10.2.doğanın varlıkları
TRANSCRIPT
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
1/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
DOANIN VARLIKLARI2
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
2/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
1) SU DNGS
Aada su dngs ile ilgili verilen balca kavramlar rnekteki gibi ekil zerine yerletirmeye alnz.
YZEY AKII
YOUNLAMA
BUZ VE KARDAK SU BRKM
ATMOSFERDEK SU BRKM
YAI
TERLEME
BUHARLAMA
SIZMA
ERYEN KARLARIN DERELERE AKII
KAYNAK
TATLI SU BRKM
YERALTI SUYU BOALIMI
YERALTI SUYU DEPOLANMASI
OKYANUSLARDAK SU BRKM
AKARSU AKII
BUHARLAMA
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
3/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
2) DENZ VE OKYANUSLAR
Aada dnya kara-su dalmlar, su ktlelerinden okyanuslarn dalm oran olarak verilmitir. Bo braklan
yerleri rnekteki gibi tamamlaynz.
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
4/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
3) SU KTLELER
Aada numaralarla gsterilen dnyann balca su ktlelerini atlasnzdan da yararlanarak yaznz.
1
2
1
2
3
4
6
5 7
8
3
4
5
6
7
8
...................................................
...................................................
...................................................
Akdeniz
...................................................
...................................................
...................................................
...................................................
4) AKARSU REJMLERAada verilen balca akarsu rejimlerini rnekte olduu gibi belirtiniz.
...
Sel rejimli akarsular ...
...
1. Kar ve buz sular ilebeslenen akarsular
2. Karma rejimli akarsular
3. Sel rejimli akarsular
4. Yamur sular beslenenakarsular
3
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
5/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
5) K BAINA DEN TATLI SU
Aada dnya kii bana den tatl su dalm haritas verilmitir. Bo braklan yerleri rnekteki gibi ta-
mamlaynz.
1000 metrekptenaz olan lkeler
1000-1699 metrekpolan lkeler
1700-3999 metrekpolan lkeler
4000-9999 metrekpolan lkeler
10.000 metrekptenfazla olan lkeler
Brezilya
Kazakistan
Trkiye
Gney Afrika Cum.
Cezayir
6) FZKSEL ZLME-KMYASAL AYRIMA
Aada dnyada fiziksel zlmenin ve kimyasal ayrmann grld balca alanlar gsterilmitir. Bo b-
raklan yerleri uygun ekilde tamamlaynz.
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
6/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
7) KLM BLGELER-HAKM TOPRAK TRLER
Aada verilen iklim blgelerinde hakim olan toprak trlerini rnekteki gibi tamamlaynz.
l klimi
.
Ekvatoral klim
.
Akdeniz klimi
Terra Rossa
Ilman Okyanusal klim
.
Tundra klimi
.Karasal klim
.
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
7/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
8) TOPRAIN KATMANLARI
Aada topran katmanlarna ait zellikler verilmitir. Bu zellikleri rnekteki gibi uygun yerlere yerletiriniz.
A HORZONU
B HORZONU
C HORZONU
D HORZONU
1. Ana kayadan oluan kat.
2. Topraktan szan sularn tad kil, demir, tuz gibi maddelerin biriktii kat.
3. Organik maddelerin karmas nedeniyle renginin genellikle koyu olduu ve ykanmann gerekletii kat.
4. Mikroorganizma, karnca, solucan vb canllarn yaad kat.
5. Ana kayay oluturan talarn kk bloklar halinde bulunduu kat.
6. Tarm yaplan rnlerin yetitirildii kat.
7. Topran oluum srecini tamamlad kat.
8. Organik madde artklarnn en fazla bulunduu kat.
9. Bitkilerin kkleriyle tutunduu ve yaad kat.
4
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
8/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
9) BTK TRLER
Aada verilen bitki rtleri ile iklim grafiklerini rnekteki gibi eletiriniz.
Ekvatoral Yamur Ormanlar
l Bitkileri
ne Yaprakl Ormanlar
Muson Ormanlar
Maki
klim
klimi
klimi
klimi
klim
Savan
Muson klimi
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
9/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
ETKNLKLER
10) KLM-BTK RTS-TOPRAK TR
Aada verilen bitki topluluklarnn hangi iklim ve toprak tr zerinde yetitiini rnekteki gibi doldurunuz.
KLM BTK RTS TOPRAK TR
1 Bozkr
2 ayr
3 l
4 ne Yaprakl Ormanlar
5 Kark Ormanlar
6
Akdeniz klimi
Maki
Terra Rossa
7 Tundra
8 Yamur Ormanlar
11) BTK TRLER
Aada verilen bitki topluluklarnn hangi iklim ve toprak tr zerinde yetitiini rnekteki gibi doldurunuz.
