060923 st liklər ixtisası üzrə rezidenturada həkim...

060923 – “Yoluxucu xəstəliklər” ixtisası üzrə rezidenturada həkim-mütəxəssıs hazırlıgının məzmununa və səvıyyəsınə qoyulan minimum dövlət tələbləri 060923

1

Azərbaycan Respublikası

Səhiyyə Nazirliyinin Kollegiyasının

26.09.2011-ci il tarixli,

37 nömrəli qərarı ilə təsdiq

edilmişdir

ALİ TİBB TƏHSİL PİLLƏSİNİN DÖVLƏT STANDARTI

REZİDENTURA SƏVİYYƏSİ ÜZRƏ 060923- “YOLUXUCU XƏSTƏLİKLƏR” İXTİSASININ

TƏHSİL PROQRAMI

1. ÜMUMİ MÜDDƏALAR

1.1. Rezidentura səviyyəsinin 060923 - «Yoluxucu xəstəliklər» ixtisası üzrə Təhsil Proqramı (bundan

sonra ixtisas üzrə Təhsil Proqramı) «Təhsil haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa,

Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarları ilə təsdiq olunmuş «Ali təhsil

pilləsinin dövlət standartı və proqramı» tələblərinə, «Rezidentura təhsilinin məzmunu və təşkili

Qaydaları”na və “Rezidenturada həkim-mütəxəssis hazırlığı aparılan ixtisasların Təsnifatı”na

uyğun hazırlanmışdır.

1.2. 060923 - «Yoluxucu xəstəliklər » ixtisası üzrə Təhsil Proqramı tabeliyindən və mülkiyyət

formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən və həmin ixtisas

üzrə rezidentura proqramını həyata keçirən bütün təhsil, elm və tibb müəssisələri üçün

məcburidir.

1.3. İstifadə olunan işarələr:

İTP–ixtisas üzrə təhsil proqramı

ÜFR – ümumi fənnlər, rotasiyalar

PFR – peşə fənnlər, rotasiyalar

ÜHM – ümumi hazırlığı mövzuları

PHM – peşə hazırlığı mövzuları

MH – Mühazirə (auditoriya saatı)

SM – Seminar (auditoriya saatı)

TM – Təcrübə məşğələ(auditoriya saatı)

As - assistentlik (prosedurların ya əməliyatların yerinə yetirilməsi)

P - sərbəst yerinə yetirilməsi (prosedurların ya əməliyatların yerinə yetirilməsi)

İ - nəticələrin interpretasiyası (prosedurların ya əməliyatların yerinə yetirilməsi)

S - simulyasiya (prosedurların ya əməliyatların yerinə yetirilməsi)

1.4. 060923 – “Yoluxucu xəstəliklər” ixtisasının xarakteristikası


2

İTP-nin mənimsənilməsinin normativ müddəti və məzunlara verilən ixtisas dərəcəsi:

İxtisasın şifri və adı Verilən həkim- mütəxəssis ixtisası Təhsil müddəti Kreditlərin sayı

060923-Yoluxucu xəstəliklər Həkim-infeksionist 4 il 240

2. HƏKIM-İNFEKSİONİSTİN IXTISAS XARAKTERISTIKASI VƏ SƏRIŞTƏLILIYI

(KOMPETENSIYASI)

2.1. Həkim-infeksionistin ixtisas xarakteristikası

Yoluxucu xəstəliklər – insan yoluxucu xəstəliklərinin diaqnostikası, müalicə və profilaktikasına yönəlmiş

tibbi elm sahəsidir. Həkim-infeksionist dərin fundamental və kliniki peşə hazırlığı tələb edən fəaliyyətə, o

cümlədən, elmi-tədqiqat işi aparmağa və pedaqoji fəaliyyətə hazır olmalıdır.

2.2. Proqramın mənimsənilməsi nəticəsində rezidentin kompetensiyasına qoyulan tələblər

2. 2. 1 Həkim-infeksionist aşağıdakı ümummədəni kompetensiyalara yiyələnməlidir:

ÜFR-01. BAZA TƏHSİLİ

Ümumi bilik və bacarıqları:

ÜFR-01.1. Cəmiyyətdə qəbul edilmiş əxlaq və hüquq normaları çərçivəsində səlahiyyətlərini icra

etməyə hazır olmalı və praktiki tibbi fəaliyyət göstərməyi bacarmalı, həkimlik etikası

qaydalarına, məxfi informasiya ilə işləmək haqqında qanunlara və normativ hüquqi aktlara

riayət etməli, həkimlik sirrini qorumalıdır;

ÜFR-01.2. Sosial əhəmiyyət kəsb edən məsələləri və prosesləri təhlil etməyi bacarmalı, öz

professional iş fəaliyyətinə humanitar, tibbi-bioloji və digər klinik elmlərin müxtəlif

metodlarını tətbiq etməyi bacarmalıdır;

ÜFR-01.3. Səhiyyə haqqında qanunvericiliyin əsasları, tibbi yardım və yoluxucu xəstəliklər üzrə

xidmət göstərən müəssisələrin fəaliyyətini təyin edən əsas normativ sənədləri bilməlidir;

ÜFR-01.4. Səhiyyə qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş və müalicə müəssisəsi üzrə daxili əmrlərlə

təsdiq olunmuş tibbi sənədləşməni aparmalıdır;

ÜFR-01.5. Məntiqi və əsaslandırılmış təhlil etməyə hazır olmalı, müzakirələr və mübahisələr

aparmağı, professional məzmunlu mətnləri redaktə etməyi bacarmalı, əməkdaşlıq etməli,

mübahisələrin həllində tolerantlıq göstərərək tərbiyəvi və pedaqoji fəaliyyət göstərməlidir;

ÜFR-01.6. İdarəçilik üsullarını və metodlarını bilməli, müxtəlif tərəddüdlü vəziyyətlərdə öz

professional peşə səriştəliliyi çərçivəsində lazımi məsul idarəçilik qərarını verməyi

bacarmalıdır;

ÜFR-01.7. Tibbdə və infektologiyada etika və deontologiya əsasları;

ÜFR-02. FIZİOLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-02.1. Orqanizmin normal fiziologiyasını bilməlidir;

ÜFR-02.2. Orqan sistemlərin fiziologiyası

ÜFR-02.2.(a) Qidalanma və metabolizm

ÜFR-02.2.(b) Hemostaz və koaqulyasiya

ÜFR-02.2.(c) Su-elektrolit mübadiləsi

ÜFR-02.2.(d) Hüceyrə bölünməsi, diferensasiyası və apoptoz


3

ÜFR-02.2.(e) İmmun sistem

ÜFR-02.2.(f) Hamiləlik

ÜFR-02.2.(g) Homeostaz

ÜFR-02.3. Yoluxucu xəstəlıklərin etiologiyanı, patogenezini və patofiziologiyasını bilməlidir.

ÜFR-02.4. Yoluxucu ümumi patoloji proseslərin mexanizmlərini bilməlidir;

ÜFR-02.4.(a) Yara sağalması və iltihab

ÜFR-02.4.(b) Ağrı

ÜFR-02.4.(c) Onkogenez

ÜFR-02.4.(d) Sepsis

ÜFR-02.4.(e) İmmün pozulmalar

ÜFR-02.4.(f) Şok

ÜFR-02.5. Yaşla əlaqədarı fizioloji dəyişiklikləri bilməlidir.

ÜFR-02.6. Çox istifadə olunan klinik testlərin normal dəyərlərini və yaşla əlaqədar dəyişiklikləri

bilməlidir.

ÜFR-02.7. Müalicə və monitorizasiya üçün vacib olan fizioloji bilikləri əldə etmək.

Ümumi bacarıqları:

ÜFR-02.8. Fizioloji biliklər əsasında klinik və laborator sınaqları izah edə bilməlidir;

ÜFR-02.9. Hamilələrin və yaşlıların fizioloji xüsusiyyətlərini müalicə planlarında nəzərə almaq

ÜFR-03. KLİNİK BİOKİMYA

ÜFR-03.1. ÜMUMİ BİOKİMYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-03.1.1. Yoluxucu xəstəliklər zamanı qan, sidik, beyin-onurğa beyin mayesində aşkar olunan

biokimyəvi dəyişiylikləri bilməlidir;

ÜFR-03.1.2. Likvorun və boşluqlar mayelərin biokimiyəvi əlamətlərinini və onlarındəyişiylikləri

bilməlidir;

ÜFR-03.1.3. Ağciyərin və qaraciyərin biokimiyəvi əlamətlərinini və onlarındəyişiylikləri bilməlidir;

ÜFR-03.1.4. Mədə, bağırsaq, öd, mədəaltı vəzi ifrazatının və sekretinin əsas biokimyəvi

göstəricilərini, onların diaqnostik əhəmiyyətini bilməlidir;

ÜFR-03.1.5. Qanın əsas biokimyəvi və eləcə də qan, sidik və nəcis göstəricilərinin təyini üsullarını,

kriteriyalarını, qan, sidik və nəcis analizatorlrından istifadə qaydalarını mənimsəməlidir.

ÜFR-03.2. SU – ELEKTROLİT VƏ TURŞU – QƏLƏVİ HOMEOSTAZI

Ümumi bilikləri:

ÜFR-03.2.1. Normal su-elektrolit və turşu-qələvi tarazlığını bilməlidir.

ÜFR-03.2.1(a) Orqanizmin maye mühitlərini bilməlidir.

ÜFR-03.2.1(b) Maye mühitləri arasında su mübadiləsinin fiziologiyasını bilməlidir və bunun

əhəmiyyətini qavramaq.

ÜFR-03.2.2. Su-elektrolit homeostazında yaşla əlaqədar dəyişiklikləri bilməlidir.


ÜFR-03.2.3. Su və elektrolit pozulmalarının diaqnostikasını və korreksiyasını bacarmalıdır.


4

ÜFR-03.2.4. Turşu-qələvi pozulmalarının diaqnostikasını və düzəldilməsini bacarmalıdır.

