1. stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Agnieszka Mąkosa

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska 322[10].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Katarzyna Zarębska lekarz dentysta Alicja Jedrzejczyk Opracowanie redakcyjne: mgr inŜ.Agnieszka Mąkosa Konsultacja: dr hab. inŜ. Henryk Budzeń Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[10].O1.01 „Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik farmaceutyczny.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Wymagania wstępne 6 3. Cele kształcenia 7 4. Materiał nauczania 8

4.1. Prawna ochrona pracy 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów

8 8 10 10 12

4.2. Higiena pracy 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów

13 13 17 17 19

4.3. Klasyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów

20 20 22 22 24

4.4. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pracowników 4.4.1 Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3 Ćwiczenia 4.4.4 Sprawdzian postępów

25 25 32 32 38

4.5. Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym 4.5.1 Materiał nauczania 4.5.2 Pytania sprawdzające 4.5.3 Ćwiczenia 4.5.4 Sprawdzian postępów

39 39 42 42 45

4.6. Środki ochrony osobistej 4.6.1. Materiał nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzające 4.6.3. Ćwiczenia 4.6.4. Sprawdzian postępów

46 46 46 47 47

4.7. ZagroŜenia poza pracą: techniczne, organizacyjne i ludzkie 4.7.1. Materiał nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzające 4.7.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów

48 48 50 50 53

4.8. Pierwsza pomoc 4.8.1. Materiał nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzające 4.8.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów

54 54 64 64 66


4.9. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska w placówkach ochrony zdrowia i placówkach Ŝywienia 4.9.1. Materiał nauczania 4.9.2. Pytania sprawdzające 4.9.3. Ćwiczenia 4.9.4. Sprawdzian postępów

67 67 75 75 77

5. Sprawdzian osiągnięć 78 6. Literatura 83


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w stosowaniu przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska w pracy technika farmaceutycznego.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś podane treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, Ŝe dobrze pracowałeś podczas lekcji i Ŝe nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą. W podrozdziałach Materiał nauczania treści kształcenia zostały zaprezentowane

w sposób ogólny. Podany zakres wiadomości powinien być wystarczający do osiągnięcia celów kształcenia niniejszej jednostki modułowej, ale moŜesz poszerzyć wiadomości o wskazaną literaturę.

Z podrozdziałem Pytania sprawdzające moŜesz zapoznać się przed przystąpieniem do poznawania treści materiału, poznając wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń. MoŜesz takŜe sprawdzić stan swojej wiedzy, która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń po zapoznaniu się z materiałem nauczania.

Zamieszczone w poradniku ćwiczenia mają na celu wyrobienie nawyku rzetelności, dokładności i systematyczności w pracy – umiejętności niezbędnych podczas pracy w zawodzie technika farmacetycznego.

Po wykonaniu ćwiczeń masz moŜliwość sprawdzenia poziomu swoich postępów odpowiadając na pytania podane w podrozdziale Sprawdzian postępów. W tym celu powinieneś zakreślić odpowiedzi, wstawiając X w miejscu pod słowem:

TAK – jeŜeli twoja odpowiedź na pytanie jest pozytywną, NIE – jeŜeli twoja odpowiedź na pytanie jest negatywną. Zakreślenia pod NIE wskazują luki w Twojej wiedzy i zarazem informują jakich treści

jeszcze nie poznałeś. Musisz do nich powrócić. Poznanie przez Ciebie wszystkich wiadomości o bezpieczeństwie w zakładzie pracy

będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuŜy się zestawem zadań testowych zawierającym róŜnego rodzaju ćwiczenia.


Schemat układu jednostek modułowych

322[10].O1 Podstawy działalności zawodowej

322[10].O1.01 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

322[10].O1.04 Stosowanie przepisów prawa i zasad

ekonomiki

322[10].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów

społecznych

322[10].O1.03 Objaśnianie budowy, fizjologii

i patofizjologii człowieka


2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − korzystać z róŜnych źródeł informacji, − korzystać z technologii informacyjnej, − zidentyfikować stanowiska pracy, − wykonywać prace zgodnie z zasadami bhp, − obsłuŜyć urządzenia techniczne, − obsłuŜyć komputer na poziomie podstawowym, − pracować w grupie i indywidualnie.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, − określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy, − określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, − zadbać o naleŜyty stan wyposaŜenia oraz ład i porządek w miejscu pracy, − rozpoznać zagroŜenia związane z wykonywaną pracą, − dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanych prac, − zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego, zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową, − wskazać sposoby likwidacji lub ograniczenia zagroŜeń związanych z urazami, prądem

elektrycznym, substancjami chemicznymi, − zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i higieny pracy, − zastosować zasady ochrony środowiska naturalnego, − zastosować przepisy BHP, higieny pracy i ochrony przeciwpoŜarowej, − udzielić pierwszej pomocy w stanach zagroŜenia Ŝycia i zdrowia.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy 4.1.1. Materiał nauczania

Sprawny system, umoŜliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy

jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa w stosunku do jednego obywatela. Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy. NajwaŜniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks Pracy. Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS). Gwarancją niezawisłości tej inspekcji jest podporządkowanie jej bezpośrednio Radzie Ochrony Pracy, działającej przy Sejmie RP. W zakresie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się natomiast kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy. W miejscu pracy naleŜy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpoŜarowych. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp spoczywa tak na pracodawcy jak i na pracowniku. Rozpoczynając działalność pracodawca jest obowiązany zawiadomić w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego inspektora pracy o następujących zdarzeniach: – o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, – zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, zwłaszcza zmianie

technologii lub profilu produkcji, jeŜeli zmiana technologii moŜe spowodować zwiększenie zagroŜenia dla zdrowia pracowników.

Naruszenie powyŜszych obowiązków stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i zagroŜone jest karą grzywny.

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy [11, rozdz. X], a w szczególności dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy. 2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, b) zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonywanie tych poleceń,

c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

d) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.


4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, pracownicy ci mają obowiązek: a) współpracować ze sobą, b) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy

wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, c) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku

wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników. Prawa i obowiązki pracownika: 1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy

i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego.

2. JeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie spowoduje usunięcia zagroŜenia przez pracodawcę, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagroŜenia w tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla innych osób.

5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: – znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym;

– wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełoŜonych;

– dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;

– stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

– poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich;

– niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie,

– współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.


Obowiązki kieruj ącego pracą w zakładzie pracy: – organizować stanowiska pracy podległych pracowników zgodnie z przepisami

i zasadami bhp, – dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem, – organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniające zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

– dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenie techniczne, o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

– egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

– zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Do podstawowych obowiązków pracodawcy naleŜy równieŜ prawidłowe i terminowe wypłacanie wynagrodzeń, których dokonuje się co najmniej raz w miesiącu w stałym i z góry określonym terminie.[6, s. 7] 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie instytucje nadzorują bhp? 2. Jaki akt prawny reguluje kwestię bezpieczeństwa i higieny pracy? 3. Jakich czynności i zachowań niezgodnych z przepisami bhp naleŜy unikać w miejscu pracy? 4. Czego naleŜy przestrzegać w miejscu pracy? 5. Jakie są zadania pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 6. Na kim spoczywa obowiązek przestrzegania przepisów bhp? 7. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp i ppoŜ? 8. Do czego jest zobowiązany pracodawca rozpoczynający działalność? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

WskaŜ obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Karta pracy – ćwiczeń

Obowiązki pracodawcy Obowiązki pracownika


Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) rozróŜnić obowiązki pracownika i pracodawcy, 2) przeanalizować obowiązki pracownika i pracodawcy, 3) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń, 4) zaprezentować obowiązki pracownika i pracodawcy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Przeczytaj uwaŜnie poniŜsze zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami P – prawda lub F – fałsz Karta pracy – ćwiczeń

JeŜeli pracodawca nie stwarza warunków na stanowisku pracy zgodnych z przepisami bhp i ppoŜ pracownik ma prawo do: − ucieczki z pracy__ − oddalenia się z miejsca zagroŜenia (zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego),

jeŜeli pomimo powstrzymania się od wykonywania pracy zagroŜenie nadal występuje__, − powstrzymania się od wykonywania pracy. Niezwłocznie zawiadamiając przełoŜonego) –

jeŜeli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwai higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwom innym osobom__,

− do pracy bez względu na brak bezpieczeństwa pracy__. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika w miejscu pracy stosując przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń, 3) przedyskutować na forum grupy swoją opinię.


Określ obowiązki pracownika i pracodawcy stawiając znak X w odpowiednim kwadracie. Uzasadnij wybraną odpowiedź.


Karta pracy – ćwiczeń Tak Nie 1. Czy pracodawca ma obowiązki w zakresie bhp w stosunku do

pracownika? Jakie?.......................................................................................................... � �

2. Czy pracownik rozpoczynając pracę musi być zapoznany z przepisami bhp? Dlaczego?................................................................................................... � �

3. Czy istnieją instytucje bezpieczeństwa i higieny pracy? Jeśli tak, to w jakim celu?........................................................................... � �



1) wyszukać w kodeksie pracy dział dotyczący bhp, 2) przeanalizować powyŜsze pytania, 3) znaleźć w kodeksie pracy podpowiedzi na powyŜsze pytania, 4) wskazać dział, rozdział i artykuł w kodeksie pracy, gdzie znajdują się odpowiedzi na

powyŜsze pytania, 5) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń, 6) omówić swoje propozycje na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – komputer, – internet, – przybory do pisania. – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać instytucje powołane do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy? � � 2) wskazać obowiązki pracodawcy? � � 3) wskazać prawa pracownika? � � 4) scharakteryzować jak naleŜy wykonywać pracę zgodnie z przepisami

bhp? � � 5) wyszukać akty prawne dotyczące bhp? � �


Higiena pracy

4.2. Higiena pracy 4.2.1. Materiał nauczania

Słowo higiena pochodzi z języka greckiego. Jest to zapobieganie chorobom oraz ochrona zdrowia. W procesie pracy oznacza ono tworzenie takich warunków, które zapewniają otrzymanie produktu, procesu pracy zdrowego i bezpiecznego dla konsumenta. Celem zabiegów jest usunięcie wszelkich zanieczyszczeń, drobnoustrojów, owadów i gryzoni. Zabiegi powodują zapobieganie powstawaniu wszelkich zanieczyszczeń. Nieprzestrzeganie zasad higieny jest niebezpieczne dla zdrowia konsumentów i personelu. Zgodnie z międzynarodowym prawem higiena to wszystkie warunki i pomiary niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiednich cech produkcji na wszystkich etapach procesu jej działania.[2, s. 15 –16] Od pracowników wymaga się więc znajomości przepisów sanitarno-higienicznych oraz ich przestrzegania w codziennej pracy. Wynika to równieŜ z zasad etyki zawodowej. [2, s. 16] Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Bezpieczeństwo pracy to działalność zmierzająca do ochrony pracownika przed wypadkiem. Natomiast higiena pracy obejmuje działania chroniące pracownika przed utratą zdrowia, zwłaszcza w następstwie chorób zawodowych. [6, s. 9] Ogólnie mówiąc higienę moŜna podzielić na kilka etapów, co dokładnie obrazuje rysunek nr 1.

Rys. 1. Opracowanie własne na podstawie informacji [2, s. 16]

Higiena w zakładzie pracy

Higiena personelu

Higiena produktów

Przykłady: – sprzątanie,

mycie, dezynfekcja pomieszczeń, naczyń urządzeń,

– zwalczanie szkodników.

Przykłady: – higieniczna

obróbka nieuszkodz– nych surowców bez oznak zepsucia,

– dodatki i opakowania spełniające normy chemiczne i mikrobiolo–giczne.

Przykłady: – higiena

osobista, – zapobieganie

chorobom, – dobór

i pielęgnacja odzieŜy ochronnej, badania lekarskie personelu.

Higiena produkcji

Przykłady: – zachowanie

zasad higieny pracy w procesie pracy.


Zasady higieny dotyczą: – pomieszczeń, – innych pomieszczeń w zakładzie, – sprzętu, maszyn i urządzeń, – procesów produkcji, – produktów, – odpadów, – zatrudnionego personelu, – zaopatrzenia w wodę. Organizm człowieka odgrywa duŜą rolę w rozprzestrzenianiu drobnoustrojów chorobotwórczych, dlatego ludzie powinni utrzymywać wysoki standard higieny osobistej. Pracownicy zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad: 1. Posiadania aktualnej ksiąŜeczki zdrowia i zgłoszenie się na badania okresowe. 2. Osoby chore lub podejrzane o chorobę powinny być odsunięte od pracy. 3. Włosy powinny być czyste, związane, zabezpieczone nakryciem głowy. 4. Nie powinno się dotykać podczas pracy nosa, ust i uszu – jeśli to zrobimy, powinniśmy

umyć ręce w środku myjąco – dezynfekującym. 5. Jedzenie, picie, Ŝucie gumy i palenie tytoniu podczas pracy są zabronione. 6. OdzieŜ ochronna powinna być czysta – nie powinno się uŜywać agrafek czy szpilek. 7. Przed wyjściem do toalety, poza teren zakładu lub miejsce sprzedaŜy naleŜy zdjąć odzieŜ

i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, np. rękawiczki jednorazowe. 8. Noszenie biŜuterii jest zakazane. 9. Uczestnictwo w szkoleniach z zakresu higieny jest obowiązkowe. Natomiast w higienie produkcji obowiązują następujące zasady: 1. Poszczególne czynności powinny być wykonywane na wydzielonych stanowiskach pracy

przy uŜyciu wydzielonego sprzętu. 2. Procesy produkcyjne brudne muszą być prowadzone w wydzielonych pomieszczeniach

z zachowaniem izolacji od procesów czystych. 3. Nie wolno uŜywać tego samego sprzętu wielokrotnie do róŜnych działań. 4. Odpadki organiczne i śmieci naleŜy segregować zgodnie z ich rodzajem. Jak najszybciej

naleŜy je usuwać poza teren zakładu. [7, s. 24] Pomieszczenia, związane z produkcją, powinny spełniać wymagania sanitarno – higieniczne, które dotyczą: – właściwego rozplanowania pomieszczeń – bardzo waŜne jest, aby drogi „brudne” nie

krzyŜowały się z „czystymi”, – materiałów konstrukcyjnych, stosowanych w zakładzie, – wysokości pomieszczeń, – rodzaju powierzchni ścian i posadzek, – konstrukcji okien, – instalacji elektrycznej, – wentylacji, – oświetlenia, – rodzaju i temperatury wody ciepłej i zimnej, – pomieszczeń do usuwania odpadów, – ochrony środowiska, – dróg transportu, – dojazdu do lokalu, – utrzymania czystości.


Sprzątanie to podstawowy zabieg, w czasie którego usuwa się mechanicznie z powierzchni róŜne zanieczyszczenia, wśród nich drobnoustroje. [2, s. 25]

DuŜe znaczenie w higienie pomieszczeń ma sprzątanie codzienne obejmujące czynności porządkowe wykonane pod koniec dnia pracy i po kaŜdej zmianie. Są to: – mycie powierzchni stołów, blatów, – mycie maszyn, urządzeń, drobnego sprzętu, – porządkowanie pomieszczeń i stanowisk pracy, – usuwanie z pomieszczeń resztek produkcyjnych, – mycie i dezynfekcja pojemników na odpadki, – mycie urządzeń sanitarnych, – wietrzenie pomieszczeń produkcyjnych, – sprzątanie pomieszczeń konsumenckich, – sprzątanie całego otoczenia zakładu. [2, s. 25] WyposaŜenie techniczne kaŜdego zakładu powinno być tak zaprojektowane, aby zapewniało: – wysoką jakość powierzchni procesu pracy, – dobór odpowiednich połączeń i uszczelnień, – odpowiedni sposób ustawienia i mocowania do podłoŜa, – łatwość mycia. Proces mycia i dezynfekcji ma decydujące znaczenie w higienie produkcji. Zapewnia przyjemne i bezpieczne warunki pracy, mogące przyciągać gryzonie i inne szkodniki, zapobiega awariom, korzystnie działa na klientów. [2, s. 28]

Skuteczne przeciwdziałanie zagroŜeniom zdrowia i Ŝycia ludności, charakterystyczne dla współczesnej cywilizacji jest moŜliwe jedynie przy szerokim zaangaŜowaniu społecznym. Przeciwdziałanie obecnym zagroŜeniom zdrowotnym wymaga bowiem zbiorowego wysiłku, np. w celu ochrony środowiska. Niezwykle waŜne jest takŜe kształtowanie poŜądanych nawyków zdrowotnych w społeczeństwie. Postęp cywilizacji i wzrost dobrobytu mogą bowiem stać się czynnikiem działającym destruktywnie na nasze zdrowie, o czym świadczą przykłady z wielu krajów wysoko rozwiniętych, w których pojawiają się niekorzystne zmiany w sposobie Ŝycia mieszkańców, sprzyjające upowszechnienie się tzw. chorób cywilizacyjnych. Do zmian takich naleŜy np. zmniejszona aktywność ruchowa, nieprawidłowe odŜywianie, rozpowszechnienie palenia tytoniu czy nadmierne obciąŜenie neuropsychiczne. Działanie prowadzące do zapobiegania chorobom i wzmacniania zdrowia moŜna podzielić na trzy grupy: – kształtowanie optymalnych dla Ŝycia i rozwoju człowieka warunków środowiska

materialnego i społecznego, – rozwijanie kultury zdrowotnej społeczeństwa, – rozwijanie profilaktycznej działalności słuŜby zdrowia.

W ogólnym zarysie zapobiegania zakaŜeniom bardzo duŜe znaczenie ma higiena trybu Ŝycia. Na pojęcie higienicznego trybu Ŝycia składają się róŜnorodne uświadomione i nieuświadomione zachowania człowieka, które mają wpływ na zapobieganie chorobom i polepszanie zdrowia. Prowadzenie higienicznego trybu Ŝycia to nie tylko przestrzeganie zbioru ścisłych reguł. Musi iść z nim w parze daleko idąca indywidualizacja, poniewaŜ nie ma jednego wzoru na sposób Ŝycia. Istnieją wszakŜe pewne wspólne zasady postępowania zgodnie z potrzebami zdrowia. Higieniczny tryb Ŝycia nie moŜe być czymś uciąŜliwym. Pojęcie higieny osobistej określa całość zachowań sprzyjających utrzymaniu i umacnianiu zdrowia, w tym takŜe działań związanych z utrzymaniem czystości ciała, odzieŜy i najbliŜszego otoczenia, z doborem odzieŜy i obuwia pod kątem ich właściwości zdrowotnych, z higienicznym przyrządzaniem posiłków.


Zachowanie czystości było i jest jednym z podstawowych wymagań higienicznych, poniewaŜ uchybienia w tym zakresie stanowiły i jeszcze stanowią bardzo istotną przyczynę szerzenia się chorób zakaźnych. Istnieje np. pojęcie chorób „brudnych rąk”, do których zalicza się dur brzuszny, czerwonkę i inne choroby przewodu pokarmowego o podłoŜu zakaźnym. Obok względów estetycznych utrzymanie czystości skóry ma istotne znaczenie higieniczne, przyczyniające się do prawidłowego jej funkcjonowania jako powłoki ochronnej. Źle utrzymana skóra, zwłaszcza rąk, zaniedbane włosy czy paznokcie mogą stanowić doskonałe podłoŜe dla rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. Wyrobienie nawyku mycia rąk juŜ od wczesnych lat stanowi waŜny sprawdzian kultury zdrowotnej i ogólnej. Troska o skórę rąk nakazuje stosowanie ochronnych rękawic przy wykonywaniu prac szczególnie brudzących, wymagających moczenia rąk lub stwarzających moŜliwości powstawania mikrourazów. Do ochrony rąk oraz ich pielęgnacji wskazane jest stosowanie kremów ochronnych i odŜywczych. Uchybienia w pielęgnacji rąk i stóp oraz mikrourazy, na które naraŜone są stopy i ręce, stosunkowo często przyczyniają się do rozwoju zakaŜeń. Powstawaniu grzybicy naskórkowej i droŜdŜy, zwłaszcza w przestrzeniach międzypalcowych, sprzyja maceracja naskórka pod wpływem wilgoci, np. pocenia się. Źródłem zakaŜenia mogą być: – ludzie zakaźnie chorzy i chore zwierzęta, – ludzie i zwierzęta będące nosicielami zarazków, – czasem zwłoki ludzi lub zwierząt krótko po śmierci. Okres zaraźliwości jest to czas, w którym zakaŜenie moŜe być przenoszone na ludzi zdrowych. W róŜnych chorobach zakaźnych okres ten ma róŜną długość. Do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakaŜeń naleŜą: – bezpośrednia styczność z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, podczas pielęgnacji

i leczenia chorych, – bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem (np. ukąszenia, zadrapania), – droga łoŜyskowa (wrodzone postacie chorób, np. róŜyczka, toksoplazmoza), – zakaŜenie własnymi pasoŜytami (np. jajami owsika przenoszonymi na własnych rękach

do ust). Do grupy chorób pośredniego szerzenia zakaŜeń naleŜą: – droga powietrzna, najczęściej kropelkowa, gdy zarazki dostają się do dróg oddechowych

wraz z kropelkami wydzielin od chorych podczas kaszlu, kichania, głośnego mówienia, – droga pokarmowa i wodna, przez zakaŜone pokarmy, przez zakaŜoną wodę, przy czym

dochodzi czasem do duŜych epidemii o szczególnej dynamice, – zakaŜenie poprzez glebę, w której znajdują się zarazki, zwykle w postaci

przetrwalnikowej (np. tęŜca, jaja pasoŜytów wielokomórkowych), – przenoszenie przez stawonogi, głównie owady, ale takŜe przez kleszcze i rzadziej

roztocza, – przenoszenie przez przedmioty w otoczeniu człowieka (zakaŜona bielizna osobista,

pościelowa, środki toaletowe, ksiąŜki, zabawki dziecięce). Czynniki obronne zakaŜeniom są ukierunkowane na przeciwdziałanie szkodliwej

działalności poszczególnych zarazków. Organizm moŜe je uzyskać w sposób bierny – w okresie niemowlęcym przeciwciała z mleka matki, później swoiste przeciwciała we wstrzyknięciach surowicy odpornościowej oraz w sposób czynny naturalny – przechorowanie i zakaŜenie bezobjawowe albo sztuczne – wytworzenie w organizmie odporności swoistej poprzez szczepionki.

W epidemiologii ogromne znaczenie ma wiedza o róŜnych aspektach Ŝycia społecznego, o rozwoju ekonomicznym, demograficznym, stanie higieny społeczeństwa, o słuŜbie zdrowia. Czynniki te wpływają na poszczególne ogniwa procesu epidemicznego działają hamująco na


szerzenie się chorób zakaźnych lub ułatwiają ich rozpowszechnianie. Urbanizacja np. i związane z nią warunki bytowania ludności ułatwiają szerzenie się niektórych zakaŜeń, zwłaszcza wśród dzieci, natomiast lepsze warunki mieszkaniowe, odpowiedni stan higieny komunalnej, higieny Ŝywienia przyczyniają się w znacznym stopniu do ograniczenia występowania wielu chorób głównie szerzących się w drogą pokarmową i wodną. Zasięg chorób zakaźnych moŜe być róŜny. Zachorowania pojedyncze, odosobnione, nazywa się sporadycznymi. Jeśli choroba utrzymuje się na pewnym obszarze stale, dając podobną liczbę zachorowań, mówi się o epidemii. Sprawne działanie w zwalczaniu chorób zakaźnych polega na: – moŜliwie wczesnym prawidłowym rozpoznaniu choroby, wykryciu źródła lub źródeł

zakaŜenia i unieszkodliwianiu ich, – przerwaniu, a gdy to jest niemoŜliwe ograniczeniu dróg szerzenia się choroby, – ochronie ludzi z otoczenia, a niekiedy większej populacji, przed zachorowaniami. Unieszkodliwienie źródeł zakaŜenia to przede wszystkim izolacja chorych oraz ich leczenie, które obok innych pozytywnych wyników moŜe skrócić okres zaraźliwości i w ten sposób ograniczyć rozwój procesu epidemicznego. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co rozumiesz pod pojęciem higieny? 2. Co grozi w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny? 3. Jakie czynniki warunkują bezpieczeństwo higieny pracy? 4. Jak moŜemy podzielić higienę pracy? 5. Czego dotyczą zasady higieny? 6. Do czego zobowiązani są pracownicy? 7. Jakie zasady higieny obowiązują w pracy? 8. Jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy? 9. Jakie znaczenie w higienie pracy ma codzienna higiena pomieszczeń produkcyjnych? 10. Jakie są źródła zakaŜenia? 11. Co zaliczamy do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakaŜenia? 12. Jakie są czynniki obronne zakaŜeniom?

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyjaśnić zasady zorganizowana pracy pod względem higieny pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać elementy przygotowania się do pracy, 2) rozróŜnić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy na forum grupy, 3) scharakteryzować czynniki bhp.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – arkusze papieru, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 2 Określ znaczenie: – Higieny w zakładzie pracy, – Higieny personelu, – Higieny produktów, – Higieny produkcji oraz opisz jakie warunki powinny być przestrzegane higieny

w zakładzie pracy? Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) omówić poszczególne rodzaje higieny, 2) określić jakie znaczenie ma przestrzeganie higieny w miejscu pracy, 3) wskazać czym grozi nieprzestrzeganie zasad higieny, 4) omówić swoje propozycje na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – arkusze papieru, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

WskaŜ, jakie wymogi powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy. Dokonaj analizy zagroŜeń, jeŜeli urządzenia techniczne nie spełniają wymogów bhp. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać wymogi jakie powinny spełniać pomieszczenia w miejscu pracy, 2) wskazać warunki, których nie spełniają urządzenia, 3) wyjaśnić jakie niebezpieczeństwa groŜą pracownikowi gdy pomieszczenia nie spełniają

warunków bhp, 4) scharakteryzować wymogi bhp, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia , 5) dokonać analizy dlaczego brak higieny w pomieszczeniach grozi niebezpieczeństwu nie

tylko dla pracownika, 6) zaprezentować efekty wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia, – przybory do pisania, – kolorowe kartki – czerwone i niebieskie.


Ćwiczenie 4 Zaznacz poprawną odpowiedź spośród trzech moŜliwości: Karta pracy – ćwiczeń

1. Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom: a) bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, b) dobrego i duŜego wynagrodzenia, c) dobrych warunków pracy.

2. Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie są kształtowane przez czynniki: a) sanitarno – higieniczne, b) materialne i społeczne, c) bytowe.

3. Proces mycia i dezynfekcji w higienie produkcji ma: a) decydujące znaczenie, b) nie ma wpływu na proces produkcji, c) zaleŜy od procesu produkcji.


1) przeanalizować pytania, 2) wskazać poprawne odpowiedzi, 3) scharakteryzować poszczególne zagadnienia na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – karta pracy – ćwiczeń, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie higieny? � � 2) wskazać czynniki warunkujące bezpieczeństwo higieny pracy? � � 3) określić czego dotyczą zasady higieny? � � 4) wskazać wymogi higieny pomieszczeń w miejscu pracy? � � 5) określić jakie znaczenie ma higiena pracy? � � 6) określić źródła zakaŜeń? � �


4.3. Klasyfikacja czynników szkodliwych w środowisku pracy 4.3.1. Materiał nauczania Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy są kształtowane przez czynniki materialne i społeczne. Czynniki materialne obejmują między innymi: – budynki i pomieszczenia zakładu pracy, – wyposaŜenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia produkcyjne, – czynniki szkodliwe i uciąŜliwości występujące na stanowiskach pracy, – zagroŜenia wypadkowe, – ogólne zabezpieczenia techniczne: wentylacja, klimatyzacja itp., – zabezpieczenia poszczególnych stanowisk pracy lub maszyn, – zaopatrzenie pracowników w sprzęt ochrony osobistej, np. rękawice ochronne i fartuchy

oraz potrzebne środki. Uwarunkowania społeczne obejmują sferę organizacji pracy, płac, motywacji do wykonywania zadań, stosunków międzyludzkich i wiele innych. [6, s. 9]

Bezpieczeństwo w zakresie pracy gwarantowane jest przede wszystkim przez odpowiedni stan obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych oraz stosowanie materiałów i procesów technologicznych które są bezpieczne dla zdrowia pracownika.

Środowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym, wytworzonym przez człowieka. Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika, więc z naraŜenia pracownika na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciąŜliwych występujących na stanowisku pracy.

Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie moŜe prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.

Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie moŜe prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynnik uciąŜliwy nie stanowi wprawdzie zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniŜenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności. W zaleŜności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik uciąŜliwy moŜe stać się szkodliwym, a szkodliwy – niebezpiecznym. W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko rozumiane przedmioty pracy (narzędzia, maszyny, oprzyrządowanie i wyposaŜenie stanowisk pracy, surowce, materiały i półfabrykaty stałe lub płynne, wyroby gotowe itp.), które w strefach swojego naturalnego oddziaływania stanowią potencjalne źródła niebezpiecznych czynników mechanicznych, mogących powodować zagroŜenia, głównie urazami. ZagroŜenie urazami powstaje wówczas, gdy na człowieka oddziałuje lub moŜe oddziaływać czynnik niebezpieczny, którego źródłem mogą być wymienione wyŜej przedmioty pracy lub podmioty otoczenia. Oddziaływania te mogą prowadzić do bezpośredniego uderzenia, przecięcia, zmiaŜdŜenia, przebicia lub innego urazu ciała człowieka. Urazy mechaniczne ciała człowieka mogą być równieŜ następstwem takich zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek z wysokości.

Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy rozpoznanie zagroŜeń stanowi jeden z najwaŜniejszych elementów kształtowania warunków


pracy. Do elementów procesu rozpoznawania zagroŜeń moŜna zaliczyć: właściwe odczytywanie sygnałów, zrozumienie przebiegu procesów pracy, postrzeganie środowiska pracy w oparciu o kryteria bezpieczeństwa, postrzeganie zawczasu czynników (przyczyn) zagroŜeń. ZagroŜenia są klasyfikowane na kilka sposobów w zaleŜności od zastosowanego kryterium klasyfikacji. Obecnie preferowany jest model klasyfikacji oparty na kryterium podziału rzeczowego. Według tego kryterium rozróŜnia się: – zagroŜenia fizyczne, – zagroŜenia chemiczne, – zagroŜenia biologiczne, – zagroŜenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).

Do grupy najprościej identyfikowalnych zagroŜeń zaliczane są zagroŜenia fizyczne. Ich wczesne rozpoznanie uzaleŜnione jest od ogólnej sprawności zmysłów człowieka a ich identyfikacja moŜliwa poprzez niezbyt skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami – miernikami (obecnie zaopatrzonymi w wyświetlacze cyfrowe). ZagroŜenia fizyczne to wszystkie obce substancje i materiały, które mogą spowodować fizyczne uszkodzenia człowieka.

Wśród tej grupy zagroŜeń szczególną uwagę ze względu na powszechność występowania moŜemy wymienić: – mikroklimat zimny i gorący, – hałas, – wibracje.

ZagroŜenia chemiczne to określone i nieokreślone substancje chemiczne w postaci par, dymów, gazów, płynów oraz aerozolu.

Natomiast zagroŜenia biologiczne to bakterie, wirusy, grzyby i pasoŜyty związane z pracą wykonywaną w działalności medycznej, gospodarce hodowlanej, zakładach mięsnych.

Poza czynnikami szkodliwymi w zakładzie pracy występują róŜne uciąŜliwości, czyli niemierzalne negatywne uwarunkowania wynikające z charakteru wykonywanej pracy. W zakładach pracy są to najczęściej: nadmierny wysiłek przy dźwiganiu cięŜarów, praca stojąca, długotrwałe moczenie rąk i wiele innych. Szczególnym rodzajem uciąŜliwości jest praca nocna. [6, s. 10]

W Polsce dla wielu chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych obowiązują normatywy higieniczne. Są to: – najwyŜsze dopuszczalne stęŜenia chemicznych czynników szkodliwych, mierzonych

laboratoryjnie, – najwyŜsze dopuszczalne natęŜenia fizycznych czynników szkodliwych mierzone

sprzętem i aparaturą kontrolno pomiarową. Obowiązujące w Polsce najwyŜsze stęŜenia i natęŜenia czynników szkodliwych ustalają rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy wydane w porozumieniu z ministrem zdrowia. Pracodawcy powinni znać stęŜenia i natęŜenia czynników szkodliwych na stanowiskach pracy oraz dbać, aby nie przekroczyły obowiązujących normatywów, a takŜe informować pracowników o zagroŜeniach. Badania i pomiary stęŜeń czynników szkodliwych wykonują odpowiednie stacje sanitarno – epidemiologiczne i inne laboratoria świadczące tego typu usługi. Następstwem niekorzystnych warunków lub charakteru wykonywanej pracy są choroby zawodowe. Są to schorzenia, które mają związek z wykonywaną pracą. [6, s. 10-11]


4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co rozumiesz pod pojęciem czynnik niebezpieczny? 2. Zdefiniuj czynniki szkodliwe? 3. Co rozumiesz pod pojęciem czynnik uciąŜliwy? 4. Jakie zagroŜenia zaliczamy do fizycznych? 5. Co wchodzi w skład zagroŜeń chemicznych? 6. Co wchodzi w skład zagroŜeń biologicznych? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj czynniki gwarantujące bezpieczeństwo pracownika w zakresie bhp? Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wskazać czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) wskazać i omówić czynniki bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawcy na forum grupy, 3) scharakteryzować czynniki bhp pracy w miejscu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – arkusze papieru, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 W poniŜszym tekście wstaw brakujące słowa, tak aby zdania były prawidłowo sformułowane.

Karta pracy – ćwiczeń Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika z naraŜenia pracownika na działanie czynników niebezpiecznych,................................................, występujących na stanowisku pracy. ZagroŜenie..................................., to wszystkie obce substancje i materiały, które mogą spowodować fizyczne uszkodzenie człowieka. Do grupy zagroŜeń fizycznych zaliczamy: mikroklimat zimny i gorący .........................., ...................... . ZagroŜenia chemiczne to określone i nieokreślone substancje .................................... w postaci par, dymów, .................................. oraz aerozolu. Do grupy czynników uciąŜliwych naleŜą:......................................., praca stojąca, ........................................................ .



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) wskazać poprawne odpowiedzi w brakujące miejsca w tekście, 2) uzasadnić odpowiedzi, 3) omówić swoje propozycje na forum grupy.


WskaŜ, jakie są czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciąŜliwe w miejscu pracy. Dokonaj analizy czynników. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać czynniki szkodliwe, niebezpieczne, uciąŜliwe, 2) określić jakie zagroŜenia niosą ze sobą poszczególne czynniki w miejscu pracy, 3) dokonać analizy poszczególnych czynników, 4) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – kartki papieru, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4

Wyjaśnij do czego pracodawca jest zobowiązany gdy prowadzi działalność gospodarczą i zatrudnia pracowników, oraz co mu grozi gdy stwarza zagroŜenie wystąpienia niebezpieczeństwa dla zdrowia i Ŝycia pracownika?



1) wskazać obowiązki pracodawcy rozpoczynającego działalność gospodarczą i zatrudniającego pracowników,

2) określić konsekwencje dla pracodawcy, który nie przestrzega i zarazem stwarza zagroŜenie wystąpienia niebezpieczeństwa dla zdrowia i Ŝycia pracowników,

3) scharakteryzować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – arkusze papieru, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać czynniki gwarantujące bezpieczeństwo pracownikom

w miejscu pracy? � � 2) scharakteryzować czynniki niebezpieczne? � � 3) określić czynniki uciąŜliwe? � � 4) określić zagroŜenia chemiczne? � � 5) zdefiniować czynniki szkodliwe? � �


4.4. ZagroŜenia Ŝycia i zdrowia pracownika 4.4.1. Materiał nauczania

Bardzo waŜnym elementem w procesie pracy jest dopasowywanie warunków pracy do pracownika – co jest jednym z kluczowych celów ergonomii. WaŜnym dla wszystkich pracowników wykonujących pracę na stanowiskach pracy, jest zapoznanie się z koniecznymi do spełnienia warunkami, aby praca powodowała moŜliwie najmniejsze szkody i negatywne komplikacje zdrowotne.

Praca to świadome i celowe działanie człowieka, zmierzające do wytworzenia określonych wartości materialnych bądź kulturalnych. Stanowisko robocze to przestrzeń, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. W przestrzeni tej znajdują się sprzęty i materiały niezbędne do produkcji, gotowe wyroby oraz odpady. Stanowiska pracy muszą być dostosowane do rodzaju i wielkości produkcji. Pracownik musi mieć zapewnioną swobodę ruchów i przestrzeń komunikacyjną. Zaopatrzenie w materiały nie powinno być większe niŜ przewidziane na jedną zmianę. Odpady poprodukcyjne naleŜy sukcesywnie usuwać, zwłaszcza jeŜeli zagraŜają bezpieczeństwu pracowników i jakości produkcji. Maszyny i urządzenia muszą być sprawne technicznie i czyste, zwłaszcza w gastronomii i przy produkcji Ŝywności. Sprzęt naleŜy wykorzystywać zgodnie z przeznaczeniem w sposób zapewniający bezpieczeństwo obsługi. O uszkodzeniach i niesprawności sprzętu trzeba informować przełoŜonych. Maszyny w ruchu muszą być pod stałym nadzorem, z wyjątkiem automatów. Wirujące części maszyn muszą mieć stałe osłony, a odzieŜ obsługujących takie maszyny ze względów bezpieczeństwa nie moŜe mieć luźno zwisających części, jak np. poły fartuchów. [6, s. 43 – 44]

Pracownicy wykonujący pracę na stojąco powinni mieć moŜliwość odpoczynku w pozycji siedzącej w pobliŜu miejsca pracy. W miejscu pracy czyha wiele zagroŜeń związanych z wykonywaną pracą, jednak do typowych zagroŜeń w miejscu pracy zaliczmy: – poŜar, – pasoŜyty, – zakaŜenie grypą, – przeciąŜenie układu ruchu, – czynniki chemiczne draŜniące, – czynniki chemiczne alergeny – uczulenie na środki czyszczące i myjące, – skaleczenia, zakłucia, – wymuszona pozycja ciała, – poparzenia, – hałas, – poraŜenie prądem elektrycznym, – upadek, – mikroklimat, – tlenek węgla, – stres, – uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny. Jednak nie zawsze da się uniknąć wypadku w pracy. Gdy wypadek nastąpi to pracownik jak i pracodawca moją pewne obowiązki i zadania do spełnienia.


Pojęcie wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik, definiuje ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ( Dz. U. Nr 199, poz. 1673).

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie: – nagłe, – wywołane przyczyną zewnętrzną, – powodujące uraz lub śmierć, – które nastąpiło w związku z pracą. Wszystkie cztery powyŜej wymienione elementy muszą wystąpić łącznie. Brak któregoś z nich powoduje, iŜ dany wypadek nie moŜe być zakwalifikowany jako wypadek przy pracy. Nagłość zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej (obowiązującego czasu pracy, godzin nadliczbowych) włączając w to drogę do pracy i z pracy. Przyczyną zewnętrzną będą wszelkie urazy mechaniczne, chemiczne, cieplne, siły przyrody oraz działanie osób trzecich. Związek zdarzenia z pracą ma miejsce wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło: – podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub

poleceń przełoŜonych, – podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz

pracodawcy, nawet bez poleceń. Czynnością taką będzie, np. próba usunięcia awarii przez pracownika, jeŜeli w jej trakcie uległ wypadkowi,

– w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze pomiędzy siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Ustalając związek zdarzenia z pracą trzeba pamiętać, iŜ nie musi być on bezpośredni, tzn. nie musi obejmować tylko czynności bezpośrednio dotyczących świadczenia pracy. MoŜe on dotyczyć równieŜ, dojścia pracownika do zakładu pracy, udanie się do przełoŜonego, spoŜycia posiłku itp. Związek z pracą występuje równieŜ wówczas, gdy w czasie godzin pracy pracownik zostanie zwolniony przez przełoŜonego w celu załatwienia spraw osobistych lub wizyty u lekarza. [5 s. 28 – 29] Z wypadkiem przy pracy został równieŜ zrównany wypadek, jakiemu uległ pracownik: – w czasie podróŜy słuŜbowej, chyba Ŝe wypadek spowodowany został postępowaniem

pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Okres delegowania pracownika poza miejsce jego stałego zamieszkania podlega szczególnej ochronie. Wypadkiem przy pracy będzie więc równieŜ wypadek, jakiemu uległ pracownik podczas czynności przygotowujących do pracy w następnym dniu, tj. w trakcie mycia, przygotowania posiłku, snu, itp. JednakŜe, jeŜeli w czasie swojego czasu wolnego pracownik odwiedzi znajomych i ulegnie u nich wypadkowi, to wówczas związek z pracą zostanie zerwany i nie będzie to wówczas wypadek przy pracy,

– w związku z udziałem w szkoleniu w zakresie powszechnej samoobrony, – przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje

związkowe. Wypadki przy pracy ustawa dzieli na: 1. Wypadki śmiertelne – jeŜeli śmierć w wyniku wypadku nastąpiła w okresie

nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku, 2. Wypadki cięŜkie – jeŜeli w wyniku wypadku nastąpiło cięŜkie uszkodzenie ciała:

– utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej, – inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje

organizmu,


– choroba nieuleczalna zagraŜająca Ŝyciu, – trwała choroba psychiczna, – trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie, – trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3. Pozostałe wypadki (w tym zbiorowe). [5 s. 29] Pracownik moŜe równieŜ ulec wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy. Wypadkiem tym jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które wystąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, a droga do pracy lub z pracy była najkrótsza i nie została przerwana. Za drogę do pracy lub z pracy uwaŜa się drogę: – z domu do pracy lub z pracy do domu, – do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł

ubezpieczenia rentowego, do zwykłego miejsca wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych lub z tego miejsca,

– do miejsca albo z miejsca odbywania nauki lub studiów, – do miejsca lub z miejsca zwykłego spoŜywania posiłków. [5 s. 30] Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi, który uległ wypadkowi wynika z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Forma i zakres pierwszej pomocy zaleŜne są od okoliczności oraz urazowych następstw wypadku. PrzełoŜony pracownika, który uległ wypadkowi, obowiązany jest dopilnować, by poszkodowany znalazł się pod opieką lekarza i powiadomić rodzinę o zaistniałym wydarzeniu.[3 s.15] W razie zaistnienia w zakładzie wypadku bezpośredni przełoŜony (pracownika, który uległ wypadkowi) obowiązany jest niezwłocznie zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności i przyczyn. W szczególności nie naleŜy dopuszczać do miejsca wypadku osób niepowołanych, uruchamiać wstrzymanych maszyn i urządzeń, dokonywać zmiany połoŜenia urządzeń i przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Pracodawca obowiązany jest sporządzić następującą dokumentację związana z wypadkiem: – protokół powypadkowy, – statystyczną kartę wypadkową, – wpisać wypadek do rejestru wypadków, – kartę wypadku w drodze do lub z pracy. [5 s. 39] Protokół powypadkowy sporządza zespół powypadkowy przez pracodawcę, w którym stwierdza, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy. Protokół powinien być sporządzony nie później niŜ w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. JeŜeli zespół przekroczy ten termin, wówczas ma obowiązek wskazać w protokole uzasadnioną przyczyną opóźnienia. Do protokołu dołącza się wszystkie dokumenty, na podstawie których zespół dokonał ustaleń. Członek zespołu moŜe umieścić w protokole zdanie odrębne. Z treścią protokołu zespół zapoznaje poszkodowanego lub członków rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku. Poszkodowany lub członek rodziny zmarłego pracownika ma prawo zgłaszać uwagi i zastrzeŜenia do ustaleń zawartych w protokole.


Wzór protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. [9]

Tabela 1. Protokół powypadkowy [9]


4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co nazywamy miejscem pracy? 2. Jakie wyróŜniamy zagroŜenia w miejscu pracy? 3. Co rozumiemy pod pojęciem wypadku przy pracy? 4. Jak dzielimy wypadki w pracy? 5. Do czego jest zobowiązany pracodawca gdy nastąpi wypadek? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przeczytaj uwaŜnie poniŜsze zdania i oceń ich prawdziwość oznaczając literami P –prawda lub F – fałsz.

Karta pracy – ćwiczeń

– wypadkiem nazywamy zdarzenie śmiertelne i nagłe__, – pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki pracy zgodne z przepisami bhp__, – pracownik ma obowiązek spać w ciągu pracy ok. 1 godziny__, – protokół powypadkowy musi sporządzać pracownik__, – pracownik moŜe palić tytoń w czasie pracy__, – pracownik w czasie pracy musi nosić ubranie ochronne__, – pracownik nie musi powiadamiać o wypadku przy pracy__, – pracodawca jest zobowiązany do zapobiegania wypadkom w pracy__. Sposób wykonania ćwiczenia


1) scharakteryzować obowiązki pracodawcy i pracownika, 2) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń, 3) wyjaśnić poszczególne zdania.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 WskaŜ zasady i kierunki kształtowania poczucia bezpieczeństwa i higieny pracy w miejscu pracy pracowników. Wykorzystaj kartki koloru niebieskiego i czerwonego dla zidentyfikowania zasad i kierunków. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać zasady poczucia bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników, 2) wymienić i scharakteryzować poszczególne zasady poczucia bezpieczeństwa i higieny

pracy pracowników,


3) wyjaśnić w jakim celu naleŜy dobrze organizować środowisko pracy aby było ono bezpieczne dla pracownika,

4) określić jakie elementy wskazują na to, Ŝe miejsce pracy nie jest bezpieczne, 5) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – dwie kartki, jedna koloru czerwonego druga niebieskiego, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Zdefiniuj i wyjaśnij poszczególne etapy wypadku przy pracy. Karta pracy – ćwiczeń

Zagadnienia Wyjaśnienie zagadnień

Definicja wypadku przy pracy

Podział wypadku przy pracy

Obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy

Dokumentacja powypadkowa



1) zdefiniować pojęcie wypadku przy pracy, 2) określić kiedy zaistnieje wypadek przy pracy, 3) określić jakie są obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy, 4) określić jaki jest podział wypadków przy pracy, 5) wyliczyć obowiązki pracodawcy w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy, 6) wyliczyć dokumentację powypadkową.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Pracownik w miejscu pracy skaleczył się urządzeniem technicznym. Wypełnij protokół powypadkowy dla pracownika, który uległ wypadkowi w czasie pracy.



1) wskazać rodzaj wypadku przy pracy, 2) sporządzić protokół powypadkowy, 3) dokonać analizy poprawności sporządzenia protokołu na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować stanowisko robocze? � � 2) wyliczyć zagroŜenia w miejscu pracy? � � 3) wyjaśnić pojęcie wypadku w pracy? � � 4) określić jak dzielimy wypadki? � � 5) wskazać do czego jest zobowiązany pracodawca gdy nastąpi wypadek? � �


4.5. Metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym 4.5.1. Materiał nauczania

Na pracowników mogą działać róŜne czynniki szkodliwe oraz uciąŜliwości związane ze stanowiskiem pracy i niekorzystnie wpływać na stan ich zdrowia. Czynniki szkodliwe – chemiczne, fizyczne i biologiczne – są zawsze związane ze środowiskiem pracy. Natomiast uciąŜliwości wynikają z charakteru wykonywanej pracy. Czynniki szkodliwe chemiczne stanowią największą grupę szkodliwości. Najczęściej występują w postaci pyłów, par, gazów i dymów, które przedostają się do organizmu głównie przez drogi oddechowe, w znacznie mniejszym stopniu przez usta i przewód pokarmowy. Nieliczne z nich są wchłaniane przez skórę. Wchłonięte w nadmiarze mogą powodować zatrucia. [6, s. 52] Bardzo waŜnym elementem w kaŜdej pracy jest unieszkodliwianie, czyli całkowite lub częściowe eliminowanie szkodliwego oddziaływania środków toksycznych poprzez ich utylizację (gospodarcze wykorzystanie odpadów) lub izolację od środowiska: Unieszkodliwianie toksyn obejmuje: – selektywne gromadzenie w miejscu powstania z rozdzieleniem na te składniki, które

mogą być zagospodarowane jako surowce wtórne, oraz pozostałe, wymagające izolacji oraz dokładne ich oznaczenie i zabezpieczenie w miejscu ich przechowywania,

– składowanie na wysypiskach specjalnie zbudowanych i odpowiednio zlokalizowanych z dala od ujęć wody pitnej, w podłoŜu o małej przepuszczalności, zabezpieczających środowisko przed rozprzestrzenianiem się toksyn,

– spalanie – najbardziej radykalna metoda unieszkodliwiania wszelkich substancji i odpadów – jest zalecana zwłaszcza dla odpadów stanowiących zagroŜenie epidemiologiczne, gazowe produkty spalania zawierające szkodliwe dla środowiska składniki muszą być przed odprowadzeniem do atmosfery oczyszczone.

Ostre zatrucia powstają wskutek krótkotrwałego działania czynnika szkodliwego o duŜym stęŜeniu w powietrzu. Na przykład zatrucia tlenkiem węgla powstają w czasie od kilkunastu minut do kilku godzin jego oddziaływania, zaleŜnie od stęŜenia. Natomiast zatrucia przewlekłe to wynik naraŜenia osoby na czynniki szkodliwe przez dłuŜszy czas, liczony w miesiącach, a nawet latach. Wiele czynników chemicznych działa na skórę draŜniąco lub uczulająco, np. Ŝywice epoksydowe lub składniki smarów. [6, s. 52] Do czynników szkodliwych fizycznych zalicza się niekorzystny mikroklimat – zimny i gorący – oraz hałas i wibracje. Hałas to zjawisko akustyczne, które w danej chwili i miejscu działa negatywnie na organizm człowieka. Jest najczęściej występującym fizycznym czynnikiem szkodliwym, a jego źródłem są maszyny i urządzenia, w tym wentylacyjne. Praca w nadmiernym hałasie ogranicza zdolność myślenia, pobudza nerwowo i powoduje szybkie zmęczenie. Hałas o natęŜeniu powyŜej 90 dB (decybeli) moŜe spowodować uszkodzenie słuchu. Dla porównania samochód osobowy jadący z prędkością 100 km/h wytwarza hałas o natęŜeniu około 76 dB, a głośno nastawione radio lub telewizor – 70dB.[8, s. 52] Do szkodliwych czynników biologicznych naleŜą bakterie, wirusy i pasoŜyty, które wywołują choroby zakaźne lub zakaŜenia. Całkowite wyeliminowanie chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych z miejsca pracy jest najczęściej nieosiągalne. Zwykle wymaga duŜych nakładów finansowych i radykalnej zmiany technologii. Na przykład benzen o silnym działaniu rakotwórczym zastąpiono innymi, mniej toksycznymi rozpuszczalnikami. Kilka lat temu wycofano azbest z przemysłu z powodu zagroŜenia pylicą i rakiem płuc. [6, s. 53]


KaŜdy zakład pracy musi zadbać o to, aby występujące tam czynniki chemiczne nie przekraczały najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń, a szkodliwe czynniki fizyczne, jak hałas i wibracje, najwyŜszych dopuszczalnych natęŜeń. W Polsce najwyŜsze dopuszczalne stęŜenia czynników chemicznych oraz najwyŜsze dopuszczalne natęŜenia czynników fizycznych określają rozporządzenia ministra pracy. Badania stęŜeń i pomiary natęŜeń tych czynników wykonują odpłatnie usługowe laboratoria higieny pracy oraz stacja sanitarno – epidemiologiczne. Utrzymanie stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych w bezpiecznych granicach umoŜliwiają między innymi ogólne środki techniczne: wentylacja, klimatyzacja, hermetyzacja urządzeń, wyciszanie hałaśliwych maszyn. W razie konieczności stosuje się indywidualne środki ochrony, jak ochronniki słuchu (wkładki do przewodu słuchowego, nauszniki) zabezpieczające przed hałasem, okulary chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym. [6, s. 53] Do uciąŜliwości wynikających z charakteru wykonywanej pracy naleŜy między innymi nadmierny wysiłek mięśni podczas dźwigania cięŜarów, praca w pozycji stojącej, praca z długotrwałym zaangaŜowaniem ograniczonych grup mięśni i monotonią ruchów. Innym, bardzo specyficznym rodzajem uciąŜliwości jest praca nocna. W odróŜnieniu od czynników szkodliwych uciąŜliwości są niemierzalne. [6, s. 53] Do najczęściej występujących czynników szkodliwych w miejscu pracy naleŜą: – niekorzystny mikroklimat, – znaczna wilgotność (następstwo intensywnego parowania), – obecność dymu i spalin z palenisk (z tlenkiem węgla), – ciągłe moczenie rąk w wodzie z roztworami środków myjących, – praca w pozycji stojącej (przy stołach produkcyjnych, zlewozmywakach i bufetach), – praca nocna (w lokalach rozrywkowych). [6, s. 54] Bardziej dokładnie jak naleŜy unikać i likwidować zagroŜenia obrazuje tabela nr 2.

