14/5/2014

Θυμός –Επιθετικότητα-

Εκφοβισμός

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

1

Θυμός –Επιθετικότητα-

Εκφοβισμός

Project Α’ λυκείου-ΓΕΛ Καρέα

Σχολικό έτος: 2013-2014

Κάντζα Χρυσάνθη

Κούρτη Χριστίνα

Νταουτάκη Μαρία

Σαρέλη Αφροδίτη

Υπεύθυνη Καθηγήτρια:

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

14/5/2014

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

2

Πεοίληφη Έοεσμαπ

Με έοεσμεπ πξσ ποαγμαςξπξιήραμε ρςημ ςάνη ρςξ μάθημα ςξσ project

ρσζηςήραμε και αμαπςϋναμε μια πληθόοα θεμάςχμ. Αουικά μέρχ παιυμιδιόμ

οϊλχμ ,ασςξρυεδιάζξμςαπ εμςξπίραμε ρςξιυεία ςηπ ποξρχπικϊςηςαπ μαπ.

ςημ ρσμέυεια με ςημ ποαγμαςξπξίηρη ρσμξμιλιόμ πξσ έγιμαμ ρςημ ςάνη με

ςημ ρσμμεςξυή ϊλχμ ςχμ μαθηςόμ και με ςημ βξήθεια ςηπ κα. Αμςιγϊμηπ

Κοιπαοξπξϋλξσ μιλήραμε για ρσμαιρθήμαςα ,ςιπ αιςίεπ απϊ ςιπ ξπξίεπ

ποξέουξμςαι και ςιπ ρσμέπειεπ ςξσπ. Δπιπλέξμ μαπ δϊθηκε η εσκαιοία μα

έοθξσμε ρε καλϋςεοη επατή με ςξμ εασςϊ μαπ και μα αμαγμχοίρξσμε και μα

απξδευςξϋμε ςα ρσμαιρθήμαςα μαπ, ξδηγόμςαπ ςξμ εασςϊ μαπ ρςημ

ασςξεκςίμηρη. Σέλξπ ρσζηςήραμε για ςξμ θσμϊ και ςημ επιθεςικϊςηςα και

καςαλήναμε ρε κάπξια ρσμπεοάρμαςα.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

3

Πίμακαπ Πεοιευξμέμχμ

Ποόλξγξπ

Διραγωγή

Θεωοηςικό Μέοξπ ςηπ Δογαρίαπ

Σι είμαι ,πωπ ποξκαλείςαι και πώπ εκτοάζεςαι ξ θσμόπ;

Πξιεπ είμαι ξι επιπςώρειπ ςξσ θσμξύ;

Πώπ μπξοξύμε μα ελέγνξσμε και μα διαυειοιρςξύμε ςξμ θσμό μαπ;

Πώπ ρυεςίζεςαι ξ θσμόπ με ςημ ευθοόςηςα και ςημ επιθεςικόςηςα;

Πόςε και πώπ εκδηλώμεςαι μια επιθεςική ρσμπεοιτξοά;

Πξια είμαι ςα αίςια πξσ ξδηγξύμ ρςημ εκδήλωρη επιθεςικόςηςαπ;

Πώπ εκδηλώμεςαι ξ εκτξβιρμόπ;

Πξια είμαι ςα υαοακςηοιρςικά ςωμ εμπλεκόμεμωμ ρε πεοιρςαςικά εκτξβιρμξύ ( Θύςηπ, Θύμαςα ,παοαςηοηςέπ/ «ξσδέςεοξι») ;

Μεθξδξλξγία

Απξςελέρμαςα Δοωςημαςξλξγίξσ

Βιβλιξγοατία

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

4

Ποόλξγξπ

ςημ παοακάςχ γοαπςή εογαρία παοξσριάζεςαι κείμεμξ με βαρικϊ θέμα

«Θσμϊπ-Δπιθεςικϊςηςα-Δκτξβιρμϊπ». ςημ ξμάδα, ξι μαθήςοιεπ Κάμςζα

Φοσράμθη, Κξϋοςη Φοιρςίμα, Νςαξσςάκη Μαοία, αοέλη Ατοξδίςη, επιλέναμε

ςξ ρσγκεκοιμέμξ θέμα καθόπ απξςελεί κξμμάςι ςηπ καθημεοιμϊςηςαπ μαπ. Με

ςημ βξήθεια ςηπ κα. Κοιπαοξπξϋλξσ Αμςιγϊμη, σπεϋθσμη καθηγήςοια ςξσ

project, ςημ ξπξία εσυαοιρςξϋμε πξλϋ για ςημ ρσμεογαρία ςηπ , θα

παοξσριάρξσμε λεπςξμεοόπ επιμέοξσπ θέμαςα για ςημ έκτοαρη θσμξϋ ,

επιθεςικϊςηςαπ και εκτξβιρμξϋ.

Ειραγχγή

Σξ κεμςοικϊ θέμα ςξ project είμαι ξ θσμϊπ, η επιθεςικϊςηςα και ξ

εκτξβιρμϊπ ϊπξσ μαπ ζηςήθηκε μα απαμςήρξσμε ρε εοχςήμαςα με βάρη

ςα παοαπάμχ. Μεοικά απϊ ςα εοχςήμαςα ήςαμ:

Σι είμαι, πχπ ποξκαλείςαι και πχπ εκτοάζεςαι ξ θσμϊπ ;

Πξίεπ είμαι ξι επιπςόρειπ ςξσ θσμξϋ;

Πόπ μπξοξϋμε μα ελέγνξσμε και μα διαυειοιρςξϋμε ςξμ θσμϊ

μαπ ;

Πόπ ρυεςίζεςαι ξ θσμϊπ με ςημ ευθοϊςηςα και ςημ

επιθεςικϊςηςα;

Πϊςε και πόπ εκδηλόμεςαι μια επιθεςική ρσμπεοιτξοά;

Πξιά είμαι ςα αίςια πξσ ξδηγξϋμ ρςημ εκδήλχρη

επιθεςικϊςηςαπ;

Πόπ εκδηλόμεςαι ξ εκτξβιρμϊπ;

Πξια είμαι ςα υαοακςηοίρςηκα ςχμ εμπλεκϊμεμχμ ρε

πεοιρςαςικά εκτξβιρμξϋ (θϋςηπ, θϋμαςα, παοαςηοηςέπ/

«ξσδέςεοξι»);

Δξσλεϋξμςαπ ξμαδικά υχοίραμε ςα παοαπάμχ εοχςήμαςα αμά δϋξ και η

κάθε μία απϊ εμάπ βοήκε απάμςηρη για καθέμα απϊ ασςά. Με ςημ πλήοη

ρσμεογαρία και σπεσθσμϊςηςα ήοθαμε ρε κάπξια απξςελέρμαςα.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

5

Θεχοηςικό μέοξπ ςηπ Εογαρίαπ

Εοχςήρειπ 1 και 2

Ο ΘΤΜΟ

Ο καθέμαπ μπξοεί μα θσμώρει - ασςό είμαι εύκξλξ.

Αλλά ςξ μα θσμώρει καμείπ με ςξ ρωρςό άςξμξ, ρςξ ρωρςό βαθμό

και ρςη ρωρςή ρςιγμή, για ςη ρωρςή αιςία και με ςξ ρωρςό ςοόπξ -

ασςό δεμ είμαι εύκξλξ

Αοιρςξςέλη, Ηθικά Νικξμάυεια

Ο θσμϊπ απξςελεί έμα απϊ ςα πιξ εμδιατέοξμςα ρσμαιρθήμαςα. Μξιάζει

αοκεςά με έμα ηταίρςειξ αμ είυαμε μα ςξ παοξμξιάρξσμε με ρςξιυείξ ςηπ

τϋρηπ. Δίμαι έμα έμςξμξ ρσμαίρθημα πάθξσπ, ποξκαλξϋμεμξ ρσμήθχπ απϊ

κάπξια ςαοαυή, ποξρβξλή ή άομηρη. Δίμαι έμα ρσμαίρθημα παμίρυσοξ,

πξλλέπ τξοέπ αποϊβλεπςξ ςϊρξ για ςξμ ίδιξ ςξμ άμθοχπξ πξσ ςξμ βιόμει

ϊρξ και για ςξσπ γϋοχ ςξσ. Όλξι ςξμ έυξσμε μιόρει, είςε χπ παοξδικϊ

εκμεσοιρμϊ είςε χπ έμςξμη ξογή. Δπειδή ρε μεοικέπ πεοιπςόρειπ ςξ

νέρπαρμα ςξσ θσμξϋ ρσμξδεϋεςαι απϊ καςαρςοξτικέπ (έχπ και

ασςξκαςαρςοξτικέπ) ποάνειπ, σπάουει η αμςίληφη ϊςι ςξ ίδιξ ςξ ρσμαίρθημα

είμαι καςαρςοεπςικϊ. ςημ ποαγμαςικϊςηςα ϊμχπ δεμ σπάουξσμ «καλά» ή

«κακά» ρσμαιρθήμαςα. Ασςϊ πξσ ποξρδίδει ςημ ιδιϊςηςα ςξσ θεςικξϋ ή ςξσ

αομηςικξϋ είμαι ξ ςοϊπξπ με ςξμ ξπξίξ διαυειοιζϊμαρςε ςα ρσμαιρθήμαςα.

Δεμ είμαι ξ θσμϊπ πξσ καςαρςοέτει, αλλά η ποάνη πξσ ποξέουεςαι απϊ

ασςϊμ. Δίμαι έμα ιρυσοϊ ρσμαιρθημαςικϊ κϋμα πξσ χθεί ςημ ρσμείδηρη μα

ενχςεοικεσςεί και ρσυμά εκτοάζεςαι με πεοίπλξκεπ ρχμαςικέπ αμςιδοάρειπ.

Ο θσμϊπ απξςελεί έμα τσριξλξγικϊ, ρσμήθχπ σγιέπ, αμθοόπιμξ ρσμαίρθημα.

Όςαμ, ϊμχπ, νετεϋγει απϊ ςξμ έλεγυϊ μαπ και γίμεςαι καςαρςοξτικϊπ,

μπξοεί μα ξδηγήρει ρε πξλλά ποξβλήμαςα – ρςξμ εογαριακϊ υόοξ, ή ρςιπ

ποξρχπικέπ μαπ ρυέρειπ– και γεμικόπ ρε επιβάοσμρη ςηπ ρσμξλικήπ

πξιϊςηςαπ ςηπ ζχήπ μαπ. Δπιπλέξμ, μπξοεί μα μαπ κάμει μα μιόρξσμε ϊςι

βοιρκϊμαρςε ρςξ έλεξπ εμϊπ αποϊβλεπςξσ και ιρυσοξϋ ρσμαιρθήμαςξπ. Ωπ

απξςέλερμα μπξοεί μα είμαι η αμςεκδίκηρη (πξσ μπξοεί μα καςαλήνει ρε κάςι

μξιοαίξ) ή η ριχπή. Γεμικά ξι ρσμέπειεπ πξσ μπξοεί μα σπάουξσμ είμαι

φσυικέπ (ϊπχπ ξι εμξυέπ) ή ρχμαςικέπ (ϊπχπ έμα καοδιακϊ επειρϊδιξ).

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

6

ϋμτχμα με ςξμ CharlesSpielberger, έμαμ φσυξλϊγξ πξσ ειδικεϋεςαι ρςη

μελέςη ςξσ θσμξϋ, ξ θσμϊπ είμαι μια ‘‘ρσμαιρθημαςική καςάρςαρη πξσ

πξικίλλει ρε έμςαρη απϊ ςξμ ήπιξ εκμεσοιρμϊ χπ ςημ έμςξμη ξογή και μαμία.