Muson Ormanlar
..
..
..
..
..
..
....
..
..
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
10/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
K R A T E R Q O K Y A N U S S N V S A T O P R A K S Z W V
D O B R U K A Y K A P L I C A R K A F A Y K A Y N A I
D H A L P N A Y I R K L E U D D E N Z D E N Z
S I O A S D A L G U L Z U A O L M G D L S K T A Y G A Z
I E S U A K S A U X M D L R R V K Z A K R E A K F E R
L P T Z A N D R A N Y O C E I R U O A H L A R M K K T Z F N
I O S G O L A A R D Z G K A V V L Y E R K Y T A O K C V
C D J Z K G V N Z T E Z G H A K N Y V S A A O R P I A A
A Z A A A L A S G E U O R A U S L A A E Y T L S N S R Y R H
Y O T V S L P L S B R Y S M V A N L A D A T A I O T A
A L K O W U G E N T N S E E J U A O S I A L K E L K K S R E L
P L H K U X E R E N C U J S Z E K N S K R A G K R E A Z A
A A U L Z S R K J C W A T E S E A A Y G E T K Y T
Y Y A O P O N A G F Y K R G M I G N E T Y Z R L J G L E E
G M W Z M J P E P O L Y E O V A T G N B I J L A N R
A I S O S T E P V H G U U G L R G A O F M L K
L A K R E V O L K A N K G L L D L K Z M Q L M A TL R A T D T A B A K A K A Y N A I E E L L C K A F X E A Y L
E M N K G L E Y L E M E T O S M R N L E S I D J X G R M N E
R A G H S R K G L L E R B P E R J R I A S A
V B F Z K S E L Z L M E M Z R G L A Y A I M
K A Y N A Q H A B A R A J K A L S F K A S Y O N T I E
AKARSUAKARSU REJM
AKFERALPN AYIR
ALVYAL SET GLLERANTROPOJEN BOZKIRARTEZYEN KAYNAI
AZONALBARAJBOZKIRERMK
ORAKLAMADENZ
DOAL GLDOLN
FAY KAYNAIFZKSEL ZLME
GARG
GAYZER
GDEENGLEYLEME
GL
GL AYAIHEYELAN SET GLLER
HORZONHUMUS
ILICA DENZ
KALDERAKALSFKASYON
KAPLICAKARSTK GL
KARSTK KAYNAKKAYNA
KENAR DENZKIYI SET GLLER
KMYASAL AYRIMAKRATER
LATERTLEMEMAAR
MAK
MOREN SET GLLEROBRUK
OKYANUS
PODZOLLAMAPOLYE
PSDOMAKSAVAN
SET GLLERSRK GLLER
STEPSU DNGS
TABAKA KAYNAITAYGA
TEKTONK GLTOPRAK
TOPRAK REJMUVALA
VAD KAYNAIVAHA
VOKLZVOLKAN SET GLLER
VOLKANK GL
YAPAY GLLER
ETKNLKLER
Aada 2. blmle ilgili verilen balca kavramlar rnekte olduu gibi bulup iaretleyiniz.
12) KAVRAM AVI
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
11/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri uygun ifadelerle doldurunuz.
1. Dnya zerindeki toplam su miktarnn yaklak % 97si dur.2. Okyanuslarn karalar arasna sokulmu blmlerine denir.3. Karalar zerinde eitli olaylar sonucu olumu durgun su ktlelerine denir.4. Dnyadaki byk apl buzul glleri ABD ile arasnda yer alr.5. Ekvatoral iklim blgesinden doan Nil nehri, savan, l ve iklim blgelerinden geerek denize dklr.6. Akarsuyun tad su miktarnn bir yl iinde aylara gre gstermi olduu deiimlere de-nir.7. Yer alt suyunun yeryzne kt yerlere ad verilir.8. Scak su kaynaklar temiz ve gvenilir bir enerji kayna olan enerjiyi oluturmaktadr.9. Fiziksel zlmenin yeryznde en fazla grld alanlar , kimyasal ayrmann ise blge-dir.10. Podzol topraklar topraklar grubunda yer alr.11. Da yamalarnda iri malzemeden olumu azonal toprak trne topraklar denir.12. Rzgarlarn tayp biriktirdii malzemelerin oluturduu topraklara , buzullarn andrp erime alanlar-
na kadar srkledii malzemeleri biriktirmesiyle oluan topraklara ise denir.13. Bir blgede grlen iklim tipini en iyi yanstan canl dr.14. Ya miktarnn fazla olduu yerlerde daha uzun ve sk grlen makilere veya denir.15. Muson ormanlarnda grlen en yaygn tr aacdr.16. Dnyadaki orman zenginliinin yaklak % 15ini oluturan ormanlar ormanlardr.17. Aalarn oluturduu topluluklara denir.
