10. sinif kİmya konu Özetlİ soru bankasi
TRANSCRIPT
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
1/321
Konu Özetleri
Uyar›larRehber Sorular
Alt Bölüm Sorular›
Etkinlikler – Çözümleri
Genel Tekrar Testleri
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
2/321
Dizgi, Grafik, Tasar mEsen Dizgi Servisi
Görsel Tasar mMuhteber Bozba
Bu kitabn tüm haklar yazar na ve Esen Basn Yayn Datm Limitet irketi’ne aittir. Kitabn tamamnn ya da
bir ksmnn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt sistemiyle çoaltlmas, yaymlanmas ve
depolanmas yasaktr.
Genel Müdür
Temel Ate
Genel Koordinatör Akn Ate
Eitim Koordinatörü - Editör
Nevzat Asma
Eitim Koordinatör Yardmcs
Halit Byk
www.esenya yinlari.com.t r
Bask
Bahçekap Mah. 2460. Sok. Nu.:7
06369 amaz / ANKARA
Tel : (0312) 278 34 84 (pbx)
www.tunamatbaacilik.com.tr
Sertifika No: 16102
steme Adresi
ESEN BASIN YAYIN DAITIM LTD.T.Bayndr 2. Sokak No.: 34/11-12 Kzlay/ANKARA
Telefon: (0312) 417 34 43 – 417 65 87
Faks: (0312) 417 15 78
ISBN : 978 – 9944 – 777 – 09 – 4
Bask Tarihi2012 – VIII
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
3/321
7
ATOMUN YAPISI
ATOMUN YAPISI
ATOM KÜTLES YAKLAIMI VE MOL
KAVRAMI
1. ÜNTE
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
4/321
8
10. SINIF KMYA
ATOM VE ELEKTRKMaddenin atomlardan olu tuu düüncesi milattan önceki yllara dayanr. Madde ile il gili srlar ve özellikleri merak
eden insanlar bu özelliklerin atomda sakl olduunu düünmü ler ve atomun yap s n çözüm lemeye çal m lardr. An-
cak atomun boyutu çok küçük olduu için günümüzde atomu direk yöntemlerle incelemek imkans zdr. Bu nedenle ato-
mun yap syla ilgili ça l malarda daima dolay l yöntemler kullanlmaktadr.
Dalton 19. yüzy ln banda kendi adyla an lan Dalton Atom Teorisinde maddelerin atomlardan olu tuunu ve atomun
bölünemeyeceini belirtmi ti. Ancak günümüzde atomun daha basit birimlere bölünebilecei de neylerle kantlanm tr.
Maddenin Elektrik Yap s
Birçok mad denin sürtünme ile elektriklendii eskiden beri bilinir.
Sürtünme ile elektriklenmede iki tür yükün (+ ve – yükler) ol duunu ke feden ilk kii Ben ja min Frank lin’dir.
Ebonit çubuk bir kuma parças na sürtüldüünde elektrikle yüklenir. Bu elektriin türü negatif (–) yük olarak kabul edil-
mi tir.
Cam çubuk ipek kumaa sürtülürse(+) elektrik yüklenir.
Ebonit çubuk kuma parçasnasürtülürse (–) elektrik yüklenir.
Cam çubuk ipek kumaa sürtülürse oluan elektrik yükü pozitif (+) tr. Ayn tür elektrik yüklerinin birbirini ittii, farkl tür
elektrik yüklerinin birbirini çektii deneylerle ispatlan m tr.
Sürtmeden önce mad deler ne pozitif yüklü ne de negatif yüklüdür. Yani sürtmeden önce madde nötr yap dadr. Bu du-
rumda maddelerde her iki elektrik yükü eit miktarda bulunmal dr ki madde nötr olsun.
etkinlik1Maddenin elektrikli yaps ile ilgili aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.a) Maddelerdeki + ve – yükleri kefeden kii Benjamin Franklin’dir.
b) Ebonit çubuk, kuma parçasna sürtüldüünde, ebonit çubuun yüklendii yük negatif (–) tir.
c) Cam çubuk, ipek kumaa sürtüldüünde herhangi bir yükle yüklenmez.
d) Elektrikçe nötr yapdaki bir maddede pozitif (+) ve negatif (–) yüklü tanecik bulunmaz.
e) Ayn
yükle yüklenmi maddeler birbirini iterken farkl
yüklerle yüklenmi maddeler birbirini çeker.
Bölüm 1 ATOMUN YAPISI
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
5/321
9
ATOMUN YAPISI
Faraday’n Elektroliz Deneyleri ve Atom Alt Parçacklar
1932 - 33 yllar nda Michael Faraday, bileiklerin elektrik ak myla ayr t elektroliz yöntemi üzerinde deneyler yapt.
Faraday yapt deneylerde bir atomun belirli bir miktar veya bu miktar n baz basit katlar kadar elektrik yükü tad-
n ortaya koydu.
Elektrik yükünün parçacklar halinde tanmas, elektriin taneciklerden meydana geldiini gösterir.
Atomlar, elektriksel yükleri tad için bu taneciklerin atomlarda bulunmas gerekir.
Elektrolizde 1,118 mg Ag aça çkaran elektrik yük miktar na 1 C (Coulomb) denir.
Faraday bu deneylerinde, “devreden geçen yük miktar ile elektrotlarda toplanan madde miktar nn orantl”
olduunu buldu.
Elektrotlarda aça çkan madde miktar u bant ile bulunur.
. .Im A t=
m : Elektrotlarda toplanan madde kütlesi
A : Maddeye bal bir sabit
I.t : Elektrik yük miktar olup birimi coulomb (kulon) dur.
(I.t = Q ile de gösterilebilir: Buradaki, I: ak m iddeti, t: saniye türünden zaman gösterir.)
Stoney
Stoney, 1874 y lnda Faraday’n çal malar na dayanarak, atomlarda elektrik yüklü birimlerin bulunduunu öne sürdü
ve 1891 de de bu yüklü birimlere elektron ad verilmesini önerdi.
Vakum Tüpüyle Yaplan Deneyler
Vakum tüpleri, içindeki havann büyük bir ksm çekilerek basnc azaltlm tüplerdir. Gazlar n elektrik ak m n iletme-
dii bilinir. Ancak yeterli gerilim uyguland nda gazlar da elektrik ak m n iletir. Floresan lambalar ve televizyon tüple-ri bu olaya örnek verilebiir.
Crooks
Crooks, gelitirdii vakumlu tüp içindeki gazlara yüksek gerilim uyguladnda tüpün cam çeperinde sar -yeil flore-
sans k yansmas tespit etti.
Bu nlar elektriksel alana koyduunda (+) yüklü kutup taraf ndan çekildiini gördü. O halde bu nlar (–) yüklü olma-
lyd. Bu nedenle bu nlara katot nlar dendi.
Plücker
Plücker, katot tüpünün yaknna bir mknats getirerek oluan katot nlar nn manyetik alanda davranlar n inceledi.
Katot tüplerinde görülen yeil k lekelerinin yerini mknats kullanarak deitirdi. Ancak tüpün havasn tam boaltmad için denemesi tam olarak baar l olamamtr.
+ –
– – – – –
A B
(–) (+)
P1P2
(+) (–)
(+)(–)
Manyetik alan içerisinden geçirilen elektronlar n yörüngesi sapar.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
6/321
10
10. SINIF KMYA
Thomson
Thomson, Plücker deneylerini model alp yapt deneylerde katot nlar nn manyetik ve elektriksel alanda sapmala-
r n gözleyerek elektronlar için yük/kütle (e/m) orann ölçmütür.
Elektronlar için e/m = –1,7588.108 coulomb/gram’dr.
Elektriksel alandaki sapmalar
Taneciin yükü ile doru olarak
Taneciin kütlesi ile ters orantl olarak
gerçekleir.
1897’de J.J Thom son katot nlar nn vakum tüpündeki gazn türüne ve katot olarak kullan lan madde lerin türüne ba l
olmaks zn olu tuunu ispatla d. Her defasnda oluan bu parçalar n her bak mndan özde olduunu ortaya koydu.
Thomson bütün elementleri olu turan temel taneciklerden birisinin eksi yüklü parçacklar olduunu ileri sürdü. Bu e-
kilde katot nlar nn aslnda n olmayp eksi yüklü tanecikler olduunu belirledi. Bu eksi yüklü tanecikler daha önceStoney’in önerdii gibi elektron olarak adland r ld.
etkinlik2Maddenin elektrikli yaps ile ilgili aadaki boluklara alttaki kutudaki terimlerden gelmesi gerekeni yaznz.
Faraday elektrikli madde miktar yük miktar 1 coulomb elektronlar
a) Bileiklerin elektrik akm ile ayr ma deneylerini ilk olarak ………………… yapmtr.
b) Elektroliz olaynda maddenin bir ksmnn art kutba (anoda) bir ksmnn da eksi kutba (katoda) gitmesi maddenin
………………… yap
da olduunu gösterir.c) Elektroliz olaynda devreden geçen ………………… ile elektrotlarda toplanan ………………… doru orantldr.
d) Bir elektrolizde AgNO3 çözeltisinden 1,118 mg gümü (Ag) aça çkaran elektrik yük miktar na ……………… denir.
e) Katot nlar , aslnda n olmayp eksi yüklü ………………… dr.
Elektron Yükünün Hesaplanma s
1909 y lnda Robert Milikan, Thomson taraf ndan bulunan e/m deerinden de fayda lanarak yapt deneylerle elektro-
nun yükü ve kütlesini bulmu tur.
Milikan’n Ya Damlas Deneyi
Millikan, deneyinde paralel metal levhalar aras na sis halinde
dalm çok küçük ya damlacklar n püskürtür. Metal levha-
lara yap an ya zerrecikleri üzerine X – nlar gönderilir. X –
nlar nn havadaki gaz taneciklerine çarparak kopard elek-
tronlar, ya damlacklar taraf ndan tutulur ve onlar n eksi yük-
le yüklenmesine neden olur.
Paralel haldeki metal levhalara elektrik ak m uygulanarak üst
levha (+), alt levha (–) yükle yüklendirilerek, eksi yüklü ya zer-
reciklerinin dü mesi durdurulabilir. Ya zerre ciinin kütlesi ve
ya zerreciini dengede tutmak için lev hala ra uygulanan geri-
lim bilinirse, her damla üzerindeki yük miktar hesaplanabilir.
X ››nlar›Ya¤
Teleskop
Ya¤ damlas›n›n görüntüsü
Yüklü plakalar X ››nlar›kayna¤›
Millikan’n ya damlas deneyi
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
7/321
11
ATOMUN YAPISI
Deney her tekrarlan nda yükün –1,6.10 –19 coulombun katlar olduu belirlenmi tir. O halde elektronun yükü,
e = –1,6.10 –19 coulomb dur.
Bulunan bu deer daha önce Thomson taraf ndan bulunan e/m deerinde yerine yaz lrsa elektronun kütlesi hesap-
lanabi lir.
/ , ., .
, . / , . / me me g elektron kg elektron
1 7588 101 6 10
9 1 10 9 1 108
1928 31 –
– –= = = =
etkinlik3Maddenin elektrikli yaps ile ilgili aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.
a) Elektronlar, elektriksel alanda pozitif kutba doru saparlar.
b) Elektrik yüklü taneciklerin elektriksel alandaki sapmalar taneciin yükü ile doru orantldr.
c) Kütlesi büyük olan elektrik yüklü taneciin elektriksel alandaki sapmas da büyük olur.
d) Elektriksel alanda Ne2+, Ne+ den daha fazla sapmaya urar.
e) Elektriksel alanda, 4He+, 1H+ den daha fazla sapmaya urar.