Όπχπ και άλλα ρσμαιρθήμαςα, ρσμξδεϋεςαι απϊ τσριξλξγικέπ και ρχμαςικέπ

αλλαγέπ: ϊςαμ θσμόμξσμε, η καοδιά μαπ υςσπά πιξ δσμαςά και η πίερη ςξσ

αίμαςϊπ μαπ ασνάμεςαι, ϊπχπ ασνάμξμςαι και ςα επίπεδα ςχμ ξομξμόμ

αδοεμαλίμη και μξοαδοεμαλίμη.

Ο θσμϊπ ρα ρσμαίρθημα μξιάζει πξλϋ με ςξμ πϊμξ και ςημ καςάθλιφη και

πξλλέπ τξοέπ είμαι δϋρκξλξ μ’ αμαγμχοίρει καμείπ πξϋ νεκιμά ςξ έμα και

ςελειόμει ςξ άλλξ. Ο φσυικϊπ πϊμξπ έυει και ρχμαςικέπ αλλά και

ρσμαιρθημαςικέπ ποξεκςάρειπ. Σα ρσμαιρθήμαςα παίζξσμ μεγάλξ οϊλξ ϊρξμ

ατξοά ςξμ πϊμξ και ρσυμά ξ πϊμξπ ρυεςίζεςαι ρςεμά με ςημ καςάθλιφη.

Όπχπ είμαι γμχρςϊ άλλχρςε, ξ φσυικϊπ πϊμξπ ςοέτει ςξ θσμϊ και ξ θσμϊπ

ςοξτξδξςεί ςημ καςάθλιφη.

Ο θσμϊπ γεμμιέςαι απϊ ενχςεοικά εοεθίρμαςα αλλά και απϊ αμηρσυία ή απϊ

ρσμευή εμαρυϊληρη με ςα ποξρχπικά μαπ ποξβλήμαςα. Κάπξιεπ μμήμεπ

ςοασμαςικόμ ή ενξογιρςικόμ γεγξμϊςχμ μπξοξϋμ, επίρηπ, μα ποξκαλέρξσμ

ρσμαιρθήμαςα θσμξϋ.

Οι μεϊςεοξι, ϊρξι έυξσμ παιδιά και ξι λιγϊςεοξ μξοτχμέμξι είμαι ξι ςοειπ

καςηγξοίεπ αμθοόπχμ πξσ είμαι πιθαμϊςεοξ μα εκδηλόρξσμ θσμϊ, ρϋμτχμα

με μια μέα επιρςημξμική έοεσμα.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

7

Σι Ποξκαλεί Θσμό ρε έμα Άμθοχπξ;

Τπάουξσμ δϋξ βαρικέπ ποξωπξθέρειπ για μα βιόρει θσμϊ έμα άςξμξ:

Με ςξμ εασςϊ ςξσ (π.υ. μα μημ πήγε ςϊρξ καλά ρςιπ ενεςάρειπ ϊρξ

πεοίμεμε) ή με κάπξιξ άλλξ άςξμξ ή ρσμθήκεπ.

Ο θσμϊπ μπξοεί δηλαδή μα ποξκληθεί απϊ ερχςεοικξϋπ ή ενχςεοικξϋπ

παοάγξμςεπ. Μπξοεί μα θσμόμξσμε καςά εμϊπ ρσγκεκοιμέμξσ

ποξρόπξσ (ϊπχπ έμαπ ρσμάδελτξπ, ποξψρςάμεμξπ ή άγμχρςξπ), καςά

μίαπ καςάρςαρηπ ϊπχπ η κίμηρη ρςξσπ δοϊμξσπ, μία ακσοχμέμη

πςήρη, ή ακϊμα και εναιςίαπ ποξβλημάςχμ πξσ εμςξπίζξμςαι μέρα

μαπ: ρσμαιρθημαςικέπ δσρκξλίεπ, ποξρχπικά ποξβλήμαςα,

αμαμμήρειπ ή ςοασμαςικέπ εμπειοίεπ μπξοξϋμ μα ποξκαλέρξσμ

ρσμαιρθήμαςα θσμξϋ.

Δπίρηπ, ξι σφηλέπ, μη οεαλιρςικέπ και αποαγμαςξπξίηςεπ ποξρδξκίεπ

μπξοξϋμ μα ξδηγήρξσμ ρςξ θσμϊ. Μήπχπ πεοιμέμειπ πξλλά απϊ ςξσπ γϋοχ

και απϊ ςξμ εασςϊ ρξσ για μια καςάρςαρη;

Σξ κίμηςοξ ςξσ θσμξϋ είμαι η αίρθηρη ςξσ κιμδϋμξσ. Η αίρθηρη ασςή δεμ

ποξέουεςαι ςϊρξ απϊ ςημ απειλή καςά ςηπ ρχμαςικήπ ακεοαιϊςηςαπ, ϊρξ απϊ

μια ρσμβξλική απειλή ςηπ ασςξεκςίμηρηπ ή ςηπ ανιξποέπειαπ ςξσ αμθοόπξσ.

Μια ποξρβξλή, έμαπ «άδικξπ» ή βίαιξπ εκτξβιρμϊπ, ξ ενεσςελιρμϊπ, η

απξγξήςεσρη απϊ ςη μη επίςεσνη ρημαμςικόμ ρςϊυχμ, νεκιμξϋμ ρσμήθχπ ςη

διαδικαρία ςξσ θσμξϋ. Η καςάρςαρη ασςήπ ςηπ ρσμαιρθημαςικήπ

εγοήγξορηπ, ξτειλϊμεμηπ ρε έμα ςέςξιξ γεγξμϊπ, η ξπξία είμαι και η βάρη

για ϊλξ και μεγαλϋςεοη αμςίδοαρη ρε αμάλξγα εοεθίρμαςα, μπξοεί μα

διαοκέρει για όοεπ ή και ημέοεπ.

Αίρθημα αδικίαπ; Ποξρβξλήπ; Νςοξπήπ; Τπξςίμηρηπ; Απόλειαπ ελέγυξσ;

κέφειπ ϊςι ξ άλλξπ καςαπαςά ςα δικαιόμαςά ρξσ; Όςι ρε σπξςιμά; Όςι ρε

ςαπειμόμει; Νιόθειπ ςξ δίκιξ μα ρε πμίγει; Αμήμπξοξπ μα σπεοαρπιρςείπ ςξμ

εασςϊ ρξσ ϊπχπ θα ήθελεπ ιδαμικά;

Οι παοαπάμχ φσυξρσμαιρθημαςικέπ καςαρςάρειπ απξςελξϋμ ρσμήθη αίςια

πίρχ απϊ ςξ ιρυσοϊ και ξδσμηοϊ ρσμαίρθημα, ςξμ θσμϊ. Θσμϊ μιόθξσμε για

ςξ ποϊρχπξ πξσ θεχοξϋμε ϊςι μαπ ποξκαλεί ςα παοαπάμχ ρσμαιρθήμαςα,

αλλά και για ςξμ ίδιξ μαπ ςξμ εασςϊ, είςε επειδή δεμ ςξμ σπεοαρπιρςήκαμε

επαοκόπ, είςε επειδή ςξμ ατήραμε μα ςαοαυςεί, μα υάρει ςξ δίκιξ ςξσ, ςξμ

έλεγυξ και ςημ ασςξκσοιαουία ςξσ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

8

Εκδηλώμξμςαπ ςξ θσμό

Οι άμθοχπξι υοηριμξπξιξϋμ διάτξοεπ μεθϊδξσπ για μα υειοιρςξϋμ ςα

αιρθήμαςα ςξσ θσμξϋ. Οι ςοειπ βαρικέπ ποξρεγγίρειπ είμαι η έκτοαρη, η

καςαπίερη ρσμαιρθημάςχμ και η ηοεμία.

Σξ ίδιξ ςξ ρόμα, με ςημ αιόμια ρξτία ςξσ, θα μαπ δείνει πϊςε είμαρςε

θσμχμέμξι. Μήπχπ αμαπμέξσμε ακαμϊμιρςα; Μήπχπ αιρθαμϊμαρςε

«τλξγιρμέμξ» ςξ ποϊρχπξ μαπ; Μήπχπ μξιόθξσμε ςξσ μσπ μαπ μα είμαι

«ρτιγμέμξι»; Μήπχπ μξιόθξσμε ςημ αμάγκη μα τχμάνξσμε δσμαςά ή μα

ρπάρξσμε κάςι; Μήπχπ θέλξσμε μα πεςάνξσμε κάπξιξ αμςικείμεμξ ή μα

υςσπήρξσμε κάπξιξμ;

Ο εμρςικςόδηπ, τσρικϊπ ςοϊπξπ μα εκδηλόρξσμε ςξ θσμϊ μαπ είμαι μα

αμςιδοάρξσμε επιθεςικά. Ο θσμϊπ είμαι μια τσρική, ποξραομξρςική

απάμςηρη ρε κάπξια απειλή. συμά σπξκιμεί έμςξμα ρσμαιρθήμαςα και

ρσμπεοιτξοέπ, πξσ μαπ επιςοέπξσμ μα παλέφξσμε και μα σπεοαρπιρςξϋμε

ςξμ εασςϊ μαπ,ϊςαμ δευςξϋμε επίθερη. Δπξμέμχπ, χπ έμα ρημείξ, ηέκτοαρη

θσμξϋ είμαι απαοαίςηςη για ςημ επιβίχρή μαπ. Απϊ ςημ άλλη πλεσοά, δεμ

είμαι επιςοεπςϊ μα επιςιθέμεθα τοαρςικά ή ρχμαςικά ρε κάθε ποϊρχπξ ή

αμςικείμεμξ πξσ μαπ ποξκαλεί ή μαπ εμξυλεί. Οι μϊμξι, ξι κξιμχμικξί

καμϊμεπ, και η κξιμή λξγική θέςξσμ ϊοια ρςξ πϊρξ μακοιά μπξοεί μα μαπ

ξδηγήρει ξ θσμϊπ.

Πξλϋ ρσυμά ασςϊ πξσ ρσμαμςάμε ρςη κξιμχμία μαπ είμαι μα θέλξσμε μα

καςαρςείλξσμε ςξ θσμϊ. Ο θσμϊπ μξιάζει μα είμαι μια απϊ ςιπ εκδηλόρειπ πξσ

μαπ ςοξμάζξσμ πεοιρρϊςεοξ , και ξ δικϊπ μαπ και ςχμ άλλχμ. συμά

κάμξσμε ςξ παμ για μα ςξμ σπεομικήρξσμε μα ςξμ κοαςήρξσμε μακοιά μα ςξμ

ρσμπιέρξσμε μα σπξκοιθξϋμε πχπ δεμ σπάουει.

Οι πεοιρρϊςεοξι άμθοχπξι τξβξϋμςαι ςξμ θσμϊ, ςιπ ρσγκοξϋρειπ πξσ μπξοεί

μα ποξέλθξσμ, ποξςιμξϋμ μια καλσμμέμα ήοεμη ζχή, αομξϋμεμξι ϊςι ςξ

καζάμι βοάζει μέρα ςξσπ. Η απόθηρη ςξσ θσμξϋ είμαι ϊ,ςι υειοϊςεοξ.

