Strona | 760

Informacja o stanie przestrzegania wolnoci

i praw czowieka iobywatela

w 2017 r.

oraz odziaalnoci Rzecznika Praw Obywatelskich

WPROWADZENIE31

Najwaniejsze problemy zzakresu praw obywatelskich wPolsce32

dr Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich32

Uwagi na temat systemu konstytucyjnego wPolsce34

Stanisaw Trociuk, zastpca RPO34

Uwagi na temat respektowania zasady rwnego traktowania37

dr Sylwia Spurek, zastpczyni RPO ds. Rwnego Traktowania37

Przeciwdziaanie torturom iwykonywanie kar39

dr Hanna Machiska, zastpczyni RPO39

Sytuacja Biura Rzecznika Praw Obywatelskich42

Katarzyna Jakimowicz, dyrektor generalna Biura RPO42

CZ I STAN PRZESTRZEGANIA WOLNOCI iPRAW CZOWIEKA iOBYWATELA45

Sprawy indywidualne zgaszane przez obywateli wWarszawie, biurach terenowych ipunktach przyj oraz wczasie spotka regionalnych45

Prawa osb z niepenosprawnociami45

Rodzina, wychowanie dzieci, wsparcie dla seniorw45

Sdy, policja, prokuratura46

Dom, mieszkanie, ssiedztwo47

Usugi publiczne48

REALIZACJA PRAW I WOLNOCI GWARANTOWANYCH PRZEZ KONSTYTUCJ50

1. ZASADY OGLNE50

Art. 30 Godno osobista50

Sytuacja mieszkacw wdomach pomocy spoecznej52

Poszanowanie godnoci wmiejscach publicznych53

Ochrona przed bezdomnoci osb eksmitowanych na podstawie decyzji administracyjnych, wtrybie postpowania egzekucyjnego wadministracji54

Art. 31 Wolno idopuszczalne ograniczenia. Zasada proporcjonalnoci55

Stosowanie zasady proporcjonalnoci wprocesie legislacyjnym57

Art. 32 ust. 1 Rwno wobec prawa oraz rwne traktowanie59

Skargi na naruszenie zasady rwnego traktowania60

Nierwne traktowanie opiekunw osb zniepenosprawnociami niewykonany wyrok Trybunau Konstytucyjnego owiadczeniach pielgnacyjnych61

Sprawa pana Z. wyrok sdu administracyjnego wsprawie opiekuna osoby zniepenosprawnociami62

Nierwne traktowanie wkontekcie uprawnie emerytalnych (np. rocznik 1953)63

Nierwne traktowanie osb starszych64

Polityka senioralna pastwa wsparcie dla osb starszych64

Konwencja ONZ oprawach osb starszych65

Kierunki polityki senioralnej pastwa66

Przemoc wobec osb starszych67

Polityki senioralne na poziomie lokalnym wsparcie rodowiskowe dla osb starszych67

Sprawy osb starszych. Realizacja Modelu wsparcia osb starszych wrodowisku zamieszkania68

Sprawa pana Tomasza, suma gwarancyjna dla ofiary wypadku69

Kara pozbawienia wolnoci nierwny sposb obliczania wymiaru kary cznej70

Art. 32. ust. 2 Zasada niedyskryminacji72

Jak reagowa w przypadkach dyskryminacji w dostpie do usug?74

Edukacja antydyskryminacyjna. Dlaczego tak mao informacji na temat praw czowieka znajduje si wnowej podstawie programowej w szkole?76

Problemy wdroenia dyrektywy dotyczcej ofiar przestpstw azasada rwnego traktowania77

DYSKRYMINACJA ZE WZGLDU NA POCHODZENIE LUB WYZNANIE77

Ataki na tle rasowym, narodowym, etnicznym lub wyznaniowym na mieszkajcych wPolsce cudzoziemcw iosoby nalece do mniejszoci narodowych lub etnicznych77

Sprawy ofiar napaci i sprawcw. Raport omowie nienawici79

Sytuacja spoecznoci muzumaskiej w kontekcie zjawiska mowy nienawici80

DYSKRYMINACJA ZE WZGLDU NA ORIENTACJ SEKSUALN I TOSAMO PCIOW81

Sprawa zniewaania osb homoseksualnych w internecie81

Sprawy ofiar konsekwencje psychologiczne przestpstw motywowanych nienawici82

Sprawy uzgodnienia pci osb transpciowych83

DYSKRYMINACJA ZE WZGLDU NANIEPENOSPRAWNO84

Sprawa niewidomej pacjentki. Odmowa racjonalnego dostosowania w dostpie do usug85

Problemy zwizane z zakresem regulacji ustawy orwnym traktowaniu dla osb z niepenosprawnociami86

Moliwo prowadzenia niezalenego ycia i wczenia w spoeczno lokaln osb z niepenosprawnociami87

Sprawy osb z niepenosprawnociami Raport RPO na temat instytucji asystenta osobistego87

DYSKRYMINACJA ZE WZGLDU NA WIEK88

DYSKRYMINACJA ZE WZGLDU NA PE88

Art. 33. Rwne traktowanie kobiet imczyzn89

Rwno praw i obowizkw kobiet i mczyzn w zakresie ycia rodzinnego91

Nierwne traktowanie kobiet imczyzn zawierajcych maestwa wmodym wieku91

Dziaania na rzecz zniwelowania problemu uchylania si od obowizku alimentacyjnego wobec dzieci i byych maonkw91

Rwne traktowanie kobiet i mczyzn w obszarze edukacji iw zatrudnieniu92

Edukacja zawodowa wolna od stereotypw zwizanych z pci92

Dziaania sprzyjajce czeniu przez kobiety imczyzn rl rodzinnych izawodowych93

a)Urlopy rodzicielskie94

b)Wspieranie ojcw wopiece nad dziemi94

c)Zjawisko luki pacowej95

d)Przeciwdziaanie mobbingowi idyskryminacji wsubach mundurowych96

e)Ustanowienie dla kobiet sdziw niszego ni dla mczyzn wieku nakazujcego przejcie wstan spoczynku96

Dyskryminacja ze wzgldu na pe w dostpie do usug97

Zawstydzanie matki karmicej dziecko wmiejscu publicznym jest niezgodn zprawem form nierwnego traktowania wyrok wsprawie, do ktrej przyczy si RPO97

Art. 34 Prawo do obywatelstwa polskiego99

Problem odmowy potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego100

Ratyfikacja Konwencji oograniczaniu bezpastwowoci100

Art. 35 Prawa mniejszoci narodowych ietnicznych103

Najwaniejsze problemy poszczeglnych mniejszoci narodowych ietnicznych wPolsce105

Polityka wobec Romw wMaopolsce105

a) Warunki na osiedlu romskim wMaszkowicach. Uwagi Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczce funkcjonowania Programu integracji spoecznoci romskiej wPolsce na lata 20142020105

b)Sytuacja rodzin romskich wLimanowej udzia RPO wpostpowaniu przed WSA wKrakowie107

Poszerzenie granic Opola a mniejszo niemiecka109

Art. 36. Prawo do opieki dyplomatycznej ikonsularnej111

Udzia obrocy ipenomocnika strony wprzesuchaniu prowadzonym wpastwie obcym przez konsula RP112

Prawa polskich rodzicw za granic113

Sytuacja polskich rodzicw, ktrym niemiecki Jugendamt odebra dzieci113

Art. 37. Jurysdykcja pastwa polskiego115

2. WOLNOCI iPRAWA OSOBISTE117

Art. 38 Prawo do ochrony ycia118

Problem stosowania ustawy oplanowaniu rodziny, ochronie podu ludzkiego iwarunkach dopuszczalnoci przerywania ciy119

a)Rzd nie zbiera danych oopiece medycznej nad kobietami wciy119

b)Brak danych dotyczcych efektywnoci stosowania ustawy120

c)Problemy zdostpem do rodkw imetod sucych wiadomej prokreacji120

d)Problem edukacji modziey121

e)Problem zdostpem do legalnej aborcji121

Bioetyka a prawa czowieka najwaniejsze problemy zidentyfikowane wczasie konferencji naukowych organizowanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich122

a)Prawa osb chorych terminalnie123

b)Doprecyzowanie zagadnienia wyraania zgody na udzielenie wiadczenia zdrowotnego.123

c)Uchwalenie ustawy otestach genetycznych iprowadzeniu bada naukowych zudziaem czowieka123

d)Ratyfikacja Europejskiej Konwencji Bioetycznej124

Sprawy pacjentw. Wybrane aspekty praw czowieka a bioetyka monografia RPO125

Sprawy, wktrych doszo do mierci wzwizku zinterwencj prowadzon przez funkcjonariuszy publicznych127

Sprawa Agnieszki Pysz mier wareszcie127

Problem wizie CIA wPolsce128

Instytucja obrony koniecznej, jej granice oraz konsekwencje jej przekroczenia129

Sprawa pani J., ktra targna si na swoje ycie, ijej pracodawcy130

Sprawy indywidualne dotyczce ekstradycji iprawa do ycia131

Wydanie czowieka do kraju, wktrym wniosek oareszt wyda starszy technik kryminalistyki131

Decyzja owydaniu osoby bez przesuchania jej przez sd do kraju, gdzie m.in. stosuje si tortury a sdy nie s niezawise132

Art. 39 Zakaz eksperymentw naukowych133

Art. 40 Zakaz tortur, nieludzkiego iponiajcego traktowania134

Definicja tortur wKodeksie Karnym138

Sprawy ludzi, wobec ktrych stosowano wPolsce tortury139

Sprawy, wktrych doszo do tortur wczasie interwencji funkcjonariuszy publicznych140

Rola personelu medycznego wprzeciwdziaaniu zemu iponiajcemu traktowaniu osb pozbawionych wolnoci141

Monitoring przestrzegania praw cudzoziemcw przebywajcych wdetencji142

Stosowanie paralizatorw przez policjantw144

Sprawa mierci Igora Stachowiaka145

Zasady stosowania paralizatorw przez funkcjonariuszy Stray Granicznej146

Stosowanie rodkw przymusu bezporedniego wobec osb przebywajcych wzakadach karnych iaresztach ledczych na podstawie przepisw ustawy oochronie zdrowia psychicznego147

Brak woddziaach iszpitalach psychiatrycznych sygnalizacji alarmowo-przyzywowej dla pacjentw148

Dugoletnie pobyty wszpitalach psychiatrycznych wramach rodka zabezpieczajcego149

Zasady postpowania wprzypadku zdarzenia nadzwyczajnego151

Cywilny nadzr nad subami mundurowymi152

Sprawy obywateli skarcych si na policj. Monografia Skargi na dziaania policji154

Art. 41 ust. 1 Nietykalno osobista iwolno osobista155

Funkcjonariusze sub maj uprawnienia do kontroli osobistej, ktre s niezgodne z Konstytucj156

Zasady umieszczania osb ubezwasnowolnionych wdomach pomocy spoecznej157

Konieczno nowelizacji ustawy opostpowaniu wsprawach nieletnich158

Sprawa wychowankw Zakadu Poprawczego wN.160

Zdolno procesowa maonka czciowo ubezwasnowolnionego160

Art. 41 ust. 2 oraz ust. 3 Prawa osb zatrzymanych163

Skargi obywateli na nieprawidowe iniezasadne zatrzymanie165

Sprawy uczestnikw postpowa. Ulotki informacyjne pisane prostym jzykiem166

Art. 41 ust. 4 Prawo do humanitarnego traktowania168

Najwaniejsze tematy skarg ze strony osb osadzonych oraz powstae na tym tle wystpienia generalne169

a)Konieczno dostosowania porzdkw wewntrznych jednostek penitencjarnych do powszechnie obowizujcych przepisw prawa169

b)Kontrola trzewoci osb odwiedzajcych jednostki penitencjarne170

c)Warunki sanitarno-higieniczne osb pozbawionych wolnoci171

d)Warunki bytowe wcelach izolacyjnych172

e)Wycofanie osb pozbawionych wolnoci zzatrudnienia poza terenem zakadu karnego172

Sytuacja osadzonych wwieku senioralnym173

Zasady orzekania owarunkowym przedterminowym zwolnieniu174

Brak regulacji konwojowania pacjentw, przebywajcych wramach rodka zabezpieczajcego wszpitalach ioddziaach psychiatrycznych, poza teren tych placwek175

Zasady udzielania pomocy postpenitencjarnej osobom zwalnianym zzakadw psychiatrycznych po stosowaniu rodka zabezpieczajcego176

Przepisy umoliwiajce wstrzymanie wykonania kary zastpczej pozbawienia wolnoci176

Obecno funkcjonariuszy policji podczas widze tymczasowo aresztowanych zosobami najbliszymi177

Osoby zniepenosprawnoci psychiczn oraz osoby zniepenosprawnoci fizyczn wjednostkach penitencjarnych179

Sprawy osb zniepenosprawnoci psychiczn iintelektualn wjednostkach penitencjarnych. Raport RPO179

a)Zasady postpowania wprzypadku udzielenia przerwy wwykonaniu kary ze wzgldu na chorob psychiczn182

b)Osoby chorujce psychicznie przebywajce waresztach ledczych izakadach karnych182

c)Funkcjonowanie nadzoru penitencjarnego wobec osb zniepenosprawnoci intelektualn lub chorujcych psychicznie183

d)Dostosowanie jednostek penitencjarnych do potrzeb osb poruszajcych si na wzkach184