Tabela 2. Identyfikacja i charakterystyka zagroŜeń

ZagroŜenia Charakterystyka zagroŜeń Środki zaradcze PoŜar, wybuch Obsługa trzonu gazowego Przestrzeganie: instrukcji bhp

i ppoŜ PasoŜyty (np.glista ludzka itp.)

Kontakt z zanieczyszczonymi glebami warzywami i ziemniakami

Przestrzeganie: instrukcji bhp i reŜimu sanitarnego

ZagroŜenie grypą Kontakt z pracownikami zatrudnionymi w oddziałach lub pacjentami

Szczepienie ochronne, przestrzeganie: instrukcji bhp i reŜimu sanitarnego

PrzeciąŜenie układu ruchu Przenoszenie duŜych garnków z posiłkami przy sporządzaniu i wydawaniu posiłków, produktów spoŜywczych: warzyw, owoców w skrzynkach i pojemnikach

Przestrzeganie: norm dźwigania dla kobiet, rotacji pracowników, instrukcji bhp, badań lekarskich, przeciwwskazań zdrowotnych pracowników, szkoleń bhp, odpowiednia organizacja pracy w zespole

Czynniki chemicznie draŜniące

Stosowane środki do dezynfekcji

Stosowanie środków ochrony osobistej (maski, rękawice)


Przestrzeganie: instrukcji bhp, procedur, przeciwwskazań zdrowotnych pracowników

Czynniki chemiczne alergeny – uczulenie na środki czyszczące i myjące

Praca ze środkami czystości Przestrzeganie: instrukcji bhp, procedur, przeciwwskazań zdrowotnych, przeniesienie na inne stanowisko pracy

Skaleczenie, zakłucie Obsługa naszyn i urządzeń o ostrych krawędziach

Przestrzeganie instrukcji bezpiecznej pracy, zachowanie ostroŜności, stosowanie osłon na tarcze tnące urządzeń

Wymuszona pozycja ciała Praca powyŜej 3 godzin w ciągu zmiany roboczej w pozycji stojącej przy trzonie kuchennym

Przestrzeganie rotacji pracowników i przeciwwskazań zdrowotnych

Poparzenia Obsługa: kotłów warzelnych parowych, trzonu gazowego kuchennego, patelni elektrycznej, piekarników, wyparzacza do jaj itp. Pośpiech, nieuwaga pracownika

Przestrzeganie instrukcji bhp na stanowisku pracy, zachowanie ostroŜności podczas pracy

Hałas Obsługa maszyn i urządzeń Przeprowadzanie okresowych badań instalacji elektrycznej, stosowanie tylko urządzeń ze znakiem bezpieczeństwa i nieuszkodzonych, uŜywanie urządzeń zgodnie z przeznaczeniem i instrukcją obsługi

Oświetlenie (niedoświetlenie, olśnienie, kontrast)

Awaria źródeł oświetlenia, zuŜycie, zabrudzenie punktów świetlnych

Przeprowadzenie okresowych pomiarów natęŜenia oświetlenia światłem elektrycznym, stosowanie źródeł światła zgodnie z obowiązującymi normami

Upadek na tym samym poziomie (potknięcie się, poślizgnięcie się)

Poślizgnięcie się na śliskiej powierzchni, brak odpowiedniego obuwia, nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostroŜności przy poruszaniu się po śliskich i mokrych powierzchniach, stosowanie obuwia zgodnie z obowiązującą tabelą norm przydziału i zuŜycia

Upadek na róŜnych poziomach (schody)

Poślizgnięcie się na śliskiej powierzchni, brak odpowiedniego obuwia, nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostroŜności przy poruszaniu się po schodach, stosowanie obuwia zgodnie z obowiązującą tabelą norm przydziału i zuŜycia


Uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny

Nieuwaga, pośpiech, zastosowanie sprzętu dróg komunikacyjnych

Zachowanie ostroŜności przy wykonywaniu pracy i poruszaniu się, przestrzeganie instrukcji bhp

Mikroklimat Praca w miejscu o złej klimatyzacji,

Przeprowadzenie okresowych pomiarów mikroklimatu, stosowanie bawełnianej odzieŜy ochronnej

Tlenek węgla Obsługa trzonu gazowego kuchennego

Przeprowadzanie okresowych pomiarów stęŜenia tlenku węgla

Stres Związany z odpowiednim i dobrym wykonywaniem danego zawodu oraz z odpowiednim zadowoleniem klientów itp.

Dobór osób o odpowiednich cechach psychofizycznych odpornych na stres

PoraŜenie prądem elektrycznym

Obsługa urządzeń i sprzętu zasilanych energią elektryczną

Przeprowadzenie okresowych badań instalacji elektrycznej, stosowanie tylko urządzeń ze znakiem bezpieczeństwa i nieuszkodzonych, uŜywanie urządzeń zgodnie z przeznaczeniem i instrukcją obsługi

4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynniki są związane ze środowiskiem pracy? 2. Co naleŜy do szkodliwych czynników biologicznych? 3. Jakie najczęściej występują czynniki szkodliwe? 4. W jaki sposób moŜna unikać czynników szkodliwych? 5. Co moŜe spowodować hałas powyŜej 90dB (decybeli)? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Jakie zagroŜenia występują najczęściej w miejscu pracy? Sposób wykonania ćwiczenia


1) zidentyfikować zagroŜenia występujące w miejscu pracy, 2) określić co grozi pracownikowi w miejscu pracy, jeśli dane zagroŜenie wystąpi, 3) dokonać analizy swojej pracy oraz zaprezentować swoje zadanie na forum grupy.


WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Uzupełnij poniŜszą tabelę.


ZagroŜenia Charakterystyka zagroŜeń Środki zaradcze Mikroklimat PoraŜenie prądem elektrycznym

Upadek na tym samym poziomie (potknięcie się poślizgnięcie się)

Skaleczenie, zakłucie PoŜar, wybuch PasoŜyty (np.glista ludzka itp.)

ZagroŜenie grypą PrzeciąŜenie układu ruchu Uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny

Wymuszona pozycja ciała Sposób wykonania ćwiczenia


1) zapoznać się z treścią ćwiczenia, 2) wypełnić kartę pracy – ćwiczeń, 3) zaprezentować efekt pracy, 4) dokonać oceny poprawności wykonania zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – karta pracy – ćwiczeń, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 3 RozwiąŜ krzyŜówkę.


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

1. Do tego czynnika szkodliwego naleŜy gaz. 2. Jest on powyŜej 90dB (decybeli) niebezpieczny dla zdrowia pracownika. 3. Jeden z trzech czynników szkodliwych. 4. Gdzie obsługuje się trzon gazowy moŜe nastąpić… 5. Jeden z czynników fizycznych. 6. Określone normy mierzalne czynnika chemicznego. 7. Zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną mogącą powodować uraz lub śmierć

oraz, które nastąpiło w związku z pracą. 8. Mikroklimat to czynnik….. 9. BHP w zakładzie pracy jest kształtowane przez czynniki społeczne. 10. Zapobieganie chorobom oraz ochrona zdrowia to inaczej….. Sposób wykonania ćwiczenia


1) przeczytać uwaŜnie poszczególne zdania, 2) udzielić na nie poprawnej odpowiedzi, 3) rozwiązać hasło krzyŜówki, 4) przeanalizować hasłoczym jest ono dla pracownika, 5) przedyskutować odpowiedź na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – karta pracy – ćwiczeń, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić jakie czynniki są związane ze środowiskiem pracy? � � 2) wyliczyć co naleŜy do szkodliwych czynników biologicznych? � � 3) wyliczyć najczęściej występujące czynniki szkodliwe? � � 4) scharakteryzować sposoby unikania czynników szkodliwych? � �


4.6. Środki ochrony osobistej 4.6.1. Materiał nauczania

Higiena osobista zapewnia człowiekowi zdrowie, estetyczny wygląd i świadczy o jego kulturze. W zakładach pracy przestrzeganie higieny osobistej wpływa równieŜ na bezpieczeństwo konsumentów i standard obsługi. [6, s. 87]

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca musi zapewnić pracownikom odzieŜ i ubranie robocze, jeŜeli: – podczas pracy odzieŜ pracownika moŜe ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, – jest to niezbędne ze względów technologicznych bądź sanitarnych. W praktyce odzieŜ roboczą stosuje się podczas czynności bardzo brudzących oraz takich, które wymagają zabezpieczenia wyrobów przed zanieczyszczeniem. W zakładach podstawową odzieŜą roboczą są białe fartuchy płócienne lub drelichowe oraz dwuczęściowe ubrania drelichowe. [6, s. 44] Przede wszystkim stosuje się ją ze względów sanitarnych, gdyŜ chroni przed zanieczyszczeniem pochodzącym z osobistego ubrania pracownika. Musi być swobodna i dostosowana do temperatury typowej dla pomieszczeń pracy. Wskazane jest równieŜ noszenie nakryć głowy – białe chustki, opaski na włosy lub płócienne czapki. Poza odzieŜą roboczą, na stanowiskach, gdzie występują niekorzystne czynniki, stosuje się odzieŜ ochronną. [6, s. 44] Przydzielana pracownikom odzieŜ robocza i ochronna jest własnością zakładu pracy i powinna być uŜywana zgodnie z przeznaczeniem. Bez niej pracownik nie moŜe podejmować pracy. W razie przedwczesnego zuŜycia odzieŜy z winy pracownika moŜe on być obciąŜony jej kosztami. Pranie i naprawa odzieŜy roboczej to obowiązek zakładu, ale mogą być równieŜ zlecane pracownikowi w zamian za ekwiwalent pienięŜny. [6, s. 44] Przykładowy strój powinien zawierać: – biały fartuch, – zapaskę, – nakrycie głowy (czepek), – odpowiednie obuwie, – rękawice ochronne – gumowe.

Pracownik powinien wyglądać ładnie, czysto i elegancko niezaleŜnie od kategorii zakładu, bo atrakcyjny wygląd sprawia, Ŝe nie tylko lepiej wykonuje on swoją pracę, ale przede wszystkim bardziej higienicznie.

4.6.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co składa się na strój pracownika? 2. Na co naleŜy zwrócić uwagę w pracy? 3. Czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzieŜ ochronną w pracy? 4. Jaki wpływ na pracę ma strój? 5. Jak naleŜy być ubranym w czasie pracy ? 6. Co grozi pracownikowi jeśli nie nosi odpowiedniego stroju w czasie pracy?


4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj strój pracownika. Sposób wykonania ćwiczenia


1) scharakteryzować strój pracownika, 2) wskazać jakie znaczenie ma strój w pracy, 3) wskazać co grozi pracownikowi jeśli nie będzie wykonywał swojej pracy w odpowiednim

stroju, 4) zaprezentować swoją propozycję na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 WskaŜ elementy i zasady mające znaczenie w miejscu pracy? Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać elementy jakie mają znaczenie w pracy, 2) wskazać elementy mało istotne w pracy 3) określić zasady jakich naleŜy przestrzegać w pracy, 4) wskazać dlaczego naleŜy przestrzegać zasady higieny w pracy, 5) określić najwaŜniejsze zasady higieny pracy, 6) wskazać znaczenie stroju w pracy, 7) zaprezentować i dokonać analizy efektów pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – arkusz papieru, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.6.3. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać elementy stroju w miejscu pracy? � � 2) wskazać elementy dobrze zorganizowanego środowiska pracy? � � 3) wskazać jaki wpływ na pracę ma odpowiedni strój? � � 4) określić czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzieŜ

ochronną w pracy? � �


4.7. ZagroŜenia poza pracą: techniczne, organizacyjne i ludzkie 4.7.1. Materiał nauczania W mnogości poŜarów dostrzegamy róŜne przyczyny ich powstawania, są wśród nich: wady i niewłaściwa eksploatacja urządzeń elektrycznych i ogrzewczo – kominowych, wady urządzeń technicznych, źle rozwiązane procesy technologiczne, wreszcie działania sił przyrody, ale najwięcej poŜarów wybucha na skutek ludzkiej lekkomyślności, a mianowicie nieostroŜności osób dorosłych. Częstą przyczyną występowania poŜaru w miejscu pracy są wady urządzeń i instalacji elektrycznych, grzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Przykłady: – nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna, – przeciąŜenie instalacji elektrycznej, – wady i uszkodzenia instalacji jak i urządzeń, – nie usuwanie wad mających wpływ na awarie w instalacji elektrycznej, – eksploatacja prowizorycznych urządzeń elektrycznych, – samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urządzeń, – naprawa bezpieczników drutem, – zewnętrzne mechaniczne uszkodzenia instalacji, – pozostawienie bez dozoru przenośnych urządzeń grzejnych takich jak grzałki, czajniki,

grzejniki, – pozostawienie bez kontroli urządzeń elektrycznych, gazowych, ustawianie ich na lub

w pobliŜu materiałów palnych, – posługiwanie się ogniem w zamkniętych pomieszczeniach o małej wilgotności powietrza. Inną przyczyną poŜaru w pomieszczeniach pracy moŜe być samozapalenie się materiałów. Powstaje na skutek zachodzących procesów biochemicznych w materiale wraŜliwym (poddatnym) na takie czynniki. Proces ten powoduje samoogrzewanie i w konsekwencji często prowadzi do samozapalenia. Samozapaleniu ulegają materiały zaolejone. MoŜe występować jeszcze wiele innych przyczyn poŜaru, do tej grupy moŜemy zaliczyć: – magazynowanie materiałów palnych w pobliŜu budynku, – stosowanie iskrzących urządzeń i obuwia w pomieszczeniach zawierających stęŜenia

gazów lub płynów wybuchowych, – nie oczyszczanie w przewidzianych terminach przewodów dymowych i spalinowych. ZagroŜenia poŜarowe mogą być spowodowane przyczynami: – technicznymi (T), – organizacyjnymi (O), – ludzkimi (L), które najczęściej występują łącznie. W zakładach gastronomicznych zagroŜenia poŜarowe są przewaŜnie związane ze stosowaniem łatwopalnych materiałów do wykończenia wnętrz ( przyczyna techniczna).

Najbardziej niebezpieczne jest ulatnianie się gazu i powstaniu duŜej koncentracji silnie wybuchowych mieszanek gazowych. W takich sytuacjach naleŜy natychmiast intensywnie przewietrzyć pomieszczenie bez włączania instalacji elektrycznej. Nie wolno teŜ sprawdzać otwartym płomieniem szczelności instalacji gazowej. Wykonuje się to, stosując wodę mydlaną. Palniki gazowe naleŜy otwierać przy zapalonej lub włączonej zapalarce. Kolejnym duŜym zagroŜeniem poŜarowym jest zły stan techniczny instalacji elektrycznej w pomieszczeniach i budynkach oraz nieprawidłowe uŜytkowanie maszyn i urządzeń pracujących pod napięciem. Iskrzące urządzenia elektryczne naleŜy natomiast wyłączyć, aby


nie dopuścić do zwarcia, a następnie wykryć i usunąć wadę lub usterkę. Alarmującym sygnałem jest przegrzanie urządzeń oraz instalacji, prowadzące do spalenia izolacji. [6, s. 96] W razie poŜaru urządzeń elektrycznych pierwszą czynnością jest wyłączenie ich spod napięcia. W akcji gaśniczej stosuje się gaśnice pianowe lub śniegowe. WyróŜniamy następujące rodzaje poŜarów: Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania moŜemy wyróŜnić 5 grup poŜarów: a – PoŜary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk

powstaje zjawisko Ŝarzenia. np.: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny, słoma,

b – PoŜary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się przy poŜarze. np.,: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, stearyna, pak, smoła, naftalen,

c – PoŜary gazów. np,: metan, d – PoŜary metali. np,: magnez, sód, uran, e – PoŜary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych. Jak się zachować, co robić – gdy zauwaŜymy poŜar? – nie wpadać w panikę, tylko zachować spokój, – schylić się i poruszać blisko ściany, poniewaŜ dym i gaz trujący znajdują się pod sufitem, – włączyć alarm, – zadzwonić po StraŜ PoŜarną (tel. 998) Nie tylko w czasie np. poŜaru w miejscu pracy pracownik moŜe ulec wypadkowi, ale równieŜ moŜe się to stać w czasie wykonywania pracy lub w drodze do pracy lub z pracy. Wtedy bardzo waŜnym elementem jest cała akcja powypadkowa, a przede wszystkim akcja udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu pracownikowi. Przy gaszeniu zarodków poŜaru naleŜy podjąć następujące działania: – odciąć dopływ powietrza do pomieszczeń przez zamknięcie drzwi, – usunąć z otoczenia ogniska zapalnego wszystkie łatwopalne materiały, aby stworzyć

niepalną barierę na drodze poŜaru, – dotrzeć do źródła ognia z dostępnymi środkami gaśniczymi, – stłumić poŜar koncentrując się na źródle ognia, a nie na płomieniach. DuŜe zakłady, w których stopień zagroŜenia poŜarowego jest większy, powinny być wyposaŜone w wodną instalację przeciwpoŜarową z węŜami gaśniczymi. Podczas poŜaru w silnie zadymionych pomieszczeniach naleŜy się czołgać lub poruszać w zgiętej pozycji, gdyŜ zazwyczaj przy podłodze gromadzi się najwięcej powietrza do oddychania. [6, s. 97] O powodzeniu akcji gaśniczej decyduje szybkość podejmowanych działań, gdyŜ w ciągu kilku minut poŜar osiąga groźne rozmiary. Dlatego niezaleŜnie od własnych działań naleŜy zawsze wezwać najbliŜszą jednostkę straŜy poŜarnej przez telefon alarmowy umieszczony w widocznym miejscu znanym pracownikom. Równocześnie ze zgłoszeniem poŜaru straŜy naleŜy prowadzić akcję ratowniczo – gaśniczą we własnym zakresie pod kierunkiem najstarszego funkcją pracownika. W pierwszej kolejności: – ewakuuje się osoby z miejsca poŜaru drogami komunikacyjnymi lub w razie potrzeby

ewakuacyjnymi, – wyłącza dopływ prądu i gazu do zagroŜonej strefy. Do udziału w akcji ratowniczo – gaśniczej są zobowiązani wszyscy pracownicy bez względu na zajmowane stanowisko według poleceń osoby kierującej akcją.


O powodzeniu akcji w duŜym stopniu decydują: – rozeznania zagroŜeń poŜarowych występujących w zakładzie, – przeprowadzone szkolenia przeciwpoŜarowe załogi, – znajomość zasad postępowania w razie poŜaru, – dostępność i sprawność sprzętu gaśniczego, – umiejętność posługiwania się sprzętem gaśniczym. [6, s. 98] Państwowa StraŜ poŜarna (PSP) działa na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r.,

opublikowanej w DzU z 2002 r., nr 147, poz. 1230. Główne zadania PSP: – organizacja i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poŜarów, klęsk Ŝywiołowych oraz

innych zagroŜeń, – rozpoznawanie istniejących zagroŜeń poŜarowych, – nadzór nad przestrzeganiem obowiązujących w kraju przepisów przeciwpoŜarowych.

[6, s. 99] Obecnie zadania PSP znacznie wykraczają poza tradycyjne gaszenie poŜarów.

Uczestniczy ona w likwidacji zagroŜeń i katastrof budowlanych, komunikacyjnych oraz awarii związanych z zanieczyszczeniem środowiska. [6, s. 100] 4.7.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są istotne zagroŜenia poŜarowe w zakładzie pracy? 2. Jakie są zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej? 3. Jakie informacje naleŜy podać wzywając StraŜ PoŜarną? 4. Jakimi przyczynami moŜe być wywołany poŜar? 5. Jakie są rodzaje poŜarów? 6. Co decyduje o powodzeniu akcji ratowniczo – gaśniczej? 7. Jakie czynności wykonuje się przy gaszeniu poŜaru w zarodku? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaplanuj kodeks dla pracownika, który powinien przestrzegać zasad bezpieczeństwa poŜarowego w zakładzie pracy. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać elementy mające znaczenie w przestrzeganiu przepisów ppoŜ, 2) określić najwaŜniejsze przepisy ppoŜ w miejscu pracy, 3) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – arkusz papieru, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 2 WskaŜ najwaŜniejsze czynności zapobiegania poŜarom oraz najwaŜniejsze czynności w chwili wybuchu poŜaru.

Karta pracy – ćwiczeń NajwaŜniejsze czynności zapobiegania poŜarom

NajwaŜniejsze czynności w chwili wybuchu poŜaru



1) wskazać elementy mające znaczenie w zapobieganiu powstawaniu poŜarów, 2) wskazać elementy mające znaczenie w chwili wybuchu poŜaru, 3) wskazać elementy najbardziej istotne w przypadku zapobiegania poŜarom, 4) zaprezentować i dokonać analizy efektów pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – karta pracy – ćwiczeń, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Podaj przykłady zagroŜeń spowodowanych przyczynami technicznymi, organizacyjnymi i ludzkimi. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać przykłady zagroŜeń spowodowanych przyczynami technicznymi, organizacyjnymi i ludzkimi,

2) określić dlaczego dane zagroŜenie jest nazywane zagroŜeniem technicznym, organizacyjnym i ludzkim,

3) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – arkusz papieru, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.


Ćwiczenie 4 Oceń poprawność stwierdzeń wskazując na końcu zdania literą P lub F (P – prawda lub F – fałsz). Karta pracy –ćwiczeń Po szkoleniu ppoŜ. kaŜdy pracownik powinien wiedzieć: – jak długo trwa poŜar __, – jak długo trwa akcja ratunkowa __, – jakie zagroŜenie poŜarowe występuje w budynku __, – jakie przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się poŜarów __, – jakie są rodzaje poŜarów występują najczęściej w zakładzie pracy __, – jakie są przepisy przeciwpoŜarowe __, – jakie są zasady postępowania na wypadek poŜaru i zadania poszczególnych

pracowników __, – jakie znaki informacyjne informują o ewakuacji__, – co decyduje o szybkości akcji ratowniczej__. Sposób wykonania ćwiczenia


1) zaprezentować tematykę szkolenia ppoŜ. w miejscu pracy, 2) wskazać odpowiedzi prawdziwe i fałszywe, 3) zaprezentować odpowiedzi na forum grupy.


Wyszukaj w róŜnych źródłach akty prawne regulujące ochronę przeciwpoŜarową i wyjaśnij na czym polega: – organizacja ochrony przeciwpoŜarowej, – jakie są obowiązki właścicieli, uŜytkowników, podmiotów i zarządzających obiektami

lub terenami. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wyszukać akty prawne regulujące ochronę przeciwpoŜarową, 2) przeprowadzić analizę tych aktów prawnych, 3) przedyskutować w grupie odpowiedzi na pytania z ćwiczenia, 4) zaprezentować wnioski na forum grupy.


WyposaŜenie stanowiska pracy: – komputer, – Internet, – przepisy, akty prawne, – zarządzenia wewnętrzne dotyczące ochrony ppoŜ., – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić jakie są istotne zagroŜenia poŜarowe w zakładzie pracy? � � 2) określić zadania Państwowej StraŜy PoŜarnej? � � 3) wskazać rodzaje poŜarów? � � 4) określić przyczyny poŜarów? � � 5) określić informacje istotne w chwili wzywania StraŜy PoŜarnej? � � 6) wskazać czynności istotne przy gaszeniu poŜaru w zarodku? � �


4.8. Pierwsza pomoc 4.8.1. Materiał nauczania Pierwszą pomocą nazywamy wszystkie czynności wykonywane przez osobę (osoby) udzielające tej pomocy do chwili przybycia pogotowia lub przetransportowania chorego do placówki słuŜby zdrowia. Czynności te mogą dotyczyć zabiegów wykonywanych bezpośrednio na osobie poszkodowanej. W zakres udzielanej pierwszej pomocy wchodzi równieŜ wezwanie pogotowia, jak i ewentualne zorganizowanie transportu chorego, o ile nie ma moŜliwości lub czasu na transport osoby poszkodowanej karetką. Bardzo waŜnym czynnikiem udzielania pierwszej pomocy jest zachowanie spokoju. Spokój ten jest potrzebny zarówno ofierze wypadku, jak i ratownikowi oraz otoczeniu. Z poszkodowanym naleŜy rozmawiać spokojnie i rzeczowo. Pozwala to ofierze wypadku lub zachorowania czuć się bezpiecznie. W trakcie rozmowy naleŜy ustalić, co chory pamięta z wypadku, co go boli, czy chorował uprzednio na choroby przewlekłe, np. cukrzycę. NaleŜy równieŜ ustalić, jak i kogo z najbliŜszej rodziny powiadomić o zaistniałej sytuacji. [4 s.16] Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zorganizowania i udzielania pierwszej pomocy. Ponadto zakład pracy ma obowiązek w chwili powstania wypadku w miejscu pracy: – zapewnić zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności

i przyczyn, – niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie

środki zapobiegawcze, – niezwłocznie powiadomić inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora

oraz jednostkę nadrzędną o kaŜdym śmiertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy ofierze lub ofiarom wypadku naleŜy szybko ocenić sytuację czyli naleŜy: – ustalić przyczynę wypadku oraz ilość rannych, – stwierdzić, czy osobie (osobom) poszkodowanej nadal zagraŜa niebezpieczeństwo, – stwierdzić, czy ratownikowi (osobie udzielającej pierwszej pomocy) równieŜ nie grozi

niebezpieczeństwo, – ustalić, czy są inne osoby mogące w razie potrzeby pomóc w ratowaniu ofiary wypadku, – ocenić, czy istnieje moŜliwość wezwania fachowej pomocy medycznej (pogotowie)

i pomocy technicznej (straŜ poŜarna, policja, pogotowie gazowe, pogotowie energetyczne),

– ustalić, czy dostępne są środki do udzielenia tej pomocy, np. materiały opatrunkowe, nosze itp. [4 s. 18 – 19] Czynności podejmowane przez ratownika muszą być szybkie i zdecydowane, ale

rozwaŜne. Pochopne działania mogą narazić ratownika na uraz i opóźnić udzielenie pomocy. Równolegle z oceną sytuacji i okoliczności wypadku naleŜy ocenić stan zdrowia poszkodowanego (poszkodowanych): − czy jest przytomny, – czy oddycha, – w niektórych przypadkach sprawdza się czy jest wyczuwalne tętno. JeŜeli ofiara wypadku lub nagłego zachorowania, jest nieprzytomna, nie oddycha i /lub tętno nie jest wyczuwalne, naleŜy podjąć akcję reanimacyjną.


W dalszej kolejności naleŜy ocenić, czy: – są jakieś zranienia będące powodem krwotoku, – są lub mogą być jakieś złamania wymagające unieruchomienia. Następnie, jeŜeli znajdą się inne osoby mogące włączyć się w udzielanie pomocy poszkodowanym, naleŜy rozdzielić poszczególne czynności ratownicze: – zabezpieczenie miejsca wypadku, – wezwanie fachowej pomocy medycznej, i ewentualnie policji, straŜy poŜarnej, – dostarczenie apteczki pierwszej pomocy i/lub noszy, – przeniesienie poszkodowanego w bezpieczne miejsce. [4 s. 19 – 20]

Podstawowym zadaniem ratownika jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania. NajwaŜniejszym zadaniem jest ustalenie, czy zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o Ŝyciu ofiary:

1. Przytomność. 2. Oddech. 3. DroŜność dróg oddechowych. 4. Czasami równieŜ wyczuwalne tętno.

Rys. 2. Badanie tętna na tętnicy szyjnej [4 s. 20]

Rys. 3. Badanie tętna na tętnicy promieniowej – badając naleŜy uŜywać opuszków trzech kolejnych palców[4 s. 21]


Rys. 4. Sprawdzanie słuchem, czy ratowany oddycha. Równocześnie wzrokiem obserwujemy ewentualne pojawienie się ruchów oddechowych klatki

piersiowej [4 s. 21] Ustalenie, czy ofiara wypadku lub zachorowania jest przytomna, polega na głośnym, wyraźnym wydaniu polecenia typu: otwórz oczy, poruszaj stopą. Równocześnie moŜna potrząsnąć chorą osobą, uszczypnąć ją. Brak reakcji na polecenie słowne, dotyk lub potrząsanie pozwala stwierdzić, Ŝe chory jest nieprzytomny. Po dokonaniu oceny przytomności układu oddechowego i ewentualnie układu krąŜenia w dalszej kolejności naleŜy zwrócić uwagę na: – zranienia będące źródłem krwotoku, – moŜliwość złamań kości (w tym złamania kręgosłupa), – inne okoliczności mogące mieć wpływ na stan zdrowia ofiary (np. zapach z ust – alkohol,

aceton). Pełną ocenę stanu zdrowia umoŜliwi badanie chorego. Badanie przeprowadzamy oburącz, badając równocześnie osobę poszkodowaną z obu jej stron. Rozpoczynamy od głowy i szyi ofiary, przechodząc następnie do klatki piersiowej, jamy brzusznej, kończyn górnych i dolnych. Głowa: – naleŜy dokładnie obejrzeć głowę, czy nie ma zranień, – delikatnie obmacując, poszukiwać miejsc obrzękniętych, bolesnych lub wgłębionych –

moŜliwe złamanie kości czaszki. Twarz: – zwróć uwagę na kolor skóry – bladość lub zasinienie, – rysy twarzy u chorych we wstrząsie są wyostrzone, – pot – we wstrząsie skóry jest pokryta zimnym potem. Oczy: – zwróć uwagę na szerokość źrenic, czy są równieŜ w obu oczach, – moŜna sprawdzić, czy źrenice reagują na światło kierując na nie np. zapaloną latarkę –

źrenice powinny się zwęzić. Inna reakcja źrenic moŜe świadczyć o uszkodzeniu mózgu, – sprawdź, czy nie ma zranień lub oparzeń spojówek. [4 s. 22-23] Szyja: – naleŜy obmacać delikatnie szyję, przejechać palcami wzdłuŜ kręgosłupa od góry – od

czaszki do palców, szukając miejsc bolesnych lub ewentualnych zniekształceń mogących być objawem złamania kręgosłupa,

– sprawdź tętno na tętnicy szyjnej.


Tułów: – obserwuj ruchy klatki piersiowej przy oddychaniu, czy klatka porusza się równo po obu

stronach, – upewnij się, czy nie ma zranień klatki piersiowej i jamy brzusznej, – delikatnie obmacując klatkę piersiową i jamę brzuszną poszukuj miejsc bolesnych,

wraŜliwych na dotyk, – obmacaj kości miednicy, ściśnij oburącz miednicę z dwóch stron i sprawdź, czy nie

powoduje to bólu, – sprawdzić czy ofiara wypadku nie oddała bezwiednie moczu lub stolca, czy nie ma

krwawienia, – sprawdź, delikatnie przesuwając ręką wzdłuŜ kręgosłupa, czy nie ma miejsca szczególnie

bolesnych lub zniekształceń mogących być objawem złamania kręgosłupa. Kończyny: – dotykiem sprawdź, czy nie ma miejsc szczególnie bolesnych lub zniekształceń kończyn,

świadczących o ewentualnym złamaniu, – poproś, aby chory poruszał palcami rąk, dłonią, stopą – niemoŜność wykonania ruchu

moŜe świadczyć o uszkodzeniu kręgosłupa i rdzenia kręgowego, – obejrzyj kończyny, czy ma zranień, czy ocieplenie (temperatura) kończyn jest

prawidłowe, – zwróć uwagę, czy kończyny są ułoŜone naturalnie, czy nie ma nieprawidłowych zgięć

w stawach kończyn. [4 s. 24] Równolegle z czynnościami ratowniczymi wykonywanymi przy udzielaniu pierwszej pomocy naleŜy myśleć o wezwaniu fachowej pomocy. Odszukanie telefonu i zgłoszenie wypadku nagłego zachorowania najlepiej zlecać osobie postronnej. Poprosić ją, aby potwierdziła fakt wezwania pogotowia. JeŜeli nie ma innych osób, mogących wezwać pogotowie, w pierwszej kolejności naleŜy zabezpieczyć podstawowe czynności Ŝyciowe osoby poszkodowanej. Dopiero wtedy moŜna wezwać pogotowie. Wzywając telefonicznie pogotowie naleŜy podać istotne informacje: – co się stało, opis wypadku, czy istnieje nadal zagroŜenie, – ile jest osób poszkodowanych, – gdzie nastąpił wypadek – w miarę dokładnie określić adres lub miejsce, gdzie osoba

wzywająca będzie czekała na karetkę, – w miarę moŜliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała ofiar wypadku, – określić, kto wzywa pogotowie oraz podać numer telefonu z którego dzwoni. [4 s.25] Bardzo waŜnym elementem jest reanimacja poszkodowanego w czasie wypadku. Reanimacją nazywamy wszystkie czynności wykonywane między innymi w ramach pierwszej pomocy, celem przywrócenia Ŝycia przy nagłym zatrzymaniu krąŜenia i/lub oddychania. Czynnikami bezpośrednio decydującymi o Ŝyciu są: – powietrze zawierające tlen – czynnik niezbędny do Ŝycia komórek i tkanek, – oddychanie – dopływ powietrza do płuc, gdzie następuje wymiana gazowa – utlenowanie

krwi, – krąŜenie – transport utlenowanej krwi do komórek i tkanek organizmu. [4 s. 34]

Bardzo waŜnym elementem w oŜywianiu jest sztuczne oddychanie. Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta-usta naleŜy: – ułoŜyć chorego na plecach na twardym podłoŜu (ziemia, podłoga), – uklęknąć koło chorego, – odchylić głowę chorego do tyłu i unieść brodę, aby udroŜnić drogi oddechowe, – zacisnąć palcami płatki nosa ratowanego, aby wdmuchiwać powietrze dostawało się do

płuc i nie uciekało nosem,


– wdmuchiwać powietrze w usta ratowanego z częstotliwością około 10 – 12 wdechów na minutę i obserwować, czy w czasie wdmuchiwania klatka piersiowa ratowanego unosi się do góry, co świadczy o skuteczności prowadzonego sztucznego oddychania.

Dokładnie obrazują to rysunki nr 5, 6, 7, 8.

Rys. 5. Odchylenie głowy i uniesienie brody udraŜnia drogi oddechowe [4 s. 36]

Rys. 6. Odchylenie głowy ku tyłowi, otwarcie ust, wysunięcie Ŝuchwy ku przodowi [4 s. 36]

Rys. 7. Sztuczne oddychanie metodą usta-usta. NaleŜy zwrócić uwagę na odgięcie głowy, uniesienie brody oraz zaciśnięcie płatków nosa [4 s. 37]


Rys. 8. Oddychanie usta-nos: uniesiona broda i zaciśnięte usta – powietrze wdmuchujemy przez nos poszkodowanego [4 s. 38]

Kolejnym elementem jest badanie tętna przeprowadza się je na tętnicach obwodowych – najprostsze badanie polega na uciskaniu trzema palcami rowka między ścianami około nadgarstka. Tętno na tętnicy szyjnej badamy dwoma palcami pomiędzy wyczuwalną chrząstką krtani, tzw. jabłkiem Adama, a wyczuwalnym na szyi mięśniem przebiegającym ukośnie od okolicy ucha do okolicy mostka. Brak tętna oznacza zatrzymanie akcji serca i konieczność przystąpienia do pośredniego, zewnętrznego masaŜu serca, polegającego na rytmicznym uciskaniu serca przez ścianę klatki piersiowej w celu podtrzymania krąŜenia i pompowania krwi do waŜnych Ŝyciowo organów. Przedstawia to rysunek nr 9, 10, 11.

Rys. 9. Ucisk mostka naleŜy wykonywać wyprostowanymi rękami, ułoŜonymi jedna na drugiej z dłońmi mocno zagiętymi w stawie nadgarstkowym [4 s. 40 ]

Rys. 10. MasaŜ serca: ucisk wyprostowanymi rękami na mostek (kłębem dłoni) powoduje jego ugięcie na głębokość 4-5 cm (u dorosłych) w stronę kręgosłupa; częstotliwość ucisków około 100 razy na minutę; po

kaŜdym piątym ucisku wykonać jeden oddech (rytm 30:2) [4 s. 42]


Rys. 11. JeŜeli akcję reanimacyjną prowadzi jeden ratownik, co 30 ucisków mostka musi wykonać dwa wdechy (rytm 30:2) [4 s. 42]

Bardzo częstym urazem występującym w miejscu pracy są złamania. Złamanie jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku znacznej siły działającej na kość.

Złamanie moŜe być: −−−− zupełne, kość przerwana jest na całej szerokości, −−−− proste, prosta linia złamania lub wieloodłamowe, −−−− w wielu miejscach z kilkoma fragmentami kostnymi. W przypadku podejrzewania uszkodzenia kręgosłupa bardzo waŜnym elementem jest odpowiednie transportowanie poszkodowanego, przedstawiają to rysunki nr 12, 13.

Rys. 12. Trzy osoby transportujące poszkodowanego [4 s. 68]


Rys. 13. Tymczasowe unieruchomienie szyi za pomocą pliku gazet: zwinąć plik gazet, zagiąć rogi, nałoŜyć gazety jak kołnierz na szyję, umocnić bandaŜem, taśmą lub chustką [4 s. 69]

W przypadku podejrzewania złamania kręgosłupa szyjnego naleŜy załoŜyć prowizoryczny kołnierz.

W przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi, głównym celem podjętego postępowania jest ustalenie, czy wypadek ten jest wypadkiem przy pracy, w drodze do lub z pracy i jakie były jego przyczyny. Obowiązki pracodawcy z tym związane określone są w art. 234 Kodeksu pracy oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a takŜe zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy. Do podstawowych obowiązków pracodawcy w chwili wypadku naleŜy: – podjęcie niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających zagroŜenie, – zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanemu pracownikowi, – zabezpieczenie miejsca wypadku, – zbadanie przyczyn i okoliczności wypadku, – sporządzenie dokumentacji wypadkowej, – niezwłoczne powiadomienie właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym,

cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o kaŜdym innym wypadku, który wywołał wyŜej wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeŜeli moŜe być uznany za wypadek przy pracy[4 s.38].

JeŜeli pracodawca nie powiadomi właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, wówczas będzie to stanowiło wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art.283 § 1 pkt 6 Kodeksu pracy) i będzie zagroŜone karą grzywny. W przypadku stwierdzenia, iŜ pracownik uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową, zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. 199, poz. 1673), pracownikowi przysługują zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie, renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek do renty rodzinnej, dodatek pielęgnacyjny, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą, odszkodowanie za podmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w dwóch przypadkach: – doznanego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, – śmierci pracownika lub rencisty wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.


Uszczerbek na zdrowiu określany jest procentowo przez lekarza orzecznika. Za kaŜdy procent uszczerbku na zdrowiu przysługuje określona kwota ogłaszana w ostatnim miesiącu kaŜdego kwartału w Monitorze Polskim przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. W przypadku śmierci pracownika lub renty, której bezpośrednią przyczyną był wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny. Ma ono formę zadośćuczynienia za szkodę jaką poniosła rodzina na skutek śmierci pracownika. W miejscu pracy występuje wiele zagroŜeń wypadkowych, których następstwem mogą być urazy, oparzenia, poraŜenia prądem itp., mające konsekwencje dla zdrowia pracownika lub pracowników. Niebezpieczeństwo stwarzają: – urządzenia elektryczne, – maszyny gastronomiczne z wirującymi lub obracającymi się elementami, np. krajalnice,

wilki do mielenia mięsa, – urządzenia parowe, jak kotły warzelne, – naczynia z gorącą wodą i potrawami. Wszystkie urządzenia elektryczne muszą być uŜytkowane w bezpieczny sposób. Izolacja, zerowanie i uziemienie chronią pracowników przed działaniem napięcia dotykowego. Ruchome części maszyn i urządzeń gastronomicznych muszą być zabezpieczone osłonami, a rozdrabniane produkty naleŜy do nich dopychać specjalnymi popychaczami. Urządzenia parowe muszą być eksploatowane zgodnie z instrukcjami obsługi, zwłaszcza podczas napełniania, kontroli zaworów bezpieczeństwa i ciśnienia pary oraz otwierania pokryw. DuŜy wpływ na bezpieczeństwo pracy ma stan techniczny urządzeń. Wymagają one regularnych przeglądów i remontów, zwłaszcza urządzenia pracujące pod ciśnieniem. Naprawiać je mogą tylko osoby z odpowiednimi kwalifikacjami. [6, s. 101] Częstymi urazami są równieŜ rany cięte. Rany cięte są zawsze spowodowane przez ostre i tnące przedmioty: nóŜ lub szkło. Mają szczelinowy kształt i krwawią obficie na skutek przecięcia naczyń krwionośnych. Są mniej naraŜone na zakaŜenie i szybko się goją, pozostawiając blizny. Rany szarpane powstają po urazach zadanych tępymi przedmiotami o nierównych brzegach. Ze względu na zmiaŜdŜenie naczyń krwionośnych krwawienie moŜe być nieznaczne mimo duŜego uszkodzenia tkanek. Obumarłe tkanki są podatne na zakaŜenie, dlatego rany szarpane trudniej się goją i łatwiej ropieją. Rany naleŜy jak najszybciej przemyć wodą utlenioną i załoŜyć opatrunek. Małe skaleczenia, zadrapania i otarcia naskórka zabezpiecza się opatrunkami z przylepcem. Na rany umiarkowanym krwawieniem nakłada się standardowy opatrunek z jałowej gazy zakrywający całą ranę. Na jałową gazę kładzie się warstwę gazy i całość umocowuje bandaŜem. Przed przystąpieniem do zakładania opatrunku naleŜy umyć ręce. Podczas krwotoku zasadnicze znaczenie ma szybkie zatamowanie krwi, gdyŜ utrata od 1,5 do 2 litrów krwi stwarza powaŜne zagroŜenie zdrowia i Ŝycia. Krwotok tętniczy sygnalizuje jasnoczerwony kolor krwi i strumień pulsujący z rytmem serca. Natomiast w krwotokach Ŝylnych krew ma barwę ciemnoczerwoną oraz wypływa spokojnym i nieprzerwanym strumieniem. Tamowanie krwotoków polega na uniesieniu krwawiącej kończyny do góry i ręcznym uciskaniu w miejscu wypływu krwi, najlepiej przez jałowy opatrunek osłaniający lub warstwę gazy opatrunkowej. Później na opatrunek osłaniający kładzie się wałek ze zwiniętego bandaŜa i silnie zamocowuje opaskę z bandaŜa. JeŜeli rana nadal krwawi, naleŜy załoŜyć dodatkową warstwę gazy i załoŜyć drugą opaskę. [6, s. 104 – 105]


Kolejną grupą rodzajów wypadków w miejscu pracy mogą być oparzenia. RozróŜnia się oparzenia termiczne, chemiczne i spowodowane energią elektryczną. W medycynie mówi się o oparzeniach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia. Oparzenia pierwszego stopnia charakteryzują się bolesnym rumieniem (zaczerwienieniem) i obrzękiem skóry. W oparzeniach drugiego stopnia na obrzękniętej skórze tworzą się pęcherze wypełnione płynem surowicznym (o wyglądzie wody). Przy oparzeniach trzeciego stopnia występuje obumarcie skóry i głębszych tkanek. Rozległym oparzeniom towarzyszą cięŜkie zaburzenia ogólnoustrojowe, dlatego miarą zagroŜenia jest równieŜ wielkość oparzonej powierzchni ciała, a nie tylko stopień. W lekkich oparzeniach termicznych szybką ulgę przynosi schłodzenie tkanek strumieniem zimnej wody. Przy oparzeniach drugiego stopnia koniecznie trzeba załoŜyć jałowy opatrunek. Nie naleŜy przy tym przekłuwać powstałych pęcherzy i stosować jakichkolwiek maści czy opatrunków przylepcowych. Przy rozległych oparzeniach poszkodowanemu naleŜy zapewnić spokój, ułoŜyć go w pozycji leŜącej na zdrowych częściach ciała i zakryć oparzenia suchą jałową gazą. W oczekiwaniu na pomoc lekarską naleŜy podawać mu ciepłe płyny [6, s. 105–106]. Oparzenie skóry w okolicy oczu naleŜy przemywać duŜą ilością wody, zaś w przypadku oparzenia płynami Ŝrącymi – przemywanie kontynuować z minutowymi przerwami przez cały czas transportowania chorego do szpitala, jeśli oparzenie nastąpi z dala od jakiegokolwiek ośrodka leczniczego i chorego czeka dłuŜsza podróŜ. W przypadku oparzenia rąk i palców naleŜy pamiętać o szybkim zdjęciu z palców pierścionków i obrączki. Jeśli ratownik musi przebiec przez płomień, powinien zarzucić na siebie koc, płaszcz, kołdrę i w momencie wskoczenia w ogień wstrzymać na potrzebny czas oddech. Oczywiście, ideałem jest okrycie się materiałem niepalnym lub trudno palnym. Zawsze dobrze jest oblać okrycie wodą. Zapaloną czy nawet tlącą się odzieŜ trzeba natychmiast z siebie zrzucić, nie naleŜy próbować gaszenia jej na sobie. MoŜna teŜ, jeśli istnieją warunki, oblać się wodą lub zanurzyć w wodzie. Sposoby te są szczególnie zalecane, jeśli paląca się odzieŜ parzy ciało. W zamoczonym ubraniu naleŜy czekać pomocy lekarza. Oblanie czy zanurzenie oparzonego ciała w zimnej wodzie moŜe w wielkim stopniu złagodzić następstwa oparzenia, zaś odkrywanie kawałków przypalonego ubrania moŜe powaŜnie zwiększyć ranną powierzchnię skóry i pogorszyć stan oparzenia. Po ugaszeniu płomieni choremu naleŜy zapewnić spokój i nie zdejmować z niego odzieŜy ani materiału, którym duszono ogień. W wielu miejscach tkanina moŜe przykleić się do skóry i oderwanie jej niepotrzebnie odsłoni ranną powierzchnię. Odkryte miejsca oparzone naleŜy osłonić jedynie jałowymi opatrunkami. Przy oparzeniach nie wolno stosować środków silnie koagulujących, a więc wytwarzających strup, takich jak spirytus czy tanina. Nieprzestrzeganie podanych zaleceń moŜe doprowadzić do powstania brzydkich, szpecących blizn, a niekiedy przykurczów skóry. W Ŝadnym wypadku nie naleŜy nakładać na oparzoną skórę olejów i maści, gdyŜ ich działanie przeciwbólowe i ochronne jest wątpliwe, za to w wysokim stopniu utrudniają one oczyszczenie.


4.8.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co nazywamy pierwszą pomocą? 2. Kiedy naleŜy udzielić pierwszej pomocy? 3. Wymień etapy udzielania pierwszej pomocy? 4. Dzwoniąc po pogotowie ratunkowe jakie naleŜy podać istotne informacje? 5. Co naleŜy wykonać w przypadku braku tętna u poszkodowanego? 6. Jakie są obowiązki pracodawcy w chwili powstania wypadku w miejscu pracy? 7. Jakie są podstawowe zadania ratownika w stosunku do osoby poszkodowanej? 8. Jakich czynności naleŜy dokonać rozpoczynając sztuczne oddychanie? 9. Jakich czynności naleŜy dokonać w przypadku poranienia się narzędziem ostrym

(skaleczenie)? 10. Jakie urządzenia stwarzają niebezpieczeństwa w czasie pracy w miejscu pracy? 11. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach? 12. Jakie są zasady postępowania z oparzeniami drugiego stopnia? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Pracownik wykonując swoja pracę źle się poczuł, zasłabł i spadł z podestu. WskaŜ czynności, które naleŜy wykonać, aby pomóc poszkodowanej osobie. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać poszczególne etapy udzielania pierwszej pomocy, 2) wskazać co naleŜy sprawdzić, aby ocenić stan zdrowia poszkodowanego w wypadku, 3) wskazać jakie informacje naleŜy podać wzywając pogotowie, 4) zaprezentować efekty wykonania zadania, 5) dokonać analizy skuteczności udzielania pierwszej pomocy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – arkusz papieru, – literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Scharakteryzuj obraŜenia jakich moŜna doznać w czasie pracy oraz jak naleŜy wykonywać pracę, aby uniknąć tych zagroŜeń. Sposób wykonania ćwiczenia


1) rozróŜnić zagroŜenia czyhające w czasie pracy, 2) określić co naleŜy robić aby uniknąć zagroŜeń, 3) zaprezentować na fantomie pierwszą pomoc w przypadku wybranego przez siebie

uszkodzenia ciała, 4) dokonać analizy, czy pierwsza pomoc jest potrzebna, czy lepiej wzywać pogotowie.


WyposaŜenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – fantom, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 WskaŜ poprawną odpowiedź z poniŜszych moŜliwości.

Karta pracy – ćwiczeń 1. Pierwszą pomocą nazywamy:

a) uratowanie poszkodowanego, b) tamowanie krwi, c) wszystkie czynności wykonywane przez osobę udzielającą tej pomocy do chwili

przybycia pogotowia.

2. Wzywając pogotowie do osoby poszkodowanej naleŜy poinformować o tym, Ŝe: 1) poszkodowany Ŝyje, 2) nastąpił wypadek, wskazać gdzie się wydarzył, ile osób jest poszkodowanych oraz

kto wzywa pomoc, 3) poszkodowany poniósł obraŜenia.

3. W miejscu pracy niebezpieczeństwo stwarzają: 1) maszyny i urządzenia, które wykorzystuje w swojej pracy farmaceta, 2) tylko prąd, 3) tylko budynki.



1) dokonać analizy zdań, 2) wskazać poprawne odpowiedzi, 3) zaprezentować odpowiedzi na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – karta pracy – ćwiczeń, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Zaprezentuj sposób udzielania pomocy osobie poparzonej w czasie pracy. Sposób wykonania ćwiczenia


1) dokonać analizy pracy danego zawodu, 2) określić w jakich sytuacjach moŜe dojść do oparzenia, 3) wskazać metody unikania oparzeń w czasie pracy, 4) opisać jak naleŜy pomóc osobie poparzonej,


5) przedstawić inscenizację jak naleŜy poparzonego ratować, 6) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

– fantom, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie pierwszej pomocy? � � 2) określić kiedy naleŜy udzielić pierwszej pomocy? � � 3) wyliczyć etapy udzielania pierwszej pomocy? � � 4) wskazać obowiązki pracodawcy w chwili powstania wypadku

w miejscu pracy? � � 5) wskazać jakie urządzenia stwarzają niebezpieczeństwo w czasie

pracy? � � 6) określić zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach? � �


4.9. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska w placówkach ochrony zdrowia i placówkach Ŝywienia

4.9.1. Materiał nauczania

Rozpatrując znaczenie bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego naleŜy najpierw zdefiniować cały proces palenia, na który składa się kilka czynników. Ogólnie moŜna powiedzieć, Ŝe palenie jest łączeniem się materiału z tlenem przy wydzielaniu ciepła i przewaŜnie świecenia (moŜe występować palenie bezpłomieniowe, tzw. tlenie się, np. hałdy węgla, stogi siana itp.). Aby nastąpił proces palenia, potrzebne są trzy czynniki: materiał palny, tlen (powietrze), inicjator zapłonu. W tej sytuacji, jeŜeli istnieje odpowiednia ilość materiału palnego, zapewniony jest dopływ powietrza i nastąpił zapłon, proces palenia moŜe trwać, a w miarę rozkładania się materiału palnego na palne produkty spalania rozszerza się aŜ do postaci poŜaru. Odnosi się to wyłącznie do procesu nie kontrolowanego. [1 s.6] Przeciwdziałanie powstania procesu palenia polega przede wszystkim na realizowaniu odpowiednich przedsięwzięć organizacyjno – technicznych, działalności kontrolno –prewencyjnej oraz instruktaŜowo – szkoleniowej. Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają tlen od źródła ognia, a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał. Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zaliczamy wodę, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze i inne. Gaśnice to urządzenie (najczęściej przenośne) słuŜące do gaszenia poŜarów. Mniejsze gaśnice stosuje się w samochodach, większe w obiektach publicznych i przemysłowych. Istnieją takŜe tzw. agregaty gaśnicze złoŜone z jednej lub więcej duŜych gaśnic, umieszczonych na dwukołowym podwoziu i zaopatrzonych we wspólną dyszę. Gaśnice mają kolor czerwony. Jedynym wyjątkiem jest gaśnica śniegowa, która moŜe mieć takŜe kolor srebrny. KaŜda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i sposób uŜycia. Prawidłowo zamontowana gaśnica, musi być umieszczona na specjalnym zaczepie do haka na ścianie, bądź umieszczona w objemce na podłodze. Podstawowym środkiem gaśniczym jest woda, która z uwagi na bardzo wysokie ciepło właściwe oraz ciepło parowania – wylana na palący się materiał wytwarza duŜą ilość pary wodnej, która odcina dopływ tlenu do ogniska poŜaru. Z uwagi jednak na swoje właściwości fizykochemiczne, woda nie nadaje się, a wręcz nie moŜe być stosowana do gaszenia niektórych palących się materiałów i urządzeń. Nie wolno gasić wodą przede wszystkim: – materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. karbid, sód, potas, fosfor, – palnych produktów ropopochodnych lŜejszych od wody, jak róŜnego rodzaju benzyny,

oleje napędowe, oleje opałowe, – instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które nie zostały wyłączone

spod napięcia, z uwagi na to, Ŝe woda będąc dobrym przewodnikiem prądu moŜe spowodować poraŜenie elektryczne lub dalsze zwarcia. [1 s. 9]

Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na: – gaśnice proszkowe słuŜą one do gaszenia poŜarów z grupy A, B, i C albo B, C

w zaleŜności od rodzaju uŜytego proszku. MoŜliwe jest takŜe gaszenie urządzeń elektrycznych pod napięciem, zwykle do 1000 V. Istnieją takŜe gaśnice przeznaczone na wyŜsze napięcie,


– gaśnice śniegowe, – gaśnice pianowe, – gaśnice halonowe, – gaśnice tetrowe. Wszystkie gaśnice, po ich wyprodukowaniu, mają określony termin waŜności podany na etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie terminu waŜności gaśnica powinna być poddana przeglądowi przez instytucje lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. Do zabezpieczania przeciwpoŜarowego duŜych powierzchni, na których znajdują się znaczne ilości materiałów palnych, stosuje się agregaty gaśnicze. [1 s.13 – 17] Dobór wyŜej wymienionych parametrów zaleŜy od: – powierzchni chronionej, – rodzaju chronionego materiału lub przeznaczenia obiektu, – obciąŜenia ogniowego chronionego obiektu. Ustalenia te winny być przeprowadzone przez właściwych specjalistów z zakresu ochrony przeciwpoŜarowej. Na pracodawcy ciąŜy obowiązek uzyskania tych informacji i ścisłego dostosowania się do tych ustaleń. Bardzo waŜne jest aby odpowiednio wcześnie zapobiegać występowaniu poŜaru w miejscu pracy. Do zapobiegania powstawaniu poŜaru naleŜy przestrzegać kilku zasad i wykonywać kilka czynności. 1. Czynności zabronione:

– uŜywanie ognia otwartego, palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych, odpowiednio oznakowanych (palenie tytoniu tylko w miejscach wyznaczonych – palarnie),

– podgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niŜ 5m od budynku,

– palenie śmieci i odpadków w miejscu umoŜliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,

– przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niŜ 0.5 m od urządzeń, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się powyŜej 100ºC,

– uŜytkowanie niesprawnych urządzeń elektrycznych, ustawianie bezpośrednio na podłoŜu palnym urządzeń grzewczych.

– stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, za wyjątkiem materiałów trudno zapalnych, jeŜeli zostaną umieszczone w odległości, co najmniej 0.05 m od Ŝarówki,

– instalowanie opraw oświetleniowych, wyłączników, przełączników, gniazd wtykowych, bezpośrednio na podłoŜu palnym, jeŜeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoŜa przed zapaleniem,

– składowanie jakichkolwiek materiałów i przedmiotów na drogach ogólnej komunikacji, słuŜących ewakuacji,

– zamykanie wyjść ewakuacyjnych oraz blokowanie dróg ewakuacyjnych w sposób uniemoŜliwiający ich natychmiastowe uŜycie,

2. UniemoŜliwianie lub ograniczanie dostępu do: – hydrantów, podręcznego sprzętu gaśniczego, – urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami wpływającymi na stan

bezpieczeństwa poŜarowego budynku, – wyjścia ewakuacyjnego, – wyłącznika głównego prądu i tablic elektrycznych.


3. UŜywanie i przechowywanie materiałów niebezpiecznych poŜarowo w niedozwolonej ilości: – ciecze palne o temperaturze zapłonu powyŜej 55 stopni, – gazy palne, – ciała stałe itd.

4. W budynku naleŜy: a) umieścić w miejscach i pomieszczeniach ogólnie dostępnych wykazy telefonów

alarmowych oraz instrukcję postępowania na wypadek poŜaru. b) zgodnie z aktualnie obowiązującymi Polskimi Normami oznakować: – drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji, – miejsca usytuowania urządzeń alarmowych przeciwpoŜarowych (ręcznych

przycisków poŜarowych), – okalizację przeciwpoŜarowego wyłącznika prądu elektrycznego, – miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty, c) wykonywać okresowo następujące czynności: – przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji

elektrycznej, co najmniej raz na 5 lat, – przeprowadzić badanie instalacji odgromowej co najmniej raz na 5 lat, – przegląd stanu technicznego i badanie szczelności instalacji gazowej raz w roku, – przegląd podręcznego sprzętu gaśniczego nie rzadziej niŜ raz w roku.

Sprawdzenie ciśnienia wyrzutnika środka gaśniczego (gaśnice proszkowe), waga środka gaśniczego (gaśnice CO2). Zgodnie z instrukcją fabryczną, w określonym czasie przez producenta dokonać legalizacji zbiornika gaśnicy i przeładować środek gaśniczy.

W kaŜdym zakładzie pracy powinny być odpowiednie oznaczenia informacyjne, które pomogą pracownikom w razie akcji ratowniczej lub ostrzegą przed niebezpieczeństwem.

Tabela 3. Znaki informacyjne [8]

Palenie tytoniu zabronione

Alarmowy sygnalizator akustyczny

Zakaz uŜywania otwartego ognia - palenie tytoniu zabronione

Drabina poŜarowa

Zakaz gaszenia wodą

Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu poŜarniczego lub urządzenia ostrzegającego

Nie zastawiać

Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu poŜarniczego lub urządzenia ostrzegającego

Zestaw sprzętu poŜarowego

Uruchamianie ręczne


Hydrant wewnętrzny

Niebezpieczeństwo poŜaru - materiały łatwopalne

Gaśnica

Materiały utleniające

Telefon do uŜycia w stanie zagroŜenia

Niebezpieczeństwo wybuchu - materiały wybuchowe

Tabela 4. Wybrane znaki ewakuacyjne [8]

Kierunek drogi ewakuacyjnej;

Kierunek drogi ewakuacyjnej;

Kierunek drogi ewakuacyjnej; Wyjście ewakuacyjne;

Drzwi ewakuacyjne;

Drzwi ewakuacyjne;

Przesunąć w celu otwarcia;

Kierunek do wyjścia drogi w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi w prawo;

Kierunek do wyjścia do drogi ewakuacyjnej schodami w dół w lewo;

Kierunek do wyjścia do drogi ewakuacyjnej schodami w dół w prawo;

Kierunek do wyjścia do drogi ewakuacyjnej schodami w górę w lewo;

Kierunek do wyjścia do drogi ewakuacyjnej schodami w górę w prawo;

Pchać aby otworzyć;

Ciągnąć aby otworzyć;

Stłuc aby uzyskać dostęp;

Klucz do wyjścia ewakuacyjnego znajduje się;

Miejsce zbiórki do ewakuacji;

Pojemnik z maskami ucieczkowymi;

Rękaw ratowniczy;

Drabina ewakuacyjna;

Telefon alarmowy do wezwania pierwszej pomocy;


Pierwsza pomoc;

Ciągnąć;

Pchać;

Wyjście EXIT;

Emergency EXIT;

EXIT;

Droga ewakuacyjna;

Wyjście awaryjne;

Okno ewakuacyjne;

Uwaga stopień;

Pchać aby otworzyć;

Ciągnąć aby otworzyć;

Uwaga próg;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w górę w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w dół;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w górę;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w dół w prawo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w dół w lewo;

Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej w górę w lewo;

Uwaga niski strop;

Aby zapobiegać poŜarom kaŜdy pracownik bez względu na zajmowane stanowisko powinien: −−−− znać zagroŜenie poŜarowe budynku na stanowisku pracy oraz sposoby przeciwdziałania

moŜliwości powstania poŜarów, −−−− znać i przestrzegać przepisy przeciwpoŜarowe, −−−− znać zasady postępowania w przypadku powstania poŜaru, −−−− orientować się w rozmieszczeniu podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń

przeciwpoŜarowych, a takŜe posiadać umiejętność obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego,

−−−− znać warunki przeprowadzenia sprawnej ewakuacji osób i mienia, −−−− w razie powstania poŜaru brać czynny udział w akcji ratowniczej – gaśniczej

i podporządkować się poleceniom kierującego akcją, −−−− brać udział w szkoleniach przeciwpoŜarowych, −−−− niezwłocznie zgłaszać usterki mogące spowodować poŜar osobom odpowiedzialnym za

bezpieczeństwo poŜarowe w budynku, −−−− przestrzegać obowiązujące przepisy zawarte w instrukcji bezpieczeństwa poŜarowego. KaŜdy pracodawca powinien zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpoŜarowymi.


Szkolenie w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej ma na celu zapoznanie pracowników z obowiązkami i zadaniami w zakresie zapobiegania powstawaniu poŜaru oraz zadaniami na wypadek powstania poŜaru. Po szkoleniu kaŜdy pracownik powinien znać: −−−− zagroŜenie poŜarowe występujące w budynku, −−−− przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się poŜarów, −−−− przepisy przeciwpoŜarowe, −−−− miejsca rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego sprzętu gaśniczego, −−−− zasady postępowania na wypadek poŜaru i zadania poszczególnych pracowników.

Podstawowe zasady BHP w jednym ze szpitali są następujące: Podstawowym krokiem jest krok zapobiegawczy, którego naleŜy przestrzegać przede wszystkim aby nie dopuścić do powstania poŜaru. 1) Kroki zapobiegawcze. KaŜdy pracownik powinien zasięgnąć informacji na temat zagroŜenia poŜarowego na jego stanowisku pracy i w najbliŜszym otoczeniu. Stanowisko pracy powinno być utrzymane w naleŜytym porządku. Materiały łatwopalne nie mogą znajdować się w pobliŜu urządzeń elektrycznych, piecyków czy innych źródeł ognia. NaleŜy surowo przestrzegać zakazu palenia. Do wyrzucania zapałek i niedopałków papierosów naleŜy stosować niepalne popielniczki. Zawartość popielniczek naleŜy wyrzucać nie do worków na śmieci, lecz do specjalnych niepalnych przykrywanych pojemników. Urządzenia – sprzęty do gotowania i ogrzania mogą być uŜywane tylko i wyłącznie za wyraźnym pozwoleniem dyrekcji szpitala. NaleŜy unikać otwartego ognia. Zapalanie świeczek moŜliwe tylko pod odpowiednim nadzorem. Wszelkie usterki urządzeń elektrycznych, przeciwpoŜarowych oraz gazowych naleŜy niezwłocznie zgłosić przełoŜonemu, bądź teŜ bezpośrednio osobie odpowiedzialnej za ochronę przeciwpoŜarową. Drogi ewakuacyjne, jak równieŜ schody, korytarze powinny być zawsze w pełni dostępne. Drzwi automatyczne prowadzące do specjalnych pomieszczeń oraz do klatek schodowych nie mogą być blokowane ani w Ŝaden inny sposób unieruchamiane. Wyjścia awaryjne powinny być w kaŜdej chwili dostępne. KaŜdy pracownik szpitala powinien znać numer telefonu alarmowego, dokładne rozmieszczenie gaśnic oraz usytuowanie dróg ewakuacyjnych. Nie tylko w szpitalu ale w kaŜdej aptece powinny znajdować się równieŜ apteczki pierwszej pomocy, które powinny zawierać: −−−− koc termiczny (ratunkowy) w ilości 2 sztuki, −−−− aparat do sztucznego oddychania w ilości 2 sztuki, −−−− chusta trójkątna w ilości 2 sztuki, −−−− noŜyczki w ilości 1 sztuka, −−−− chusteczki higieniczne w ilości 1 opakowanie, −−−− opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 5 cm w ilości 10 sztuk, −−−− opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 10 cm w ilości 5 sztuk, −−−− opaska dziana (bandaŜ) – 400 cm na 15 cm w ilości 2 sztuki, −−−− kompres opatrunkowy – 10 cm na 10 cm w ilości 5 opakowań, −−−− plaster na szpulce w ilości 2 sztuki, −−−− zestaw plastrów z opatrunkiem w ilości 1 opakowanie, −−−− rękawiczki jednorazowe, foliowe w ilości 2 pary, −−−− agrafka w ilości 3 sztuki, −−−− wata w ilości 1 opakowanie, −−−− zimny kompres w ilości 1 opakowanie, −−−− rękawiczki jednorazowe latex w ilości 2 pary,


−−−− instrukcja udzielania pierwszej pomocy w ilości 2 sztuki. [10] 2. Postępowanie podczas poŜaru. KaŜdy pracownik szpitala, który zauwaŜy ogień niemoŜliwy do ugaszenia kocem poprzez odcięcie tlenu, polanie wodą czy teŜ zastosowanie urządzeń gaśniczych, jest zobowiązany do: −−−− natychmiastowego zgłoszenia poŜaru, −−−− ostrzeŜenia osób i współpracowników będących w niebezpieczeństwie oraz ich

ewentualnego ulokowania w bezpiecznym miejscu. Kolejnym waŜnym elementem w dziedzinie BHP jest: 3. Zwalczanie ognia. −−−− ochrona dróg oddechowych przed dymem poprzez stosowanie zwilŜonych chusteczek

oraz poruszania się w dolnych partiach w pomieszczeniach o duŜym stopniu zadymienia, −−−− zamknięcia palących się pomieszczeń w przypadku gdy samodzielne próby zwalczania

ognia okazują się bezskuteczne, −−−− usunięcia z zagroŜonego terenu materiałów, przedmiotów niebezpiecznych, łatwopalnych

i innych groŜących wybuchem, o ile się samemu nie naraŜa na niebezpieczeństwo, −−−− pozostanie na swoim stanowisku pracy w przypadku nie brania udziału w akcji gaśniczej, −−−− zamknięcia okien w pomieszczeniach znajdujących się bezpośrednio nad ogniskiem

poŜaru, −−−− uŜywanie tylko udostępnionych przez kierownictwo akcji wind, zajętych i sterowanych

ręcznie przez wyznaczonego pracownika słuŜb technicznych. 4. Postępowanie podczas ewakuacji. Po sygnałach alarmowych naleŜy niezwłocznie: −−−− poinformować współpracowników o zagroŜeniu, −−−− zakończyć w miarę moŜliwości czynności rutynowe, −−−− zakończyć odwiedziny i odesłać pacjentów do łóŜek. Ze względu na to, Ŝe uŜytkownikami obiektów szpitalnych są niejednokrotnie osoby o ograniczonej zdolności poruszania się, konieczne jest zagwarantowanie w nich szczególnego poziomu bezpieczeństwa. W sytuacji wybuchu poŜaru w budynku szpitalnym konieczne jest, podobnie jak w innych typach obiektów, natychmiastowa ewakuacja wszystkich uŜytkowników strefy zagroŜonej. Wielu chorych nie moŜe ewakuować się samodzielnie. Muszą oni być wywoŜeni na wózkach inwalidzkich lub wręcz na szpitalnych łóŜkach. Wykluczone jest w takich warunkach przyjęcie typowego scenariusza ewakuacyjnego, w którym główną drogę ucieczki stanowi klatka schodowa. Niezbędne staje się stworzenie moŜliwości bezpiecznej ewakuacji poziomej w obrębie jednej kondygnacji. Rozwiązanie tego typu pociąga za sobą konieczność podziału kaŜdej kondygnacji szpitala na minimum dwie strefy poŜarowe. Utworzone strefy poŜarowe muszą zostać wyposaŜone w urządzenia, które w trakcie ewakuacji nie dopuszczą do zadymienia dróg ewakuacyjnych strefy zagroŜonej oraz do przedostania się ognia lub dymu do stref sąsiednich. Pomieszczenia moŜna opuszczać dopiero po sygnale do ewakuacji. Ewakuacja następuje tylko pod przewodnictwem osoby poinformowanej o drodze i celu ewakuacji. NaleŜy poruszać się tylko i wyłącznie drogami wyznaczonymi przez kierownictwo akcji, uŜywanie niedozwolonych wind jest zabronione. Po ulokowaniu pacjentów w bezpiecznym miejscu personel opuszcza sprawnie zagroŜone pomieszczenia starając się zabrać w miarę moŜliwości dokumentację medyczną. Po ewakuacji naleŜy sprawdzić liczbę pacjentów i personelu. Fakt opuszczenia poszczególnych pomieszczeń naleŜy zgłosić kierownictwu akcji ratowniczej.