Καςαπίμχ ςξ θσμϊ μξσ ρημαίμει αμαμαρό ρσμευόπ ςιπ αιςίεπ και ςα

πεοιρςαςικά ςξσ παοελθϊμςξπ, εγκλχβιρμέμξπ ρε αδιένξδεπ ερχςεοικέπ

ρσγκοξϋρειπ, ρε τϊβξσπ απόλειαπ και εγκαςάλειφηπ, ρςημ κξιμχμική

εσποέπεια και ςα δήθεμ ςηπ επξυήπ μαπ. Σα ρημαμςικϊςεοα παοάγχγα ςξσ

απχθημέμξσ θσμξϋ είμαι η καςάθλιφη και ξι φσυξρχμαςικέπ αοοόρςιεπ.

Υαίμεςαι ϊςι η ρσγκοάςηρη ςξσ θσμξϋ για μεγάλξ διάρςημα ξδηγεί ρε

καςάθλιφη, δηλαδή ρε μια αμθσγιειμή διεσθέςηρη ςχμ εκκοεμξςήςχμ. Σα

άςξμα πξσ ρσμευόπ ςαπειμόμξσμ ςξσπ άλλξσπ, κοιςικάοξσμ ςα πάμςα και

κάμξσμ κσμικά ρυϊλια είμαι ςα άςξμα πξσ δεμ έυξσμ μάθει μα εκτοάζξσμ ςξ

θσμϊ ςξσπ επξικξδξμηςικά. Δίμαι, επίρηπ, αμαμεμϊμεμξ μα μημ έυξσμ

ρσμάφει πξλλέπ σγιείπ διαποξρχπικέπ ρυέρειπ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

9

Σέλξπ, επέουεςαι η ηοεμία. Ασςϊ ρημαίμει ϊςι ϊυι μϊμξ σπάουει έλεγυξπ ςηπ

ενχςεοικήπ ρσμπεοιτξοάπ, αλλά επίρηπ έλεγυξπ και ςχμ ερχςεοικόμ

απαιςήρεχμ, ποξλαμβάμξμςαπ και ηοεμόμςαπ ςξσπ καοδιακξϋπ οσθμξϋπ,

ηοεμξϋμε ςξμ εασςϊ μαπ και ατήμξσμ ςα ρσμαιρθήμαςα ρςημ άκοη.

Είμαι καλό μα εκδηλώμξσμε ςξ θσμό μαπ;

Οι φσυξλϊγξι ρήμεοα λέμε πχπ η άπξφη ασςή απξςελεί έμαμ επικίμδσμξ

μϋθξ. Μεοικά άςξμα υοηριμξπξιξϋμ ασςή ςημ άπξφη για μα δικαιξλξγήρξσμ

ςξ ϊςι πληγόμξσμ ςξσπ γϋοχ ςξσπ. Η έοεσμα έυει δείνει ϊςι η έμςξμη

εκδήλχρη ςξσ θσμξϋ μαπ ςιπ πεοιρρϊςεοεπ τξοέπ ποξκαλεί κλιμακχςή

αϋνηρη ςξσ θσμξϋ και ςηπ επιθεςικϊςηςαπ και ρε εμάπ και ρςξσπ άλλξσπ.

Ασςϊ δε βξηθάει ξϋςε εμάπ ξϋςε ςξ άςξμξ με ςξ ξπξίξ είμαρςε θσμχμέμξι

όρςε μα σπάονει εκςϊμχρη ςηπ καςάρςαρηπ. Δίμαι καλϋςεοξ μα βοξϋμε

αουικά ςι είμαι ασςϊ πξσ ποξκαλεί ςξ θσμϊ μαπ και έπειςα μα αμαπςϋνξσμε

ρςοαςηγικέπ, όρςε μα κοαςήρξσμε ςξ θσμϊ μαπ ρε επίπεδξ ςέςξιξ πξσ μα μη

μαπ ξδηγήρει ρε ακοαίεπ αμςιδοάρειπ.

Πξιεπ είμαι ξι επιπςώρειπ ςξσ θσμξύ ρςημ σγεία;

Ο άμθοχπξπ ϊςαμ είμαι θσμχμέμξπ βοίρκεςαι ρε μία καςάρςαρη ασνημέμηπ

διέγεορηπ. Όςαμ ασςή παοαςείμεςαι και έυει γίμει ςοϊπξπ ζχήπ ςξ ρόμα

καςαπξμείςαι ρημαμςικά. ϋμτχμα με ςξμ DrCaseyAdams, ξι ρκέφειπ ςα

εμδϊμσυα πιρςεϋχ και ρσμαιρθήμαςά μαπ μεςατοάζξμςαι ρε κσμαςξμξοτέπ

πξσ μεςαδίδξμςαι ραμ εμςξλέπ ποξπ ςξμ σπξθάλαμξ και ςημ σπϊτσρη, ρε

ϊλξσπ ςξσπ αδέμεπ, ποξπ ϊλα ςα ϊογαμά μαπ για μα μπξσμ ρε μϊμιμξ

ρσμαγεομϊ, ξ ξπξίξπ ςξσπ ποξκαλεί ρςαθεοή, πάγια τθξοά πξσ ξμξμάζξσμε

αρθέμεια. σγκεκοιμέμα, ξ θσμϊπ πσοξδξςεί ςημ έκκοιρη ςηπ αδοεμαλίμηπ

και ςξ ρόμα βοίρκεςαι ρε επαγοϋπμηρη, όρςε μα αμσμθεί. Η υξληρςεοϊλη

και ξι καςευξλαμίμεπ απελεσθεοόμξμςαι ρςξ αίμα, με απξςέλερμα μα

ρσγκεμςοόμεςαι λίπξπ ρςημ καοδιά και ςιπ καοχςίδεπ. Η καοδιά υςσπά

γοηγξοϊςεοα και ασνάμεςαι η αοςηοιακή πίερη. Η αμαπμξή επιςαυϋμεςαι,

ασνάμεςαι η κξοςιζϊλη απξδσμαμόμξμςαπ ςξ αμξρξπξιηςικϊ ρϋρςημα και η

παοαγχγή ςερςξρςεοϊμηπ ρςξσπ άμδοεπ. Σξ ρσμπαθηςικϊ μεσοικϊ ρϋρςημα

εκςοέπει ςημ οξή ςξσ αίμαςξπ απϊ ςξ ρσκόςι και ςξ ρςξμάυι ποξπ ςημ

καοδιά, ςξ κεμςοικϊ μεσοικϊ ρϋρςημα και ςξσπ μϋεπ. Ο υοϊμιξπ ή ξ ρσυμϊπ

θσμϊπ μπξοεί μα έυει ρξβαοέπ επιπςόρειπ ρςημ σγεία. Οι άμθοχπξι πξσ

είμαι ρσυμά θσμχμέμξι είμαι παοάλληλα και πιξ επιοοεπείπ ρςξ μα

εμταμίρξσμ έμτοαγμα, ποόιμεπ καοδιακέπ μϊρξσπ και ασνάμεςαι ξ κίμδσμξπ

εγκεταλικξϋ. Όρξι απέτεσγαμ ςη ρϋγκοξσρη και δεμ ενχςεοίκεσαμ ςα

ρσμαιρθήμαςά ςξσπ είυαμ διπλάριξ κίμδσμξ μα σπξρςξϋμ καοδιακή ποξρβξλή

ρε ρυέρη με ασςξϋπ πξσ αμςιπαοαςέθηκαμ αμξιυςά. Ασςϊ πξσ ρσμβαίμει είμαι

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

10

ϊςι ξ παοαςεςαμέμξπ θσμϊπ ασνάμει ςξ άγυξπ και ςημ αοςηοιακή πίερη,

βλάπςξμςαπ ςξ καοδιαγγειακϊ ρϋρςημα και ασνάμξμςαπ ςξμ κίμδσμξ

κξλπικήπ μαομαοσγήπ, ρημαμςικϊ παοάγξμςα κιμδϋμξσ για ποϊκληρη

εγκεταλικξϋ. Αλλά δεμ είμαι μξμάυα η καοδιά πξσ επηοεάζεςαι απϊ ςξμ

ςοϊπξ πξσ εκτοάζξσμε ςξμ θσμϊ μαπ. Η κακή διάθερη και ξι εκοήνειπ θσμξϋ

κάμξσμ κακϊ και ρςξσπ πμεϋμξμεπ μαπ. ςξ παοαπάμχ ρσμπέοαρμα

καςαλήγξσμ επιρςήμξμεπ ςξσ παμεπιρςημίξσ ςξσ Φάοβαομς ςχμ Η.Π.Α. πξσ

υοηριμξπξιόμςαπ μια κλίμακα μέςοηρηπ θσμξϋ, ςημ Cook - Medley κλίμακα

πξσ υοηριμξπξιείςαι απϊ ςξσπ φσυξλϊγξσπ, ποξρπάθηραμ μα εκςιμήρξσμ ςξ

καςά πϊρξ σπάουει ρσμάτεια θσμξϋ – βλάβηπ ςχμ πμεσμϊμχμ. Σα

απξςελέρμαςα έδειναμ πχπ ϊρξι είυαμ σφηλϊςεοη "βαθμξλξγία" θσμξϋ

παοξσρίαζαμ πεοιρρϊςεοα ή πιξ έμςξμα αμαπμεσρςικά ποξβλήμαςα, κάςι πξσ

ϊπχπ εκςιμξϋμ ξι ειδικξί ίρχπ και μα ξτείλεςαι ρςιπ ξομϊμεπ ςξσ ρςοεπ πξσ

πιθαμϊςαςα ασνάμξσμ ςη τλεγμξμή ρςξσπ αεοαγχγξϋπ.

Απεμεογξπξιεί ςη διαδικαρία ςηπ πέφηπ (ποϊβλημα ρςξ ρςξμάυι, τξϋρκχμα

ρςξ έμςεοξ. Δίμει εμςξλή ρςξ έμςεοξ, ϊρξ διαοκεί ξ τϊβξπ μα ποαγμαςξπξιεί

πεοιρςαλςικέπ κιμήρειπ, με απξςέλερμα ςξ έμςεοϊ μαπ μα κιμείςαι ρσμευόπ

και μα πάρυξσμε απϊ ρπαρςική κξλίςιδα. Μπλξκάοει ςη διαδικαρία ειρϊδξσ

ςχμ θοεπςικόμ ξσριόμ και ςημ απξμάκοσμρη ςχμ απξοοιμμάςχμ απϊ ςα

κϋςςαοα.

Άλλεπ μελέςεπ έυξσμ δείνει επίρηπ πχπ ξ θσμϊπ μπξοεί μα καςαρςείλει ςξ

αμξρξπξιηςικϊ ρϋρςημα. Δπιρςήμξμεπ ςξσ Φάοβαομς ζήςηραμ απϊ σγιείπ

αμθοόπξσπ μα επικεμςοχθξϋμ ρε δϋξ ρσμαιρθήμαςα βιόμξμςαπ θσμϊ και

ρσμπϊμια. ςη ρσμέυεια σπξβλήθηκαμ ρε μέςοηρη αμξρξρταιοίμηπ, ςημ

ποόςη γοαμμή άμσμαπ, για μα μεςοηθεί ξ βαθμϊπ άμσμαπ ςξσ ξογαμιρμξϋ.

Όπχπ απξδείυςηκε, σπάουξσμ ρατείπ εμδείνειπ ϊςι ςξ ρςοεπ καςαρςέλλει ςη

λειςξσογία ςξσ αμξρξπξιηςικξϋ ρσρςήμαςξπ ρε μεγάλξ βαθμϊ εμό ςα σφηλά

επίπεδα ρςοερξγϊμχμ ξομξμόμ, ϊπχπ η κξοςιζϊλη, επηοεάζξσμ ςημ

ικαμϊςηςα αμςίρςαρηπ ρε μξλϋμρειπ. Όςαμ ξ θσμϊπ καςαρςέλλεςαι σπάουξσμ

ασνημέμεπ πιθαμϊςηςεπ μα εκδηλχθξϋμ αρθέμειεπ πξσ ρυεςίζξμςαι με ςξ

αμξρξπξιηςικϊ ρϋρςημα, ϊπχπ είμαι η οεσμαςξειδήπ αοθοίςιδα, μξλϋμρειπ,

καθόπ και ξοιρμέμεπ μξοτέπ καοκίμξσ.