Sprawa modego czowieka, ktry cho chorowa psychicznie, zosta tymczasowo aresztowany184

Krajowy Orodek Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym (Gostynin) isytuacja osb tam przebywajcych185

a)Funkcjonowanie Krajowego Orodka Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym185

b)Procedura przeduania pobytu wKrajowym Orodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym186

c)Stosowanie przepisw Kodeksu postpowania cywilnego do orzekania przez sd oumieszczeniu wOrodku wGostyninie188

Sprawa pana D. Wizienie za daleko od domu, by odbywajc kar zachowa kontakt zdziemi189

Sprawa pana K., ktry chcia dosta przepustk zwizienia na I komuni dziecka190

Art. 41 ust. 5 Prawo do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolnoci192

Naliczanie odsetek od odszkodowania/zadouczynienia za niesuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie193

Art. 42 ust. 1 Nullum crimen sine lege195

Kara za uytkowanie obiektu wsposb niezgodny zprzepisami196

Reforma prawa wykrocze197

Podwjne ukaranie za ten sam czyn197

Sprawa pana Tomasza, ktry zosta zapany raz, a skazany dwa razy. Kasacja RPO198

Art. 42 ust. 2 Prawo do obrony wsprawie karnej199

Zapewnienie osobie zatrzymanej kontaktu zobroc od samego pocztku zatrzymania200

a)Pomoc prawna zaraz po zatrzymaniu200

b)Prawo do obrocy zgodnie ze standardami unijnymi201

Ograniczenie osobom pozbawionym wolnoci kontaktw telefonicznych zobroc202

Zasady korzystania ztelefonu przez tymczasowo aresztowanego203

Odmowa udostpniania akt podejrzanemu wpostpowaniu przygotowawczym204

Problem tajemnicy adwokackiej ingerencja wtajemnic zawodow osb wykonujcych zawody zaufania publicznego205

Art. 42 ust. 3 Zasada domniemania niewinnoci207

Sprawa obywateli uznanych przez Policj za winnych208

Art. 43 Zakaz przedawnienia210

Art. 44. Wstrzymanie biegu terminu przedawnienia211

Problem przedawnienia zbrodni komunistycznych212

Sprawa pana K. Czy zncanie si nad nim wczasach PRL to zbrodnia komunistyczna?213

Art. 45 Prawo do sdu215

Jakie reformy wymiaru sprawiedliwoci s zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich konieczne?216

Wzrost liczby spraw napywajcych do sdw216

Biegli sdowi217

Sprawa pana Y. 10 miesicy czekania na opini biegego lekarza wsprawie orent217

Lekarze sdowi218

Przesyki sdowe218

Uprzywilejowanie wierzytelnoci bankowych219

Prawa osb zatrudnionych wwymiarze sprawiedliwoci219

Problem dostpu osb zniepenosprawnociami do wymiaru sprawiedliwoci219

Raport Dostpno wymiaru sprawiedliwoci dla osb zniepenosprawnociami221

Bezpatna pomoc prawna, rola adwokatw iradcw prawnych, koszty postpowa222

a)Nieodpatna pomoc prawna222

b)Minimalne stawki za czynnoci adwokackie iza czynnoci radcw prawnych224

c)Wysoko stawek wynagrodzenia adwokata wsprawach zzakresu prawa pracy dotyczcych nawizania umowy oprac, uznania wypowiedzenia umowy oprac za bezskuteczne, przywrcenia do pracy lub ustalenia sposobu ustania stosunku pracy224

d)Zwrot kosztw ustanowienia jednego obrocy zwyboru wpostpowaniu dyscyplinarnym lekarzy225

e)Zasady ponoszenia kosztw postpowania wsprawach owykroczenia wrazie umorzenia postpowania225

f)Dopuszczalno rodka odwoawczego wpostpowaniu cywilnym, bdnie nazwanego przez profesjonalnego penomocnika226

g)Okrelenie stawek wynagrodzenia biegych, taryf zryczatowanych oraz sposobu dokumentowania wydatkw niezbdnych dla wydania opinii wpostpowaniu karnym227

Konsekwencje zmian wsdownictwie wprowadzonych w2017 r.228

Nowelizacja Prawa oustroju sdw powszechnych228

a)Wpyw Ministra Sprawiedliwoci-Prokuratora Generalnego na sdy228

b)Moliwo nacisku Ministra Sprawiedliwoci-Prokuratora Generalnego na sdziw229

c)Orzekanie po uzyskaniu wieku emerytalnego za zgod Ministra Sprawiedliwoci-Prokuratora Generalnego229

Nowelizacja ustawy oKrajowej Radzie Sdownictwa230

a)Wybr wikszoci skadu KRS przez politykw231

b)Reprezentacja przedstawicieli rnych sdw wKRS231

c)Przerwanie kadencji czonkw KRS232

Ustawa oSdzie Najwyszym232

a)Przerwanie kadencji sdziw SN233

b)Przerwanie kadencji Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego233

c)Wymg posiadania wycznie obywatelstwa polskiego234

d)Skarga nadzwyczajna234

e)Nadzwyczajny Rzecznik Dyscyplinarny235

f)Izba Kontroli Nadzwyczajnej iSpraw Publicznych235

Opinie organw midzynarodowych na temat zmian prawnych236

a)Opinie OBWE236

b)Opinia Komisji Weneckiej238

Status prokuratury240

Wniosek do TK wsprawie statusu prokuratury240

Opinia Komisji Weneckiej na temat statusu prokuratury241

Status pokrzywdzonych oraz ofiar przestpstw244

Ochrona praw pokrzywdzonego wpostpowaniu karnym244

a)Pomoc dla pokrzywdzonego iwiadka244

b)Pomoc dla ofiar wrozumieniu ibyciu rozumianym244

c)Pomoc dla ofiar, ktre nie znaj jzyka, ktrym posuguj si przedstawiciele organu245

d)Prawo ofiary do zoenia zawiadomienia przedstawicielom jej pastwa, a nie pastwa, wktrym dokonano przestpstwa246

e)Unikanie kontaktu ofiar isprawcw246

f)Prawo do przesuchania przez te same osoby246

g)Prawo do wystpienia owyczenie jawnoci rozprawy247

h)Unikanie wielokrotnych przesucha dzieci247

Sytuacja pokrzywdzonego wpostpowaniu wsprawach nieletnich247

Ustanowienie kuratora dla maoletniego pokrzywdzonego wpostpowaniu karnym, wktrym oskaronym jest jedno zrodzicw248

Dugotrwao postpowa wsprawach onakazanie oprnienia lokalu mieszkalnego przez sprawc przemocy wrodzinie250

Uczestnictwo wrozprawach. Postpowania uproszczone251

Pozbawienie skarcego prawa udziau wposiedzeniu sdu wprzedmiocie dalszego wykonywania rodka zabezpieczajcego251

Udzia osb pozbawionych wolnoci wposiedzeniu sdu odwoawczego wprzedmiocie udzielenia im przerwy wwykonaniu kary252

Zapewnienie pokrzywdzonemu moliwoci wzicia udziau wposiedzeniach sdu dotyczcych wydania wyroku nakazowego przed rozpraw253

Dorczanie pism sdowych wpostpowaniu karnym254

Moliwo wniesienia rodka zaskarenia wpostpowaniu przyspieszonym255

Wystawianie zawiadczenia oniezdolnoci do stawiennictwa na wezwanie organu ochrony prawa256

Warunki uznania za skuteczne dorczenia zastpczego257

Zapewnienie stronom postpowania karnego penego irealnego wgldu wprzebieg czynnoci procesowych258

Publiczne ogaszanie wyrokw nakazowych wpostpowaniu karnym259

Skuteczno wniesienia wniosku ouzasadnienie wyroku260

Odmowa dostpu do informacji niejawnych wpostpowaniu oudzielenie cudzoziemcowi ochrony midzynarodowej na terytorium RP260

Zmiana funkcjonowania Trybunau Konstytucyjnego263

Zasady publikacji wyrokw Trybunau Konstytucyjnego263

Nowa obsada Trybunau Konstytucyjnego265

Regulacje odnoszce si do postpowania dyscyplinarnego sdziw TK265

Postpowanie przed TK wsytuacji utraty mocy obowizujcych przepisw266

Spr owybr dotychczasowych sdziw Trybunau Konstytucyjnego267

Ocena prawidowoci umocowania danej osoby do dokonywania czynnoci przewidzianych dla Prezesa Trybunau Konstytucyjnego268

Inne kwestie zwizane zsdownictwem269

Wybr kandydatw na stanowisko Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego269

Wniosek Krajowej Rady Sdownictwa do TK wsprawie Regulaminu urzdowania sdw powszechnych270

Sprawa pani G. Sprzeciw wobec decyzji sdu271

Art. 46 Przepadek rzeczy273

Konfiskata rozszerzona, moliwo przepadku przedsibiorstwa zmiany wKodeksie Karnym274

Art. 47 Prawo do ochrony ycia prywatnego, rodzinnego, czci idobrego imienia276

Przepisy dotyczce kontaktw zdziemi277

Termin do wytoczenia powdztwa ozaprzeczenie ojcostwa278

Brak przepisw upowaniajcych kuratorw do wywiadw rodowiskowych wpostpowaniach rodzinnych wykonawczych279

Stosowanie monitoringu wizyjnego wszpitalach279

Sprawa kobiet, ktre uczestniczyy jako publiczno wrozprawie sdowej izostay wylegitymowane, a ich dane trafiy do protokou rozprawy280

Krg osb uprawnionych do pochwku osoby zmarej281

Sprawy procedury korekty pci aby j zmieni wdokumentach, trzeba pozwa rodzicw do sdu282

Problem ekshumacji. Dopuszczalno zoenia zaalenia na zarzdzenie wyjcia zwok zgrobu282

Sprawy ekshumacji wbrew woli bliskich wtoku ledztwa po katastrofie smoleskiej283

Zwalczanie przemocy wobec kobiet iprzemocy wrodzinie283

a)Projekt wniosku owypowiedzenie Konwencji Rady Europy ozapobieganiu izwalczaniu przemocy wobec kobiet iprzemocy domowej284

b)Pomoc wuzyskaniu bezpiecznego schronienia dla ofiar przemocy wrodzinie285

c)Edukacja sprawcw przemocy wrodzinie285

d)Programy korekcyjno-edukacyjne dla sprawcw przemocy wrodzinie odbywajcych kar pozbawienia wolnoci287

Sprawa pani B., ktr mimo ciy bi narzeczony287

Sprawa umorzonego postpowania dotyczcego przemocy wrodzinie pani B.288

Art. 48 Prawo do wychowania dzieci zgodnie zprzekonaniami290

Art. 49 Wolno komunikowania si291

Dane pozyskiwane na podstawie ustawy inwigilacyjnej292

Dane pozyskiwane na podstawie ustawy antyterrorystycznej292

Czego dotyczy wniosek?293

Argumenty RPO293

Dane pozyskiwane na podstawie przepisw okonfiskacie rozszerzonej294

Dane pozyskiwane przez Krajow Administracj Skarbow295

Dostp sub do danych gromadzonych przez firmy telekomunikacyjne konsekwencje opinii Komisji Weneckiej iwyrokw TS UE296

a)Wystpienie RPO do MSWiA297

b)Wystpienia RPO do innych ministrw297

Skutki zniesienia zasady nieuznawania owocw zatrutego drzewa299

Art. 50 Prawo do nienaruszalnoci mieszkania301

Wyrok Trybunau Konstytucyjnego dotyczcy standardw przeszukania zwniosku RPO302

Art. 51 Prawo do autonomii informacyjnej303

Projekt ustawy ojawnoci ycia publicznego304

Reforma systemu ochrony danych osobowych (wdroenie RODO)305

Wdroenie dyrektywy policyjnej306

Ochrona danych osobowych a system monitorowania programw lekowych308

Zwolnienie ztajemnicy lekarskiej308

Obowizek zachowania tajemnicy lekarskiej po mierci pacjenta309

Sprawa pani T., ktrej szpital nie chcia udostpni dokumentacji medycznej zmarego ma311

Wyciek do internetu danych osobowych pacjentw szpitala311

Rozpoznawanie gosu osb dzwonicych na infolini Krajowej Informacji Podatkowej312

Projekt ustawy oCentralnej Bazie Rachunkw313

Apostazja aktualizacja danych osobowych wksigach kocielnych314

Gromadzenie przez Zachodniopomorski Urzd Wojewdzki danych na temat cudzoziemcw iobywateli polskich innej ni polska narodowoci315

Art. 52 Wolno poruszania si po terytorium RP317

Karty parkingowe dla kombatantw318

Czy opat za postj samochodu pobiera si wcaej strefie patnego parkowania czy tylko wmiejscach wyznaczonych wniej do postoju?318

Przepisy porzdkowe wlokalnym transporcie zbiorowym319

Art. 53 Wolno sumienia iwyznania320

Nauczanie religii mniejszociowych oraz etyki322

Udzia nauczycieli wrekolekcjach323

Art. 54 Wolno sowa325

Niewykonanie wyroku Trybunau Konstytucyjnego dotyczcego zmian wustawie oradiofonii itelewizji326

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich wsprawie dostpu mediw do Trybunau Konstytucyjnego326

Sprawa dziennikarza izwizkowca zwolnionego zpracy za krytyk pracodawcy327

Interwencja po informacjach medialnych ozwolnieniu wPolskim Radiu 24 zpowodu zaproszenia niewaciwego gocia328