Protonlar
n Kefi Atomlar nötrdür. Atomun yap snda eksi yüklü elektronlar bu lun duuna
H+e –
gözeneklikatot
H
H+
anot
e –e –
H+
H
H
Kanal nlar
göre bu elektronlar n yükünü dengeleyecek ka dar art yüklü bir ksmn
da bulunmas gerekir. Kanal nlar deneyi bu düünceyi do rulam-
tr.
ekilde görüldüü gibi, bir vakum tüpü ve bu tüpün ortasnda göze-
nekli bir katot vardr. Vakum tüpünün elektrotlar aras na yüksek geri-
lim uygulanrsa; katottan ç kan ve tüpün ikinci yar snda, katot nla-
r na ters yönde yay lan, art yüklü nlara rastla nr. Bu nlara kanal
nlar denir.
Kanal nlar da elektronlar gibi tane cik tabiatl dr ve manyetik alanda saparlar. Ancak bu nlar n yükü art olduu için
katot nlar na göre ters yönde ve daha az saparlar. Bu tanecik lerin sapma aç s tüpün içindeki gazn türüne ba l dr.
Vakum tüpünde hidro jen gaz varken, kanal nlar nn elektrik yükleri, elek tron yüküne eit fakat zt iaretlidir.
Hidro jen atomlar tek elektronludur. Hidro jen atomun dan, 1 elektron kopar lnca geriye art yüklü tanecik kalr.
Bu taneciin de art elektriin en küçük temsilcisi olmas gerekir. Art elektriin en küçük temsilcisi kabul edilen bu ta-
necie proton denir.
Kanal nla r protonlardan ibarettir. Bu deneylerle, bütün atomlar n yap snda elektronlar yannda protonlar n da bu-
lun duu anlald.
Elektronlar gibi, protonun da m/e oran, daha sonra da ayr ayr yükü ve kütlesi hesaplanm tr. Protonun elektrik yü-
kü, elektronun yüküne eit ancak yükü zt yani art olup 1,6.10 –19 coulomb dur.
Protonun kütlesine gelince, 1,6725.10 –24g olarak hesaplanm tr. Bu kütle, elektron kütlesinin 1837 ka t dr.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
8/321
12
10. SINIF KMYA
etkinlik
4 Aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.a) Kanal nlar , vakum tüpünde, katot nlar nn tersi yönünde yaylr.
b) Kanal nlar , tanecik tabiatl olup manyetik alanda eksi kutba doru saparlar.
c) Kanal nlar nn kütlesi, katot nlar nn kütlesinden fazla olduu için elektriksel alanda sapma açlar daha
büyüktür.
d) Kanal nlar olarak adlandr lan tanecikler aslnda protonlardr.
e) Protonun elektrik yükü, elektronun yüküne eit ancak yükü zt iaretlidir.
f) Protonun yükü 1,6.10 –19 Coulomb’dur.
g) Proton ile elektronun kütlesi birbirine eittir.
h) Kanal nlar nn manyetik alan içindeki sapma açlar gazn türüne baldr.
Atomlarda Proton Say
s
n
n Deneysel Olarak BelirlenmesiMoseley isimli bilim insan, X nlar n elementlerle çarptrarak spektrum çizgileri elde etmitir. (X nlar tpta rönt-
gen n olarak bilinen, gözle görülemeyen tehlikeli nlardr.)
Her elementin X nyla oluturduu spektrum çizgileri, X nnn frekansna baldr. Bu çizgiler her element
için farkldr.
Moseley, elementlerin X n spektrum çizgilerini incelediinde, spektrum çizgilerinin oluma frekansnn kare-
köküyle elementin atom numaras arasnda doru orant olduunu gördü.
4x109
3x109
2x109
1x109
43 61
72 85
87
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
75
Atom No
Frekans
Elementlerin atom numaras, spektrum çizgilerinin oluma frekansnn kareköküyle doru orantldr.
Bu ekilde Moseley X nn kullanarak elementlerin içindeki (+) yüklü proton saylar n yani atom numaralar n do-
ru olarak buldu.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
9/321
13
ATOMUN YAPISI
Kütle Spektrometresi
Atom ve moleküllerin kütlelerinin belirlenmesi kütle spektrometresi ile yaplr. Kütle spektrometresi gaz halinde örnein,
yüksek enerjili elektronlarla bombardman ilkesi ile çalr.
‹yon demeti
H›zland›r›c› plaklar
Elektrondemeti
Örnekgaz
Filament
Alg›lay›c› ekran
c b a
M›knat›s
Gaz halindeki atom veya moleküller, yüksek ener jili elektronlarla çarp t nda atom veya moleküllerden elektron ko-
parak art
yüklü iyonlar oluur. Bu art
yüklü iyonlar, z
t yüklü plakalar aras
ndan geçerken h
zlan
rlar. H
zlanan bu art
yüklü iyonlar manyetik alan içine gönderilir. Belirli hzlardaki iyonlar, manyetik alan taraf ndan dairesel yol ala cak e-
kilde yönlendirilir. zlenen yolun yar çap e/m oran na ba l olarak deiir. e/m oran küçük olan iyonlar geni dairesel
yol izlerken e/m oran büyük olan iyonlar daha dar dairesel yol izler.
Böylelikle yükleri ayn ancak kütleleri farkl iyonlar birbirinden ayr lr. Sapmann büyüklüüne baklarak her bir iyonun
dolaysyla çallan atom ya da molekülün kütlesi belirlenir.
‹yon demeti
H›zland›r›c› plaklar
Elektrondemeti
Örnek
gaz
Filament
Alg›lay›c› ekran
x y z
M›knat›s
1H, 4He ve 20Ne gaz örnekleri kütle spektromet-
resinde yüksek ener jili elektron demetiyle iyon-
la t r lp elde edilen iyon lar manyetik alan içeri-sinden geçirildikten sonra foto raf filmi üzerine
düürülüyor.
Buna göre x, y ve z maddeleri H, He ve Ne gazlar ndan hangileridir?
SORU 1
Kütle spektrometresine gönderilen gazlarla ilgili,
I. Molekül kütlesi büyük olan gazn sapma açs daha küçüktür.
II. Yüklü taneciklerden yükü büyük olan gazn sapma açs daha küçüktür.
III. Sapma açsnn büyüklüüne baklarak gazn atom ya da molekül kütlesi hesaplanabilir.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
10/321
14
10. SINIF KMYA
SORU 2
Aa
da kütle spektrometresine gönderilen madde çiftleri verilmitir.
1 2
1 2
4 4
20 4
.I H D
2
2 2
+ +
+ +
+ +
1 1
2 2
10 2
.II He He
.III Ne He
Buna göre 1. de verilenlerden hangilerinin sapmalar 2. de verilenlerin sapmalar ndan daha fazladr?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III D) I ve II E) II ve III
ÇÖZÜM
Nötronun Bulunmas
Atomun yapsnda elektron ve protonlar n olduu kefedildikten sonra yaplan kimyasal kütle tayinlerinde atom kütle-
sinin atomdaki protonlar n kütlesinden fazla olduu bulundu.
Yaplan ölçümlerde protonlar n kütlesinin, atomun kütlesinin yar s kadar olduu bulunuyordu.
Ernest Rutherford bu durumu atomun çekirdeinde yüksüz taneciklerin de olabilecei eklinde açklad.1932 ylnda James Chadwich baz çekirdek reaksiyonlar üzerinde yapt aratrmalar sonucunda atomun çekirde-
inde protonlardan baka, kütlesi protonun kütlesine çok yakn yüksüz taneciklerin bulunduunu buldu. Bu yüksüz ta-
necikleri nötron olarak adlandrd.
etkinlik5 Atomun yaps ve atomun yaps ile ilgili yaplan deneylere ait aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile be-lirtiniz.
a) Bütün elementlerin X n spektrumlar ayndr.
b) X n spektrumu yardm ile elementlerin atom numaras bulunabilir.
c) Bir elementin atom numaras, X n spektrum çizgisinin kareköküyle doru orantldr.
d) X nlar n elementlerle çarptrarak elementlerin atom numaralar n bulan bilim insan Thomson’dur.
e) Nötron, atom çekirdeinde pozitif ya da negatif yüklere sahip olmayan yüksüz bir atom alt parçacdr.
f) Nötronlar, kütlesi proton kütlesine çok yakn olan ve protonlarla birlikte atom kütlesini oluturan taneciklerdir.
g) Elektron yükünün –1,6.10 –19
Coulomb olduunu ya damlas deneyi ile bulan bilim insan Moseley’dir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
11/321
15
ATOMUN YAPISI
Atom Alt Parçacklar
Atom; proton, nötron ve elektronlardan oluur. (Atomda baka tanecikler de vardr. Ancak bunlar imdilik konumuz d-
ndadr.)
Elektronlar, atom içinde yaklak olarak 10 –8 cm hacim kaplad halde protonlarla nötronlar içinde bar ndran çekir-
dein çap 10 –12 cm dir.
Tanecik Yükü Kütlesi Atom içindeki konumu
Proton +1 1,6725.10 –24 g Çekirdekte
Nötron 0 1,6749.10 –24 g Çekirdekte
Elektron –1 9,1.10 –28 g Çekirdein dnda
Proton
Atom çekirdeinde bulunur ve pozitif yüklüdür. Yük deeri 1,6.10 –19 C dir. Atomun çekirdeindeki proton says o ato-
mun türünü belirler.
Proton says eit olan atomlar ayn elemente aittir.
Bir atomun çekirdeindeki proton says, atom numaras ve çekirdek yüküne eittir.
Bir elementin atom numaras Z ile sembolize edilir.
Proton says = Atom Numaras = Çekirdek Yükü
Nötron
Atom çekirdeinde bulunur ve yüksüzdür. Bir elementin bütün atomlar ndaki proton says eit iken nötron says fark-
l olabilir.
Bir atomun çekirdeindeki proton ve nötron saylar toplamna nükleon says denir.
Nükleon says ayn zamanda kütle numarasna eittir. Kütle numaras A ile sembolize edilir.
Nükleon Says = Proton Says + Nötron Says
Elektron
Çekirdein etraf nda bulunup çok hzl ekilde hareket eder. Atomun büyük ksm boluk olmasna ramen elektronla-
r n bu hzl hareketinden dolay atom berk (sert, kat) bir küre gibi davranr.
Elektronun yükü –1,6.10 –19 C dir.
Bir elementin atom numaras ve kütle numaras element sembolü üzerinde u ekilde gösterilir.
Kütle No (A)
Atom No (Z) X
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
12/321
16
10. SINIF KMYA
etkinlik
6 Atom alt parçacklarla ilgili aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.
a) Bir atomun çekirdeinin hacmi, atomun hacmine oranla çok küçüktür.
b) Atom kütlesinin tamamna yaknn çekirdek oluturur.
c) Bir atomdaki proton, nötron ve elektron saylar toplamna nükleon says denir.
d) Proton, nötron ve elektronlar n kütleleri birbirine eittir.
e) Protonlar, pozitif yüklü tanecikler olup bir atom çekirdeindeki proton saysna, atom numaras denir.
f) 15 proton ve 16 nötronu bulunan bir atom16
15
X eklinde sembolize edilir.
g)81
35Br atomunun proton says 35, nötron says ise 46’dr.
h) Atomun büyük bir ksm boluk olmasna ramen elektronlar n çekirdek etraf ndaki hzl hareketinden dolay
atom sert bir küre gibi davranr.
ATOM MODELLER NN TARHSEL GEL M
Atomun atom alt parçacklardan olutuu fikri kantlandktan sonra bu parçacklar n konumu ve hareketli olup olma-
dklar fikri aratr lmaya balanmtr.