Ομξίχπ, κάθε τξοά πξσ υάμξσμε ςημ φσυοαιμία μαπ, επιβοαδϋμξσμε και

ςξσπ μηυαμιρμξϋπ ςξσ ξογαμιρμξϋ για επξϋλχρη. Ακϊμη και μικοά ςοαϋμαςα

μπξοεί μα αογήρξσμ μα επξσλχθξϋμ αμ έυξσμε ρσυμέπ εκοήνειπ θσμξϋ.

Δοεσμηςέπ απϊ ςξ παμεπιρςήμιξ ςξσ Ουάιξ ζήςηραμ απϊ 98 σγιείπ εθελξμςέπ

μα σπξρςξϋμ μικοά εγκαϋμαςα για μα ενεςαρςεί ξ υοϊμξπ επξϋλχρήπ ςξσπ.

Δπί ξκςό ημέοεπ, ςξ έγκασμα ελεγυϊςαμ καθημεοιμά και ρημειχμϊςαμ η

ενέλινη ςηπ επξϋλχρήπ ςξσ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

11

Όπχπ απξδείυςηκε, ϊρξι δεμ μπξοξϋραμ μα ελέγνξσμ ςξ θσμϊ ςξσπ και είυαμ

ρσυμά αομηςικά ρσμαιρθήμαςα είδαμ ςημ πληγή μα επξσλόμεςαι πξλϋ πιξ

αογά ρε ρυέρη με ϊρξσπ μπξοξϋραμ μα απξκςξϋμ καλή διάθερη μεςά απϊ

κάπξιξ άρυημξ γεγξμϊπ και μα βλέπξσμ ςα ποάγμαςα απϊ μια πιξ αιριϊδξνη

ξπςική, κάςι πξσ πιθαμϊςαςα μα ξτείλεςαι ρςα σφηλϊςεοα επίπεδα

κξοςιζϊληπ ρςξ αίμα ςχμ θσμχμέμχμ.

Δπίρηπ, αμ δεμ ενχςεοικεσθεί ξ θσμϊπ ξ κίμδσμξπ είμαι ϊςι μπξοεί μα γσοίρει

ποξπ ςξ ερχςεοικϊ μαπ, ποξπ ςξμ εασςϊ μαπ. Ο θσμϊπ πξσ ρςοέτεςαι ποξπ

ςξμ εασςϊ μαπ, μπξοεί μα ποξκαλέρει σπεοέμςαρη, σφηλή πίερη ή ακϊμα και

καςάθλιφη. Μπλξκάοει ςη λειςξσογία ςηπ μϊηρήπ μαπ, μπλξκάοξμςαπ ςημ

απξρςξλή αίμαςξπ και θοεπςικόμ ξσριόμ ρςξμ ποξμεςχπιαίξ λξβϊ ςξσ

εγκετάλξσ μαπ. ςαμαςά ςη δημιξσογία μεσοχμικόμ κσςςάοχμ και δικςϋχμ,

και ασςϊ δημιξσογεί καςάθλιφη.

Θσμϊπ πξσ δεμ εκτοάζεςαι μπξοεί μα δημιξσογήρει και άλλξσ ςϋπξσ

ποξβλήμαςα. Μπξοεί μα ξδηγήρει ρε παθξλξγικέπ εκδηλόρειπ, ϊπχπ είμαι η

παθηςική-επιθεςική ρσμπεοιτξοά (η έμμερη επίθερη ρε άςξμα, υχοίπ ασςά

μα γμχοίζξσμ ςξ λϊγξ, και ϊυι η άμερη ποϊρχπξ με ποϊρχπξ αμςιμεςόπιρη)

ή μια ποξρχπικϊςηςα διαοκόπ κσμική και επιθεςική.

Ο θσμϊπ έυει ςα ίδια υαοακςηοιρςικά με ϊλεπ ςιπ ϊφειπ ςηπ ζχήπ δηλαδή έυει

μια αουή μια ενέλινη έμα ςέλξπ. Ωρςϊρξ ξ θσμϊπ θα μπξοξϋρε μα είμαι κι έμα

πληρίαρμα ποξπ ςξσπ άλλξσπ αμ και με ακαςάλληλξ ςοϊπξ, είμαι μια

ρημαμςική ποξρπάθεια επικξιμχμίαπ .Ο θσμϊπ είμαι μια ποξρπάθεια μα

βοεθεί διένξδξπ ρε εμςάρειπ και παοξομήρειπ πξσ ρσρρχοεϋςηκαμ μέρα μαπ

μέυοι ϊςξσ έγιμαμ αβάρςακςεπ και είμαι αμάγκη μα βοξσμ μια διένξδξπ.

Ο θσμϊπ είμαι έμα απϊ ςα αμθοόπιμα ρσμαιρθήμαςα και ϊπχπ κάθε άλλξ

ρσμαίρθημα έυει ςη υοηριμϊςηςα ςξσ. Η υοηριμϊςηςα ςξσ θσμξϋ είμαι μα

εμημεοόμει με ςημ εμτάμιρη ςξσ, ϊςι κάπξιξπ άμθοχπξπ ή κάπξια

καςάρςαρη απειλεί μα παοαβιάρει κάπξιξ ϊοιξ μαπ. Δίμαι πξλϋ ρημαμςικϊ μα

μάθξσμε μα ρεβϊμαρςε ςξ μήμσμα πξσ τέομει ξ θσμϊπ και μα μη τξβϊμαρςε

ϊςαμ ςξμ μξιόθξσμε. Σξ μα εκτοάρξσμε ςξ θσμϊ μαπ με θεςικϊ ςοϊπξ – και

ϊυι επιθεςικϊ– είμαι η καλϋςεοη λϋρη ρςη διαυείοιρη και εκδήλχρη ασςξϋ ςξσ

ρσμαιρθήμαςξπ. Για μα ςξ επιςϋυξσμε, ποέπει μα μάθξσμε μα νεκαθαοίζξσμε

ςιπ αμάγκεπ μαπ και ςξσπ ςοϊπξσπ ικαμξπξίηρήπ ςξσπ, υχοίπ ςημ ποϊκληρη

βλάβηπ ρε ςοίςξσπ. Σξ μα εκτοάζξσμε ςξ θσμϊ μαπ θεςικά δε ρημαίμει ϊςι

ποέπει μα γίμξσμε πιερςικξί ή απαιςηςικξί. Αμςίθεςα, ρημαίμει μα δείυμξσμε

ρεβαρμϊ ρςξμ εασςϊ μαπ και ρςξσπ άλλξσπ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

12

ςοαςηγικέπ για μα ελέγνεςε ςξ θσμό ραπ

Α. Φαλάοωρη

Απλέπ ςευμικέπ υαλάοχρηπ, ϊπχπ ξι βαθιέπ αμαπμξέπ και η υοήρη ςηπ

ταμςαρίαπ, μπξοξϋμ μα ραπ βξηθήρξσμ μα καςεσμάρεςε ςα ρσμαιρθήμαςα

θσμξϋ. Τπάουξσμ βιβλία και μαθήμαςα πάμχ ρςη διδαρκαλία ςευμικόμ

υαλάοχρηπ, ςιπ ξπξίεπ, ατξϋ μάθεςε, μπξοείςε μα επιρςοαςεϋεςε ρε κάθε

πεοίρςαρη. Αμ εμπλέκερςε ρε ρυέρειπ πξσ και ςα δϋξ μέλη ςξσπ είμαι

εσέναπςα, ίρχπ μα απξςελξϋρε καλή ιδέα και για ςξσπ δϋξ μα μάθεςε ασςέπ

ςιπ ςευμικέπ.

Β. Γμωρςική αμαδόμηρη

Με απλά λϊγια, ασςϊ ρημαίμει ‘‘αλλαγή ςξσ ςοϊπξσ ρκέφηπ. Οι θσμχμέμξι

άμθοχπξι ςείμξσμ μα καςαοιξϋμςαι, μα βοίζξσμ και μα μιλξϋμ με

παοαρςαςικξϋπ ϊοξσπ πξσ αμςαμακλξϋμ ςιπ ερόςεοεπ ρκέφειπ ςξσπ.

Όςαμ κάπξιξπ είμαι θσμχμέμξπ, η ρκέφη ςξσ μπξοεί μα γίμει σπεοβξλική και

δοαμαςική. Ποξρπαθήρςε μα αμςικαςαρςήρεςε ασςέπ ςιπ ρκέφειπ με άλλεπ

πεοιρρϊςεοξ λξγικέπ. Για παοάδειγμα, αμςί μα πείςε ρςξμ εασςϊ ραπ ‘‘ασςϊ

πξσ ρσμέβη είμαι απαίριξ, τξβεοϊ, ςόοα ϊλα καςαρςοάτηκαμ, πείςε ςξσ

‘‘είμαι εμξυληςικϊ και δικαιξλξγημέμα είμαι θσμχμέμξπ γιʼ ασςϊ, αλλά δεμ

είμαι ςξ ςέλξπ ςξσ κϊρμξσ και με ςξ μα θσμόμχ δεμ μπξοό μα διξοθόρχ

ςίπξςα.

Η λξγική αμςιμάυεςαι ςξ θσμϊ, επειδή ξ θσμϊπ, ακϊμα και αμ είμαι

δικαιξλξγημέμξπ, μπξοεί αμέρχπ μα γίμει παοάλξγξπ. Γι’ ασςϊ, λξιπϊμ,

ποξρπαθήρςε μα ρκετςείςε με ςημ φσυοή λξγική. Τπεμθσμίρςε ρςξμ εασςϊ

ραπ ϊςι ξ κϊρμξπ ‘‘δεμ σπάουει για μα ραπ καςαςοέυει, ‘‘απλά ζείςε κάπξιεπ

απϊ ςιπ δσρκξλίεπ ςηπ καθημεοιμήπ ζχέπ.

Πείςε ασςά ςα λϊγια ρςξμ εασςϊ ραπ κάθε τξοά πξσ μιόθεςε ςξ θσμϊ μα ραπ

απξδσμαμόμει, και θα ραπ βξηθήρξσμ μα δείςε ςα ποάγμαςα απϊ μια πιξ

ιρξοοξπημέμη ποξξπςική. Τπεμθσμίρςε, ακϊμη, ρςξμ εασςϊ ραπ ϊςι με ςξ μα

θσμόμει δε διξοθόμεςαι ςίπξςα και ξϋςε ποϊκειςαι ασςϊ μα ραπ κάμει μα

μιόρεςε καλϋςεοα (ρςημ ποαγμαςικϊςηςα, μπξοεί μα ραπ κάμει μα μιόρεςε

υειοϊςεοα).

Οι θσμχμέμξι άμθοχπξι έυξσμ ςημ ςάρη μα ζηςξϋμ: δικαιξρϋμη, ρεβαρμϊ,

ρσμτχμία, επιθσμία μα γίμξμςαι ςα ποάγμαςα με ςξ δικϊ ςξσπ ςοϊπξ. αμ

μέοξπ ςηπ γμχρςικήπ ςξσπ αμαδϊμηρηπ, ςα άςξμα πξσ θσμόμξσμ πξλϋ θα

ποέπει μα ρσμειδηςξπξιήρξσμ ςημ απαιςηςική ςξσπ τϋρη και μα

μεςατοάρξσμ ςιπ ποξρδξκίεπ ςξσπ ρε επιθσμίεπ. Με άλλα λϊγια, ςξ μα πξσμ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

13

«θα ήθελα» κάςι, είμαι σγιέρςεοξ απϊ ςξ μα πξσμ «απαιςό» ή ποέπει μα έυχ

κάςι.

Γ. Λύρη ποξβλημάςωμ

Μεοικέπ τξοέπ ξ θσμϊπ και η ρϋγυσρη ποξκαλξϋμςαι απϊ πξλϋ αληθιμά και

αμαπϊδοαρςα ποξβλήμαςα ςηπ ζχήπ μαπ. Ο θσμϊπ ρσυμά είμαι ρχρςϊπ και

απξςελεί μια σγιή αμςίδοαρη ρςιπ δσρκξλίεπ ασςέπ. Τπάουει επιπλέξμ μια

πεπξίθηρη ϊςι κάθε ποϊβλημα έυει ςη λϋρη ςξσ και ασςϊ επιςείμει ςημ

απξγξήςεσρή μαπ, ϊςαμ διαπιρςόμξσμε ϊςι κάςι ςέςξιξ δεμ ιρυϋει πάμςα. Η

καλϋςεοη αμςίδοαρη για μα αμςιμεςχπίρξσμε μια ςέςξια καςάρςαρη είμαι μα

επικεμςοχθξϋμε ϊυι ρςη λϋρη ςξσ ποξβλήμαςξπ αλλά ρςξμ ςοϊπξ πξσ θα

υειοιρςξϋμε και θα αμςιμεςχπίρξσμε ςξ ποϊβλημα.

Δ. Βελςίωρη ςηπ επικξιμωμίαπ

Σα άςξμα πξσ θσμόμξσμ εϋκξλα έυξσμ ςημ ςάρη μα καςαλήγξσμ γοήγξοα ρε

ρσμπεοάρμαςα, ςα ξπξία, ϊμχπ, μπξοεί μα είμαι αμακοιβή, και μα δοξσμ

ρϋμτχμα με ασςά. Σξ ποόςξ ποάγμα πξσ ποέπει μα κάμεςε ϊςαμ βοίρκερςε

ρε μια έμςξμη ρσζήςηρη είμαι μα ηοεμήρεςε και μα ρκετςείςε ρε βάθξπ ςιπ

απαμςήρειπ ραπ. Μημ πείςε ςξ ποόςξ ποάγμα πξσ ραπ έουεςαι ρςξ μξσ, αλλά

ηοεμήρςε και ρκετςείςε ποξρεκςικά ςι θέλεςε μα πείςε. Σημ ίδια όοα,

ακξϋρςε ποξρεκςικά ςξ ρσμξμιληςή ραπ και ρκετςείςε πξλϋ ποιμ μιλήρεςε.

Δπιπλέξμ, ποξρπαθήρςε μα αμςιλητθείςε ςι είμαι ασςϊ πξσ βοίρκεςαι πίρχ

απϊ ςξ θσμϊ ραπ. Για παοάδειγμα, ερείπ επιθσμείςε ελεσθεοία και

ποξρχπικϊ υόοξ εμό ςξ άςξμξ πξσ είμαι ρημαμςικϊ για ραπ επιθσμεί μια

ζερςή και ρςεμή ρυέρη. Αμ ασςϊπ/ή αουίζει μα παοαπξμείςαι για ςιπ

δοαρςηοιϊςηςέπ ραπ, μημ αμςαπξδίδεςε καςηγξοόμςαπ ςξμ/ςημ χπ

δερμξτϋλακα ή χπ θηλιά ρςξ λαιμϊ ραπ.

Δ. Φοήρη ςξσ υιξύμξο

Σξ απλϊ υιξϋμξο μπξοεί μα ενξσδεςεοόρει ςημ ξογή με πξλλξϋπ ςοϊπξσπ.

Μπξοεί μα ραπ βξηθήρει μα δείςε ςα ποάγμαςα πιξ ιρξοοξπημέμα. Ωρςϊρξ,

σπάουξσμ δϋξ ρςξιυεία πξσ θα ποέπει μα πάοεςε σπϊφη ραπ ρυεςικά με ςξ

υιξϋμξο. Ποόςξμ, μημ ποξρπαθείςε μα απξτϋγεςε ςα ποξβλήμαςά ραπ και

μα ςα σπξςιμήρεςε αρςειεσϊμεμξι με ασςά. Αμςιθέςχπ, υοηριμξπξιείρςε ςξ

υιξϋμξο για μα βξηθηθείςε μα ςα αμςιμεςχπίρεςε πεοιρρϊςεοξ

επξικξδξμηςικά. Δεϋςεοξμ, μημ εμδίδεςε ρςξ δοιμϋ και ραοκαρςικϊ υιξϋμξο,

γιαςί και ασςϊ απξςελεί άλλη μία μξοτή μη σγιξϋπ έκτοαρηπ θσμξϋ.

ς. Αλλάνςε ςξ πεοιβάλλξμ ραπ

Πξλλέπ τξοέπ ςξ άμερξ πεοιβάλλξμ μαπ απξςελεί αιςία εκμεσοιρμξϋ και

ρϋγυσρηπ. Διάτξοα ποξβλήμαςα και σπξυοεόρειπ μπξοξϋμ μα ραπ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

14

επιβαοϋμξσμ και μα ραπ κάμξσμ μα θσμόρεςε με ςα εμπϊδια πξσ ραπ έυξσμ

ςϋυει και ρυεςίζξμςαι με ποϊρχπα και ποάγμαςα ςξσ πεοιβάλλξμςϊπ ραπ.

Δόρςε ρςξμ εασςϊ ραπ ςημ εσκαιοία μα κάμει έμα διάλειμμα. Δναρταλίρςε

ποξρχπικϊ υοϊμξ ρε εκείμεπ ςιπ ρςιγμέπ ςηπ ημέοαπ πξσ γμχοίζεςε ϊςι είμαι

ξι πιξ ρςοερξγϊμεπ.

Έπειςα απϊ ασςϊ ςξ ρϋμςξμξ, ήοεμξ διάλειμμα, αιρθάμερςε καλϋςεοα

ποξεςξιμαρμέμξπ μα αμςιμεςχπίρεςε ςιπ απαιςήρειπ ςχμ καςαρςάρεχμ, υχοίπ

μα νερπάςε πάμχ ςξσπ.

Εοχςήρειπ 3 και 4

Πχπ μπξοξύμε μα ελέγνξσμε και μα διαυειοιρςξύμε ςξμ θσμό μαπ?

Αουικά θσμϊπ είμαι η ρσμαιρθημαςική διέγεορη, η ξπξία ποξκαλείςαι απϊ

κξιμχμικέπ ρσμθήκεπ πξσ πεοιέυξσμ απειλή, παοεμπϊδιρη ή μαςαίχρη

ρςϊυχμ.Τπάουξσμ δϋξ βαρικέπ ποξωπξθέρειπ για μα βιόρει θσμϊ έμα άςξμξ:

1. Με ςξμ εασςϊ ςξσ (π.υ. μα μημ πήγε ςϊρξ καλά ρςιπ ενεςάρειπ ϊρξ

πεοίμεμε) ή 2. με κάπξιξ άλλξ άςξμξ ή ρσμθήκεπ. Ο θσμϊπ μπξοεί δηλαδή μα

ποξκληθεί απϊ ερχςεοικξϋπ ή ενχςεοικξϋπ παοάγξμςεπ. Ακϊμη και

ρσμαιρθημαςικέπ δσρκξλίεπ, ποξρχπικά ποξβλήμαςα, αμαμμήρειπ ή

ςοασμαςικέπ εμπειοίεπ μπξοξϋμ μα ποξκαλέρξσμ ρσμαιρθήμαςα θσμξϋ.

Δπίρηπ, ξι σφηλέπ, μη οεαλιρςικέπ και αποαγμαςξπξίηςεπ ποξρδξκίεπ

μπξοξϋμ μα ξδηγήρξσμ ρςξ θσμϊ.

Είμαι η Έκτοαρη Θσμξύ Τγιήπ;

Οι άμθοχπξι υοηριμξπξιξϋμ διάτξοεπ μεθϊδξσπ για μα υειοιρςξϋμ ςα

αιρθήμαςα θσμξϋ. Οι ςοειπ βαρικέπ ποξρεγγίρειπ είμαι η έκτοαρη, η

καςαπίερη ρσμαιρθημάςχμ και η ηοεμία. Η ρχρςή έκτοαρη ρσμαιρθημάςχμ

είμαι η πιξ σγιήπ ςευμική διαυείοιρηπ ςξσ θσμξϋ.Ο θσμϊπ πξσ δεμ έυει

εκτοαρςεί μπξοεί μα δημιξσογήρει ποξβλήμαςα ϊπχπ παθξλξγική

αμςιμεςόπιρη θσμξϋ ή ςη δημιξσογία μιαπ κσμικήπ και ευθοικήπ

ποξρχπικϊςηςαπ. Σα άςξμα πξσ σπξςιμξϋμ, γελξιξπξιξϋμ, είμαι κσμικξί με

άλλα άςξμα και καςακοίμξσμ καςαρςάρειπ δεμ έυξσμ μάθει πόπ μα

εκτοάζξσμ ςξ θσμϊ ςξσπ ρχρςά και ϊπχπ είμαι αμαμεμϊμεμξ δεμ έυξσμ

αοκεςέπ επξικξδξμηςικέπ ρυέρειπ.

Διαυείοιρη Θσμξύ και Σευμικέπ:

ςϊυξπ ςηπ διαυείοιρηπ ςξσ θσμξϋ είμαι μα μειόρει ςα αομηςικά

ρσμαιρθήμαςα και μα απξςοέφει ςιπ ρχμαςικέπ ρσμέπειεπ μέρχ διατϊοχμ

θεοαπεσςικόμ ποξρεγγίρεχμ. Ίρχπ ξ πιξ απξςελερμαςικϊπ ςοϊπξπ

διαυείοιρηπ ςξσ θσμξϋ είμαι η αμςιμεςόπιρη ςηπ πηγήπ ςξσ θσμξϋ είςε

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

15

ποϊκειςαι για άλλα άςξμα, είςε για ςξμ εασςϊ ρξσ αλλά και για καθημεοιμέπ

καςαρςάρειπ. Η πιξ αμαπξςελερμαςική ποξρέγγιρη είμαι η καςαπίερη ςχμ

ρσμαιρθημάςχμ θσμξϋ υχοίπ ςημ επενεογαρία ςξσπ και η απξτσγή ςηπ

καςάρςαρηπ αλλά και ςχμ παοαγϊμςχμ πξσ ποξκάλεραμ ςξ θσμϊ. Ασςϊπ ξ

ςοϊπξπ είμαι επιζήμιξπ ρςιπ αμθοόπιμεπ ρυέρειπ ατξϋ η «απξθήκεσρη»

ρσμαιρθημάςχμ θσμξϋ ρσμήθχπ ξδηγεί ρε ςιμχοηςικέπ ρσμπεοιτξοέπ.

ΜΔΡΙΚΔ ΣΔΦΝΙΚΔ ΔΙΑΦΔΙΡΙΗ ΘΤΜΟΤ

ΔΞΔΡΔΤΝΗΔ ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΑ ΠΟΝΟΤ ΚΑΙ ΥΟΒΟΤ

σμήθχπ ξ θσμϊπ ποξέουεςαι απϊ ςξ τϊβξ και ςημ αδσμαμία ή ραμ

δεσςεοεϋχμ ρσμαίρθημα ϊςαμ πληγχθξϋμε και ενχςεοικεϋεςαι μέρχ ςξσ

θσμξϋ. Νιόθει ςξ άςξμξ ϊςι υάμει ςξμ έλεγυξ μιαπ καςάρςαρηπ και ϊςι

απειλξϋμςαι ξι ανίεπ και ξι ρςϊυξι ςξσ. Η αμαγμόοιρη ασςόμ ςχμ

ρσμαιρθημάςχμ θα βξηθήρει ρςημ αμςίληφη και καςαμϊηρη ρςξσπ

παοάγξμςεπ πξσ βοίρκξμςαι πίρχ απϊ ςξ θσμϊ.

2. ΔΠΔΛΔΞΔ ΣΗΝ ΔΤΣΤΦΙΑ ΠΑΡΑ ΣΟΝ ΘΤΜΟ

Η διαςήοηρη αομηςικόμ ρσμαιρθημάςχμ ξδηγεί ρε ασςξκαςαρςοξτικέπ

ρσμέπειεπ πξσ ρσμπεοιλαμβάμξσμ αομηςικέπ επιπςόρειπ ρςξ ρόμα και

απξοοξτξϋμ ςημ απϊλασρη απϊ εσυάοιρςεπ ρςιγμέπ. Σα άςξμα πξσ απϊ

ρσμήθεια επιλέγξσμ ςξ θσμϊ ζξσμ ζχέπ πξσ ςιπ υαοακςηοίζει η απξγξήςεσρη

και ξ θσμϊπ.

3. Time –Out (Διάλειμμα)ΚΑΣΑ ΣΗ ΔΙΑΡΚΔΙΑ ΘΤΜΟΤ ΚΑΙ

ΔΝΣΑΗ«Παοακξλξϋθηρε» ςα δικά ρξσ ρσμαιρθήμαςα και

αμςιδοάρειπ ϊςαμ βοίρκεραι ρε καςάρςαρη θσμξϋ ή απξγξήςεσρηπ. Αμ

δειπ ϊςι μιόθειπ θσμϊ, άγυξπ, έμςαρη, ή εμξυή ςϊςε δόρε ρςξμ εασςϊ

ρξσ time-out. Time-Out ρημαίμει μα ρςαμαςήρξσμ μα ρσζηςξϋμ ϊλα ςα

εμπλεκόμεμα μέλη (δϋξ ή πεοιρρϊςεοα) ή μα υχοίρξσμ για αοκεςή

όοα για μα ρκετςξϋμ λξγικά, μα ηοεμήρξσμ και μα επαμακςήρξσμ ςξμ

έλεγυξ. Θα είμαι πιξ απξςελερμαςικϊ εάμ πεοιξοιρςεί ρςξ υοξμικϊ

ϊοιξ ςξσ εμϊπ μέυοι πέμςε λεπςόμ. Μπξοείπ μα πειπ « Φοειάζξμαι λίγη

όοα για μα ρκετςό ασςά πξσ είπαμε. Θα ήθελα μα ρσμευίρχ ςη

ρσζήςηρη ρε λίγξ». Δάμ ςξ άλλξ άςξμξ δεμ ραπ επιςοέπει μα τϋγεςε,

επιμέμεςε και τϋγεςε έςρι κι αλλιόπ.

4. ΒΡΔ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΙΚΟΤ ΣΡΟΠΟΤ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΟΠΟΙΗΗ

ΔΝΔΡΓΔΙΑ

Ο θσμϊπ δημιξσογεί σφηλά επίπεδα εμέογειαπ πξσ μπξοξϋμ μα

διαοκέρξσμ για όοεπ ή και πεοιρρϊςεοξ. Καςά ςη διάοκεια ασςή

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

16

ςείμξσμε μα αμαμεόμξσμε ςξ θσμϊ. Έςρι, εκςϊπ απϊ ςιπ ερχςεοικέπ

διαδικαρίεπ διαυείοιρηπ ςηπ έμςαρηπ ςξσ θσμξϋ σπάουξσμ και

δοαρςηοιϊςηςεπ πξσ μπξοξϋμ μα βξηθήρξσμ ϊπχπ ςξ πεοπάςημα,

ςοένιμξ, κξλϋμπι και άλλεπ δοαρςηοιϊςηςεπ πξσ ρσμπεοιλαμβάμξσμ

ρχμαςική κίμηρη και ενάρκηρη.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

17

Εοχςήρειπ 5 και 6

« Καςαμξώμςαπ και αμςιμεςχπίζξμςαπ ςημ κακή ρσμπεοιτξοά / επιθεςικόςηςα ςχμ παιδιώμ»

Η επιθεςικϊςηςα και η αμςιδοαρςική ρσμπεοιτξοά απξςελξϋμ ςξ 1/3 ςχμ ποξβλημάςχμ ρσμπεοιτξοάπ πξσ αμςιμεςχπίζξσμ ρήμεοα ξι φσυξλϊγξι και ξι παιδαγχγξί. Η επιθεςικϊςηςα αματέοεςαι πάμςα ρε ρσμπεοιτξοέπ πξσ έυξσμ χπ ρςϊυξ μα βλάφξσμ ςξμ άλλξ. Αμ δεμ σπάουει ασςή η ποϊθερη, ϊρη ζημιά κι αμ ποξκαλεί μια ρσμπεοιτξοά, δεμ μπξοξϋμε μα ςη υαοακςηοίρξσμε χπ επιθεςική.

Οι πεοιρρϊςεοξι ρήμεοα επιρςήμξμεπ (κξιμχμιξλϊγξι, φσυξλϊγξι, παιδαγχγξί) απξδέυξμςαι ϊςι η επιθεςικϊςηςα απξςελεί έμα πξλϋ εσοϋ τάρμα επιθεςικόμ ςοϊπχμ ρσμπεοιτξοάπ καςαρςοεπςικξϋ υαοακςήοα, πξσ εκδηλόμξμςαι με λϊγια ή με ποάνειπ ή ακϊμη και με ςη ριχπή και καςεσθϋμξμςαι ρσμειδηςά ή αρσμείδηςα εμαμςίξμ διατϊοχμ αμςικειμέμχμ ή και αμθοόπχμ, ζόχμ ή ακϊμη και εμαμςίξμ ςξσ ίδιξσ ςξσ αςϊμξσ. Έυξσμ δε ρημείξ αματξοάπ ςξσπ ςξμ κξιμχμικϊ υόοξ, απξςελξϋμ επξμέμχπ, κξιμχμιξλξγικά, κξιμχμικέπ ποάνειπ.

ΑΙΤΙΑ

Οι αιςίεπ ςηπ ποξβλημαςικήπ ρσμπεοιτξοάπ μπξοεί μα είμαι εγγεμείπ ρςξ άςξμξ, μα είμαι δηλαδή ξογαμικήπ ποξέλεσρηπ ή μα είμαι πεοιβαλλξμςικήπ τϋρηπ. Οι εγγεμείπ αιςίεπ μπξοεί μα ατξοξϋμ σπεοκιμηςικϊςηςα, υαμηλή μξημξρϋμη, ρσμαιρθημαςικέπ διαςαοαυέπ, φσυξπαθξλξγία. Η σπεοκιμηςικϊςηςα απϊ μϊμη ςηπ απξςελεί μια ποξβλημαςική ρσμπεοιτξοά και ίρχπ ςη ρσυμϊςεοη. Σξ ταιμϊμεμξ έυει απαρυξλήρει επιρςήμξμεπ διατϊοχμ ειδικξςήςχμ και αματέοεςαι με ςξμ ϊοξ Τπεοκιμηςικϊ ϋμδοξμξ, ατξοά δε ρςξ ρσμδσαρμϊ ελλειμμαςικήπ ποξρξυήπ και σπεοκιμηςικϊςηςαπ. Ποξωπϊθερη για ςη διάγμχρη ςηπ διαςαοαυήπ είμαι η ρσμϋπαονη ρσμπςχμάςχμ αποξρενίαπ και σπεοκιμηςικϊςηςαπ. Σξ ρϋμδοξμξ εμταμίζεςαι ρσυμϊςεοα ρςα αγϊοια απ’ ϊςι ρςα κξοίςρια και τσρικά σπάουξσμ διατξοέπ χπ ποξπ ςημ πξιϊςηςα και ςημ πξρϊςηςα ςξσ ταιμξμέμξσ. Ακϊμη παοαςηοείςαι ρε ρημαμςικϊ πξρξρςϊ μα επιμέμξσμ ξι πσοημικέπ ςξσ δσρκξλίεπ και ρςημ ετηβεία αλλά και ρςημ εμηλικίχρη.

Όπχπ ϊμχπ ποξαματέοαμε η αμεπιθϋμηςη ρσμπεοιτξοά μπξοεί μα εδοάζει ςημ αιςιξλξγία ςηπ, πέοα απϊ ςημ διαςαοαυή ςηπ σπεοκιμηςικϊςηςαπ, ρε μξηςική ρςέοηρη, ρσμαιρθημαςική διαςαοαυή και φσυξπαθξλξγία. ςιπ πεοιπςόρειπ ασςέπ ξι δσμαςϊςηςεπ παοέμβαρηπ ατξοξϋμ κσοίχπ ειδικξϋπ, φσυιάςοξσπ, φσυξλϊγξσπ και ειδικξϋπ παιδαγχγξϋπ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

18

Η αμεπιθϋμηςη ρσμπεοιτξοά, ϊμχπ, μπξοεί μα εμταμιρςεί και λϊγχ

δσρμεμόμ πεοιβαλλξμςικόμ παοαγϊμςχμ, ϊπχπ έμα διαςαοαγμέμξ και

υαξςικϊ ξικξγεμειακϊ ή εσοϋςεοξ πεοιβάλλξμ. Σξ παιδί ποξκειμέμξσ μα

ιρξοοξπήρει ρσμαιρθημαςικά και μα επιβιόρει, θα αμαπςϋνει

εμδευξμέμχπ ρςοαςηγικέπ και ςευμικέπ μη απξδεκςέπ .