LME VE DEERLENDRME
DORU YANLIAada verilen ifadeleri deerlendiriniz.
1. Akdeniz, Karadeniz birer i denizken Japon Denizi, in Denizi ise kenar denizdir.
2. Ekvatordan kutuplara doru gidildike denizlerin tuzluluk oran azalr.
3. Atmosferin en nemli nem ve ya kayna akarsulardr.
4. Kuzey Yarmkrenin yaklak % 61i, Gney Yarmkrenin ise % 81i sularla kapldr.
5. Gideeni olan gllerin sular tuzlu, ac veya sodal olabilir.
6. Yeryznde kk apl buzul gllerinin en yaygn olduu blge skandinav yarmada-sdr.
7. Hazar, Aral, Baykal glleri birer tektonik gldr.
8. Yer alt sularnn iinde bulunduu tabakaya Akifer denir.
9. Yer alt sular bakmndan en zengin alanlar volkanik alanlardr.
10. Scaklk farklarnn ok olduu alanlarda kimyasal ayrma, az olduu alanlarda isefiziksel zlme yaygn olarak grlr.
11. Scak ve nemli iklimlerde grlen Laterit topraklar humusa zengin olduundan olduk-a verimlidirler.
12. ntrazonal topraklar ounlukla A ve C katmanlarnn bulunduu topraklardr.
13. Bitki rtleri benzer olan blgelerin iklimleri de benzerdir.
14. Ekvator ile kutuplar arasnda veya da yamalar boyunca bitkilerin kuaklar olutur-mas yan bitki trleri zerindeki etkisini gsterir.
15. al formasyonundaki bitki trlerinin balcalar savan, bozkr ve makidir.
16. Yal geen ilkbahar mevsiminde yeeren, kurak geen yaz mevsiminde sararangenellikle ksa mrl ot topluluklarna Antropojen Step denir.
BOLUK DOLDURMA
DORU YANLI
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
12/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
1. Samsun'dan Rize'ye giderken yol boyunda grd
bir bitki hakknda, "Bu bitki Trkiye'nin her blgesinde
yetiir." diyen bir kiinin sz konusu bitkiyi hangi bl-
gede grm olmas bu yargsna destek salamaz?
A) Akdeniz
B) Dou Anadolu
C) Anadolu
D) Gneydou Anadolu
E) Marmara
(1984-SS)
2. Kanada'nn baz blgelerinde, doal olarak yeti-en ve
besleyici deeri ok yksek ekerli bir zsu elde edilen
"eker akaaac'n, Orman Aratrma Enstits Dou
Anadolu blgesinde yetitirmeyi planlamaktadr.
Bunun iin neden Dou Anadolu blgesi seilmi ola-
bilir?
A) Tarmda kullanlmayan geni alanlar olmasndan
B) Kanada ile ayn enlemler arasnda yer alma-
sndan
C) Kanada'dakine benzer iklim zelliklerine sahip
olmasndan
D) Bu blgedeki gelir kaynaklarn artrmaya ncelik
tanmasndan
E) Orman yetitirmeye elverili bir blge olma-
sndan
(1983-SS)
3. Anadolu'da, baz yerleim merkezleri evresinde-ki korunmu alanlarda orman aalarnn yetiebilme-
si, bu blgeyle ilgile olarak neyi dndrr?
A) Bulunduu enlemlere gre daha scak olduunu
B) Yllk yalarnn dzenli olduunu
C) Doal bitki rtsnn tmyle gerek bozkr ol-
madn
D) kliminin karasal olmadn
E) Ormann kolayca yetitirilebileceini
(1984-
SS)
CEVAPLI TEST
4. Yazlar lk, klar souk ve her mevsimi yal
geen bir blgenin, doal bitki rts aadakiler-
den hangisine uyar?
A) Savan B) Orman C) BozkrD) Tundra E) Maki
(1986-SS)
5. Yukardaki haritada Trkiye'de orman alanlarnn dal-
grlmektedir.
Buna gre orman daln etkileyen temel etken aa-
dakilerden hangisidir?