SłuŜby, które naleŜy natychmiast powiadomić w przypadku alarmu: −−−− straŜ poŜarna, −−−− pogotowie ratunkowe, −−−− policja, −−−− słuŜby techniczne, −−−− kierownictwo szpitala, −−−− kierownictwo personelu medycznego, −−−− kierownictwo personelu pomocniczego, −−−− kierownictwo pozostałych słuŜb.

Podstawowym zadaniem w działalności firmy jest eliminacja lub minimalizacja skutków oddziaływania na środowisko, zapobieganie wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym i awariom. Ochrona środowiska i ochrona pracy odgrywają szczególną rolę w bieŜącej działalności oraz planach rozwojowych zakładów, ze względu na ich lokalizację oraz specyficzny charakter i asortyment produkcji. Sprawy środowiska, bezpieczeństwa i zdrowia pracowników traktowane są priorytetowo, a odpowiedzialność w tych obszarach jest podstawowym obowiązkiem kierownictwa oraz pracowników na wszystkich poziomach organizacyjnych. Korzystanie ze środowiska i działalności związane z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy realizowana jest w oparciu o ustaloną politykę. Realizowana powinna być w kaŜdym zakładzie pracy ciągła poprawa obejmująca ochronę środowiska, ochronę zdrowia i bezpieczeństwo.

Ochrona środowiska ma duŜe znaczenie w miejscu pracy i spełnia odpowiednie zadania: −−−− działanie związane z zapobieganiem awariom i wypadkom, −−−− z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa procesowego i ochrony

przeciwpoŜarowej, −−−− organizacyjno – techniczne związane z gospodarką odpadami opartą na zasadach

międzynarodowych, w tym wdroŜenie odzysku i recyklingu, −−−− wyeliminowanie energetycznych źródeł emisji i wdroŜenia nowego systemu zaopatrzenia

w energię cieplną. Na nasze zdrowie kaŜdego dnia wpływa wiele róŜnych czynników: środowisko, otoczenie społeczne, tryb Ŝycia oraz nasze własne zachowanie.

Rozwój cywilizacji niesie za sobą degradację środowiska naturalnego, zatem konieczne jest podejmowanie działań mających na celu jego ochronę. Zasady ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta określa środowisko jako ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a takŜe krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak teŜ przekształconych w wyniku działalności człowieka. Często równieŜ jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury i kultury, a według niektórych koncepcji moŜna zaliczyć przynajmniej część środowiska pracy. Działalność ludzka, głównie gospodarcza, powoduje pewne uciąŜliwości dla środowiska, jego zagroŜenia i zanieczyszczenia. UciąŜliwościami tymi mogą być zjawiska fizyczne lub stany utrudniające Ŝycie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami. Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciąŜliwości szkodliwe dla środowiska, jeŜeli występują w natęŜeniu utrudniającym Ŝycie, takŜe jeŜeli są dokuczliwe w stopniu powodującym zagroŜenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska. Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciąŜliwości obciąŜa jednostki organizacyjne i osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciąŜliwości dla środowiska oraz stosować urządzenia ochronne.


DuŜe znaczenie w miejscu pracy ma odpowiednie przechowywanie odpadów i składowanie produktów oraz sortowanie odpadów. Jednym z zagroŜeń wynikających ze złego przechowywania i sortowania odpadów moŜe być poŜar, wypadek w pracy oraz rozwój pasoŜytów, gryzoni. Dlatego tak waŜne jest usunięcie odpadów z obszarów roboczych. Znaczna część procesu przetwarzania odpadów wiąŜe się ze zbyt duŜą ilością czynności niezbędnych do zagospodarowania odpadów. Dlatego naleŜy dąŜyć do ograniczenia czasu poświęconego na zagospodarowanie odpadów – przyjąć optymalną metodę ich unieszkodliwiania. Właściwa gospodarka odpadami to redukcja ryzyka w miejscu pracy i jednocześnie poprawa ogólnej kondycji firmy. Sprawdzoną metodą jest ich odpowiednie segregowanie. Inne elementy ochrony środowiska w miejscu pracy to: −−−− uŜywanie przedmiotów wielokrotne uŜytku, −−−− unikanie opakowań z materiałów problemowych, takich jak np. PCV, ze zmiękczonych

tworzyw piankowych, −−−− korzystanie w trakcie zakupu z toreb tekstylnych i siatek, −−−− odstawianie do miejsc specjalnych odpady niebezpieczne takie jak zuŜyte akumulatory,

baterie, świetlówki, −−−− odpowiednia utylizacja sprzętu elektronicznego, elektrycznego. Jednym z waŜnych kroków prowadzących do zminimalizowania zanieczyszczenia środowiska jest poszanowanie energii i wody. Nie naleŜy korzystać z tych źródeł, jeŜeli nie jest to niezbędne. WaŜne jest odpowiednie oświetlenie miejsca pracy, w tym szczególnie efektywne wykorzystanie światła dziennego. Sprzyja temu odpowiednie ustawienie blatu produkcyjnego przy źródle światła dziennego, np.: przy oknie. 4.9.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynniki składają się na proces palenia? 2. Co zaliczamy do powszechnie stosowanych środków gaśniczych? 3. Co jest podstawowym środkiem gaśniczym? 4. Jakich materiałów nie wolno gasić wodą? 5. Jakie znaki informacyjne o moŜliwości ewakuacji powinny znajdować się w kaŜdym

zakładzie pracy? 6. Jakie znaki ostrzegawcze powinny znajdować się w zakładzie pracy? 7. Jakie czynniki są niezbędne, aby zapobiegać powstawaniu poŜaru? 8. Jakie są procedury, gdy dojdzie do poŜaru w zakładzie pracy? 9. Jakie oznaczenia literowe środków gaśniczych są stosowane? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Scharakteryzuj poszczególne znaki informacyjne i ostrzegawcze.


a)


b)

c)

d)

e)

f) Sposób wykonania ćwiczenia


1) rozróŜnić, które znaki są informacyjne, a które ostrzegawcze, 2) nazwać i scharakteryzować poszczególne rysunki, 3) zaprezentować charakterystykę znaków, 4) wskazać miejsce poszczególnych znaków w kaŜdym zakładzie pracy, 5) dokonać analizy, czy poszczególne znaki są niezbędne w miejscu pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− karta pracy – ćwiczeń, −−−− przybory do pisania, −−−− literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Określ czynności powodujące zapobieganie powstawaniu poŜaru w miejscu pracy. Sposób wykonania ćwiczenia


1) wskazać czynności powodujące powstanie poŜaru, 2) określić czynności zapobiegające powstawaniu poŜaru, 3) zaprezentować efekty wykonania zadania, 4) dokonać analizy swojej pracy oraz zaprezentować swoje zdanie na forum grupy.


WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− przybory do pisania, −−−− arkusz papieru, −−−− literatura z rozdziałem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 WskaŜ przyczyny występowania poŜarów w miejscu pracy. Sposób wykonania ćwiczenia


1) zdefiniować pojęcie poŜaru, 2) zidentyfikować moŜliwe przyczyny powstawania poŜaru, 3) ocenić moŜliwości unikania poŜarów w miejscu pracy, 4) dokonać oceny poprawności wykonanego zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− przybory do pisania, −−−− arkusz papieru, −−−− literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Jesteś dyrektorem z jednym ze szpitali. Opracuj broszurę bhp i ppoŜ, która musi obowiązywać pracowników. Sposób wykonania ćwiczenia


1) określić zasady bhp i ppoŜ panujące w zakładzie pracy, 2) opracować broszurę bhp i ppoŜ, 3) wskazać dlaczego naleŜy przestrzegać zasad bhp i ppoŜ w miejscu pracy, 4) określić co grozi jeśli pracownicy nie będą przestrzegać danych zasad, 5) przedstawić efekty pracy na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− przybory do pisania, −−−− arkusz papieru, −−−− literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia. 4.9.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać przyczyny poŜarów w miejscu pracy? � � 2) wymienić elementy ochrony środowiska w miejscu pracy? � � 3) wskazać znaczenie oznakowania ewakuacyjnego w miejscu

pracy? � � 4) scharakteryzować znaki informacyjne i ewakuacyjne w miejscu pracy? � �


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test pisemny zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. WskaŜ tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 45 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH

1. Obowiązkiem pracodawcy jest: a) prowadzenie częstych szkoleń z zakresu bhp. b) zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy. c) zapewnienie pracownikom wyŜywienia. d) zapewnienie najnowocześniejszych wyposaŜeń w środki techniczne.

2. Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi to powinien:

a) po skończonej pracy iść do lekarza. b) dokonać sam oględzin rany – jeśli jest to mała rana. c) powiadomić przełoŜonego o zdarzeniu i okolicznościach zajścia i wezwać lekarza. d) powiadomić o zdarzeniu Państwową Inspekcję Pracy.

3. Maszyny i urządzenia techniczne, w które jest wyposaŜony zakład pracy powinny spełniać

następujące warunki: a) powinny być najnowszej generacji. b) powinny być ładne i estetyczne. c) powinny być łatwe w obsłudze oraz ergonomiczne. d) powinny zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz zabezpieczyć

pracownika przed urazami. 4. Praca z wadliwym lub niesprawnym sprzętem elektronicznym jest zagroŜeniem:

a) fizycznym. b) chemicznym. c) biologicznym. d) społecznym.

5. Wśród gaśnic rozróŜnia się: a) gaśnice róŜne w zaleŜności od poŜaru. b) tylko gaśnice pianowe. c) gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe, halonowe. d) tylko gaśnice proszkowe.

6. Nie wolno gasić wodą:

a) instalacji elektrycznych pod prądem, palnych produktów ropopochodnych lŜejszych od wody oraz materiałów wchodzących z wodą w reakcje chemiczne jak karbid, sód, potas, fosfor.

b) tylko urządzeń elektrycznych. c) płonących samochodów oraz maszyn i urządzeń. d) urządzeń gazowych.

7. Wypadkiem przy pracy jest: a) zdarzenie cięŜkie lub śmiertelne. b) zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, która powoduje uraz lub śmierć

która nastąpiła w związku z pracą. c) zdarzenie nagłe wywołane pracą, które powoduje uraz lub śmierć pracownika. d) utrata zdolności psycho – fizycznych.


8. Wypadki przy pracy klasyfikujemy na: a) wypadki zbiorowe indywidualne. b) wypadki lekkie i cięŜkie. c) wypadki śmiertelne, cięŜkie, pozostałe wypadki (zbiorowe). d) wypadki zbiorowe, śmiertelne.

9. Pracodawca w razie zaistnienia wypadku:

a) sporządza protokół powypadkowy, statystyczną kartę wypadkową oraz wpisuje wypadek do rejestru wypadków.

b) sporządza tylko protokół powypadkowy. c) zapisuje wypadek w rejestrze wypadków. d) wypisuje pracownikowi kartę zgłoszenia do lekarza.

10. W razie wypadku naleŜy wykonać czynności udzielenia pierwszej pomocy:

a) zrobić poszkodowanemu sztuczne oddychanie. b) zadzwonić szybko po karetkę lub inną pomoc. c) naleŜy najpierw zabezpieczyć miejsce wypadku, wezwać fachową pomoc, dostarczyć

apteczkę pierwszej pomocy oraz ocenić stan zdrowia poszkodowanego. d) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce, zapytać jak się poszkodowany

czuje i co się mu stało, czy potrzebna jest pomoc. 11. Wzywając pogotowie ratunkowe do poszkodowanego w wypadku:

a) naleŜy poinformować tylko co się stało. b) naleŜy poinformować tylko ile osób zostało poszkodowanych. c) naleŜy poinformować tylko co jest przyczyną wypadku oraz co się stało. d) naleŜy poinformować co się stało, ile jest osób poszkodowanych, gdzie nastąpił

wypadek, w miarę moŜliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała oraz kto informuje pogotowie.

12. Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta – usta naleŜy:

a) wdychać powietrze w poszkodowanego aby przywrócić rytm tętna. b) ułoŜyć chorego na plecach na twardym podłoŜu, wdmuchiwać powietrze w usta

ratowanego, oraz uciskać co jakich czas klatkę piersiową, powtarzać zabieg kilka razy aŜ poszkodowany odzyska rytm serca.

c) uciskać mostek aby serce zaczęło bić bez wdychanie powietrza. d) wdychać powietrze w usta i uciskać co jakiś czas klatkę piersiową.

13. WskaŜ znaczenie i zadania ochrony środowiska w miejscu pracy: a) zapobieganie awariom i wypadkom w miejscu pracy. b) zapobieganie poŜarom. c) nie ma znaczenia. d) wpływ na jakość wykonywanej pracy przez pracowników.

14. Pracodawca prowadzący szkolenia bhp dla pracowników ma obowiązek zapewnić

pracownikom: a) warunki lokalowe oraz wykładowców i instruktorów, wyposaŜenie dydaktyczne oraz

programy szkoleniowe. b) warunki lokalowe. c) wykładowców i szkoleniowców. d) odpowiednie broszury i materiały bhp.


15. W razie zaistnienia w zakładzie pracy wypadku bezpośredni przełoŜony pracownika, który uległ wypadkowi obowiązany jest: a) zacząć dochodzenie kto spowodował wypadek lub co było przyczyną wypadku. b) niezwłocznie zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności

i przyczyn. c) zamknąć zakład pracy. d) powiadomić policję.

16. Do czynników materialnych bhp zaliczamy: a) budynki, maszyny, ogólne zabezpieczenie techniczne. b) środki finansowe. c) odzieŜ. d) tylko urządzenia techniczne.

17. Czynniki niebezpieczne to czynniki:

a) których oddziaływanie czasami moŜe powodować uraz u pracownika. b) których działanie wpływa niebezpiecznie na psychikę pracownika w miejscu pracy. c) których oddziaływanie moŜe prowadzić do urazu lub innego istotnego

natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.

d) których oddziaływanie moŜe prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia pracownika. 18. RozróŜniamy następujące zagroŜenia występujące w miejscu pracy:

a) chemiczne, biologiczne, materialne, psychospołeczne. b) fizyczne, materialne, społeczne. c) fizyczne, biologiczne, psychologiczne. d) fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychospołeczne.

19. Zachowania wskazujące na konieczność wykonania masaŜu serca to: a) obserwacja ruchów klatki piersiowej i nasłuchiwanie odgłosów wydawanych przy

oddychaniu. b) kontrola tętna na tętnicy szyjnej. c) kontrola tętna na przegubie lewej ręki. d) nasłuchiwanie czy oddycha poszkodowany.

20. Oddychającego pracownika z wyczuwalnym tętnem jednak nieprzytomnego układamy w pozycji: a) na wznak. b) siedzącej. c) na brzuchu. d) bocznej ustalonej.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko…………………………………………………………………….................... Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Dołęgowski B., Janczała S.: Co kaŜdy pracownik o ochronie przeciwpoŜarowej wiedzieć

powinien. Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i Doskonalenie Kadr, Gdańsk 1998 2. Konarzewska M., Zielonka B., Konarzewska – Sokołowska M.: Technologia

gastronomiczna z towaroznawstwem, część I. Wydawnictwo REA, Warszawa 2005 3. Skuza L.: Wypadki przy pracy od A do Z. Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998 4. Wojciechowski E.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach, Wydawnictwo Ośrodek

Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998 5. Zdziennicka – Kaczocha G.: Co kaŜdy pracodawca wiedzieć powinien o zasadach BHP

w swoim zakładzie pracy, w świetle znowelizowanych przepisów Kodeksu Pracy. Wydawnictwo sigma, Skierniewice 2006 (stan prawni na 1 czerwca 2006 roku),

6. śabicki W.: Organizacja bezpieczeństwo i higiena pracy. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 2005

7. http://lipka.klub.chip.pl/praktyczne/zdrowie.htm 8. PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacyjne. 9. http://komers-bhp.pl 10. www.odziez-robocza.com/apteczki.html

1. stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony...

Science