไปทำาผลตภณฑอน หรอนำาไปเลยงสตว)

12.ก�รข�ยนำ�นมดบทไดจ�กก�รรดแมโคนม

1.การดนมจะรดนมตอนเชาในเวลา 05.00 น.2.ตอนเยนจะรดนมในเวลา 16.00-17.00 น.3.นมทไมผานการตมจะอยได 2 ชวโมง 4.นำานม 200 กโลกรม ถง 40 กโลกรม

25

5.หลงจากรดเสรจกนำาใสถงแลวนำามากรองเพอไมใหมสารเจอปนในนำานมดบแลวจงนำาไปขายทสหกรณการเกษตรเมองเลย จำากด ตวอย�งบลก�รข�ยนำ�นมดบ (ใบเสรจรบเงน)สหกรณก�รเกษตรเมองเลย จำ�กดสำ�นกง�นใหญ เลขท 23/6 ถนนมะลวลย ตำ�บลกดปอง อำ�เภอเมอง จงหวดเลย 42000 โทร. 0-4281-1362 ส�ข�ไรท�ม เลขท 204 หม 5 ถนนเลย-น�ดวง ตำ�บลน�อ�น อำ�เภอเมอง จงหวดเลย 42000 โทร. 081-873-5896เลขประจำ�ตวผเสยภ�ษ 4 42 4 00000 4รหส 00000030 ชอ น�ยกน เนธบตรเลขท 560200001133วนท 03/06/2556

ท ร�ยก�รสนค� หนวยนบ ปรม�ณ

หนวยละ จำ�นวนเงน

26

1.2.3.4.5.

วตามน B 12

คลอรน 1 กก.

นำายา CMT

อาหารโค 795 ล (SS)

MC-16 ถงเหลอง

ขวด

กระปก

ขวด

ถง

ถง

1.002.001.0013.008.00

160.00100.0050.00

380.00280.00

160.00200.0050.00

4,940.00

2,240.00

เจดพนห�รอยเก�สบบ�ทถวน รวมเงน

ภ�ษมลค�เพม

จำ�นวนเงนทงสน

7,590.00

0.007,590.00ผรบสนค� ผสงสนค� ผรบเงน ผ

จดก�ร

บทท 3

27

วธดำ�เนนก�รศกษ�ในการดำาเนนงานศกษาโครงงานเศรษฐศาสตร เรอง การเลยง

โคนม ศกษาทบานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา อำาเภอเมอง จงหวดเลย  ทางคณะผจดทำาโครงงานไดดำาเนนการดงตอไปน

3.1 วตถประสงค3.2 กลมตวอยาง3.3 ขนตอนการศกษา3.4 เครองมอทใชในการศกษาดงาน3.5 เครองมอและวสดอปกรณในการรดนมโค3.6 การเกบรวบรวมขอมล3.7 การวเคราะหขอมล

3.1 วตถประสงค3.1.1 เพอศกษาการเลยงโคนมในหมบานทรพยมงคล3.1.2 เพอศกษาตนทนการผลตนำานมดบของเกษตรกรผเลยง

โคนม3.1.3 เพอศกษาแนวทางในการอนรกษโคนม

3.2 กลมตวอย�ง3.2.1 กลมเลยงโคนม หมบานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา อำาเภอ

เมอง จงหวดเลย3.2.2 วทยากรทองถน นางสมร แปงตอม บานเลขท 85 หม 7

บานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา อำาเภอเมองจงหวดเลย แหลงเรยนร เกษตรกรโคนม บานทรพยมงคล อำาเภอเมอง จงหวดเลย

และนายกน เนธบตร บานงามวงศวาน ตำาบลทาสวรรค อำาเภอนาดวง จงหวดเลย3.3 ขนตอนก�รศกษ�

ผศกษาไดวางแผนการปฏบตการ และวางแผนการศกษาคนควา ดงตารางแผนการปฏบตการ ดงน

28

กจกรรม เป�หม�ยกจกกรม

ระยะเวล�ศกษ�

ผเกยวของ หม�ยเหต

1. แบงกลมเปน 5 กลม กลมละ 5 คนใหนกเรยนรวมกลมและศกษาจากแหลงเรยนร

เพอใหมความร ความเขาใจในการเลยงโคนม

15/พ.ค./25556

มผรวมศกษาทกคน

2. อภปรายกลม

เพอสรปความรจากการแบงกลมศกษา

16/พ.ค./2556

กลมผรวมศกษา

3. ศกษาดงาน เพอใหเกดความตระหนกและเหนความสำาคญในการเลยงโคนม

15/มย./2556ถง 16/มย./2556

นางสมร แปงตอม บานเลขท 85 หม 7 บานทรพยมงคล ตำาบลนาดนดำา อำาเภอเมองจงหวดเลย แหลงเรยนร เกษตรกรโคนม บานทรพยมงคล อำาเภอเมอง จงหวดเลยและ นายกน เนธ

29

บตร บานงามวงศ-วาน ตำาบลทาสวรรค อำาเภอนาดวง จงหวดเลย

4.ทำาการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล

เพอใหสามารถเลยงโคนมได

17/มย./2556ถง 19/มย./2556

กลมผศกษาทกคน

5.ทำาการสรปผลโครงงาน จดทำารปเลม แผนพบ ฟวเจอรบอรด และจดทำาโปรแกรมนำาเสนอ Power Point

เพอนำาเสนอคร 29/ส.ค./2556

กลมผศกษาทกคน

6.สงรปเลม แผนพบ ฟวเจอรบอรด และทำาโปรแกรมนำาเสนอ Power Point ทเสรจสมบรณกบอาจารยคนผสอน

นำาเสนอ 5/ก.ย./2556

กลมผศกษาทกคน

3.4 เครองมอทใชในก�รศกษ�ดง�น

30

3.4.1 เครองเขยน เชน ปากกา ดนสอ ยางลบ สมดจดบนทกทกขอมล

3.4.2 กลองถายรป ใชในการถายรปในการประกอบโครงงาน3.4.3 โนตบก ใชในการพมพโครงงาน3.4.5 เครองพมพ ใชในการพมพโครงงาน

3.5 เครองมอและวสดอปกรณในก�รรดนมโคอปกรณ

1. ป มลม2. ทอลม3. กอกปดเปดลม4. วาลวควบคมลม5. มาตรวดลม6. อปกรณจดจงหวะรด7. หวรดนม ซงประกอบดวยกระบอกดดนมและยางเตารด8.ถงเกบนำานม

วธก�รศกษ� 1.ศกษาจากวทยากรทองถน โดยสอบถามคณปา 2. ศกษาจากเอกสารอางอง และคำาบอกเลาของผร 3. ประเดนการศกษา - ไดรจกวธการเลยงโคนมใหไดผลด - ไดรจกวธการรดนำานมผลก�รศกษ� 1.ไดศกษาวธการเลยงโคนม 2. ไดศกษาวธการรดนม3.6 ก�รเกบรวบรวมขอมล

จากเอสารทเกยวของดวยการอานและจดบนทกและจดเปนหมวดหม รวมถงการสมภาษณการเลยงโคนมและการสงเกตและการสำารวจในหมบานทรพยมงคล หลงจากนนกทำาการวเคราะหขอมล เรยบเรยงขอมล

31

3.7 ก�รวเคร�ะหขอมลการวเคราะหขอมล จะนำาขอมลทไดจากการรวบรวมขอมลทงหมดมา

วเคราะหวามความเปนจรงมากเพยงใด

บทท 4ผลก�รดำ�เนนก�รโครงง�น

จากการดำาเนนการศกษา เรองการเลยงโคนมกบเศรษฐกจพอเพยง กลมผศกษาไดทำาการคนควาตามแผนปฏบตการทำาใหรจกวธการเลยงโคนม ดงน

1.การเรมตนเลยงโคนม2.หลกการเลอกซอโคนม3.พนธโคนม4.การเลยงดลกโค5.การคลอดลก6.การเลยงและดแลโคนม7.การรดนม8.การปองกนโรคในโคนม9.อาหารและการใหอาหาร10.โรงรดนม11.นมดบ12.การขายนำานมดบในบานทรพยมงคลจากการไปสำารวจ13.ผลทการศกษาหวขอทง 12 หวขอนนและไดลงไปปฏบตจรงก

สามารถนำาไปประกอบอาชพได14.ทำาใหเกดการเรยนรการทำางานกลมตามความถนดและความ

สนใจในการเรยนรอยางมระบบตามขนตอนการทำางานตลอดการแกปญหารวมกนใหเกดความรกและความสามคคในหมคณะ

4.1 ประโยชนของนมวว

32

นมววถอวาเปนนมทรองจากนมแมและเปนสวนประกอบทสำาคญและมประโยชนดงน 4.1.1 แคลเซยม(Calcium)และฟอสฟอรส(Phosphorus)ชวยในการสรางฝนและกระดกใหแขงแรง

4.1.2 วตามน B2 (Vitamin B2)  ทำาใหรางกายไดพลงงานจากคารโบไฮเดรต โปรตน และ ไขมน 4.1.3 วตามน B12  (Vitamin B12)  ชวยในการทำางานของระบบประสาทและสมอง 4.1.4 โปรตน (Protein)   ทำาใหรางกายเจรญเตบโตและชวยซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย 4.2 แนวท�งก�รอนรกษโคนม