A) Akarsu a B) Ykselti
C) Erozyon D) Toprak eidi
E) Nem oran
(1987-SS)
6. Akdeniz Blgesinde yetien otsu bitkilerden birounun
yzeyi kadife gibi tylerle kapldr. Bu durum, bitkinin bl-
ge koullarna uyma abasnn bir sonucudur.
Bitkinin byle bir zellie sahip olmasnn nedeni aa-
dakilerden hangisi olabilir?
A) Erozyonun iddetli olmas
B) Yan genellikle yamur olarak dmesi
C) Yazn buharlamann iddetli olmas
D) Gnlk scaklk farknn yksek olmas
E) Topraktaki kil orannn fazla olmas
(1987-SS)
Doann Varlklar
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
13/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
7. Aadaki haritada bir doal bitki rtsnn corafi
dal gsterilmitir.
Bu dala dayanarak, bu bitki ile ilgili aadaki yar-
glardan hangisine varlabilir?
A) Ilman iklimlerde yetiir.B) Her mevsim bol yaa gereksinimi vardr.
C) K souklarndan etkilenmez.
D) Souk rzgrlardan olumsuz ynde etkilenir.
E) Her mevsim bol a gereksinimi vardr.
(1994-SS)
8. Bitki corafyas konusunda aratrma yapan bir bilim
adam, aratrma iin gittii yrede kekik, lavanta, zeytin,
zakkum ve defne gibi bitkilerin yaygn olduunu gzlemi-tir. Bu yredeki bitki rts aadakilerden hangisine
uygundur?
A) ayr B) Bozkr C)Tundra
D) Savan E) Maki
(1995-SS)
9. nsanlar tarafndan aa kesilerek, yaklarak ormanlarn
ortadan kaldrlmas sonucunda oluan bozkrlara
"antropojen bozkr" denir.
Buna gre, bir blgenin aadaki zelliklerinden han-
gisi, o blgedeki bozkrn antrpojen olduunun bir
gstergesi olabilir?
A) Topraklarn tarma elverili olmas
B) Farkl otsu bitki trlerinin olmas
C) Yer yer orman aac topluluklarnn grlmesi
D) Yerlemelerin sk olmas
E) Geni dzlklerin yer almas
(1997-SS)
CEVAPLI TEST
10. X blgesinin doal bitki rts maki, Y blgesinin
doal bitki rts bozkrdr.
Bu durum, X ve Y blgelerinin aadakilerin hangisi
bakmndan farkl olmasna balanabilir?
A) Dzlk alanlarn oran
B) Toprak tr
C) Uygulanan tarm yntemleri
D) Yaplan hayvanclk tr
E) klim tipi
(2006-SS) (Sos. Testi-I)
11. Yukardaki grafik, iki deiik kaynak suyunun bir yl
boyunca hava scaklndan etkilenme derecelerini gs-termektedir.
Bu kaynak sular iin aadakilerden hangisi doru
deildir?
A) II.kaynan suyu her mevsimde daha souktur.B) Her iki kaynan su scaklklar yaz aylarnda
yksek, k aylarnda dktr.
C) Yazn daha scak olan kaynak suyu kn daha
souktur.
D) lkbahar ve sonbaharda her iki kaynan su
scaklklar birbirine yakndr.
E) I. kaynan suyu, II. kaynan suyundan da ha erken snmaktadr.
(1981-SS)
12. Aadaki toprak trlerinden hangisi Akdeniz iklim
blgesinde, kalkerli araziler zerinde yaygn olarak
bulunur?
A) Terra rossa B) ernozyom C) Alvyal topraklar
D) Podsol E) Kahverengi orman topraklar
(1995-YS)
Doann Varlklar
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
14/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARI
DORU-YANLI
1. DORU2. DORU3. YANLI4. DORU5. YANLI
6. DORU7. DORU8. DORU9. YANLI10. YANLI11. YANLI12. DORU13. DORU14. YANLI15. YANLI16. YANLI
BOLUK DOLDURMA
1. TUZLU2. DENZ3. GL4. KANADA5. AKDENZ
6. AKARSU REJM7. KAYNAK8. JEOTERMAL9. LLER-EKVATORAL10. ZONAL-YERL11. LTOSOL12. LS-MOREN13. BTK RTS14. PSDOMAK VEYA YALANCI MAK15. TEAK16. TAYGA17. ORMAN
CEVAPLI TEST
1. E2. C3. C4. B5. E
6. C7. C8. E9.C10.E11.A12.A
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
15/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARI
-
8/3/2019 10.2.Doann Varlklar
16/16
Cografyam.NET - Trkiyenin Corafya Portal
CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARI