Знешняя небяспека ў першай палове ХІІІ

ст.

Крыжакі ва Усходняй Прыбалтыцы

Кан. ХІІ ст. – з’яўленне нямецкіх купцоў, рыцараў і святароў у вусці Заходняй Дзвіны.1201 г. – заснавана Рыга.Планы:Захоп тэрыторый ліваў,

латгалаў, эстаў;На іх землях – феадальная

гаспадарка;Барацьба з язычніцтвам (з

дапамогай каталіцкай царквы).

Сродкі дасягнення мэты:

1202 г. – Ордэн мечаносцаў.

Будаўніцтва невялікіх мураваных замкаў-крэпасцяў.

Крыжакі vs Полацкае княстваПолацкае княства першым з усходнеславянскіх княстваў сутыкнулася з крыжакамі.Сутыкненне інтарэсаў:• Лівы – даніну Полацку;• У час вайны лівы – дапаможнае

войска;• У ніжнім цячэнні Заходняй Дзвіны –

гарады, залежныя ад Полацкага княства: Герцыке і Кукенойс (340 км ад Полацка).

Барацьба з крыжакамі1203 г. – полацкі князь Уладзімір аблажыў 2 нямецкія крэпасці – Ікскюль і Гольм.

Крыжакі адкупілісяАле!

Працягвалі заваяванні1206 г. – Уладзімір зноў аблажыў Гольм (10 дзён). Беспаспяхова.

Абарона КукенойсаКнязь Вячка – “сапраўдны д’ябал” (с) нямецкія рыцары.Прасіў Уладзіміра пра дапамогу

Не дачакаўся

Спаліў замак

З дружынай сышоў у Юр’еў (Тарту) да эстаў.1224 г. – загінуў пры штурме горада.

Заключэнне міру“Вечны” мір паміж рыжскім біскупам і Уладзімірам.Умовы:• Полацк адмаўляецца ад Ніжняга

Падзвіння і даніны з яго жыхароў;• Для рускіх купцоў – “адкрыты

свабодны шлях па Дзвіне”.Але!

Працяг барацьбы

Працяг барацьбы1216 г. – палачане, эсты, літоўцы падрыхтаваліся да новага пахода.

Але!Раптоўная смерць

Уладзіміра

Паход сарваўся

Саюз з Ноўгарадам

Прычына:• Небяспека ад крыжакоў.Замацаванне саюза:• Шлюб ноўгарадскага князя

Аляксандра Яраславіча з дачкой полацкага князя Брачыслава.

Бітва на Няве1240 г. – бітва са шведскімі рыцарамі на Няве.Вызначыўся Якаў Палачанін.

Небяспека з усходуМангола-татары (м-т) – заваёўнікі, гістарычнай радзімай якіх былі стэпы Манголіі. На Русі іх называлі “татары”.Заснавальнік Мангольскай імперыі – Чынгісхан.Яго ўнук Батый захапіў:Разань;Маскву;Уладзімір на Крязьме;Чарнігаў;Кіеў (1240 г.)

Дзяржава м-тЗалатая Арда – дзяржава на Ніжняй Волзе, якую ўтварыў Батый.Большасць рускіх земляў – у залежнасці.Мэты паходаў:• Захоп палонных;• Рабаванне людзей.

М-т на Беларусі• Спалілі Гомель;• 1241 г. – уварваліся на

Берасцейшчыну,Але!

Асноўная частка Беларусі не трапіла пад нашэсце Батыя і не была захоплена (як і Літва)

ЛегендаВойска м-т на чале з

Койданам – на Менск.На шляху – Крутагор’е.

Там бітва

Койдан загінуў

Крутагор’е – Койданава(зараз – Дзяржынск)

Гаспадарчыя адносіны ў ХІІІ ст.

Суседская (сельская) абшчынаЛепш прылады працы

Больш прадукцыйнасць працы(колькасць вырабленай прадукцыі за

адзінку часу)

Асобныя сем’і маглі сябе пракарміць

Суседская абшчынаВыбірала старасту.

Зямля у абшчыне

• Абшчына валодала зямлёй;• Сем’і карысталіся

зямельнымі надзеламі,

Але!Сем’і валодалі

прыладамі працы

Назва абшчыныНазва абшчыны – “верв”.Ад слова “вяроўка”(ёй адмяралі зямлю).

Развіццё земляробстваЛяднае

Двухполле ці трохполле:• 1 частка – адпачывае;• 2 частка – азімыя/яравыя;• (3 частка –азімыя/яравыя).Частка – агародныя культуры.

Прылады працы:

Драўляная саха з металічным наканечнікам;

Рала з металічнымі нарогамі;

Рыдлёўкі;Жалезныя матыкі і г.д.

Вырошчвалі культуры:

Жыта;Ячмень;Грэчка;Боб;Сачавіца;Капуста;Рэпа і г.д.

Іншыя заняткіЖывёла- і птушкагадоўля;Паляванне(дае мяса і футра);Збіральніцтва;Рыбалоўства;Бортніцтва(мёд замест цукру і воск на свечкі; на імпарт у Візантыю).

Рамёствы

Хатнія промыслы → спецыялізаваныя рамёства.• Асабліва вылучаліся

кавалі;• З Х ст. – ганчарства.

Забеспячэнне князя і дружыны

Князь і дружына не выраблялі прадукцыю

Але!Ім патрэбны прадукты, у т.л.:

Прадметы раскошы;Сродкі для войнаў і г.д.

Князь збіраў даніну

Збор даніны Палюддзе – збор даніны князем.Спачатку – асабістая прысутнасць князя, ён адначасова вяршыў суд.

Але!Развіццё дзяржавы

Больш абавязкаў у князя

Даніну сталі прывозіць у спецыяльныя месцы – пагосты.З прыняццем хрысціянства частка даніны – царкве.

ГрошыШлях «з вараг у грэкі»

Актыўны гандаль

Выкарыстанне грошаў:• IX – X стст. – срэбны арабскі дырхем

(2,5-4 г, скарбы ў Падзвінні і Падняпроўі);• Кан. Х – кан. ХІ стст. – срэбны

заходнееўрапейскі дэнарый (1,8-1,9 г, у асноўным – з Англіі і Германіі).

Больш за ўсё скарбаў – на Полаччыне.

Безманетны перыядХІІ – ХІІІ стст. – безманетны перыяд.Замест манет – срэбныя зліткі (грыўні):oЛітоўскія (заходнерускія) – 100 г;oКіеўскія – 165 г;oНаўгародскія – 200 г (радзей у нас).

З грыўнямі нязручныя дробныя аперацыі

Прамы тавараабмен/выкарыстанне шкурак пушных звяроў.

Феадальныя адносіныРаспад першабытнага грамадства

Князь і знаць захопліваюць больш земляў

Свабодныя земляробы – у залежнасць

Развіццё феадальных адносін (найбольш актыўна – у ХІІ ст.)

Катэгорыі залежных сялян:Чэлядзь – спачатку – рабы, пасля –

усе залежныя, якія жылі ў сядзібе свайго гаспадара;

Халопы – поўнасцю страцілі асабістую свабоду;

Смерды – мелі асабістую свабоду, але працавалі на зямлі князя;

Закупы – сяляне, якія ўзялі пазыку (купу) у багатага чалавека і сталі ад яго залежныя.