1

บทท 1 บทน า 1.1 ความส าคญและทมาของปญหา

ปจจบนโรคไขเลอดออกเปนโรคประจ าทองถนของประเทศตางๆ มากกวา 100 ประเทศในแถบ แอฟรกา อเมรกา เอเชยตะวนออกเฉยงใต แปซฟกตะวนตก ประมาณ 2,500 ลานคน อยในประเทศทมการระบาดจะเสยงตอการตดเชอ และแสดงอาการและอาการแสดงของตดเชอปละ 50-100 ลานคน ทก 100,000 คนทปวยจะมปวยตาย 20,000 คน (1-4) ส าหรบประเทศไทย สถานการณโรคไขเลอดออกเปนปญหาสาธารณสขของประเทศมามากกวา 50 ป โดยพบครงแรกเมอป พ.ศ. 2501 และมการระบาดครงใหญเมอ พ.ศ. 2530 และ พ.ศ. 2540 และหลายๆ ครงในชวงเวลาตอมา ลาสดจากขอมลการเฝาระวงโรคของ ส านกระบาดวทยา พบวาขอมล ณ วนท 9 ธนวาคม 2557 พบวาประเทศไทยมผปวยโรคไขเลอดออก รวม 37,153 ราย อตราปวย 57.49 ตอแสนประชากร มผปวยเสยชวต จ านวน 36 ราย อตราปวยตาย รอยละ 0.10 และพบวา ภาคใตมอตราปวยตอประชากรแสนคนสงสด 124.09 (5)

ความรนแรงของโรคไขเลอดออกทท าใหเสยชวตได เนองจากไมมยาทรกษาเฉพาะ มเพยงการรกษาตามอาการ ขณะทวคซนในการปองกนก าลงอยในระยะการพฒนา (6) และการก าจดยงลายตวแกดวยสารเคมทขาดประสทธภาพ (7, 8) ตลอดถงปจจยทเกยวของจากการเปลยนแปลงของสงแวดลอม เชน อณหภมทสงขนซงจะมผลโดยตรงตอการวงจรชวตของยงทเจรญเตบโตจากไขเปนยงตวแกสนลง (9, 10) ปจจยทางดานสงคมและเศรษฐกจ เชน วถชวต ความหนาแนนของประชากร รายได และพฤตกรรมของคนในชมชนจะมผลตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (10-12) การปองกนและควบคมเรองโรคไขเลอดออกจะเชอมโยงกบโยงใยสาเหตของโรคไขเลอดออก (Web of causation for dengue) ของคน สงแวดลอม ยงลายและเชอโรค ตลอดถงประเดนทางสงคมเศรษฐกจตามบรบทของชมชนมผลตอวทยาการระบาดของโรคไขเลอดออก (Eco-bio-social) (12-14)

การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจ าเปนอยางยงในเขาใจโยงใยสาเหตของการเกดโรคไขเลอดออกและความรวมมอจากทกภาคสวนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก ทงในระดบสวนกลางและชมชนในพนท การแกปญหาโรคไขเลอดออกไวจงเนนตองปองกนและการควบคมอยางทนทเมอพบการตดเชอในชมชนเพอลดการระบาดของโรค องคการอนามยโลก (WHO) ไดแนะน าโครงการควบคมพาหะแบบบรณาการ โดยมองคประกอบ 5 อยาง ไดแก 1) ตองมการสนบสนนจากทกภาคสวน เพอใหระบบบรการสขภาพและชมชนมความเขมแขง 2) มความรวมมอระหวางองคกรสขภาพและภาคสวนอนๆ 3) สงเสรมใหมการควบคมโรคอยางบรณาการโดยใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสด 4) มการตดสนใจโดยองหลกฐานเพอใหมการออกมาตรการทเหมาะสม และ 5) มการเตรยมพรอมรบสถานการณการระบาดในแตละทอยเสมอ (2, 15) โดยความยงยนเปนสงทส าคญในการจดการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนและจ าเปนทจะตองพฒนาสมรรถนะ (Capacity) ของผมสวนเกยวของในชมชน (11)

จากการด าเนนการในชดโครงการวจย “รปแบบการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช” ไดรบทนสนบสนนจากส านกงานคณะกรรมการวจย (สกว.) รหสสญญาเลขท RDG56A0031 (16) ซงด าเนนการในพนทอ าเภอลานสกาและอ าเภอสชลในชวง พ.ศ. 2556-2558 โดยมโครงการยอย 3 โครงการคอ 1) โครงการวจยเรอง “สถานการณและปจจยสมพนธสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช” ด าเนนการประเมนพนทเสยงและสมรรถนะชมชนในหมบานเสยงสงและต าจ านวน 12 หมบานของอ าเภอลานสกา 2) โครงการวจยเรอง “การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยใชโรงเรยนเปนฐานในพนทเสยงสงและต า จงหวด

2

นครศรธรรมราช” ด าเนนการในโรงเรยนประถมศกษาจ านวน 5 โรงเรยน ทตงอยในพนทต าบลเสยงสง ต าบลก าโลน อ าเภอลานสกา และ 3 โครงการวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการดชนลกน ายงลายเพอปองกนโรคไขเลอดออกในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช” ด าเนนการพฒนาระบบการจดการดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออก ทงนการด าเนนการไดบรณาการไปพรอมกนทง 3 โครงการและตอมาไดด าเนนการขยายผลและพฒนาระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกทงอ าเภอ ลานสกา ผลปรากฏเปนเปนการปฏบตท ด (Best practice model) ของการด าเนนการในพนทระดบอ าเภอ และพนทมการจดสรรงบประมาณสนบสนนอยางตอเ นองเมอโครงการวจยเสรจสน จงเปนตนแบบของการแกปญหาโรคไขเลอดออกในระดบอ าเภอ “ลานสกาโมเดล”

ลานสกาโมเดล เปนรปแบบของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายจากระดบครวเรอนทครอบคลมทงอ าเภอทง 5 ต าบล 44 หมบานทรบผดชอบโดย 9 รพ.สต. รพช. ลานสกา เทศบาลลานสกา ม 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และการประเมนสงแวดลอมเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงและต าเพอใชเปนขอมลพ นฐานและสรางความตระหนกของชมชน 3) เตรยมความพรอมของเจาหนาท รบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และ 5) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต. โดยแตละ รพ.สต. ท าหนาทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายระดบต าบล ผลการด า เนนการของลานสกาโมเดลพบวาความเสยงของพนทลดลงและชมชนมความตนตวตอการปองกนโรคไขเลอดออกเพราะทกคนมสวนรวมในการด าเนนการ ท าใหเหนวาควรมการถายทอดเทคโนโลย ลานสกาโมเดล ตอชมชนอนๆ ทมความสนใจและมความพรอมในการด าเนนการเพอปองกนโรคไขเลอดออก

ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายจงเปนกลยทธทส าคญรวมกบกจกรรมอนๆ ในการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก ระบบจะบรณาการเขากบการจดการดชนลกน ายงลายทมอยเดมในพนท สามารถด าเนนการในพนทตงแตระดบหมบาน ต าบล และอ าเภอ ดงตนแบบของการด าเนนการในอ าเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช ทงนระบบเฝาระวงจะมสมดในการบนทกผลการส ารวจแหลงเพา ะพนธยงลายของอสม.ประจ าบาน สมดรวบรวมขอมลของหวหนากลมบาน และสมดรวบรวมของประธานหมบาน จดระบบการสงขอมลใหเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต. กอนวนท 30 ของทกเดอน เพอลงขอมลผลการส ารวจในโปรแกรม http://lim.wu.ac.th ซงสามารถด าเนนการลงขอมลในเวลารวดเรวประมาณ 1 นาทตอ 1 หมบาน ขอมลทไดจะน าเสนรายงานจ าแนกเปนรายหมบาน รพ.สต. ต าบล และภาพรวมของอ าเภอ ทงนชมชนสามารถน าไปเปนฐานคดหรอวางมาตรการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละพนท (16, 17) คาดชนลกน ายงลายทลดลงเปนเปาหมายทส าคญของการปองกนโรค และสามารถด าเนนการไดงายในพนท และสามารถใชคาดชนในการประมาณความชกของยงลายตวเมยในพนทตอ 1 ตารางกโลเมตรทสะทอนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก ทงนดชนลกน ายงลาย (Aedes Aegypti Larval indices) ทนยมใชจะเปนตวชวดทแสดงผลลพธและความเสยงของปญหาโรคไขเลอดออก ประกอบดวย คาบไอ = BI (Breteau Index) คอ รอยละของภาชนะทพบลกน ายงลายตอบาน 100 หลงคาเรอน คาเอชไอ = HI (House Index) คอ คารอยละของบานทพบลกน ายงลาย คาซไอ = CI (Container Index) คอ รอยละของภาชนะทพบลกน ายงลาย(18)

3

จากการทบทวนงานวจยทผานมา พบวา การประเมนคาดชนลกน ายงลายไดรบการยอมรบในการใชเปนคาดชนประเมนผลลพธของการวจยเกยวกบเรองโรคไขเลอดออก (19) ในการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกไดมการก าหนดระดบคาความเสยงจากคาดชนแตกตางกน เชน การใชคา BI เปนคาดชนลกน าทส าคญในการประเมนความเสยง โดยระบคา BIMAX ≥ 4 จะมความเสยงตอการระบาดของโรคโดยมความไว (Sensitivity= 81.8%) และมความเฉพาะ (Specificity= 73.3%) (20) สอดคลองกบผลการทบทวนวรรณกรรมอยางเปนระบบเกยวกบความสมพนธของดชนลกน ากบการแพรเช อของโรคไขเลอดออก พบงานวจย 6 ใน 7 เรองก าหนดคา BI < 5 จงจะยอมรบไดวาจะไมมการแพรกระจายของเชอ แมวาจะไมสามารถสรปไปในแนวทางเดยวกนวาดชนลกน าจะสมพนธกบการตดเชอไขเลอดออก (21) ส าหรบการปฏบตในพนทของไทยมการก าหนดคาดชนมาตรฐานจากกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (32) ก าหนดคา BI ไมควรเกนรอยละ 50 คา HI ไมควรเกนรอยละ 10 และ CI ไมควรเกนรอยละ 1 จะเหนไดวาคาดชนจะมความส าคญมากในการน าไปสการปองกนและควบคมโรคมระดบทแตกตางกน แตประเดนทส าคญคอการน าไปใชไดจรงในการปฏบตงานในพนท สามารถสรางความตระหนกของชมชนและใชเปนขอมลในการวางแผนด าเนนการ เชนเมอพบวา ชมชนทพบวามคา HI>10 สามารถทจะด าเนนการจ ากดแหลงเพาะพนธยงลายหรอแกปญหาในชมชนไดทนท (22-24) แตการด าเนนการปฏบตจรงในพนทพบวาขาดระบบการจดการทชดเจน มความตอเนองในสวนของการส ารวจแหลงเพาะพนธในบางพนท แตไมปรากฏหลกฐานในเกบรวบรวมขอมลของหนวยงานทเกยวของ ส านกงานสาธารณสขอ าเภอไมไดรวบรวมขอมล ไมปรากฏการด าเนนการของภาพรวมระดบอ าเภอในระดบต าบล อาสาสมครสาธารณสขและบคลากรทเกยวของสวนใหญไมเขาใจคาดชนลกน ายงลาย (16, 17, 22-

25) จ าเปนอยางยงในการจดระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายทสามารถน าสการปฏบตไดจรงในพนทหรอชมชน อ าเภอไชยาเปนอ าเภอหนงใน 19 อ าเภอของจงหวดสราษฎรธาน มพนท 9 ต าบล ไดแก ต าบลตลาดไชยา ต าบลพมรยง ต าบลเลมด ต าบลเวยง ต าบลทง ต าบลปาเว ต าบลตะกรบ ต าบลโมถาย และต าบลปากหมาก รวมประชากรทงหมดประมาณ 50,362 คน ทมรปแบบของการระบาดของโรคไขเลอดออกแบบปเวน 2 ป และปเวนป จากขอมลทผานมา พ.ศ. 2553, 2554, 2555, 2556, 2557 และ 2557 มอตราการปวย คอ 305.5, 14.6, 69.5, 47.5, และ 29.2 ราย/แสนประชากร ตามล าดบ จะเหนไดวาการระบาดสงสดในป พ.ศ. 2553 และมอตราปวยทลดต าลงแตกยงสงกวาอตราการปวยมาตรฐานของกรมควบคมโรคท ก าหนดใหไมเกน 50 ราย/แสนประชากร แสดงถงโอกาสการเกดความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกยงมอย ประกอบกบการด าเนนการทผานมาทางหนวยงานทเกยวของกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยาโดยเฉพาะหนวยเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลชมชนไชยา และ 8 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไดรวมการด าเนนการอยางตอเนอง (26) จากการสมภาษณแกนน าในพนทพบวา การด าเนนการยงขาดความครอบคลมเชงระบบและการด าเนนการทครอบคลมครวเรอนและพนททงอ าเภอ และการเชอมโยงในการเฝาระวง อสม. สวนใหญยงขาดความเขาใจทแทจรงเกยวกบการปองกนโรคทเปนความรของโรคและคาดชนลกน ายงลาย ตลอดถงการส ารวจแหลงเพาะพนธยงทเปนเพยงการด าเนนการตามงานปกต มากกวาการเฝาระวงการระบาดของโรค และครวเรอนยงเหนความส าคญนอยในการรวมปองกนโรคไขเลอดออก ทงนทกหนวยงานมความตระหนกและเหนความส าคญตอการแกปญหาโรคไขเลอดออกตองการการจดการเชงระบบทครอบคลมตงแตครวเรอนในแตละหมบานไปจนถงการจดการทเชอมโยงกนทงอ าเภอ ดงนนทางอ าเภอไชยาโดยโรงพยาบาลชมชนไชยา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคการบรหารสวนต าบล และตวแทนของหนวยงานทเกยวของการแกปญหาโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา จงขอรบการถายทอดเทคโนโลย “ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากหนวยวจยและบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ ซงไดใชระบบดงกลาวอยางมประสทธภาพในพนทอ าเภอ

4

ลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช การถายทอดฯ เพอใหเกดการด าเนนการทเปนรปธรรมในพนทอ าเภอไชยา และอ าเภอไชยาสามารถถายทอดเทคโนโลยแกพนทอ าเภออนๆ ของจงหวดสราษฎรธาน

1.2 วตถประสงค 1) การถายทอดเทคโนโลย “ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ แก อ าเภอไชยาจงหวดสราษฎรธาน 2) สนบสนนและสงเสรมการน าผลการวจยไปใชประโยชนในพนททง 9 ต าบลของอ าเภอไชยา โดยมระบบการด าเนนการทชดเจน 3) สนบสนนและสงเสรมใหมการขยายผลการด าเนนการของอ าเภอไชยาไปยงอ าเภออนๆ ในพนทจงหวดสราษฎรธาน 1.3 ขอบเขตของโครงการ ด าเนนการถายทอดฯ ในพนทอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน จากทงหมด 9 ต าบล ทงนม อ าเภอลานสกาเปนตนแบบของการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน าและเขารวมในการแลกเปลยนเรยนร จ าแนกการถายทอดฯ เพอครอบคลมเนอหาและพนท คอ

1) ถายทอดฯ แนวคดการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน น าเสนอภาพรวมแกตวแทนระดบ สสอ. และ 3 เทศบาล และ 6 อบต. และ 54 หมบาน ของอ าเภอไชยา โดยด าเนนการประชมในภาพรวมของอ าเภอไชยา เปนแกนน า 30 คน (26) ดงตารางท 1.1

2) แนวคดการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน และการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายในระดบต าบล และโปรแกรมผถายทอดฯ ซงเปนทมวจยและตวแทนจากอ าเภอลานสกา จ านวน 5 คนจะด าเนนการถายทอดในระดบอ าเภอ และต าบลโดยมตวแทนทท าหนาทรบผดชอบเกยวกบเรองไข เลอดออก ของแตต าบล จ านวน 9 ต าบล รวม 30 คนทเปนแกนน าหลก และกลม อสม. 1,105 คน

3) การตดตงระบบเฝาระวงของอ าเภอไชยา จะด าเนนการในทก รพ.สต. และเทศบาล โดยม รพช. ไชยา เปนศนยกลางฝาระวงในระดบอ าเภอ และสนบสนนในการตดตามและปรบปรงระบบ

ตารางท 1.1 ขอบเขตของหนวยงาน และ กลมคนทเปนกลมเปาหมายการถายทอดฯ ต าบล

จ านวนเทศบาล

จ านวนอบต.

จ านวนหมบาน

จ านวนครวเรอน

จ านวน อสม. (คน)

จ านวนบคลากร (คน)

จ านวนประชากร(คน)

(หนวยบรการสาธารณสข) 1. ตลาดไชยา (รพช.) 1 0 5 1,921 102 163 5,186 2. พมเรยง (รพ.สต.) 1 0 5 2,464 147 11 7,729 3. ตะกรบ (รพ.สต.) 0 1 5 953 86 6 3,776 4. เลมด (รพ.สต.) 0 1 7 1,325 123 6 4,848 5. ปาเว (รพ.สต.) 0 1 6 1,953 131 8 5,165 6. ปากหมาก (รพ.สต.) 0 1 5 2,332 107 6 5,091 7. โมถาย (รพ.สต.) 0 1 6 1,126 110 8 4,414 8. ทง (รพ.สต.) 0 1 8 1,423 117 6 5,027

5

ต าบล จ านวนเทศบาล

จ านวนอบต.

จ านวนหมบาน

จ านวนครวเรอน

จ านวน อสม. (คน)

จ านวนบคลากร (คน)

จ านวนประชากร(คน)

(หนวยบรการสาธารณสข) 9. เวยง (รพ.สต.) 1 0 5 1,608 84 6 3,740 10.ยางโพรง (รพ.สต.)* 0 1 2 2340 92 4 5386 9 ต าบล 3

เทศบาล 6 อบต.

54 หมบาน

17,445 ครวเรอน

1,105 คน

224 คน 50,362 คน (1 รพช. 9 รพ.สต.)

หมายเหต ผเขารวมการถายทอดระดบต าบลจะมแกนน า อสม. ทส าคญเขารวมรบการถายทอด ประมาณการทงหมด 1,105 คน *ทงนมการเพม รพ.สต. ยางโพรง ออกจาก รพ.สต. ปากหมาก

1.4 กลมเปาหมาย

กลมเปาหมายในการด าเนนการมงเนนหนวยงานและผทท าหนาทเกยวของกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล รพ./รพ.สต. และหมบาน แบงเปน 3 กลมเปาหมาย คอ

กลมท 1 กลมเจาหนาททมแกนน าหลก เปนตวแทนทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออก จาก รพช. ไชยา สสอ. เทศบาล และ รพ.สต. รวมจ านวน 30 คน ไดรบการชแจงแนวคดการเฝาระวงดชนลกน ายงลาย อบรมเชงปฏบตการการใชโปรแกรม http://lim.wu.ac.th เขารวมการใหความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย การประเมนความหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก และด าเนนการประชมตดตามประเมนผลในระดบอ าเภอพรอมกบแกนน าในพนทในชวงเดอนท 3 และเดอนท 6 ตลอดถงการตดตามประเมนเมอเสรจสนโครงการไปแลว 6 เดอน

กลมท 2 กลมพนท เปนกลม อสม. ของแตละ รพ.สต. ไดรบการประเมนและเสรมความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย ตลอดถงการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย โดยแบงพนทหมบานออกเปนโซนหรอกลมบาน โดยจะด าเนนการในการถายทอดฯ ในแตละ รพ.สต. จ านวน 9 รพ.สต./รพช. รวมประมาณ 1,105 คน ด าเนนการถายทอดฯ แตละ รพ.สต. และแกนน าของ อสม. จะเขารวมในการการตดตามของโครงการในแตละเดอน และด าเนนการตดตามของแหลงทนในเดอนท 3 และ 6 ตลอดถงการตดตามประเมนเมอเสรจสนโครงการไปแลว 6 เดอน

กลมท 3 กลมขยายผล เปน เจาหนาท และ แกนน า อสม. ของแตอ าเภออนๆ ในจงหวดสราษฎรธาน ทสนใจในการถายทอดฯ ผลการด าเนนการของอ าเภอไชยา กลมเปาหมาย 200 คน สถานท ส านกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน

1.5 ขนตอนการด าเนนการโดยสงเขป การด าเนนการถายทอดฯ ดวยการด าเนนการเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชนอ าเภอไชยา โดยด าเนนการ 5 กจกรรม ไดแกกจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงและต าเพอใชเปนขอมลพนฐานและสรางความตระหนกของชมชน

6

3) ความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย 5) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต. 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบหลงการถายทอดฯ

1) ชมชนในพนทอ าเภอไชยา โดยกลมตวแทนหนวยงานทเขารวมการถายทอดฯ มความเขาใจแนวคดการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก การจดระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายจากครวเรอนถงอ าเภอ และไดรบการประเมนความหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก และมระดบคาดชนลกน ายงลายลดลง ซงแสดงถงความเสยงของการระบาดของโรคไขเลอดออกลดลง

2) อสม. ซงเปนแกนน าในการด าเนนการในพนทไดรบความรระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายทชดเจน สามารถดแลครวเรอนในความรบผดชอบในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก น าไปสความเสยงของการระบาดของโรคไขเลอดออกลดลง

3) กลมเจาหนาทผเกยวของในอ าเภอไชยา ไดแก รพช . ผอ. รพ.สต. เจาหนาททเกยวของ อบต. มความเขาใจและด าเนนการตามระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ครอบคลม ทนเวลา และใชประโยชนขอมลจากการเฝาระวงดชนลกน ายงลายไปก าหนดมาตรการหรอกจกรรมในการแกปญหาโรคไขเลอดออกไดอยางทนทวงท

4) ตวแทนของอ าเภออนๆ ในจงหวดสราษฎรธาน ทเกยวของกบการแกปญหาโรคไขเลอดออก มความตระหนก และตนตวในการจดระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกหลงเขารวมการถายทอดฯ ผลการด าเนนการของอ าเภอไชยา

7

บทท 2 องคความรและเทคโนโลย“ลานสกาโมเดล: โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอ

แกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ”

องคความร “ลานสกาโมเดล” เปนโมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอม 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงและต าเพอใชเปนขอมลพนฐานและสรางความตระหนกของชมชน 3) ความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และ 5) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต.(16) 2.1 กจกรรมท 1 การประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก รปแบบการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบหมบานและการประเมนสงแวดลอม โดยทมวจยไดด าเนนการพฒนาจากเกณฑการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบต าบลจากคมออ าเภอควบคมโรคเขมแขงของกรมควบคมโรค น าไปประเมนในพนทระดบหมบาน (16, 27) การด าเนนการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบหมบานทเปนปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออกจากการระบาดซ าซาก คาเฉลยอตราปวย และอบตการปวยในปปจจบน และปจจยดานโอกาสทจะเกดการระบาดทเนนการด าเนนกจกรรมของชมชน การประเมนแบงเปน 3 ตอน คอ ขนตอนท 1 การวเคราะหพนทเสยงโรคไขเลอดออก ความเสยงโรคไขเลอดออก หมายถง โอกาสทจะเกดโรคไขเลอดออกในพนท แบงเปน 2 ปจจยหลก คอ ปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออก และปจจยดานโอกาสการเกดโรค ซงใหความส าคญของการจดการในพนท 1. ปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออก

1.1 พนทระบาดซ าซาก (Endemic area) หมายถง พนทระดบหมบานของแตละต าบลในอ าเภอ ทเกดการระบาดบอยครงใน รอบ 5 ปทผานมา จากแนวคดของการระบาดซ าซากคอการเกดโรคไขเลอดออกในพนทบอยครง แสดงวาในพนทดงกลาวมปจจยตางๆ เออตอการเกดโรคไดงาย

การใหคาน าหนก

เกดการระบาด 1 ครงในรอบ 5 ป ปจจยเสยง = 1 คะแนน เกดการระบาด 2 ครงในรอบ 5 ป ปจจยเสยง = 2 คะแนน เกดการระบาด 3 ครงในรอบ 5 ป ปจจยเสยง = 3 คะแนน เกดการระบาด 4 ครงในรอบ 5 ป ปจจยเสยง = 4 คะแนน เกดการระบาด 5 ครงในรอบ 5 ป ปจจยเสยง = 5 คะแนน

8

1.2 ระดบภมคมกนในชมชน (Herd immunity) หมายถง คาเฉลยอตราปวยของพนทระดบหมบานของแตละต าบลทงอ าเภอ ในชวง 5 ปทผานมา ทงนใชแนวคดของการสรางภมคมกน คอ คาอตราปวยยอนหลง 5 ป เปนการอนมานระดบของภมคมกนในชมชน ซงพนทใดหากมการระบาดมาก กนาจะมระดบภมคมกนสงกวาพนททมการระบาดนอย ดงนนพนททมคาเฉลยอตราปวยสงในรอบ 5 ปทผานมา นาจะมโอกาสเสยงตอการระบาดในปถดไปต ากวา

การใหคาน าหนก อตราปวยเฉลยในรอบ 3 ป สงกวา 200/100,000 ปชก. ปจจยเสยง = 1 คะแนน อตราปวยเฉลยในรอบ 3 ป ระหวาง 150-200/100,000 ปชก. ปจจยเสยง = 2 คะแนน อตราปวยเฉลยในรอบ 3 ป ระหวาง 100-150/100,000 ปชก. ปจจยเสยง = 3 คะแนน อตราปวยเฉลยในรอบ 3 ป ระหวาง 50-100/100,000 ปชก. ปจจยเสยง = 4 คะแนน อตราปวยเฉลยในรอบ 3 ป ต ากวา 50/100,000 ปชก. ปจจยเสยง = 5 คะแนน

1.3 อบตการณโรคในปปจจบน (Incidence) ด าเนนการสบคนขอมลอตราปวยของโรคไขเลอดออก ณ ปจจบน (Median) ยอนหลง 5 ป โดยมแนวคดจากรปแบบการเกดโรคไขเลอดออกทผานมา ทพบวา ในพนททเกดโรคตอเนอง หากการระบาดลดลงต าสดในรอบ 5 ป ในปถดไปจะมโอกาสระบาดสง

การใหคาน าหนก อตราปวย ณ ปจจบน ต ากวาคามธยฐานยอนหลง 5 ป (-50%) ปจจยเสยง = 5 คะแนน อตราปวย ณ ปจจบน ต ากวาคามธยฐานยอนหลง 5 ป (-10% ถง-50%) ปจจยเสยง = 4 คะแนน อตราปวย ณ ปจจบน เทาคามธยฐานยอนหลง 5 ป (+9.9% ถง -10%) ปจจยเสยง = 3 คะแนน อตราปวย ณ ปจจบน สงกวาคามธยฐานยอนหลง 5 ป (+10% ถง 50%) ปจจยเสยง = 2 คะแนน อตราปวย ณ ปจจบน สงกวาคามธยฐานยอนหลง 5 ป (+50%) ปจจยเสยง = 1 คะแนน