Elektronlar negatif yüklü, protonlar ise pozitif yüklü taneciklerdir. Elektronlar n pozitif yüklü çekirdee dümeden ay-r kalabilmesi dönmeye bal savrulmayla açklanabilir. Yani elektronlar çekirdek etraf nda hzl dönme hareketi yap-
maktadr.
Çekirdekle ilgili de u soru aklmza gelebilir. Pozitif yüklü protonlar küçük hacimli çekirdek içinde nasl oluyor da bir
arada durmaktadr?
Bu da bilim insanlar taraf ndan u ekilde açklanmaktadr: “Nükleonlar n (proton ve nötronlar) çekirdekte bir ara-
ya gelileri srasnda bir miktar kütle enerjiye dönümektedir. Bu enerji nükleonlar çekirdekte bir arada tutmaktadr.
Nükleonlar çekirdekte bir arada tutan bu enerjiye balanma enerjisi denir.”
Thomson Atom Modeli
Atomla ilgili yap lan deneyler yard myla elektron ve protonlar n varl ortaya konulmu tu. +
+
+
+
+ +
+
+
++
+
+
+
+
+
–
–
– –
– –
– –
–+
+
Thomson atomu üzümlükeke benzetmitir.
Bu bilgiler nda Thomson atom modeli u ekilde özetlenebilir:
1. Atomlar çaplar yaklak 10 –8 cm olan kürelerdir.
2. Elektronlar n kütlesi protonlar n kütlesinden çok küçük olduundan, atomlar n küt-
lesini protonlar olu turur.
3. Pozitif yükler atomun içine homo jen olarak yaylm tr.
4. Elektronlar, pozitif yükü nötrle tirecek say da, küre içine dalm tr.
Thomson atom modeli üzümlü keke ben zetilir. Kek atomun art yüklü bölümü, gövde için-
deki üzüm taneleri ise elektronlara kar gelmektedir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
13/321
17
ATOMUN YAPISI
Rutherford Atom Modeli
1911 y lnda Ruther ford atomun yap s n belirlemek için alfa nlar (pozitif yüklü ta necikler) ile bir dizi ara trma yap-
m tr. Rutherford, çok ince altn lev ha üzerine alfa nlar n gönderip bunlar n saçlmas n inceledi.
Rutherford’a göre, Ra’dan ç kan yüksek ener jili alfa nlar ince altn levhadan yönünü dei tirmeden geçebilmeliydi.
Oysa bu deneyde alfa n lar nn çou levhadan geçerken, bir ksm yolundan sapt ve çok az da geriye döndü. Alfa
nlar , ancak kendisinden daha büyük kütle ve elektrik yükleri ne çarpnca yolundan sapar veya geri döner ler.
Radyoaktif kaynakSapt›ran ››nlar
››nlar›
Alt›n levha
Flor››l veren ekran
Alfa parçac›klar›n›n büyük ço¤unlu¤u,ince metal levhadan geçer. Kar›daki ekran
üzerinde flor››l gösterirler.
‹nce metal levhadan geçerken, alfaparçac›klar›n›n çok az›, yollar›ndan
sapt›r›l›r.
+
Alfa parçac›klar›n›nizledikleri yol
Metal levhadakiatomlar
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Rutherford bu deneyden u sonuçlar ç karm tr:
1. Alfa nlar nn çou ince levhadan geçtiine göre atomda bü yük bo luklar vardr.
2. Atom kütlesinin tama m na yak n ve pozitif yüklerin tamam çekirdekte toplanm tr. Çekirdein hac mi çok kü-
çüktür.
3. Çekirdekteki (+) yükün miktar elementten elemente deiir. Çekirdek kütlesi nin yaklak yar s n protonlar olu-
turur.
4. Çekirdein d nda, pozitif yüke eit say da elektron bu lunur.
Rutherford, kütlesi yaklak protonun kütlesine eit ve yüksüz bir taneciin varl n önermi tir. Ancak bu yüksüz tane-
ciin özelliklerini Chadwick ortaya koymu ve nötron ad n vermi tir.
Rutherford’a gö re atom; merkezde kütlesi çok büyük bir çekirdek ve etraf nda dolanan elektronlardan olu mu tur.
Çekirdekli atom modelini ilk öneren kii Rutherford’dur.
Rutherford Atom Modeli atomlar n yayd spekturumlar n açklanma snda yetersiz kalmas nedeniyle k sa
zamanda terkedil mi tir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
14/321
18
10. SINIF KMYA
etkinlik
7 Aa da birbiriyle ba lan t l Do ru / Yanl tipinde ifadeler içeren tan lay c dallanm aaç tekniinde sorular veril-mi tir. a ifadesinden ba layarak her do ru (D) ya da yanl (Y) ceva b nza göre ç k lardan sadece birini iaretleyiniz.
a. Atomun çekirdekli yap›da oldu¤ufikrini ortaya atan ilk bilim adam›Rutherford'dur.
b. Rutherford'a göre atomun büyükbir k›sm› boluktur.
c. Rutherford'a göre atom üzerine gön-derilen (+) yüklü ››nlar› sapt›ran ta-necikler protonlard›r.
D Y
D Y D Y
e. Rutherford'a göreatom çekirde¤indeki(+) yük miktar› herelementte farkl› sa-
y›dad›r.
d. Rutherford'a göreatomun kütlesinintamam›na yak›n›n›elektronlar olutu-
rur.
g. Rutherford'a göreatomlar ››ma yapt›-¤›nda kesikli spektu-rum verir.
f. Rutherford'a göreatomda (+) yükleryo¤un olarak çokküçük bir hacimde
toplanm›t›r.
D Y
1 2
D Y
3 4
D Y
5 6
D Y
7 8
etkinlik8 Aadaki açklamalar Thomson Atom Modelinin özelliklerinden ise D, deil ise Y ile belirtiniz.
a) Atom küre biçimindedir.
b) Atomda eksi yüklü elektronlar bulunur.
c) Atomda elektron says kadar pozitif yüklü proton vardr.
d) Protonlar, çekirdek olarak adlandr lan küçük bir hacimde bulunur.
e) Atomun kütlesinin tamamna yaknn protonlar oluturur.
f) Elektronlar, pozitif yüklü protonlar n çevresinde dolanrlar.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
15/321
19
ATOMUN YAPISI
I n kili Yap s
I aratran bilim insanlar , n yaps ve özellikleri ile ilgili iki model öne sürmülerdir.
In dalga modeli
In tanecik modeli
Elektromanyetik Inlar n Dalga Modeli ile Açklanmas
Atomun elektronik yap s ile n yap s arasnda bir ili ki vardr. Modern atom teorisinin gelimesinin temelinde, ener-
ji souran atomlar n k yaymas ile ilgili gözlemler yatmaktadr.
Bu nedenle n yaps ile ilgili bilgiye sahip olmamz gerekir.
Ik, bir elektromanyetik madr.
Radyo dalgalar , kzl ötesi dalgalar, görünür bölgedeki k ve X - nlar elektromanyetik ma türleridir.
Elektromanyetik n uzayda dalga hareketi ile ilerler.
Dalgalarla ilgili terimler k içinde kullanlabilir.
A
A
Bir dalgann dalga boyu () ve genlii (A) nin gösterilmesi
Dalga Boyu () ki dal ga tepecii arasnda ki uzakla dalga boyu denir. Birimi cm olup (lamda) ile gösterilir.
Frekans ( )
Belli bir noktadan bir saniyede geçen dalga saysna frekans denir. Birimi 1/saniye veya Hertz olup ile gösterilir.
Dalga Hz (c)
Bir dalgann frekans ile dalga boyunun çarpmna dalga hz denir. (Dalga hz = .)
Bolukta bütün dalgalar ayn hzla hareket eder. Bu hz k hzna eit olup 3.1010 cm/s dir. Ik hz c ile gösterilir. Bu
durumda dalgann hz, dalgaboyu ve frekans arasnda aadaki iliki vardr.
c = .
Genlik (A)
Bir dalgada maksimum yükseklie veya minimum derinlie dalgann genlii denir. Dalgann iddeti, genliin karesi
(A2) ile orantldr.
Radyo dalgalar çok uzun dalga boylar na, kzl ötesi nlar orta uzunlukta dalga boylar na, radyoaktif bozunmada olu-
an gama nlar ise çok ksa dalga boylar na sahiptir. Aadaki ekilden de anlalaca gibi görünür bölge nlar
dar bir bölgede bulunmaktadr.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
16/321
20
10. SINIF KMYA
Elektromanyetik bir dalgann, dalga boyu, frekans ve enerjisi arasnda aadaki ilikiler vardr.
Elektromanyetik bir dalgann, dalga boyu büyükse frekans düüktür.
Yüksek enerjili bir dalgann dalga boyu küçük, frekans yüksektir.
Bir metal buhar lambasndan yaylan n dalga boyu 4,8.10 –5 cm dir.
Buna göre, bu n frekans kaç hertz (1/s) dir? (Ik hz (c) = 3.1010 cm/s)
SORU 3
Sodyum buhar lambasndan yaylan n frekans yaklak 5.1014 1/s dir.
Buna göre, bu n dalga boyu kaç cm dir? (Ik hz = 3.1010 cm/s)
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
17/321
21
ATOMUN YAPISI
SORU 4
Dalga boyu 7.10 –5
cm olan k
rm
z
n frekans
kaç hertz dir? (I
k h
z
= 3.1010
cm/s)
ÇÖZÜM
SORU 5
In dalga modeliyle ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
A) Bir dalgann dalga boyu, iki dalga tepesi arasndaki uzaklktr.
B) Bir dalgann frekans, bir noktadan 1 saniyede geçen dalga saysdr.
C) Bir dalgan
n maksimum yükseklii veya minimum derinliine dalgan
n genlii denir.D) Bir dalgann iddeti, genliinin karesiyle doru orantldr.
E) Dalga boyu ne kadar büyükse dalgann frekans da o derece yüksektir.
ÇÖZÜM
Dalga Modeliyle Açklanabilen Optik Olaylar
In cisimlerden yansmas, bir ortamdan baka bir ortama geçite kr lmas ve beyaz n renklere ayr lmas ndalga modeliyle açklanabilen olaylardr.
I › k
d e m e t i
Çift yar›k deneyi olarak da bilinen Young Deneyi ››¤›n dalgasal özelli¤ini ortaya koyan ilk deneydir. Bu deneyde ››k, iki inceyar›ktan geçirilerek yar›klar›n arkas›ndaki ekrana yans›t›l›r. Ekranda giriim deseni denilen ayd›nl›k ve karanl›k çizgilerden oluan
desen görünür. Klasik fizikte parçac›k olarak bilinen elektron, proton ve nötronlarla yap›lan deneylerle de ayn› sonuca var›l›r.
K2
K1
K
A
B
C
Ayd›nl›k
Karanl›k
Ayd›nl›k
Karanl›k
Ayd›nl›k
Karanl›k
Ayd›nl›k
Karanl›k
Ayd›nl›k
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
18/321
22
10. SINIF KMYA
Elektromanyetik Dalgalar n Tanecik Özellii
In, k kaynandan tanecik eklinde yayldn öne süren modeldir.
Fotoelektrik olay ve siyah cisimlerce yaylan nlar n dalga boyu-iddet grafikleri dalga modeliyle açklanamaz ancak
tanecik modeliyle açklanabilir.
Siyah Cisim Imas
Üzerine gelen bütün nlar souran (emen) cisimlere siyah cisim denir. Metalden veya kilden yaplm, her yan ka-
pal ve içi karbonla svanm borunun üzerine bir delik açmakla siyah cisim haz rlanabilir.
Siyah cisim stlp delikten çkan malar gözlendiinde her çeit dalga boyunda n olduu görülür
Istlan siyah cisimde scaklk arttkça mann iddeti de artar. Scaklk düükken uzun dalga boylu (az enerjili), s cak-
l arttkça ksa dalga boylu (yüksek enerjili) n yaylr.
1 2 3 4 5 6 70
2
4
6
8
10
12
14
08
Dalgaboyu (m)
I › ¤ › n i d d e
t i ( G e n
l i k )
4000K
3000K
5000K
Farkl scaklklarda, siyah cisim masnn iddetinin dalga boyuna göre deiimi
Siyah cisim stldnda krmzdan balanarak görünür bölgedeki nlar n tümü sralanr.
Planck Kuantum Teorisi
Enerjinin paketler halinde tandn ileri süren teoriye kuantum teorisi denir. Kuantum teorisi siyah cisim masn-
da gözlenen olay açklayabilmek için Max Planck’n önerdii görütür.
Kuantum teorisi; ma enerjisinin sürekli olmadn ancak belirli büyüklüklerde sorulup yaymlanabileceini yani ku-
antumlar halinde alnp verileceini ileri sürmütür.
Her kuantum enerjisi, mann frekans ile doru orantldr.
E : Kuantum enerjisiE = h . h : Planck sabiti (6,63.10 –34 J.s)
: Inn frekans
Planck kuantum hipotezi balangçta sadece bir deney için öne sürülmü bir varsaym olmasna ramen ma
enerjisi ile ilgili yorumu genelletirilerek kullanlm ve evrensel bir kuramn temelini oluturmutur.
Bir atomda elektronlar n çekirdek etra f nda yörüngesel hareketleri, siyah cismin küçük miktarlar halinde s
yaymas (Planck’n siyah cisim mas), fotonun elektron manyetik radyasyonu (Bohr terosi), fotoelektrik olay,
atom spektrumu kuantum teorisi ile izah edilebilir.
Albert Einstein 1905 ylnda may oluturduu ve k hzyla hareket ettii kabul edilen kuantumlar “foton”
olarak adlandrmtr.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
19/321
23
ATOMUN YAPISI
Fotoelektrik Olay
Bir metal yüzeyine düürülen n ile metalden elektronlar n f rlatlmas olayna fotoelektrik olay denir.
I›maElektron
Metal
Metal yüzeyine düen››ma yüzeyden elektron
kopar›r.
E¤er ››man›n iddetiart›r›l›rsa daha fazla
say›da elektron kopar.
Daha yüksekfrekansl› ››ma
Daha h›zl›elektron
Metal
E¤er ››man›n enerjisiart›r›l›rsa f›rlayan
elektronlar›n h›z› artar.
Elektron I›ma
Metal
Planck, yapt deneylerle scaklk deitii halde yaynlanan her bir nnenerjisinin sabit kaldn buldu. Buradan bir kat ancak belirli enerjiye sahip
nlar yaynlayabilir sonucunu çkard.
Metalden elektron koparabilmek için nn belirli bir frekans nn olmas gerekir.
Örnein potasyum metalinden elektron koparabilmek için düük frekansl mavi k yeterli gelirken bakr metalinden
elektron kopara bilmek için mor ötesi frekansa sahip k gereklidir.
Atom Spektrumlar
Spektrum
Bir n cam prizmadan geçirilerek kendisini oluturan farkl dalga boylar nda nlara ayr lmasna spektrum ya da
tayf denir.
Sürekli Spektrum
Bir spektrumda renkler arasnda bir kesiklik yoksa ve krmzdan mora doru sürekli bir renk dizisi oluuyorsa buna
sürekli spektrum denir.
Sürekli spektrum
Yamurlu havalarda oluan gökkua ve beyaz n prizmadan geçirilmesi ile oluan spektrumlar sürekli spektrum-
lardr.
Kesikli Spektrum
Bir spektrumda renkler sürekli olmayp arada siyah boluklar bulunuyorsa buna kesikli spektrum denir.
Kesikli spektrum
Elementler, gaz veya buhar halinde gerekli yüksek scakla stlnca bir ma yaymlar. Yaymlanan bu ma prizma-
dan geçirilirse kesikli spektrum verir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
20/321
24
10. SINIF KMYA
Neden Kesikli Spektrum Yaymlanr?
Kesikli spektrumda elementler dolaysyla atomlar görünür bölgenin deiik kesimlerinde parlak çizgiler oluturur.
Oluan bu çizgi spektrumlar nn nedeni, mann sürekli deil de belli miktarlar (kuantumlar) halinde yayldn gös-terir.
Maddeler enerji (s, elektrik) aldklar nda kendilerine özgü dalga boylar nda k yaynlarlar.
Her elementin kendine özgü yaynma çizgi spektrumu vardr.
Hidrojen spektrumu
C›va spektrumu
Neon spektrumu
Baz› elementlerin yay›nma çizgi spektrumlar›
Her element atomunun kendine özgü bir yaynma spektrumu olduu gibi bir de sourma (absorpsiyon) spektrumu var-
dr.
Elementler hangi dalga boyunda ma yayyorsa o dalga boyundaki malar sourabilir.Farkl elementlere ait görünür bölge atom spektrumlar kar latr larak atomun yaps hakknda ipuçlar elde edilebilir.
Hidrojen Atomu Spektrumu
Büyük atomlar n spektrumu kar k olduu halde hidrojen atomunun çizgi spektrumu basittir.
Çünkü hidrojen atomu sadece bir proton ve bir elektrondan olumaktadr.
Bu nedenle insanlar öncelikle hidrojenin spektrumunu açklamaya çalmlardr.
Balmer – Rydberg Eitlii
Balmer ve Rydberg hidrojenin görünür bölge yaynma spektrumundaki en uzun dalga boylu üç çizginin (krmz, yeil,
mavi) dalga boylar n hesaplamaya yarayan bir eitlik gelitirdiler. Bu eitlie Rydberg eitlii denir.
.R
n1
21 1 –2 2m
= ; E R : Rydberg sabiti (1,0974.107 m –1)
n : 3, 4, 5 .... gibi spektrum çizgilerine denk gelen tam saylardr.
n = 3 olduunda dalga boyu 6,56.10 –7 m (spektrumda krmz ma)
n = 4 olduunda dalga boyu 4,86.10 –7 m (spektrumda yeil ma)
n = 5 olduunda dalga boyu 4,1.10 –7 m (spektrumda mavi ma)
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
21/321
25
ATOMUN YAPISI
etkinlik
9Ikla ilgili aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.
a) Ik hem dalga hem de tanecik özellii gösterir.
b) Young deneyi maddenin tanecikli yapsn ortaya koyan bir deneydir.
c) Siyah cisim mas ve fotoelektrik olay n dalga modelini açklayan olaylardr.
d) Üzerine düen bütün nlar souran cisimlere siyah cisim denir.
e) Enerjinin sürekli olarak deil de paketler halinde tandn ileri süren teoriye kuantum teorisi denir.
f) Her fotonun enerjisi, mann frekans ile ters orantldr.
g) Bir kuantumun tad enerji, planck sabiti ile mann frekansnn çarpmna eittir.
h) Siyah cisim stldkça (scaklk arttkça) mann iddeti azalr.
i) Metal yüzeyine k tutularak metalden elektron kopar lmasna fotoelektrik olay denir.
j) Her metalden elektron koparmak için gönderilen nn frekans farkldr.
k) Bütün elementlerin yaynma çizgi spektrumlar ayndr.
l) Atomlar n ma spektrumlar nn kesikli olma nedeni elektron enerjilerinin kuantlamasdr.
Bohr Atom Modeli
Neils Bohr, hidrojen atomunun spektrum çizgilerini ve Planck’n kuantum kuram n kullanarak Bohr Atom teorisini or-
taya koydu.
Bohr atom teorisi u ekilde özetlenebilir:
1. Bir atomdaki elektronlar çekirdek çevresinde, çekirdekten belli uzaklkta, dairesel, belirli ener ji düzeyle rinde (yö-
rünge veya orbital) buluna bilirler.
2. Elektronlar bir ener ji seviyesinde iken kararl olup ener ji yaymazlar.
3. Ener ji se viyeleri atom çekirdeinden itiba ren s rasyla, 1,2,3,4…n ile gösterilip her bir seviyenin tek elektronlu
atom veya iyonlar (H, He+, Li2+) için belirli bir ener jisi vardr. Bu ener ji u formül ile hesaplanr.
, . .En
Z Joule2 18 10 –n 218 2 –= Z : Atom numaras
n : Enerji seviyesi
4. Bir atomda; elektronlar düük enerjili se viyeden daha yüksek ener jili se viyeye ç kabilmek için seviyeler arasn-
daki fark kadar ener jiyi d ar dan almalar gerekir. Ayn ekilde, bir atom da elektronlar yüksek ener ji seviyesin-
den, düük ener jili bir sevi ye ye dü tüklerinde, iki seviyenin fark na eit bir ener jiyi k olarak yayarlar.
2 2, . .E Z2 18 1 1 – –
i
18 2 –T =
nn sd n
Aç a ç kan ya da absorblanan n dalga boyu () veya frekans ( ) aa daki formüller yard m ile hesapla-
nabilir.
E = Eson – E ilk = h. = h.c /
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
22/321
26
10. SINIF KMYA
Hidro jen atomunda ikinci ener ji düzeyinden birinci ener ji düzeyine düen bir elektron için aa daki sorular cevaplay nz. (H’nin atom numaras = 1)
a) Yayd ener ji kaç jouledir?
b) Yaynlad n frekans kaç hertz (titreim/s) dir?
c) Yaynlad n dalga boyu kaç cm dir?
(planck sabiti (h) = 6,63.10 –34 joule.sani ye) k h z (c) = 3.1010 cm/s)
SORU 6
Hidrojen atomunun elektronu 4. enerji düzeyinden 3. enerji düzeyine düerse aça çkan nn enerjisi kaç jouledir?
ÇÖZÜM
SORU 7
Hidrojen atomunun 2. enerji düzeyinden 3. enerji düzeyine sçrayan elektron için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Ald (Absorblanan) enerji kaç jouledir?
b) Ald (Absorblanan) n frekans kaç titreim/saniye (hertz) dir.
c) Ald (Absorblanan) n dalga boyu kaç cm dir? (Planck sabiti (h) = 6, 63.10 –34 j.s, k hz (c) = 3.1010 cm/s)
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
23/321
27
ATOMUN YAPISI
SORU 8
H atomuna ait elektron aada belirtilen enerji düzeyleri arasnda geçi yapmaktadr.
I. 5. enerji düzeyinden 4. enerji düzeyine
II. 4. enerji düzeyinden 3. enerji düzeyine
III. 5. enerji düzeyinden 3. enerji düzeyine
Buna göre, aça çkan nn enerjisi aadakilerden hangisinde doru kar latr lmtr?
A) I > II > III B) I > III > II C) II > III > I D) II > I > III E) III > II > I
ÇÖZÜM
SORU 9
H atomuna ait elektron aada belirtilen enerji düzeyleri arasnda geçi yapmaktadr. Bu geçi srasnda yaymlanan
nn frekanslar 1, 2 ve 3 ile gösterilmitir.
Geçiin olduu enerji düzeyleri Inn frekans
2. den 1. ye 13. den 2. ye 23. den 1. ye 3
Buna göre, 1, 2 ve 3 arasndaki iliki aadakilerin hangisinde dorudur?
A) 1 > 2 > 3 B) 1 > 3 > 2 C) 3 > 2 > 1 D) 3 > 1 > 2 E) 2 > 3 > 1
ÇÖZÜM
Atomlarda Enerji Düzeyleri
Hidro jen gaz nn spektrumunun incelenmesi atom modellerinin geli me sine önemli katk da bulunmu tur. Hidro jen ga-
z nn yüksek s caklkta verdii nlar n spektrumlar incelen diinde görünür ve görünmeyen bölgelerde çizgiler olu-
tuu saptanm tr.
Görünen bölgedeki çizgiler 1885 y lnda Balmer taraf ndan incelenmi tir. Balmer bu çizgiler arasndaki uzaklklar n ma-tematiksel bir seri eklinde ifade edilebileceini belirtmi tir. Dier ener ji düzeyle rinden 2. ener ji düzeyine dönü s ra-
snda hidro jen atomlar ndan elde edilen spektrum çizgilerinin olu turduu seriye Balmer serisi denir.
Daha sonrala r hidro jen atomu için görünmeyen bölgelerdeki dier seriler de bulunmu tur.
Hidro jen atomunda elektonlar n bulunduklar ener ji düzeyinden 1., 2., 3., 4. ve 5. ener ji dü zeylerine dönüü s rasnda
oluan spektrum çizgilerine u adlar verilir.
Lyman serisi : Elektronun 1. enerji düzeyine dönüü srasnda oluan spektrum çizgileri
Balmer serisi : Elektronun 2. enerji düzeyine dönüü srasnda oluan spektrum çizgileri
Paschen serisi : Elektronun 3. enerji düzeyine dönüü srasnda oluan spektrum çizgileri
Brackett serisi : Elektronun 4. enerji düzeyine dönüü srasnda oluan spektrum çizgileri
Pfund serisi : Elektronun 5. enerji düzeyine dönüü srasnda oluan spektrum çizgileri
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
24/321
28
10. SINIF KMYA
n = 5n = 4
n = 3
n = 2
n = 1
n =
Lyman Serisi
Balmer Serisi
Paschen Serisi
Brackett Serisi
Pfund Serisi
4.10 –5 5.10 –5 6.10 –5 7.10 –5
Dalga boyu (cm) K›rm›z›Mor
Hidrojen atomunun baz› elektron geçileri aras›ndaki iliki ve görünür bölgenin spektral çizgileri
ekilde hidro jen atomuna ait ba z ener ji dü zeyleri arasndaki geçi ler gös-
n = 5
n = 4
a b
n = 3
n = 2
c
d
n = 1
e f
g h
i
terilmi tir.
Bu geçi lerden yaynlanan spektrum çizgilerinden hangileri Paschen
serisinde yer alr?
SORU 10
n = 5
n = 4
x
y
n = 3
n = 2
z
n = 1
t
u
q rekilde hidrojen atomuna ait elektronun baz enerji düzeyleri arasndaki
geçileri gösterilmitir.Bu geçilerde yaynlanan spekturum çizgileri için aadaki sorular
cevaplaynz.
a) Hangi spekturum çizgileri Lyman serisinde yer alr?
b) Hangi spekturum çizgileri Balmer serisinde yer alr?
c) Hangi spekturum çizgileri Paschen serisinde yer alr?
d) Hangi spekturum çizgileri Brackett serisinde yer alr?
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
25/321
29
ATOMUN YAPISI
SORU 11
Hidrojen atomunda elektronun baz enerji düzeylerine geçileri sembollerle gösterilmitir. Geçi serisi Sembolü
Lyman serisi L
Balmer serisi B
Paschen serisi P
Bu geçilerin enerjisi aadakilerin hangisinde doru kar latr lmtr?
A) L > B > P B) B > P > L C) L > P > B D) P > B > L E) P > L > B
ÇÖZÜM
Çok Elektronlu Atomlar n Katman Elektron Dalm
Elementlerin katman elektron dalm aadaki kurallara göre yaplr.
1. Katmanlar n bar ndrabilecei maksimum elektron says almamaldr. Katmanlarda bar nabilecek maksimum
elektron says öyledir:
Katman no (n) Elektron says (2n2) _____________ __________________
1 2
2 8
3 18 (8 + 10)
4 32 (8 + 10 + 14)
2. En d katmanda 8 den, dtan 2. katmanda 18 den fazla elektron bulunamaz.
3. Elektronlar iç katmandan balanarak yerletirilirken elde kalan elektron says 8’i ayorsa, 2 elektronlu bir d
katman ve artan elektron kadar elektron bulunduran baka bir katman yazlr.
4. Yazlan elektron dizilimi “12 – 2” eklinde bitiyorsa “13 – 1” , “17 – 2” eklinde bitiyorsa “18 – 1” ekline dönü-
türülür.
Bir element atomunun katman elektron da¤›l›m› yap›l›rken tablodaki oklar yönünde ilerlenmelidir.Tekrar dönülerde ayn› katmandaki elektronlar toplanmal›d›r.
Katman Elektron say›s›
1
2
3
4
5
6
7
2
8
8 + 10
2 + 6 + 10 + 14
2 + 6 + 10 + 14
2 + 6 + 10 + 14
2 + 6 + 10 + 14
Not: Pd, Re gibi baz geçi elementlerinin ve Ce gibi baz nadir toprak elementlerinin elektron dizilimleri kurallara uymaz.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
26/321
30
10. SINIF KMYA
Aada atom numaras verilen element atomlar nn katman elektron dalmlar n yaznz.
a) 25Mn b) 35Br c) 39Y d) 52Te e) 58Ce f) 86Rn
SORU 12
Atom numaras 30 olan Zn element atomunun katman elektron dalm aadakilerin hangisinde doru ve-rilmitir?
A) 2 8 8 12 B) 2 8 12 8 C) 2 8 18 2 D) 2 8 20 E) 2 8 8 8 4
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
27/321
31
ATOMUN YAPISI
SORU 13
Bir element atomunun 3. katmannda 15, 4. katmannda ise 2 elektron bulunmaktadr.Buna göre, bu element atomunun atom numaras aadakilerden hangisidir?
A) 17 B) 19 C) 25 D) 27 E) 33
ÇÖZÜM
SORU 14
Atom numaras 32 olan element atomunun kaç katman vardr?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
ÇÖZÜM
SORU 15
Atom numaras 37 olan element atomunun son katmannda bulunan elektron says aadakilerden hangisin-
de doru verilmitir?
A) 1 B) 3 C) 5 D) 7 E) 9
ÇÖZÜM
SORU 16
Atom numaras 44 olan element atomunun son katmannda bulunan elektron says aadakilerden hangisin-
de doru verilmitir?
A) 1 B) 2 C) 6 D) 8 E) 16
ÇÖZÜM
SORU 17
Atom numaras 56 olan element atomunun katma elektron dalm aadakilerden hangisinde doru veril-
mitir?
A) 2 8 18 26 2 B) 2 8 18 18 10 C) 2 8 18 18 2 8
D) 2 8 18 18 6 4 E) 2 8 18 18 8 2
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
28/321
32
10. SINIF KMYA
SORU 18
Atom numaras 62 olan element atomunun 4. katmannda bulunan elektron says aadakilerden hangisin-de doru verilmitir?
A) 8 B) 10 C) 18 D) 24 E) 32
ÇÖZÜM
SORU 19
Atom numaras 53 olan element atomuyla ilgili;
I. lk 3 katman maksimum elektronla dolmutur.
II. 4. katmannda 18 elektron bulunur.
III. 5. katmannda elektron bulunmaz.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 20
Atom numaras 80 olan element atomuyla ilgili;
I. 4. katmannda 32 elektron bulunur.
II. 5. katmannda 18 elektron bulunur.
III. 6. katmannda 2 elektron bulunur.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
29/321
33
ATOMUN YAPISI
etkinlik
10 Aada atom numaras verilen element atomlar nn katman elektron dalmlar n yapnz.
Element Katman Elektron dalm
a) 21Sc
b) 24Cr
c) 29Cu
d) 32Ge
e) 36Kr
f) 38Sr
g) 42Mo
h) 47 Ag
) 48Cd
j) 50Sn
k) 59Pr
l) 75Re
m) 81Tl
n) 85 At
o) 88Ra
p) 90Th
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
30/321
34
10. SINIF KMYA
KUANTUM (DALGA) MEKANNN GELM
Dalga - Tanecik kilii
1924 y lnda Lois De Broglie maddenin de k gibi hem tanecik hem de dalga özelliine sahip ol duunu ileri sürdü. De
Broglie madde dalga lar n matematiksel terimlerle ifade etti.
Bir k fotonunun enerjisi (E), n frekans ( ) ile planck sabiti (h) nin çarpmna eittir.
E = h.
Daha önce n dalga özelliinden faydalanarak, k h z (c), n dal ga soyu () ve n frekans ( ) arasnda-
ki u banty yazmtk.
c = .
Yukar daki her iki bant birletirildiinde u bant elde edilir.
.E h c
=
Bu bantdaki E nin yerine de Einstein’in E = mc2 bantsndaki mc2 yi koyabiliriz.
.mc h c2
=
Bant sadeletirilir ve dalga boyu için düzenlenirse u bant elde edilir.
.m c
h=
Lois De Broglie’ye göre bu eitlie benzeyen bir eitlik bir elektronun dalga boyu için kullanlabilir.
m
h=
= Elektronun dalga boyu, h = Planck sabiti, m = elektronun kütlesi, = elektronun hz
Daha sonra 1927 y lnda, De Broglie’nin düüncesi elektron demetlerinin bir kristal taraf ndan, X – nlar na benzer
biçimde saptr lmas ve datlmas deneyleriyle kantland.
Davisson – Germer yaptklar deneyde, ince metal levha üzerine bir elektron demeti yönlendirdiklerinde iç içe halkalardan
oluan bir görüntü elde ettiler. Bu deneyle elektronlar n dalga özelliine sahip olduu kantland. Tpk su dolu bir leene su
damlat
ld
nda dalgalar
n olumas
gibi.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
31/321
35
ATOMUN YAPISI
Dalga boyu 4.10 –5 cm olan mavi k için aa daki sorular cevaplay nz.
a) Ener jisi kaç J dir?
b) Frekans kaç 1/saniyedir?
(Planck sabiti (h) = 6, 63.10 –34 j.s, k h z (c) = 3.1010 cm/s)
SORU 21
Dalga boyu 7.10 –5 cm olan krmz k için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Enerjisi kaç J dir?
b) Frekans kaç 1/saniye dir?
(Planck sabiti: 6, 63.10 –34 j.s, k hz = 3.1010 cm/s)
ÇÖZÜM
SORU 22
Sar n dalga boyu 5,8.10 –5, mavi n dalga boyu 4.10 –5 cm dir.
Buna göre,
I. Sar n frekans daha büyüktür.
II. Mavi n enerjisi daha fazladr.
III. Mavi k, metalden daha kolay elektron kopar r.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
32/321
36
10. SINIF KMYA
etkinlik
11 Aa daki çizelgede, sol tarafta verilen bilgilerle sa tarafta verilen keifleri, deney leri, teorileri örnekte verildii gibi e-le tiriniz.
1. Elektroliz olay›nda devreden geçen yük
miktar› ile elektrotlarda a盤a ç›kan
madde miktar› do¤ru orant›l›d›r.
Bilgi
a) Davisson - Germer Deneyi
Keif - Deney - Teori Eletirme
1 – d
2. Katot ››nlar› gerçekte ››n de¤il eksi
yüklü parçac›klard›r. Bu parçac›klar
atomun yap›s›nda mevcuttur.
b) Millikan Deneyi
3. Elektronun yükü –1,6.10 –19 C dir. c) Fotoelektrik olay
4. Atom, çok küçük hacimli bir çekirdek
ve onun çevresinde dolanan elektron-
lar›n oluturdu¤u, çok büyük bir k›sm›boluk olan bir yap› ta›d›r.
d) Faraday Yasas›
5. Bir atomun ››n yaymas› veya so¤ur-
mas› için, o atomdaki elektronlar›n
farkl› enerji düzeyleri aras›nda geçi
yapmas› gerekir.
e) Bohr Atom Modeli
6. Atom alt› tanecikler dalga karakteride ta›rlar.
f) Rutherford Atom Modeli
7. Elektromanyetik ››nlar, kuantum
(foton) denilen bölünemeyen birimler-
den oluur.
g) De Broglie hipotezi
8. Atom alt› bir taneci¤e elik eden dal-
gaya ilikin (dalga boyu) de¤eri
hesaplanabilir.
h) Thomson Deneyi
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
33/321
37
ATOMUN YAPISI
Heisenberg Belirsizlik lkesi
Werner Heisenberg, atom lardan da ha küçük taneciklerin davran lar n belirlemek için kla bir takm deneyler yapt.
Bu deneyler sonucunda Heisenberg Belirsizlik il kesi olarak adland r lan u sonucu ç kard:
Elektronun herhangi bir andaki yeri ve hz ayn anda belirlenemez.
Örnein ucuna bir ta ba lanm bir ip hzla çevrilirse ve çevirme h z sürekli deiir se tan nerede olduu kesin ola-
rak bilinemez.
Bir ››k fotonu bir elektrona çarpar ve yans›t›l›r (a). Çarp›ma s›ras›nda foton momentumu elektrona geçer.Yans›t›lan foton mikroskoptan görülür, fakat elektron oda¤›n d››nda kal›r (b). Elektronun kesin konumu tayin edilemez.
elektron
–
mikroskopfoton
elektron
foton
mikroskop
–a b
Heisenberg’in belirsizlik ilkesi u bant i le i fa de edilir:
x . h/4m
x : uzanm (x : elektron konumundaki deiim) : hz ( : elektronun hzndaki deiim)
h: planck sabiti m: elektron kütlesi
Heisenberg’e göre elektronlar yörüngelerde sabit hzla dönen tanecikler ola rak düünmek hatal dr.
Heisenberg’e göre daha do ru olan düünce udur:
Elektronu, ald ener jiyle h z ve buna ba l olarak da kütlesi deien bir ni celik olarak düünmek daha do rudur.
Heisenberg’e göre atom içinde elektronun yeri belirlenemez.
Bohr Atom Modeli Neden Yetersizdir?
Bohr atom modeli, hidro jen atomunun davran n çok iyi açklad ndan ve basit olduundan ba langçta büyük ilgi
gördü. Ancak baz eksiklikler ve baz olaylar açklamada yetersiz kalmasndan dolay 12 yl geçerli kald.
Bohr atom mo delinin ye tersizlikleri u ekilde s ralanabilir:
Bohr atom teorisinde elektronun ikili karakteri (dalga - tanecik) hesaba katlmam tr.
Bohr atom modeli çok elektronlu atomla r
n spektrumlar
n
aç
klayamam
t
r. Bohr atom modelinde atom çekirdei nin çevresinde çember yörüngeler öngörülmü tü.
Ancak De Broglie hipotezi ve Heisenberg belirsizlik ilkesi bu ön görünün do rulanmas n imkansz klm tr.
ATOMUN KUAN TUM MODEL
Schrödinger Teorisi
Schrödinger’e göre elek tronun bulunabilecei konum ancak dalgay temsil eden fonksiyonlardan bulunabilir.
Schrödinger, her sistem için birden çok fonksiyon elde etmi ve bu fonk siyonlar n, l, ml ku an tum say lar ile karakteri-
ze etmi tir. Dalga fonksiyon lar nn n, l, ml ile karakterize edilmesi ve bu fonksiyonlar n birden çok olmas ayn sistem-
deki tek elektronun, çok sa y da ener ji düzeyinde bulu nabile cei anlam na gelir.
n, l, ml kuantum say la r ile belirlenen dalga fonksiyo nu orbital olarak tanmlanmaktadr.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
34/321
38
10. SINIF KMYA
Orbital
Elektronlar n çekirdek etraf nda bulunma olas lklar nn yüksek olduu enerji bölgelerine orbital denir.
Modern atom modeline göre elektron lar hem ta necik yap l hem de dal ga yap l dr.
Elektron, tanecik yap l olarak düünül düünde; orbi tal, atom içinde elektronun bulunma olas l en yüksek
olan yeri simgeler.
Elektron, dalga yap l olarak düünül düünde; orbital, elektron yük younluunun en yüksek olduu bölgeyi sim-
geler.
Atom çekirdei çevresinde s, p, d ve f olmak üzere 4 ayr tip orbital vardr.
Bu orbi tal lerin alabilecei maksimum elektron say s s rasyla 2, 6, 10 ve 14 tür.
s orbitalleri tek tip olup küreseldir.
Hidrojenin 1s, 2s, 3s s›n›r yüzey diyagramlar›. Kürelerden her biri, toplam elektron yo¤unlu¤unun% 90 ›n› içerir. Tüm s orbitalleri küreseldir. Yakla›k bir ifadeyle bir orbitalin büyüklü¤ü ba
kuantum say›s› (n) in karesiyle (n2) orant›l›d›r.
2s
z
1s
z
x
y
x
y
3s
z
x
y
p orbitalleri px, py ve pz olmak üzere üç özde orbitalden oluur.
2p orbitallerinin s›n›r yüzey diyagramlar›. Bu orbitaller ekil ve enerjilari bak›m›ndanözde olmalar›na kar›n, yönelileri bak›m›ndan farkl›d›r. Daha yüksek ba kuantum
say›s›na sahip p orbitalleri de benzer ekiller gösterir.
y
z
x
2px
y
z
x
2py
y
z
x
2pz
d orbitalleri dxy, dxz, dyz, dx2 – y2 ve dz2 olmak üzere be özde orbitalden oluur.
3d orbitallerine ilikin s›n›r yüzey diyagramlar›. Bunlar aras›nda 3dz2 farkl› görünmesinekar›n, tüm özellikleri bak›m›ndan di¤er dört orbitalle özdetir. Daha yüksek
ba kuantum say›s›na sahip d orbitalleri de benzer ekillere sahiptir.
3dx2 – y2 3dz2 3dxy 3dxz 3dyz
y
z
x yx yx yx
z z z z
yx
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
35/321
39
ATOMUN YAPISI
Kuantum Saylar
Kuantum mekaniinde, atomlardaki elektron da-
Kuantum say›lar›n›n belirtti¤i katman, alt katman ve orbitaller.
n = 3
n = 2
= 1 p
= 2 d
= 0 s
–1 0 +1 3p
–2 –1 0 3d+1 +2
0 3s
= 1 p
= 0 s
–1 0 +1 2p
0 2s
n = 1 = 0 s 0 1s
Katman
(Ba kuantumsay›s›)
Alt katman
(Orbital kuantumsay›s›)
Orbital
(Manyetik kuantumsay›s›)
lmlar n açklaya bilmek için üç kuantum say s ge-reklidir.
Bu saylar u ekilde adlandr lr:
Ba kuantum says (n) (Büyüklüü belirtir.)
Yan kuantum (orbital) says (l) (ekli belirtir.)
Manyetik kuantum (orbital) says (ml)
(Uzaydaki yönlenmeyi belirtir.)
Kuantum say lar , atom orbitalle rinin ve bu orbitallerde
yer alan elektronlar n belirlenmesinde kullan lr.
Spin kuantum say s (ms) olarak bilinen dör düncü ku-
antum say s ise belirli bir elektronun davran n açk-lar. Böylece atomlardaki elek tronlar n tanmlanmas
gerçekle mi olur.
Ba Kuantum Says (n)
Ba kuantum say s, elektron bulutunun çekirdee olan uzakl ile ilgilidir. Bunlar, atomun ener ji seviyelerini ifade
eder. Bu ener ji se viyelerine elektron kabuklar da denir. Ba kuantum say s “n” ile sembolize edilir.
1, 2, 3, 4 … gibi s f rdan büyük pozitif tam say larla gösterildii gibi, elektron kabuklar n ifade etmek üzere K, L, M, N,
O gibi harflerle gösterilir.
Ba kuantum say s (n) : 1, 2, 3, 4, 5 ……………
Kabuklar gösteren harfler : K, L, M, N, O ……………
Ba kuantum say s, (n) nin deeri ne kadar büyükse elektron bulu tu çekirdekten o kadar uzaktr. Elektron potansi-
yel ener jisi de o kadar büyüktür.
Yan Kuantum (Orbital) Say s (l)
Elektron bulutlar nn ekil lerini ve ekil fark nedeni ile ener ji seviyelerinde nasl ayr lmalar n olabileceini belirtmek
üzere yan kuantum say s kullan lr. Buna orbital kuantum say s da denir. “l” ile gösterilir. Ba kuantum say s na ba l
ola rak s f rdan (n – 1) e kadar pozitif tam say lar la ifade edildii gibi s, p, d, f …… gibi harflerle de belirtilir.
Yan kuantum says (l): 0, 1, 2, 3
Alt tabakalar gösteren harfler: s, p, d, f
l nin ald deerlere göre elektronun bulunduu orbital aada belirtilmitir.
l = 0 deerini aldnda elektron s orbitalinde bulunur. l = 1 deerini aldnda elektron p orbitalinde bulunur.
l = 2 deerini aldnda elektron d orbitalinde bulunur. l = 3 deerini aldnda elektron f orbitalinde bulunur.
Ayn enerji düzeyinde bulunan alt kabuklar n enerjileri küçükten büyüe doru u ekildedir: s, p, d, f
Manyetik Kuantum Say s (ml)
Manyetik kuantum says, manyetik alan etkisinde kalan orbitallerin uzaydaki yönelim biçimini ve alt enerji düzeyinde
kaç orbital olduunu gösterir. Alt enerji düzeyindeki orbital says ml = 2l + 1 bants ile hesaplanr. Örnein;
l = 0 için ml = 2.0 + 1 = 1 s orbitalleri 1 tiptir. l = 1 için m
l = 2.1 + 1 = 3 p orbitalleri 3 tiptir.
l = 2 için ml = 2.2 + 1 = 5 d orbitalleri 5 tiptir. l = 3 için ml = 2.3 + 1 = 7 f orbitalleri 7 tiptir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
36/321
40
10. SINIF KMYA
Ba kuantum say s (n) 2 olan atom için aa daki sorular cevaplay nz.
a) Ana ener ji düzeyi kaçtr?
b) Yan kuantum say s kaçtr?
c) Yan kuantum say s hangi deerleri alr?
d) Bulunan orbital türleri ve say s kaçtr?
SORU 23
Ba kuantum says (n) 3 olan atom için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Ana enerji düzeyi kaçtr?b) Yan kuantum says kaçtr?
c) Yan kuantum says hangi deerleri alr?
d) Bulunan orbital türleri ve says kaçtr?
ÇÖZÜM
SORU 24
Ba kuantum says (n) 4 olan atom için aadakilerden hangisi yanltr?
A) Ana enerji düzeyi 4 tür.
B) Yan kuantum says 3 tür.
C) s, p, d ve f orbitalleri bulundurur.
D) Yan kuantum says 1, 2, 3, 4 deerlerini alr.
E) Toplam 16 orbital bulundurur.
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
37/321
41
ATOMUN YAPISI
Spin Kuantum Says (ms)
Elektron çekir dek çevresinde dönerken ayn zamanda kendi ekseni çevresinde de döner.
Elektronun kendi ekseni çevresindeki dönme hareketine spin denir. Spin kuant say s, Pauli d lama ilkesine göre bir
orbitalde bulunan iki elektron için birbirinin tersi olan +1/2 ve –1/2 olmak üzere iki deer alr. Bu yüzden her bir orbital
ancak spinleri zt olan 2 elektron bulundurabilir.
Elektronlar kendi merkezlerinden geçen bir eksen etraf›nda dönüyor gibi davran›rlar.Elektronlar kendi ekseni etraf›nda iki farkl› yönde dönme ihtimali oldu¤undan spinkuantum say›s› için en fazla iki ihtimal var olup bunlar
+ 12
ve – 12
dir.
Bu gösterim elektronlar›n parçac›k karakter ta›d›klar› düünüldü¤ünde bir anlamifade eder.
Ba kuantumsay›s› (n)
Yan kuantumsay›s› ( )
Manyetik kuantumsay›s› (m )
Spin kuantumsay›s› (ms)
1 0 (s) 0 (1s) +12
– 12
0 (s) 0 (2s) +12
– 12
1 (p)
–1 (px) + 1
2 – 1
2
0 (py) + 1
2 – 1
2
+1 (pz) + 1
2 – 1
2
2
0 (s) 0 (3s) +12
– 12
+ 12
– 12
+ 12
– 12
1 (p)
–1 (3px)
0(3py)
+1(3pz) +
1
2
– 1
23 + 1
2 – 1
2
+ 12
– 12
+ 12
– 12
+ 12
– 12
2 (d)
–2(3dxy)
–1(3dxz)
0(3dyz)
+1(3dx2 – y2)
+ 12
– 12
+2(3dz2)
Yukar da bir atomun baz enerji düzeylerindeki elektronlar n kuantum saylar yla nasl ifade edildii gösterilmitir.
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
38/321
42
10. SINIF KMYA
Atomlar n Elektron Dizilimleri
Bo orbitaller yukar›daki ekillerlegösterilebilir.
Bir orbitalde 1 tane elektronoldu¤unda yukar›daki
ekillerden biri ile gösterilebilir.
Bir orbitalde 2 tane elektron
oldu¤unda yukar›dakiekillerden biri ile gösterilebilir.
Daha önce atom çekirdeinin çevresinde temel ener ji düzeylerinin bulunduunu
belirtmi tik. Elektronlar, bu ener ji düzeylerinde s, p, d ve f olarak adland r lan or-bitallerde bulunur. Her orbital spinleri zt olan en fazla iki elektron bulundurabilir.
Bir temel ener ji dü zeyinde en fazla n2 kadar orbital ve 2n2 kadar elektron bulunur.
Bu durum aa daki tablo ile gösterilebilir.
Ana Enerjidüzeyi (n)
Orbitalsay›s› (n2)
Orbital türü(s, p, d, f)
Maksimum elektronsay›s› (2n2)
1
2
3
4
1
4
9
16
s
s, p
s, p, d
s, p, d, f
2
8
18
32
Modern atom teorisine göre 3. enerji düzeyi (n = 3) için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Kaç orbital bulunur?
b) Bulunan orbital türleri nelerdir?
c) Bulundurabilecei maksimum elektron says kaçtr?
SORU 25
Modern atom teorisine göre, 4. enerji düzeyi (n = 4) için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Kaç orbital bulunur?
b) Bulunan orbital türleri nelerdir?
c) Bulundurabilecei maksimum elektron says kaçtr?
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
39/321
43
ATOMUN YAPISI
Atomlar n Elektron Dizili Kurallar
Aufbau Kurallar
Atomlar n temel hal elektron dizilileri Aufbau kurallar na göre yaplr. “Elektron dizilileri yazlrken en düük enerjili
orbitalden balanarak elektronlar orbitallere yerletirilir.”
Orbitallerin enerjileri (n + l) deerine göre artar. (Kletchkowski – Madelung lkesi)
(s için l = 0, p için l = 1, d için l = 2, f için l = 3 olduunu hatrlayalm)
n + l deerlerinin ayn olmas durumunda n says büyük olan orbitalin enerjisi de yüksek olur.
Aadaki orbital çiftlerinin enerji deerlerini kar latr nz.
a) 2s – 3s b) 3d – 4s c) 4d – 5p d) 6p – 4f
SORU 25
3p, 4p ve 5s orbitallerinin enerji yükseklii aadakilerin hangisinde doru kar latr lmtr?
A) 3p < 4p < 5s B) 3p < 4p = 5s C) 3p < 5s < 4p D) 4p < 3p < 5s E) 5s < 4p < 3p
ÇÖZÜM
SORU 26
4d, 5p ve 6s orbitallerinin elektron yerleme önceliine göre sralanmas aadakilerden hangisinde do-
ru verilmitir?
A) 6s 4d 5p B) 4d 6s 5p C) 5p 4d 6s D) 5p 6s 4d E) 4d 5p 6s
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
40/321
44
10. SINIF KMYA
Elektronlar Orbitallere Nasl Yazlr?
lk olarak elektronun bulunduu ana enerji düzeyi (ba kuantum says) belirtilir.
Daha sonra elektronun bulunduu orbitalin türü (yan kuantum says) yazlr. En son olarak orbital türünün üzerine o orbitalde kaç elektron olduu yazlr.
Bu durumu atom numaras 1 olan hidrojen atomunda gösterelim.
Orbitallerin enerji s›ras› ak›lda tutulamayacaksayukar›daki tabloda yukar›dan balayarak oklar
takip edilirse orbitallerin enerji s›ras› elde edilir.
1
2
3
4
5
6
7
s
s
s
s
s
s
s
p
p
p
p
p
p
d
d
d
d
f
f
1H : 1s1
Ana enerji düzeyi (n)(Bakuantum say›s›)
Elektronun bulundu¤u orbital türü.(Yan kuantum say›s›)
Orbitalde bulunan elektron say›s›
Elektron da l m elektronun spinini de gösteren orbital diyag ram
yard myla da gös terilebilir.
1H :
1s1
Aufbau kurallar gözönüne alnarak elek tron da l m yapld nda orbitallerin ener jilerinin düükten yüksee do-
ru s ras öyledir.
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p
Her orbital en fazla iki elektron bulundura bilir. Bu elektronlar farkl spin kuantum say s na yani spine sahip olmal dr.
Atom numaras 4 olan Be atomu için bu du rumu inceleyelim.
4Be : 1s2 2s2 olarak yaz lr. 1s3 2s1 veya 1s4 yaz la maz. Çünkü bir orbitalde en fazla 2 elek tron bulunabilir.
Hunt Kural
“E enerjili orbitallere birer elektron yerlemeden ikinci elektron yerleemez.”
7N : 1s2 2s2 2px
2 2py1 2pz
0 (Bu dizili Hunt Kuralna uygun deildir. px, py, pz orbitallerine birer elektron yerlemeden
2. elektron yerleemez.)
7N : 1s2 2s2 2px
1 2py1 2pz
1 (Bu dizili Hunt Kuralna uygun)
Pauli Kural
“Bir atomda herhangi iki elektronun bütün kuantum saylar ayn olamaz.” En az bir kuantum saysnn farkl olmas ge-
rekir. Bu kurala göre n, l ve ml saylar ayn olan iki elektron bulunsa bile bunlar n ms leri (spinleri = dönme yönle-
ri) farkldr.
6C :
1s 2s 2px 2py 2pz
6C :
6C :
Karars›z durum. Özde orbitallere birerelektron yerlemeden ikinci yerleemez
Karars›z durum. Özde orbitallere birerelektron yerlemi ancak spinleri z›t.
Kararl› durum. Özde orbitallere birer elektronyerlemi ve bu elektronlar paralel spinli.
(Hunt Kural›na ayk›r›)
(Pauli Kural›na ayk›r›)
(Hem Hunt hem de Pauli kural›na uygun)
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
41/321
45
ATOMUN YAPISI
etkinlik
12 Aa da atom numaras verilen elementlerin temel hal için orbitallerdeki elektron da l m ve orbital diyagram n ya-p nz.Element
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
5X
7
Y
10Z
12T
15U
18V
20W
21R
25S
30Q
33M
38N
Elektronlar›n›n orbitallerdekida¤›l›m›
Orbital diyagram›
1s2 2s2 2p11s 2s 2p
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
42/321
46
10. SINIF KMYA
Atom numaras 12 olan element için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Elektronlar nn temel hal için orbitallerdeki dalm nasldr?
b) Elektronlar nn temel hal için orbital diyagram nasldr?
SORU 27
Temel hal elektron dalmnda ilk 7 orbitali tam dolu olan X atomu için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Atom numaras kaçtr?
b) s orbitallerinde toplam kaç elektron bulunur?
c) p orbitallerinde toplam kaç elektron bulunur?
d) Paralel spinli kaç elektronu vardr?
ÇÖZÜM
SORU 28
p orbitallerinde toplam 15 elektron bulunan temel haldeki X elementinin atom numaras kaçtr?
ÇÖZÜM
SORU 29
Bakuantum says 4 olan orbitallerinde toplam 14 elektron bulunan elementin atom numaras kaçtr?
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
43/321
47
ATOMUN YAPISI
SORU 30
Temel durumdaki nötr X atomunun 18 orbitalinden son ikisi yar doludur.
Buna göre, bu atomun p orbitallerinde toplam kaç elektron bulunur?
ÇÖZÜM
SORU 31
X elementinin orbital elektron dizilii u ekildedir.
X elementinin orbital elektron dizilii u ekildedir.
Buna göre,
I. 10 numaral orbitalin çekirdee uzakl en fazladr.
II. 3, 4, 5, 7, 8 ve 9 nolu orbitallerin enerjileri birbirine eittir.
III. 1 nolu orbitalin enerjisi en fazla ve hz en düüktür.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
ÇÖZÜM
Küresel Simetri
Elektron bu lutlar uzayda küre eklinde da l ma sahip olan atomlara küre sel simetrik atomlar denir. Bir orbital yar
dolu olduunda ya da tam dolu olduunda atom küresel simetrik olur. Yani elektron da l m s1, p3, d5, f 7 veya s2, p6,
d10, f 14 ile bitmi se o atom küresel simetriktir.
Her atom küre sel simetriye ulaarak kararl elektron da l m na sahip ol mak ister. Küresel simetriye ula m atomlar-
da elektronlar n ener jisi daha düüktür. Düük ener jili durum daha ka rarl bir durumdur.
Baz atomlar orbitallerindeki elektronlar yer dei tirerek küresel simetrik yap ya ularlar.
Elektron dalm ns2 (n – 1)d4 eklinde biten atomlar ns1 (n – 1)d5 ekline dönüür.
Elektron dalm ns2 (n – 1)d9 eklinde biten atomlar ns1 (n – 1)d10 ekline dönüür.
Örnein 24Cr nin elektron dalmnn
24Cr :
1s2 2s2 2p6 3s2 4s23p6 3d4
eklinde olmas beklenirken 4s deki 2 elektrondan bi ri 3d orbitaline atlar ve oluan yeni haldeki kararl Cr atomunun
elektron dalm öyle olur:
24
Cr :
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
44/321
48
10. SINIF KMYA
etkinlik
13Küresel simetriyle ilgili aadaki açklamalar doru ise D, yanl ise Y ile belirtiniz.a) Küresel simetrik atomlar, küresel simetrik olmayan atomlara göre daha kararldr.
b) Küresel simetrik atomlar, küresel simetrik olmayan atomlara göre daha yüksek enerjilidir.
c) Küresel simetrik atomlarda, çekirdein her yöndeki elektronlara uygulad çekim ayndr.
d) Atom numaras 9 olan element atom numaras 10 olan elementten daha kararldr.
e) Atom numaras 42 olan elementin elektron dalm küresel simetriktir.
f) Atom numaras
47 olan elementin elektron diziliinin son terimi 4d9
dur.
etkinlik14 Aa da atom numaras veri len atomlar n temel hal için elektron da l m ve orbital diyagram n yaparak hangilerinin
küresel simetrik olduunu evet (E) veya hayr (H) ile belirtiniz.