Həkim-İnfeksionist üçün rezidentura vaxtında aparılan minimal bacarıqların miqdarı:

ÜFR-03.2.5. Su-elektrolit korreksiyasının hesablanması 15 (P) 10 (As)

ÜFR-03.2.6. Turşu-qələvi korreksiyasının planlaşdırması 15 (P) 10 (As)

ÜFR-03.3. METABOLİZM

Ümumi bilikləri:

ÜFR-03.3.1. Enerji metabolizmını bilməlidir;

ÜFR-03.3.2. Bədən temperaturunun tənzimini bilməlidir;

ÜFR-03.3.3. Metabolizmin hormonal tənzimini bilməlidir;

ÜFR-03.3.4. Aralıq metabolizmı bilməlidir;

ÜFR-03.3.5. Metabolizmdə yaşla əlaqədar ortaya çıxan dəyişiklikləri bilməlidir;


ÜFR-03.3.6. Reanimasion xəstələrin gündəlik enerji ehtiyaclarını təyin etmək

ÜFR-03.3.7. Reanimasion xəstələrdə azot mübadiləsini hesablaya bilməlidir;

ÜFR-04. QİDALANMA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-04.1. Xəstələrin qidalanma vəziyyətlərini qiymətləndirmək üçün biliklərə sahib olmaq

ÜFR-04.2. Qidalandırma üsullarını bilməlidir;

ÜFR-04.3. Cərrahi xəstəliklərin qidalanmaya təsirini və qidalandırılması vacib olan xəstəlikləri

bilməlidir;

ÜFR-04.4. Yaşla əlaqədar qidalanmada ortaya çıxan dəyişiklikləri bilməlidir;


ÜFR-04.5. Xəstələrin qidalanma vəziyətini qiymətləndirmyi bacarmalıdır;

ÜFR-04.6. Qidalandırma üsullarının seçimini bacarmalıdır;

ÜFR-04.7. Enteral və pareneral qidalandırma kateterlərini yerləşdirməyi bacarmalıdır;

ÜFR-04.8. Qidalandırmalı olan xəstələrdə qida ehtiyaclarını hesablamağı bacarmalıdır;

ÜFR-04.9. Parenteral qidalandırmada enerji və vitamin pozulmalarını təyin etməyi və aradan

qaldırmağı bacarmalıdır;

ÜFR-04.10. Enteral və parenteral qidalandırmada ağırlaşmaların təyinini və müalicəsini bacarmalıdır;

Həkim-İnfersionist üçün rezidentura vaxtında aparılan minimal bacarıqların miqdarı:

ÜFR-04.11. Zondla qidalanması 10 (P) 20 (As)

ÜFR-04.12. Ümumi parenteral qidalanma gündəlik hesablanması 15 (P) 10 (As)

ÜFR-05. HEMATOLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-05.1. Hematopoezin və qan komponentlərinin funksiyalarını bilməlidir;

ÜFR-05.2. Çox rast gələn hematoloji pozulmaların yoluxucu xəstələrə təsirini bilməlidir;


5

ÜFR-05.3. Sternal punksiyanı, əsas hematoloji göstəricilərin təyini və qiymətləndirilməsi

metodikasını, analizatorlardan istifadə qaydalarını mənimsəməlidir;

ÜFR-05.4. Hemostazın, koaqulyasiyanın və fibrinolizisin fiziologiyasını və patofiziologiyasını

bilməlidir;

ÜFR-05.5. Hiperkoaqulyasiya vəziyyətlərini və bunların yoluxucu xəstələrə təsirini bilməlidir;

ÜFR-05.6. Qanın, qan komponentlərinin və qan əvəzedici məhlulların transfuziyasını, göstərişləri və

ağırlaşmalarını bilməlidir;


ÜFR-05.7. Çox rast gələn qan xəstəlikləri olan cərrahi xəstələrin aparılmasını bacarmalıdır;

ÜFR-05.8. Transfuziya reaksiyalarının təyinini və müalicəsini bacarmalıdır;

ÜFR-05.9. Antikoaqulyant müalicəsi alan planlı cərrahi xəstələri aparmağı bacarmalıdır;

ÜFR-05.10. Tromboz riski olan xəstələri aşakarlamağı və profilaktikasını bacarmalıdır;

ÜFR-05.11. Anemiyası, neytropeniyası və koaqulopatiyası olan xəstələrdə damar yolu açmağı

bacarmalıdır və risklərini bilməlidir;


ÜFR-05.12. Qanın, qan komponentlərinin transfuziyasıyası 10 (P) 20 (As)

ÜFR-05.13. Sternal punksiyası və punktatın müayinaısi 10 (P) 20 (As)

ÜFR-06. ANESTEZİOLOGİYA VƏ REANIMATOLOGIYA

ÜFR-06.1. ANESTEZİOLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-06.1.1. Ağrının patofiziologiyasını və müalicəsini bilməlidir;

ÜFR-06.1.2. Yerli, regional və ümumi anesteziyada istifadə olunan dərmanların farmakologiyasını və

istifadə qaydalarını bilməlidir;

ÜFR-06.1.3. Yerli, regional və ümumi anesteziyanın prinsiplərini, metodlarını, göstəriş, əks-göstəriş

və ağırlaşmalarını bilməlidir;


ÜFR-06.1.4. Anesteziya vaxtı xəstənin monitorizasyasınu bacarmalıdır;

ÜFR-06.1.5. Tənəffüs yolunu açıq tutma tədbirlərini bacarmalıdır;

ÜFR-06.1.6. İntubasiya və ekstubasiyanı bacarmalıdır;


ÜFR-06.1.7. Ağciyərlərin süni ventilyasiyası 10 (P) 20 (As)

ÜFR-06.1.8. Endotraxeal intubasiyanın üsulları 15 (P) 20 (As)

ÜFR-06.1.9. Periferik damarların punksiyası 50 (P)

ÜFR-06.2. KRİTİK VƏZİYYƏTLƏRDƏ REANİMASİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-06.2.1. Kritik vəziyyətlərin mexanizmlərini, həyatqurtarma tədbirlərinin prinsiplərini,

ardıcıllığını və hədəf göstəricilərini bilməlidir;

ÜFR-06.2.2. Ürək dayanmasının səbələrini və mexanizmlərini bilməlidir;


6

ÜFR-06.2.3. Ürək dayanmasında istifadə olunan dərmanların farmakologiyasını bilməlidir;

ÜFR-06.2.4. Mexaniki ventilyasiyanın tənəffüs və ürək-damar sisteminə təsirini bilməlidir;

ÜFR-06.2.5. Ürək dayanmasının xəstələrin monitorizasiyasında istifadə edilən üsulları bilməlidir;

ÜFR-06.2.6. Beyin ölümünün kriteriyalarını bilməlidir;


ÜFR-06.2.7. Kritik vəziyyətlərdəki xəstələrdə həyatqurtarma tədbirlərini ardıcıllıqla yernə yetirməyi

bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.8. Tənəffüs yollarının keçiriliciyini bərpa etmək;

ÜFR-06.2.9. Oksigenasiya;

ÜFR-06.2.10. Periferik damarların punksiyası;

ÜFR-06.2.11. Mərkəzi Damar Təzyiqinin ölçülməsi;

ÜFR-06.2.12. Arteriyaseksiya və veneseksiya edilməsi.

ÜFR-06.2.13. Ürək dayanması və aritmiyaların diaqnostikasını bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.14. Ürək masajı və defibrilyator istifadəsini bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.15. Tənəffüs yollarının tıxanmasının diaqnostikasını və müalicəsini bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.16. Endotraxeal və nazotraxeal intubasiyanı bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.17. Mexaniki ventilyatorlardan istifadə etməyi bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.18. Körpücükaltı, vidaci və bud venalarına kateter qoymağı bacarmalıdır;

ÜFR-06.2.19. Beyin ölümü diaqnozunu qoymağı bacarmalıdır;


ÜFR-06.2.20. Tənəffüs yollarının keçiriliciyini bərpa etmək 15 (P) 20 (As)

ÜFR-06.2.21. Oksigenasiya üsulları aparmaq; 25 (P) 20 (As)

ÜFR-06.2.22. Elektrik Defibrillyasiya 10 (P) 20 (As)

ÜFR-06.2.23. Ürəyin qapalı masajı 10 (P) 20 (As)

ÜFR-06.2.24. Mərkəzi Damar Təzyiqinin ölçülməsi 10 (P) 10 (As)

ÜFR-07. DAXİLİ XƏSTƏLIKLƏR

Ümumi bilikləri:

ÜFR-07.1. Terapiya bölməsində rezident daxili xəstəliklərin propodevtikasını, EKQ-nın icrası və

qiymətləndirilməsini, mədə və 12 b. bağırsaq zondu, sidiklik və nazoqastral zondlardan istifadə

qaydalarını mənimsəməlidir.


ÜFR-07.2. Reaktiv hepatit diaqnostikası və müalicəsi

ÜFR-07.3. Autoimmun hepatitdiaqnostikası və müalicəsi

ÜFR-07.4. Toksiki hepatit diaqnostikası və müalicəsi

ÜFR-08. CƏRRAHİYYƏ

Ümumi bilikləri:


7

ÜFR-08.1. Cərrahiyyə bölməsində rezident traxeotomiya, traxeostomiya, arterial və venoz qanın

götürülməsi, mərkəzi venoz kateterin taxılması əməliyatlarının icra texnikasını və onların tətbiqinə

göstəriş və əks göstərişləri öyrənməlidir.


ÜFR-08.2. Kəskin qarındiaqnostikası və müalicəsi

ÜFR-08.3. Kəskin xolesistopankreatitdiaqnostikası və müalicəsi

Həkim-infeksionist üçün rezidentura vaxtında aparılan minimal bacarıqların miqdarı:

ÜFR-08.4. Krikotirotomiya və traxeostomiyanı bacarmalıdır; 20 (As), 20 (P)

ÜFR-08.5. Arteriyaseksiya və veneseksiya edilməsi 10 (P) 20 (As)

ÜFR-09. DERMATOLOGİYA

Peşə bilikləri:

ÜFR-09.1. Birincili və ikincili morfoloji elementlərin növləri;

ÜFR-09.2. Dermatoloji və CYKİ-lı xəstələrin obyektiv müayinə prinsipləri. Mono- və polimorfizm

haqqında anlayış;

ÜFR-09.3. İnfeksion və parazitar dermatozlar (epidemiologiya, etiopatogenez, klinika, diaqnostika,

differensial diaqnostika);

ÜFR-09.4. Sadə və allergik dermatitlər, toksidermiyalar, peşə dermatozları, neyrodermatozlar

(epidemiologiya, etiopatogenez, klinika, diaqnostika, differensial diaqnostika);

ÜFR-09.5. Mantu, lepromin testləri interpretasiyası;

ÜFR-09.6. Nikolski, Asbo-Hansen, “qadın kabluku”, “alma jelesi”, “zond”, Benye-Meşerskiy,

“alovlanma” , “knopka”, psoriatik triada simptomlarının təyin edilməsi;

ÜFR-09.7. Vud lampası altında tüklərin və zədələnmiş dərinin müayinə edilməsi;

Peşə bacarıqları:

ÜFR-09.8. Dermatoloji xəstələrin xüsusi müayinə metodlara yiyələnmək (palpasiya, qrattaj,

diaskopiya);

ÜFR-09.9. Dermatoqrafizmin təyin edilməsi;

ÜFR-09.10. Dəri artımlarının xəstəlikləri və piqment əmələgəlməsi pozulmuş müayinəsi;

Həkim-infeksionist üçün rezidentura vaxtında aparılan minimal bacarıqların miqdarı

ÜFR-09.11. İnfeksion və parazitar dermatozlu xəstələrin müayinəsi 100 (P)

ÜFR-09.12. Sadə və allergik dermatit, toksidermiya xəstələrin müayinəsi 40 (P)

ÜFR-10. NEVROLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-10.1. Nevrologiya və yoluxucu xüsusi tədqiqat üsulları (rentgenoloji, ultrasəs, biokimyəvi,

angioqrafik və s. );

ÜFR-10.2. Nevroloji xəstəliklərdə farmakoterapiyanın əsasları, o cümlədən, əsas dərman maddələri

qrupunun təsir mexanizmi, dərman tətbiqi zamanı baş vermiş fəsadlar;


ÜFR-10.3. Beyində qabığında baş verən (meninqit) infeksion proseslərə profilaktik, diaqnostik və

müalicə taktikasını aparmaq;


8

ÜFR-10.4. Beyində baş verən diffuz və ocaqlı (ensefalit) infeksion proseslərə profilaktik, diaqnostik

və müalicə taktikasını aparmaq;

ÜFR-10.5. Reanimasiya tədbirlərinin həcmi və ardıcıllığını təyin etmək;

ÜFR-10.6. Zəruri təcili yardımın göstərilməsi;

ÜFR-10.7. Xəstəlik haqqında obyektiv informasiyanı almaq;

ÜFR-10.8. Aparıcı sindromu və xəstəliyin etiologiyasını aşkar etmək;

ÜFR-10.9. Lazım olan əsas və əlavə müayinə üsullarının həcmini təyin etmək;

ÜFR-10.10. Xəstə və onun ailəsi ilə düzgün münasibət qurmaq;

ÜFR-10.11. Xəstələrdən, ailəsindən, ətrafdan müvafiq məlumatları toplamaq və onlarla işləmək;

ÜFR-10.12. Müvafiq məlumatları xəstələrlə, onların ailə üzvləri və şöbənin işçiləri ilə müzakirə

etmək.