2) ปจจยดานโอกาสทจะเกดการระบาด (1) ปจจยลกษณะของพนทแหลงทองเทยว/อตสาหกรรม ด าเนนการประเมนลกษณะของพนท กรณมการไหลเวยนของกลมคน โอกาสทจะท าใหเกดการไหลเวยนของไวรสในพนท ซงเปนการเพมโอกาสการระบาดโรคไขเลอดออก จงก าหนดการใหคะแนนตามการไหลเวยนของคน การใหคาน าหนก พนททมการไหลเวยนแรงงาน (อตสาหกรรม) โอกาสเสยง = 3 คะแนน พนททมแหลงทองเทยว โอกาสเสยง = 2 คะแนน พนททมการเคลอนยายประชากรต า โอกาสเสยง = 1 คะแนน

(2) ความหนาแนนของประชากรตอพนท เนองจากโรคไขเลอดออกมการตดตอจากเชอทอยในคน และยง ดงนนการทคนอยรวมกนหนาแนนโอกาสทเชอไวรสโอกาสเสยงตอการระบาดโรคไขเลอดออกกรณทคนอยรวมตวกนหนาแนนโดยพจารณาจากขนาดของพนท

9

การใหคาน าหนก พนททมความหนาแนนประชากรสงมาก (จ านวน 16,401-20,000 คน/ตร.กม.) โอกาสเสยง = 5 คะแนน พนททมความหนาแนนประชากรสง (จ านวน 12,801-16,400 คน/ตร.กม.) โอกาสเสยง = 4 คะแนน พนททมความหนาแนนประชากรปานกลาง (จ านวน 9,201–12,800 คน/ตร.กม.)โอกาสเสยง = 3 คะแนน พนททมความหนาแนนประชากรต า (จ านวน 5,601 - 9,200 คน/ตร.กม.) โอกาสเสยง = 2 คะแนน พนททมความหนาแนนประชากรต ามาก (จ านวน 200 – 5,600 คน/ตร.กม.) โอกาสเสยง = 1 คะแนน

(3)การมสวนรวม/ความเขมแขงของชมชนดานไขเลอดออก เปนการประเมนกจกรรมหรอการมสวนรวมการในการด าเนนการของแกนน าและประชาชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละหมบาน จากการด าเนนการเกยวกบการด าเนนการของชมชนและโยงใยสาเหตของการเกดโรคไขเลอดออก

การใหคาน าหนก พนททมสวนรวมสงมาก โอกาสเสยง = 1 คะแนน พนททมสวนรวมสง โอกาสเสยง = 2 คะแนน พนททมสวนรวมปานกลาง โอกาสเสยง = 3 คะแนน พนททมสวนรวมต า โอกาสเสยง = 4 คะแนน พนททมสวนรวมต ามาก โอกาสเสยง = 5 คะแนน

ขนตอนท 2 ก าหนดคะแนนพนทเสยงระดบหมบานทอยในความรบผดชอบของ รพ.สต. และต าบล กรณต าบลนนมหลาย รพ. สต. ด าเนนการใหคะแนนตามเกณฑทก าหนด ด าเนนการประชมตวแทนเจาหนาทดแลปญหาโรคไขเลอดออกของแตละต าบล และ รพ.สต. และสนคนขอมลอตราการปวยและอตราการปวยตาย ตลอดถงจ านวนประชากรในแตละหมบาน ขนตอนท 3 ประเมนหมบานทมความเสยงสง และหมบานทเสยงต า ทงนเทยบเคยงคะแนนผลการวจยทผผานมา (จรวย สวรรณบ ารง และคณะ, 2558) ก าหนดคะแนนความเสยงจากจดตดคะแนน (Cut off point) โดยแบงเปน 2 ระดบ คอ พนทเสยงต า และเสยงสง โดยใชคะแนน Cut off point ท 14 คะแนน โดย

(1) หมบานพนทเสยงสง ก าหนดคะแนนรวมทเทากบและมากกวา 14 คะแนน โดยรวมคะแนนจากปจจยดานความรนแรงและปจจยดานโอกาส

(2) หมบานพนทเสยงต า เปนพนททมคะแนนโดยรวมทเทากบหรอนอยกวา 13 คะแนน โดยรวมของปจจยดานความรนแรง และคะแนนปจจยดานโอกาส

* ระดบความเสยงต า ** ระดบความเสยงสง จากคา Cut off point = 14 คะแนน ดงตวอยางในตารางท 2.1

10

ตารางท 2.1 ตวอยางการคดคะแนนของ 7 หมบานของต าบลแหงหนง

* ระดบความเสยงต า ** ระดบความเสยงสง จากคา Cut off point = 14 คะแนน ดงนนเมอประเมนปจจยแตละดานไดคะแนนตามชวงดงกลาว ชมชนสามารถวางแผนในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกตลอดถงการประเมนสมรรถนะของชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกในหมบานทมความเสยงสง เพอใชขอมลในการพฒนาสมรรถนะชมชนทสอดคลองกบระดบสมรรถนะชมชนทเปนทงสมรรถนะแกนน าและสมรรถนะประชาชน 2.2 กจกรรมท 2 การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน (Community capacity building for sustainable dengue problem solution) แนวคดและกระบวนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออก 3 ดานไดแก 1) ดานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทเนนชมชนเปนฐาน (Community-based dengue prevention and control) 2) ดานกระบวนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) และ 3) ดานผลลพธทแสดงถงความยงยนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน (Sustainable community-based dengue prevention and control) (22, 28, 29) กลาวคอ

องคประกอบดานท 1 คอ ดานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทเนนชมชนเปนฐาน (Community-based dengue prevention and control) โดยเนนชมชนระดบทองถนทเปนพนททมการด าเนนการขนพนฐาน การก าหนดพนทระดบต าบล (Sub-district) ซงมการบรหารจดการทเชอมตอระหวางสวนกลางกบทองถนเปรยบเหมอนปจจยน าเขา การศกษาไดก าหนดประชากรเปาหมายในชมชนตามกรอบคดความรบผดชอบในการจดการไขเลอดออกโดยการมสวนรวมของชมชนขององคการอนามยโลก (15) และกรอบคดการประเมนสมรรถนะชมชน ทสามารถก าหนดเปน 2 กลม คอ 1) กลมแกนน าชมชน ทมความสามารถใน

1. ต าบลลานสกา คาคะแนน

หมท

1* 2* 3* 4** 5* 6** 7* 1. ปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออก 1.1 พนทระบาดซ าซาก (Endemic Area) 1-5 1 4 5 5 2 3 4

1.2 ระดบภมคมกนในชมชน (Herd Immunity) 1-5 1 1 1 2 3 2 1

1.3 อบตการณโรคในปปจจบน (Incidence) 1-5 1 1 3 3 1 3 1 รวมคาคะแนนความรนแรง 3-15 3 6 9 10 6 8 6

2.ปจจยดานโอกาสทจะเกดการระบาด 2.1 การเคลอนยายประชากร 1-3 1 1 1 1 1 1 1 2.2 ความหนาแนนของประชากรตอพนท 1-5 4 3 2 3 2 5 3

2.3 การมสวนรวม/ความเขมแขงของชมชน 1-5 3 2 1 1 3 2 3

รวมคาคะแนนโอกาส 3-13 8 6 4 5 6 8 7

ระดบความเสยงคะแนนความรนแรง + โอกาส 6-28 11 12 13 15 12 16 13

11

การการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 14 ดาน ไดแก ตวแทนชมชนผทมหนาทรบผดชอบชมชน และ 2) กลมประชาชนทวไปในชมชนทมความสามารถในการการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก 11 ดาน โดยเปนผดแลสขภาพของแตละครวเรอนมหนาทสงเสรมสขภาพสมาชกในครวเรอน

องคประกอบดานท 2 คอ การสรางความสามารถของชมชน (Community capacity building) หมายถง กระบวนการเพมความสมรรถนะของชมชนในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ซงประกอบดวยกระบวนการ 4 ขนตอน คอ 1) การประเมนความสามารถชมชน 2) ก าหนดกลยทธโดยการวางแผนรวมกน 3) ด า เนนการสรางความสามารถ และ 4) การตดตามประเมนผลโดยการประเมนความสามารถซ า การสรางความสามารถชมชนทง 4 ขนตอนจะหมนเปนวงจรทตอเนอง ซงเปนการด าเนนการศกษาเชงปฏบตการ (Action research) ซงเปนขนตอนทน าไปสผลลพธของสรางสมรรถนะชมชน

องคประกอบดานท 3 คอ ผลลพธทแสดงถงความยงยนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทเนนชมชนเปนฐาน (Sustainable dengue problem solution) โดยเกณฑประเมนทบงชถงความยงยนในการปองกนและการควบคมโรคไขเลอดออกของชมชนประกอบดวยผลลพธ 4 ดาน คอ 1) กจกรรมหรอพฤตกรรมของชมชนในการปองกนและการควบคมโรคไขเลอดออก 2) ดานสมรรถนะชมชนฯ ทง สมรรถนะแกนน า 14 ดาน และสมรรถนะประชาชน 11 ดาน (28, 30) 3) ดชนดานกฏวทยา คอดชนลกน ายงลาย ไดแก อตราบานทมลกน าตอจ านวนบานทงหมดทส ารวจ (HI) อตราภาชนะทมลกน าตอจ านวนบานททงหมดทส ารวจ (BI) และ คาอตราของภาชนะทส ารวจพบลกน าตอภาชนะทส ารวจทงหมด (CI) และ 4) ดชนทางดานวทยาการระบาด ไดแก อตราการปวยและการปวยตายดวยโรคไขเลอดออก

แบบประเมนสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน (Dengue community

capacity assessment tool version II: DCCAT # II) เปนแบบประเมนทมความตรงเชงโครงสรางของเครองมอดวยวธการวเคราะหองคประกอบเชงยนยน (55) แบงเปน 2 แบบ ไดแก แบบประเมนสมรรถนะแกนน า (DCCAT-Leader) และสมรรถนะประชาชน (DCCAT-Non leader)(28, 29)

1. สมรรถนะแกนน า แบงออกเปน 14 ดาน ไดแก 1) การจดการสถานการณวกฤต จ านวน 5 ขอ 2) ภาวะผน าของตวบคคล จ านวน 4 ขอ 3) สมรรถนะของผท าหนาทดานสาธารณสข จ านวน 5 ขอ 4) การประเมนความตองการในการจดการโรคไขเลอดออก จ านวน 5 ขอ 5) ความรสกรวมกบชมชน จ านวน 3 ขอ 6) เครอขายของกลมผน าชมชน จ านวน 5 ขอ 7) การสอสารขอมล จ านวน 5 ขอ 8) ภาวะผน าของคนในชมชน จ านวน 4 ขอ 9) สมรรถนะของผน าศาสนา จ านวน 5 ขอ 10) เครอขายผน าชมชนกบประชาชนทวไป จ านวน 4 ขอ 11) การจดการทรพยากร จ านวน 4 ขอ 12) สมรรถนะของกลมแกนน าหลก จ านวน 4 ขอ 13) การมสวนรวม จ านวน 4 ขอ และ14) การท ากจกรรมอยางตอเนอง จ านวน 4 ขอ แบบประเมนดงกลาวไดผานการวเคราะหความตรงเชงโครงสรางคาน าหนกองคประกอบ (Factor loading: i) ขององคประกอบทง 14 องคประกอบมจ านวน 61 ขอค าถาม มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .56 - .93 โดยขอค าถามท 38 มคาน าหนกองคประกอบสงทสด และขอค าถามท 32 มคาน าหนกองคประกอบต าสด ส าหรบความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error: SE) ขององคประกอบทง 14 องคประกอบมคาอยระหวาง .03 - .08 ซงเปนคาขนาดเลก และการทดสอบนยส าคญทางสถต (t-test) ของขอค าถามในแตละองคประกอบทง 14 องคประกอบ พบวา มนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ทกขอค าถาม และคาสมประสทธการท านาย (Coefficient of determination: R2) ปรากฏวามคาระหวาง .31 - .86 (28) 2. สมรรถนะประชาชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน แบงออกเปน 11 ดาน จ านวน 58 ขอ กลาวคอ 1) การจดการสถานการณวกฤต จ านวน 5 ขอ 2) ภาวะผน าของตวบคคล จ านวน 5 ขอ 3)

12

สมรรถนะของผน าศาสนา จ านวน 5 ขอ 4) ภาวะผน าของคนในชมชน จ านวน 7 ขอ 5) สมรรถนะของผท าหนาทดานสาธารณสข จ านวน 6 ขอ 6) ความรสกรวมกบชมชน จ านวน 4 ขอ 7) การสอสารขอมล จ านวน 7 ขอ 8) การท ากจกรรมอยางตอเนอง จ านวน 4 ขอ 9) สมรรถนะของกลมแกนน าหลก จ านวน 6 ขอ 10) การจดการทรพยากร จ านวน 4 ขอ และ 11) การประเมนความตองการในการจดการโรคไขเลอดออก จ านวน 5 ขอ คาน าหนกองคประกอบ (Factor loading: i) ขององคประกอบทง 11 องคประกอบมจ านวน 58 ขอค าถาม มพสยของคาน าหนกองคประกอบอยระหวาง .50 - .94 โดยขอค าถามท 51 มคาน าหนกองคประกอบสงทสด และขอค าถามท 29 มคาน าหนกองคประกอบต าสด ส าหรบความคลาดเคลอนมาตรฐาน (Standard Error: SE) ขององคประกอบทง 11 องคประกอบมคาอยระหวาง .01 - .03 ซงเปนคาขนาดเลก และการทดสอบนยส าคญทางสถ ต (t-test) ของขอค าถามในแตละองคประกอบทง 11 องคประกอบ พบวา มนยส า คญทางสถ ตท ระ ดบ .05 ทกข อค าถาม และคาส มประสทธกา รท านาย (Coefficient of determination: R2) ปรากฏวามคาระหวาง .25 - .88 วเคราะหความตรงเชงโครงสรางของแบบสอบถามสมรรถนะกลมประชาชนทวไปทจ าแนกเปนองคประกอบ 11 องคประกอบ จ านวน 58 ขอค าถาม (29) การประเมนสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนเปนเปาหมายหลกทชมชนตองการพฒนาโดยใชกลยทธการสรางสมรรถนะชมชนในดานทต าและเสรมสมรรถนะชมชนดานทสงอยแลว ในการถายทอดเทคโนโลยครงนแบบประเมนสามารถน าไปใชกบหมบานทมระดบความเสยงจากขน 2.3 กจกรรมท 3 ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากครวเรอนถงอ าเภอ

จากความหมายของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ทเปนระบบการรวบรวมขอมลดชนลกน ายงลายของผส ารวจแหลงเพาะพนธยง การด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน าในการวเคราะห การแปลผล และการคนกลบขอมลแกผทเกยวของในชมชนเพอด าเนนกจกรรมหรอมาตรการในการปองกนโรคไขเลอดออก ซงไดพฒนามาจากแนวคดทส าคญทางวทยาการระบาดเกยวกบ การเฝาระวงโรค ( Disease surveillance system) ทบรณาการเขากบปจจยท เกยวของกบโรคไขเลอดออก (31, 32) เมอด าเนนการเฝาระวงดชนลกน ายงลายในอ าเภอลานสกา และอ าเภออนๆ พบวาการด าเนนการจะชวยในการสรางสมรรถนะชมชนทงแกนน าชมชนทเปน อสม. เจาหนาท และ อบต. และชวยในการสรางสมรรถนะประชาชนในการมสวนรวมตอการเฝาระวงโรคดวยการมสวนรวมตอมาตรการด าเนนการ ซงระบบเฝาระวงทไดด าเนนการในอ าเภอลานสกา ดงภาพท 2.1 โดยมรายละเอยด ดงน

13

ภาพท 2.1 ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอปองกนโรคไขเลอดออกอยางยงยน

� (Surveillance Center)

(Collection) (Analysis) (Interpretation) (Feedback)

(Users or data and information)

(Action)

( )(Producer of source data)

(summary reports) � (special reports)

ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายไดบรณาการรวมกบงานประจ าของ อสม. ทมอยเดมในแตละพนทรบผดชอบของ แตละ รพ.สต. ซงดแล อสม. ดงนนจงไดมการประชมระดมสมองจากตวแทนพนททงในภาพอ าเภอ ต าบล และ รพ.สต. ก าหนดเปนกจกรรมเชงรกในการส ารวจแหลงเพาะพนธยง โดยบรณาการใหสอดคลองกบการด าเนนการเดมในชมชนหรอหมบาน กลาวคอ กลมผผลตขอมล (Producer of source data) ก าหนดให อสม. รบผดชอบครวเรอน พนทให อสม. รบผดชอบ10-15 ครวเรอน และจบกลม อสม. ตามลกษณะพนทออกเปนกลมบาน หมบานหนงๆ อาจม 3-5 กลมบาน (หรอโซนบาน) เพอความครอบคลมในการชวยกนด าเนนการ ทงนหนงกลมบานจะม อสม. ไมเกน 8 คน โดยมครวเรอนรบผดชอบไมเกน 100 ครวเรอน แผนการด าเนนการเฝาระวงโดย อสม. แตละคนส ารวจแหลงเพาะพนธยงรวมกบตวแทนครวเรอน (เจาของบานตองรวมในการส ารวจแหลงเพาะพนธลาย) เดอนละ 1 ครงในวนท 25 ของเดอนท าการบนทกขอมลในสมดสมวง อสม. แตละคนท าการสงขอมลให อสม. หวหนากลมบานๆ ท าการรวบรวมขอมลของ อสม. ประจ าบานลงในสมดสฟา กอนน าสง อสม. ประธานหมบานในวนท 28 ของเดอน อสม. ประธานหมบานรวบรวมขอมลในภาพรวมกลมบานลงในสมดสเหลอง และน าสงเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต. กอนวนท 30 ของเดอน (16) ดงภาพท 2.2

14

ภาพท 2.2 ผงแสดงการด าเนนการของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

ศนยเฝาระวงดชนลกน าระดบ ต าบล โดยก าหนดให รพ.สต. ท าหนาทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ทงนเพราะมความใกลชดกบชมชน อสม. ในแตละหมบาน ในแตละศนยเฝาระวงจะมเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต. จะท าหนาทลงขอมล (เลมสเหลอง) จากทกหมบานในพนทรบผดชอบของแตละ รพ.สต. ลงในโปรแกรม http://lim.wu.ac.th ซงเปนโปรแกรมคอมพวเตอร online ม Username และ Password ประจ าของเจาหนาทหรอพนกงานของแตละหนวยงาน และสามารถดผลรายงานโดยรวมไดทกพนท ขอมลทไดสามารถสรปเปนรายงานประจ าเดอน กระตนเตอนการระวงการระบาดของโรคไขเลอดออกของพนท

กลมผใชขอมลขาวสาร (Users or data and information) การสอสารขอมลมความส าคญอยางยง ทงนขอมลทไดจะตองสอสารใหประชาชนและหนวยงานทเกยวของ ไดแก อบต. โรงเรยน กลมผสงอาย ผน าทองท (ก านน ผใหญบาน) และกลม อสม. ทตองรบทราบขอมล วธการด าเนนการในการสอสารสามารถด าเนนการในการประชมหมบานของผใหญบาน ทประชมผน าทองทระดบอ าเภอ การประชมประจ าเดอนของ อสม. รวมกบ เจาหนาท รพ.สต. การประชมของ อบต. และการประชมภาพรวมของ เจาหนาท รพ.สต. ทมการประชมของส านกงานสาธารณสขอ าเภอ ขอมลรายงานทไดจากการด าเนนการเฝาระวงสามารถเปรยบเทยบเปนรายเดอน ราย รพ.สต. รายหมบาน และภาพรวมของการด าเนนการในแตละ

15

เดอน สามารถใชในการประมาณการความเสยงเทยบกบบรบทอน ๆ ของพนท ทงเรองการก าหนดมาตรการหรอกจกรรมด าเนนการ และการจดสรรงบประมาณ ทงนขอมลรายงานจากศนยฝาระวงดชนลกน ายงลาย ดงภาพท 2.3

ภาพท 2.3 ผลการประมวลคาดชนลกน ายงลายอ าเภอลานสกา ประจ าเดอนธนวาคม 2557 จ าแนกราย รพ.สต.

จากภาพท 2.3 เปนรายงานผลการด าเนนการเฝาระวงดชนลกน ายงลายของอ าเภอลานสกาจ าแนกเปนพนท รพ.สต. รพ. ลานสกา และเทศบาลลานสกา ทรบผดชอบดแลสขภาพในแตละหมบาน โดยจะเหนวาคาดชนลกน ายงลายของแตละหนวยงานมความเสยงแตกตางกนอยางไรในอ าเภอลานสกา ทงนคาดชนลกน ายงลายมระดบทลดลงใกลเคยงกบคามาตรฐานทก าหนดโดยกรมควบคมโรค แตขอมลทเหนจะเปนภาพรวมของพนท แตในรายหมบานของแตละพนทอาจมบางหมบานมความเสยงทสงทตองการมาตรการด าเนนการ สวนกราฟท ดงภาพท 2.4, 2.5, และ 2.6 ซงแสดงรายละเอยดของคาดชนลกน ายงลายของหมบานตางๆ ในระดบต าบล และระดบพนทหมบานของ รพ.สต. และสามารถเปรยบเทยบรอยละของภาชนะทพบลกน ายงลายแตละประเภท ในแตละหมบาน ซงสามารถน าขอมลไปใชในการวางแผนกจกรรมในการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกระดบหมบาน ในการถายทอดเทคโนโลยครงนจะมการน าเสนอโครงสรางของระบบเฝาระวง และการใชโปรแกรมคอมพวเตอรในการค านวณคาดชนลกน ายงลาย http//lim.wu.ac.th

16

ภาพท 2.4 ผลการวเคราะหดชนลกน ายงลายของต าบลก าโลน ประจ าเดอนธนวาคม 2557 จ าแนกรายหมบาน

ภาพท 2.5 ผลการวเคราะหดชนลกน ายงลาย รพ.สต. ยานยาว ประจ าเดอนธนวาคม 2557 จ าแนกราย หมบาน

17

ภาพท 2.6 จ านวนภาชนะทส ารวจและภาชนะทพบลกน ายงลายของ หมท 3 รพ.สต. ยานยาว ต าบลก าโลน อ าเภอลานสกา

4) มาตรการด าเนนการ นบวาเปนหวใจส าคญของการเฝาระวง เมอพบเหตการณทผดปกตหรอระดบคาดชนลกน าทบงชถงความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก มาตรการในการปองกนสามารถด าเนนการไดตงแตขอมลถกรวบรวม จะเหนไดจากหวลกศรทมงมาทมาตรการทงจากแหลงผลตขอมล และขอมลทไดจากการวเคราะหของศนยขอมล มาตรการด าเนนการยงสะทอนการตนตวของชมชนในการมความไวตอระบบเฝาระวงซงในระบบเฝาระวงทด าเนนการไดมการก าหนดวา อสม. หวหนากลมบาน และ อสม. ประธานหมบาน ของแตละหมบานจะเปนทมหลกในการเคลอนทเรวในการด าเนนการเมอมความเสยง ตวอยางของมาตรการทด าเนนการในพนท รพ.สต. ยานยาว ซงดแลพนท 6 หมบาน ต าบลก าโลน อ าเภอลานสกา เปนการด าเนนการกจกรรมบานนาอยและธนาคารปลากนลกน าโดยมการประกวดบานนาอย และมการส ารวจแหลงเพาะพนธยงลายอยางจรงจงในแตละหมบาน นอกจากนในการด าเนนการเฝาระวงจะมการมอบหมายใหตวแทนแตละหมบานมาน าเสนอความรความเขาใจ และประสบการณในการเฝาระวงในแตละครงของการประชมทกเดอน

จะเหนไดวาการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเปนกลยทธทส าคญในการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน เนนด าเนนการในเชงรกเพอการจดการยง (Vector management) ซงกระบวนการเฝาระวงเปนกจกรรมส าคญในการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก (Dengue community capacity building) ผลวจยทยนยนวาระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายสามารถสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกในดานตางๆ เชน เครอขายของชมชน การด าเนนการตอเนอง ดานสมรรถนะของแกนน าชมชน และใชขอมลทไดในการด าเนนมาตรการในการปองกนโรคไดรวดเรวทนกบสถานการณของความเสยงตอการระบาดของโรค ดงผลของงานวจยโครงการยอยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช” (16) ซงไดด าเนนการพฒนารปแบบระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายในพนทอ าเภอลาน

18

สกา โดยมระบบการแบงพนทของหมบานหรอชมชนออกเปนหวหนากลม จดระบบเอกสารในการส ารวจดชนลกน าเปนเลมทสามารถใชประโยชนโดยส ารวจทถกตอง และการตดตามประเมนเนองจากอยในชวงของการทดลองใชระบบ ทงการแบงพนทหมบานออกเปนกลมยอยในแตละหมบาน และภาพรวมของ รพ.สต. ต าบล และอ าภอ 2.4 กจกรรมท 4 ประเมนและพฒนาสมรรถนะดานความรเรองโรคไขเลอดออกและดชนลกน า ยงลายของอาสาสมครสาธารณสขหมบาน (อสม.) การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจ าเปนตองด าเนนการในระดบครวเรอน โดยทผานมาระบบการดแลสขภาพปฐมภมของประเทศไทย อสม. เปนกลมคนทใกลชดและด าเนนการในการส ารวจและท าลายแหลงเพาะพนธยงและ อสม. คนดแลสขภาพของคน 10-15 ครวเรอน ดงนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกในชมชนทมประสทธภาพจะใหความส าคญแก อสม. ทตองมความรและความเขาใจอยางถกตองโดยเฉพาะเรองดชนลกน ายงลาย ในการด าเนนการถายทอดฯ จะมองคความรในสวนของความรเบองตนเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก และดชนลกน ายงลาย จดท าเปนหนงสอ “จรวย สวรรณบ ารง. (2558). การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก. นครศรธรรมราช: กพลการพมพ” โดยความรดงกลาวมความส าคญตอการส ารวจและท าลายแหลงเพาะพนธยงทถกตองตลอดถงความรเรองโรค อาการและอาการแสดงของโรค การดแลเบองตน ดงบางสวนของขอมลตอไปน 1) การถายทอดความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

สาเหตของโรคไขเลอดออกมโยงใยสาเหตของโรคจากปจจยดานสงแวดลอม เชอโรคเดงกไวรส ยงลาย และ การเคลอนยายของคนทมผลตอการน าเชอ การมภมคมกนโรคไขเลอดออก พฤตกรรมของคนทสงผลตอการเปลยนแปลงสงแวดลอมใหเปนแหลงเพาะพนธยงลาย ประกอบกบการจดการเชงนโยบายและงบประมาณของหนวยงานทเกยวของในการปองกนและควบคมโรคในพนท ไดแก องคการบรหารสวนต าบล การจดบรการสขภาพซงในพนทปฏบตจรงของประเทศไทยคอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ตลอดถงการจดการในภาพรวมของอ าเภอ และจงหวด ท าใหการปองกนโรคไขเลอดออกมความซบซอนตามโยงใย สาเหตดงภาพท 2.7

จากโยงใยสาเหตการเกดโรคจะเหนวาความรเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก เปนความรพนฐานในการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก โดยเฉพาะพนฐานของการสาเหตการเกดโรค อาการและอาการแสดงของโรคไขเลอดออก การดแลเบองตน การเฝาระวงสญญาณอนตรายของโรค และการปองกนและควบคมโรค การด าเนนการทผานมาในการแกปญหาโรคไขเลอดออก เรองการพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคโดยใชโรงเรยนเปนฐาน ซงมเปาหมายเปนนกเรยนระดบประถมศกษา (33)