ElementElektronlar›n›n orbitallerdeki
da¤›l›m›Orbital diyagram›
Küresel simetrikE/H
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
4Be
6C
7N
11Na
17Cl
22Ti
24Cr
25Mn
29Cu
30Zn
33As
42Mo
47Ag
54Xe
1s2 2s2 E
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
45/321
49
ATOMUN YAPISI
Uyar lm Atom
Bir atoma d ar dan bir miktar ener ji verilirse elektronlardan birisi bulunmas gereken orbitalden daha yüksek ener jili
bir orbitale geçebilir. Bu tür atoma uyar lm atom denir. Örnein Na atomunun temel hal ve son orbitaldeki elektro-nun 4s1 e uyar lm halinin elektron dalm verilmitir.
11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1 (temel hal)
11Na : 1s2 2s2 2p6 4s1 (uyar lm hal)
Uyar›lm› bir atom tekrar temel hale geçerken üzerindeki
fazla enerjiyi belirli bir frekansta ››k olarak d›ar›ya yayar.
etkinlik153X atomunun farkl durumlardaki elektron dalmlar u ekilde verilmitir.
I. 3X(g) : 1s2 2s1 + ›s› (q1) 3X(g) : 1s
2 3s1
II. 3X(g) : 1s2 2s1 + ›s› (q2) 3X(g) : 1s
2 4p1
III. 3X(g) : 1s2 2s1 + ›s› (q3) 3X(g) + e
–
Buna göre aa¤›daki sorular› cevaplay›n›z.
a) q1, q2 ve q3 enerji de¤erlerinden hangileri uyar›lma enerjisidir?
b) q1, q2 ve q3 enerji de¤erlerinden hangileri iyonlama enerjisidir?
c) q1, q2 ve q3 enerji de¤erleri küçükten büyü¤e do¤ru nas›l s›ralan›r?
d) I. olay sonucu oluan X ten mi yoksa II. olay sonucu oluan X ten mi elektron koparmak daha zordur?
+
IV. 3X(g) : 1s2 3s1 3X(g) : 1s
2 2s1
e) Hangi tepkime sonucunda belirli frekansta ››k yay›l›r?
f) Hangi tepkimede enerji so¤urmas› gerçekleir?
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
46/321
50
10. SINIF KMYA
yonlar n Elektron Dizilii
Elektron alm ya da elektron vermi atoma iyon denir. Nötr bir atom elektron alrsa eksi yükle yüklenir ve oluan ek-
si yüklü iyon anyon olarak adland r lr. Nötr bir atom elektron verirse art yükle yüklenir ve oluan art yüklü iyon kat-yon olarak adlandr lr.
Anyonlar n Elektron Dizilii
Anyonlarda, atomun ald elektron say s nötr haldeki elektron say s na eklenerek bilinen s raya göre elektronlar or-
bitallere da t lr.
9F :
1s2 2s2 2p5
Yukar da elektron da l m verilen F atomu 1 elektron alrsa –1 yüklü F – iyonu oluur. Al nan elektron 2p orbi talinde
bulunan tek elektronun yan na yer leir. Bu orbitaldeki elektron say s 2p5 ten 2p6 ya çkar.
9F –:
1s2 2s2 2p6
Atom bolukta bir yer kaplar. Buna atom hacmi denir. Bir atom elektron ald nda hacmi artar.
Yukar daki örneimizde F atomu ile F – iyonunun hac mi kar la t r ld nda F – nin hacmi F nin hacminden daha bü-
yüktür.
Katyonlar n Elektron Dizilii
Nötr bir atomdan katyon oluurken elektron ba ku ant say s en büyük orbitalden öncelikle kopar. Atomun en yüksekener ji düzeyli orbitali s veya p ise elek tronlar s rasyla önce p orbitalinden sonra s orbitalin den kopar.
Atom numaras 11 olan Na atomu için aadaki sorular cevaplaynz.
a) Nötr Na atomunun temel hal elektron dalm nasldr?
b) Na+ iyonunun elektron dalm nasldr?
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
47/321
51
ATOMUN YAPISI
Atom numaras 21 olan Sc atomu için aa daki sorular cevaplay nz.
a) Nötr Sc atomunun temel hal elektron da l m nasldr?
b) Sc+ iyonunun elektron da l m nasldr?
c) Sc2+ iyonunun elek tron da l m nasldr?
d) Sc3+ iyonunun elek tron da l m nasldr?
e) Sc, Sc+, Sc2+ ve Sc3+ nn atom hacimleri büyük ten küçüe nasl s rala nr?
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
48/321
52
10. SINIF KMYA
SORU 32
28X ve 30 Y2+
iyonlar için aadaki sorular cevaplaynz.a) X ile Y2+ nin s orbitallerinde kaçar tane elektron bulunur?
b) X ile Y2+ nin d orbitallerinde kaçar tane elektron bulunur?
ÇÖZÜM
SORU 33
Mn elementinin atom numaras 25 tir.
Buna göre,
I. Temel halde Mn nin elememi 5 elektronu bulunur.
II. Mn2+ iyonunun elememi 3 elektronu bulunur.
III. Mn2+ iyonunun yar çap, Mn atomunun yar çapndan büyüktür.
yarglar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
SORU 34
2656
Fe atomundan oluan Fe2+ ve Fe3+ iyonlar için aadakilerden hangisi yanltr?
A) p orbitallerindeki toplam elektron saylar eittir. B) s orbitallerindeki toplam elektron saylar eittir.
C) d orbitallerindeki toplam elektron saylar eittir. D) Fe2+ nin iyon yar çap, Fe3+ ünkinden büyüktür.
E) Proton saylar eittir.
ÇÖZÜM
SORU 35
Cu2O bileiinde toplam 66 elektron bulunmaktadr.
Bu bileikteki Cun+ iyonu için;
I. Proton says 29 dur.
II. Elektron says 28 dir.
III. Elektron diziliinin son terimi 3d10 dur.
yarglar ndan hangileri dorudur? (O nun atom numaras 8 dir.)
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
49/321
53
ATOMUN YAPISI
etkinlik
16 Aa da atom numaras verilen iyonlar n elektron dalm ve orbital diyagramlar n yapnz.Elektronlar›n›n orbitallerdeki da¤›l›m›Element
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
8O2–
11Na+
13AI+
13AI3+
20Ca2+
22T i+
22Ti2+
22Ti4+
24Cr+
29Cu+
31Ga+
34Se2–
31Ga3+
38Sr2+
42Mo6+
1s2 2s2 2p6
Orbital diyagram›
1s 2s 2p
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
50/321
54
10. SINIF KMYA
1. Element spektrumlar nn birbirinden farkl ol-
mas;
I. Atom yaplar nn farkl oluu
II. Elektron yaplar nn farkl oluu.
III. Atomlar n enerji düzeylerinin farkl oluu
nedenlerinden hangileriyle ilikilidir?
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
2. Bohr atom modeline göre bir elektron 2. ener ji dü-
zeyinden 1. ener ji düzeyine inmektedir.
Buna göre,
I. Atomda elektromanyetik ma olur.
II. Elektron çekirdek çevresinde daha hzl döner.
III. Elektronun toplam enerjisi artar.
yarglar ndan hangileri yanltr? A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
D) I ve II E) II ve III
3.
n = 5
n = 4
n = 3
n = 2
n = 1
a
b c d
e
ekilde hidro jen atomuna ait elektronun ba z ener-
ji düzeyleri arasndaki geçi le ri gösterilmi tir.
Bu geçi lerden yaynlanan spektrum çizgilerin-
den hangileri Balmer serisinde yer alr?
A) Yalnz a B) Yalnz b C) c ve d
D) b ve e E) b, c ve d
4. Aa daki görü lerden hangisi Thomson atom
modeline ait deildir?
A) Atomda ek si yüklü elektronlar vardr.
B) Atomda art yüklü protonlar vardr.
C) Elektronlar atomun çekirdei etraf nda döner-
ler.
D) Atom kütlesinin çounu protonlar olu turur.
E) Atomdaki protonlarla elektronlar n say s eittir.
5. Rutherford atom modeli,
I. Atomun çekirdekli yapda olmas
II. Atomlar n kesikli spekturum yap da n yay-
mas
III. Çekirdek hacminin atom hacmine gö re çok kü-
çük olmas
görülerinden hangilerine açklama getirme-mi tir?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III
D) I ve II E) II ve III
6. Hidro jen atomunda 4. ana ener ji düzeyinde bu-
lunan bir elektron kaç tür foton yayabilir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
7. nsan gözü, dalga boyu 4.10 –5 cm ile 7.10 –5 cm
arasndaki nlar görebilir.
Buna göre, insan gözünün duyarl olduu en
küçük k ener jisi aa dakilerden hangisidir?
(h : planck sabiti, c = k hz, = frekans)
) ) )
) )
A hc B h Chc
Dhc
Eh
710
710
107
4 10 4 10
· ··
· ·
5 55
5 5
TEST – 1GENEL TEKRAR TESTLER
-
8/17/2019 10. SINIF KİMYA KONU ÖZETLİ SORU BANKASI
51/321
55
ATOMUN YAPISI
8. Her tanecie e lik eden bir dalga vardr.
Taneciklerin dalga boylar kütleleriyle ters
orant l dr.
Buna göre, h zlar eit olan nötron (n), proton
(p) ve elektron (e) un dalga boylar arasndaki
ili ki aa dakilerin hangisinde do ru verilmi-
tir?
A) p > n > e B) e > p > n C) e = p > n
D) e > p = n E) p = n > e
9. Boluktaki bütün dalgalar
n h
z
için; I. Ik hzna eittir.
II. Dalga boyu arttkça dalga hz artar.
III. Dalgann frekans azaldkça dalga h z da
azalr.
açklamalar ndan hangileri dorudur?
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
10. Dalga boyu 4.10 –5 cm olan mor n frekans
kaç hertz dir?
A) 5.1014 B) 7,5.1014 C) 7,5.1015
D) 9.1015 E) 5.1016
11. Bohr atom modeli;
I. Atomda enerji düzeyleri bulunmas
II. Atomla r n yapt mann kesikli spektrum
vermesi
III. Çok elektronlu atomlar n sürekli spektrum ver-
mesi
gerçeklerinden hangilerini açklayabilir?
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
12. Temel haldeki bir atomu uyarmak için,
I. Elektronlarla bombardman etme
II. Fotonlarla bombardman etme
III. Istma
ilemlerinden hangileri yaplabilir?
A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
13. Hidro jen atomunda elektronun herhangi bir
ener ji düzeyinden 3. ener ji düzeyine geçerken
yaynlayaca spektrum çizgileri hangi serideyer alr?
A) Lyman serisi B) Balmer serisi
C) Paschen serisi D) Brackett serisi
E) Pfund serisi
14. Fotonlarla ilgili aa daki açklamalardan han-
gisi yanl tr? A) Sürekli olmayan ener ji parçacklar na foton de-
nir.
B) Yüksek frekansl fotonlarda, bir noktadan bir
saniyede çok say da dalga geçer.
C) Yüksek ener jili fotonlar n frekans yüksektir.
D) Dalga boyu küçük olan fo tonlar n frekans da
küçüktür.
E) Farkl metallerden elektron kopar mak için me-
tal yüzeyine farkl frekansl fotonlar gönderil-
melidir.
15. Balmer serisini oluturan spektrum çizgi-
leri hangi enerji düzeyine dönü srasnda
olmaktadr?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