Ποόςα απϊ ϊλα, ποέπει μα επιρημάμξσμε ασςϊ πξσ ξι πεοιρρϊςεοξι φσυξλϊγξι και ξι παιδαγχγξί σπξρςηοίζξσμ: ϊςι η επιθεςική ρσμπεοιτξοά, ακϊμα και η σπεοβξλική ή «παθξλξγική», είμαι κάςι ραμ «εσλξγία». Γιαςί μαπ δείυμει ϊςι ςα παιδιά έυξσμ κάπξιξ ποϊβλημα μέρα ςξσπ και θέλξσμ μα επικξιμχμήρξσμ μαζί μαπ, όρςε μα ςξ βγάλξσμ ποξπ ςα ένχ, μα ςξ δηλόρξσμ, έρςχ και με ασςϊμ ςξμ ςοϊπξ. Μξιάζει, ρε ασςήμ ςημ πεοίπςχρη, η εκδήλχρη επιθεςικϊςηςαπ με ςξμ πσοεςϊ ςχμ παιδιόμ μαπ: ϊςαμ ξ ιϊπ ςηπ γοίπηπ ή κάπξιξ μικοϊβιξ ςα ποξρβάλει, ξ πσοεςϊπ, ϊρξ κι αμ μαπ ςαλαιπχοεί ϊλξσπ, είμαι ςξ νέρπαρμα, ςξ «καμπαμάκι» πξσ μαπ ποξειδξπξιεί ϊςι κάςι ξογαμικά δεμ πάει καλά. Ύρςεοα απϊ ςημ «εσλξγημέμη» ποξειδξπξίηρη, ςα ποάγμαςα μπξοξϋμ μα πάοξσμ ςξ δοϊμξ ςηπ θεοαπείαπ. Η εκοηκςικϊςηςα ή η επιθεςικϊςηςα ςχμ παιδιόμ μαπ, λξιπϊμ, μπξοεί μα ξτείλεςαι ρε έμα ή ρε πεοιρρϊςεοα αίςια απϊ ςα παοακάςχ:

ςιπ σπεοβξλικέπ ρςεοήρειπ και απαγξοεϋρειπ πξσ ςξσπ επιβάλλξσμε

είςε ξι γξμείπ και ςα ρσγγεμικά ποϊρχπα, είςε ξι δάρκαλξι ή ξι

ρσμξμήλικξι. Σα ρσμευή «μη» και «ϊυι» μπξοεί μα τέοξσμ φσυική

αμαρςάςχρη και απξγξήςεσρη ρςα παιδιά, ιδίχπ ϊςαμ μξιόρξσμ ϊςι δεμ

μπξοξϋμ μα εκπληοόρξσμ έμα ϊμειοξ ςξσπ, μια επιθσμία ςξσπ. Τπάουει,

ςϊςε, εμδευϊμεμξ ασςή η απξγξήςεσρη μα τέοει ςημ έκοηνη ςξσπ, ςη

βίαιη αμςίδοαρη ςξσπ. Οι σπεοβξλικά ασρςηοξί γξμείπ ξι ξπξίξι

ςιμχοξϋμ ρσυμά ςξ παιδί αμάλξγα με ςη δική ςξσπ ρσμαιρθημαςική

καςάρςαρη και δεμ ατήμξσμ πεοιθόοια ρσμαιρθημαςικήπ αμςίδοαρηπ και

έκτοαρηπ απϊ μέοξσπ ςξσ παιδιξϋ, εμιρυϋξσμ άθελά ςξσπ ςιπ επιθεςικέπ

ςξσ ςάρειπ. Αλλά και ςξ αμςίθεςξ έυει ςα ίδια απξςελέρμαςα, ξι

σπεοβξλικά παοαυχοηςικξί γξμείπ πξσ δεμ θέςξσμ ϊοια ρςη

ρσμπεοιτξοά ςξσ παιδιξϋ.

Με ςξμ ίδιξ εκοηκςικϊ ςοϊπξ αμςιδοξϋμ αοκεςά παιδιά κι ϊςαμ ξι γξμείπ,

για διάτξοξσπ λϊγξσπ ςα παοαμελξϋμ, ςα απξοοίπςξσμ ή ςα

σπξβάλλξσμ ρε ρκληοξϋπ αμςαγχμιρμξϋπ .Η ρςέοηρη ςηπ αγάπηπ ςχμ

γξμιόμ γεμμά ρε ξοιρμέμα παιδιά ερχςεοική αμαρτάλεια και δσρςσυία.

Έςρι, ποξρπαθξϋμ μα ναμακεοδίρξσμ ςημ αγάπη και ςημ ποξρξυή ςχμ

αγαπημέμχμ ςξσπ ποξρόπχμ, ποξβαίμξμςαπ ρε βίαιεπ εμέογειεπ, πξσ θα

μξμξπχλήρξσμ ςξ εμδιατέοξμ ςξσπ.

Έμαπ ςοϊπξπ με ςξμ ξπξίξ γίμξμςαι επιθεςικά ςα παιδιά είμαι η μίμηρη.

Όςαμ ςξ ξικξγεμειακϊ πεοιβάλλξμ ποξρπαθεί με επιθεςικϊ ςοϊπξ μα

ελέγνει ςημ επιθεςικϊςηςα ςχμ παιδιόμ, ςξ μϊμξ πξσ καςξοθόμει είμαι

μα ςη μιμηθεί ςξ παιδί μιαπ και ςξ γξμικϊ ποϊςσπξ ρσμπεοιτξοάπ γίμεςαι

αμςικείμεμξ μίμηρηπ. Όςαμ ξι γξμείπ είμαι ξι ίδιξι βίαιξι ρςη ζχή ςξσπ,

ασρςηοξί, επικοιςικξί και υοηριμξπξιξϋμ ςη ρχμαςική ςιμχοία, για μα

λϋρξσμ ςα ποξβλήμαςα, ρσμήθχπ ςξ μϊμξ πξσ καςατέομξσμ είμαι έμα:

μα μάθξσμ ρςα παιδιά ςξσπ πόπ μα τέοξμςαι βίαια.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

19

Αμ ςιμχοήρξσμε ςξ παιδί μαπ με νϋλξ, επειδή ςξ ίδιξ υςϋπηρε ή έρποχνε ςξ τίλξ ή ςξμ αδεοτϊ ςξσ, ςϊςε απλόπ ςξσ επιβεβαιόμξσμε ςημ ιδέα ςξσ ϊςι « μϊμξ ςξ νϋλξ τέομει απξςέλερμα» ή «βία είμαι δϋμαμη, ενξσρία, σπεοξυή». Σξ παιδί τξβάςαι ασςϊμ πξσ επιςίθεςαι και για μα απξτϋγει ςξ τϊβξ ασςϊ, ερχςεοικεϋει ςξ ποϊςσπξ ςξσ επιςιθέμεμξσ και κάμει ςξ ίδιξ.

Κάπξιεπ τξοέπ ςξ υαμηλϊ ξικξγεμειακϊ ειρϊδημα και η αδσμαμία ςχμ

γξμιόμ μα ικαμξπξιήρξσμ ςιπ αμάγκεπ ςξσπ καθόπ και η μη

επαγγελμαςική ικαμξπξίηρη ςχμ γξμέχμ, επιδοξϋμ αομηςικά ρςξμ

ςοϊπξ επικξιμχμίαπ με ςα παιδιά ςξσπ. Έμα μεγάλξ μέοξπ ςξσ

επιθεςικξϋ δσμαμικξϋ πξσ δημιξσογείςαι ρςξσπ γξμείπ απϊ ςα

ξικξμξμικά και κξιμχμικά αδιένξδα, θα ςξ τξοςχθξϋμ ςα παιδιά.

Αλλά ςα αίςια ςηπ επιθεςικϊςηςαπ ςξσ παιδιξϋ μπξοεί μα αμαζηςηθξϋμ

και ρςημ μεςανϋ ςχμ ρσζϋγχμ αμτίδοξμη επιθεςικϊςηςα. Δπίρηπ , η

Διαμάυη μεςανϋ ςχμ γξμέχμ ξδηγεί ρε επιθεςική ρσμπεοιτξοά

εμαμςίξμ ςξσ παιδιξϋ ραμ μέρξ εκςϊμχρηπ ςηπ ρϋγκοξσρηπ.

Ποέπει μα έυξσμε πάμςα καςά μξσ ϊςι ξ γξμέαπ δεμ είμαι μϊμξ πηγή ςηπ ζχήπ, ςοξτήπ και απξλαϋρεχμ, αλλά είμαι και η απϊ θέρη απϊλσςηπ ιρυϋξπ πηγή καςαμαγκαρμξϋ και απξγξηςεϋρεχμ για ςξ παιδί. Η επιθεςικϊςηςα ςχμ γξμέχμ μπξοεί μα εκδηλχθεί απϊ μια πεοιτοξμηςική μαςιά μέυοι και ςη ρχμαςική βία .Δναιςίαπ ςηπ επιθεςικήπ και βάμασρηπ ρσμπεοιτξοάπ ρςξμ ξικξγεμειακϊ υόοξ, ςα παιδιά έυξσμ πξλλέπ τξοέπ αομηςικέπ εμπειοίεπ, ϊπχπ ταίμεςαι απϊ έοεσμεπ. Έςρι μεςαβιβάζξμςαι πξλλέπ άρυημεπ μξοτέπ κξιμχμικξπξίηρηπ, γιαςί ςα παιδιά πξσ βλέπξσμ και βιόμξσμ ςημ επιθεςικϊςηςα μέρα ρςημ ξικξγέμεια ςη μεςατέοξσμ και ρςημ εσοϋςεοη κξιμχμική ξμάδα, ποάγμα πξσ δσρυεοαίμει ςημ ποξραομξγή ςξσπ ρςξ εσοϋςεοξ κξιμχμικϊ πεοιβάλλξμ.

Η επιθεςικϊςηςα ςχμ παιδιόμ είμαι ρσυμά η μακοξποϊθερμη ρσμέπεια ςηπ ρςάρηπ και ςξσ ςοϊπξσ αμαςοξτήπ ςξσπ. Έυει διαπιρςχθεί ϊςι ςϊρξ η υαλαοή πειθαουία ϊρξ και η ευθοική ρςάρη ςχμ γξμέχμ δημιξσογεί ρςα παιδιά ελάυιρςα ελεγυϊμεμη και έμςξμα επιθεςική ρσμπεοιτξοά.

Τπάουει ρςιπ μέοεπ μαπ έμαπ επιπλέξμ παοάγξμςαπ πξσ βξηθά ακϊμα και ςη κοσμμέμη επιθεςικϊςηςα ςχμ παιδιόμ μαπ μα ελεσθεοχθεί και μα εκτοαρςεί. Δίμαι η ςηλεϊοαρη και η ποξβξλή επιθεςικόμ ηοόχμ και ποξςϋπχμ μέρα απϊ ασςή. Σα πξλϋ ποϊρταςα υοϊμια ποξρςέθηκαμ ρςξμ αρςεοιρμϊ ςηπ ςηλεξπςικήπ διαρκέδαρηπ ςα διάτξοα ηλεκςοξμικά παιυμίδια, ςα ξπξία, αμ και ταίμεςαι μα είμαι ιδιαίςεοα αγαπηςά ρςη μεξλαία, ποξχθξϋμ κι ασςά επιθεςικά ποϊςσπα.

Δίμαι γμχρςϊ ρε ϊλξσπ μαπ ϊςι ςα παιδιά μαπ αμςιγοάτξσμ και μιμξϋμςαι ςξσπ επιβληςικξϋπ ήοχεπ ςηπ ςηλεϊοαρηπ. Βέβαια, δεμ σπάουει κάπξια ιδιαίςεοη παθξλξγία ρε ασςϊ. Σα παιδιά, καθόπ μεγαλόμξσμ και χοιμάζξσμ, απξοοίπςξσμ ςα άυοηρςα ποϊςσπα και σιξθεςξϋμ άλλα, πξσ ςξσλάυιρςξμ έυξσμ «φάνει» και ςξσπ ςαιοιάζξσμ ( μξσρικά είδχλα ή πξλιςικά ποϊρχπα). Άλλχρςε, δεμ σπάουξσμ επαοκείπ εοεσμηςικέπ απξδείνειπ ϊςι η ςηλεϊοαρη γέμμηρε επιθεςικϊςηςα ρε κάπξια παιδιά. Σξ πιξ πιθαμϊ μα ρσμβεί, ρε

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

20

εναςξμικεσμέμεπ πεοιπςόρειπ και ϊυι γεμικεσμέμα, είμαι η ςηλεξπςική βία μα μεγαλόρει ςημ ήδη εκδηλχμέμη επιθεςικϊςηςα κάπξιχμ παιδιόμ, ςα ξπξία βαραμίζξμςαι απϊ ερχςεοικέπ ρσγκοξϋρειπ. Πάμςχπ, για μα απξτϋγξσμε ςημ σπεοβξλική ενάοςηρη ςχμ παιδιόμ μαπ απϊ ςημ ςηλεϊοαρη και μια πιθαμή επίδοαρη ασςήπ ρςιπ επιθεςικέπ ενξομήρειπ ςξσπ, απ κάμξσμε μαζί με ςα παιδιά μια επιλξγή ποξγοαμμάςχμ και απ ςα παοακξλξσθήρξσμε μαζί ςξσπ, καςαδικάζξμςαπ ςη βία, ϊπξσ και ϊςαμ εμταμίζεςαι ρςη μικοή ξθϊμη μαπ.