Sprawa zadania kopotliwych pyta premierowi wczasie wywiadu wPolskim Radiu329

Interwencja wKRRiT wsprawie programu wPolsacie329

Interwencja wKRRiT wsprawie programu publicystycznego wTVP330

Odpowiedzialno karna za zniesawienie331

Nowelizacja ustawy oIPN, wprowadzanie kar za przypisywanie wspodpowiedzialnoci Narodu Polskiego za zbrodnie III Rzeszy332

Sprawa pana Karola Tendery przeciwko telewizji niemieckiej ZDF333

Wtpliwoci konstytucyjne dotyczce przepisu Kodeksu Etyki Lekarza Weterynarii334

Sprawa nauczycielek, ktre za ubranie si na czarno wdniu czarnego protestu miay postpowanie dyscyplinarne 335

Art. 55 Zakaz ekstradycji obywatela polskiego338

Art. 56 Prawo do azylu oraz status uchodcy340

Sytuacja worodkach strzeonych dla cudzoziemcw341

Ofiary tortur wpolskich orodkach strzeonych dla cudzoziemcw przykady342

Praktyki stosowane wobec cudzoziemcw na przejciach granicznych wTerespolu i wMedyce343

Postpowanie Stray Granicznej wsprawach cudzoziemcw, wobec ktrych Europejski Trybuna Praw Czowieka lub Komitet Praw Czowieka ONZ zaleciy powstrzymanie si zzawrceniem na terytorium pastwa trzeciego345

Sprawa cudzoziemki, ktra nie moga wPolsce dosta pomocy dla swych dzieci, bo przysuguje ona tylko penym rodzinom, a ona zdziemi ucieka przed mem stosujcym przemoc347

Uniewanienie przez Rad Ministrw Polityki migracyjnej Polski348

3. WOLNOCI iPRAWA POLITYCZNE350

Art. 57 Wolno organizowania pokojowych zgromadze351

Ograniczenie prawa do zgromadzenia przez wprowadzenie zgromadze cyklicznych352

a)Utrudnienia worganizowaniu zgromadze w2017 r.352

b)Zgromadzenie cykliczne 11 listopada 2017 r. wWarszawie353

Dziaania funkcjonariuszy policji podczas zgromadze publicznych wPuszczy Biaowieskiej w2017 r. 354

a)Charakter zgromadze wPuszczy354

b)Bezpieczestwo protestujcych355

c)Dziaania Stray Lenej wobec protestujcych355

Sankcje stosowane wobec uczestnikw zgromadze356

Brak ochrony dla niektrych zgromadze ze strony policji357

Dopuszczalno wydania decyzji ozakazie odbycia zgromadzenia358

Art. 58 Wolno zrzeszania si359

Ustawa oNarodowym Instytucie Wolnoci Centrum Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego360

Prawo do zrzeszania si. Rekomendacje OBWE361

Sposb przyznawania dotacji zFunduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej361

Sprawa Centrum Praw Kobiet, Stowarzyszenia BABA iFundacji Dajemy Dzieciom Si362

Regulacje dotyczce nadzoru nad stowarzyszeniami363

Jak wygldaj, a jak powinny wyglda relacje trzeciego sektora zrzdem?364

Art. 59 Wolnoci zwizkowe365

Prawo do zrzeszania si w zwizkach zawodowych pracownikw zatrudnionych na innych umowach ni umowa o prac niewykonany wyrok Trybunau Konstytucyjnego366

Art. 60 Prawo rwnego dostpu do suby publicznej367

Wyganicie stosunku pracy zpracownikami przy przeksztaceniach organizacyjnych wsektorze publicznym368

a)Procedura wygaszania stosunkw pracy zpracownikami Biura Trybunau Konstytucyjnego368

b)Reorganizacja wKrajowej Radzie Sdownictwa iSdzie Najwyszym369

c)Zmiany wustawie osubie cywilnej370

d)Utworzenie Krajowego Orodka Wsparcia Rolnictwa370

e)Utworzenie Krajowej Administracji Skarbowej371

Sytuacja prokuratorw po wprowadzeniu zmian wustawie oprokuraturze372

Ograniczanie dostpu do suby publicznej wobec sdziw, asesorw iawnikw na skutek wprowadzenia wymogu posiadania wycznie obywatelstwa polskiego373

Wyrok NSA dotyczcy odmowy powoania sdziw przez Prezydenta374

Zamknicie dostpu do zawodu sdziego374

Zoenie przez KRS sprzeciwu wobec powierzenia obowizkw sdziego 265 asesorom, mianowanym przez Ministra Sprawiedliwoci375

Procedura naboru na stanowiska urzdnicze wjednostkach samorzdu terytorialnego376

Art. 61 ust. 1 Prawo dostpu do informacji publicznej378

Zapowiadane zmiany wprojekcie ustawy ojawnoci ycia publicznego dotyczce dostpu do informacji publicznej379

a)Informacja publiczna379

b)Konsultacje ilobbing381

Pojcie dokumentu wewntrznego381

Art. 61 ust. 2 Prawo dostpu do dokumentw oraz wstpu na posiedzenia kolegialnych organw wadzy383

Ograniczenia moliwoci wejcia na teren Sejmu oraz obserwacji obrad przez obywateli384

Sprawa dostpu dziennikarzy do Sejmu384

Jawno posiedze organw kolegialnych wprojekcie ustawy ojawnoci ycia publicznego385

Prawo wstpu na posiedzenia kolegialnych organw gminy385

Trudnoci dotyczce zapisw posiedze rad gmin/miast ikomisji386

Sprawa pana Andrzeja wyproszonego zposiedzenia rady osiedla387

Art. 62 Prawa wyborcze388

Zmiany wKodeksie wyborczym390

a)Zmiana modelu administracji wyborczej390

b)Pastwowa Komisja Wyborcza390

c)Kontrola finansowania partii politycznych391

d)Komisarze wyborczy bez sdziowskiej niezawisoci391

e)Krajowe Biuro Wyborcze iurzdnicy wyborczy391

f)Uprzywilejowanie wskadach obwodowych komisji wyborczych (OKW) przedstawicieli partii politycznych392

g)Ograniczenia wgosowaniu korespondencyjnym392

h)Transmisje zlokali wyborczych393

i)Poprawki wprowadzone wtoku prac na skutek uwag RPO393

Kwestia uregulowania wpolskim prawie wyborczym instytucji tzw. krajowych obserwatorw wyborw394

Zjawisko tzw. prekampanii wyborczej395

Problematyka lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborcw zniepenosprawnociami395

Prawa wyborcze osb ubezwasnowolnionych396

Prawa wyborcze osb nigdzie niezamieszkaych397

Przezroczyste urny, uywanie kart wyborczych praktyczne wymiary korzystania zpraw wyborczych398

Art. 63 Prawo do petycji, wnioskw iskarg399

Wprowadzenie moliwoci zaskarenia do sdu administracyjnego bezczynnoci wrozpoznaniu skarg iwnioskw400

Zmiana zasad postpowania zpetycjami przez Senat RP400

4. WOLNOCI iPRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE iKULTURALNE402

Art. 64 Prawo do wasnoci403

Brak przepisw okrelajcych zasady reprywatyzowania mienia znacjonalizowanego wPRL404

Komisja Weryfikacyjna ustawa oszczeglnych zasadach usuwania skutkw prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczcych nieruchomoci warszawskich wydanych znaruszeniem prawa405

a)Problemy zwizane zustaw powoujc tzw. Komisj Reprywatyzacyjn (Weryfikacyjn)405

b)Standardy przesucha przed tzw. Komisj Weryfikacyjn407

Sdowa kontrola orzeczenia Komisji Regulacyjnej do spraw Gmin Wyznaniowych ydowskich409

Sprawy zwracanego majtku. Sdowa kontrola orzecze regulacyjnych410

Roszczenie oodszkodowanie za bezumowne korzystanie znieruchomoci412

Sprawy osb, ktre bray mae poyczki pod zastaw nieruchomoci i wefekcie tracili caa mieszkanie413

Mienie zabuaskie413

a)Prawo do rekompensaty ztytuu pozostawienia nieruchomoci poza obecnymi granicami RP413

b)Uzyskanie prawa do rekompensaty zabuaskiej414

Upyw terminu, na jaki zostao ustanowione prawo uytkowania wieczystego nieruchomoci, na ktrej znajduje si budynek wielolokalowy ijego wpyw na prawo odrbnej wasnoci lokalu wtym budynku415

Krtki termin na zgaszanie roszcze zwizanych zograniczeniami sposobu korzystania znieruchomoci ze wzgldu na ochron rodowiska416

Sprawy obrotu ziemi roln418

a)Obrt nieruchomociami rolnymi pomidzy osobami bliskimi418

b)Warunkowa umowa sprzeday nieruchomoci rolnej419

c)Ograniczenia praw wacicieli nieruchomoci rolnych pooonych na terenach grniczych420

Ochrona praw wacicieli nieruchomoci klasyfikowanych jako dziaki lene421

Zwrot nieruchomoci nabytej na cele publiczne, jeeli nieruchomo ta okazaa si zbdna na cel publiczny uzasadniajcy jej nabycie423

Termin zgaszania roszcze przez wacicieli nieruchomoci, na ktrych wstpnie zaplanowano budow elektrowni jdrowej424

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie znieruchomoci rolnych Skarbu Pastwa425

Rozliczenie nakadw poniesionych na nieruchomo przez uytkownika wieczystego426

Przepisy warunkujce likwidacj niepodjtego depozytu427

Zawiadomienia owydaniu decyzji ozezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej429

Procedura dokonywania wpisw do gminnej ewidencji zabytkw429

Zasiedzenie przez przedsibiorc przesyowego lub Skarb Pastwa suebnoci gruntowej431

Sprawa mieszkacw Bakaarzewa koo Suwak supy linii energetycznej na posesji432

Ustanowienie na rzecz gminy suebnoci przesyu433

Rozwizanie przyjte wustawie oprawie autorskim iprawach pokrewnych, zgodnie zktrym podmiot uprawniony moe da wielokrotnoci wynagrodzenia ztytuu naruszenia majtkowych praw autorskich434

Bonifikata od opat rocznych ztytuu uytkowania wieczystego436

Brak waciwej rwnowagi pomidzy interesami wierzyciela oraz interesami osoby trzeciej, ktra dokonaa czynnoci prawnej zdunikiem436

Uregulowanie kompetencji komornika wzakresie wzywania do stawiennictwa stron postpowania egzekucyjnego438

Ochrona maonka dunika wpostpowaniu egzekucyjnym439

Odmowa wydania wypisu aktu notarialnego osobie trzeciej440

Krg stron postpowania wprocesie ouzgodnienie treci ksigi wieczystej441

Zmiana przepisw ustawy oochronie praw lokatorw, regulujcych odszkodowanie za zajmowanie lokalu mieszkalnego bez tytuu prawnego442

Przechowywanie na parkingu strzeonym pojazdu usunitego zdrogi443

Sprawa rozwodzcych si maonkw, ktrzy mieli kredyt443

Art. 65 ust. 1 Wolno wyboru iwykonywania zawodu446

Brak zatarcia kary pozbawienia prawa wykonywania zawodu lekarza ilekarza dentysty447

Sprawa psychologw ipowoania ich samorzdu zawodowego447

Cofnicie diagnocie uprawnie do wykonywania bada technicznych448

Raport Rwne traktowanie wzatrudnieniu bez wzgldu na tosamo pciow448

Art. 65 ust. 2-5 Prawa pracownicze450

Rozpatrzenie roszcze pracownika tymczasowego451

Zaspokojenie roszcze ztytuu przyznanych sdownie rent wyrwnawczych wobec upadoci podmiotw zobowizanych451

Sytuacja nauczycieli wtrakcie reformy owiaty452

Sprawa pani K., ktra nie moga uzyska dokumentacji pracowniczej do wyliczenia emerytury453

Zatrudnienie pikarzy oraz ich zabezpieczenie emerytalne453

Konferencja wBiurze RPO na temat klauzul spoecznych wzamwieniach publicznych454

Brak regulacji prawnej, dotyczcej wzajemnych rozlicze midzy przedsibiorc a wykonawc dziea wprzypadku uznania, e wykonywane zatrudnienie odbywao si wokolicznociach wskazujcych na stosunek pracy455

Sprawa pani Katarzyny czyli zastpowanie umw oprac umowami cywilnymi457

Sytuacja pracownikw zzagranicy457

a)Sytuacja pracownikw zUkrainy458

b)sytuacja podwykonawcw zKorei Pnocnej459

Wsppraca zPastwow Inspekcj Pracy460

Art. 66 Prawo do BHP oraz prawo do urlopu462

Bezpieczestwo ihigiena pracy operatorw urawi463

Zasady przydzielania spraw sdziom nieobecnym wpracy463

Art. 67 Prawo do zabezpieczenia spoecznego465

Prawo do emerytury466

a)Zrnicowanie zasad ustalania wysokoci emerytury na nowych zasadach wzalenoci od miesica, wktrym zosta zoony wniosek466

b)Niepodwyszenie emerytur zurzdu do kwoty najniszej emerytury obowizujcej od 1 marca 2017 r467

c)Sytuacja opiekunw osb zniepenosprawnociami, ktrzy po zakoczeniu sprawowania opieki ubiegaj si oprawo do renty ztytuu niezdolnoci do pracy468

d)Obnienie wiadcze emerytalno-rentowych byym funkcjonariuszom sub ochrony pastwa470

Sprawa grnika, ktry nie dosta wczeniejszej emerytury471

Sprawa pani J., ktra wystpowaa orent ztytuu niezdolnoci do pracy wskutek wypadku wszczeglnych okolicznociach471

Sprawa pani N. iwysokoci jej polskiej emerytury przy zsumowaniu ze wiadczeniem francuskim472

Sprawa pana A., ktry musia wsprawie swojej renty korespondowa po norwesku473

Sprawa pani K., ktra nie dostaa wiadczenia rodzicielskiego, bo opiekunem prawnym jej dziecka zostaa babka (matka pani K.) 474

Zasady wydawania zawiadcze powiadczajcych posiadanie prawa do ulgi na przejazd474

Sprawa pana L., ktremu ZUS nie chcia wypaci zasiku zasiku pogrzebowego po mierci ony, bo uzna, e zrobili to ju Brytyjczycy475

Zasady ustalania dochodu dla osb pobierajcych wiadczenia honorowe476

Kolizja uprawnie do zasiku pielgnacyjnego idodatku pielgnacyjnego osb, ktre osigaj wiek 75 lat477

Art. 68 ust. 1 Prawo do ochrony zdrowia479

Problemy realizacji prawa do ochrony zdrowia480

a)Bezpieczestwo pacjentw iagodzenie blu480

Sprawy pacjentw. Seminarium dotyczce bezpieczestwa pacjenta481

b)Sprawa zapewnienia polskim pacjentom dostpu do marihuany medycznej jest przedmiotem zainteresowania Rzecznika od 2015 r.481

c)Od 23 lipca 2017 r. wprowadzono recepty na lek antykoncepcyjny ellaOne dotychczas dostpny bez recepty482

d)Dostp do lekw antykoncepcyjnych dodatkowo ograniczany przez stosowanie przez farmaceutw klauzuli sumienia483

Niewykonanie wyroku Trybunau Konstytucyjnego wsprawie klauzuli sumienia lekarzy483

Opieka medyczna dla osb pozbawionych wolnoci484

Ograniczenia wkorzystaniu ze suby zdrowia przez osoby guche485

Art. 68 ust. 2 Prawo rwnego dostpu do wiadcze opieki zdrowotnej486

Dostpno oraz jako udzielanych wiadcze.487

a)Kolejki do lekarzy ina zabiegi487

b)Finansowanie procedury in vitro przez samorzdy487

c)Brak Rady do spraw Leczenia Niepodnoci488

d)Zagroenia zwizane ztworzeniem sieci szpitali488

Sprawa mieszkacw miejscowoci pozbawionych publicznej komunikacji zwikszymi orodkami: nie maj jak dojecha do lekarzy specjalistw488

e)Znieczulenie zewntrzoponowe przy porodzie489

f)Brak dostpnoci legalnej aborcji489

Warunki dostpu do wiadcze finansowanych ze rodkw publicznych490

a)Leczenie osb wkryzysie bezdomnoci490

b)Ubezpieczenie zdrowotne osb niepracujcych490

c)Konieczno wielokrotnego opacania skadki zdrowotnej491

Refundacja lekw491

a)Obwieszczenia refundacyjne492

Wniosek do Trybunau Konstytucyjnego wsprawie Zespou Koordynacyjnego ds. Chorb Ultrarzadkich492

Import docelowy492

Sprawy indywidualne dotyczce refundacji lekw493

Ochrona zdrowia psychicznego493

Lekarze ipielgniarki494

Sprawy pacjentw isuby zdrowia. Komisja Ekspertw ds. Zdrowia495

Art. 68 ust. 3 Prawo do szczeglnej opieki zdrowotnej dla grup wraliwych496

Opieka okooporodowa497

Pobyt zdzieckiem wszpitalu497

Opieka geriatryczna498

Sprawy seniorw. Konferencja Wsparcie osb yjcych zchorob Alzheimera iich rodzin potrzeby idobre praktyki, 26 wrzenia 2017 r.498

Art. 68 ust. 4 Zwalczanie chorb epidemicznych izapobieganie degradacji rodowiska500

Szczepienia ochronne501

Bezpieczestwo zdrowotne osb naraonych na bezporednie ryzyko zaraenia si wirusem HIV501

Art. 68 ust. 5 Rozwj kultury fizycznej502

Niewystarczajca liczba ratownikw wodnych na polskich kpieliskach ibasenach503

Art. 69 Pomoc na rzecz osb zniepenosprawnociami504

Deinstytucjonalizacja systemu wsparcia dla osb zniepenosprawnociami iosb starszych apel do Prezesa Rady Ministrw505

Historia zChema wietlica dla dorosych osb zniepenosprawnociami506

Prawa rodzicw zniepenosprawnociami do opieki nad swoimi dziemi506

Program Mieszkanie Plus idostpno508

Symbol niepenosprawnoci na orzeczeniu509

Prawa osb zniepenosprawnociami a ustawa orwnym traktowaniu510

Sprawa pani M. Uchylenie postanowienia Prokuratora oodmowie wszczcia postpowania wsprawie czynu popenionego na szkod osoby zniepenosprawnoci intelektualn511

Sprawa ubezwasnowolnionej osoby. Postpowanie ouchylenie tego ubezwasnowolnienia512

Obowizki nadawcw telewizyjnych wzakresie zapewnienia dostpnoci programw dla osb zniepenosprawnociami512

Znaczenie koncepcji projektowania uniwersalnego. Nagroda RPO dla prof. Marka Wysockiego514

Art. 70 ust. 1 Prawo do nauki516

Konsekwencje reformy owiaty pogorszenie warunkw nauczania517

Konsekwencje reformy owiaty kumulacja rocznikw518

Konsekwencje reformy owiaty sytuacja uczniw powtarzajcych klas520

Promocja do klasy wyszej520

Problemy uczniw penoletnich521

Prawo do przedszkola dla dzieci czonkw suby zagranicznej na placwkach523

Sprawa pani W. Absolwenci zagranicznych szk rednich nie mog zdawa wPolsce matury524

Art. 70 ust. 2 Bezpatno nauki525

Art. 70 ust. 3 Prawo do szk prywatnych526

Art. 70 ust. 4 Rwny dostp do wyksztacenia527

Dojazd do szk dla uczniw zniepenosprawnociami528

Sprawa pani A. Wyrok sdu na temat dojazdu do szk dzieci zniepenosprawnociami530

Rozporzdzenie MEN zakadajce likwidacj nauczania indywidualnego dzieci zniepenosprawnociami wplacwkach owiatowych531

Stypendia a pomoc spoeczna532

Ulgi na przejazdy dla uczniw szk podstawowych irednich, ktrzy do szkoy chodz za granic533

Sprawa studentw wP. Rezygnacja zudziau wzajciach a zwrot opat 536

Art. 70 ust. 5 Autonomia szk wyszych537

Problem starej matury przy naborze na studia medyczne538

Problem matury ze skal centylow przy naborze na kierunki lekarskie ilekarsko-stomatologiczne538

Termin rozpatrzenia odwoania od wyniku matury a rekrutacja na studia539

Wsparcie RPO dla programu MENTOR na Uniwersytecie Mikoaja Kopernika541

Art. 71 ust. 1 Dobro rodziny. Wsparcie dla rodzin542

Sprawy rodzin. Bon wychowawczy wNysie543

Piecza naprzemienna543

500 Plus iopieka naprzemienna544

Dodatek do zasiku rodzinnego ztytuu sprawowania opieki nad dzieckiem wczasie urlopu wychowawczego545

Sprawa standardu obkw wM.547

Art. 71 ust. 2 Pomoc dla matek przed ipo urodzeniu dziecka548

Art. 72 Prawa dziecka549

Problem niepacenia alimentw na dzieci550

a)Fundusz alimentacyjny550

b)Egzekucja alimentw551

c)Aktywizacja zawodowa dunikw alimentacyjnych552

Sprawa wygenerowania profilu kandydata na kierowc dla dunika alimentacyjnego553

d)Tabele alimentacyjne553

e)Przestpstwo niealimentacji (art. 209 k.k.)554

Co Polacy sdz oniepaceniu alimentw? Badanie opinii publicznej555

Uprowadzenia izatrzymania rodzicielskie556

Instytucja adopcji zagranicznych556

Dzieci KODA syszce dzieci niesyszcych rodzicw559

Dobro nienarodzonego dziecka561

a)Program za yciem561

b)Propozycja przymusowej izolacji kobiet pijcych alkohol iuywajcych narkotykw podczas ciy jest niekonstytucyjna562

Odmowa transkrypcji aktw urodzenia dzieci pochodzcych ze zwizkw osb tej samej pci albo zsurogacji563

Sytuacja dzieci zlikwidowanych domw dziecka564

Dziecko jako pokrzywdzony wprocedurze karnej oraz cywilnej565

Konkluzje raportu NASK Nastolatki 3.0565

Art. 73 Wolno artystyczna oraz bada naukowych567

Sprawa Muzeum II Wojny wiatowej wGdasku568

Art. 74 Bezpieczestwo ekologiczne oraz ochrona rodowiska569

Walka ze smogiem570

Car-sharing571

Uciliwoci zapachowe572

Sprawa Kawczyna iferm kurzych572

Sprawa skadowiska odpadw na warszawskim Radiowie573

Spotkanie konsultacyjne RPO zorganizacjami pozarzdowymi wsprawie uciliwoci zapachowych574

Nowelizacja ustawy oochronie przyrody574

Sprawa zatwierdzenia aneksu do planu urzdzenia lasu dla Nadlenictwa Biaowiea576

Art. 75 Polityka mieszkaniowa oraz ochrona praw lokatorw577

Pomoc mieszkaniowa dla osb oniskich dochodach. Brak ustawowej definicji dochodu, ktr zwizane byyby gminy rozpoznajce wnioski mieszkaniowe578

Ochrona przed eksmisj na bruk578

a)Orzekanie przez sd wwyroku eksmisyjnym ouprawnieniu do lokalu socjalnego578

b)Problem eksmisji wProgramie Mieszkanie Plus (Ustawa oKrajowym Zasobie Nieruchomoci579

c)Ochrona wacicieli mieszka kupionych na kredyt przed eksmisj na bruk580

Sprawa pani Stefanii zPoznania, ktr czyciciel kamienicy chcia zmusi do wyprowadzenia si581

Sprawa mieszka komunalnych wWarszawie. Wstpowanie wstosunek najmu lokalu mieszkalnego po mierci najemcy582

Problemy osb wkryzysie bezdomnoci. Zasady funkcjonowania placwek dla bezdomnych583

Sprawy osb w kryzysie bezdomnoci. Publikacja na temat standardw przeciwdziaania bezdomnoci na szczeblu lokalnym (przygotowana wramach prac Komisji Ekspertw)584

Spdzielnie mieszkaniowe. Ochrona praw ich czonkw586

a)Brak spjnych regulacji dotyczcych ochrony wacicieli mieszka spdzielczych wprzypadku upadoci spdzielni mieszkaniowej586

b)Ochrona mieszkacw przed skutkami niewypacalnoci spdzielni587

c)Funkcjonowanie organw spdzielni587

d)Konsekwencje nowelizacji ustawy ospdzielniach mieszkaniowych oraz Prawa spdzielczego z2017 r. 589

e)Ograniczenia obrotu lokalami spdzielczymi wsytuacji braku tytuu prawnego spdzielni do gruntu590

Sprawa uchwa rady nadzorczej spdzielni mieszkaniowej591

Ksieczki mieszkaniowe. Brak moliwoci skorzystania zpremii gwarancyjnej592

Sprawy dostaw mediw do mieszka593

a)Problemy zuzyskaniem ryczatu na zakup opau, wypacanego wramach dodatku mieszkaniowego593

b)Odpowiedzialno odbiorcy za nielegalny pobr paliw lub energii594

c)Stosowanie przez wacicieli izarzdcw zasobw lokalowych podzielnikw kosztw ciepa dla potrzeb rozliczania kosztw ciepa dostarczanego do lokali mieszkalnych iuytkowych wbudynkach wielolokalowych595

Art. 76 Ochrona praw konsumentw597

Usugi bankowe598

Sprawy frankowiczw. Kampania informacyjna RPO iRzecznika Finansowego dla posiadaczy kredytw denominowanych iindeksowanych wwalutach obcych (tzw. frankowych)598

a)Uprzywilejowanie wierzytelnoci bankowych wpostpowaniu nakazowym599

b)Realizacja promes bez obcieniowego wyodrbnienia lokali mieszkalnych600

c)Czynnoci bankowe dokonane przez podmioty nieposiadajce zezwolenia601

d)Wsppraca ze Zwizkiem Bankw Polskich602

Sprawy konsumentw. Wsppraca RPO zrzecznikami konsumentw602

Archiwizowanie rozmw telefonicznych zkonsumentem603

Czytelno drukw stosowanych przez przedsibiorcw604

Windykacja roszcze604

Sprawa weksla. Wznowienie postpowania wsprawie ozapat606

Sprawy konsumentw. Spotkanie zprzedstawicielami Konferencji Przedsibiorstw Finansowych wPolsce oraz czonkami Krajowej Rady Rzecznikw Konsumentw606

5. rodki ochrony praw iwolnoci608

Art. 77 ust. 1 Odpowiedzialno odszkodowawcza wadzy publicznej609

Nowelizacja art. 156 Kodeksu postpowania administracyjnego610

Odszkodowania dla rodzin osb represjonowanych za dziaalno na rzecz niepodlegoci Polski611

Art. 77 ust. 2 Prawo do drogi sdowej613

Dopuszczalno drogi sdowej wsprawie onakazanie dunikowi opuszczenia ioprnienia pomieszczenia tymczasowego614

Pozbawienie przedsibiorcw prawa do poddania rozstrzygnicia organu kontroli sdowej615

Brak moliwoci wznowienia postpowania na gruncie ustawy oreferendum oglnokrajowym iustawy oreferendum lokalnym615

Moliwo wznowienia postpowania karnego616

Art. 78 Prawo do dwch instancji618

Sprawa przedsibiorcy zwojewdztwa podkarpackiego619

Od uycia przymusu bezporedniego przez funkcjonariusza CBA nie przysuguje zaalenie619

Art. 79 ust. 1 Prawo do skargi konstytucyjnej621

Art. 80 Prawo wystpienia do RPO622

Sprawy wpywajce do Rzecznika623

Rzecznik ijego Biuro623

Alfabet RPO. Wikszy nacisk na jasne komunikowanie si, by ludzie mogli realnie korzysta ze swoich praw624

Odebranie Rzecznikowi moliwoci kierowania wnioskw do Trybunau Konstytucyjnego wwczas, gdy niekonstytucyjny przepis, na podstawie ktrego zostaa zaatwiona sprawa obywatela, zosta ju uchylony.625

Inne standardy normatywne626

Art. 2 Zasada praworzdnoci627

Opaty za obowizkow wymian prawa jazdy628

Instytucja pyta prawnych628

Art. 11 Wolno tworzenia idziaania partii politycznych630

Finansowanie partii politycznych631

Art. 15 Decentralizacja wadzy publicznej633

Sprawa powikszenia Opola634

Czy gmina Drawsko Pomorskie bdzie musiaa spaci cudze dugi? Sprawa przyczenia gminy Ostrowice do gminy Drawsko635

Art. 22 Wolno dziaalnoci gospodarczej636

Nowelizacja Prawa wodnego637

Fundusze unijne. Mechanizm pozostawienia bez rozpoznania protestu (i odpowiednio skargi do sdu administracyjnego) wsytuacji wyczerpania alokacji na realizacj dziaania lub priorytetu638

Sprawa CLiF639

Rzecznik Maych irednich Przedsibiorcw. Projekt Konstytucji Biznesu639

Art. 139 Prawo aski640

Zastosowanie prawa aski wzgldem osb skazanych nieprawomocnym wyrokiem sdu641

Moliwo wniesienia kasacji na niekorzy oskaronego wrazie zastosowania aktu aski przez Prezydenta642

Art. 217 Zasady nakadania podatkw643

Ordynacja podatkowa644

a)Na ile interpretacja indywidualna chroni podatnika?644

Sprawy podatnikw. Zasada rozstrzygania wtpliwoci na korzy podatnika poradnik RPO645

Podatek dochodowy od osb fizycznych646

a)Czy spadek wpostaci udziau wnieruchomoci po zmarym maonku jest nabyciem, oktrym mowa wustawie opodatku dochodowym od osb fizycznych?646

b)Umorzenie zalegoci czynszowych za lokale komunalne nie powinno podlega opodatkowaniu647

c)Moliwo wsplnego rozliczenia podatkowego zdzieckiem przed wydaniem wyroku rozwodowego648

d)Problem tzw. ofiar ulgi meldunkowej dotyczy osb, ktre nabyy nieruchomo wlatach 20072008, nastpnie j sprzeday przed upywem piciu lat inie dopeniy warunku formalnego wpostaci zoenia owiadczenia ozameldowaniu wlokalu przez okres co najmniej 12 miesicy648

Sprawa Pana Adama oumorzenie podatku ok. 47 tys. z + 14 tys. odsetek po wyroku WSA bdzie ponownie rozpoznawana przez organ649

e)Kwesti braku regulacji pozwalajcych obywatelom na restrukturyzacj zaduenia kredytowego bez negatywnych konsekwencji wpodatku dochodowym od osb fizycznych (PIT) 650

Podatek akcyzowy651

Podatek od towarw iusug652

Ochrona rodowiska morskiego. Uchwaa NSA652

a)Rzecznik zgosi take udzia wpostpowaniu przed Sdem Najwyszym wzakresie rozstrzygnicia zagadnienia prawnego dotyczcego powikszenia opaty egzekucyjnej ustalanej przez komornika sdowego onaleno ztytuu podatku VAT653

Sprawa doliczania VAT do komorniczej opaty egzekucyjnej654

Opata abonamentowa655

Podatek od spadkw idarowizn655

Egzekucja nalenoci celnych656

Podatek od nieruchomoci657

Sprawa pani K. Umorzenie zalegoci podatkowych osobie starszej inieporadnej yciowo658

Skutki ratyfikacji przez Polsk Konwencji wielostronnej implementujcej rodki traktatowego prawa podatkowego658

Dochodzenie przez Skarb Pastwa nalenoci publicznoprawnych na drodze cywilnoprawnej instytucji nienalenego wiadczenia/bezpodstawnego wzbogacenia659

CZ II Szczeglne zadania Rzecznika Praw Obywatelskich661

RPO jako niezaleny organ ds. rwnoci662

Wybrane zagadnienia bdce przedmiotem dziaa Rzecznika w2017r.663

Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na ras, pochodzenie etniczne inarodowo oraz religi, wyznanie lub wiatopogld663

Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na pe664

Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na wiek664

Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na orientacj seksualn itosamo pciow665

Przeciwdziaanie dyskryminacji ze wzgldu na niepenosprawno oraz realizacja postanowie Konwencji oprawach osb niepenosprawnych666

Wykonywanie przez Rzecznika Praw Obywatelskich zada Krajowego Mechanizmu Prewencji668

Wybrane zagadnienia bdce przedmiotem dziaa Rzecznika wzakresie Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur669

Wizytacje prewencyjne669

Raporty KMPT669

Wystpienia RPO670

Debaty regionalne KMPT671

Ochrona praw funkcjonariuszy ionierzy673

Standardy demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi673

Problemy sub mundurowych675

Obnienie wiadcze emerytalno-rentowych byym funkcjonariuszom sub ochrony pastwa675

a)Problem art. 8a ust 1 znowelizowanej ustawy zaopatrzeniowej zasady, na jakich Minister Spraw Wewntrznych iAdministracji moe zmieni decyzj obniajc wiadczenie676

Ochrona praw onierzy zawodowych677

Ochrona praw funkcjonariuszy Policji678

a)Zwolnienie ze stanowisk kierowniczych wPolicji osb zatrudnionych wprzeszoci wMilicji Obywatelskiej678

b)Obowizek wykorzystania zalegego urlopu przez policjantw679

Ochrona praw funkcjonariuszy celnych680

a)Przeksztacanie stosunkw subowych funkcjonariuszy celnych wstosunki pracy680

Sprawa celnikw zK.681

b)Prawo do zasiku chorobowego po wyganiciu stosunku subowego funkcjonariusza Suby Celno-Skarbowej681

c)Bezczynno Dyrektorw Izb Administracji Skarbowej wwydaniu decyzji ustalajcych nowe warunki penienia suby albo ozwolnieniu ze suby wSubie Celno-Skarbowej682

Inne683

a)Cywilny nadzr nad subami mundurowymi683

b)Dostp Rzecznika do niejawnej treci uzasadnienia orzeczenia oraz akt kontrolnego postpowania sprawdzajcego funkcjonariusza Agencji Wywiadu683

Sprawa kobiet wsubach mundurowych. Przeciwdziaanie mobbingowi idyskryminacji wsubach mundurowych. Analiza izalecenia (raport)684

CZ III Mechanizmy imetody dziaa Rzecznika Praw Obywatelskich685

Blisko ludzi686

Konsultacje regionalne RPO687

Sprawy zgaszane Rzecznikowi wczasie konsultacji687

Efekty spotka regionalnych689

Sprawa mieszkacw Brzegu grone skadowisko odpadw690

Litygacja strategiczna692

Wsppraca zpartnerami spoecznymi693

Debaty, konferencje, seminaria przykady693

a)I Kongres Praw Obywatelskich693

b)Debaty regionalne KMPT694

c)Cykl debat dotyczcy zagadnie bioetycznych694

d)Wsparcie wzdrowiu psychicznym695

e)Akcja za staro nasz iwasz! Rozmawiajmy okonwencji oprawach osb starszych695

f)Apel do Prezesa Rady Ministrw wsprawie deinstytucjonalizacji systemu wsparcia dla osb zniepenosprawnociami iosb starszych.696

Rada Spoeczna przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, spoeczne wsparcie dla penomocnikw terenowych, komisje ekspertw RPO696

a)Prace Rady Spoecznej przy RPO698

Komisje ekspertw698

Koalicja Infolinii699

Prostym jzykiem otrudnych sprawach700

Dziaalno edukacyjna RPO701

a)Przystanek Woodstock702

b)Projekt Ambasador RPO703

Wsppraca zinnymi organami rzecznikowskimi704

Dziaalno midzynarodowa RPO704

CZ IV Zaczniki706

Zacznik Nr 1 Dane informacyjno-statystyczne707

Wpyw spraw do Rzecznika Praw Obywatelskich707

Sprawy rozpatrzone w2017 roku (25 711 spraw)710

Sprawy rozpatrzone problematyka711

Sprawy podjte do prowadzenia (8 385 spraw) problematyka712

Sposb zakoczenia sprawy (podjtych w2017 r. ilatach poprzednich ) 7 310 spraw712

Przedmiot nowych spraw (wnioskw) w2017 r.713

Sprawy zbiur penomocnikw terenowych718

Nowe wnioski wbiurach penomocnikw terenowych problematyka719

Sprawy rozpatrzone wbiurach penomocnikw terenowych (2 361 spraw) dziaania720

Efekty spraw zakoczonych wbiurach penomocnikw terenowych (podjte w2017 r. i wlatach wczeniej) 695 spraw.720

Rozpatrywanie przez Trybuna Konstytucyjny wnioskw, skarg konstytucyjnych oraz wnioskw ipyta prawnych, do ktrych przystpi Rzecznik722

Zacznik nr 2 Sprawozdanie zprac zespow ekspertw przy RPO723

A. Komisja Ekspertw ds. Przeciwdziaania Bezdomnoci723

Skad Komisji Ekspertw ds. Przeciwdziaania Bezdomnoci:723

Dziaania Komisji724

Plan dziaania, przygotowane opracowania724

Posiedzenia Komisji725

Inne aktywnoci Komisji Ekspertw726

Wystpienia generalne Rzecznika Praw Obywatelskich728

Efekty podjtych dziaa729

Zmiany wzakresie ochrony praw lokatorw.729

Udostpnienie wWarszawie elementarnych obiektw uytecznoci publicznej wpostaci publicznych toalet, ani oraz pralni729

Pomoc dla osb bezdomnych wymagajcych szczeglnego wsparcia wsamodzielnym funkcjonowaniu730

Uatwienia wgosowaniu dla osb bezdomnych730

Uatwienie dostpu do nieodpatnej pomocy prawnej731

Co wymaga dalszej pracy731

B. Komisja Ekspertw Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur732

Skad Komisji Ekspertw Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur:733

Dziaania Komisji734

Posiedzenia Komisji734

Udzia ekspertw KE KMPT wwizytacjach736

Udzia ekspertw KE KMPT wdebatach regionalnych736

Inna aktywno ekspertw KE KMPT737

C. Komisja Ekspertw ds. Osb Starszych738

Skad Komisji Ekspertw ds. Osb Starszych739

Dziaania Komisji740

Monitorowanie prac nad Konwencj ONZ oprawach osb starszych740

Komunikacja wrelacjach zosobami starszymi przejawy ageizmu742

Zota Ksiga Dobrych Praktyk na Rzecz Spoecznego Uczestnictwa Osb Starszych742

Konferencja Wsparcie osb yjcych zchorob Alzheimera iich rodzin potrzeby idobre praktyki743

Model wsparcia osb starszych wrodowisku zamieszkania.743

Publikacje Komisji744

D. Komisja Ekspertw ds. Zdrowia744

Skad Komisji Ekspertw ds. Zdrowia744

Dziaania Komisji745

Efekty podjtych dziaa747

Co wymaga dalszej pracy747

E. Komisja ds. Osb Guchych747

Skad Komisji ds. Osb Guchych748

Dziaania Komisji748

F. Komisja Ekspertw ds. Migrantw751

Skad Komisji Ekspertw ds. Migrantw:751

Dziaania Komisji752

Efekty podjtych dziaa755

Co wymaga dalszej pracy755

G. Komisja Ekspertw ds. Osb zNiepenosprawnoci756

Skad Komisji Ekspertw ds. Osb zNiepenosprawnoci:756

Dziaania Komisji757

Efekty podjtych dziaa759

Co wymaga dalszej pracy761

H. Komisja Ekspertw ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego761

Skad Komisji Ekspertw ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego:763

Dziaania Komisji763

I. Zesp ds. Alimentw764

Skad Zespou ds. Alimentw764

Dziaania Zespou.765

Badanie opinii publicznej765

Tabele alimentacyjne766

Co wymaga dalszej pracy766

Zacznik nr 3 Rekomendacje I Kongresu Praw Obywatelskich768

Najwaniejsze wnioski Kongresu Praw Obywatelskich wprowadzenie768

Rekomendacje zI Kongresu Praw Obywatelskich769

Prawo a wiedza iedukacja769

Edukacja769

Pomoc wtrudnych sytuacjach, wtym pomoc prawna770

Prawo iwymiar sprawiedliwoci771

Prawo do obrony771

Prawo do sdu772

Wicej praw772

Zdrowie, praca, dom773

Zdrowie773

Praca774

Prawo do mieszkania775

Ochrona rodowiska (partycypacja, konsultacje, procedury).775

Osoby pozbawione wolnoci776

Sytuacja osb zniepenosprawnoci intelektualn lub chorujcych psychicznie wjednostkach penitencjarnych777

Polska iEuropa777

Europejska Konwencja Praw Czowieka778

Zacznik nr 4 Wsppraca Rzecznika Praw Obywatelskich zmidzynarodowymi inarodowymi instytucjami ombudsmaskimi779

Midzynarodowe izagraniczne instytucje iorganizacje zajmujce si prawami czowieka782

Dziaalno Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur na arenie midzynarodowej787

Dziaalno midzynarodowa Rzecznika Praw Obywatelskich wobszarze rwnego traktowania789

Zacznik 5 Wizyty ispotkania Rzecznika Praw Obywatelskich791

Wyjazdy terenowe Rzecznika Praw Obywatelskich oraz spotkania regionalne RPO przyjmowanie skarg obywateli wterenie791

Organy samorzdu terytorialnego, urzdy administracji terenowej803

Wizytacje prewencyjne wramach Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur wmiejscu detencji804

Jednostki wojskowe, Stra Graniczna, Pastwowa Stra Poarna, Izby Celne, Policja oraz Areszty ledcze iZakady Karne kontrola przestrzegania praw iwolnoci onierzy ifunkcjonariuszy808

Szpitale badanie przestrzegania praw pacjentw ipersonelu medycznego809

Areszty ledcze, Policyjne Izby Zatrzyma, Izby Wytrzewie iZakady Karne badanie przestrzegania praw osb pozbawionych wolnoci809

Orodki Strzeone oraz Areszty dla Cudzoziemcw badanie przestrzegania praw cudzoziemcw811

Spotkania iwizytacje Rzecznika Praw Obywatelskich Zastpczy RPO, Zastpcw RPO oraz przedstawicieli Biura RPO811

Waniejsze konferencje iseminaria zudziaem Rzecznika Praw Obywatelskich, Zastpczy RPO, Zastpcw RPO oraz pracownikw Biura820

Waniejsze dziaania Rzecznika na forum midzynarodowym. Wyjazdy zagraniczne Rzecznika Praw Obywatelskich, Zastpczy RPO, Zastpcw RPO oraz przedstawicieli Biura853

Spotkania iwizyty goci zagranicznych wBiurze Rzecznika Praw Obywatelskich860

Honorowe Patronaty Rzecznika Praw Obywatelskich866

Zacznik 6 Dziaalno Zespou Kontaktw zMediami iKomunikacji Spoecznej w2017 r.874

I Oglnopolski Kongres Praw Obywatelskich874

Wsppraca zmediami875

Prosty jzyk itworzenie bazy wiedzy875

Media centralne media lokalne876

Portale ispotkania tematyczne876

Dziaalno wydawnicza877

Publikacje popularyzujce dziaalno RPO878

Sprawozdania879

Monografie iopracowania specjalistyczne880

Raporty zdziaania komisji ekspertw przy RPO881

Nagrody iodznaczenia RPO881

ZACZNIK 7 Sprawy polskich obywateli przed Europejskim Trybunaem wStrasburgu884

Lista wyrokw ETPCz przeciwko Polsce w2017r.884

1. Korzeniak v. Polska, 10/1/2017, skarga nr 56134/08884

2. Kacper Nowakowski v. Polska, 10/1/2017, skarga nr 32407/13884

3. Babiarz v. Polska, 10/1/2017, skarga nr 1955/10885

4. Zybertowicz v. Polska, 17/1/2017, skarga nr 59138/10885

5. Zybertowicz v. Polska (nr 2), 17/1/2017, skarga nr 65937/11886

6. Wdowiak v. Polska, 7/2/2017, skarga nr 28768/12886

7. Porowski v. Polska, 21/3/2017, skarga nr 34458/03887

8. Micha Korgul v. Polska, 21/3/2017, skarga nr 36140/11887

9. Bujak v. Polska 21/3/2017, skarga nr 686/12887

10. uk v. Polska, 30/5/2017, skarga nr 48286/11888

11. Dejnek v. Polska, 1/6/2017, skarga nr 9635/13888

12. Ko v. Polska, 1/6/2017, skarga nr 34598/12889

13. Kcki v. Polska, 4/7/2017, skarga nr 10947/11889

14. Artur Pawlak v. Polska, 5/10/2017, skarga nr 41436/11890

15. Nawrot v. Polska, 19/10/2017, skarga nr 77850/12890

Najwaniejsze sprawy zakomunikowane polskiemu rzdowi w2017 r.891

Kornicka-Ziobro przeciwko Polsce (skarga nr 23037/16)891

Rabczewska przeciwko Polsce (skarga nr 8257/13)892

Solska przeciwko Polsce (skarga nr 30491/17) iRybicka przeciwko Polsce (skarga nr31083/17)892

M.K. przeciwko Polsce (skarga nr 40503/17), M.A. iInni przeciwko Polsce (skarga nr 42902/17), M.K. iInni przeciwko Polsce (skarga nr 43643/17 oraz D.A. iInni przeciwko Polsce (skarga nr 51246/17)893

Caldarar iinni przeciwko Polsce (skarga nr 6142/16)893

ZACZNIK 8 Stanowiska organw midzynarodowych ma temat zmian prawnych w Polsce895

I.OPINIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ W RAMACH PROCEDURY DOTYCZCEJ RAM PRAWORZDNOCI (ART. 7 TUE)895

Trzecie zalecenie Komisji Europejskiej dotyczce praworzdnoci z dnia 26 lipca 2017 r.895

Czwarte zalecenie Komisji Europejskiej dotyczce praworzdnoci z dnia 20 grudnia 2017 r.895

II.OPINIE KOMISJI EUROPEJSKIEJ W RAMACH POSTPOWANIA W SPRAWIE UCHYBIENIA ZOBOWIZANIOM PASTWA CZONKOWSKIEGO (ART. 258 TFUE)896

Wezwanie do usunicia uchybienia zobowizaniom pastwa czonkowskiego z dnia 29 lipca 2017 r. (wszczcie postpowania w sprawie uchybienia zobowizaniom pastwa czonkowskiego przeciwko Polsce)896

Uzasadniona opinia Komisji Europejskiej z dnia 12wrzenia 2017 r. (drugi etap postpowania w sprawie uchybienia zobowizaniom pastwa czonkowskiego przeciwko Polsce)896

Skarga Komisji Europejskiej z dnia 20 grudnia 2017 r. do Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wzwizku z ustaw Prawo o ustroju sdw powszechnych (wszczcie przeciwko Polsce postpowania na podstawie art.258 TFUE)897

III.OPINIE OBWE ORAZ BIURA INSTYTUCJI DEMOKRATYCZNYCH I PRAW CZOWIEKA (ODIHR)897

Opinia kocowa OBWE oraz ODIHR z dnia 5 maja 2017r. dotyczca projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sdownictwa i niektrych innych ustaw897

Opinia OBWE oraz ODIHR z dnia 22 sierpnia 2017r. dotyczca projektu ustawy o Narodowym Instytucie Wolnoci Centrum Rozwoju Spoeczestwa Obywatelskiego898

Opinia OBWE oraz ODIHR z dnia 30 sierpnia 2017r. dotyczca niektrych przepisw ustawy o Sdzie Najwyszym898

IV. OPINIE EUROPEJSKIEJ KOMISJI NA RZECZ DEMOKRACJI PRZEZ PRAWO (KOMISJI WENECKIEJ)899

Opinia Komisji Weneckiej z dnia 11 grudnia 2017 r. wsprawie ustawy - Prawo o prokuraturze, ze zmianami899

Opinia Komisji Weneckiej z dnia 11 grudnia 2017 r. na temat zmian w ustawie o Krajowej Radzie Sdownictwa, ustawie o Sdzie Najwyszym i na temat Prawa o ustroju sdw powszechnych899

V.OPINIE W RAMACH ORGANIZACJI NARODW ZJEDNOCZONYCH (ONZ)900

Rekomendacje z Powszechnego Przegldu Okresowego wstosunku do Polski z dnia 15 wrzenia 2017 r.900

Wstpne uwagi z oficjalnej wizyty zoonej w Polsce przez specjalnego sprawozdawc ONZ ds. niezalenoci sdziw iprawnikw Diego Garca-Sayn900

WPROWADZENIE

Najwaniejsze problemy zzakresu praw obywatelskich wPolscedr Adam Bodnar, rzecznik praw obywatelskich

Obowizkiem Rzecznika Praw Obywatelskich jest stanie na stray wolnoci ipraw czowieka iobywatela okrelonych wKonstytucji oraz winnych aktach normatywnych. Cel ten moe by zrealizowany tylko pod warunkiem dobrej komunikacji Rzecznika zobywatelami. Rzecznik musi wiedzie, co jest ludziom potrzebne, czego oczekuj, jak moe im pomc. Dobrze jest, gdy ta wiedza pochodzi nie tylko znapywajcych do jego biura listw iskarg, ale rwnie zbezporednich spotka irozmw. Z kolei obywatele powinni by dobrze poinformowani o dziaaniach RPO czym si zajmuje na co dzie, jak stara si rozwizywa problemy, gdzie widzi najwiksze zagroenia dla ich praw iwolnoci.

Poddalimy dokadnej analizie informacje roczne RPO zpoprzednich lat. Uznalimy, e trzeba co zmieni, poniewa staway si one zbyt formalistyczne. Chocia zawsze przekazyway rzeteln wiedz o dziaaniach urzdu isytuacji wkraju wzakresie respektowania praw iwolnoci obywatelskich, to jednak ich lektura moga nastrcza pewne problemy zwizane zobjtoci istruktur tekstu.

W informacji rocznej za 2017 rok, przygotowywanej na podstawie art. 212 Konstytucji RP, postanowilimy dokona kompleksowych zmian. Obywatele uczestniczcy wlipcowych demonstracjach, dotyczcych niezalenoci sdownictwa, wyranie wskazali, jak wana jest dla nich Konstytucja oraz jak wielk wag przywizuj do jej zrozumienia, respektowania, a take gwarancji zniej wynikajcych. Dlatego te na wszystkie dziaania RPO, ale take na stan przestrzegania praw iwolnoci czowieka iobywatela, staralimy si spojrze przez pryzmat konkretnych postanowie Konstytucji.

Inny wany powd merytoryczny uzasadniajcy zmian to konieczno uporzdkowania wielu poj iinterpretacji zdarze. Wostatnim czasie bowiem nasz system prawny ulega szybkim zmianom, podobnie zreszt jak wiele innych obszarw rzeczywisto spoecznej iustrojowej wpastwie. Erozji irozchwianiu ulegaj niektre organy wadzy pastwowej. Wszystko to powoduje, e wdebacie publicznej pojawia si zamt, niepewno, czste pomieszanie poj inadawanie dowolnych znacze czemu, co ju dawno zostao wprawie zdefiniowane. Dlatego signlimy do najwaniejszego dokumentu okrelajcego nasze prawa iwolnoci, aby przywrci ad mylowy oraz pokaza, e wszelkie dziaania RPO s motywowane wanie koniecznoci ochrony porzdku konstytucyjnego.

Wreszcie, nasz zmian podyktowao ycie. W2017 roku kontynuowana bya zakrojona na szerok skal akcja spotka regionalnych RPO. Rozmawiajc wrnych miejscowociach zsetkami osb zauwayem, e czsto nie potrafi one powiza swojej sprawy zkonkretn ustaw, przepisem czy paragrafem, ale chtnie odwouj si do Konstytucji. Nie zawsze maj dogbn wiedz prawnicz, ale maj wiadomo iwraliwo obywatelsk. Upominajc si o sprawiedliwo wswojej sprawie, susznie odwouj si do praw zawartych wKonstytucji, atake do obowizkw ich respektowania przez wadze publiczne.

W naszym sprawozdaniu napisalimy nie tylko o tym, co wanego dziao si w2017 roku wzakresie praw czowieka, ale pozwolilimy sobie rwnie na komentarz. Zastpcy RPO, znakomici specjalici wswoich dziedzinach, podzielili si uwagami na temat tych obszarw prawa, ktrymi si zajmuj: Stanisaw Trociuk opisa zmiany dotyczce systemu konstytucyjnego, dr Sylwia Spurek scharakteryzowaa realizacj zasady rwnego traktowania, a dr Hanna Machiska podzielia si uwagami na temat przeciwdziaania torturom iwykonywania kar. Ponadto o niektrych dziaaniach isytuacji materialnej Biura RPO napisaa dyrektor generalna Katarzyna Jakimowicz.

Wszystko to staralimy si przedstawi wmoliwie prosty sposb iprzyjaznym jzykiem, oczywicie na tyle, na ile trudna materia prawna istatystyczna na to pozwala. Wierzymy, e wten sposb skutecznie przyblia bdziemy obywatelom znaczenie postanowie Konstytucji. Mamy ambicj dalej doskonali nasze dzieo, aby wkolejnych latach raporty roczne RPO coraz lepiej suyy dobrej komunikacji oraz informowaniu, co wPolsce naley jeszcze zrobi, aby poprawi stan przestrzegania praw czowieka. Dlatego bdziemy wdziczni za wszelkie propozycje iuwagi, take te krytyczne.

ycz Pastwu poytecznej lektury.

dr Adam Bodnar

Rzecznik Praw Obywatelskich

Uwagi na temat systemu konstytucyjnego wPolsceStanisaw Trociuk, zastpca RPO

Przywoana wpreambule Konstytucji zasada dialogu spoecznego iwspdziaania wadz zakada, e kocowe decyzje prawodawcze zostan poprzedzone dialogiem ze wszystkimi reprezentatywnymi uczestnikami ycia spoecznego. Jednak obserwowana praktyka uchwalania ustaw wskazuje, e owa zasada dialogu spoecznego iwspdziaania wadz nie jest respektowana. Dua liczba poselskich projektw ustaw, zktrych cz zostaa opracowana wministerstwach, wskazuje na to, e celem tej praktyki jest wanie uniknicie konsultacji iopiniowania tych projektw przed skierowaniem ich do Sejmu, a wic uniknicia dialogu spoecznego, do ktrego odwouje si Konstytucja. Zjawisko to dotyczy tak istotnych dla funkcjonowania pastwa ispoeczestwa ustaw jak np. kolejne zmiany ustaw dotyczce Trybunau Konstytucyjnego, zmiany wfunkcjonowaniu sdw powszechnych, powoanie Krajowej Administracji Skarbowej czy te zmiana przepisw, dotyczcych stosowania kontroli operacyjnej przez suby oraz pobierania danych telekomunikacyjnych.

Wprowadzone zmiany wfunkcjonowaniu sdw powszechnych, Krajowej Rady Sdownictwa oraz Sdu Najwyszego zwikszaj wpyw czynnikw politycznych na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwoci, a tym samym osabiaj system ochrony praw czowieka. Warunkiem rzdw prawa ipodstawow gwarancj rzetelnoci procesu sdowego jest bowiem zachowanie niezalenoci iniezawisoci sdw. Niezaleno sdownictwa zgodnie zorzecznictwem Europejskiego Trybunau Praw Czowieka dotyczy nie tylko penienia czynnoci sdziego wkonkretnych sprawach, lecz take organizacji sdownictwa (niezalenoci strukturalnej). Z tego punktu widzenia istotne znaczenie ma to, czy dany organ daje wraenie niezalenoci, a wic cechy majcej kluczowe znaczenie dla utrzymania zaufania, ktre powinny wzbudza sdy wdemokratycznym spoeczestwie. To zaufanie do niezalenoci sdw wPolsce zostao wanie podwaone poprzez zmiany organizacyjne wsdownictwie.

Wolno zgromadze zostaa wistotny sposb ograniczona poprzez wprowadzenie zgromadze cyklicznych. Bezporednim efektem uprzywilejowania tych zgromadze jest zakaz organizacji wtym samym miejscu iczasie innych zgromadze. Zakaz taki prowadzi do przyznania uczestnikom zgromadzenia cyklicznego absolutnej ochrony zjednoczesnym naruszeniem wolnoci zgromadze wszelkich innych osb. W praktyce tak uksztatowane prawo dotyczce zgromadze publicznych prowadzi do dodatkowych napi iprotestw spoecznych.

Wci nie zostay usunite zagroenia dla ochrony prawa do prywatnoci wynikajce zobowizywania szeregu przepisw, dajcych Policji oraz innym subom szerokie uprawnienia wzakresie stosowania kontroli operacyjnej ipobierania danych telekomunikacyjnych, pocztowych oraz internetowych. Wtpliwoci wtym zakresie budzi zarwno zakres pozyskiwanych danych ojednostce jak te brak efektywnej kontroli sdowej niejawnego procesu pozyskiwania tych danych.

Ustawodawca zakwestionowa te konstytucyjne prawo obywateli dostpu do suby publicznej na jednakowych zasadach. wiadczy otym wygaszanie stosunkw pracy zosobami zajmujcymi wysze stanowiska wsubie cywilnej, a take zpracownikami Biura Trybunau Konstytucyjnego, funkcjonariuszami Suby Celnej, pracownikami Agencji Nieruchomoci Rolnych oraz Agencji Rynku Rolnego. We wszystkich tych przypadkach ustawodawca odstpi od konstytucyjnego obowizku stworzenia gwarancji ochrony pracownika przed nieuzasadnionymi dziaaniami pracodawcy publicznego. Pracodawca ten, nieskrpowany jakimikolwiek kryteriami merytorycznymi, cakowicie dowolnie decyduje olosie pracownikw. Poszczeglne ustawy nie zawieraj bowiem obiektywnych kryteriw doboru osb do dalszego penienia suby publicznej, nie zapewniaj rwnoci szans imoliwoci uniknicia dyskryminacji.

W dalszym cigu nie zosta take rozwizany sygnalizowany wpoprzednich latach problem niewykonania wyroku Trybunau Konstytucyjnego dotyczcego wiadcze finansowych dla opiekunw dorosych osb zniepenosprawnoci. Zaniechanie wykonania tego wyroku zmusza opiekunw do poszukiwania nalenej im sprawiedliwoci poprzez inicjowanie dugotrwaych postpowa przed sdami administracyjnymi.

Take kwestia uregulowania skutkw powojennych wywaszcze inacjonalizacji nie zostaa rozwizana przez prawodawc. Nie zostay uchwalone adne przepisy, ktre ujmowayby wramy prawne ywioowo toczcy si obecnie wdrodze postpowa administracyjnych isdowych proces reprywatyzacji. Do tej pory nie zosta nawet wykonany wyrok Trybunau Konstytucyjnego z2015r. orzekajcy czciow niekonstytucyjno przepisu umoliwiajcego stwierdzenie niewanoci decyzji administracyjnej wydanej zracym naruszeniem prawa, bez adnych ogranicze czasowych. Sytuacja ta narusza poczucie bezpieczestwa prawnego uczestnikw obrotu prawnego.

Stanisaw Trociuk

Uwagi na temat respektowania zasady rwnego traktowaniadr Sylwia Spurek, zastpczyni RPO ds. Rwnego Traktowania

Pacjentka zniepenosprawnoci wzroku, pani Jolanta, umwia si na wizyt u okulisty. Chodzio oprotez gaki ocznej. Jednoczenie uprzedzia lekarza, e jako osoba niewidoma na wizyt przyjedzie wasycie psa przewodnika. Wodpowiedzi lekarz odwoa wizyt. Wczeniej odmwi on te usugi innej osobie niewidomej poruszajcej si wasycie psa przewodnika. Kobiecie nie zaproponowano innego terminu ani adnego innego wsparcia podczas wizyty. Musiaa uda si do innej placwki, gdzie wykonano jej protez gorszej jakoci akrylow zamiast szklanej.

W tej sprawie wytoczylimy lekarzowi proces cywilny. W pozwie podkrelilimy, e lekarz naruszy godno pacjentki, wywoa u niej poczucie ponienia ibezradnoci. Musiaa take szuka innego wiadczeniodawcy. Ta sprawa zostaa prawomocnie przez nas wygrana, a okulista, ktry odmwi przyjcia niewidomej kobiety zpowodu korzystania przez ni zpomocy psa przewodnika, zosta zobowizany przez sd do zapacenia 10 tys. z na cel spoeczny.

Rzecznik Praw Obywatelskich jako organ do spraw rwnego traktowania stoi na stray realizacji praw osb dyskryminowanych iwykluczanych ze wzgldu na pe, ras, pochodzenie etniczne, narodowo, religi, wyznanie, wiatopogld, wiek lub orientacj seksualn, czy tak jak Pani Jolanta ze wzgldu na niepenosprawno. W tym celu bierzemy udzia wpostpowaniach sdowych, ale przede wszystkim staramy si przekonywa waciwe organy do wprowadzenia zmian wprzepisach prawa lub wpraktyce ich stosowania.

Od kilku lat monitorujemy ireagujemy na naruszenia praw czowieka osb dowiadczajcych dyskryminacji we wszystkich obszarach ycia. Sprzeciwiamy si dyskryminacji osb starszych wochronie zdrowia oraz dziaamy na rzecz wsparcia tych osb wich miejscu zamieszkania zamiast oferowania im opieki instytucjonalnej. Lobbujemy za pen realizacj praw kobiet wopiece okooporodowej, wtym za dostpem do znieczulenia przy porodzie oraz przeciwstawiamy si stereotypom na temat przemocy wobec kobiet. Pokazujemy potrzeb wsparcia godzenia przez kobiety imczyzn ycia rodzinnego izawodowego. Z niepokojem obserwujemy wzrost przestpstw motywowanych uprzedzeniami lub wrcz nienawici np. wobec osb innej rasy, pochodzenia etnicznego lub narodowoci ireligii ialarmujemy wtej sprawie waciwe organy pastwa. Argumentujemy za wprowadzeniem procedury uzgodnienia pci osb transpciowych, ktra nie bdzie wymuszaa na nich pozywania wasnych rodzicw, powodujc kolejne traumatyczne dowiadczenia. Gono mwimy onaruszaniu prawa do prywatnoci gejw ilesbijek, ktrzy nie mog nawet pochowa swojego partnera lub partnerki. To tylko przykady zaangaowania Rzecznika wprzeciwdziaanie dyskryminacji, wykluczeniu, przemocy.

Ostatni, III Kongres Osb zNiepenosprawnociami odby si jesieni 2017r. pod hasem Za niezalenym yciem. To haso mona odnie do praw osb zniepenosprawnociami ipraw osb starszych. I warto pamita, e kada osoba, bez wzgldu na pe, ras, pochodzenie etniczne, narodowo, religi, wyznanie, wiatopogld, wiek lub orientacj seksualn, ma prawo do ycia wolnego od dyskryminacji, wykluczenia, od przemocy motywowanej uprzedzeniami, uzasadnianej stereotypowymi przekonaniami. Nasze dowiadczenia z2017 r., ale take zlat poprzednich, pokazuj, e wiele pozostao wtym zakresie do zrobienia, a dziaania wtym obszarze, jako organ rwnociowy, musimy ibdziemy kontynuowa wkolejnych latach.

dr Sylwia Spurek

Przeciwdziaanie torturom iwykonywanie kardr Hanna Machiska, zastpczyni RPO

Roczny raport Rzecznika Praw Obywatelskich jest obrazem pozytywnych inegatywnych zmian, ktre dokonuj si wdziedzinie ochrony praw czowieka wPolsce. Obraz ten odnosimy do wiatowych ieuropejskich standardw przyjmowanych przez organizacje stojce na stray praw jednostki. Akceptujc zobowizania midzynarodowe kade pastwo deklaruje ich respektowanie wprawie ipraktyce funkcjonowania wszystkich instytucji.

Szczeglne znaczenie maj regulacje midzynarodowe dotyczce przeciwdziaania torturom. Konwencja ONZ wsprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego nieludzkiego lub poniajcego traktowania albo karania nakada na pastwa-strony obowizki podjcia skutecznych rodkw ustawodawczych, administracyjnych, sdowych zapobiegajcych stosowaniu tortur. Konwencja definiuje okrelenie tortury, dziki czemu powstaje wsplna przestrze pojciowa iobiektywna podstawa odniesienia, kwalifikujca okrelone dziaania jako tortury. Zakaz tortur wyraony zosta expressis verbis wart.3 Europejskiej Konwencji Praw Czowieka iPodstawowych Wolnoci, stanowicym, i nikt nie moe by poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniajcemu traktowaniu albo karaniu.

Przyjcie przez pastwo zobowiza midzynarodowych nie oznacza ich automatycznego wdroenia do prawa ipraktyki instytucji pastwa. Dlatego tak wane s dziaania podejmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich, polegajce na zapobieganiu torturom oraz na ocenie sposobu wykonywania kar.

Tortury iponiajce traktowanie stanowi czst praktyk postpowania wpastwach, wktrych zawodz mechanizmy prewencji. Dziesitki takich przypadkw zostao zidentyfikowanych wEuropie wcigu ponad 420 wizytacji Europejskiego Komitetu do spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniajcemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT). Powszechno tego zjawiska, zwaszcza na etapie zatrzymania itymczasowego aresztowania wymaga stanowczych dziaa podejmowanych na poziomie krajowym jak imidzynarodowym. Komitet zwraca szczegln uwag na konieczno przyjmowania pozytywnych rodkw zapobiegania torturom, do ktrych zalicza wpierwszym rzdzie: dostp zatrzymanego do pomocy prawnej imedycznej oraz moliwo poinformowania ozatrzymaniu.

Fundamentem budowania kultury pastwa bez tortur jest prewencja. Prewencja to szeroko zakrelone dziaania edukacyjne oraz skuteczny monitoring wmiejscach detencji. To rwnie odpowiednie dziaania Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur (dalej: KMPT), ktry wmyl Protokou Fakultatywnego do Konwencji wsprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego Okrutnego, Nieludzkiego lub Poniajcego Traktowania albo Karania jest niezalenym mechanizmem powoanym do regularnych wizytacji miejsc detencji, formuowania rekomendacji adresowanych do odnonych wadz oraz przedstawiania uwag ipropozycji dotyczcych projektowanych przepisw prawa.

Znaczenie wizytacji KMPT polega na ocenie sytuacji wwizytowanych miejscach, wskazywaniu obszarw wymagajcych poprawy, zarwno wodniesieniu do problemw indywidualnych jak isystemowych oraz na przedstawianiu uwag do projektw aktw prawnych. Zalecenia KMPT maj rwnie na celu upowszechnianie dobrych praktyk. Niezwykle wana wpracy KMPT jest znajomo standardw organizacji midzynarodowych jak rwnie tych wynikajcych zorzecznictwa trybunaw midzynarodowych.

Zalecenia te maj na celu wspieranie dziaa podmiotw odpowiedzialnych za funkcjonowanie miejsc detencji, wskazujc m.in. na potrzeby dostosowania tych miejsc dla osb zniepenosprawnociami, a co za tym idzie, odpowiedniego dofinansowania proponowanych zmian czy te zwikszania liczby personelu medycznego ipsychologicznego.

Praca KMPT przyczynia si do poprawy sytuacji osb wmiejscach detencji. Przeciwdziaanie torturom, poniajcemu traktowaniu to proces dugotrway, ktry wymaga wielostronnych dziaa. Jednake zadanie budowania pastwa bez tortur, poniajcego traktowania, to wielkie wyzwanie dla wszystkich instytucji pastwa, ktre odpowiadaj za prawidowe funkcjonowanie miejsc detencji.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca szczegln uwag na proces wykonywania kar. Dotyczy to respektowania przepisw prawa, zwaszcza Kodeksu Karnego Wykonawczego, przestrzegania praw osb chorych psychicznie lub zniepenosprawnociami intelektualnymi oraz osb zniepenosprawnociami fizycznymi czy te wwieku senioralnym.

Ujawnione przez Rzecznika Praw Obywatelskich naruszenia praw osb pozbawionych wolnoci, luki wregulacjach prawnych, stay si podstaw licznych wystpie do waciwych organw, m.in. do Ministra Sprawiedliwoci, Ministra Zdrowia, Rzecznika Praw Pacjenta, Dyrektora Generalnego Suby Wiziennej oraz do Senatu RP.

Zajmujc si problemami osb pozbawionych wolnoci Rzecznik buduje przestrze funkcjonowania jednostki zgodnie zprzyjtymi midzynarodowymi standardami ochrony praw czowieka oraz krajowymi regulacjami prawnymi. Wpywajc na popraw sytuacji osb odbywajcych kar pozbawienia wolnoci wypenia wan misj cywilizacyjn budowania pastwa bez tortur inieludzkiego traktowania.

dr Hanna Machiska

Sytuacja Biura Rzecznika Praw ObywatelskichKatarzyna Jakimowicz, dyrektor generalna Biura RPO

Nasz misj jest ochrona wolnoci ipraw kadego czowieka, bezdyskryminacji zjakiejkolwiek przyczyny. Zasad t zapisalimy wprzyjtym w2017 r. Kodeksie Etyki Pracownikw BRPO[footnoteRef:1]. Podkrelamy nasz misj, boprzyszo nam mierzy si codziennie zbardzo trudnymi zagadnieniami iwarunkami. Jest nas trzystu pracujemy dla 38 mln obywateli. [1: Kodeks zosta zaprezentowany podczas wsplnej zGlobal Compact Poland Konferencji wBRPO wdniu 12 grudnia 2017 r.]

W ostatnich latach na Rzecznika Praw Obywatelskich sukcesywnie nakadane byy nowe zadania realizacja mandatu Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, zasady rwnego traktowania, monitorowania wdroenia Konwencji oprawach osb niepenosprawnych, monitorowanie niewaciwych dziaa policji iinnych sub. Wszystko to nastpowao bez przyznania dodatkowych rodkw finansowych.

Pracownicy Biura zaangaowani, dociekliwi iwraliwi na ludzkie problemy ikrzywdy wysokiej klasy specjalici, czsto bezkonkurencyjni na rynku pracy, od wielu lat nie mieli podwyki wynagrodze. Nie mamy te wystarczajcych rodkw, aby inwestowa wspecjalistyczne szkolenia iwarsztaty czy inne dziaania, ktre s podstaw nowoczesnego zarzdzania po to, bymy mogli lepiej suy wszystkim osobom zgaszajcym si do Rzecznika opomoc.

Mimo to efektywno naszej pracy jest wysoka w2017 r. wco czwartym przypadku (24,4%) udao nam si uzyska rozwizanie oczekiwane przez wnioskodawc jest to wynik lepszy ni wlatach ubiegych. Wiemy jednak, eprzy lepszym finansowaniu dziaalnoci RPO moliwa byoby dalsza poprawa efektywnoci naszej pracy.

Tymczasem ju wroku 2016 budet Rzecznika zosta przez parlament obniony oblisko 10 milionw zotych isign poziomu z2011r. Rok 2017 by kolejnym rokiem znacznych ci budetowych wczci 08-Rzecznik Praw Obywatelskich. Z postulowanych przez Rzecznika 41039 tys. z parlament przyzna mu 37182 tys. z, to jest blisko o4 miliony z mniej.

Taka sytuacja dramatycznie utrudnia Rzecznikowi wykonywanie wszystkich zada zgodnie zprawem midzynarodowym. Dlatego kwesti finansowania jego Biura poruszao ju szereg midzynarodowych ieuropejskich instytucji ochrony praw czowieka, wtym Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniajcemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT), Komitet ds.Likwidacji Dyskryminacji Kobiet oraz Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej[footnoteRef:2]. [2: Raport Nilsa Muiznieksa Komisarza Praw Czowieka Rady Europy po wizycie wPolsce w2016 r.]

Komisarz Praw Czowieka Rady Europy podkrela, e RPO odgrywa kluczow rol wzapewnieniu dostpnej ochrony ofiarom narusze praw czowieka oraz suy jako ekspert doradzajcy rzdowi wsprawach zgodnego zprawami czowieka prawodawstwa ipostpowania. Komisarz apelowa wszczeglnoci, bypolskie wadze wpraktyce zagwarantoway RPO pen niezawiso oraz zapewniy oparcie wstabilnym iwystarczajcym finansowaniu, by mg on wpeni wykonywa swj mandat.

S jednak sytuacje, wktrych pomimo znacznie ograniczonych rodkw finansowych stale podejmujemy dziaania. W 2017 r. udao nam si zainstalowa wind izrobi podjazd, tak by przejta niedawno wzarzd siedziba Rzecznika Praw Obywatelskich spenia wkocu podstawowe wymogi dostpnoci dla osb zniepenosprawnociami. Nie zmienia to jednak faktu, e zabytkowy budynek bdcy wasnoci Skarbu Pastwa jest wbardzo zym stanie technicznym. Zdegradowana instalacja wentylacyjna ielektryczna, niedostosowanie doprzepisw przeciwpoarowych oraz nakazw Pastwowej Inspekcji Pracy wymaga kolejnych nakadw finansowych.

rodki publiczne, ktrymi dysponujemy, chcemy wydawa jak najlepiej. Nietylko prawidowo, efektywnie itransparentnie, ale take dobrze realizujc nasz funkcj spoeczn funkcj wiadomego zamawiajcego. Kadziemy wic szczeglny nacisk na stosowanie klauzul spoecznych wpostpowaniach przetargowych, ale rwnie tych poniej progu stosowania ustawy Prawo zamwie publicznych (tj. 30 tys. euro). Wprowadzilimy take wytyczne stosowania zapisw proekologicznych tzw. Zielone zamwienia publiczne we wszystkich zamwieniach bez wzgldu na ich warto.

W czerwcu 2017 r. wsiedzibie BRPO odbya si konferencja Jak upowszechnia stosowanie klauzul spoecznych wzamwieniach publicznych? bdzie oniej mowa dalej wtej Informacji, bowiem rol Rzecznika jest take promowanie dobrych praktyk. Promujc klauzule spoeczne wzmacniamy te osoby iorganizacje, ktre nie s wystarczajco konkurencyjne na wolnym rynku. W ten sposb wspierane s np. osoby zniepenosprawnociami, osoby wkryzysie bezdomnoci, czy byli wychowankowie modzieowych orodkw wychowawczych. Bo przecie zdecydowanie lepiej jest wzmacnia samodzielno tych osb ni proponowa zasiki.

Zdaniem Rzecznika bardzo wana jest zmiana mentalnoci spoeczestwa iurzdnikw.

Po to take jestemy.

CZ I STAN PRZESTRZEGANIA WOLNOCI iPRAW CZOWIEKA iOBYWATELASprawy indywidualne zgaszane przez obywateli wWarszawie, biurach terenowych ipunktach przyj oraz wczasie spotka regionalnych

W 2017 r. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich zajmowao si 52tys. wnioskami obywateli. Wiele zgaszanych problemw powtarza si od lat, s jednak zjawiska nowe.

Prawa osb z niepenosprawnociami

Nadal wiele spraw dotyczy osb zniepenosprawnociami iich opiekunw wsparcia pastwa, rehabilitacji, pomocy wytchnieniowej, orzecznictwa, spraw mieszkaniowych.

Coraz wyraniejsze s problemy seniorw, wtym sprawy dostpu do opieki zdrowotnej oraz wysokoci wiadcze emerytalnych irentowych.

Rodzina, wychowanie dzieci, wsparcie dla seniorw

Problemem, na ktry trzeba zwrci uwag, jest sygnalizowany na wielu spotkaniach regionalnych problem wykluczenia transportowego, tj. ograniczenia prawa do penego korzystania zusug iedukacji zpowodu braku komunikacji publicznej.

Rodziny zgaszaj te problemy zwizane zreform edukacji, a take sprawy sporw byych maonkw lub byych partnerw oprawo do opieki nad dziemi, bd oprawo do kontaktw, kwestie przemocy wrodzinie, alimentw, rozwodw oraz sprawy dotyczce wydawanych przez sdy rodzinne zarzdze opiekuczych. W tym kontekcie pojawi si problem dziaania sdw rodzinnych.

Na spotkaniach regionalnych pojawia si take temat przemocy wrodzinie, wszczeglnoci wobec osb starszych, zniepenosprawnociami. Zwracano uwag Rzecznika na nieskuteczno dziaa zarwno policji oraz sdw, jak isub spoecznych.

Nowym tematem s skutki obnienia wiadcze emerytalno-rentowych byym funkcjonariuszom sub ochrony pastwa. Od pocztku 2017 r. do Rzecznika wpyno ponad 1,5 tys. wnioskw od osb objtych ustaw, nie tylko byych funkcjonariuszy PRL, ale take wdw isierot po tych funkcjonariuszach, wtym osb zniepenosprawnociami, ktrym wwyniku nowych przepisw zostay obnione wiadczenia.

Ponadto poinformowano Rzecznika opraktyce stosowanej przez komornikw, polegajcej na zajmowaniu renty socjalnej, ktra nie podlega ochronie tak jak pensja czy emerytura. Sygnalizowano take problem dziedziczenia dugw rodzicw przez dzieci wychowujce si wdomach dziecka.

Sdy, policja, prokuratura

Wiele skarg w2017 r. dotyczyo przebiegu postpowa sdowych, przede wszystkim dugotrwaoci postpowa oraz stronniczoci sdw. Problemy zsdami ie-sdami zgaszano Rzecznikowi wczasie spotka wwojewdztwach: dzkim, mazowieckim iopolskim. Mwiono te olokalnych powizaniach pomidzy sdziami, policjantami, notariuszami ikomornikami, co zdaniem uczestnikw spotka powoduje wydawanie krzywdzcych decyzji iwyrokw.

W 2017 r. zwikszya si liczba skarg na policj. Dotyczyy one niewaciwego zachowania funkcjonariuszy, naduywania wadzy przy zatrzymaniach, doprowadzeniach oraz przesuchaniach osb zatrzymanych. Skargi na zaniechania policji dotyczyy trudnoci przy skadaniu zawiadomie opopenieniu przestpstwa, gwnie wskutek odczuwanej przez pokrzywdzonych niechci funkcjonariuszy wprzyjmowaniu tych zawiadomie, zwaszcza wsprawach przemocy wrodzinie iprzestpstw zwizanych zroszczeniami cywilnoprawnymi.

Uczestnicy spotka regionalnych skaryli si rwnie na negatywne konsekwencje udziau wpublicznych demonstracjach surowo oceniajc przy tym dziaania funkcjonariuszy Policji. W tym kontekcie debatowano na temat cigoci pastwa, wartoci konstytucyjnych oraz ochrony praw czowieka iobywatela.

Skargi na dziaanie prokuratury dotyczyy przedwczesnego umarzania postpowania karnego lub bezpodstawnej odmowy jego wszczcia. W 2017r. pojawiy si skargi na zbytni represyjno dziaa prokuratorskich.

Obywatele zwracali si do RPO przede wszystkim zwnioskami ozoenie kasacji od wyrokw karnych, ale czsto kwestionowali take postanowienia sdw utrzymujce wmocy postanowienia prokuratorw oumorzeniu postpowa przygotowawczych wsprawie (umorzenia wsprawie oraz odmowy wszczcia postpowania przygotowawczego s niekasacyjne). Liczn grup spraw kasacyjnych stanowiy wnioski skadane prze