การเลยงโคนมไมควรทจะเลยงไวขายเพยงอยางเดยวเราควรทจะอนรกษการเลยงโคนมไวไมใหหมดไป เราควรเหนคณคาของโคนม โคเปนสตวทมาตงแตสมยบรรพบรษแลวซงคดดแลวโคกอยคกบคนไทยมาชานานแลวเพอใหลกหลานไดศกษาเกยวกบประวตความเปนมาของการเลยงโคนมและโคนมกมหลายสายพนธดวยจากการไปศกษาดงานมา โคนมทเลยงมพนธโคดำา จำานวน 60 ตว แลวกไดใหรนอนไดศกษาถงประโยชนการเลยงโคนมและประโยชนของนำานมดบ และใหเหนความสำาคญของวฒนธรรมทองถนของการเลยงโคนมเพอพฒนาการอยางยงยน

บทท 5

ก�รสรปผลก�รจดสร�งโครงง�นปญห�และขอเสนอแนะ5.1 ก�รสรปผลก�รจดสร�งโครงง�น

ผลการดำาเนนการศกษาคนควา ปฏบตการเลยงโคนมดำาเนนโดยคนควาและปฏบตดวยตนเองทำาใหมความรเขาใจเกยวกบการเลยงโคนมทำาใหเหนคณคาของการเลยงโคนมทเลยงมาเปนเวลาอนยาวนานของชาวนาตลอดจนเปนภมปญญาทองถนทจะสบสานใหคงอยตลอดไปรวมทงมทกษะการทำางานกลมใหเกดความสามคคกนในกลม

อภปร�ยผล การพฒนาโครงงาน กาเลยงโคนมตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

33

โรงเรยนเลยอนกลวทยา อำาเภอเมอง จงหวดเลย โดยดำาเนนการภายใตกระบวนการ 5 ขนตอน คอ คอ 1) แบงกลมศกษาจากแหลงเรยนร 2) อภปรายกลม 3) ศกษาดงาน คอ ลงพนทศกษาดงานจรงๆ 4) ปฏบตการทำาฟารมโคนมกบเศรษฐกจพอเพยง 5) ทำาการสรปผลโครงงาน จดทำารปเลม แผนพบ ฟวเจอรบอรด และจดทำาโปรแกรมนำาเสนอ Power Point ทำาใหมความรเกยวกบการเลยงโคนม คณคาของภมปญญา และยงทำาใหเกดทกษะกระบวนการ การคด วเคราะห สามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ 5.2 ปญห�ในก�รทำ�ง�น

1.ไปไมถกเวลาในเวลาการรดนมโค2.สมาชกในกลมไมพรอมในการปฏบตงาน3.การเดนทางทตองไปไกลไมสะดวกมากเทาทควร4.ใชเวลานานในการถายรปโคนมเพราะโคแตละตวจะไมหยดนงอยกบ

เพราะฉะนนการจบภาพจงเปนไปไดยาก5.3 ขอเสนอแนะ

1. โปรแกรม PANNIPA สามารถนำาไปชวยการบรหารการจดการฟารมโคนมไดดมประสทธภาพ จงควรมการสงเสรมการ ใชโปรแกรมนใหเกษตรกรเลยงโคนม นำาไปใชเพอรถงตนทนของการผลตนำานมดบทเปนจรงของฟารมไดตลอดระยะเวลาของ การประกอบอาชพการเลยงโคนม

2.ควรศกษาการเลยงโคนมมาอยางละเอยดพอทจะเขาใจและสามารถเผยแพรความรไปสชมชนทเลยงโคนมแตไมมความรในการเลยงโคนมสกเทาไหร

3.ศกษาเกยวกบการพฒนาฝมอ เพอคณภาพของการศกษา4.จดอบรมเชงปฏบตการ เพอพฒนาใหมการปฏบตเกดความ

ชำานาญ และคดทกษะในการศกษาปฏบต5.บนทกรายรบรายจายของการขายนมแตละปเพอทจะไดรวา มกำาไร

ในการเลยงโคนมเทาไร และขาดกำาไรเทาไรและจะไดรรายไดแตละปดวยวาในปหนงเรามรายไดจากการขายนำานมโค

34

ภ�คผนวก

ภ�พประกอบก�รศกษ�ดง�นก�รเลยงโคนม

35

น�งสมร แปงตอม ผใหขอมลเกยวกบก�รเลยงโคนม

ขนตอนก�รใสเครองรดนมกอนก�รรด

36

ก�รตรวจสอบก�รใสเครองรดนม

ลกษณะของคอกโคนม

37

สภ�พคอกวว

ถงเกบนำ�นมดบ ประม�ณ 45 กโลกรม

38

สภ�พก�รล�งคอกววใหสะอ�ดเพอปองกนเชอโรคเข�สโค

39

สภ�พววทอยรวมกน

คณะทไปดก�รเลยงโคนม

คณะทไปดก�รเลยงโคนม

40

คณะทไปดก�รเลยงโคนม

โคมนกำ�ลงห�อะไรกน

41

ภ�พแสดงววทพงคลอดไดไมน�น

โคกำ�ลงกนหญ�

42

พนทในก�รเลยงโคนม

พนทในก�รเลยงโคนม

43

โคกำ�ลงออกห�กน

โคกำ�ลงออกห�กน