Εοχςήρειπ 7 και 8

Εοώςηρη 7 : Πώπ εκδηλώμεςαι ξ εκτξβιρμόπ;

χμαςικόπ εκτξβιρμόπ: τσρικϊπ ςοασμαςιρμϊπ ή απειλή ποξπ

κάπξιξμ. Δκδηλόμεςαι με ρχμαςική βία (κλχςριέπ, μπξσμιέπ,

ρποχνίμαςα κλπ.)

Λεκςικόπ εκτξβιρμόπ: ρσρςημαςική υοηριμξπξίηρη εκτοάρεχμ,

τοαρςικόμ επιθέρεχμ, ποξρβξλόμ και απειλόμ, αγεμόμ ρυξλίχμ

και ειοχμείαπ , υοήρη παοαςρξσκλιόμ.

Εκτξβιρμόπ με εκβιαρμό: εκξϋρια απϊρπαρη υοημάςχμ ή

ποξρχπικόμ αμςικειμέμχμ η ξπξία ρσμξδεϋεςαι απϊ απειλέπ ή και

εναμαγκαρμϊ ρε αμςικξιμχμικέπ ποάνειπ.

Έμμερξπ ή κξιμχμικόπ: ποξρπάθεια για κξιμχμική απξμϊμχρη ή

αγμϊηρη αςϊμξσ για άρκηρη επιοοξήπ ρςημ ξμάδα ςχμ

ρσμξμήλικχμ όρςε μα αιρθαμθξϋμ αμςιπάθεια για κάπξιξ άςξμξ,

διάδξρη κακϊβξσλχμ ή φεϋςικχμ τημόμ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

21

Ηλεκςοξμικόπ εκτξβιρμόπ: απξρςξλή απειληςικξϋ ή σβοιρςικξϋ

σλικξϋ μέρχ e-mail ή ιρςξρελίδχμ κξιμχμικήπ δικςϋχρηπ , ςχμ

σπηοεριόμ mms και sms ςχμ κιμηςόμ ςηλετόμχμ, υοήρη η

παοαπξίηρη ςχμ ποξρχπικόμ δεδξμέμχμ, απξκλειρμϊπ απϊ μια

διαδικςσακή ξμάδα ,κλίρειπ ρςξ κιμηςϊ απϊ άγμχρςξ μξϋμεοξ.

Ραςριρςικόπ εκτξβιρμόπ: διάδξρη αομηςικόμ ρυξλίχμ εναιςίαπ

ςηπ καςαγχγήπ, ςηπ κξιμχμικήπ ςάνηπ, ςηπ ξικξμξμικήπ

καςάρςαρηπ, ςηπ διατξοεςικϊςηςαπ.

ενξσαλικόπ εκτξβιρμόπ: σβοιρςικά ρυϊλια, ρκίςρα με

ρενξσαλικϊ πεοιευϊμεμξ, αμήθικεπ υειοξμξμίεπ, αμεπιθϋμηςξ

άγγιγμα, ρξβαοέπ ρενξσαλικέπεπιθέρειπ.

Φαοακςηοιρςικά Θύςη-Θύμαςξπ-Παοαςηοηςή

ΘΤΣΗ ΘΤΜΑ ΠΑΡΑΣΗΡΗΣΗ

Μάγκαπ Αδύμαμξπ σμέμξυξπ

Νςαήπ Σοξμξκοαςημέμξπ Αμέςξυξπ

Αμάγχγξπ Υξβιρμέμξπ Δειλόπ

Αμώοιμξπ Απξμξμχμέμξπ Υξβιρμέμξπ

Άμσαλξπ Μξμαυικόπ Πεοίεογξπ

Αμαρταλήπ Διατξοεςικόπ Αδιάτξοξπ

Ακαλλιέογηςξπ σμαιρθημαςικόπ Οσδέςεοξπ

Απαίδεσςξπ Εσάλχςξπ Άςξλμξπ

Αμόηςξπ Ερχρςοετήπ Αμίδεξπ

Αιρθάμεςαι πχπ είμαι ξ δσμαςόςεοξπ

Αδοαμήπ ή πξλσποάγμχμ Απαθήπ

Αιρθάμεςαι αμχςεοόςηςα Απαοαςήοηςξπ σμμέςξυξπ

Αδιάλλακςξπ Ήοεμξπ Εμ δσμάμει θύςηπ

Νεσοικόπ Ειοημιρςήπ

Ονύθσμξπ

Παοξομηςικόπ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

22

Μεθξδξλξγία Εογαρίαπ ρςημ ςάνη

Δοαρςηοιϊςηςεπ/εογαλεία πξσ έυξσμ ρυέρη με ςημ φσυξκξιμχμική επιδενιϊςηςα και διεμεογξϋμςαμ καθ’ ϊλη ςημ διάοκεια ςηπ Δοεσμηςικήπ Δογαρίαπ και ρςιπ όοεπ ρσμάμςηρηπ ςηπ ξμάδαπ (δηλαδή κάθε εβδξμάδα επί έμα δίχοξ):

Παιυμίδια οόλχμ/Ασςξρυεδιαρμόπ (Παοαςήοηρη και εμςξπιρμϊπ ςχμ ρςξιυείχμ ποξρχπικϊςηςαπ πξσ αμαδϋθηκαμ μέρα απϊ ςξ παίνιμξ ςχμ οϊλχμ-σζήςηρη).

Test ποξρχπικόςηςαπ (σμπλήοχρη εοχςημαςξλξγίχμ). «Μιλάμε για ςα ρσμαιρθήμαςα» (Μελέςη μικοόμ ιρςξοιόμ και

ρσζήςηρη π.υ. «Μαθήμαςα Ιαςοικήπ» ςξσ Δμςξσάομςξ Γκαλεάμξ). «Αμαγμώοιρη και απξδξυή ςχμ ρσμαιρθημάςχμ μαπ» (Λενιλϊγιξ

ρσμαιρθημάςχμ, ρσμπλήοχρη ςξσ λενιλξγίξσ, διαβάθμιρη ςηπ έμςαρηπ ςχμ ρσμαιρθημάςχμ, πεοιγοατή κλπ).

Ασςξεκςίμηρη (Test ρυεςικά με ςημ ασςξεικϊμα και ςημ ασςξεκςίμηρη).

«Σα ρσμαιρθήμαςα ρςημ ςέυμη» (Ποξβξλή 12 έογχμ ζχγοατικήπ μεγάλχμ καλλιςευμόμ-Παοαςήοηρη-σζήςηρη-Αμίυμεσρη ρσμαιρθήμαςξπ).

Θσμόπ και επιθεςικόςηςα- Μελέςη μικοόμ ιρςξοιόμ και ρσζήςηρη, π.υ. «Η θλίφη και η ξογή» ςξσ ΦϊουεΜπξσκάι, Μελέςη πεοιπςόρεχμ.

Η μεθξδξλξγία και ςα εογαλεία ποξςείμξμςαμ κάθε τξοά απϊ ςημ σπεϋθσμη καθηγήςοια και γίμξμςαμ δεκςά απϊ ςα μέλη ςηπ ξμάδαπ ρςημ ποξρπάθειά μαπ μα απξκςήρξσμε ασςξγμχρία, ασςξεκςίμηρη, επίγμχρη ςχμ ρσμαιρθημάςχμ μαπ (κσοίχπ ςχμ δσρλειςξσογικόμ), απξδξυή και καςαμϊηρη ςχμ ρσμαιρθημάςχμ ςχμ δικόμ μαπ και ςχμ άλλχμ όρςε μα μπξοξϋμε μα διαυειοιζϊμαρςε πιξ εϋκξλα δϋρκξλεπ καςαρςάρειπ ςηπ καθημεοιμϊςηςάπ.

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

23

Απξςελέρμαςα Εοχςημαςξλξγίξσ

15%

59%

11%

15%

ςξ ρυξλείξ μαπ δεμ εκδηλώμξμςαι ρσγκοξύρειπ μεςανύ ςχμ μαθηςώμ.

Πόρξ ρσμτχμείςε με ασςή ςημ άπξφη;

Καθϊλξσ

Λίγξ

Αοκεςά

Πξλϋ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

24

10%

27%

35%

28%

Οι ρσμμαθηςέπ μξσ με βξηθξύμ ποόθσμα όςαμ έυχ δσρκξλίεπ ρςα μαθήμαςα. Πόρξ ρσμτχμείςε με

ασςή ςημ άπξφη;

Καθϊλξσ

Λίγξ

Αοκεςά

Πξλϋ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

25

11%

24%

47%

18%

Όλξι ξι μαθηςέπ γίμξμςαι δεκςξί από ςξσπ ρσμμαθηςέπ ςξσπ αμενάοςηςα από ςημ εθμική

καςαγχγή, ςξ υοώμα ςξσπ ή ςιπ μαθηριακέπ δσρκξλίεπ πξσ έυξσμ. Πόρξ ρσμτχμείςε με ςημ άπξφη;

Καθϊλξσ

Λίγξ

Αοκεςά

Πξλϋ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

26

19%

42%

24%

15%

Οι μαθηςέπ ςξσ ρυξλείξσ είμαι εμχμέμξι και δε υχοίζξμςαι ρε αμςιμαυόμεμεπ παοέεπ. Πόρξ ρσμτχμείςε με ςημ άπξφη;

Καθϊλξσ

Λίγξ

Αοκεςά

4%

18%

29%

49%

Όςαμ ποχςξήλθα ρςξ ρυξλείξ, αιρθάμθηκα γοήγξοα άμεςα και τιλικά με ςξσπ ρσμμαθηςέπ μξσ.

Πόρξ ρσμτχμείςε με ςημ άπξφη;

Καθϊλξσ

Λίγξ

Αοκεςά

Πξλϋ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

27

4%

17%

19%60%

Αιρθάμξμαι τιλικά με:

Α. Καμέμαμ

Β. Δλάυιρςξσπ ρσμμαθηςέπ μξσ

Γ. Σξσπ πεοιρρϊςεοξσπ ρσμμαθηςέπ ςηπ ςάνηπ μξσΔ. Σξσπ πεοιρρϊςεοξσπ ρσμμαθηςέπ ςξσ ρυξλείξσ μξσ

Θσμόπ –Δπιθεςικόςηςα-Δκτξβιρμόπ

28

Βιβλιξγοατία

Κέμςοξ σμβξσλεσςικήπ και Χσυξλξγικήπ Τπξρςήοινηπ

Παμεπιρςήμιξ Κϋποξσ-Τπηοερία πξσδόμ και Υξιςηςικήπ

Μέοιμμαπhttps://www.ucy.ac.cy/fmweb/el/tomeas-foiththkhs-

merimnas/counseling-office/9-gr-articles/66-anger

http://www.proagontas.gr/index.php?option=com_content&view=arti

cle&id=55&Itemid=88

http://20dim-kalam.thess.sch.gr/portal/images/pinakas.pdf

http://www.antibullyingnetwork.gr/page.aspx?id=105&main_menu=2

73&parent_id=161