ÜFR-10.13. Lumbal punksiyası eləmək 50 (P/İ)

ÜFR-11. KARDİOLOGİYA

Peşə bilikləri:

ÜFR-11.1. Ürək qan-damar sistemi xəstəliyi olan xəstələrə psixi amillərin təsirlərini, eləcə də bu

pasiyentlərdə profilaktika və reabilitasiya tədbirlərinin əhəmiyyətini;

ÜFR-11.2. Ürəyin anatomiyası, fiziologiyası, hemodinamikası, patologiyasını;

ÜFR-11.3. Ürək qan-damar sistemi xəstəliklərinin (aritmiyalar, infeksion miookardit, infeksion

endokardit, infeksion perikardit, ürək qüsurları, kardiomiopatiyalar, hemodinamik

ağciyərin ödemi, agciyər ürəyi, sistem xəstəliklərin ürək ağırlaşmaları daxil olmaqla)

epidemiologiyası, etiologiyası, patogenezi, diaqnostikasını;

ÜFR-11.4. Xəstəni intensiv terapiya şöbəsində klinik müşahidə etməyi və həyati funksiyaların

saxlanılma üsullarını

ÜFR-11.5. Elektrik keçiriciliyi sisteminin anatomiyası və fiziologiyasını başa düşməlidir;

ÜFR-11.6. Ürək qapaqları və damarları üzərində aparılmış əməliyyatlar və kardiostimulyatorların

implantasiyasından sonra xəstələrin müalicə və reabilitasiya həcmini təyin etmək;


ÜFR-11.7. İnfeksion miookardit, infeksion endokardit, infeksion perikardit, taxiaritmiyalar,

keçiriciliyin pozulması və bradiaritmiyalar kimi fəsadlarının diaqnostikası və müalicəsi;

ÜFR-11.8. Ürəyin funksiyasında baş verən keyfiyyət, kəmiyyət, regional və qlobal dəyişiklikləri

qiymətləndirməyi;

ÜFR-11.9. Əsas xəstəlik çərçivəsində ürək probleminin qiymətləndirilməsi;

ÜFR-11.10. Digər patologiyaları (ürək işemik xəstəliyi, kəskin koronar sindromu, stenokardiya,

miokardın infarktı, ürək-ağciyər çatışmazlığı, hipertonik kriz, ürək mənşəli bayılmalar,

aorta anevrizmasının cırılması) olan xəstələrin müalicəsi:

ÜFR-11.11. Sağlam şəxslər və xəstələr arasında keyfiyyətli tibbi maarifləndirmə işini aparmağı.


ÜFR-11.12. EKQ interpretasiyası 250 (P/İ)

ÜFR-11.13. Miokarditin, endokarditin, perikarditin tam müayinəsi və müalicəsi 20 (P/İ) 50 (As)


9

ÜFR-11.14. Kəskin koronar sindromu inkin ixtisasli yardımı göstərmək 15 (P) 25 (As)

ÜFR-12. GİNEKOLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-12.1. Qadın cinsiyyət orqanlarının anatomiyası və fiziologiyası;

ÜFR-12.2. Hamiləlikdə, menapauzada orqanizmdəki dəyişikliklər;

ÜFR-12.3. Ginekologiyada müayinə üsulları;


ÜFR-12.4. Genital orqanların klinik müayinəsi;

ÜFR-12.5. Uşaqlıq yolların qanaxmasının qabağını almaq;

ÜFR-12.6. Təcili ginekoloji əməliyyatları bacarmalıdır;


ÜFR-12.7. Həmiləlik müddəti müəyyən etməyi 20 (P) 20 (As)

ÜFR-12.8. Cinsiyyət yolların iltihablı proseslərin müayinəsi və müalicəsi 20 (P) 50 (As)

ÜFR-13. UROLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-13.1. Sidik-ifrazat və kişi cinsiyyət orqanlarının anatomiyası və fiziologiyası

ÜFR-13.2. Sidik-ifrazat və kişi cinsiyyət orqanlarının yoluxucu xəstəliklərinin etiologiya,

patogenezi, diaqnostika, diferensial diaqnostikası və müalicə prinsipləri

ÜFR-13.3. Urologiyada müayinə üsulları


ÜFR-13.4. Sidik-ifrazat və kişi cinsiyyət orqanlarının klinik müayinəsini bacarmalıdır;

ÜFR-13.5. Sidik kisəsi kateterizasiyasını və punksiyası bacarmalıdır.

ÜFR-13.6. Tomoqrafiya və uroqrafik müayinələrin nəticələrini izah etməyi bacarmalıdır;

ÜFR-13.7. Təcili uroloji əməliyyatları bacarmalıdır;


ÜFR-13.8. Sidik kisəsi kateterizasiyası 25 (P)

ÜFR-13.9. Sidik kisəsi punksiyası 5 (P)

ÜFR-14. DIAQNOSTİK VƏ TERAPEVTIK RADİOLOGİYA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-14.1. Görüntüləmə üsullarının biofizikasını və zərərlərini bilməlidir;

ÜFR-14.2. Yoluxucu xəstəliklərdə diaqnostik və terapevtik radiologiyanın məntiqli, faydalı və

ekonomik istifadəsini bilməlidir;

ÜFR-14.3. Görüntüləmə üsullarının tətbiqinə göstərişləri, əks-göstərişləri və əlavə təsirlərini

bilməlidir;


ÜFR-14.4. Yoluxucu xəstəlıklərin aparılmasında radiologiyanın düzgün istifadəsini bacarmalıdır;

ÜFR-14.5. Cətin klinik hallarda radioloqlarla koordinasiyanı bacarmalıdır;


10

ÜFR-14.6. Transkutan və əməliyyatdaxili ultrasəs müayinəsini bacarmalıdır;

ÜFR-14.7. USM və KT altında biopsiya, punksiya və drenajları bacarmalıdır;


ÜFR-14.8. Həzm sistemin rentgeni (skopiya, grafiya, kontrast) 60 (As/I)

ÜFR-14.9. Bədənin tomoqrafiyası (KT, NMR ya PET) 100 (As/I)

ÜFR-14.10. Ultrasəs müəyinəsi, ExoKQ daxil olmaqla 100 (P/İ) 80 (İ)

ÜFR-15. PATOHİSTOLOJİ MÜAYİNƏLƏR

Ümumi bilikləri:

ÜFR-15.1. Youluxucu xəstəliklərin patogenezini bilməlidir;

ÜFR-15.2. Orqanların patologiyalarını bilməlidir;

ÜFR-15.3. Youluxucu patologiyaların prisiplərini bilməlidir;

ÜFR-15.4. Youluxucu xəstələrin preparatların işlənməsini bilməlidir;

ÜFR-15.5. Klinik və laborator məlumatların youluxucu xəstəliklərin diaqnostikasında istifadəsini

bilməlidir;


ÜFR-15.6. İncə iynə aspirasion biopsiyasını, eksiziyonal və insizional biopsiyanı, kəsici iynə

biopsiyasını bacarmalıdır;

ÜFR-15.7. Klinik, laborator məlumatların youluxucu xəstələrin diaqnostikası, müalicəsi və sonrası

aparılmasında tətbiqini bacarmalıdır;

ÜFR-15.8. Youluxucu xəstələrin aparılmasında patolohistoloq ilə işbirliyini bacarmalıdır;

ÜFR-16. TİBBİ STATİSTİKA VƏ İNFORMATİKA

Ümumi bilikləri:

ÜFR-11.1. Ümumi epidemiyoloji prinsipləri bilməlidir;

ÜFR-11.2. Klinik və ekspeimental tədqiqatların planlaşdırılmasını və statistikasını bilməlidir;

ÜFR-11.3. İnsan üzərində tədqiqatların prinsiplərini bilməlidir;

ÜFR-11.4. Ən yaxşı klinik tətbiqləri bilməlidir;

ÜFR-11.5. BXK-10-nun strukturanı və hissələri bilməlidir;

ÜFR-11.6. Sübutlu təbabətin prinsiplərini bilməlidir;


ÜFR-11.7. Dərman və cihaz firmalarının təqdim etdiyi məlumatlara tənqidi yanaşmağı bacrmaq;

ÜFR-11.8. Tibbi biliklərə yiyələnməyi, tənqidi yanaşmağı və tətbiqində sübutlu təbəbətin

prinsiplərinə əsaslanmağı bacarmalıdır;

ÜFR-11.9. Klinik və eksperimental tədqiqatları planlaşdırmağı, aparmağı, nəticələrini təqidim

etməyi və yazmağı bacarmalıdır;

ÜFR-11.10. Databaz proqramları və statistika proqramları ilə işləməyi bacarmalıdır;

2. 2. 2. Həkim-infeksionist aşağıdakı peşə kompetensiyalarına yiyələnməlidir:

PFR-01. MİKROBİOLOGİYA

Peşə bilikləri və bacarıqları:


11

PFR-01.1. Mikrobiologiya bölməsində rezident müxtəlif materialların (qan, sidik, nəcis, öd, irin,

yara möhtəviyyatları, əsnək yaxması və s. ) bakterioloji müayinəsi, PZR, seroloji

müayinə (QDHR, HATR, KBR, İFA və s. ) və həmçinin virusoloji müayinə

göstəricilərinin təyini metodikasını, nəticələrin qiymətləndirilməsini,

antibiotikoqrammanı və eyni zamanda immunologiyanın nəzəri əsaslarını

serodiaqnostikanın əsas prinsip və metodlarını mənimsəməlidir.

PFR-02. PARAZİTOLOGİYA

Peşə biliklərivə bacarıqları:

PFR-02.1. Parazitologiya bölməsində rezident daha çox təsadüf olunan tibbi parazitar xəstəliklərə

aid nəzəri kursu, bu xəstəliklərin stasionar müalicə üsullarını, parazitoloji laboratoriyanın

iş prinsipini, laborator göstəricilərin kriteriyalarını və parazitlərin aşkar olunması

qaydalarını öyrənməli və bacarmalıdır.

PFR-03. ZOONOZ LABORATORİYA


PFR-03.1. Zoonoz laboratoriya bölməsində rezident zoonoz infeksiyalara aid əsas laborator

göstəricilərin kriteriyalarını, nəticələri qiymətləndirməyi mənimsəməli və bu laborator

müayinələr aparmağı bacarmalıdır.

PFR-04. EPİDEMİOLOGİYA

Peşə bilikləri:

PFR-04.1. Epidemiologiya bölməsində rezident bu bölməyə aid nəzəri kursu, epidemik

göstəricilərin kriteriyalarını, epidemioloji təhlili, epidemik situasiyanı qiymətləndirməyi

mənimsəməlidir.


PFR-04.2. Əhali arasında sanitar-gigyenik, əks epidemik tədbirləri aparmağı,

PFR-04.3. Sağlam şəxslər və xəstələr arasında keyfiyyətli tibbi maarifləndirmə işini aparmağı.

PFR-05. FARMAKOLOGİYA, FARMAKOTERAPİYA

Peşə biliklərı və bacarıqları:

PFR-05.1. Farmakologiya, farmakoterapiya bölməsində rezident yoluxucu xəstəliklərin kimyəvi

dərman müalicəsinə dair ən müasir məlumatları (kimyəvi terapiyanın növləri, kimyəvi

preparatların xarakteristikası, antibiotikoterapiya, seroterapiya, vaksinoterapiya,

faqoterapiya, bazis terapiya, kompleks terapiya, yeli müalicə və müalicəvi imalə

preparatları, preparatların klinik-farmokoloji xüsusiyyətləri, təsir mexanizmi, işlədilmə

qaydası, dərmanların müalicəvi təsirinin qiymətləndirilməsi, göstəriş və əks-göstərişləri,

dərman müalicəsinin əlavə təsirləri, ağırlaşmaları, dərman xəstəliyi və onların müalicəsi

öyrənilməlidir.

PFR-06. YOLUXUCU XƏSTƏLİKLƏRİN QƏBULU

Peşə bilikləri:

PFR-06.1. Yoluxucu xəstəliklərin qəbulu bölməsində rezident yoluxucu xəstəliklərin qəbulu

qaydalarını, xəstə qəbulu ilə bağlı sənədləşdirmə məsələlərini, qəbul şöbəsində xəstələrin


12

saxlanılma şərtlərini, infeksion xəstəliyə şübhə zamanı vacib kriteriyaları və xəstələrin

şöbələrə göndərilmə qaydalarını mükəmməl öyrənməlidir.


PFR-06.2. PFR-10. 02. Yoluxucu xəstəliklərin nozoloji formaları ilə tələb olunan qaydalara müvafiq

qəbulunu

PFR-07. BAĞIRSAQ İNFEKSİYALARI

Peşə bilikləri:

PFR-07.1. Nozoloji formaların aid etiopatogenetik, epidemioloji, patomorfoloji, klinik formaların

təsnifatı və klinik gedişi xüsusiyyətlərini, ağırlaşmaları, diferensial-diaqnostikanı,

kompleks diaqnostik və müalicə üsullarını, həmçinin vacib profilaktik tədbirləri

mənimsəməlidir.

PFR-07.2. А, В, С, D, Е, G, TTV, SEN virus hepatitlərinin klinik –laboratorxüsusiyyətləri. Etioloji

strukturu. Onların yoluxma yolları vəprofilaktika üsulları.

PFR-07.2.1. B, С, D, Е, G, F, TTV, SEN (XVH ) xroniki virus hepatitləri. Xroniki virus hepatitlərin

müasir təsnifatı. XVH etiopatogenezi, klinik mənzərəsi və müalicə prinsipləri.

PFR-07.2.2. XVH müalicəsində istifadə olunan əsas dərman preparatları. Sanator –kurort müalicəsinə

ümumi göstəriş.


PFR-07.3. Kliniki, anamnestik, laborator və instrumental müainələrinnəticələri əsasında infeksion

VH qeyri infeksion hepatitlərdən diferensə etmək, mikstlərin xarakterinivə etiologiyasını

dəqiqləşdirmək. Stasionar, ambulator və profilaktik müalicənin aparılması.

PFR-07.4. Virus hepatitlərinin laborator diaqnostikası. Virus hepatiti markrlərinin əhəmiyyətinin

öyrənilməsi. Klinikada virusun kəmiyyət göstəricisinin təyin edilməsi (ZPR). Sağalmanın

kriteriyaları.

PFR-07.5. Xroniki virus hepatit diaqnozunu, xəstəliyin aktivliyini və prosesin mərhələsini təyin

etməyibacarmalıdır, xəstənin müalicə taktikasını müəyyənləşdirmək.

PFR-07.6. Dərman təyinində xəstəliyin etiologiyasını, aktivliyinivə mərhələsini nəzərə almaqla ,

Azərbaycan Respublikası SəhiyyəNazirliyinin tələblərinə müvafiq respetləri yazılmasını

bacarmalıdır.

PFR-07.7. Xroniki virus hepatitli xəstələrin dinamikimüşahidə proqramını tərtib etmək və xəstələrin

sanator –kurort müalicəsini bacarmalıdır.

PFR-07.8. Tibbi sənədlərlə :ambulator kartalar, statistik talon, hospitalizasiya üçün göndərişlər

(ambulator xəstənin xəstəlik tarixindən çıxarışlar), sanator –kurort kartaları ilə və s.

işləməyi bacarmalıdır.

PFR-07.9. QARIN YATALAĞI VƏ PARATIFLƏR.

Peşə bilikləri:

PFR-07.9.1. Qarin yatqlağı. Etiologiya- törədicinin formaları və onların xəstəliyin patogenezində

əhəmiyyəti. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Residivlərin patogenezi.

PFR-07.9.2. Klinika. Xəstəliyin erkən əlamətləri. Xəstəliyin qızğın dövrünün simptomları. Ürək-

damar, sinir, və mədə-bağırsaq sistemlərində olan dəyişikliklər. Səpginin xarakteri, onun


13

əmələ gəlmə müddəti. Qanda olan dəyişikliklər. Temperatur əyrilərinin növləri. Peyvənd

olunmuşlarda qarin yatalağının gedişxüsusiyyətləri.

PFR-07.9.3. Xəstəliyin ağırlaşmaları. Ağırlaşmaların erkən əlamətləri. Residivlər.

PFR-07.9.4. A və B Paratifləri. Etiologiya, epidemiologiya və klinikası. Diaqnoz və diferensial

diaqnoz. Müalicəsi. Profilaktikası.


PFR-07.9.5. Qarın yatalağı. Diaqnoz və onun laborator təsdiqinin üsulları. Diferensial diaqnoz.

Müalicəsi. Xəstəliyin nəticələrii. Xroniki bakteriya gəzdiricilik. Onun yaranma şərtləri.

PFR-07.9.6. Qarın yatalağını kliniki oxşar infeksion xəstəliklərdən (qrip, səpgili yatalaq, pnevmoniya,

vərəm və vərəm meningiti, sepsis, infeksion mononukleoz, meningit, bruselloz, angina)

fərqləndirənvacib diferensial –diaqnostik əlamətləri aşkar etməyi bacarmalıdır.

Hemokultura, urinokultura, koprokultura, miyelokultura və bilikultura analizləri üçün

materialıngötürülməsi.

PFR-07.9.7. Materialın toplanması. Sanitar-epidemioloji organların təcili xəbərdar edilməsi. Qarın

yatalağının diaqnozu vəmüalicəsi üçün qızdırmalı xəstələrin müayinə planını tərtib

etmək. Qarın yatalaqlı xəstələrin stasionardan yazılma qaydaları :normal temperaturun

21-23 gündən tez olmayaraq ,nəcisin 3 dəfə bakteriolojimənfi cavabını aldıqda, ödün 1

dəfə müayinəsi, Vİ hemaqlütinasiya reaksiyasının mənfi cavabı.

PFR-07.9.8. Digər sahənin mütəxəsissləri ilə (cərrahi)sıx əməkdaşlığı bacarmalıdır.

PFR-07.10. VƏBA VƏ AQLÜTINASİYA ETMƏYƏN VİBRİON İNFEKSİYASI

Peşə bilikləri:

PFR-07.10.1. Vəba. Etiologiyası. Törədicinin biotipləri. Törədicinin vacibbioloji xüsusiyyətləri.

PFR-07.10.2. Dünyada vəbanın endemik ocaqları. Epidemiologiyası.

PFR-07.10.3. Patogenez və patoloji anatomiyası. Su-elektrolit balansının pozulması.

PFR-07.10.4. Klinikası. Klinik təsnifati.

PFR-07.10.5. Patogenetik terapiyanın rolu. Etiotrop terapiya. Ağırlaşmalar.

PFR-07.10.6. Aqlütinasiya etməyən vibrion infeksiyası. Etilogiya. Klinika


PFR-07.10.7. Vəbanın diaqnozu. Diferensial diaqnozu. Xəstəliyin surətləndirilmiş (eksepress) laborator

diaqnoz üsulları. Müalicəsi.

PFR-07.10.8. Nəticələri. Vəba ilə xəstələnələrin evə yazılma qaydaları. Vibriongəzdiricilik.

PFR-07.10.9. Materialın toplanması. Sanitar-epidemioloji organların təcili xəbərdar edilməsi.

Epidemiya əleyhinə tədbirlər. Ocaqda tibbi yardımın təşkili. Vəba hospitalı.

PFR-07.10.10. Aqlütinasiya etməyən vibrion infeksiyası. Diaqnoz. Müalicə.

PFR-07.11. DIGƏR DİAREYALI XƏSTƏLİKLƏR VƏ TOKSİKOİNFEKSIYALAR.

Peşə bilikləri:

PFR-07.11.1. Qida toksikoinfeksiyaları. Qida toksikoinfeksiyalarınin tərifi. Etiologiya,

epidemiologiya, patogenez və patoloji anatomiyası. Şərti-patogen mikrobların

rolu,epidemik prosesin xüsusiyyətləri. Qida toksikoinfeksiyalarıvə botulizmin klinikası,


14

diaqnostikası və müalicəsi. Materialın toplanması. Sanitar-epidemioloji organların təcili

xəbərdar edilməsi.

PFR-07.11.2. Botulizm. Etiologiya. Epidemiologiyanın xüsusiyyətləri. Patogenez. Klinik gedişatın

variantları. Ağırlaşmalar. Bioloji, bakterioloji və seroloji müayinələrin müqaisəli

qiymətləndirilməsi.

PFR-07.11.3. Salmonelloz. Etioloji strukturu. Epidemiologiyası. Patogenezı. Kliniktəsnifatı. Klinikası.

Uşaqlarda. “hospital ”ştamla törədilmişsalmonellozungedişinin xüsusiyyətləri.

PFR-07.11.4. Şigelloz. Etiologiyası. Törədicilərinin təsnifatı. Epidemiologiyası. Patogenezi.

Bağırsaqda pataloji anatomik dəyişikliklər. Klinikası. Qızğın dövrünün simptomları.

Klinik təsnifatı. Xəstəliyin gedişi. Yaşlılarda və erkən yaşlı uşaqlarda törədicinin

növündən asılı olaraq klinik gedişin. Xroniki dizenteriya. Patogenezi. Klinik formaları.

PFR-07.11.5. Eşerixiozlar. Enteropatogen,enterotoksigen, enterinvaziv, enteroadgezivvə

enterohemorragik bağırsaq çöpləri. Mənbəyi və yoluxma yolları.


PFR-07.11.6. Qida toksikoinfeksiyaları. Diaqnostika. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-07.11.7. Botulizm. Sorğu aparmaq,epidemioloji anamnez toplamaq, xəstəni müayinə etmək. QTİ

diaqnozu qoymaq, müayinə və müalicə planını tərtib etmək. QTİ və botulizmdə ilk

yardım göstərmək və bağırsağın yuyulmasını trəşkil etmək. QTI ni və şərti patogen

mikroblarla törədilmiş zəhərlənmələrin bir biri ilə, qastroenterit sindromu ilə və ya

intoksikasiya əlamətləri ilə gedən digər bağırsaq infeksiyaları (salmonelyoz, kəskin

şigelloz, bağırsaq yersiniozu, vəba və s.),zəhərli göbələklərlə zəhərlənmələrlə diferensə

edilməsi. Antitoksik zərdabın yeridilməsi zamanı həssaslıq sınağınınqoyulmasını

bacarmalıdır. Spesifik və patogenetikmüalicə. Reanimasion terapiyanın prinsipləri.

Profilaktika.

PFR-07.11.8. Salmonelloz. Müayinə, sorğu aparmağı, salmonellozu n diaqnozunu qoymağı, müainə və

müalicə planını tərtib etməyi, mədənin yuyulması vətəmizləyici imalə

etməyibacarmalıdır. Vəba, şigelloz, bağırsaq yersiniozu, paratiflər, qida

toksikoinfeksiyalıarı, eşerixiozlar, kəskin xolesistit, kəskin apendisit, pankreatit,

mezenteral venaların trombozu, uşaqlıqdan kənar hamiləlik, adneksit , miokardın infarktı

və s. xəstəliklərlə diferensasiya etməyi bacarmalıdır. Bakterioloji müayinə üçün mədə və

bağırsaq yuyuntusu, qusuntukütləsi , nəcisin düzgün götürülməsi.

Diaqnozunlaboratortəsdiqüsulları. Generalizə olunan formaların müalicə xüsusiyyətləri.

Profilaktika.

PFR-07.11.9. Şigelloz. Diaqnoz. Laborator vəalətlə müayinə üsulların ilə diaqnozun təsdiqi. Şigelloz

zamanı endoskopiya. Diferensial diaqnoz. Şigellozun və qeyri spesifik xoralı kolitin

diferensial diaqnostikası. Şigelloluxəstələrin kurasiyası, müxtəlif ağırlıq dərəcəli

xəstələrin təhlili vərektoromonoskopiyaya göstərişlər. Müalicə. Etiotrop müalicənin

prinsipləri. Patogenetik və simptomatikpreparatlar. Xroniki dizenteriyanın

gedişininxüsusiyyətləri. Evə yazılma qaydaları. Profilaktika.

PFR-07.11.10. Eşerixiozlar. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-07.12. DİGƏR BAĞIRSAQ İNFEKSİYALARI.

Peşə bilikləri:

PFR-07.12.1. Kampilobakterioz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez.

PFR-07.12.2. Listerioz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez.


15

PFR-07.12.3. Yersinioz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinik təsnifat. Etiologiya və təbii

ocaqlıq məsələləri. Klinik sindromlar : enterokolit, dəri səpgilərinin və qızdırmalasrın

xarakteri. Törədici haqqında əsas məlumatlar. Yersiniozların təbii ocaqlığı. Xəstəliyin

mənbəyi, yalançı vərəmin və bağırsaq yersiniozunun klinikası. Xəstəliyin

qastrointestinal, abdominal, generalizəedən və ikincili ocaqlı formaların klinik mənzərəsi.

PFR-07.12.4. Yalançı vərəm. Etiologiya. Epidemiologiya. Yalançıvərəmin klinik təsnifatı. Müxtəlif

klinik formaların və variantların klinik mənzərəsi.


PFR-07.12.5. Kampilaobakterioz. Klinika. Müalicə. Profilaktika.

PFR-07.12.6. Listerioz. Klinika. Formalar. Hamilə qadınlarınvə yenidoğulmuşlarınlisteriozu. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-07.12.7. Yersinioz. Xəstəliyin qastrointestinal, abdominal, generalizəedən və ikincili ocaqlı

formalarınınklinik mənzərəsi. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Laborator diaqnoz

üsulları( bakterioloji, seroloji). Xəstəliyin müxtəlifklinik formalarınmüalicə

xüsusiyyətləri. Etiotrop və patogenetik müalicə. Profilaktika.

PFR-07.12.8. Qastrointestinal və generalizəedən formaların gedişı və simptomları. İkincili –ocaqlı

zədələnmələr. Residivlərin vəkəskinləşmələrinklinikası. Ağırlaşmalar. Proqnoz. Klinik

diaqnoz. Bakterioloji, seroloji və immunoloji müainələr. Müalicə və profilaktika.

PFR-07.12.9. Bağırsaq və bağırsaqdan kənarəlamətlərlə, allergik vəziyyətlə, sistem xəstəliklərlə, gedən

xəstəliklərlə diferensial diaqnoz.

PFR-07.12.10. Yalançı vərəm. Xəstəliyin müxtəlif klinik formalarının və variantlarının klinik

mənzərəsi. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müxtəlif formalarının müalicəsi. Etiotrop və

patogenetik terapiya. Profilaktika.

PFR-08. VİRUS HEPATITLƏRI.

Peşə bilikləri:

PFR-08.1. А, В, С, D, Е, G, TTV, SEN virus hepatitlərinin klinik –laboratorxüsusiyyətləri. Etioloji

strukturu. Onların yoluxma yolları vəprofilaktika üsulları.

PFR-08.1.1. B, С, D, Е, G, F, TTV, SEN (XVH ) xroniki virus hepatitləri. Xroniki virus hepatitlərin

müasir təsnifatı. XVH etiopatogenezi, klinik mənzərəsi və müalicə prinsipləri.

PFR-08.1.2. XVH müalicəsində istifadə olunan əsas dərman preparatları. Sanator –kurort müalicəsinə

ümumi göstəriş.


PFR-08.2. Kliniki , anamnestik, laborator və instrumental müainələrinnəticələri əsasında infeksion

VH qeyri infeksion hepatitlərdən diferensə etmək, mikstlərin xarakterinivə etiologiyasını

dəqiqləşdirmək. Stasionar, ambulator və profilaktik müalicənin aparılması.

PFR-08.3. Virus hepatitlərinin laborator diaqnostikası. Virus hepatiti markrlərinin əhəmiyyətinin

öyrənilməsi. Значение и интерпретация исследований маркеров вирусных

гепатитов. Klinikada virusun kəmiyyət göstəricisinin təyin edilməsi (ZPR). Sağalmanın

kriteriyaları.

PFR-08.4. Xroniki virus hepatit diaqnozunu, xəstəliyin aktivliyini və prosesin mərhələsini təyin

etməyibacarmalıdır, xəstənin müalicə taktikasını müəyyənləşdirmək.


16

PFR-08.5. Dərman təyinində xəstəliyin etiologiyasını, aktivliyinivə mərhələsini nəzərə almaqla,

Azərbaycan Respublikası SəhiyyəNazirliyinin tələblərinə müvafiq respetləri yazılmasını

bacarmalıdır.

PFR-08.6. Xroniki virus hepatitli xəstələrin dinamikimüşahidə proqramını tərtib etmək və xəstələrin

sanator –kurort müalicəsini bacarmalıdır.

PFR-08.7. Tibbi sənədlərlə :ambulator kartalar, statistik talonhospitalizasiya üçün göndərişlər (

ambulator xəstənin xəstəlik tarixindən çıxarışlar), sanator –kurort kartaları ilə və s.

işləməyi bacarmalıdır.

PFR-08.8. A VƏ E VİRUS HEPATİTLƏRI.

Peşə bilikləri:

PFR-08.8.1. A virus hepatiti. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenezin xüsusiyyətləri. Klinika. A

virus hepatitinin diaqnozuvə təsnifatı.

PFR-08.8.2. E virus hepatiti. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Hamilələrdə gedişın

xüsusiyyətləri.


PFR-08.8.3. A virus hepatiti. Diferensial diaqnoz. Müalicə. A virus hepatitinın spesifik profilaktika

məsələləri.

PFR-08.8.4. Е virus hepatiti. Müalicə. Profilaktika.

PFR-08.9. В VİRUS HEPATİTİ

Peşə bilikləri:

PFR-08.9.1. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenezin xüsusiyyətləri. Klinika. B virus

hepatitininuzunsürən və xroniki formalarının xüsusiyyətləri. Ağırlaşmalar. Qaraciyərin

kəskin və yarımkəskin distrofiyası. Diaqnozu. Klinik –laborator müayinə metodlarının

əhəmiyyəti. B virus hepatitininmarkerlərinin təyini. Diferensial diaqnoz. Müalicə.

Xəstəliyin proqnozu. Nəticələri.


PFR-08.9.2. İlkin diaqnoz qoymaq,diferensasiya aparmaq klinik – biokimyəvi və

immunolojimetodlarına əsasən sondiaqnozu qoymağı bacarmalıdır və müalicə planını

tərtib etmək.

PFR-08.9.3. B virus hepatitinin müalicə üsullarının istifadə etməyi bacarmalıdır.

PFR-08.9.4. B virus hepatitininvəkəskin qaraciyər çatışmazlığının intensiv terapiyanın prinsip və

üsullarından istifadə etməyi bacarmalıdır.

PFR-08.9.5. B virus hepatitininxroniki formalarının interferon preparatları ilə müalicə üsullarını

seçməyi bacarmalıdır.

PFR-08.9.6. A virus hepatitinın spesifik profilaktika məsələləri.

PFR-08.10. C VƏ D VİRUS HEPATİTLƏRI.

Peşə bilikləri:


17

PFR-08.10.1. Viruis hepatiti C. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinik mənzərə. Nəticələr.

Hepatosellyular kartsinoma. Xəstəliyin proqress etməsinə səbəb olan faktorlar. Xroniki

virus hepatiti C ninİİV-infeksiyası ilə birgə gedişi.

PFR-08.10.2. Patogenez. Kəskin və xroniki virus hepatitləri zamanı C və D virusunu hepatositlərə

təsirinin xüsusiyyətləri.

PFR-08.10.3. Sarılıq önü dövrün xüsusiyyətləri. Sarılıq dövrünün klinik xüsusiyyətləri. Sarılıqsız və

silinmiş formalar. Xroniki C virus hepatitixüsusiyyətləri. Nəticələr. C virus hepatitinin

diaqnozu.

PFR-08.10.4. Delta virus hepatiti. Etiologiya. Patogenezin xüsusiyyətləri. Klinika. Nəticələr. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-08.10.5. Patogenez. Kəskin və xroniki virus hepatitləri zamanı D virusununhepatositlərə təsirinin

xüsusiyyətləri.

PFR-08.10.6. Sarılıq önü dövrün xüsusiyyətləri. Sarılıq dövrünün klinik xarakteristikası. Sarılıqsız və

silinmiş formalar. D virus hepatitininsuper və koinfeksiyaformalarınınklinikası.

Nəticələr. D virus hepatitinin diaqnostikası.


PFR-08.10.7. C, D Virus hepatiti viruslarının qurluşuhaggındamüasir təsəvvürlər.

PFR-08.10.8. C, D virus hepatitin yayılma xüsusiyyətləri. C virus hepatitininnarkomaniya ilə əlagəsi ,

C və D hepatitlərin qaraciyər sirrozu və xroniki hepatitin inkişafında rolu.

PFR-08.10.9. Xəstəliyin mənbəyi: sağlam və xəstə gəzdiricilər. Sarılıqsız formaların əhəmiyyəti.

Hemotransfuziyaın vəqan preparatlarının köçürülməsi,dəridən və cinsi yolla yoluxmanın

əhəmiyyəti. Risk qrupları.

PFR-08.10.10. Klinik-epidemioloji və laborator nəticələrin əsasında C,D virus hepatiti C, D diaqnozunu

müəyyən edilməsi, müayinəvə müalicə planını tərtibi.

PFR-08.11. DİGƏR VİRUS HEPATİTLƏRI VƏ MİKST HEPATITLƏR.

PFR-08.11.1. G virus hepatiti. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinikixüsusiyyətləri.

PFR-08.11.2. TTV-infeksiyası. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika.

PFR-08.11.3. SEN virus hepatiti. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinik mənzərə.

PFR-08.11.4. Mikst-hepatitlər. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinik mənzərəninxüsusiyyətləri.

Müalicə. Proqnoz. Nəticələr.

PFR-08.12. VIRUS ENTERİTLƏRİ


PFR-08.12.1. Rotavirus qastroenteriti. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Diaqnoz və

diferensial diaqnoz. Laborator diaqnostika. Müalicə.

PFR-08.12.2. Qarışıq yoluxma mexanizmi ilə olan virus enteriti (koronoviruslar, astroviruslar,

kaliseviruslar). Epidemiologiya. Klinika. Müalicə.

PFR-08.12.3. Enterovirusxəstəlikləri.

PFR-08.12.3.a. Poliomielit. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Gedişınklinik variantları.

Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Laborator diaqnoz. Terapiya. Ağ ciyərlərinsüni


18

ventilyasiyası. Fizioterapevtik müalicə metodlarının istifadəsi. Nəticələr. Profilaktika.

Spesifik profilaktikanın əhəmiyyəti.

PFR-08.12.3.b. Koksaki virus xəstəlikləri. Etiologiya. Epidemiologiya. Xəstəliyin formaları və

onlarınklinikn mənzərəsi. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Laborator diaqnostika.

Müalicə.

PFR-08.12.3.c. ECHO viruslarıtərəfindən törədilən xəstəliklər. Etiologiya. Epidemiologiya.

Xəstəliyin formaları vəklinik mənzərəsi. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Laborator

diaqnostika. Müalicə.

PFR-09. PARAZİTAR XƏSTƏLİKLƏR.

PFR-09.1. İBTİDAİLƏR.


PFR-09.1.1. Amebiaz. Etiologiya. Amebun inkişaf mərhələləri. Epidemiologiya. Patogenez. Patoloji

anatomiya. Klinika. Bağırsaq və bağırsaqdan kənar amebiaz. Bağırsaq amebiazının

ağırlaşmaları. Ağ ciyərlərinvə qaraciyərinameb absessləri. Diaqnoz və diferensial

diaqnoz. Müalicə. Sistgəzdiricilik. Profilaktika.

PFR-09.1.2. Balantidiaz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Patoloji anatomiya. Klinika.

Diaqnstika. Müalicə. Profilaktika.

PFR-09.1.3. Lyamblioz. Etiologiya. Lyambliyaların morfoloji və bioloji xüsusiyyətləri. Patogenezin

müasir nəzəriyyəsi. Klinika. Lyambliozla xəstələnmə və gəzdiricilik tezliyi. Diaqnostika.

Müalicə. Profilaktika.

PFR-09.1.4. Toksoplazmoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Qazanılmış toksoplazmozun

klinikiformaları. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika. İİV-infeksiyalı xəstələrdə

toksoplazmozun xüsusiyyətləri.

PFR-09.2. BAĞIRSAQ HELMİNTOZLARI.


PFR-09.2.1. Helmintozlar. İnsan patologiyasında helmintlərin rolu. Helmintlərin sistemləşdirilməsi.

Helmintozların epidemioloji təsnifatı. Geohelmintlər, biohelmintlər.

Kontagiozhelmintlər. Mikrob florasının keçiricisi kimi helmitlərin rolu. Helmitozlarda

immunitet. Helmintozlarla mübarizə. İnsanorqanizminə helmitlərin təsir mexanizmi.

Helmintozların klinik təsnifatı.

PFR-09.2.2. Nematodlar sinifi (askaridoz, enterobioz, trixosefalyoz). Helmintlərin biologiyası.

Epidemiologiyası. Klinikası. Diaqnozu. Müalicəsi. Profilaktikası.

PFR-09.2.3. Sestod sinifi (difilobotrioz, tenioz, teniarixoz, himenolipidoz, exinokokkoz,

alveokokkoz). Bilojixüsusiyyətləri. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnostika. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-09.2.4. Trematodlar sinifi (opistorxoz, klonorxoz, fassioloz). Törədicilər və onların

biologiyası- son ,aralıq və əlavəsahiblər. Yoluxmanınyolları və mexanizmi. Patogenez.

Klinika. Klinik formalar. Xəstəliyin kəskin və xroniki fazalarınınxüsusiyyətləri. Diaqnoz

və diferensial diaqnoz. Nəticələr. Profilaktika.

PFR-09.3. DIGƏR INVAZIYALAR.


19

PFR-09.3.1. Şistosomozlar. Etiologiya. Yayılma arealı. Epidemiologiya. Xəstəliyin klinikasıformaları

və gedişi. Diaqnostika. Diferensial diaqnoz. Müalicə.

PFR-09.3.2. Filariatozlar. Etiologiya. Yayılma arealı. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnostika.

Müalicə.

PFR-10. TƏNƏFFÜS İNFEKSIYALARI


PFR-10.1. Angina. Ümumi anlayış. Anginaların etiologiyası. Epidemiologiya. Angina aparıcı

sindrom və müxtəlif xəstəliklərin bir simptomu kimi. Etiologiyasına görə anginanın

kliniki mənzərəsi. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Laborator müayinə üsulları və onların

təsdiqi. Ağırlaşmalar. Anginalı xəstələrin müalicə xüsusiyyətləri. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-10.2. Qrip. Epidemiyaların proqnozlaşdırılması və beynəlxalq nəzarəti. Etiologiya. Qrip

viruslarının quruluşunun dəyişkənliyi. Patoloji anatomiya. Ağırlaşmamış qripin klinik

xüsusiyyətləri. diferensial diaqnoz. ağırlaşmalar. laborator diaqnoz. ekspress diaqnostika

üsulları. Qrip və onun ağırlaşmalarınınmüalicəsi. Xəstələrin rejimi və onlara qulluq.

Qripin ağır formalarında intensiv terapiyanın prinsipləri. Zərdabların, interferon

preparatlarının vaksinlərin praktik əhəmiyyəti. Poliklinika vəsahələrdə

epidemiyaəleyhinətədbirlərin təşkili.

PFR-10.3. Paraqrip. Etiologiya. Patogenez. Xəstəliyin klinik gedişinin xüsusiyyətləri. Diaqnostika.

Diferensial diaqnoz. Müalicə.

PFR-10.4. RS-virusla törənən kəskin respirator xəstəliklər. Klinik xarakteristika. Diaqnostika.


PFR-10.5. Rinoviruslarla törənən kəskin respirator xəstəliklər. Klinik xarakteristika. Diaqnostika.


PFR-10.6. Adenovirus infeksiysı. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Xəstəliyin əsas klinik

formaları. Ağırlaşmalar. Diaqnoz. Lüminssent rinositoskopiya və immunflüoressent

üsülların tətbiqi. Müalicə. Profilaktika.

PFR-10.7. Qızılca. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya.

Xəstəliyinklinikası. Yaşlılarda onun xüsusiyyətləri. Virusun persistə olunması.

Ağırlaşmalar. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-10.8. Məxmərək. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Ağırlaşmalar. Hamilələrdə

məxmərək. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-10.9. Epidemik parotit. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. İmmunitet. Klinika.

Yaşlılarda onun xüsusiyyətləri. Ağırlaşmalar. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə.

Proqnoz. Profilaktika.

PFR-10.10. Sulu çiçək. Etiologiya. Patogenez. İmmunitet. Klinika. Səpginin xarakteri və

onuninkişafının xüsusiyyətləri. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz.

Profilaktika.

PFR-10.11. Meymun çiçəyi. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Diaqnoz. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-10.12. Təbii çiçək. Etiologiya. Müasir epidemioloji vəziyyətvə bioloji silah kimi istifadə

olunma ehtimalı . Patogenez. Klinika. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-10.13. Xlamidiozlar. Ornitoz. Psittakoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika.

Klinik gedişin variantları. Diaqnoz və laborator üsullarla onun təsdiq olunması. Müalicə.

Profilaktika.


20

PFR-10.14. Xlamidiya infeksiyası. Etiologiya. Epidemiologiya. Xəstəliyin klinik formaları.

Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-10.15. İnfeksion mononukleoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Kliniki

formaları. Ağırlaşmalar. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə. Antibiotikvə

kortikosteroidlərin istifadəsinə göstəriş. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-10.16. Legionelloz. Etiologiya. Törədicinin ekologiyası. Epidemiologiyası. Xəstəliyin əsas

klinikiformaları. Kəskin respirator xəstəliklərin klinikası. Pnevmoniyaların klinikası.

Xəstəxana daxili infeksiya kimilegionollozun əhəmiyyəti. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz.

Laborator müayinə. Müalicə.

PFR-10.17. Mikoplazma infeksiyası. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnostika. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-10.18. Menimqokokk infeksiyası. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji

anatomiya. Klinik təsnifat. Yeli və generalizəolunmuşformalar. B qrup

meninqokokklarıntörətdiyixəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnoz və diferensial diaqnoz.

Müalicə. Nəticələr. Profilaktika.

PFR-10.19. Digər etiologiyalı meningitlər. Diferensial diaqnostik nəzərdən irinli və seroz

meningitlər. Göbələk etiologiyalı meninqoensefalitlərin xüsusiyyətləri. Qısa klinik

səciyyəsi. Müalicə.

PFR-10.20. Difteriya. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika.

Gedişin klinik variantları. Difteriyanın ağırlaşmaları. İnaq. Yaşlılardamüasir difteriyanın

xüsusiyyətləri. Diaqnoz və onun laborator təsdiqi. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz.

Profilaktika.

PFR-10.21. Skarlatina. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Patoloji anatomiya. Klinika.

Yaşlılardaxəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz.

Profilaktika.

PFR-10.22. Göy öskürək. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika.

Yaşlılardagöy öskürəyin xüsusiyyətləri. Diaqnozvə diferensial diaqnoz. Müalicə.


PFR-10.23. Pnevmosistoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Diaqnostika. İİV-

infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri.

PFR-11. TRANSMISSIV INFEKSION XƏSTƏLIKLƏR.


PFR-11.1. Epidemik səpgili yatalaq və Bril xəstəliyi. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və

patoloji anatomiya. Klinika. Bril xəstəliyinin gedişinin xüsusiyyətləri. Peyvənd olunmuş

şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri. Erkən diaqnozvə onun epidemioloji əhəmiyyəti.

Diaqnozun laborator təsdiqi. Müalicə. Ağırlaşmalar. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-11.2. Qayalı dağların ləkəli qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılma arealı.

Patogenez. Klinik mənzərə. Ağırlaşmalar. Proqnoz. Diaqnozvə diferensial diaqnoz.


PFR-11.3. Marsel qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Xəstələnmə arealı. Patogenez. Klinika.

Diaqnozvə diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-11.4. ŞimaliAsiyanın gənə ensefaliti. Etiologiya. Epidemiologiya. MDB ölkələrində təbii

ocaqların yayılması. Patogenez. Klinika. Diaqnostika. Müalicə. Profilaktika.


21

PFR-11.5. Vezikulyoz və ya çiçəyəbənzər rikketsioz. Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılma arealı.

Patogenez. Klinika. Diaqnostika. Müalicə.

PFR-11.6. Tsutsuqamuşi qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Xəstələnmə arealı. Patogenez.

Klinika. Residivlər. Diaqnozun laborator təsdiqi. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.7. Volın və ya beşgünlük qızdırma. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika.

Diaqnostika. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.8. Taun. Etiologiya. Dünyada yayılması. Epidemiologiya. Patogenez. Patoloji anatomiya.

Klinika. Klinikiformalar və onların təsviri. Xəstəliyin gedişi. Proqnoz, nəticələr.

Diaqnozun laborator təsdiqi. İnfeksion materialın götürülmə və laboratoriyaya

göndərilmə qaydaları. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Evə yazılma qaydaları. Profilaktika.

Ocaqda epidemiyaəleyhinətədbirlər. Müalicəyardımın təşkili. Hospitalın təşkili. İş rejimi.

PFR-11.9. Leptospiroz. Etiologiya. Sarılıqlı və sarılıqsızleptospirozun epidemiologiyası.

Patogenezvə patoloji anatomiya. Klinika (klinik-patogenetik təsnifat), ağırlaşmaların

klinikası. Xəstəliyin nəticələri. İmmunitet. Klinik-epidemioloji və laborator diaqnostika.

Xəstəliyin erkən və qızğın dövrlərinin təzahürləri. Sarılıqlı və sarılıqsız formaların

gedişinin xüsusiyyətləri. Leptospiroz meningiti. Diaqnozun laborator təsdiqi. Virus

hepatiti, sepsis, sarı qızdırma ,qayıdan yatalaq, səpgili yatalaq, meningit, tulyaremiya,

hemorragik qızdırma ilə diferensial diaqnoz. Leptospiroz əleyhinə spesifik

qammaqlobulinlə müalicə. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.10. Bruselloz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Klinik

təsnifat. Kəskin brusellozun klinikigedişi. Xroniki brusellozun klinikası və fəsadları.

Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Etiotrop, patogenetik və simptomatik terapiya.

İmmunterapiyaya göstəriş və onun üsulları. Dispanser müşahidə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-11.11. Tulyaremiya. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika.

Xəstəliyinklinik formaları,onların səciyyəsi. Diaqnoz və diferensial diaqnoz. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-11.12. Avropa (bit) qayıdan yatalağı. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez vəimmunitetin

xüsusiyyətləri. Klinika və xəstəliyin gedişi. Ağırlaşmalar. Diaqnozun laborator təsdiqi.

Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.13. Gənə qayıdan yatalağı. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya.

Klinika. Avropa qayıdan yatalağıilə oxşar və fərqli cəhətlər. Laborator diaqnostika.

Müalicə və profilaktika.

PFR-11.14. Borrelozlar. Laym xəstəliyi. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnostika.

PFR-11.15. Malariya. Etiologiya. Malyariya plazmodilərinin növü və ştamları, onların inkişaf sikli,

coğrafiyayılması. Epidemiologiya. Patogenez. Tropik malyariyanın patogenezinin

xüsusiyyətləri. İmmunitet. Etioloji amildən asılı olaraq malyariyanın klinik səciyyəsi.

Residivlər. Parazitgəzdiricilik. Xəstəliyin bədxassəli formaları. Uşaqlarda və hamilə

qadınlarda malyariya. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Malyariyanın

törədicilərinin kimyəvi preparatlara rezistentliyi və onun praktik əhəmiyyəti. Malyariya

komasının müalicəsi. Malariya əleyhinə preparatlarla müalicə zamanıdərman xəstəliyi.

Proqnoz. Malyariya ilə mübarizəninəsas prinsipləri. Profilaktika.

PFR-11.16. Afrika triponosamozu(yuxu xəstəliyi). Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez.

Triponosomaların insan orqanizmində lokalizasiyası. Klinika. Laboratordiaqnostikanın

xüsusiyyətləri. Parazitgəzdiricilik. Diferensial diaqnoz. Xəstəliyin müxtəlif fazalarının

müalicə. Profilaktika.


22

PFR-11.17. Amerika triponosamozu(Şaqas xəstəliyi). Etiologiya. İnsan

orqanizmindəlokalizasiyasından asılı olaraq törədicinin morfoloji xüsusiyyətləri.

Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Kəskin stadiya. Xroniki stadiya. Diaqnozvə

diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.18. Visseral leyşmanioz. Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılma arealı. Patogenez. Parazitin

inkişaf mərhələləri. Klinika. Epidemilogiya və klinik gedişin xüsusiyyətləri.

Ağırlaşmalar. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika. İİV-xəstəliyi zamanı

xəstəliyinklinik epidemiolojixüsusiyyətləri.

PFR-11.19. Sarı qızdırma. Etiologiya. Yayılma arealı. Yaşayış yerləri və cəngəlliklərdə sarı

qızdırma. Patogenez və patoloji anatomiya. İmmunitet. Klinika. Xəstəliyin faza və

formaları. Ağırlaşmalar. Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-11.20. Moskit qızdırması (papataçi qızdırması). Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılma arealı.

Patogenez. Klinika. Müalicə. Profilaktika.

PFR-12. HEMORRAGIK QIZDIRMALAR.


PFR-12.1. Hemorragik nefroznefrit(BSHQ). Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılması. Patogenez

və patoloji anatomiya. Klinika. Ağırlaşmalar. Rekonvalessensiya dövrününxüsusiyyətləri.

Diaqnozvə diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-12.2. Omsk hemorragik qızdırması və Kiassanur meşə xəstəliyi. Etiologiya.

Epidemiologiya. Yayılması. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Hemorragik

sindromun təsviri. Diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-12.3. Krım hemorragik qızdlırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Yayılması. Klinika.

Diaqnoz. Diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-12.4. Marburq qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diferensial diaqnoz.

Müalicə. Epidemiya əleyhinətədbirlər.

PFR-12.5. Ebol qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diferensial diaqnoz. Müalicə.

Epidemiya əleyhinətədbirlər.

PFR-12.6. Lassaqızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diferensial diaqnoz. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-12.7. Argentina hemorragik qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diferensial

diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-12.8. Boliviya hemorragik qızdırması. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Müalicə.

Profilaktika.

PFR-12.9. Denge qızdırması. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnostika. Müalicə. Proqnoz.

PFR-12.10. Limfositar xoriomeningit. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Xəstəliyin formaları.

Diaqnoz . Müalicə. Profilaktika.

PFR-12.11. Ensefalitlər. Ensefalitlərin ümumi kliniki səciyyəsi və əsas təzahürləri. Birincili və

ikincili ensefalitlər.

PFR-12.12. Yaz-yay gənə ensefaliti (tayqa). Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinik gedişin

xüsusiyyətləri. Diaqnostika. Spesifik və qeyri spesifik müalicə. Profilaktika.

PFR-12.13. Yay-payız ensefaliti (yapon). Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnozvə müalicə.

Nəticələr. Profilaktika.


23

PFR-13. DƏRİDƏN YOLUXAN INFEKSIYALAR


PFR-13.1. Qızıl yel (erizepiloid). Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Kliniki formaları.

Diferensial diaqnoz. Müalicə. Nərticələr. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-13.2. Xoşxassəli limforetikuloz. Etiologiya. Patogenez. Simptomları və gedişı. Diferensial

diaqnoz. Diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-13.3. Tetanus. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Ağırlaşmalar. Diaqnozvə diferensial

diaqnoz. Xəstəyə qulluğun təşkili. Müalicə. İntensiv və reanimasion terapiyanın

prinsipləri. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-13.4. Qara yara. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. İmmunitet.

Klinika. Qara yaranın kliniki formaları. Diaqnozun laborator təsdiqi. Diferensial diaqnoz.

Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-13.5. Quduzluq. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika.

Diaqnozvə diferensial diaqnoz. Nəticələr. Profilaktika. Quduzluq əleyhinə peyvəndlər.

PFR-13.6. Manqo. Etiologiya. Epidemiologiya. İnsanın həssaslığı. Patogenez və patoloji anatomiya.

Klinika. Diaqnozun laborator və allerqoloji təsdiqi. Müalicə. Proqnoz. Xəstələrə qulluğun

xüsusiyyətləri. Profilaktika.

PFR-13.7. Melioidoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Klinik

gedişin variantları. Nəticələr. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-13.8. Sodoku. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Diaqnozvə diferensial diaqnoz.


PFR-13.9. Cüzam. Etiologiya. Epidemiologiya. İnsanınhəssaslığı. Patogenez. Simptomlarıvə gedişi.

Ağırlaşmalar. Diaqnozvə diferensial diaqnoz. Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-13.10. Dabaq. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Klinika. Xəstəliyin erkən əlamətləri.

Səpgilərin xarakteri və lokalizasiyası. Nəticələr. Müalicə. Profilaktika.

PFR-14. DIGƏR INFEKSION XƏSTƏLIKLƏR.


PFR-14.1. İİV-infeksiya. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez. Xəstəliyin mərhələləri. İstifadə

olunan təsnifatlar. Klinika. Diaqnoz. Profilaktika. Müalicə prinsipləri. Virus əleyhinə

preparatlaragöstəriş. İkincilixəstəliklər, oportunisti infeksiyalar.

PFR-14.2. Sitomeqalovirus infeksiyası. Etiologiya. Epidemiologiya. Klinika. Diaqnoz. Müalicə.

İİV-infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri.

PFR-14.3. Kəskin infeksion eritemalar. Ümumi anlayış. Klinika. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-14.4. Kandidoz. Etiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Kliniki formaları. İİV-

infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnozun laborator təsdiqi. Müalicə.


PFR-14.5. Aspergilloz. Etiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Kliniki formaları.

İİV-infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.

PFR-14.6. Mukormikoz. Etiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Kliniki formaları.

İİV-infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnoz. Müalicə. Profilaktika.


24

PFR-14.7. Koksidiodomikoz. Etiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Klinika. Ağ ciyərlərin ,

dərinin zədələnməsi. İİV-infeksiyalı şəxslərdə xəstəliyin xüsusiyyətləri. Diaqnoz,

diferensial diaqnoz. Müalicə. Nəticələr. Profilaktika.

PFR-14.8. Histoplazmoz. Etiologiya. Epidemiologiya. Patogenez və patoloji anatomiya. Xəstəliyin

kliniki formaları. Diaqnoz vədiferensial diaqnoz Müalicə. Proqnoz. Profilaktika.

PFR-14.9. Kriptokokkoz. Etiologiya. Patogenez ,patoloji anatomiya. Klinika. Xəstəliyin əsas

formaları. Diaqnoz, diferensial diaqnoz. Müalicə. Profilaktika. İİV-infeksiyalı şəxslərdə

xəstəliyin xüsusiyyətləri.

PFR-14.10. Sepsis. Tərifi. Xəstəliyin polietioloji olması. Sepsisin patogenezi. Klinika. Diaqnoz,

diferensial diaqnoz. Müalicə. Sepsisin profilaktikası.

PFR-14.11. Kapoşi sarkoması. Etiologiya. Patogenez. Patoloji anatomiya. İİV-infeksiyası ilə

əlaqəsi. Klinika. Ağırlaşmalar. Müalicə.

PFR-14.12. Ləng virus infeksiyaları. Əsas anlayış. Xəstəliyin ləng infeksiyalara aid edilmə

kriteriyaları. Etioloji strukturu. Kliniki gedişin xüsusiyyətləri. Müalicə. Proqnoz.

PFR-14.13. Xəstəxanadaxili (nozokomial) infeksiyaları. Əsas anlayış. Əhəmiyyət kəsb edən

xəstəxanadaxiliinfeksiyalarının klinikası və diaqnostikası. Müalicə prinsipləri.

PFR-15. UŞAQ INFEKSİYALARI

Peşə bilikləri:

PFR-15.1. Uşaq infeksiyaları bölməsində rezident bu infeksiyaların (qızılca, epidemik parotit, su

çiçəyi, məxmərək və s. ) böyük yaşlarda klinik gedişinin özəlliklərini mənimsəməlidir.


PFR-15.2. İnfeksion patologiyalı uşaqlara tibbi yardımın təşkili.

PFR-15.3. Uşaqlara təxirəsalınmaztibbi yardımın təşkili.

PFR-15.4. Uşaq poliklinikasında peyvənd kabinetinin təşkili.

PFR-15.5. Uşaqlarınpeyvəndlənməsininmilli təqvimi. Vaksinasiyaya müvəqqəti və tam

əksgöstərişlər.

PFR-15.6. Uşaq infeksion şöbəsində qeydiyyat və hesbatlarınaparılması. Uşaq infeksion şöbəsinin

işinin statistik üsullarla qiymətləndirilməsi.

PFR-15.7. Uşaq infeksion şöbəsinin quruluşuvə avadanlıqla təchizatı. Infeksion xəstələr üçün

intensiv terapiya və reanimasiya blokunun avadanlıqla təmini.

PFR-15.8. Əsas nozoloji formalara əsasən şöbədəişin qiymətləndirilməsi. Ağırlaşmaların və onların

səbəblərinin təhlili. Alınan məlumatların statistik təhlili. Sanitariya – maarifişin təşkili,

formaları və üsulları.

PFR-15.9. Evdə müalicə alan infeksion xəstələrə sanitar-gigiyenik tövsiyələr.

PFR-16. POLIKLİNİKA, İNFEKSION KABİNET


PFR-16.1. Poliklinika, infeksion kabinet bölməsində rezident bu kabinetin rolu və fəaliyyəti ilə bağlı

müasir əsasnaməni, mövcud qaydaları,təlimatları, əmr və sərəncamları, provizor

yoxlamalar və xəstələrin qəbulu, təcili bildiriş vərəqələrinin göndərilməsi və

dispanserizasiya qaydalarını öyrənməlidir.

PFR-16.2. İnfeksion patologiyalı uşaqlarda tibbi yardımın təşkili.


25

PFR-17. İnfeksion xəstələnmə barəsində məlumatın yığılması və təhlili.

PFR-17.1. İnfeksion xəstələnmənin və ölümün strukturu, infeksion xəstələnmə və ölümə təsir

edənfaktorlar.

PFR-17.2. Uşaqlar arasında infeksion xəstəliyin və ölümün azalmasına səbəb olan sosialvə

epidemioloji amillər

PFR-17.3. Əksepidemik profilaktik tədbirlər sistemi

PFR-17.4. Yaşlılar üçün peyvənd otağında işin təşkili

PFR-17.5. İnfeksion kabinetin işinin sənədləşməsi. İnfeksion kabinetin işinin statistik

qiymətləndirilməsinin üsulları.

PFR-17.6. Tibbi və gigiyenik biliklərin təlimatlandırılmasının təşkili

PFR-17.7. Əsas nozoloji formalara əsasən şöbənin işinin qiymətləndirilməsi. Ağırlaşmaların və

onların səbəbinin analizi. Alınan məlumatların statistik təhlili. Sanitariya maarif işin

təşkili, formaları və üsulları.

PFR-17.8. İnfeksion xəstələrə ambulator -poliklinik yardımın təşkili, onların aşkarolunması,

qeydiyyatı və poliklinikada müalicəsi

PFR-17.9. Rekonvalessentlərindispanser müşahidəsi,poliklinikaların stasionarla vəsanepidxidmətlə

əlaqəli işi.

PFR-17.10. Evdə müalicə alan infeksion xəstələrə sanitar-gigiyenik tövsiyələr.

PFR-17.11. Əhalinin və infeksion xəstələrin dispanserizasiyasının təşkili

PFR-18. ENDOSKOPİYA

Peşə bilikləri:

PFR-18.1. Müasir endoskopiyanın əsaslarını, rektoromanoskopiya, kolonofibroskopiya, punksion

biopsiya, qastroskopiya, larinqoskopiya və s. icra texnikasını, onların tətbiqinə göstəriş

və əks-göstərişləri, xəstələrin müayinəyə hazırlanma qaydalarını bilməlidir;

PFR-18.2. Xəstələrin endoskopiyanın müayinəyə hazırlanma qaydalarını bilməlidir;


PFR-18.3. Otoskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.4. Rinoskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.5. Ezofaqoqastroskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.6. Larinqoscopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.7. Riqid rektoromanoskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.8. Sol kolonoskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.9. Bronxoskopiyanı bacarmalıdır;

PFR-18.10. Endoskopik olaraq görünən patologiyaları ayrıd etməyi və biopsiya almağı bacarmalıdır;


PFR-18.11. Otoskopiyanı etməyi 50 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-18.12. Rinoskopiyanı etməyi 50 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-18.13. Larinqoskopiyanı etməyi 20 (P/İ) 20 (As/İ)


26

PFR-18.14. Riqid rektoromanoskopiyanı etməyi 50 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-18.15. Fibrosigmoskopiyanı etməyi 50 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-18.16. Ezofaqoqastroskopiyanı etməyi 10 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-18.17. Kolonoskopiyanı etməyi 20 (As/İ)

PFR-18.18. Bronxoskopiyanı etməyi 20 (As/İ)

PFR-18.19. Skopiya zamanı punksion biopsiyanı etməyi 10 (P/İ) 50 (As/İ)

PFR-19. İNTENSİV TERAPİYA VƏ TƏHLÜKƏLİ VƏZİYYƏTLƏR

PFR-19.1. İNTENSİV TERAPİYA

Peşə bilikləri:

PFR-19.1.1. Orqanizmin yoluxucu aqressiyaya verdiyi reaksiyaları bilməlidir;

PFR-19.1.2. İntensiv terapiya şöbəsindəki profilaktik tədbirləri bilməlidir;

PFR-19.1.3. İntensiv terapiyada çox istifadə olunan dərmanların farmakologiyasını bilməlidir;

PFR-19.1.4. İntensiv terapiya alan xəstələrdə qidalandırmaya göstərişləri və üsullarını bilməlidir;

PFR-19.1.5. Mexaniki ventilyasiyanın göstərişlərini və ağırlaşmalarını bilməlidir;

PFR-19.1.6. Mexaniki ventilyasiya vaxtı tənəffüsün fiziologiysını bilməlidir;

PFR-19.1.7. İntensiv terapiya bölümündə infeksiyaları və bunların aparılmasını bilməlidir;

PFR-19.1.8. İntensiv terapiyda monitorizasiyanı bilməlidir;

PFR-19.1.9. Yaşlı intensiv terapiya xəstələrində problemləri və bunların həllli yollarını bilməlidir;

PFR-19.1.10. İntensiv terapiya xəstələrində nevroloji problemləri və onların həlli yollarını bilməlidir;

PFR-19.1.11. Sepsis və onun rasional antibiotikoterapiyanı bilməlidir;

PFR-19.1.12. Antibiotik resistent və nosokomial infeksiya aşkara çıxartmağasını bilməlidir;

PFR-19.1.13. Xəstələrə qayğının təşkilini bilməlidir;


PFR-19.1.14. İntensiv terapiya şöbəsində daxili və xarici koordinasiyanı bacarmalıdır;

PFR-19.1.15. İntensiv terapiya şöbəsinə yatışa və çıxışa göstərişləri təyin etmək

PFR-19.1.16. Perikardiosentezi, plevral drenajı və təcili torakotomiyanı bacarmalıdır;

PFR-19.1.17. İntesiv terapiya xəstələrinin konservativ və cərrahi aparılmasını bacarmalıdır;

PFR-19.1.18. İntensiv terapiya xəstələri üçün tədbirlərin müasirliyini təmin etmək

PFR-19.1.19. İntensiv terapiya xəstələrində invaziv və qeyri-invaziv monitorizasiya üsullarını bacarma

PFR-19.1.20. İntensiv terapiya xəstələrinin yaxınları ilə etik ünsiyyətləri qurmağı bacarmalıdır;

PFR-19.1.21. Sepsisin intensiv terapiyanı və rasional antibiotikoterapiyanı aparmağa bacarmalıdır;

PFR-19.1.22. Antibiotik resistent və nosokomial infeksiyaların rasional

antibiotikoterapiyasınıbacarmalıdır;

Həkim-infeksionist üçün rezidentura vaxtında aparılan minimal bacarıqların miqdarı:

PFR-19.1.23. Perikardiosentezi edilməsi 20 (P) 20 (As)


27

PFR-19.1.24. Torakosentezi edilməsi 20 (P) 20 (As)

PFR-19.1.25. Plevral drenajı edilməsi 20 (P) 20 (As)

PFR-19.1.26. Laporosentezi edilməsi 20 (P) 20 (As)

PFR-19.2. ŞOK VƏ REANİMASİYA

Peşə biliklər

PFR-19.2.1. Şokun patofizyologiyasını, etiyologiyasını və təsnifatını bilməlidir;

PFR-19.2.2. Kritik vəziyyətlərin mexanizmlərini, həyatqurtarma tədbirlərinin prinsiplərini,

ardıcıllığını və hədəf göstəricilərini bilməlidir;

PFR-19.2.3. Şokda istifadə olunan dərmanların farmakologiyasını bilməlidir;

PFR-19.2.4. Mexaniki ventilyasiyanın tənəffüs və ürək-damar sisteminə təsirini bilməlidir;

PFR-19.2.5. Şokdakı xəstələrin monitorizasiyasında istifadə edilən üsulları bilməlidir;

Peşə bacarıqlar

PFR-19.2.6. Şokda xəstələrdə həyatqurtarma tədbirlərini ardıcıllıqla yernə yetirməyi bacarmalıdır;

PFR-19.2.7. Pulmonar arteriyaya kateter qoymağı və nəticələri qiymətləndirməyi bacarmalıdır;

PFR-19.2.8. Şokda monitorizasiya etməyi bacarmalıdır;

PFR-19.3. EMBOLİYA VƏ KOAQULOPATİYALAR

Peşə biliklər

PFR-19.3.1. Koagulopatiyaları səbələrini və mexanizmlərini bilməlidir;

PFR-19.3.2. Disseminə intravaskulyar koagülasiyanin səbəblərini və mexanizmlərini bilməlidir;

PFR-19.3.3. Ağciyər arteriyanin emboliyanı klinik şəkili bilməlidir;

PFR-19.3.4. İri arteriyanin və venaların emboliyanı klinik şəkili bilməlidir;

Peşə bacarıqlar

PFR-19.3.5. Koagulopatiya baş verəndə yardım göstərməyə bacarmalıdır;

PFR-19.3.6. Dissemine intravaskulyar koagülasiya baş verəndə yardım göstərməyə bacarmalıdır

PFR-19.3.7. Ağciyər arteriyanin emboliya baş verəndə yardım göstərməyə bacarmalıdır;

PFR-19.3.8. İri arteriyanin və venaların dərin emboliya baş verəndə yardım göstərməyə bacarmalıdır;

PFR-19.3.9. Trombolitik terapiyanın aparılması bacarmalıdır;

PFR-19.4. KƏSKİN ORQAN ÇATMAMAZLIĞI

Peşə biliklər

PFR-19.4.1. Kəskin serebral çatmazlığın patofizyologiyasını və müxtəlif etiyolojı komaları bilməlidir;

PFR-19.4.2. Kəskin ürək çatmazlığın patofizyologiyasını bilməlidir;

PFR-19.4.3. Kəskin ağciyər çatmazlığın patofizyologiyasını bilməlidir;

PFR-19.4.4. Kəskin qaraciyər çatmazlığın patofizyologiyasını bilməlidir;

PFR-19.4.5. Kəskin böyrək çatmazlığın patofizyologiyasını bilməlidir;

PFR-19.4.6. Ağciyərin ödemi və kəskin kardial astma p

060923 st liklər ixtisası üzrə rezidenturada həkim...

Documents