โดยมแบบประเมนความรเกยวกบความรนแรงของโรค การตดตอ อาการและอาการแสดง การดแลรกษา และปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก จ านวน 15 ขอ ดงนนมการน าแบบประเมนไปใชในการวจยอนๆ (34, 35) ผลพบวาความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของ อสม. และนกเรยน สวนใหญมความรในแตละขอเกอบรอยละรอย แตมบางขอทยงมการเขาใจผดซงเปนประเดนทส าคญทตองมความร เชน อาการและอาการแสดง การดแลและการรกษาทยงตองการความรเพม ซงสามารถน าขอมลทไดไปใชในการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกในชมชน

19

ภาพท 2.7 โยงใยสาเหตของการเกดโรคไขเลอดออก

2) การถายทอดฯ ความเขาใจดชนลกน ายงลายเพอบงชความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก ความรและความเขาใจเกยวกบดชนลกน ายงลายเปนความรเฉพาะทตองด าเนนการอบรมหรอสอน ตลอดถงตองการความเขาใจมากกวาการจ าตามกระบวนการเรยนร ความเขาใจธรรมชาตหรอวถชวตของยงลายทเปนตวน าโรคสวนใหญเปนยงลายบาน (Aedes Aegypti) ซงมพฤตกรรมเฉพาะในการมชวตทยงตวเมยมอายเฉลย 45 วน ระยะการบนจากแหลงเพาะพนธประมาณ 100 เมตร และการแพรพนธดวยการดดเลอดเพอใชในการผลตไข และออกไขในภาชนะน าขง ครงละ 50-140 ฟอง วงจรชวตของยงลายจากไขยง ระยะลกน าทมการลอกตว 4 ครง เปนตวโมงและเปนยงลายตวแกใชเวลา 7-10 วนและหากมปจจยอนๆประกอบเชนภาวะโลกรอนกอาจท าใหระยะเวลาสนลงได (36) ดงนนในการปองกนโรคไขเลอดออกสามารถด าเนนการไดดในชวงของการเปนลกน ายงโดยการปรบพฤตกรรมของคนในการจดการและปองกนไมใหมแหลงเพาะพนธยง สมพนธกบวงจรชวตของยงลาย ดงภาพท 2.8

20

ภาพท 2.8 วงจรชวตของยงลายทมระยะ 7-10 วน (http://www.hiso.or.th/hiso/health_event/picture/9_4.gif)

แตความเขาใจดชนลกน ายงลาย เชน คาดชนลกน าทด าเนนการส ารวจในแตละเดอน การใชประโยชนของผลการส ารวจ พบวามนอยมาก สวนใหญตอบวาไมทราบ เชน ไมทราบวาคาดชนลกน ายงลายวาเปนคาอะไร ขณะท อสม. ท าหนาทในการส ารวจดชนลกน ายงลายทกเดอน ในการสมภาษณ อสม. อาวโส ซงมประสบการณในการท าหนาท อสม. มามากกวา 30 ป กลาววา “…ปจจบนไมมการอบรมเกยวกบการส ารวจดชนลกน ายงลายในการรบ อสม. ใหมซงไมเหมอนกบเมอกอนชวง 30 ปทผานมา จะมการสอนทกษะการส ารวจดชนลกน ายงลายและทกษะอนๆ ตอ อสม. ทกคน...” จงเหนไดวาการใหความรเปนวธการทส าคญทตองบรณาการในโปรแกรมการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยเฉพาะกบกลมแกนน า (Community- actor) สอดคลองกบผลการวเคราะหขอมลการส ารวจดชนลกน ายงลายยอนหลง 12 เดอนในชวงเดอนมกราคม ถง ธนวาคม พ.ศ. 2555 พบวาเปนการส ารวจทเปนงานประจ าขาดความตอเนอง ความครอบคลม และความถกตองของขอมล ตลอดถงไมพบหลกฐานการน าไปใชประโยชนในการเตอนหรอกระตนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก (25)

การด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายทผานมาของอ าเภอลานสกา การทดสอบความเขาใจดชนลกน ายงลายจงถกใชเปนเครองมอในการกระตนให อสม. และ เจาหนาทสาธารณสข เกดความตระหนกในการด าเนนการส ารวจแหลงเพาะพนธยง การใชขอมลดชนในการประมาณความชกของยงลายตวเมยในพนท 1 ตารางกโลเมตร 1) คาดชนลกน าทใชในการเฝาระวงการเกดโรคไขเลอดออกทนยมใชในภาคปฏบตของการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกมอย 3 คา คอ คา BI, HI, และ CI (3, 17, 56, 59) กลาวคอ

(1) คาบไอ = BI (Breteau Index) คอ รอยละภาชนะทพบลกน ายงลายตอบาน 100 หลงคาเรอน โดยคามาตรฐานไมควรเกนรอยละ 50

BI =

จ านวนภาชนะทพบลกน า จ านวนบานทส ารวจทงหมด X 100

21

(2) คาเอชไอ = HI (House Index) คอ คารอยละของบานทพบลกน ายงลาย โดยคามาตรฐานไม

ควรเกนรอยละ 10

HI =

(3) คาซไอ = CI (Container Index) คอ รอยละของภาชนะทพบลกน ายงลาย โดยคามาตรฐานไมควรเกนรอยละ 1

CI = 2) ความหนาแนน (Density) ของจ านวนยงตอพนทหนงตารางกโลเมตร

จากคาดชนของลกน ายงลายทง 3 คาเปนคาดชนพนฐานทชมชนสามารถด าเนนการไดงายในการปฏบตจรงในพนท ทงนเมอไดคาดชนแตละคาชมชนสามารถน ามาเปรยบเทยบกบตารางความหนาแนนเฉลยของจ านวนยงตอพนทของชมชน 1 ตารางกโลเมตร แมวาความชกของยงลายตวเมยในพนทจะเปนการประมาณการเทานนแตในเชงปฏบตการในพนทพบวา การประมาณการความชกชวยในการสรางตระหนก ชมชนมองเหนภาพของจ านวนยงทมความแตกตางกนของแตละหมบาน พนทรบผดชอบของ รพ.สต. และต าบลตางๆ ในอ าเภอ โดยคาประมาณการความชกของยงลายตวเมยเปรยบเทยบกบคาดชนลกน ายงลาย(37) ดงตารางท 2.2 ตารางท 2.2 เปรยบเทยบ ระดบหนาแนน จ านวนตอพนทตอ 1 ตารางกโลเมตร และคาดชนลกน ายงลาย

ระดบหนาแนน

จ านวนยง ตอพนท 1 ตารางกโลเมตร

คาบไอ (BI)

คาเอชไอ (HI)

คาซไอ (CI)

1 100,000 1-3 1-3 1-2 2 200,000 4-9 4-7 3-5 3 300,000 10-19 8-17 6-9 4 400,000 20-34 18-28 10-14 5 500,000 35-49 29-37 15-20 6 600,000 50-74 38-49 21-27 7 700,000 75-99 50-59 28-31 8 800,000 100-199 60-76 32-40 9 900,000 มากกวา 200 มากกวา 77 มากกวา 41

2.5 กจกรรมท 5 การเตรยมความพรอมของศนยเฝาระวงฯ ของต าบลและอ าเภอ ด าเนนการเตรยมความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมคอมพวเตอร ดชนลกน าโมเดล

จ านวนบานทพบลกน า จ านวนบานทส ารวจทงหมด

X 100

จ านวนภาชนะทพบลกน า จ านวนภาชนะทส ารวจทงหมด

X 100

22

http://lim.wu.ac.th ประชมเชงปฏบตการท าความเขาใจระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายซงมรายละเอยดในขนตอนการตดตงระบบในแตละ รพ.สต. (ขนตอนท 5) และวธการใชโปรแกรมดชนลกน าโมเดล ซ งประกอบดวยการน าขอมลการส ารวจดชนลกน ายงลายจากการส ารวจครวเรอน โรงเรยนหรอศนยเดกเลกของแตละ รพ.สต. โดยน าเขาทละหมบานเขา เปนขอมลภาชนะทมน าทส ารวจ และขอมลภาชนะทมลกน ายงลาย ตลอดถงชอผปวยในพนท และการรายงานผลของขอมลทค านวณไดแสดงเปนกราฟจ าแนกรายหมบาน ราย รพ.สต. รายต าบล และภาพรวมของอ าเภอ หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออกมบคลากรทพฒนาโปรแกรมโดยในปจจบนโปรแกรมไดด าเนนการใชอยางตอเนองคอ อ าเภอลานสกา อ าเภอสชล และอ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ทงนในแตละ รพ.สต. รพช. เทศบาล และ อบต. จะม Password และ Username เฉพาะในการเขาถงการบนทกหรอแกไขขอมล หนาตางโปรแกรมคอมพวเตอรดชนลกน าโมเดล Larval Indices Model ดงภาพท 2.9 ภาพท 2.9 หนาตางโปรแกรมคอมพวเตอรดชนลกน าโมเดล Larval Indices Model

สรปเทคโนโลยในการถายทอดครงนจะเปนผลจากการด าเนนการวจยในชดโครงการ “รปแบบการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน The Model of Sustainable for Dengue Problem Solution at high and Low Risk Areas, Nakhon Si Thammarat Province) ซงไดรบการสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ปงบประมาณ 2556 (42) สอในการด าเนนการแสดงขอมลในรปแบบหนงสอ “ลานสกาโมเดล ระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนทงอ าเภอ” ประกอบดวย 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนระดบสมรรถนะชมชน (Community Capacity Building) ของหมบานทมความเสยงสงและต าเพอใชเปนขอมลพนฐานและสรางความตระหนกของชมชน 3) เตรยมความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย 5) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) ระดบครวเรอนถงอ าเภอ

23 บทท 3

วธด าเนนงาน

แนวคดการถายทอดเทคโนโลยมการใหความหมายของค าวา เทคโนโลย และ การถายทอด ทงนองคการสหประชาชาตใหความหมายวา เทคโนโลย เปนสงทเกดขนจากการรวมกนของเครองมอและความร และใหความหมาย ความรทางเทคโนโลย เปนทกษะ ขนตอน หรอ know-how หรอการรวมกนทง 2 สวน1 อยางไรกตามในปจจบน การถายทอดเทคโนโลย ( technology transfer) หมายถง กระบวนการท เปนวทยาศาสตรหรอเทคโนโลยแพรกระจายไปในการด าเนนชวตของมนษย หรอการเปลยนรปแบบความรทางวทยาศาสตรเพอใหเหมาะสมกบบรบทในการน าไปใช โดยรปแบบการถายทอดเทคโนโลยม 3 รปแบบ ไดแก 1) การถายทอดผานเครองจกรหรอสนคา 2) การถายทอดผานผเชยวชาญ และ 3) การถายทอดผานความรทเปน know-how โดยกระบวนการหรอวธการถายทอดเทคโนโลยมความหลากหลายทงทเปนการถายทอดสมยใหมทเปนเทคโนโลยขามชาต การรวมลงทน การชวยเหลอจากตางประเทศ การใหสทธบตร การท าสญญา การท าขอตกลง การสงซอ ทกลาวมามกเปนการถายทอดในระดบประเทศ หรอระหวางประเทศทเปนแนวคดของอาณานคมทางเทคโนโลย ซงมกพบวามปญหาของความเหมาะสมของเทคโนโลย ความสามารถของผรบการถายทอด และขาดการวางแผนตอเนอง (38)

ส าหรบในการศกษาครงนเปนการถายทอดเทคโนโลยดานสขภาพในระดบพนทอ าเภอกบอ าเภอ มงเนนการพฒนาพนทในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน โดยใชความรหรอเทคโนโลยจากการด าเนนการในพนท อ าเภอลานสกา จงหวดนครศรธรรมราช “ลานสกาโมเดล : โมเดลระบบเฝระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน ” รปแบบและกระบวนการถายทอดเทคโนโลยใชกระบวนการวจยเชงพนท (Area based collaborative: ABC)(39) และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Community participatory action research: CPAR) (40 , 41) ของพนททรบการถายทอดคออ าเภอไชยา พนทผใหการถายทอดฯคอพนทอ าเภอลานสกา และหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ

3.1 ขนตอนการด าเนนงาน ขนตอนการด าเนนการ แบงออกเปน 5 ขนตอน โดย 1. ก าหนดกลมเปาหมายในการด าเนนการทงอ าเภอ ก าหนดตวแทน การท างานของหนวยงานทเกยวของกบการแกปญหาโรคไขเลอดออก 2. ขนวางแผน ประชมระหวางตวแทนของทกกลม กลมตวแทนรวมกบหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก และตวแทนจากไชยาโมเดล ประชมก าหนดแนวทางในการด าเนนการในแตละกจกรรม ทงนอาจเลอกบางกจกรรมในบางพนท โดยเนนความเหมาะสมกบบรบทของพนทในระดบต าบล และอ าเภอ 3. ขนด าเนนการ ตามแนวคดและขนตอนขององคความรทง 7 กจกรรม จะมรายละเอยดของการด าเนนการ การใชเครองมอ และกลมคนทแตกตางกนในแตละกจกรรม 4. ขนประเมนผล การประเมนผลซงในแตละกจกรรมจ าเปนตองด าเนนการประเมนกอนและหลงการด าเนนการ อยางไรกตามบางกจกรรม เชน กจกรรมสรางเครอขายอาจมการด าเนนการประเมนเปนระยะๆ 1 United Nations, “Planning the Technological Transformation of developing counties”, UN.TD/B/C (1981)

24

5. ขนแลกเปลยนเรยนร เปนขนตอนแลกเปลยนเรยนรการด าเนนการของพนท กรณอ าเภอหนงๆ จะมการด าเนนการทจ าเพาะในแตละระดบ เชน ต าบล หรอ รพ.สต. และระดบอ าเภอ 3.2 กระบวนการทใชในการน าสงองคความร องคความร ลานสกาโมเดล เปนโมเดลกระบวนการม 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสง 3) ตดตงและตดตามประเมนระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) ระดบครวเรอน ถง อ าเภอ 4) ประเมนและพฒนาสมรรถนะดานความรและความเขาใจดชนลกน ายงลายของ อสม. และ 5) เตรยมความพรอมของเจาหนาท รบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก โดยท าความเขาใจระบบและ โปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th ทงนกจกรรมทด าเนนการจะม ดงภาพท 3.1 ภาพท 3.1 ขนตอนการด าเนนงานในการถายทอดแตละกจกรรม

� � � � � � �

� � � � � � � “ ”

� � � � � � Best practice “ ”

� 30

� �

4. � �� � �

� �

� �

5. � � � � �

http://lim.wu.ac.th

� � � �

� � 2

� � �

�

1. � �� �

�

�

5

2. � �� � �

� ��

� �� �� �� �

� 30 100 �

� � �

3. � � � � � � �

7 � � � �

� � �� � � � �

สอและนวตกรรมในถายทอดเทคโนโลย ไดแก 1) โปรแกรมคอมพวเตอร http://lim.wu.ac.th

และเอกสารประกอบการอบรมโปรแกรม 2) สอ PowerPoint ในการน าเสนอความรเรองโรค 3) หนงสอ “ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก” ทใชในการพฒนาสมรรถนะดานความรของ อสม. ในแตละ รพ.สต. 4) สอในการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ไดแก สมดบนทกดชนลกน ายงลาย ส าหรบ อสม. (สมดสมวง) สมดรวบรวมดชนลกน ายงลายระดบกลมบาน ส าหรบ อสม. หวหนากลมบาน (สมดสฟา) และสมดรวบรวมดชนลกน ายงลายระดบหมบาน ส าหรบ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) และ 5) แบบประเมนตางๆ ไดแก แบบประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก แบบประเมน

25

สมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกส าหรบแกนน าชมชน และประชาชนในการประเมนสมรรถนะในหมบานเสยงสง และแบบประเมนความรเบองตนและความเขาใจดชนลกน ายงลาย ของ อสม. กอนการด าเนนการ กระบวนการถายทอดฯ เปนความตองการของพนทอ าเภอไชยา และความยนดของหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ ทงนพนทไดมการสมทบงบประมาณในการด าเนนการ และจากการประชมในการสอบถามความตองการในการถายทอดฯ ไดเหนความพรอมของตวแทนจากหนวยงานตางๆ โดยเฉพาะผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนไชยา หวหนากลมงานเวชศาสตรครอบครวและบรการ ดานปฐมภม ทใหความส าคญตอการจดการปญหาโรคไขเลอดออก ตลอดถงตวแทนในสวนอนๆ ท าใหเชอวาการถายทอดฯ สามารถน าไปใชประโยชนไดจรงแกชมชนทง 9 ต าบล 54 หมบาน โดยมกระบวนการดงตารางท 3.1

26

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

เดอนท 1 เตรยมความพรอมของผทเกยวของ และสอเอกสารในการถายทอดฯ

-เตรยมเอกสารการด าเนนการโครงการวจย

- โครงการวจย -โครงการวจยเพอพจารณาจรยธรรมในมนษย -หนงสอประสานพนท

-เตรยมและสงโครงการเขารบการพจารณนา - โครงการวจยไดรบการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยวลยลกษณ -ประสานห นงส อขอความ รวมมอ ในการด าเนนการจากสาธารณสขอกเภอไชยา รพช. ไชยา รพ.สต. และหนวยงานทเกยวของ

-โคร งก ารผ านการ พ จ ารณ า ใ หด าเนนการวจยในเวลาทก าหนด -ความรวมมอในการเขาด าเนนการวจยในพนทโดยรายชอของผประสานของแตละหนวยงาน

-เตรยมความพรอมของทมถายทอดฯ

-ทมวจย และตวแทนของอ าเภอลานสกา ประกอบดวยตวแทนจาก สสอ. รพ.สต. บานยานยาว และ อสม. ตวแทนหมบาน และตวแทน อบต. ก าโลน -สถานท ห นวย ว จย และบ รการวชาการโรคไขเลอดออก ส านกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ

-หวหนาโครงการประชมชแจงแผนด าเนนการในการถายทอด ประสานความรบผดชอบ เ ต ร ย ม ค ว า ม พ ร อ ม ข อ ง เ อ ก ส า ร เ ว ล า ก าหนดการในการถายทอดฯ ในแตละพนท และกลมเปาหมาย

-ทมถ ายทอดฯ เข า รวมประช มครบถวน - ม ค ว า ม เข า ใ จต ร งก น ในแ ผ นด าเนนการถายทอดฯ รอยละ 100

-เตรยมความพรอมเอกสารและสถานท

-เตรยมสอทงหมด ไดแก เอกสารและหนงส อ ตลอดถงสอ ในการด า เ นนการถายทอด ด า เ นนการประสานโรงพมพ

-หนงสอ “ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ ส าหรบเจาหนาทแตละหนวยงาน รพ.

-ความพรอมของหนงสอ และสอในการด าเนนการถายทอดฯครบถวนตามจ านวนกลมเปาหมาย

27

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

สต. ก านน ผใหญบาน อบต. โรงเรยน และเขาประชมชวงการชแจง 500 เลม -ปรบปรงคมอการใชโปรแกรมค านวณดชนลกน ายงลาย ส าหรบ เจาหนาทของ รพ.สต./รพ. ของศนยเฝาระวงในพนทน ารอง จ านวน 60 เลม -เตรยมหนงสอ “การแกปญหาโรคไขเลอดออก...ความรเบองตน...” ส าหรบการถายทอดฯ อสม. แกเจาหนาท จ านวน 1,200 เลม -จดท าสมดบนทกดชนลกน ายงลายของ อสม. ประจ าบาน (สมดสมวง) จ านวน 1,200 เลม สมดรวบรวมของ อสม. หวหนากลมบาน (สมดสฟา) จ านวน 300 เลม และ สมดรวบรวมของ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) จ านวน 60 เลม เพอใชในการน าเสนอถายทอด และการด าเนนการในพนทน ารอง (ใชงบประมาณของพนท)

28

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

เดอนท 2 ด าเนนการถายทอดฯตามกจกรรมของ ลานสกาโมเดล

เพอน าขอมลทไดในการสรางตระหนกในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

-กลมท 1 กลมเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการ จาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. และเทศบาล เขารวมอบรมเชงปฏบตการการใชโปรแกรมดชนลกน ายงลาย และการเปนแกนน าในการใหความรและความเขาใจดชนลกน ายงลายแกชมชน ตลอดถงการประเมนความหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก รวมจ านวน 30 คน

ประชมครงท 1 -ประชมชแจงแนวคดในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยนโดยใชตวอยางของการด าเนนการของ อ าเภอลานสกา ตวแทนจากพนทจะน าเสนอประสบการณในการด าเนนการ - น าเสนอแนวทางในการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย และการด าเนนการในการประเมนผล การน าผลจากการะบบเฝาระวงมาใชในฐานะเจาหนาททรบผดชอบในพนท -อธบายขนตอนทง 5 ขนตอนของการด าเนนการตาม“ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ

-จ านวนผเขารวมประชมเปนไปตามเปาหมาย รอยละ 80 -ผ เ ขา ร วมประชมม คว าม เขา ใ จแนวคดและขนตอนการด าเนนการในการพฒนาระบบเฝาระวงเพอสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก -จ าน วนอ า เ ภอ ท สน ใ จ เข า ร ว มกจกรรม

เตรยมความพรอมของเจาหนาท การใช โปรแกรมดชนลกน าย ง ล า ย http://lim.wu.ac.th

เพอท าความเขาใจในระบบเฝาระวงฯ และ โปรแกรมคอมพวเตอรของ เจาหนาทจาก สสอ. รพช. และ รพ.สต.

-กลมท 1 และแกนน ากลมท 2 โดยเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการ จาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. และเทศบาล และแกนน า อสม. ในพนท

ประชมครงท 2 -อบรมเชงปฏบตการ การใชโปรแกรมคอมพวเตอร http://lim.wu.ac.th โดยทมผถายทอดฯ

-ผเขารบการอบรมมความเขาใจในระบบและสามารถใชโปรแกรมในการด าเนนการเฝาระวงได

29

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

รวม จ านวน 60 คน เดอนท 2 และ 3 กจกรรมประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน

เพอประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก

-กลมท 2 กลม อสม. ของแตละ รพ.สต. ด าเนนการประชมเพอประเมนความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย โดยแบงพนทหมบานออกเปนซนหรอกลมบาน โดยจะด าเนนการในการถายทอดฯ ในแตละ รพ.สต. จ านวน 9 รพ.สต. รวมประมาณ 1,105 คน ด าเนนการถายทอดในพนทละ รพ.สต. ใชสถานทของ รพ.สต. ของแตละพนท

-ขอความรวมมอ สสอ. ไชยาในการรวบรวมขอมลอบตการณการปวยดวยโรคไขเลอดออกของท งอ าเภอไชยา การประเมนตามแบบประเมนพนทเสยงเพอคนหาหมบานเสยงสงจาก พนทในแตละต าบล

-ขอมลหมบ านพ นท เส ย ง ตอการระบาดของโรคไขเลอดออกในอ าเภอไชยาเพอใชในการสราง ความตระหนกและการเฝาระวง

เพอประเมนระดบสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทงแกนน าและประชาชนในหมบานเสยงสง

-ประสาน รพ.สต. ทหมบานเสยงสงตงอยเพอท ากา รประ เม นส มรร ถนะช มชนใ นกา รแกปญหาโรคไขเลอดออกทงสมรรถนะแกนน าชมชนทใชแบบประเมน 61 ขอ ท าการประเมนแกนน าหม บ านละ 30 คนและประ เม นสมรรถนะประชาชนโดยใชแบบประเมน 58 ขอ ท าการประเมนประชาชนในหมบานๆ ละ 100 คน รวม 9 หมบานตอ 9 รพสต.

-ขอมลระดบสมรรถนะชมชนในการแกปญหาของหมบานพนทเสยงเพอใชในการสรางความตระหนกและกระตนใหชมชนเพมมาตรการในการเฝาระวงมากกวาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

เพอประเมนสถานการณปญหา หมบานเสยง และระดบความรความเขาใจดชนลกน ายงลาย ของ อสม.

-กลมท 2 กลม อสม. ของแตละ รพ.สต. รพช เทศบาล ด าเนนการประชมเพอประเมนความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย โดยแบงพนทหมบานออกเปนซนหรอกลมบาน โดยจะด าเนนการในการถายทอดฯ ในแตละ

-ด าเนนการประเมนความรเบองตน และความ เข าใ จดชนลก น า ย ง ลายของ อสม . ด าเ นนการประเมนใชแบบประเมนความ รเบองตน 20 ขอ และความเขาใจดชนลกน ายงลาย 15 ขอ เมอประเมนเสรจกจะเปนการถายทอดความรกอนการโดยใชหนงสอเปนสอ รวมกบการแลกเปลยนความรและประสบการณ

-รวบรวมขอมลความรเบองตน และความเขาใจดชนลกน าได รอยละ 80

30

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

รพ.สต. จ านวน 9 รพ.สต. รวมประมาณ 1,105 คน

ของ อสม. แตละหมบาน

เพอตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออก การตดตามผลการใชระบบเฝาระวงฯ ในเดอนท 3 รวมกบ การคนขอมลทไดจากการประเมนสถานการณ

-กลมท 2 อสม. แตละ รพ.สต. ททมผถายทอดเขาไปถายทอดฯ รวม 8 รพ.สต. 1 รพช. และ 3 เทศบาล

-ด าเนนการในแตละพนท รวม 12 ครง โดยด าเนนการในการนดประชมท รพสต. ของแตละพนท

-ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายไดตดตง ทง 12 พนท โดย อสม. มความเขาใจบทบาทหนาทของแตละคน

31

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

เดอนท 3, 4, 5 และ 6 กจกรรมการด าเนนการคนขอมล ตดตามผลการด านนการใชระบบดชนลกน า

-เพอตดตามผลการด าเนนอยางตอเนอง เดอนท3 4 5 และเดอนท 6 รวมกบ การคนขอมลทไดจากการประเมนสถานการณ

-กลมท 2 ของ 1 รพ.สต. และต าบลทสมลงพนท ตดตามผลการด าเนนการ -กลมท 1 กลมเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการ จาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกเปนกลม เขารวมด าเนนการประชมตดตามประเมนผลในระดบอ าเภอ เดอนท 3, 4, 5 และ 6

-ลงพนท รบผดชอบของ รพสต. ทด าเนนการเพอประเมนผลการด าเนนการ และประเมนป ญ ห า อ ป ส ร ร ค ใ นก า ร ด า เ น นก า ร จ า กกลมเปาหมายกลม 2 ของ รพ.สต. ทสมได -ตดตามผลการด าเนนการ และประชมน าเสนอแลกเปลยนเรยนรของแตละพนท โดยประชมพรอมกนท หองประชม รพช. ไชยา -น าเสนอผลของระบบเฝาระวงดชนลกน าจากโปรแกรม http://lim.wu.ac.th สวนสอบความเทยงของการส ารวจ การแปรผล และการน าผลการเฝาระวงไปใชในการปองกนโรค

- ผ เขาประชมตดตาม และการคนขอมลการประเมนสถานการณ รอยละ 80 -โปรแกรม http://lim.wu.ac.th ไดมการลงขอมล และการน าขอมลไปใช รอยละ 50

เดอนท 7 ถายทอดฯการด าเนนการของอ าเภอ ไชยาตออ าเภอ

เพอเผยแพรผลการด าเนนการจากการถายทอดเทคโนโลยของอ าเภอไชยา

กลมท 3 เจาหนาท และ แกนน า อสม. ของแตอ าเภอทสนใจในการถายทอดฯ ผลการด าเนนการของอ าเภอไชยาแกอ าเภออนๆ ในจงหวดสราษฎรธาน โดยจดประชมใหญ กลมเปาหมาย 200 คน ณ หองประชม ส านกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน

-กจกรรมถายทอดเทคโนโลยโดยอ าเภอไชยา เพอขยายผลการด าเนนการแกอ าเภออนๆ ในจ ง ห ว ด ส ร า ษฎ ร ธ า น ท ง น ด า เ น น ก า รปร ะ ส าน ง า นก บ ส าน ก ง านส า ธา ร ณ ส ขจงหวดสราษฎรธาน เชญตวแทนของแตละอ าเภอจาก 19 อ าเภอๆ ละ 5-6 คน รวม 200 คน -แลกเปลยนเรยนรกบตวแทนจากอ าเภอลาน

-จ านวนผเขารวมถายทอดฯ รอยละ 80 -ระดบความพงพอใจของผ เขารวมการถายทอดฯ อยในระดบด

32

ตารางท 3.1 กระบวนการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลทคาดวาจะไดรบ: ผลผลต/ผลลพธ

อนๆ

สกา ห นวยว จ ย และบ รการว ช าการ โรคไขเลอดออก ตวแทนอ าเภอไชยา และผเขารวมประชมถายทอดฯ

ขนท 5 สรปผลการด าเนนการ เดอนท 8

เพอส รปและปรบระบบการเฝ าระวงดชนลกน ายงลาย

- กลมท 1 และตวแทนกลมท 2 จ านวน 60 คน - สรปผล และเขยนรายงาน

- ประชมสรปและประเมนผลการด าเนนการถายทอดเทคโนโลย ลานสกาโมเดล ถง อ าเภอ ไชยา

-ความ ตนตวในการแกปญหาโรคไข เลอดออก แบบอยางของการด าเนนการเพอจะน าไปขยายผล -คว าม พ ง พอ ใจ ใ นก าร เข า ร ว มกจกรรมการถายทอดฯ และการแลกเปลยนเรยนร

หมายเหต -การเทคโนโลยทถายทอดเปนผลจากการด าเนนการโครงการวจยทด าเนนการจากชดโครงการ รปแบบการแกปญหาโรคไขเลอดอยางยงยนในพนทเสยงสงและ ต า จงหวดนครศรธรรมราช

-หนวยงานหลกในการถายทอดเทคฯ มสถานทใหบรการ ณ หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก ชมชนทเขารวมเปนตนแบบคอ อ าเภอลานสกา -มโปรแกรมการดชนลกน าโมเดล http://lim.wu.ac.th

33

3.3 ระยะเวลาด าเนนงาน และแผนการด าเนนงานตลอดโครงการ (Gantt chart) ตารางท 3.2 แผนการด าเนนการตามระยะเวลาทก าหนด 8 เดอน

การด าเนนการตามกระบวนการในขอท 7 ระยะเวลา เมษายน - ธนวาคม 2559 พค. มย กค. สค. กย. ตค พย ธค

ขนท 1 เตรยมความพรอมของผทเกยวของ และสอเอกสารในการถายทอดฯ

ขนท 2 ด าเนนการถายทอดตามขนตอนของ ลานสกาโมเดล

ขนท 3 ตดตามผลการด าเนนอยางตอเนอง เดอนท 3, 4, 5, และ 6 รวมกบการคนขอมลทไดจากการประเมนสถานการณ และรวมการตดตามจาก วช. ในเดอนท 3, และ 6

ขนท 4 ถายทอดฯการด าเนนการของอ าเภอไชยาตออ าเภออนๆ

ขนท 5 สรปผลการด าเนนการ และเขยนรายงาน

หมายเหต มการตดตามหลงจากเสรจสนโครงการไปแลว 6 เดอนจะใชเปนงบของหนวยวจยและบรการวชาการ โรคไขเลอดออก

3.4 ความรวมมอกบหนวยงาน ความรวมมอในการด าเนนการถายทอดฯ ม 3 หนวยงาน คอ 1) ตวแทนหนวยงานจากพนทอ าเภอลานสกา ในฐานะเปนโมเดลในการถายทอดฯ มตวแทนจากส านกงานสาธารณสขอ าเภอลานสกา ตวแทน รพช. ลานสกา และ ตวแทนจาก รพ.สต. โดยมสวนรวมในทมวจยถายทอดฯ 2) หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ ทมการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกในพนท อ าเภอลานสกา อ าเภอสชล และอ าเภอทาศาลา และ 3) หนวยงานทตองการรบการถายทอดฯ คอ อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน ทประกอบดวย 9 ต าบล 54 หมบาน โดยมการจดสรรงบประมาณสมทบในการด าเนนการ โดยหนวยงานทเปนศนยกลางในการประสานงาน คอ กลมงานเวชศาสตรครอบครวและบรการดานปฐมภม รพช. ไชยา และไดรบการสนบสนนและเปนทปรกษาโครงการจากผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนไชยา นายแพทยวชย พงศตยะไพบลย

34

3.5 เปาหมายของผลผลต (Output) และตวชวด

ผลผลตของการด าเนนการสามารถระบตามกระบวนการของการถายทอดฯ ดงตารางท 3.3

ตารางท 3.3 ผลผลตและตวชวดของการด าเนนการ ผลผลต (output ตวชวด

1. องคความรในการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายมการขยายไปยงอ าเภอทรบการถายทอดฯ

1. จ านวน 1 อ าเภอทไดรบการถายทอดฯ และด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

2. มศนยกลางการถายทอดฯ ในพนทอ าเภอไชยาทมความชดเจนเพอใชในการถายทอดฯ

2. จ านวนศนยการเฝาระวงดชนลกน าทชดเจนในพนทอ าเภอไชยา ไดแก ระดบอ าเภอ 1 แหง และระดบ รพช./รพ.สต. 1 แหง

3. ความรเบองตนเบองตนเรองไขเลอดออก และความเขาใจการจดการดชนลกน ายงลายของ อสม. ทงอ าเภอทรบการถายทอดฯ

3. อสม. มความรและระดบความเขาในระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพมขนจากกอนการถายทอดฯ รอยละ 80

4. สอการถายทอดฯ ทรวบรวบแนวทางการด าเนนการของกระบวนการถายทอดฯ

4. คมอ“ระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนทงอ าเภอ”

5. ผลลพธของกระบวนการถายทอดฯ 5. สรปรปแบบการด าเนนการถายทอดฯ

3.6 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) และตวชวด เปาหมายของผลลพธและตวชวดทจะไดจากการจดการความรการวจย และการเผยแพรองคความร

เทคโนโลยครงน ดงตารางท 3.4

ตารางท 3.4 เปาหมายของผลลพธและตวชวดทจะไดจากการด าเนนการ ผลลพธ (outcome) ตวชวด

1. เครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา ทรบการถายทอดฯ

1. จ านวนเจาหนาทตวแทน รพช./รพ.สต. อสม. ทด าเนนการของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายของอ าเภอไชยาตงแตการรวบรวมขอมลจากครวเรอน ถงการน าเสนอรายงานในระดบอ าเภอ

2. ศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายของแตละต าบล โดย รพช./รพ.สต. จ านวน 9 แหง

2. รอยละ 80 ของจ านวนศนยเฝาระวงดชนลกยงลายระดบ รพ.สต. ทง 9 แหง ของอ าเภอไชยาทมประสทธภาพทมความครอบคลม รวดเรว และถกตองของขอมล และการใชประโยชนของขอมลในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

3. ความตนตวในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของชมชนในระดบครวเรอน หมบาน รพ.สต. ต าบล และอ าเภอ

3. รอยละของการส ารวจพบลกน ายงลายของ กลมบาน หมบาน รพ.สต. ต าบล และอ าเภอลดลง และไมพบการระบาดของโรคไขเลอดออก

35

3.7 การตดตามความส าเรจของโครงการ/การประเมนผลโครงการ

การตดตามประเมนผลส าเรจในการน าองคความรสกลมเปาหมาย ไดแก การประเมนในระหวางโครงการ การตดตามประเมนผลหลงด าเนนการ 3 และการรวมตดตามประเมนผลหลงด าเนนการ 6 เดอน ดงตารางท 3.5

ตารางท 3.5 กลมเปาหมายและความส าเรจของโครงการถายทอดฯ

เดอน กลมเปาหมาย สถานท กจกรรม ตดตามรวมกบแหลงทนหลงเดอนท 3

ตวแทนและผท เกยวของกบการด าเนนการของอ าเภอไชยา จ านวน 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ าเภอไชยา

-ประชมตดตามผลการด าเนนในพนทน ารอง โดยมการน าเสนอผลการด าเนนการ ในชวง 3 เดอนหลงจากการถายทอดฯ แลกเปลยนเรยนรระหวางพนท

การตดตามด าเนนการเดอนท 4, และ 5

ตดตามการด าเนนการ ตวแทนของทงอ าเภอ ประกอบดวย รพช. สสอ. รพ.สต. อสม. ทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวม 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ าเภอไชยา

ตดตามการด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย การมมาตรการด าเนนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทไดใชขอมลจากการเฝาระวง

ตดตามรวมกบแหลงทน เดอนท 6

ประเมนการด าเนนการทงอ าเภอ ประกอบดวย รพช. สสอ. รพ.สต. อสม. ทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวม 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ าเภอไชยา

ตดตามการด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย การมมาตรการด าเนนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทไดใชขอมลจากการเฝาระวง

3.8 แนวทางการขยายผลการด าเนนงานโครงการไปยงหนวยงานปฏบตหรอในพนทอนๆ

เนองจากจงหวดสราษฎรธาน เปนจงหวดทม 19 อ าเภอ จ านวนประชากรทงหมด 1,040,230 คนดงนนการด าเนนการในการถายทอดจ าเปนตองแบงเปน 2 ระยะ โดยระยะท 1 จะเปนการถายทอดฯ ในระดบผบรหาร และแกนน าหลกของอ าเภอไชยา ระยะท 2 ของการด าเนนการสรปผลของการด าเนนการของอ าเภอไชยาและน าเสนอตอตวแทนหนวยงานทเกยวของของอ าเภอไชยา และอ าเภอทสนใจอก 18 อ าเภอ ทงนหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออกจะใหการสนบสนนทางวชาการอยางตอเนอง โอกาสทจะเกดเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

เดอนท เปาหมาย/สถานท การถายทอดฯใหแกพนท

เดอนท 7 ตวแทนของอ าเภอไชยาทท าหนาทถายทอดฯ และตวแทนจากหนวยงานทเกยวของกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละอ าเภอของจงหวดสราษฎรธานอก 18 อ าเภอ รวมจ านวนประมาณ 200

ด าเนนการแลกเปลยนเรยนรเพอขยายผลทงจงหวดสราษฎรธาน โดยตวแทนการด าเนนการของอ า เภอไชยาแลกเปลย นและเสนอการด า เ นนการพฒนารปแบบการแกปญหาโรคไข เลอดออกอยางยงยนอ า เภอไชยา แก 18

36

เดอนท เปาหมาย/สถานท การถายทอดฯใหแกพนท คน สถานทส านกงานสาธารณสขจงหวด สราษฎรธาน จงหวดสราษฎรธาน

อ าเภอของจงหวดสราษฎรธาน

6 เดอนหลงการด าเนนการ

ตดตามในการประชม ตวแทนของทงอ าเภอ ประกอบดวย รพช. สสอ. รพ.สต. อสม. ทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวม 60 คน

ตดตามการด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน าย งลาย การใชขอมลจากการเฝาระวง ตลอดถงผลการขยายองคความรไปยงอ าเภออนๆ

37

บทท 4 ผลการด าเนนการ องคความร ลานสกาโมเดล เปนโมเดลเชงกระบวนการม 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสง 3) เตรยมความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และ 5) ตดตงและตดตามประเมนระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) ระดบต าบล เมอด าเนนการถายทอดฯ โดยใชสอและนวตกรรมในถายทอดเทคโนโลย “ลานสกาโมเดล” ไดแก 1) โปรแกรมคอมพวเตอร http://lim.wu.ac.th และเอกสารประกอบการอบรมโปรแกรม 2) สอ PowerPoint ในการน าเสนอความรเรองโรค 3) หนงสอ “ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก” ทใชในการเตรยมความพรอมของ อสม. ในแตละ รพ.สต. 4) สอในการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ไดแก สมดบนทกดชนลกน ายงลาย ส าหรบ อสม. (สมดสมวง) สมดรวบรวมดชนลกน ายงลายระดบกลมบาน ส าหรบ อสม. หวหนากลมบาน (สมดสฟา) และ สมดรวบรวมดชนลกน ายงลายระดบหมบาน ส าหรบ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) และ 5) แบบประเมนตางๆ ไดแก แบบประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก แบบประเมนสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกส าหนบแกนน าชมชน และประชาชนในการประเมนสมรรถนะในหมบานเสยงสง และแบบประเมนความรเบองตนและความเขาใจดชนลกน ายงลาย ของ อสม. กอนการด าเนนการเตรยมความพรอม ผลการด าเนนการแบง 3 สวนคอ 1) กระบวนการด าเนนการถายทอดฯ และตวชวด 2) ไชยาโมเดล ผลการถายทอดฯ และ 3) การถายทอดฯ ไชยาโมเดลไปยงอ าเภออนๆ ในพนทจงหวดสราษฎรธาน 4.1 กระบวนการด าเนนการถายทอดฯ และตวชวด 4.1.1 กระบวนการด าเนนการถายทอดฯ กระบวนการถายทอดฯ เปนความตองการของพนทอ าเภอไชยา และความยนดของหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ ทงนพนทไดมการสบทบงบประมาณในการด าเนนการ และจากการประชมในการสอบถามความตองการในการถายทอดฯ ไดเหนความพรอมของตวแทนจากหนวยงานตางๆ โดยเฉพาะผอ านวยการโรงพยาบาลชมชนไชยา หวหนากลมงานเวชศาสตรครอบครวและบรการดานปฐมภม ทใหความส าคญตอการจดการปญหาโรคไขเลอดออก ตลอดถงตวแทนในสวนอนๆ ท าใหเชอวาการถายทอดฯ สามารถน าไปใชประโยชนไดจรงแกชมชนทง 9 ต าบล 54 หมบาน โดยม กระบวนการดงตารางท 4.1

38

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

เดอนท 1 เตรยมความพรอมของผทเกยวของ และสอเอกสารในการถายทอดฯ

-เตรยมเอกสารการด าเนนการโครงการวจย

- โครงการวจย -โครงการวจยเพอพจารณาจรยธรรมในมนษย -หนงสอประสานพนท

-เตรยมและสงโครงการเขารบการพจารณนา - โครงการวจยไดรบการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยวลยลกษณ -ประสานหนงสอขอความรวมมอในการด าเนนการจากสาธารณสขอ าเภอไชยา รพช. ไชยา รพ.สต. และหนวยงานทเกยวของ ชวงเดอน มกราคม 2559

-โครงการไดรบการพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย เลขท 007/2559 -ประชมชแจงโครงการกบแกนน าระดบอ าเภอ รพ. ไชยา และส านกงานสาธารณสขอ าเภอ

-เตรยมความพรอมของทมถายทอดฯ

-ทมวจย และตวแทนของอ าเภอลานสกา ประกอบดวยตวแทนจาก สสอ. รพ.สต. บานยานยาว และ อสม. ตวแทนหมบาน และตวแทน อบต. ก าโลน -สถานท หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก ส า นกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ

-หวหนาโครงการประชมชแจงแผนด าเนนการในการถายทอด ประสานความรบผดชอบ เตรยมความพรอมของเอกสาร เวลา ก าหนดการในการถายทอดฯ ในแตละพนท และกลมเปาหมาย 6 กพ 2559

-ทมถายทอดฯ เขารวมประชมครบถวน -ประชมเตรยมความพรอมของทมในการด าเนนการ - มความเขาใจตรงกนในแผนด าเนนการถายทอดฯ รอยละ 100 ประเมนไดจากการด าเนนการทมการเขารวมกจกรรมของ รพ.สต. และ รพช. ตลอดถ งการสนบสนนของทกฝาย

-เตรยมความพรอมเอกสารและสถานท

-เตรยมสอทงหมด ไดแก เอกสารและหนงสอ ตลอดถงสอในการด าเนนการถายทอด ด าเนนการประสานโรงพมพ

-จดท าหนงสอทเกยวของกบการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออก “ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ ส าหรบเจาหนาทแตละหนวยงาน รพ.สต. ก านน ผใหญบาน อบต. โรงเรยน และเขาประชมชวงการชแจง 500 เลม -ปรบปรงคมอการใชโปรแกรมค านวณดชนลกน า

-หนงสอ “ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ: กรณการถายทอดเทคโนโลยสชมชน ส าหรบเจาหนาทแตละหนวยงาน รพ.สต. ก านน ผใหญบาน อบต. โรงเรยน และเขาประชมชวงการชแจง 500 เลม -ปรบปรงคมอการใชโปรแกรมค านวณดชนลกน ายงลาย ส าหรบ เจาหนาทของ รพ.สต./รพ. ของศนยเฝาระวงใน

39

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

ยงลาย ส าหรบ เจาหนาทของ รพ.สต./รพ. ของศนยเฝาระวงในพนทน ารอง จ านวน 60 เลม -เตรยมหนงสอ “การแกปญหาโรคไขเลอดออก...ความรเบองตน...” ส าหรบการถายทอดฯ อสม. แกเจาหนาทและ อสม. จ านวน 1,200 เลม -จดท าสมดบนทกดชนลกน ายงลายของ อสม. ประจ าบาน (สมดสมวง) จ านวน 1,200 เลม สมดรวบรวมของ อสม . หวหนากลมบาน (สมดสฟา) จ านวน 300 เลม และ สมดรวบรวมของ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) จ านวน 60 เลม เ พอใช ในก ารน าเสนอถ าย ทอด ฯ และการด าเนนการในพนทน ารอง (ใชงบประมาณของพนท)

พนทน ารอง จ านวน 60 เลม ใชในการประชมทม Lim ซงเปนทมเจาหนาททเกยวของ -หนงสอ “การแกปญหาโรคไขเลอดออก...ความรเบองตน...” ส าหรบการถายทอดฯ อสม. แกเจาหนาท และ อสม. จ านวน 1,200 เลม -จดท าสมดบนทกดชนลกน ายงลายของ อสม. ประจ าบาน (สมดสมวง) จ านวน 1,200 เลม สมดรวบรวมของ อสม. หวหนากลมบาน (สมดสฟา) จ านวน 300 เลม และ สมดรวบรวมของ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) จ านวน 60 เลม เพอใชในการน าเสนอถายทอด และการด าเนนการในพนทน ารอง (ใชงบประมาณของพนท)

40

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

เดอนท 2 ด าเนนการถายทอดฯ ตามกจกรรมของ ลานสกาโมเดล เตรยมความพรอมของเจาหนาท

เพอน าขอมลทไดในการสรางตระหนกในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

-กลมท 1 กลมเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการจาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. และเทศบาล เขารวมอบรมเชงปฏบตการการใชโปรแกรมดชนลกน ายงลาย และการเปนแกนน าในการใหความรและความเขาใจดชนลกน ายงลายแกชมชน ตลอดถงการประเมนความหมบ าน เส ย งต อการร ะบาดของโร คไขเลอดออก รวมจ านวน 30 คน

ประชมครงท 1 -ประชม ช แจ งแ นวคดในการแ กปญหา โร คไขเลอดออกอยางยนโดยใช ตวอย างของการด าเนนการของ อ าเภอลานสกา ตวแทนจากพนทจะน าเสนอประสบการณในการด าเนนการ วนท 19 กพ 2559 - น าเสนอแนวทางในการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายและการด าเนนการในการประเมนผล การน าผลจากการะบบเฝาระวงมาใชในฐานะเจาหนาททรบผดชอบในพนท -อธบายขนตอนทง 5 ขนตอนของการด าเนนการตาม“ลานสกาโมเดล” โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ

-จ านวนผเขารวมประชมเปนไปตามเปาหมาย จ านวน 298 คน (รายละเอยดน าเสนอใน ไชยาโมเดล) -ผเขารวมประชมมความเขาใจแนวคดและขนตอนการด า เนนการ ในการพฒนาระบบเฝาระวงเพอสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

เพอท าความเขาใจในระบบเฝาระวงฯ และ โปรแกรมคอมพวเตอรของ เจาหนาทจาก สสอ. รพช. และ รพ.สต.

-กลมท 1 และแกนน ากลมท 2 โดยเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการ จาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. และเทศบาล และแกนน า อสม. ในพนท รวม จ านวน 60 คน

ประชมครงท 2 -อบรมเชงปฏบตการ การใชโปรแกรมคอมพวเตอร http://lim.wu.ac.th โดยทมผถายทอดฯ

-ผเขารบการอบรมมความเขาใจในระบบและสามารถใชโปรแกรมในการด าเนนการเฝาระวงได

เดอนท 2 และ 3 กจกรรมประเมน

เพอประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก

-กลมท 2 กลม อสม. ของแตละ รพ.สต. ด าเนนการประชมเพอประเมนความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และการตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย โดย

-ขอความรวมมอ สสอ. ไชยาในการรวบรวมขอมลอบตการณการปวยดวยโรคไขเลอดออกของทงอ าเภอไชยา การประเมนตามแบบประเมนพนทเสยงเพอคนหาหมบานเสยงสงจาก พนทในแตละ

-ขอมลหมบ านพนท เส ย งตอการ ระบาดของโร คไขเลอดออกในอ าเภอไชยาเพอใชในการสราง ความตระหนกและการเฝาระวง ตวอยางผลการด าเนนการอยในกจกรรมท 1 ของ ไชยาโมเดล และ

41

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

และกระตนการสรางสมรรถนะชมชน

แบงพนทหมบานออกเปนโซนหรอกลมบาน โดยจะด าเนนการในการถายทอดฯ ในแตละ รพ.สต. จ านวน 9 รพ.สต. รวมประมาณ 1,105 คน ด าเนนการถายทอดในพนทละ รพ.สต. ใชสถานทของ รพ.สต. ของแตละพนท

ต าบล

รายงานวจยของพนท เรอง สมพนธ กลนนาค, และคณะ. (2559). ผลการประเมนหมบานพนทเสยงและปจจยดานสงแวดลอมตอการเกดโรคไขเลอดออกของพนทอ าเภอไชยา. รายงานวจยฉบบสมบรณ. ภายใตความรวมมอและการสนบสนนของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอไชยา มหาวทยาลยวลยลกษณ และส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

เพอประเมนระดบสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทงแกนน าและประชาชนในหมบานเสยงสง

-ประสาน รพ.สต. ทหมบานเสยงสงตงอยเพอท าการประเมนสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทงสมรรถนะแกนน าชมชนทใชแบบประเมน 61 ขอ ท าการประเมนแกนน าหมบานละ 30 คนและประเมนสมรรถนะประชาชนโดยใชแบบประเมน 58 ขอ ท าการประเมนประชาชนในหมบานๆ ละ 100 คน รวม 9 หมบานตอ 9 รพสต.

-ขอมลระดบสมรรถนะชมชนในการแกปญหาของหมบานพนทเสยงเพอใชในการสรางความตระหนกและกระตนใหชมชนเพมมาตรการในการเฝาระวงมากกวาระบบเฝาระว งดชนลกน ายงลาย ตวอยางขอมลทวเคราะหในกจกรรมท 5 ของไชยาโมเดล

เพอประเมนสถานการณปญหา หมบานเสยง และระดบความรความเขาใจดชนลกน ายงลาย ของ อสม.

-กลมท 2 กลม อสม. ของแตละ รพ.สต. รพช เทศบาล ด า เนนการประชมเพอประเมนความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย และการตดตงระบบเฝาระวงดชนลก น าย งล าย โดยแ บ ง พนท หม บ านออก เป น โซนห ร อกล ม บ าน โดย จะด าเนนการในการถายทอดฯ ในแตละ รพ.สต. จ านวน 9 รพ.สต. รวมประมาณ 1,105 คน

-ด าเนนการประเมนความรเบองตน และความเขาใจดชนลกน ายงลายของ อสม. ด าเนนการประเมนใชแบบประเมนความรเบองตน 20 ขอ และความเขาใจดชนลกน ายงลาย 15 ขอ เมอประเมนเสรจกจะเปนการถายทอดความรกอนการโดยใชหนงสอเปนสอ รวมกบการแลกเปลยนความรและประสบการณของ อสม. แตละหมบาน

-รวบรวมขอมลความรเบองตน และความเขาใจดชนลกน าได รอยละ 80 ด าเนนการกอนและหลงการพฒนาสมรรถนะดานความรเรองโรคและดชนลกน ายงลาย ตวอยางการด าเนนการดงกจกรรมท 4 ของ ไชยาโมเดล

42

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

เพอตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออก การตดตามผลการใชระบบเฝาระวงฯ ในเดอนท 3 รวมกบ การคนขอมลทไดจากการประเมนสถานการณ

-กลมท 2 อสม. แตละ รพ.สต. ททมผถายทอดเขาไปถายทอดฯ รวม 8 รพ.สต. 1 รพช. และ 3 เทศบาล

-ด าเนนการประเมนสมรรถนะและสรางสมรรถนะดานความรและดชนลกน ายงลาย ด าเนนการอบรมเชงปฏบตการ พรอมกบการท าความเขาใจระบบ ด าเนนการทก รพ.สต. รวม 10 ครง/10 รพ.สต. โดยด าเนนการในการนดประชมท รพสต. ของแตละ รพ.สต. ทงนด าเนนการในชวงวนเสารอาทตย เพอใหทกหนวยงานไดด าเนนการพรอมกนในช วง 1 เ ด อ น วนท 9, 10, 12, 13, 19,20,26,27 มนาคม 2559 (ภาพการด าเนนการอยในกจกรรมท 3)

-ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายไดตดตง ทง 9 ต าบลจ านวน 10 หนวยงาน โดย อสม. มความเขาใจบทบาทหนาทของแตละคน โดยก าหนดโซนพนทในและหมบาน ก าหนดหนาทในการส ารวจขอมล และการสงตอ ตลอดถงการด าเนนการตดตามในแตละเดอนโดยเจาหนาทของศนยเฝาระวงระดบต าบล และการตดตามของทมว จย ในแ ตละเ ดอนๆ ละ 1 คร ง ตวอย างผลการด าเนนการดง กจกรรมท 3 ของไชยาโมเดล

43

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

เ ด อนท 3, 4, 5 และ 6 กจกรรมการด าเนนการคนขอมล ตดตามผลการด านนการใชระบบดชนลกน า

-เพอตดตามผลการด าเนนอยางตอเนอง เดอนท3 4 5 และเดอนท 6 รวมกบ การคนขอมลทไดจากการประเมนสถานการณ

-กลมท 2 ของ 1 รพ.สต. และต าบลทสมลงพนทตดตามผลการด าเนนการ -กลมท 1 กลมเจาหนาททมแกนน าหลกในการด าเนนการ จาก รพช. ไชยา สสอ. และ รพ.สต. ทเกยวของและรบผดชอบเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกเปนกลมเขารวมด าเนนการประชมตดตามประเมนผลในระดบอ าเภอ เดอนท 3, 4, 5 และ 6

-ลงพนทรบผดชอบของ รพสต. ทด าเนนการเพอประเมนผลการด าเนนการ และประเมนปญหาอปสรรคในการด าเนนการจากกลมเปาหมายกลม 2 ของ รพ.สต. ทสมได -ตดตามผลการด าเนนการ และประชมน าเสนอแลกเปลยนเรยนรของแตละพนท โดยประชมพรอมกนท หองประชม รพช. ไชยา -น าเสนอผลของระบบเฝาระวงดชนลกน าจากโปรแกรม http://lim.wu.ac.th สวนสอบความเทยงของการส ารวจ การแปรผล และการน าผลการเฝาระวงไปใชในการปองกนโรค -ด าเนนการตดตามลงพนททวนสอบการด าเนนการใน วนท 7, 20, 21, 26, 27, 28 เมษายน 2559 วนท 2, 5, 6, 16, 17, 24, 25 พค. 2559 วนท 13, 14, มย 2559 วนท 4, 8, 11, 12, กค 2559 วนท 7, 21, 22 สค 2559

- ผลการประเมนตดตามการด าเนนการเมอตดตงระบบ และการพฒนาสมรรถนะ อสม . ประเมนไดจากระบบเฝาระวงมการด าเนนการ ปรากฏรายงานในแตละพนท ส านกงานสาธารณสขอ าเภอไชยาท าหนาท เปนศนยเฝาระวงระดบอ าเภอ ทกครงทประชมตดตามมผเขาประชมตดตาม และการคนขอมลการประเมนสถานการณ มากกวารอยละ 80 -โปรแกรม http://lim.wu.ac.th ไดมการลงขอมล และการน าขอมลไปใชครอบคลมพนท -ในชวงของการด าเนนการของระบบและการตดตามประเมนผล พบวา พนททงแกนน าระดบอ าเภอ ระดบต าบล โดยเฉพาะเจาหนาทจาก รพ.สต. มความตนตวในการด าเนนการ สนใจในการพฒนางานทท าประจ าอยใหเปนงานวจยทสามารถสะทอนการด าเนนการ จงมการจดกจกรรม R to ABCR for D ดงตวอยางการด าเนนการกจกรรมท 6 ของไชยาโมเดล

เดอนท 7 ถายทอดฯการด าเนนการของอ าเภอไชยาตอ

เพอเผยแพรผลการด าเนนการจากการถายทอดเทคโนโลยของอ าเภอไชยา

กลมท 3 เจาหนาท และ แกนน า อสม. ของแตอ าเภอทสนใจในการถายทอดฯ ผลการด าเนนการของอ าเภอไชยาแกอ าเภออนๆ ในจงหวดส ราษฎรธาน โดย จดประชมใหญ กลมเปาหมาย 200 คน ณ หองประชม ส านกงานสาธารณสขจงหวด

-กจกรรมถายทอดเทคโนโลยโดยอ าเภอไชยา เพอขยายผลการด าเนนการแกอ าเภออนๆ ในจงหวดสราษฎรธาน ท งนด าเ นนการประสานงานกบส านกงานสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน เชญตวแทนของแตละอ าเภอจาก 19 อ าเภอๆ ละ 5-6 คน เปาหมาย รวม 200 คน

-จ านวนผเขารวมถายทอดฯ จาก 19 อ าเภอรวมทมาจากอ าเภอไชยา จากเปาหมายทก าหนด 200 คนพบวามผเขารวมจ านวน 298 (มากกวา รอยละ 100) โดย -ระดบความพงพอใจของผเขารวมการถายทอดฯ อยในระดบด

44

ตารางท 4.1 ตารางเปรยบเทยบการถายทอดเทคโนโลยก าหนดตามระยะเวลาในแตละเดอนและกจกรรมทส าคญของ “ลานสกาโมเดล” กบผลทไดรบ ระยะเวลา/กจกรรม

วตถประสงค จ านวนกลมเปาหมาย/สถานท วธด าเนนการ ผลผลต/ผลลพธ

อ าเภออนๆ

สราษฎรธาน

-ประชมสรปและประเมนผลการด า เนนการถายทอดเทคโนโลย ลานสกาโมเดล ถง อ าเภอ ไชยา ในวนท 20 ตลาคม 2559 -แลกเปลยนเรยนรกบตวแทนจากอ าเภอลานสกา หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก ตวแทนอ าเภอไชยา และผ เข าร วม ปร ะช มถายทอดฯ

ขนท 5 สรปผลการด าเนนการ เดอนท 8

เพอสรปและปรบระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

- กลมท 1 และตวแทนกลมท 2 จ านวน 60 คน - สรปผล และเขยนรายงาน

-ด าเนนการสะทอนคดการด าเนนการของพนท โดยมการประชมสรปผลการด าเนนการและเตรยมความพรอมในวนท 4 ตค 2559 หองประชมส านกงานสาธารณสขอ าเภอไชยา และ 14 ตค. 2559 หองประชมพสด โรงพยาบาลไชยา - ด าเนนการประชมทมแกนน าจากอ าเภอไชยา อ าเภอลานสกา และทมหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก ในวนท 5 พย. 2559 ในประเดนของการด าเนนการตอเนองรวมกนเชงพนท

-ความตนตวในการแกปญหาโรคไขเลอดออก แบบอยางของการด าเนนการเพอจะนไปขยายผล -ความพงพอใจในการเขารวมกจกรรมการถายทอดฯ และการแลกเปลยนเรยนร -แผนในการด าเนนการเพอขยายตอในระดบจงหวดสราษฏรธาน ทงนไดด าเนนการประสานทมอ าเภอลานสกา และอ าเภอไชยาเ พอก าหนดแนวทางในการด าเนนการเพอสงโครงรางวจยเพอรบการพจารณารบทนสนบสนนในการถายทอดฯ ไชยาโมเดล ทงจงหวดสราษฏรธาน ในปงบประมาณ 2560

45

4.1.2 ตวชวด/ผลผลตของโครงการ และผลการด าเนนการ 4.1.2.1 เปาหมายของผลผลต (Output) ตวชวด และผลการด าเนนการ ผลผลตของการด าเนนการสามารถระบตามกระบวนการของการถายทอดฯ ดงตารางท 4.2 ตารางท 4.2 ตวชวด/ผลผลตของโครงการ และผลการด าเนนการ

ผลผลต (output ตวชวด ผลการด าเนนการ 1. องคความรในการพฒนา

ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายมการขยายไปยงอ าเภอทรบการถายทอดฯ

1. จ านวน 1 อ าเภอทไดรบการถายทอดฯ และด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

1. ตวแทนหนวยงานท เก ยวของของอ าเภอไชยาเขารวมการด าเนนการไดแก สสอ. รพช. รพ.สต. และอสม. ของทง 9 รพ.สต. 1 รพช.ด าเนนการตดตงระบบเฝาระวงดชนฯ และด าเนนการเฝาระวงดชนฯ

2. มศนยกลางการถายทอดฯ ในพนทอ าเภอไชยาทมความชดเจนเพอใชในการถายทอดฯ

2. จ านวนศนยการเฝาระวงดชนลกน าทชดเจนในพนทอ าเภอไชยา ไดแก ระดบอ าเภอ 1 แหง และระดบ รพช./รพ.สต. 1 แหง

2. ศนยเฝาระวงดชนฯระดบอ าเภอคอ สสอ. ไชยา มเจาหนาทรบผดชอบในการตดตามและสอสารขอมล และศนยเฝาระวงดชนระดบ รพ.สต. ทเขมแขงจ านวน 9 รพ.สต. 1 รพช.

3. ความรเบองตนเบองตนเรองไขเลอดออก และความเขาใจการจดการดชนลกน ายงลายของ อสม. ทงอ าเภอทรบการถายทอดฯ

3. อสม. มความรและระดบความเขาในระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพมขนจากกอนการถายทอดฯ รอยละ 80

3. ด า เ นนการพฒนาสมรรถนะดานความรแก อสม. กอนตดตงโปรแกรมอยในชวงการด าเนนการทดสอบหลงการด าเนนการของ อสม. ทง 9 รพ.สต. และ 1 รพช.

4. สอการถายทอดฯ ทรวบรวบแนวทางการด าเนนการของกระบวนการถายทอดฯ

4. คมอ“ลานสกาโมเดล: ระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากครวเรอนถงอ าเภอ...”

4. ผลตหนงสอ“ลานสกาโมเดล:...” ด าเนนการแลวเสรจและใชเปนคมอการด าเนนการแกแกนน าจ านวน 300 เลม และใชในการถายทอดฯ แกนน าอ าเภออนๆ 300 เลม รวม600 เลม

5. ผลลพธของกระบวนการถายทอดฯ

5. สรปรปแบบการด าเนนการถายทอดฯ

5. ด าเนนการพฒนากระบวนการพฒนารปแบบฯ และน าเสนอรปแบบของ “ไชยาโมเดล” แกตวแทนจากอ าเภออนๆ ของจงหวดสราษฏรธาน

46

4.1.2.2 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) ตวชวด และผลการด าเนนการ เปาหมายของผลลพธและตวชวดทจะไดจากการจดการความรการวจย และการเผยแพรองคความร

เทคโนโลยครงน ดงตารางท 4.3

ตารางท 4.3 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) ตวชวด และผลการด าเนนการ ผลลพธ

(outcome) ตวชวด ผลการด าเนนการ

1. เครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา ทรบการถายทอดฯ

1. จ านวนเจาหนาทตวแทน รพช./รพ.สต. อสม. ทด าเนนการของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายของอ าเภอไชยาตงแตการรวบรวมขอมลจากครวเรอน ถงการน าเสนอรายงานในระดบอ าเภอ

1. เครอขายการด าเนนการประกอบดวย 1) กลมสนบสนนการด าเนนการ 2) กลมแกนน า R to R 3) กลมพนท Best practice 4) กลมโปรแกรม lim และ 5) กลม ผผลตขอมล คอ อสม. ของทก รพ.สต.

2. ศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายของแตละต าบล โดย รพช./รพ.สต. จ านวน 9 แหง

2. รอยละ 80 ของจ านวนศนยเฝาระวงดชนลกยงลายระดบ รพ.สต. ทง 9 แหง ของอ าเภอไชยาทมประสทธภาพทมความครอบคลม รวดเรว และถกตองของขอมล และการใชประโยชนของขอมลในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

2. จ านวนศนยเฝาระวงดชนฯ จ านวน 9 รพ.สต. 1 รพช. จากทก าหนด 9 รพ.สต. เนองจากมการจดตง รพ.สต. เพมอก 1 รพ.สต. คอ รพ.สต.ยางโพรง ซงแยกจาก รพ.สต. ปากหมาก ต าบลปากหมาก

3. ความตนตวในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของชมชนในระดบครวเรอน หมบาน รพ.สต. ต าบล และอ าเภอ

3. รอยละของการส ารวจพบลกน ายงลายของ กลมบาน หมบาน รพ.สต. ต าบล และอ าเภอลดลง และไมพบการระบาดของโรคไขเลอดออก

3. ด าเนนการและตดตามผลไดจากโปรแกรม http://lim.wu.ac.th

4. สมรรถนะดานความรของเจาหนาทเกยวกบการวจย

5. การตนตวของพนทด าเนนการ Best Practice ในพนทระดบต าบลเวยง ทง และตลาดไชยา

6. การตนตวของ อสม. ในดานความร การประเมนดชนลกน ายงลาย และประชาชนทเกยวของในการด าเนนการตามระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย

7. ผบรหารระดบอ าเภอ นายอ าเภอ สาธารณสขอ าเภอ ผอ านวยการโรงพยาบาล และผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ใหการสนบสนนอยางเปนรปธรรม

47

4.1.3 ผลการตดตามความส าเรจของโครงการ/การประเมนผลโครงการ

การตดตามประเมนผลส าเรจในการน าองคความรสกลมเปาหมาย ไดแก การประเมนในระหวางโครงการ การตดตามประเมนผลหลงด าเนนการเดอนท 3 และการรวมตดตามประเมนผลหลงด าเนนการ 6 เดอน ดงตารางท 4.4

ตารางท 4.4 การตดตามความส าเรจของโครงการ/การประเมนผลโครงการ

เดอน กลมเปาหมาย สถานท กจกรรม ผลการด าเนนการ การตดตามขณะด าเนนการเดอนท 4, และ 5

ตดตามการด าเนนการ ตวแทนของทงอ าเภอ ประกอบดวย รพช. สสอ. รพ.สต. อสม. ทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวม 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ า เภอไชยา

ตดตามการด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย การมมาตรการด าเนนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทไดใชขอมลจากการเฝาระวง

ประชมตดตามอยางตอเนองทกเดอน

ตดตามรวมกบแหลงทนหลงด าเนนการเดอนท 3

ตวแทนและผทเกยวของกบการด าเนนการของอ าเภอไชยา จ านวน 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ า เภอไชยา

-ประชมตดตามผลการด าเนนในพนทน ารอง โดยมการน าเสนอผลการด าเนนการ ในชวง 3 เดอนหลงจากการถายทอดฯ แลกเปลยนเรยนรระหวางพนท

ไดน าเสนอขอมลในกจกรรมทด าเนนการในเดอนท 3 เดอนท 3, 4, 5 และ 6 ทงนไดรายงานผลความกาวหนาในการด าเนนการ

ตดตามรวมกบแหลงทนหลงด าเนนการแลวเสรจในเดอนท 6

ประเมนการด าเนนการทงอ าเภอ ประกอบดวย รพช. สสอ. รพ.สต. อสม. ทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวม 60 คน

หองประชมของ รพช. ไชยา อ า เภอไชยา

ตดตามการด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย การมมาตรการด าเนนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกทไดใชขอมลจากระบบการเฝาระวงฯ

การด า เ นนการตดตามในเดอน มถนายน 2559 โดยหนวยว จยและบรการวชาการโรคไข เลอดออก

48 4.2 “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรค ไขเลอดออกอยางยงยน”

“ไชยาโมเดล: เปนโมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกเปนองคความรทเกดจากการถายทอดฯ “ลานสกาโมเดล” โดยไชยาโมเดลไดจากด าเนนการใชผลการถายทอดฯ จนเกดเทคโนโลยเฉพาะของอ าเภอไชยา ไชยาโมเดล” ทเปนตวอยางของอ าเภอทรบการถายทอดฯ และโดดเดนเปนโมเดลของเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน กจกรรมทมการด าเนนการมความเหมาะสมกบบรบทพนทอ าเภอไชยา ท าใหเกดขนตอนเชงเครอขายทมการปรบเรยงขนตอนของการด าเนนกจกรรมใหสอดคลองกบบรบทของพนททง 7 กจกรรม กลาวคอ 1) ประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทเสยงในการเฝาระวง 2) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต. (16) 3) โปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th โดยเตรยมความพรอมของศนยเฝาระวงระดบต าบลโดยเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก ของ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบ 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย 5) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงหรอการด าเนนการในระดบต าบล 6) การพฒนางานประจ าใหเปนงานวจยเชงพนท ดวยทแกนน าของอ าเภอ รพ.สต. ต าบล และหมบาน (Routine to area based collaborative research for development: R to ABCR for D) 7) การท างานเชงเครอขายทมกลมคนเขามาเกยวของทง 4 กลมและการขยายเครอขายไปยงมหาวทยาลยวลยลกษณ ตลอดถงอ าเภออนๆ ของจงหวดสราษฏรธาน จดเดนทส าคญของไชยาโมเดล คอ เครอขายการท างานทยดโยงดวยกนทง 4 กลม (A-B-C-D) และกบหนวยงานภายนอก ไดแก คนกลม A กลมผผลตขอมลทเปนประชาชนและอาสาสมครสาธารณสขหมบาน คนกลม B กลมศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายหรอเจาหนาทท างาน คนกลม C กลมผใชขอมล และคนกลม D กลมสนบสนนใหความสะดวกกบการด าเนนการ ซงเชอมโยงตามแนวคดของระบบเฝาระวงโรคทางวทยาการระบาด โดยคนทง 4 กลม มการด าเนนการโดยใชกลยทธตางๆ ไดแก กลไกการสรางแรงจงใจ การสรางแรงกระตนโดยทฤษฎฝงหาน การใหความตระหนกดวยความรเรองไขเลอดออก การด าเนนการโครงการสรางสมรรถนะในแตละหมบาน กลาวคอ คนกลม A กลมผผลตขอมลทเปนประชาชนและอาสาสมครสาธารณสขหมบาน เปนกลมระดบครวเรอนทตองมความรเรองโรคไขเลอดออก ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย และการสอสารขอมลใหประชาชนรบทราบและเขาใจความรเรองโรคไขเลอดออก คนกลม B กลมศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายหรอเจาหนาทท างาน เปนกลมเจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ไดรบการอบรมเชงปฏบตการในการใชโปรแกรม พฒนาทกษะของการ

49 ท างานวจยจากงานประจ า (Routine to research) การพฒนาทกษะการวจยเชงพนท สรางผน ารนใหมตามทฤษฎฝงหาน และการน าเสนอผลงานวจย ตลอดถงการถายทอดเทคโนโลย กลม C กลมผใชขอมลในพนทระดบต าบล และอ าเภอ โดยเฉพาะ องคการบรหารสวนทองถนในการใชขอมลในการปองกนโรคไขเลอดออกทกกลมวยในพนท เชน โรงเรยน กลมนกเรยน ผสงอาย กลม D กลมสนบสนนใหความสะดวกกบการด าเนนการ เปนกลมทส าคญในการประสานงาน การก าหนดนโยบาย การจดสรรงบประมาณทเปนรปธรรมของโครงการ การเปนตนแบบของการมสวนรวมในการแกปญหาโรคไขเลอดออก การตดตามกระตนการใชประโยชนของขอมลจากระบบ ตลอดถงการด าเนนการเชงเครอขายกบหนวยงานภายนอก และอ าเภออนๆ ดงภาพท 4.1 ภาพท 4.1 เทคโนโลย “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรค ไขเลอดออกอยางยงยน

50 กจกรรมท 1 “การประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก” รปแบบการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบหมบานและการประเมนสงแวดลอม โดยการบรณาการเกณฑการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบต าบลจากคมออ าเภอควบคมโรคเขมแขงของกรมควบคมโรค น าไปประเมนในพนทระดบหมบาน ผลการด าเนนการในแตละขนตอน การด าเนนการประเมนความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกระดบหมบานทเปนปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออกจากการระบาดซ าซาก คาเฉลยอตราปวย และอบตการณปวยในปปจจบน และปจจยดานโอกาสทจะเกดการระบาดทเนนการด าเนนกจกรรมของชมชน การประเมนแบงเปน 3 ตอน คอ ขนตอนท 1 การวเคราะหพนทเสยงโรคไขเลอดออก (Risk assessment) โดยใหนยามวา “ความเสยง” จากความหมายทมวาความเสยงหมายถงโอกาสทจะเกดความผดพลาดความเสยหายของ การรวไหล ความสญเปลา หรอเหตการณซงไมพงประสงค ทท าใหงานไมประสบความส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายทก าหนด ดงนนความเสยงโรคไขเลอดออก หมายถง โอกาสทจะเกดโรคไขเลอดออกในพนท แบงเปน 2 ปจจยหลก คอ ปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออก และปจจยดานโอกาสการเกดโรค ซงใหความส าคญของการจดการในพนท 1. ปจจยดานความรนแรงของโรคไขเลอดออก 1.1 พนทระบาดซ าซาก (Endemic area) หมายถง พนทระดบหมบานของแตละต าบลในอ าเภอ ทเกดการระบาดบอยครงใน รอบ 5 ปทผานมา จากแนวคดของการระบาดซ าซากคอการเกดโรคไขเลอดออกในพนทบอยครง แสดงวาในพนทดงกลาวมปจจยตางๆ เออตอการเกดโรคไดงาย 1.2 ระดบภมคมกนในชมชน (Herd immunity) หมายถง คาเฉลยอตราปวยของพนทระดบหมบานของแตละต าบลทงอ าเภอ ในชวง 5 ปทผานมา ทงนใชแนวคดของการสรางภมคมกน คอ คาอตราปวยยอนหลง 5 ป เปนการอนมานระดบของภมคมกนในชมชน ซงพนทใดหากมการระบาดมาก กนาจะมระดบภมคมกนสงกวาพนททมการระบาดนอย ดงนนพนททมคาเฉลยอตราปวยสงในรอบ 5 ปทผานมา นาจะมโอกาสเสยงตอการระบาดในปถดไปต ากวา

1.3 อบตการณโรคในปปจจบน (Incidence) ด าเนนการสบคนขอมลอตราปวยของโรค ไขเลอดออก (Median) ยอนหลง 5 ป โดยมแนวคดจากรปแบบการเกดโรคไขเลอดออกทผานมา ทพบวา ในพนททเกดโรคตอเนอง หากการระบาดลดลงต าสดในรอบ 5 ป ในปถดไปจะมโอกาสระบาดสง 2. ปจจยดานโอกาสทจะเกดการระบาด

2.1 การเคลอนยายประชากร พนทแหลงทองเทยว/อตสาหกรรม ด าเนนการประเมนลกษณะของไหลเวยนของกลมคน โอกาสทจะท าใหเกดการไหลเวยนของไวรสในพนท ซงเปนการเพมโอกาสการระบาดโรคไขเลอดออก จงก าหนดการใหคะแนนตามการไหลเวยนของคน 2.2 ความหนาแนนของประชากรตอพนท เนองจากโรคไขเลอดออกมการตดตอจากเชอทอยในยง ดงนนการทคนอยกนหนาแนนโอกาสทเชอไวรสโอกาสเสยงตอการระบาดโรคไขเลอดออกกรณทคนอยรวมตวกนหนาแนนโดยพจารณาจากขนาดของพนท 2.3 การมสวนรวม/ความเขมแขงของชมชนดานไขเลอดออก เปนการประเมนกจกรรมหรอการมสวนรวมการในการด าเนนการของแกนน าและประชาชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของแตละหมบาน

51 จากการด าเนนการเกยวกบการด าเนนการของชมชนและโยงใยสาเหตของการเกดโรคไขเลอดออก พบวา ความเขมแขงของชมชนหรอพนทจะตองมการด าเนนการอย 5 กจกรรม คอ มการจดระบบเฝาระวงการเกดโรคหรอปองกนโรค ระบบการจดการขยะเนองจากแหลงเพาะพนธสวนใหญจะเปนขยะนอกบาน ระบบการจดการคณภาพและภาชนะเกบน าทเนนการมระบบน าทไมตองเกบน าไว กจกรรมทแสดงถงสมรรถนะชมชนเพอปองกนโรคไขเลอดออก และการแกปญหาโรคไขเลอดออกโดยใชโรงเรยนเปนฐาน กรณทไมมการด าเนนการในปปจจบนจะมความเสยงสง ทงนการด าเนนการถายทอดฯ ในพนทอ าเภอไชยาไดมการก าหนดใหชดเจนยงขน นบไดวาเปนผลจากการศกษาครงน ประเดนการประเมนความเสยงเพอใหคะแนนความรวมมอ การใหคาน าหนก พนททมสวนรวมสงมาก (ไมไดด าเนนการ 1 กจกรรม) โอกาสเสยง = 1 คะแนน พนททมสวนรวมสง (ไมไดด าเนนการ 2 กจกรรม) โอกาสเสยง = 2 คะแนน พนททมสวนรวมปานกลาง (ไมไดด าเนนการ 3 กจกรรม) โอกาสเสยง = 3 คะแนน พนททมสวนรวมต า (ไมไดด าเนนการ 4 กจกรรม) โอกาสเสยง = 4 คะแนน พนททมสวนรวมต ามาก (ไมไดด าเนนการ 5 กจกรรม) โอกาสเสยง = 5 คะแนน ขนตอนท 2 ก าหนดคะแนนพนทเสยงระดบหมบานทอยในความรบผดชอบของ รพ.สต. และต าบล กรณต าบลนนมหลาย รพ. สต. ด าเนนการใหคะแนนตามเกณฑทก าหนด ด าเนนการประชมตวแทนเจาหนาทดแลปญหาโรคไขเลอดออกของแตละต าบล และ รพ.สต. และสบคนขอมลอตราการปวยและอตราการปวยตาย ตลอดถงจ านวนประชากรในแตละหมบาน ขนตอนท 3 ประเมนหมบานทมความเสยงสง และหมบานทเสยงต า ทงนเทยบเคยงคะแนนผลการวจยทผผานมา ก าหนดคะแนนความเสยงจากจดตดคะแนน (Cut off point) โดยแบงเปน 2 ระดบ คอ พนทเสยงต า และเสยงสง โดยใชคะแนน Cut off point ท 14 คะแนน โดย (1) หมบานพนทเสยงสง ก าหนดคะแนนรวมทเทากบและมากกวา 14 คะแนน โดยรวมคะแนนจากปจจยดานความรนแรงและปจจยดานโอกาส (2) หมบานพนทเสยงต า เปนพนททมคะแนนโดยรวมทเทากบหรอนอยกวา 13 คะแนน โดยรวมของปจจยดานความรนแรง และคะแนนปจจยดานโอกาส

ประเดนการประเมนความเสยงเพอใหคะแนนความรวมมอของกจกรรม

การด าเนนการ ม ไม

1. ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย 0 1 2. ระบบการจดการขยะ 0 1 3. ระบบการจดการคณภาพและภาชนะเกบน า 0 1 4. กจกรรมการสรางสมรรถนะชมชน 0 1 5. แกปญหาโดยใชโรงเรยนเปนฐาน 0 1

52 * ระดบความเสยงต า ** ระดบความเสยงสง จากคา Cut off point = 14 คะแนน ดงตวอยางในตารางท 4.5 ตวอยาง การประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา

1) ระดบความเสยงโดยรวมระดบอ าเภอจ าแนกตามหมบานในความรบผดชอบของ รพ.สต. เมอพจารณาคะแนนของการประเมนจากเกณฑขอท 1 ประเมนความรนแรง ประกอบดวย 3 ขอยอย

และเกณฑขอท 2 ประเมนโอกาส ประกอบดวย 3 ขอยอย เมอพจารณาจดตดคะแนนรวมทเทากบและมากกวา 14 คะแนนเปนหมบานทมความเสยงสง พบวา ระดบคะแนนความเสยงของแตละหมบานในแตพนทรบผดชอบของ รพ.สต. ของแตละต าบลของอ าเภอไชยา จาก 9 ต าบล และ 10 หนวยงาน มหมบานทมความเสยงสง 42 หมบานหมบานทเสยงต า 12 หมบาน

เมอจ าแนกแตละต าบลทม รพ.สต. รบผดชอบพบวา ต าบลตลาดไชยา ทม รพ.ไชยา รบผดชอบจ านวน 5 หมบาน ต าบลตะกรบ รบผดชอบโดย รพ.สต. ตะกรบจ านวน 5 หมบาน ต าบลเวยง รบผดชอบโดย รพ.สต. เวยง จ านวน 5 หมบาน ต าบลโมถาย รบผดชอบโดย รพ.สต. โมถาย จ านวน 6 หมบาน ต าบลปากหมาก รบผดชอบโดย รพ. สต. ปากหมาก 5 หมบาน และ รพ.สต. ยางโพรง 2 หมบาน พบวามความเสยงสงทกหมบาน ขณะทต าบลพมเรยง รบผดชอบโดย รพ.สต. พมเรยง จ านวน 5 หมบาน และต าบลเลมด รบผดชอบโดย รพ.สต. เลมด จ านวน 7 หมบานมหมบานเสยงต าอยเพยงต าบลละ 1 หมบาน ทงนต าบลปาเว รบผดชอบโดย รพ.สต. ปาเว และต าบลทง รบผดชอบโดย รพ.สต. ทง มจ านวนหมบานสวนใหญเสยงต า โดยมหมบานเสยงสงอยต าบลละ 2 หมบาน ดงแสดงในตารางท 4.5

ตารางท 4.5 คะแนนหมบานพนทเสยงต าและสงในความรบผดชอบของแตละ รพ.สต. อ าเภอไชยา

ต าบล เขตรบผดชอบ หมบาน

คะแนนหมบานเสยง แตละหมบานในความรบผดชอบของแตละ รพ.สต.

(คะแนน ≥ 14 มความเสยงสง) หมบานเสยง

1 2 3 4 5 6 7 8 ต า* สง** 1. ตลาดไชยา โรงพยาบาลไชยา 5 21 16 17 16 14 ทกหมบาน 2.พมเรยง รพ.สต. พมเรยง 5 21 21 16 13 16 4 1,2,3,5 3.ตะกรบ รพ.สต. ตะกรบ 5 15 16 16 16 14 ทกหมบาน 4.เลมด รพ.สต. เลมด 7 17 20 15 18 13 20 15 5 1,2,3,4,6,7 5. ปาเว รพ.สต. ปาเว 6 12 11 14 10 14 10 1,2,4,6 3,5 6. เวยง รพ.สต. เวยง 5 19 17 19 15 18 ทกหมบาน 7. โมถาย รพ.สต. โมถาย 6 18 21 14 15 17 19 ทกหมบาน 8.ทง รพ.สต. ทง 8 13 11 12 12 13 13 14 16 1,2,3,4,5,6 7,8 9.ปากหมาก รพ.สต. ปากหมาก 5 17 19 19 15 17 ทกหมบาน รพ.สต. ยางโพรง 2 19 15 ทง 2 หมบาน

รวม 10 รพ.สต. 54 12 42

53 เมอพจารณาผลการประเมนระดบคะแนนความเสยงโดยรวมระดบต าบลทง 9 ต าบล โดยจ าแนกตาม รพ.สต. พบวา โดยรวมแลวคะแนนความเสยงอยในระดบสงทง 10 หนวยงาน ดงตารางท 4.5 และภาพท 4.2 แสดงใหเหนความเสยงในภาพรวมทตองเฝาระวงแมวาในระดบหมบานจะมความเสยงสง 42 หมบาน และมเพยง 12 หมบานทมความเสยงระดบต า และมโอกาสเกดความเสยงสงทกต าบลเนองจากประชาชนในแตละหมบานกจะมการเดนทางสญจรไปมาทงระหวางหมบานและต าบลของอ าเภอไชยา ภาพท 4.2 ระดบคะแนนความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกของพนทในความรบผดชอบของแตละ หนวยงาน อ าเภอไชยา

2) ปจจยดานสงแวดลอมของชมชน

การด าเนนการสอบถามขอมลสงแวดลอมของชมชนโดยการส ารวจครวเรอนในความรบผดชอบของ 10 หนวยงานของอ าเภอไชยา โดยการสมจากบานท อสม. แตละคนรบผดชอบ จ านวนครวเรอนทส ารวจทงหมดจ านวน 2,655 หลง พบวา สวนใหญผตอบแบบส ารวจเปนตวแทนครวเรอนเปนผหญง จ านวน 1,683 คน (รอยละ 63.4) ศาสนาพทธ จ านวน 2,411 คน (รอยละ 90.8) สถานภาพคจ านวน 1,944 คน (รอยละ 73.2) เปนประชาชนทวไป จ านวน 2,152 คน (รอยละ 81.1) ระดบการศกษาประถมศกษาตอนตน จ านวน 850 คน (รอยละ 32.0) อาชพเกษตรกรรม จ านวน 1,454 คน (รอยละ 54.8) มประสบการณการปวยดวยโรคไขเลอดออก จ านวน 325 คน (รอยละ 12.2) และเปนประสบการณการปวยทเกดกบสมาชกในครอบครวและเพอนบาน จ านวน 74 คน (รอยละ 2.8) โดยรวมคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน พบวา สวนใหญ มอายเฉลย 14.2 ป รายไดครอบครวเฉลย 20,896.7 บาทตอเดอน ระยะเวลาทอาศยอยในชมชนเฉลย 19.9 ป การอบรมเรองไขเลอดออกในชวง 1 ปเฉลย 2.9 ครง/ป ภาชนะน าใชในบานเฉลย 2.4 ชน/หลง และภาชนะน าใชนอกบานเฉลย 3.3 ชน/หลง

สภาพแวดลอมของชมชนโดยรวมของอ าเภอไชยา จ านวนครวเรอน 2,655 หลง จาก 10 หนวยงาน พบวา สวนใหญเปนชมชนชนบทจ านวน 1,843 หลง (รอยละ 69.7) บานสวนใหญเปนบานเดยวจ านวน 1,916 คน (รอยละ 72.5) ลกษณะบานชนเดยวจ านวน 1,706 หลง (รอยละ 64.5) วสดปลกสรางของแตละครวเรอนของชมชนเปนซเมนตกบไมจ านวน 1,645 หลง (รอยละ 62.2) และบรเวณบานเปนแหลงเพาะพนธยงจ านวน

54 686 หลง (รอยละ 25.8) ครวเรอนโดยรวมของอ าเภอไชยา ทด าเนนการส ารวจจ านวน 2,655 หลง พบวา สวนใหญใชน าบอนอกบานจ านวน 448 หลง (รอยละ 16.9) แหลงน าดมเปนน าบอ จ านวน 138 หลง (รอยละ 5.2) สวนใหญมหองน าในบาน 2,129 หลง (รอยละ 80.5)

ประเภทของภาชนะทท าการส ารวจโดยรวมทงหมดของบานทส ารวจ 2,655 หลง พบภาชนะทงหมดจ านวน 34,225 ชน พบลกน ายงลาย จ านวน 2,420 ชน (รอยละ 7) เมอจ าแนกเปนภาชนะนอกบานและในบาน พบวา โดยรวมภาชนะทเกบน าทงหมดทด าเนนการส ารวจนอกบานและในบาน มจ านวน 18,216 และ 16,009 ชน พบวามลกน ายงลาย 1,879 (รอยละ 10.3) และ 541 (รอยละ 3.4) ตามล าดบ เมอพจารณาตามประเภท พบวา 3 ล าดบของการพบแหลงเพาะพนธ คอ อางบวในบาน (รอยละ 17.4) เศษขยะนอกบาน (รอยละ 7.8) และ ภาชนะไมไชนอกบาน (รอยละ 13) คาดชนลกน ายงลายของอ าเภอไชยา จากการส ารวจครวเรอนจ านวน 2,655 หลง พบบานทมแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย จ านวน 691 หลง เมอค านวนคาดชนลกน ายงลายโดยรวม พบวา คาดชนลกน า BI= 81.8 คา HI = 23.3 และคา CI= 7.5 ซงมคามากกวามาตรฐานตามเกณฑก าหนดขององคการอนามยโลก และกระทรวงสาธารณสข ดงตารางท 4.6

ตารางท 4.6 ดชนลกน ายงลายโดยรวมของพนทของ รพ.สต. อ าเภอไชยา

ต าบล หนวยงาน จ านวน หมบา

น

ครวเรอนทงหมด

จ านวนครวเรอนทสมส ารวจ

คาดชนลกน ายงลาย

คา BI (BI<50)

คา HI (HI<10)

คา CI (CI<1)

1.ต าบลตลาดไชยา 1. รพ.ไชยา 5 1,921 278 59.3 25.8 5.8 2.ต าบลพมเรยง 2. รพ.สต.พมเรยง 5 2437 190 22.3 25.4 3.3 3.ต าบลตะกรบ 3. รพ.สต.ตะกรบ 5 964 292 52.3 19.5 4.6 4.ต าบลเลมด 4. รพ.สต. เลมด 7 1,230 239 15.8 47.6 1.6 5.ต าบลปาเว 5. รพ.สต.ปาเว 6 1,485 300 61 22.6 5.3 6.ต าบลเวยง 6. รพ.สต. เวยง 5 1,069 260 60.3 25.3 6.0 7.ต าบลโมถาย 7. รพ.สต.โมถาย 6 1,070 239 47.6 15.8 4.9 8.ต าบลทง 8. รพ.สต. ทง 8 1,146 267 59.5 14.9 5.9

9.ต าบลปากหมาก 9. รพ.สต.ปากหมาก 5 2,100 147 67.3 26.5 5.9 10. รพ.สต.ยางโพรง 2 2,340 134 44.0 27.6 3.9

รวม 9 ต าบล 10 หนวยงาน 54 15,762 2346 81.8 23.3 7.5

55 ภาพท 4.3 ตวอยางคาดชนลกน ายงลาย (BI, HI, และ CI) ของอ าเภอไชยาจ าแนกตามหนวยงาน รพ. และ รพ.สต.

การประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดโรคไขเลอดออกและกลมคนทเกยวของ จะมขนตอนทส าคญทส าคญ คอ 1) การวเคราะหพนทเสยงโรคไขเลอดออก โดยใชขอมลคาดชนลกน ายงลายจากการส ารวจในการใหคาความเสยง 2) ก าหนดคะแนนพนทเสยงระดบหมบานทอยในความรบผดชอบของ รพ.สต. และต าบล และ 3) ประเมนหมบานทมความเสยงสง และหมบานทเสยงต า ดงตารางท 4.7 ตารางท 4.7 สรปขนตอนการประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดโรคไขเลอดออก

59.3

22.3

52.3

15.8

61.0 60.3

47.6

59.5

67.3

44.0

25.8 25.4 19.5

47.6

22.6 25.3

15.8 14.9

26.5 27.6

5.8 3.3 4.6 1.6

5.3 6.0 4.9 5.9 5.9 3.9 0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

รอยละ

คาดชนลกน ายงลาย อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน

BI

HI

CI

ขนตอนการประเมน กลมคน หนาท ขนตอนท 1 การวเคราะหพนทเสยงโรคไขเลอดออก โดยใชขอมลคาดชนลกน ายงลายจากการส ารวจในการใหคาความเสยง

อสม. ในพนทชวยในการด าเนนการประเมนสงแวดลอม ต าบลละ 300 ครวเรอน

-อสม.ชวยประเมนสงแวดลอมโดยด าเนนการสมบานทรบผดชอบ

ตวแทนโรงพยาบาลสงเสรสขภาพต าบล (คนกลม B)

-ใหขอมลอบตการณปจจบนและยอนหลงของพนทรบผดชอบ -ให ข อ ม ลบ ร บ ท พ นท จ า น ว นหมบาน ครวเรอน โรงเรยน วด -ใหขอมลกจกรรมการมสวนรวมในการด าเนนการแกปญหา

ขนตอนท 2 ก าหนดคะแนนพนทเส ย งระดบหมบานทอย ในความรบผดชอบของ รพ.สต. และต าบล

ตวแทนหรอนกวชาการทท าหนาทเกยวกบการแกปญหาโรคไขเลอดออกของส านกงานสาธารณสขอ าเภอ (คนกลม B)

ขนตอนท 3 ประเมนหมบานทมความเสยงสง และหมบานทเสยงต า

ฝายเวชฯ โรงพยาบาล (คนกลม B)

56 กจกรรมท 2 ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากครวเรอนถงอ าเภอของอ าเภอไชยา

จากความหมายของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ทเปนระบบการรวบรวมขอมลดชนลกน ายงลายของผส ารวจแหลงเพาะพนธยง การด าเนนการของศนยเฝาระวงดชนลกน าในการวเคราะห การแปลผล และการคนกลบขอมลแกผทเกยวของในชมชนเพอด าเนนกจกรรมหรอมาตรการในการปองกนโรคไขเลอดออก ซงไดพฒนามาจากแนวคดทส าคญทางวทยาการระบาดเกยวกบการเฝาระวงโรค (Disease surveillance system) ทบรณาการเขากบปจจยทเกยวของกบโรคไขเลอดออก (31, 32) เมอด าเนนการเฝาระวงดชนลกน ายงลาย จะมการด าเนนการสรางสมรรถนะชมชนทงแกนน าชมชนทเปน อสม. (คนกลม A) ซง อสม. จะชวยในการสรางสมรรถนะประชาชนในการมสวนรวมตอการเฝาระวงโรค ตอดวยการเตรยมความพรอมของกลมเจาหนาทและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (คนกลม B) เพอก าหนดระบบเฝาระวงฯ ผลการด าเนนการจะใชประโยชนโดยกลมคนในพนท (คนกลม C) ขณะทการด าเนนการมาตรการตางๆ ในพนทจะเปนการด าเนนการของครวเรอนหรอหนวยงานในพนท (คนกลม D) การด าเนนการจะเปนการเชอมโยง (ยดโยง) ดวยกน ดงภาพท 4.4

ภาพท 4.4 ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอปองกนโรคไขเลอดออกอยางยงยน อ าเภอไชยา

� (Surveillance Center)

(Collection) (Analysis) (Interpretation) (Feedback)

(Users or data and information)

(Action)

( )(Producer of source data)

(summary reports) � (special reports)

กลมคนและขนตอนการด าเนนการ จากภาพระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายไดบรณาการรวมกบงานประจ าของ อสม. ทมอยเดมในแตละพนทรบผดชอบของ แตละ รพ.สต. ซงดแล อสม. ดงนนจงไดมการประชมระดมสมองจากตวแทนพนททงในภาพอ าเภอ ต าบล และ รพ.สต. ก าหนดเปนกจกรรมเชงรกในการส ารวจแหลงเพาะพนธยง โดยบรณาการใหสอดคลองกบการด าเนนการเดมในชมชนหรอหมบาน กลาวคอ คนกลม A หรอกลมผผลตขอมล (Producer of source data) ก าหนดให อสม. รบผดชอบครวเรอน พนทให อสม. รบผดชอบ10-15 ครวเรอน และจบกลม อสม. ตามลกษณะพนทออกเปนกลมบาน

57 หมบานหนงๆ อาจม 3-5 กลมบาน (หรอโซนบาน) เพอความครอบคลมในการชวยกนด าเนนการ ทงนหนงกลมบานจะม อสม. ไมเกน 8 คน โดยมครวเรอนรบผดชอบไมเกน 100 ครวเรอน แผนการด าเนนการเฝาระวงโดย อสม. แตละคนส ารวจแหลงเพาะพนธยงรวมกบตวแทนครวเรอน (เจาของบานตองรวมในการส ารวจแหลงเพาะพนธลาย) เดอนละ 1 ครงในวนท 25 ของเดอนท าการบนทกขอมลในสมดสมวง อสม. แตละคนท าการสงขอมลให อสม. หวหนากลมบานๆ ท าการรวบรวมขอมลของ อสม. ประจ าบานลงในสมดสฟา กอนน าสง อสม. ประธานหมบานในวนท 28 ของเดอน อสม. ประธานหมบานรวบรวมขอมลในภาพรวมกลมบานลงในสมดสเหลอง และน าสงเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต. กอนวนท 30 ของทกเดอน (16) ดงภาพท 4.5 คนกลม B ศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย เปนการด าเนนการในการสงขอมลไปยงศนยเฝาระวงดชนลกน าระดบต าบล โดยก าหนดให รพ.สต. ท าหนาทเปนศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ทงนเพราะมความใกลชดกบชมชน อสม. ในแตละหมบาน ในแตละศนยเฝาระวงจะมเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต. จะท าหนาทลงขอมล (สมดสเหลอง) จากทกหมบานในพนท รบผดชอบของแตละ รพ.สต. ลงในโปรแกรม http://lim.wu.ac.th ซงเปนโปรแกรมคอมพวเตอร online ม Username และ Password ประจ าของเจาหนาทหรอพนกงานของแตละหนวยงาน และสามารถดผลรายงานโดยรวมไดทกพนท ขอมลทไดสามารถสรปเปนรายงานประจ าเดอน กระตนเตอนการเฝาระวงการระบาดของโรคไขเลอดออกของพนท

ภาพท 4.5 ผงแสดงการด าเนนการของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย อ าเภอไชยา

58

คนกลม C กลมผใชขอมลขาวสาร (Users or data and information) การสอสารขอมลมความส าคญอยางยง ทงนขอมลทไดจะตองสอสารใหประชาชนและหนวยงานทเกยวของ ไดแก อบต. โรงเรยน กลมผสงอาย ผน าทองท (ก านน ผใหญบาน) และกลม อสม. ทตองรบทราบขอมล วธการด าเนนการในการสอสารสามรถด าเนนการในการประชมหมบานของผใหญบาน ทประชมผน าทองทระดบอ าเภอ การประชมประจ าเดอนของ อสม. รวมกบเจาหนาท รพ.สต. การประชมของ อบต. และการประชมภาพรวมของ เจาหนาท รพ.สต. ทมการประชมของส านกงานสาธารณสขอ าเภอ ขอมลรายงานทไดจากการด าเนนการเฝาระวงสามารถเปรยบเทยบเปนรายเดอน ราย รพ.สต. รายหมบาน และภาพรวมของการด าเนนการในแตละเดอน สามารถใชในการประมาณการความเสยงเทยบกบบรบทอน ๆ ของพนท ทงเรองการก าหนดมาตรการหรอกจกรรมด าเนนการ และการจดสรรงบประมาณ ทงนขอมลรายงานจากศนยฝาระวงดชนลกน ายงลาย

รายงานผลการด าเนนการเฝาระวงดชนลกน ายงลายของอ าเภอไชยาจ าแนกเปนพนท รพ.สต. รพ. ไชยา ทรบผดชอบดแลสขภาพในแตละหมบาน โดยจะเหนวาคาดชนลกน ายงลายของแตละหนวยงานมความเสยงแตกตางกนอยางไรในอ าเภอลานสกา ทงนคาดชนลกน ายงลายมระดบทลดลงใกลเคยงกบคามาตรฐานทก าหนดโดยกรมควบคมโรค แตขอมลทเหนจะเปนภาพรวมของพนท แตในรายหมบานของแตละพนทอาจมบางหมบานมความเสยงทสงทตองการมาตรการด าเนนการ สวนภาพท 4.5 ซงแสดงรายละเอยดของคาดชนลกน ายงลายของหมบานตางๆ ในระดบต าบล และระดบพนทหมบานของ รพ.สต. และสามารถเปรยบเทยบรอยละของภาชนะทพบลกน ายงลายแตละประเภท ในแตละหมบาน ซงสามารถน าขอมลไปใชในการวางแผนกจกรรมในการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกระดบหมบาน ในการถายทอดเทคโนโลยครงนจะมการน าเสนอโครงสรางของระบบเฝาระวง และการใชโปรแกรมคอมพวเตอรในการค านวณคาดชนลกน ายงลาย http//lim.wu.ac.th ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 ผลการประมวลคาดชนลกน ายงลายเดอนมนาคม 2559 จ าแนก รพ.สต. ตวอยางของ อ าเภอไชยา

59 คนกลม D เปนกลมคนในพนทระดบหมบานในการด าเนนการมาตรการหรอโครงการยอยของแตละหมบาน นบวาเปนหวใจส าคญของการเฝาระวง เมอพบเหตการณทผดปกตหรอระดบคาดชนลกน าทบงชถงความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก มาตรการในการปองกนสามารถด าเนนการไดตงแตขอมลถกรวบรวม จะเหนไดจากหวลกศรทมงมาทมาตรการทงจากแหลงผลตขอมล และขอมลทไดจากการวเคราะหของศนยขอมล มาตรการด าเนนการยงสะทอนการตนตวของชมชนในการมความไวตอระบบเฝาระวงซงในระบบเฝาระวงทด าเนนการไดมการก าหนดวา อสม. หวหนากลมบาน และ อสม. ประธานหมบาน ของแตละหมบานจะเปนทมหลกในการเคลอนทเรวในการด าเนนการเมอมความเสยง ตวอยางของมาตรการทด าเนนการในพนท รพ.ไชยา ซงดแลพนท 5 หมบาน 9 ชมชน เปนการด าเนนการกจกรรมบานนาอยและธนาคารปลากนลกน าโดยมการประกวดบานนาอย และมการส ารวจแหลงเพาะพนธยงลายอยางจรงจงในแตละหมบาน นอกจากนในการด าเนนการเฝาระวงจะมการมอบหมายให ตวแทนแตละหมบานมาน าเสนอความ รความเขาใจ และประสบการณในการเฝาระวงในแตละครงของการประชมทกเดอน

จะเหนไดวาการเฝาระวงดชนลกน ายงลายเปนกลยทธทส าคญในการสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน เนนด าเนนการในเชงรกเพอการจดการยง (Vector management) ซงกระบวนการเฝาระวงเปนกจกรรมส าคญในการสรางสมรรถนะชมชนในก ารแกปญหาโรคไขเลอดออก (Dengue community capacity building) ผลวจยทยนยนวาระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายสามารถสรางสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกในดานตางๆ เชน เครอขายของชมชน การด าเนนการตอเนอง ดานสมรรถนะของแกนน าชมชน และใชขอมลทไดในการด าเนนมาตรการในการปองกนโรคไดรวดเรวทนกบสถานการณของความเสยงตอการระบาดของโรค ดงผลของงานวจย โครงการยอยเรอง “การพฒนารปแบบการจดการดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช” (16) ซงไดด าเนนการพฒนารปแบบระบบการเฝาระวงดชนลกน ายงลายในพนทอ าเภอลานสกา โดยมระบบการแบงพนทของหมบานหรอชมชนออกเปนหวหนากลม จดระบบเอกสารในการส ารวจดชนลกน าเปนเลมทสามารถใชประโยชนโดยส ารวจทถกตอง และการตดตามประเมนเนองจากอยในชวงของการทดลองใชระบบ ทงการแบงพนทหมบานออกเปนกลมยอยในแตละหมบาน และภาพรวมของ รพ.สต. ต าบล และอ าเภอ สรปขนตอนการตดตงระบบเฝาระวงฯ

ตวอยางการด านนการของอ าเภอไชยาเกยวกบการระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย เปนการด าเนนการเชงเครอขายทรวมเอากลมคนทง 4 กลมเขาด าเนนการตามกรอบแนวคดของระบบเฝาระวง โดยจะเรมทกลม A ในการประสานงานกบอาสาสมครสาธารณสขหมบานผานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง 10 แหง ขณะเดยวกนกมการด าเนนการประสานกบนายอ าเภอไชยา ส านกงานสาธารณสขอ าภอไชยา โรงพยาบาลไชยา โดยสรปขนตอนในการตดตงระบบเฝาระวงฯ ในภาพรวมทง 7 ขนตอน

1. ขนตดตงระบบฯ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลนดประชม อสม. ในพนทเพอด าเนนการก าหนดโซนพนทหรอกลมบานตามขนาดพนทและจ านวน อสม. ของแตละหมบาน ซงเปนกลมผผลตขอมล (Producer of source data) ก าหนดให อสม. รบผดชอบครวเรอน พนทให อสม. รบผดชอบ10-15 ครวเรอน และจบกลม อสม. ตามลกษณะพนทออกเปนกลมบาน หมบานหนงๆ อาจม 3-5 กลมบาน (หรอโซนบาน) เพอความครอบคลมในการชวยกนด าเนนการ ทงนหนงกลมบานจะม อสม. ไมเกน 8 คน โดยมครวเรอนรบผดชอบไมเกน 100 ครวเรอน

60

2. ทกวนท 25 ของเดอน อสม. แตละคนส ารวจแหลงเพาะพนธยงรวมกบตวแทนครวเรอน (เจาของบานตองรวมในการส ารวจแหลงเพาะพนธลาย) เดอนละ 1 ครงในท าการบนทกขอมลในสมดบนทกขอมลประจ าตว อสม. (สมดสมวง)

3. ทกวนท 28 ของเดอน อสม. หวหนาโซนของหมบาน ท าการรวบรวมขอมลของ อสม. ประจ าบานลงในสมดรวบรวมขอมลของ อสม. หวหนาโซน (สมดสฟา)

4. กอนวนท 30 ของเดอน อสม. ประธานหมบานเกบรวบรวมขอมลจาก อสม. หวหนาโซนโดยรวบรวมขอมลในภาพรวมกลมบานลงในสมดรวบรวมขอมลของ อสม. ประธานหมบาน (สมดสเหลอง) และน าสงเจาหนาทบนทกขอมลของ รพ.สต.

5. เจาหนาทศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลาย รวบรวมขอมลจาก อสม. ประธานหมบานตามจ านวนหมบานทอยในความรบผดชอบ ลงบนทกในโปรแกรมคอมพวเตอร http://lim.wu.ac.th

6. รพ.สต. น าเสนอผลการด าเนนการส ารวจดชนลกน ายงลายในทประชมประจ าเดอนใหแก อสม. องคการบรหารสวนทองถน โรงเรยน และชมรมตางๆ ในต าบล เพอเฝาระวงการระบาดโรคไขเลอดออกระดบหมบาน

7. ส านกงานสาธารณสขอ า เภอตรวจสอบผลการด าเนนการในภาพรวมของอ า เภอ ประเมนเปรยบเทยบกบคามาตรฐานและผลการส ารวจของเดอนทผานมา และเปรยบเทยบระหวาง รพ.สต. หรอศนยเฝาระวงระดบต าบล

กจกรรมท 3 ความพรอมของศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายระดบต าบลและอ าเภอไชยา การน าเทคโนโลยของโปรแกรมคอมพวเตอรมาชวยท าใหระบบเฝาระวงมความสะดวกและรวดเรวในการรายงานขอมลและขาวสาร หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มสมาชกคอ คณสภาพร ทองจนทร ทด าเนนการพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอรเพอชวยในการค านวณคาดชนลกน ายงลาย และสอสารขอมลจากการเฝาระวงในการด าเนนการปองกน โดยในปจจบนโปรแกรมไดด าเนนการใชอยางตอเนองคอ อ าเภอลานสกา อ าเภอสชล และอ าเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช ทงนในแตละ รพ.สต. รพช. เทศบาล และ อบต. จะม Password และ Username เฉพาะในการเขาถงการบนทกหรอแกไขขอมล หนาตางโปรแกรมคอมพวเตอรดชนลกน าโมเดล Larval Indices Model ด าเนนการเตรยมความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมคอมพวเตอร ดชนลกน าโมเดล http://lim.wu.ac.th ขนตอนการด าเนนการ

1. ประสานเครอขายบรการสขภาพ โรงพยาบาล ส านกงานสาธารณสขอ าเภอ รพ.สต อสม. แกนน าของแตละต าบล เตรยมความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมคอมพวเตอร ดชนลกน าโมเดล http://lim.wu.ac.th เพอชแจงวตถประสงคและขอขอมลพนทในการพฒนาระบบทเหมาะสมกบพนทคอจ านวนหมบาน วด โรงเรยน สถานเดกเลก รวมทกต าบล ของอ าเภอ 2. นกพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอร ด าเนนการพฒนาโปรแกรมตามหนวยงาน จ านวนต าบล หมบานและ รพ.สต. ของแตละอ าเภอ

61 3. ประชมเชงปฏบตการท าความเขาใจระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายซงมรายละเอยดในขนตอนการตดตงระบบในแตละ รพ.สต. และวธการใชโปรแกรมดชนลกน าโมเดล ซงประกอบดวยการน าขอมลการส ารวจดชนลกน ายงลายจากการส ารวจครวเรอน โรงเรยนหรอศนยเดกเลก ของแตละ รพ.สต. โดยน าเขาทละหมบานเขา เปนขอมลภาชนะทมน าทส ารวจ และขอมลภาชนะทมลกน ายงลาย ตลอดถงชอผปวยในพนท และการรายงานผลของขอมลทค านวณไดแสดงเปนกราฟจ าแนกรายหมบาน ราย รพ.สต. รายต าบล และภาพรวมของอ าเภอ 4. การด าเนนการน าขอมลเขาโปรแกรมจะเปนไปตาม 7 ขนตอนของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงทงน โปรแกรมค านวณ htpp://lim.wu.ac.th ดงภาพท 4.7 โดยผลการด าเนนการจะรายงานเปนภาพคาดชนลกน ายงลาย ไดแกคา BI, HI, และ CI ดงภาพท 4.8 ถง 4.10 ภาพท 4.7 หนาตางโปรแกรมคอมพวเตอรดชนลกน าโมเดล Larval Indices Model ไชยาโมเดล

ภาพท 4.8 จ านวนภาชนะทส ารวจและภาชนะทพบลกน ายงลาย ระดบหมบาน ต าบลตลาดไชยา อ าเภอไชยา

62 ภาพท 4.9 การด าเนนการเตรยมความพรอมในการด าเนนการของไชยาโมเดลอบรมเชงปฏบตการในการ ด าเนนการใชระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายและ โปรแกรม http://lim.wu.ac.th

ภาพท 4.10 ประชมตดตามแกนน าศนยเฝาระวงดชนลกน าของแตละ รพ.สต. และ รพ. ไชยา สสอ. ไชยา

63 กจกรรมท 4 ประเมนและพฒนาสมรรถนะดานความรเรองโรคไขเลอดออกและดชนลกน า ยงลายของอาสาสมครสาธารณสขหมบาน (อสม.) ของอ าเภอไชยา การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจ าเปนตองด าเนนการในระดบครวเรอน โดยทผานมาระบบการดแลสขภาพปฐมภมของประเทศไทย อสม. เปนกลมคนทใกลชดและด าเนนการในการส ารวจและท าลายแหลงเพาะพนธยงและ อสม. คนดแลสขภาพของคน 10-15 ครวเรอน ดงนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกในชมชนทมประสทธภาพจะใหความส าคญแก อสม. ทตองมความรและความเขาใจอยางถกตองโดยเฉพาะเรองดชนลกน ายงลาย ในการด าเนนการถายทอดฯ จะมองคความรในสวนของคว ามรเบองตนเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก และดชนลกน ายงลาย จดท าเปนหนงสอ “จรวย สวรรณบ ารง. (2558). การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก. นครศรธรรมราช: กพลการพมพ” โดยความรดงกลาวมความส าคญตอการส ารวจและท าลายแหลงเพาะพนธยงทถกตองตลอดถงความรเรองโรค อาการและอาการแสดงของโรค การดแลเบองตน จ านวน 20 ขอ

ขนตอนการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรและดชนลกน ายงลาย

ตารางท 4.8 ขนตอน กลมเปาหมาย และสอ/อปกรณ ในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะฯ อสม. ขนตอน กลมเปาหมาย สอ/อปกรณ 1. ประสานศนยเฝาระวงดชนลกน า

ยงลาย หรอ รพ.สต. เพอประชมชแจงวตถประสงค และเตรยมความพรอมในการอบรม

ผอ านวยการ รพ.สต. หรอตวแทน

-หนงสอ การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

2. ด าเนนการประชมเชงปฏบตการ อสม. ของแตละ รพ.สต.

อสม. ในความรบผดชอบของแตละ รพ.สต.

- สถานทในการประชมขนอยกบบรบทของพนท

3. ตดตามการประเมนผล ควบคกบการส ารวจดชนลกน ายงลายโดยเจาหนาท รพ.สต.

- ใชขอค าถามในการเปนสอการเ รยน ร ส าหรบความรการปองกน จ านวน 20 ขอ และความรดชนลกน ายงลาย จ านวน 15 ขอ

ตวอยางผลการด าเนนการ

การขบเคลอนการพฒนาสมรรถนะดานความรกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกและดชนลกน ายงลายแก อสม. ทงต าบลเปนการเนนการททาทาย ในพละก าลงของทมในการด าเนนการสงมากเพอใหเกดการขบเคลอนทไปพรอมๆ กบกจกรรมอนๆ โดยเฉพาะการส ารวจดชนลกน ายงลายท ถกตองตามทก าหนดในสมดบนทกดชนลกน ายงลายของ อสม. (สมดสมวง) ดงนนจะเปนการด าเนนการทกวนเสารอาทตย บางครงหากระยะทางไมหางกนมากนกกจะด าเนนการทงชวงเชาและบาย หรออาจมบางต าบลมการประชมรวมกนดงตวอยางของ ต าบลไชยาจดการประชมเชงปฏบตการรวมกบต าบลเวยง ผลการด าเนนการจงจะด าเนนการไดแลวเสรจ ดงตวอยางของอ าเภอไชยา โดยใชเวลา 1 เดอนสามารถครอบคลมพนท โดยม อสม. ทงหมด จ านวน 1,121 คน ไดรบการพฒนาสมรรถนะผานกระบวนการท าแบบสอบถามความรเกยวกบการปองกนและควบคม

64 โรคไขเลอดออก จ านวน 1,007 คน และ อสม. ทไดรบการพฒนาสมรรถนะดานความรความเขาใจดชนลกน ายงลาย จ านวน 984 คน ทงนจ านวนของแบบสอบถามเกยวกบดชนลกน ายงลายจะนอยกวาความรเนองจาก อสม. สวนหนงไมไดตอบแบบสอบถามแตไดเขารวมกจกรรม ขอมลจ าแนกตาม รพ.สต. ดงตารางท 4.9 และภาพท 4.11 ถง 4.16 ตารางท 4.9 จ านวน อสม. ทไดรบการพฒนาความรเรองไขเลอดออกและดชนลกน ายงลาย

ต าบล หนวยงาน จ านวน หมบาน

จ านวนครวเรอนทสมส ารวจ

จ านวน อสม. (คน) ทงหมด ความร ดชน

1.ต าบลตลาดไชยา 1. รพ.ไชยา 5 278 105 105 104 2.ต าบลพมเรยง 2. รพ.สต.พมเรยง 5 190 147 94 95 3.ต าบลตะกรบ 3. รพ.สต.ตะกรบ 5 292 90 90 91 4.ต าบลเลมด 4. รพ.สต. เลมด 7 239 124 124 124 5.ต าบลปาเว 5. รพ.สต.ปาเว 6 300 131 131 131 6.ต าบลเวยง 6. รพ.สต. เวยง 5 260 107 99 93 7.ต าบลโมถาย 7. รพ.สต.โมถาย 6 239 110 102 68 8.ต าบลทง 8. รพ.สต. ทง 8 267 125 115 125

9.ต าบลปากหมาก 9. รพ.สต.ปากหมาก 5 147 90 90 87 10. รพ.สต.ยางโพรง 2 134 92 57 66

รวม 9 ต าบล 10 หนวยงาน 54 2346 1121 1007 984

ภาพท 4.11 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. ปากหมาก

65

ภาพท 4.12 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและ ดชนลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. เลมด

ภาพท 4.13 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออก และดชนลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. ตะกรบ

66

ภาพท 4.14 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและ ดชนลกน ายงลาย ยงลายของ อสม. รพ.สต. โมถาย

ภาพท 4.15 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและ ดชนลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. ปาเว

67

กจกรรมท 5 การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน (Community capacity building for sustainable dengue problem solution)

แนวคดและกระบวนการในการแกปญหาโรคไขเลอดออกดวยการใชหลกการสรางสมรรถนะชมชนท

เปนการด าเนนการทเรยกวา Best practice ของต าบลของแตละอ าเภอ ประกอบดวยองคประกอบ 3 ดานไดแก 1) ดานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทเนนชมชนเปนฐาน (Community-based dengue prevention and control) 2) ดานกระบวนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) และ 3) ดานผลลพธทแสดงถงความยงยนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของชมชน (Sustainable community-based dengue prevention and control) กลาวคอ การประยกตขนตอนด าเนนการ การศกษาครงนมงเนนการมสวนรวมในการประเมนระดบสมรรถนะชมชน คาดชนลกน ายงลาย ตลอดถงการน าขอมลคนชมชนโดยการประชมรวมกนเพอรวมวางแผนแกไขปญหาไขเลอดออกของชมชน กลาวคอ ขนเตรยมชมชน ด าเนนการเตรยมพนททงทมผวจยประชมรวมกบแกนน าชมชนทประกอบดวยตวแทนของอบต.ต าบลทง เจาหนาท รพ.สต. ผน าชมชน ผน าศาสนา คร และตวแทนอาสาสมครสาธารณสข ชแจงสถานการณของปญหาไขเลอดออกของชมชนทเปนขอมลการปวยและปวยตายดวยโรคไขเลอดออกและ

ภาพท 4.16 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. พมเรยง

68 วตถประสงคในการด าเนนโครงการ ตลอดขอความรวมมอในการด าเนนการ และอาสาสมครอยางมสวนรวมของชมชนในการแกปญหาไขเลอดออก ขนประเมนสถานการณ ด าเนนการศกษาบรบทของชมชน ภมปญญาทองถน ระดบสมรรถนะชมชน คาดชนลกน ายงลาย และการคนหาขอแนะน าในการแกปญหาไขเลอดออกดวยการสนทนากลม ประกอบดวย 1) การเตรยมทมเกบขอมล เตรยมทมเกบรวมรวมขอมลโดยสวนใหญจะเปน อสม.ซงรบผดชอบในการดแลครอบครวในชมชน โดยทมผวจยด าเนนการอบรมเชงปฏบตการวธการเกบรวบรวมขอมลระดบสมรรถนะชมชนและส ารวจแหลงเพาะพนธลกน ายงลาย 2) การเกบรวบรวมขอมล ด าเนนการหลงจากผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยวลยลกษณ และประสานกบองคการบรหารสวนต าบลทง ส ารวจแหลงเพาะพนธลกน าจากครวเรอนทสมอยางงาย พรอมสอบถามสมรรถนะของชมชนตามแบบสอบถาม และการสนทนากลมกบแกนน าชมชนเกยวกบภมปญญาทองถนในการแกปญหาไขเลอดออก รวบรวมขอมลในการก าหนดค าส าคญในการแกปญหาไขเลอดออก 3) ก าหนดจ านวนกลมตวอยาง โดยใชเกณฑในการประเมนชมชนทสามารถน าสการปฏบตในการประเมนในการส ารวจเชงวทยาการระบาด ถาเปนชมชนขนาดใหญกสามารถใชการสมกลมตวอยางจ านวนรอยละ 10 ของหลงคาเรอนทงหมดในชมชน หรอ ด าเนนการสมมาอยางนอย 100 หลงคาเรอน ทงนคดเลอกครวเรอนโดยใชเกณฑคดเลอกตามบานโดยการสมอยางงายกรณเมอบานทก าหนดปดบานกจะเลอนไปยงบานหลงถดไป ด าเนนการส ารวจแหลงเพาะพนธและสอบถามตวแทนครวเรอนอยในชมชนมามากกวา 1 ป อายมากกวา 20 ป สามารถสอสารดวยภาษาไทยเขาใจ และยนดเขารวมการวจย และด าเนนการพทกษสทธในการเกบและน าเสนอขอมลของชมชน 4) วเคราะหขอมล โดยวเคราะห 1) ขอมลลกษณะสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ด าเนนการวเคราะหดวยสถตเชงพรรณนาเปนจ านวนความถ (Frequencies) และ รอยละ (Precentage) 2) วเคราะหหาคาเฉลยและระดบความสามารถแกนน าและประชาชน 3) วเคราะหคาดชนลกน ายงลาย (HI CI BI) และ 4) วเคราะหขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณและการสนทนากลม และนวตกรรมพนบานหรอภมปญญาทองถนในการแกปญหาไขเลอดออก ขนการวางแผนและด าเนนการ ด าเนนการโดยคนขอมลแกชมชนเพอวางแผนแกปญหา ประชมอภปรายระหวางทมผวจย กลมแกนน า และประชาชน เพอรวมกนก าหนดแผนในการแกไขปญหาไขเลอดออกของแตละชมชน โดยเหมาะสมกบชมชนและระดบความสามารถทประเมนได มการก าหนดระยะเวลาในการด าเนนการและการประเมนผลเปนระยะๆ ขนการประเมนผลและปรบปรง ด าเนนการโดย 1) ด าเนนการประเมนสมรรถนะชมชนฯ โดยมการประเมนรวมกบการส ารวจลกน ายงลาย และการสงเกตสภาพแวดลอมของชมชน 2) ประเมนผลเปรยบเทยบกอนหลงการพฒนาสมรรถนะชมชนฯ และ 3) ประชมรวมกนของผทเกยวของในการเสนอผลการด าเนนการและแกไขปรบปรง ตวอยางผลการด าเนนการของการแกปญหาไขเลอดออกของต าบลทง “ทงโมเดล” ต าบลทงมหมบานทงหมด 8 หมบาน ซงมประวตอยในจดหมายเหตไชยา ค า วาทงหรอทงนา หมายถงความอดมสมบรณ เพราะสมยศรวชยหรอสมยอยธยา รายไดเกอบทงหมดเปนภาษเลยงประเทศสวนใหญกมาจากการท านา ต าบลทงจงเปนเมองทรงเรองในสมยนน สถานทประวตศาสตรทต าบลทง เชน ศาลาคงคาชย วด

69 ตะเคยน วดจ าปา และศาลาเชอด ตามจดหมายเหตเมองไชยาวา หลงจากกรงศรอยธยาแตกเสยกรงใหกบพมาครงสดทายเมอ พ.ศ. 2311 สมเดจพระเจาตากสนมหาราช กกอสรภาพไดโดยเรว โดย ตทพพมาแตกทคายบางกง แตจะสรางหรอบรณะกรงศรอยธยาตอกล าบากเพราะพมาเผาสนซากจง มาสรางกรงใหมชอวากรงธนบร เจาเมองตางๆ กชกจะแขงเมอง รวมทงเจาเมองนครศรธรรมราช สมเดจพระเจาตากสนมหาราชก ไดใหทหารทพระองคไวใจมาปราบ แตไมส าเรจ พระเจาตากสนมหาราชจงไดเสดจยกทพมาตเมองนครศรธรรมราชดวยพระองคเอง จงไดกรฑาทพผานต าบลทง ไดเหนทท าเลสะดวกเหมาะสม มน าสะดวก พระองคและทหารจงไดพกทพทศาลาคงคาชย ในระหวางทพกทพ พระองคและทหารไดไปนมสการกราบพอทานวดตะเคยน ซงเปนพระทศกดสทธในสมยนน จงแสดงใหเหนและรวาพอท านวดตะเคยนของเราเปนเจาอาวาสทวดตะเคยน ในสมยอยธยาตอนปลาย

ต าบลทง ตงอยทางตะวนออกของอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน อยหางจากทวาการอ าเภอไชยา ประมาณ 5 กโลเมตร จากการด าเนนการและผลการด าเนนการการสรางสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกของ ต าบลทง มความสอดคลองกบกรอบแนวคดการศกษาท เ นนชมชนเปนฐานทมม ตความสมพนธของการด าเนนการทมความเชอมโยงตอกนทส าคญ 3 ดาน คอ 1) ดานชมชนทมคนทเปนแกนน าและประชาชนทวไปในชมชนและมปญหาไขเลอดออก 2) ดานกระบวนการสรางสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออก และ 3) ดานผลลพธทแสดงถงความยงยนในการแกปญหาไขเลอดออก ต าบลทง กลาวคอ

ดานท 1 คอชมชนมปญหาไขเลอดออกและมความตองการในการแกปญหา ซงสอดคลองกบแนวคดดานการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกทเนนชมชนเปนฐาน (Community-based dengue prevention and control) โดยกลมคนในชมชนม 2 กลม คอ 1) กลมแกนน าจ านวน 30 คน ทท าหนาทสนบสนนใหคนทงชมชนมสมรรถนะในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก กลมแกนน าเปนกลมทอาสาเขารวมโครงการโดยสวนใหญเปน อสม และคณะกรรมการหมบาน และ 2)กลมประชาชนทวไปในชมชนทตอบแบบประเมนจ านวน 100 คนและทไมไดตอบแบบประเมน กลมคนทง 2 กลมจะมความสมพนธกนและจ าเปนตองมสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออก โดยกลมแกนน าม สมรรถนะ 14 ดานและกลมไมใชแกนน ามสมรรถนะ 11 ดานทงนในการประเมนผลการสรางสมรรถนะฯ กอนและหลงการด าเนนการ

ดานท 2 เปนกระบวนการสรางสมรรถนะฯ เพอเพมความสมรรถนะของชมชนในการด าเนนการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ซงประกอบดวยกระบวนการ 4 ขนตอน คอ 1) การเตรยมความพรอมของชมชน 2) การประเมนสถานการณ ทมการประเมนระดบสมรรถนะฯ การส ารวจสงแวดลอมและดชนลกน ายงลาย ตลอดถงการสนทนากลม การท าประชาคมในหมบานเพอหาความตองการของชมชน 3) การวางแผนและด าเนนการตามกจกรรมทก าหนดโดยก าหนดกจกรรมตามความเหมาะสมกบชมชน และ 4) การตดตามประเมนผลและการประเมนซ าโดยผลการประเมนจะสอดคลองกบการด าเนนการ ผลการด าเนนการจะน ามาอภปราย คนหาแนวทางในการปรบปรงกจกรรมเพอพฒนาสมรรถนะในรายดานแตละดาน ทงนต าบลทงไดด าเนนกจกรรมสรางสมรรถนะชมชน 8 กจกรรม

ดานท 3 ดานผลลพธของการด าเนนการทมความครอบคลม ผลลพธ 3 ดาน คอ 1) รปแบบแกปญหาไขเลอดออกของชมชน โดยคงกจกรรมตางๆไวเพอด าเนนการอยางตอเนอง คอ

การรวมมอของแกนน าโดยมการประชมกลมตอเนองและสญจรครอบคลมพนทของหมบาน การสอ สารโดยแผนปายไมและการกระจายเสยง การสอนตามบานโดยอาสาสมคร การประชาสมพนธโครงการและออกหนงสอเชญ เสยงตามสายประชมน าเสนอแผนปฏบตการรวมกนของ 8 หมบาน ประชมแลกเปลยนเรยนร ของแกนน าของชมชนเดอนละ 1 ครงประเมนระดบสมรรถนะของชมชนหลงการด าเนนการและ น าเสนอ

70 แลกเปลยนผลด าเนนการโดยประชมรวมกนของแกนน าของ 8 หมบาน การฟนฟความรเรองไขเลอดออกของ อสม. และประชาชนอยางตอเนอง ผลการด าเนนการพบวาหลงการด าเนนการระดบสมรรถนะฯ ของแกนน าและของประชาชนทวไปสวนใหญเพมขนอยางมนยส าคญทางสถต 2) การตดตามตวชวดทางดานกฏวทยา โดย อสม. ส ารวจลกน ายงลายทกเดอนสงพรอม อสม. 1 ใหกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลทง เพอตดตามความเสยงในการมแหลงเพาะพนธ ผลการส ารวจหลงการด าเนนการพบวาคาดชนลกน ายงลายสงกวามาตราฐานของกระทรวงสาธารณสขกตามแตคาดชนลกน ายงลายและจ านวนภาชนะทเปนแหลงเพาะพนธลดลงอยางชดเจน 3) การตดตามตวชวดทางดานระบาดวทยา โดย รพ.สต. ตดตามอตราการปวยและการปวยตายจาก อสม. และโรงพยาบาลศนย และ ประสานกบ อบต.และ อสม. ในพนทในการเขาควบคมโรคเมอมการปวยเกดขน ในการตดตามอตราการปวยดวโรคไขเลอดออกพบวาไมมผปวยในพนท โมเดลหรอรปแบบการสรางสมรรถนะชมชนฯของ ต าบลทงนน เปนบรบททมความเฉพาะกบต าบลทง ทงนขนอยกบทรพยากรของชมชน ระดบสมรรถนะฯ ของชมชนและความตองการในการเพมสมรรถนะฯ โดยกระบวนการสรางสมรรถนะฯ และการประเมนสมรรถนะของชมชนตองประเมนผลซ าเพอการเรยนรในการปรบปรงอยางตอเนอง หากชมชนสามารถใชแนวคดในการสรางสมรรถนะ (Community capacity building) ชมชนกสามารถมความยงยนในการแกปญหาไขเลอดออกได

ระดบสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกของแกนน า ต าบลทง “ทงโมเดล” ผลการประเมนระดบสมรรถนะฯของกลมแกนน าในการแกปญหาไขเลอดออก จ านวนแกนน าของต าบลทงจ านวน 30 คน วเคราะหเปรยบเทยบกบเกณฑการก าหนดระดบสมรรถนะกอนและหลงการด าเนนการ พบวา แมวากลมแกนน าต าบลทงมสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกโดยรวมอยในระดบสง

ภาพท 4.17 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. ต าบลทง อ าเภอไชยา

71 แตมความแตกตางอยางนยส าคญทางสถต P< .01 ส าหรบรายดานสมรรถนะฯของต าบลทงกอนการด าเนนการพบวาสวนใหญมระดบสมรรถนะฯระดบกลาง 2 ดาน สมรรถนะฯระดบสงม 12 ดาน คอ ดานการจดการสถานการณวกฤต ดานภาวะผน าสวนบคคล ดานผท าหนาทดานสาธารณสข และดานความรสกรวมกบชมชน หลงด าเนนการ พบวา แกนน ามสมรรถนะฯในรายดานสวนใหญอยในระดบสงทง 14 ดาน เมอพจารณาเปรยบเทยบกอนและหลงการด าเนนการ พบวา ระดบสมรรถนะฯ ของแกนน าโดยรวม มความแตกตางอยางมนยส าคญ P< 0.01 และเมอพจารณาระดบสมรรถนะฯในรายดานพบวา สวนใหญมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต มระดบสมรรถนะฯ เพยง 11 ดาน ดงแสดงในตารางท 4.10 ตารางท 4.10 ระดบสมรรถนะของกลมแกนน าในการแกปญหาไขเลอดออกกอนและหลงการด าเนนการ ของ ต าบลทง

***P<.001, **P<.01, *P<.05

ตวอยางผลการด าเนนการ Best Practice “ตลาดไชยาโมเดล” บานตลาดไชยา คอตวตลาดหรอตวเมองไชยาปจจบน ตงอยในหมท 1 ตดทางรถไฟและเปน

ทตงของสถานรถไฟไชยา เปนทตงตลาด ทวาการอ าเภอ สถานต ารวจ ศาล เรอนจ าและโรงพยาบาลแตเดมตวเมองไชยา ตงอยทต าบลพมเรยง คนพมเรยงสมยนนเรยกหมบานนวา ดอนลองทอง เมอตวเมองยายมาอยทปจจบน จงเรยกวา ตลาดดอนลองทอง ซงเปนค าเรยกทเพยนมาจากค าวา ดอนโรงทอง เพราะสถานทนเปนทดอนทมทนาลอมรอบ และมคนจนมาสรางบานเรอน เปนเรองโรงและรบจางท าทอง บานนจงมชอเรยกวา ดอนโรงทอง เพราะสถานทนเปนทดอนทมทนาลอมรอบ และมคนจนมาสรางบานเรอน เปนเรอนโรงและ

ด า น ท

สมรรถนะในการแกปญหา

ไขเลอดออกขอแกนน า

ระดบสมรรถนะฯ กอน (n: 30) หลง (n:30) T-test

คะแนน X (SD)

ระดบ คะแนน X (SD)

ระดบ t P

1 ดานการจดการสถานการณวกฤต 19.4(2.8) สง 19.9(0.7) สง -1.030 .307 2 ดานภาวะผน าสวนบคคล 14.6(3.2) สง 15.9(0.2) สง -2.230 .030* 3 ดานผท าหนาทดานสาธารณสข 18.1(2.8) สง 19.9(0.4) สง -3.335 .001** 4 ดานการประเมนความตองการ 16.3(3.5) สง 19.5(1.5) สง -4.648 .000*** 5 ดานความรสกรวมกบชมชน 10.8(2.0) สง 12.1(0.9) สง -3.030 .004** 6 ดานเครอขายของกลมผน าชมชน 17.7(2.8) สง 19.5(2.0) สง -2.804 .007** 7 ดานการสอสารขอมล 14.4(3.5) ปานกลาง 17.0(2.7) สง -3.192 .002** 8 ดานภาวะผน าของคนในชมชน 13.8(3.4) สง 15.5(1.4) สง -2.471 .016* 9 ดานความสามารถของผน าศาสนา 14.7(3.5) ปานกลาง 16.5(2.8) สง -2.141 .036* 10 ดานเครอขายผน าชมชนกบชมชน 14.1(2.6) สง 15.4(1.3) สง -2.411 .019* 11 ดานการจดการทรพยากร 13.1(2.9) สง 13.3(2.3) สง -.386 .701 12 ดานความสามารถกลมแกนน าหลก 13.4(2.7) สง 14.7(2.5) สง -1.867 .067 13 ดานการมสวนรวม 13.8(3.1) สง 15.5(1.4) สง -2.662 .010* 14 ดานการท ากจกรรมอยางตอเนอง 13.3(2.3) สง 15.4(1.3) สง -3.585 .001** สมรรถนะโดยรวม 208.7(32.3) สง 230.6(16.7) สง -3.274 .002**

72 รบจางท าทอง บานนจงมชอ เรยกวา ดอนโรงทอง ซงเรยกตามส าเนยงคนจนวา ดอนลองทอง แตเมอยายตวเมองมาอยทน ชาวบานจงเปลยนมาเรยกชอตามอ าเภอวา ตลาดไชยา

สถานทตงของต าบลตลาดไชยาเทศบาลต าบลตลาดไชยา ตงอยในต าบลตลาดไชยา อ าเภอไชยา ตงอยทางทศเหนอของจงหวดสราษฎรธาน หางจากกรงเทพมหานคร ประมาณ 641 กโลเมตร หางจากศาลากลางจงหวดสราษฎรธาน ประมาณ 54 กโลเมตร มเสนทางคมนาคมทงทางรถไฟ รถยนต ครอบคลมพนทต าบลตลาดไชยา หม 1, 2, 3, 4, 5 และครอบคลมพนทต าบลเลมด หม 1 , 4, 5 บางสวนประชากรมจ านวนทงสน 5,308 คน เปนชาย 2,524 คน หญง 2,784 คน มครวเรอน 2,774 ครวเรอน มความหนาแนนประชากร 125 คนตอตารางกโลเมตร จากขอมลทะเบยนราษฎรวนท 1 มถนายน 2558 ต าบลตลาดไชยา มลกษณะพนททวไปเปนทราบลมพนทมความอดมสมบรณ ประชากรสวนใหญท าการคาขายและอาชพเกษตรกรรม การตงบานเรอนกระจดกระจายในเขตชมชนตางๆ ทง 9 ชมชน ชมชนทประชากรอาศยอยหนาแนน คอ ชมชนตลาดไชยา ซงเปนศนยกลางการคาขาย

ผลการด าเนนการ 1) ประชมแลกเปลยนเรยนรและการตดตามผลการด าเนนการ การตดตามขณะด าเนนการผวจยและแกนน ามการประสานอยางตอเนอง ทางโทรศพท และมการประชมตดตามเดอนละ 1 ครง การประชมในละ 1 ครงจะมการตดตามผลการด าเนนการของแตละกจกรรมทแกนน าแตละคนรบผดชอบตามแผนทวางไว กรณมปญหาหรออปสรรคในการด าเนนการ หรอมความจ าเปนในการปรบเปลยนแผนกจะมการพดคยอภปรายเพอด าเนนการตอ โดยจะนดประชมในวนท มการประชมประจ าเดอนของ อสม. ผานไปแลวทงนแกนน าสวนใหญเปน อสม. จดเดนของประชมจะมการประชมใชสถานทสญจรไปครอบคลมพนทของหมบาน ระยะเวลาทเหมาะสมกบอาชพของคนในชมชนโดยสวนใหญจะเปนตอนบายและเยน ผเขารวมประชมแตละครงจะครบทมเปนสวนใหญ

2) กจกรรมยอยเพอเสรมการจดการดชนลกน า ไดมการด าเนนการทบรณาการกบโครงการทไดรบการสนบสนนจากโรงพยาบาลไชยา และเทศบาลต าบลตลาดไชยา โดยมกจกรรมยอยทกหมบานและด าเนนการอยางตอเนอง 3 เดอนเรมด าเนนการเดอนเมษายน ถงเดอน กนยายน 2559 กลาวคอ

(1) ชมชนบานทานอย ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ปนแดงแรงฤทธพชตลกน ายงลาย” มสมาชก 12 คน ดแล 150 ครวเรอน มเปาหมายเพอก าจดลกน ายงลายกจกรรมเนนการน าปนแดงไปแจกจายใหกบชาวบานในเบองตน แนะน าขนตอนในการผลตปนแดงตากแหงใหชาวบานผลตเพอใชเอง ตลอดจนการเผยแพรขอมลในการประชมชมชนแกชาวบานอยางทวถง ผลลพธการด าเนนการโดยอสม. เปนผขบเคลอนใหมความตอเนองและยงยนตอไปม อสม.รอยละ 100 (9 คน) ชาวบานรอยละ 40 (60 หลงคาเรอน) สมครใจเขารวม

(2) ชมชนตลาดไชยาก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ปลกตะไครหอมและเลยงปลาหางนกยง” มสมาชก 28 คน ดแล 407 ครวเรอนมเปาหมายรณรงคใหประชาชนมการปองกนโรคไขเลอดออก โดยการขจดแหลงเพาะพนธยงลายในชมชนใหความรเกยวกบการก าจดลกน าใหความรเกยวกบการปองกนโดยปลกตะไครมงเนนกจกรรม 1) อสม.เดนรณรงคในเขตท อสม.รบผดชอบคนละ 15 -20 หลงคาเรอน 2) แนะน าใหปลกตะไครหอมเพอปองกนไมใหยงกด3) เลยงปลาหางนกยงผลลพธการด าเนนการปลกตะไครหอม อสม. ทกคนไดรอยละ 100 (28 คน) เพอเปนตวอยางและแนะน าใหชาวบานปลกตะไครหอมหนาบานเพอปองกนไมใหยงกด

(3) ชมชนบานทาโพธ ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “เลยงปลาหางนกยง” สมาชก 5 คน ดแล 170 ครวเรอน มเปาหมาย 1) ใหดชนลกน ายงลายลดลง 2) ใหคนในชมชนบานทาโพธมสวนรวมในการปองกน

73 โรคไขเลอดออก และ 3) เกดความสามคคในชมชน กจกรรมทส าคญ คอ 1) จดตงธนาคารปลาหางนกยงบานทาโพธ 5 ธนาคาร ผลลพธการด าเนนการมธนาคารปลาหางนกยงทบาน อสม. ทกคนคดเปนรอยละ 100 (5 คน)

(4) ชมชนบานสงขลาก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ปนแดงตากแหงรวมใจชาวบานพชตลกน ายงลาย” สมาชก 9 คน ดแล 186 ครวเรอน มเปาหมายคอ 1) ใหคนในชมชนมสวนรวมในการก าจดลกน ายงลาย 2) ใหดชนลกน ายงลายลดลง และ 3) เกดความสามคคในชมชน มกจกรรมทส าคญ คอ 1) ใหดชนลกน ายงลายลดลง และ 2) การลยงปลาหางนกยงเพอปรบภมทศนในชมชนบานสงขลาผลลพธการด าเนนการ กจกรรมท 1 จากการทดลองใสปนแดงของกลมเปาหมายสรปไดวา วธการทดทสดคอ การปดฝาถง โองหรอภาชนะทมน าใช ทดทสดเพราะ ไมพบลกน ายงลาย ในกรณทไมแนใจวาเปดฝาในชวงใด หรอในสวนทเปดน าใชทไมมฝาปด ควรใสปแดงกนหมากตากแหง 3 กอนในภาชนะ โอง หรอถงน า ทมขนาดไมเกน 200 ลตร สวนภาชนะ โองหรอถงน า ทไมมฝาปดและตองใชน าอยตลอด ควรใสปนแดงกนหมากตากแหงจ านวน 2 กอน และคอยหมนตรวจดอยตลอดผลการด าเนนงานสามารถน าไปประยกตใชกบ อสม. ทกหลงคาเรอนรอยละ 100 (9 คน) แกนน าชมชน ผใหญบาน ผชวย สมาชกเทศบาล โตะอหมาม กรรมการมสยด ประธานชมชน ชาวบานคดเปนรอยละ60 (111 ครวเรอน) กจกรรมท 2 จดตงธนาคารปลาหางนกยง มผเขารวมโครงการรอยละ 26.9 (50 ครวเรอน)

(5) ชมชนบานปายาง ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ปลากนลกน าเอออาทร” สมาชก 11 คน ดแล 147 ครวเรอน มเปาหมาย คอ 1) ลดดชนลกน ายงลาย 2) ลดใชสารเคมในการก าจดลกน ายงลายและ 3) ไมมคนเปนไขเลอดออก กจกรรมทส าคญ คอ 1) จดตงธนาคารปลากนลกน ายงลาย โดยมขอตกลงรวมกนเมอไดปลามาฟรแลวจะตองชวยกนขยายพนธ/แจกจายใหบานใกลเรอนเคยงใหมปลาหางนกยงในภาชนะผลลพธการด าเนนการมธนาคารปลา 17 แหงน ารองและมการปลอยปลาหางนกยงทบานอสม.คดเปนรอยละ 100 (11 คน)

(6) ชมชนบานบญใส ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ธนาคารปลาหางนกยง” สมาชก 7 คน ดแล 60 ครวเรอน มเปาหมาย คอ 1) ลดดชนลกน ายงลาย 2) ชาวบานมสวนรวมในการก าจดลกน ายงลายปองกนไขเลอดออก กจกรรมทส าคญ คอ 1) จดตงธนาคารปลาหางนกยงบานบญใส ผลลพธการด าเนนการมธนาคารปลา 10 แหงน ารองและมการปลอยปลาหางนกยงทบานอสม.คดเปนรอยละ 100 (7 คน)

(7) ชมชนบานเวยง ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “3 เกบ:เกบบาน เกบขยะ เกบน า” สมาชก 20 คนดแล 177 ครวเรอน มเปาหมาย คอ 1) ลดดชนลกน ายงลาย 2) ชาวบานมสวนรวมในการก าจดลกน ายงลายปองกนไขเลอดออก 3) ประชาสมพนธและรณรงคใหความรความรความเขาใจทถกตอง และ 4) เกดความสามคคในชมชน กจกรรมทส าคญ คอ 1) โครงการรวมใจ 3 เกบบานเวยงรวมใจปลอดภยไขเลอดออกแบงเปน 3 อยาง เกบบานปลอดโปรงไมเปนทอยอาศยของยงเกบขยะไมใหมแหลงเพาะพนธเกบน าปดฝาภาชนะไมใหมลกน าในภาชนะผลลพธการด าเนนการ ม อสม.และแกนน าเขารวมโครงการรอยละ 100 (20 คน)

(8) ชมชนเลมด โคกหมอ ก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ชมชนปลอดขยะ” สมาชก 12 คน ดแล 148 ครวเรอน มเปาหมาย คอ 1) ลดดชนลกน ายงลาย 2) ชาวบานมสวนรวมในการก าจดลกน ายงลายปองกนไขเลอดออก 3) ประชาสมพนธและรณรงคใหความรความรความเขาใจทถกตอง และ 4) เกดความสามคคในชมชน กจกรรมทส าคญ คอ 1) โครงการสงแวดลอมในรปแบบของธนาคารขยะรไซเคลโดยใชหลกเกณฑ 3R มาใชในการจดการเรองขยะการน าขยะจากเศษวสดเหลอใชเปนการน ามารไซเคลในรปแบบตางๆ การจดกจกรรมประกวดบาน “ชมชนนาอยหนาบานนามอง” 2) ปลกตะไครหอมทกครวเรอนและ 3) โครงการ 3 เกบ เกบบาน เกบน า เกบขยะ ผลลพธการด าเนนการ1) มธนาคารขยะรไซเคลชมชนเลมด โคกหมอ โดยยดหลก

74 เศรษฐกจพอเพยง เปดบรการทกวนเสารแรกของเดอน เวลา 09.00 – 12.00 น. มการน าเศษวสดเหลอใชมารไซเคล เชน ขวดน าท าเปนทปลกตนไม ลอรถยนตท าเปนปายเขยนค าคม เปนตน และกจกรรมประกวดบาน “ชมชนนาอยหนาบานนามอง” บานทชนะเลศ คอ บานของคณสทธรา ดาโรดม บานเลขท 43/1 ม.5 ต.เลมด อ.ไชยา จ.สราษฎรธาน 2) ปลกตะไครหอมทบาน อสม. และแกนน าคดเปนรอยละ 50 (75 ครวเรอน) 3) รณรงคกจกรรม 3 เกบ เกบบาน เกบน า เกบขยะ ในทกครวเรอน ซงไดรบความรวมมอจากประชาชนเปนอยางด

(9) ชมชนบานวงหลมภก าหนดกจกรรมยอย ชอ “ธนาคารปลาหางนกยง” สมาชก 12 คน ดแล 148 ครวเรอน มเปาหมาย คอ 1) ลดดชนลกน ายงลาย 2) ชาวบานสวนรวมในการก าจดลกน ายงลายปองกนไขเลอดออก 3) ประชาสมพนธและรณรงคใหความรความรความเขาใจทถกตอง และ 4) เกดความสามคคในชมชน กจกรรมทส าคญ คอการจดตงธนาคารปลาหางนกยงบานวงหลมภ ผลลพธการด าเนนการมธนาคารปลา 17 แหง อสม. เขารวมโครงการคดเปนรอยละ 100 น ารอง มการแจกจายปลาหางนกยงใหกบสมาชกในครวเรอนทตนเองรบผดชอบ และประชาชนเขารวมโครงการคดเปนรอยละ 81 (120 ครวเรอน) ดงตวอยางการด าเนนการ ภาพท 4.18

สมรรถนะของประชาชนกอนและหลงการสรางสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกต าบลตลาดไชยา ระดบสมรรถนะของประชาชนในการแกปญหาไขเลอดออกของประชาชน ต าบลตลาดไชยา จ านวน 100 คน น าผลการวเคราะหเปรยบเทยบกบเกณฑการก าหนดระดบสมรรถนะ พบวากลมประชาชนต าบลตลาดไชยา มสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกกอนการด าเนนการ โดยรวมอยในระดบกลาง เมอ

ภาพท 4.18 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. ตลาดไชยา

75 พจารณาในรายดานของสมรรถนะของประชาชนต าบลตลาดไชยา พบวามระดบสมรรถนะระดบกลาง จ านวน 7 ดาน มสมรรถนะระดบสง จ านวน 3 ดานและมสมรรถนะระดบต า จ านวน 3 ดาน หลงการด าเนนการ พบวาสมรรถนะโดยรวม อยในระดบปานกลาง เมอพจารณาในรายดาน พบวา สวนใหญมสมรรถนะระดบปานกลางจ านวน 7 ดานสมรรถนะระดบสง จ านวน 3 ดานและระดบสมรรถนะต าลดลงเหลอ จ านวน 2 ดาน เมอพจารณาความแตกตางของระดบสมรรถนะฯ กอนและหลงการด าเนนการ พบวา ประชาชนในชมชนมสมรรถนะฯ กอนและหลงการด าเนนการโดยรวมแตกตางกนจากสมรรถนะระดบกลางจ านวน 6 ดานเปน 7 ดาน เมอพจารณารายดานพบวามระดบสมรรถนะฯ ทมความแตกตางกอนและหลงการด าเนนการอยางมนยส าคญทางสถต P < .001 จ านวน 3 ดานคอดานดานภาวะผน าของตวบคคล ดานความสามารถของผน าศาสนา และ ดานภาวะผน าของคนในชมชน มความความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต P < .01 จ านวน 2 ดาน และแตกตางอยางมนยส าคญทางสถต P < .05 จ านวน 3 ดาน ดงแสดงในตารางท 4.11

ตารางท 4.11 ตวอยางผลการวเคราะหสมรรนะในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของประชาชน ต าบลตลาด ไชยา กอนหลงด าเนนการ

***P<.001, **P<.01, *P<.05 การด าเนนการของต าบลเวยง “เวยงโมเดล” สวนการด าเนนการของต าบลเวยง ไดมการด าเนนการทมขนตอน จดเดนของต าบลเวยง คอ การมสวนรวมของเทศบาลต าบลเวยงทชดเจน กจกรรมจะสอดคลองกบบรบทของพนทกงเมอง มการด าเนนการในพนทวด การจดการขยะในพนทวด การประเมนระดบสมรรถนะในการแกปญหาของแกนน าและประชาชนกอนหลงการด าเนนการ

ดานท

สมรรถนะในการแกปญหา ไขเลอดออกของประชาชน

ระดบสมรรถนะในการแกปญหาไขเลอดออกของประชาชน

กอน (n: 100) หลง (n:100) Indendent

t-test คะแนน X (SD)

ระดบ คะแนน X (SD)

ระดบ t P

1 ดานการจดการสถานการณวกฤต 15.3 (5.1) ปานกลาง 16.8(3.5) สง -2.367 0.019* 2 ดานภาวะผน าของตวบคคล 11.3 (6.8) ปานกลาง 15.1 (3.5) ปานกลาง -4.990 0.000*** 3 ดานความสามารถของผน าศาสนา 5.6 (6.5) ต ามาก 9.4 (6.1) ต า -4.247 0.000*** 4 ดานภาวะผน าของคนในชมชน 17.1 (8.0) ปานกลาง 21.0 (6.3) ปานกลาง -3.804 0.000*** 5 ดานผทท าหนาทดานสาธารณสข 19.9 (6.3) สง 19.9 (4.7) สง -0.038 0.970 6 ความรสกรวมกบชมชน 13.3 (3.4) สง 14.0 (2.4) สง -0.431 0.667 7 ดานการสอสารขอมล 13.0 (8.9) ต า 13.8 (8.0) ต า -0.663 0.508 8 ดานการด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง 11.6 (4.1) ปานกลาง 12.4 (3.2) ปานกลาง -1.988 0.048 9 ดานความสามารถกลมแกนน าหลก 12.8 (6.6) ต า 15.0 (5.5) ปานกลาง -2.558 0.011* 10 ดานการจดการทรพยากร 10.4 (3.6) ปานกลาง 12.1 (3.5) ปานกลาง -3.224 0.001** 11 ดานการประเมนความตองการ 10.8 (5.9) ต า 13.0 (4.7) ปานกลาง -2.887 0.004**

สมรรถนะโดยรวม 142.1 (50.1)

ปานกลาง 163.3(37.6) ปานกลาง -3.376 0.001**

76

กจกรรมท 6 การพฒนางานประจ าใหเปนงานวจยเชงพนท (Routine to Area Based Collaborative Research for Development: R to ABCR for D) แนวคดของการวจยเชงพนท แนวคดของการวจยเชงพนท (Area Based Collaborative Research: ABCR)ทมงเนนการสรางโจทยจากพนท (39) ทสอดรบการด าเนนการกปญหาโรคไขเลอดออกในเชงการปองกนในระดบปฐมภม ดงนนในการถายทอดฯ เทคโนโลย จงใชเทคนกการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชน ( Community participatory action research) ( 40) มาประกอบกบการด าเนนการแกปญหาโรคไขเลอดออกเปนความตองการพนททมการสนบสนนงบประมาณ ความตงใจของคนในพนท มสวนรวมตงแตการก าหนดการด าเนนการทเกดเปนนวตกรรมของพนทอ าเภอไชยาทส าคญ คอ ความปรารถนาในการมทกษะดานการวจยของบคลากรในพนท การท างานประจ าเพอใหเกดผลงานวชาการทสามารถน าไปบอกกลาวกบพนทอนๆ มงเนนการพฒนาทแทจรงของการพฒนา (Development)

ภาพท 4.19 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. เวยง

แนวคดวจยเชงพนท ABCR : Area Based Collaborative Research

เชงปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชน CPAR: Community

Participatory Action

Research

77 ขณะทกระบวนการมสวนรวมของชมชนมการแบงทหลายแบบ แตทนยมมการแบงเปน 3 ระดบ คอ ระดบเทคนก (Technical action research) ระดบรวมคดรวมรวมท า (Practical action research) และระดบทชมชนสามารถด าเนนการเองไดหมดระดบคดเปนท าเปน (Enhancement action research) ในการด าเนนการครงนจงใชวธการปฏบตการแบบมสวนรวมของชมชน การด าเนนการ นบเปนนวตกรรมใหมจากการด าเนนการทแกนน าในพนทมความตงใจ แล ะมงมนในการพฒนาสมรรถนะทางดานวจยทงนแกนน าในแตละระดบตงแต อสม. เจาหนาทธรการ และนกวชาการ ตางใหความส าคญกบการพฒนาตนเองเพอน าไปสกลไกในการของความยงยนในการแกปยหาโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา สรปขนตอนการด าเนนการ

1. รวมทม สรางฝน จดเรมตนของกจกรรมการพฒนางานประจ าทหนวยงานด าเนนการอยในพนท ทสอดรบกบการด าเนนการรบการถายทอดฯ ทมแกนน าไดระดมสมองกนและมองเหนแนวทางในการรบการพฒนาเพมเตมเพอใหไดงานและรายงานวจยทสามารถน าไปเผยแพร ตลอดถงการพฒนาทกษะดานวจยแกทมแกนน า ทงนสมาชกทมทงหมด 20 คนทหลากหลาย ประกอบดวยแกนน าน าระดบอ าเภอ ต าบล และหมบาน ไดแก อสม. ประธาน อสม. เจาหนาทธรการ เจาหนาทคอมพวเตอร นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ผอ านวยการ รพ.สต. สาธารณสขอ าเภอ ผอ านวยการโรงพยาบาล ดงตารางท 4.12 ทงนชอเรองงานวจยทจ าแนกจากการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย ของอ าเภอไชยา ดงตารางท 4.13 และแกนน าทเขารวมไดแสดงใหเหนถงความคาดหวงและแนวทางในการด าเนนการใหส าเรจ ตารางท 4.12 ทมแกนน าพฒนางานประจ าใหเปนงานวจยเชงพนท

ทมแกนน าในการพฒนางานประจ าสงานวจยเชงพนท อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน 1. ผอ านวยการโรงพยาบาลไชยา จงหวดสราษฎรธาน 2. สาธารณสขอ าเภอ สสอ.ไชยา จงหวดสราษฎรธาน 3. พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลไชยา จงหวดสราษฎรธาน 4. นกวชาการสาธารณสขช านาญการ สสอ.ไชยา จงหวดสราษฎรธาน 5. นกวชาการสาธารณสขช านาญการ ผชวยสาธารณสขอ าเภอ (ดานวชาการ) 6. นกวชาการสาธารณสข โรงพยาบาลไชยา จงหวดสราษฎรธาน 7. เจาหนาทคอมพวเตอร โรงพยาบาลไชยา จงหวดสราษฎรธาน 8. นกวชาการคอมพวเตอร สสอ.ไชยา จงหวดสราษฎรธาน 9. ผอ.รพ.สต.เวยง 10. เจาหนาทธรการ รพ.สต.เวยง 11. ประธาน อสม. ต าบลเวยง 12. เจาพนกงานสาธารณสขช านาญงาน รพ.สต.ทง 13. เจาหนาทธรการ รพ.สต.ทง 14. ประธาน อสม. ต าบลทง 15. ประธาน อสม. ต าบลตลาดไชยา 16. พยาบาลวชาชพช านาญการ โรงพยาบาลไชยา 17. ผอ.รพ.สต.พมเรยง

78 18. ผอ.รพ.สต.สต.โมถาย 19 ผอ.รพ.สต. ตะกรบ 20. นกวชาการสาธารสขปฏบตการรพ.สต.พมเรยง ตารางท 4.13 ความคาดหวงและแนวทางสความส าเรจ

ความคาดหวง แนวทางสความส าเรจ สามารถท างานวจยได ท ารปเลมวจยไดส าเรจ มความรในการท าวจยทสามารถน าไปใช ไดตอไป

ตงใจเรยนร ตลอดหลกสตร ฝกปฏบต ด าเนนการวจย ปฏบตจรง

ความคาดหวงในการเรยน การเขยนรายงานวจย คาดหวงวา จะไดรบความรทมประโยชน ตอตนเอง และผอนตอตนเอง เชน การไดน าความรนไปใชใน การศกษาตอ สามารถน าไป ชวยเหลอสงคมหรอผอนใหไดรบประโยชนจากความรน

ควรตงใจฟงความรทอาจารยถายทอด มาจดบนทก ท าความ เขาใจ สงสยให ถามและฝกหดท า

งานทกงานไมวาจะตรงตามความถนดของเราหรอไม ถาไดรบ มอบหมายใหท ากจะท าใหดทสด เชน งานนเปนงานวจยถอวา เปนงานยาก ส าหรบทานทไมเคยไดไดท าเกยวกบงานวจย แต ดฉนคาดวางานชนนจะไดรบความส าเรจสงสดและเปนผลงาน เดนผลงานหนงในระดบอ าเภอไชยา

ความรวมมอของทกคน ความตงใจ จรงในการท างาน

เรยนรกระบวนการเขยนงานวจย สามารถเขยนงานวจยได ตามกระบวนการการวจย ไดงานวจยฉบบสมบรณทเกด ประโยชนสงสดตอประชาชน

ตงใจเรยนร ทบทวนคนควา ลงมอ ปฏบต ประเมนผลตนเอง ปรบปรง ตามค าแนะน าของอาจารย

มความรความเขาในในการท าวจย สามารถน าความร เรองการท าวจยไปเขยนวจยได ผลการวจยทไดสามารถน าไป พฒนางานประจ าได สามารถน าเสนองานวจยในในเวทประชม วชาการในระดบตางๆ

ตงใจรบฟงวทยากร ลงมอด าเนนการ ทนท ศกษาเอกสารความรเพมเตม ตงใจ แนวแนสเปาหมาย

ประชาชนมสขภาพด การสอสารรวดเรว การคมนาคม สะดวก โรคตางๆ ลดนอยลง ครอบครวมสข

ทกองคกรรวมดวยชวยกนทกสงอยาง

-อยากใหการท างานวจย/ไขเลอดออก ในครงนประสบ ความส าเรจ ชาวบานมความสข

เมอตงใจท าอะไรแลว ตองท าใหไ ด แมวาจะเกดปญหาอปสรรคอะไร กแกไขไปแตละขนตอน คนเราทอไดแตอยาถอย

-ผลงานวจยฉบบสมบรณ ความปลอดภยของประชาชน มงมน อดทน ขยน เสยสละ -ตองมผลงานวจยฉบบสมบรณ เรยนแบบสนก ผลลพธถง ประชาชน

เข ารบการอบรม ตองไม เครยด คดถงประชาชน

-เขารวมประกวดผลงานวชาการ งานวจย ในเวทระดบประเทศ เรยนรการวจย/ฝกการท างานวจย “วจย” ใหมความช านาญ ในระดบท อาจารยยอมรบได (ไมอายใคร)

-อยากใหประชาชนมสขภาพด ปลอดจากไขเลอดออก ไมมไขเลอดออกในชมชน

ประชาชนสขภาพด รางกายแขงแรง ชมชนปลอดจากไขเลอดออก

-ใหประชาชนมรอยยม ประชาชนไมมโรค ประชาชนอยดกนด ประชาชนจะผาสก ไมมทกขเรองโรค

-ถาประชาชนปลอดโรคไขเลอดออกแลว ครอบครวมความสข มความอบอน ทกสงทกอยาง มความหวงถาเรารวมมอรวมใจกน

-เขาใจและเหนถงความส าคญของการวจย สามารถน าไปถายทอดสคนอนได ตงใจในการเขาอบรม เรยนอยางสนก

79

ความคาดหวง แนวทางสความส าเรจ จะไดไมเครยด

-การเรยนรรวมกนในการเปลยนแปลง ตงใจ จรงใจ ไมเสรจไมเลกรา -ไดสงงายๆ คดและท าจากสงทเราเหน ตรงใจ ตรงความคด มความสขในการท าวจย รสกสนก

ไดทราบเทคนค กลวธ คดบวก ส าเรจ

-ไดเรยนรสงทอาจารยสอนครบทกครงท Set Class (6 วน) มเวลาเพยงพอทจะไดท าการบานและสงการบานทนเวลา เขยนรายงานผลการวจยทนเวลาทก าหนด เขยนผลงานวจยไดครบถวนถกตอง และไดรบคดเลอกใหไปตอ เผยแพรในระดบจงหวด เขต ภาค ประเทศ

เขาเรยนครบ 6 วน ท าการบานทอาจารยสอนครบทกขอ สงรายงานผลงานว จยภายในเวลาท ก าหนด ผล กา ร ว จ ย ไ ด ร บ ค ด เ ล อ ก เ พ อเผยแพรในระดบประเทศ

-เรมจากครอบครว รอยยมของทกคน ประชาชนในชมชนมความสข ทกคนมรอยยมทเตมไปดวยความสข

ทกคนในชม ชนมความส ขพรอมรอยยม มสขภาพสมบรณ ทกคนจะตองรวมดวยชวยกนท า ต อ ใ หเกดความส าเรจในชมชน

2. ด าเนนการฟนฟา ในการประชมเชงปฏบตการพฒนาโจทยวจยจากงานประจ าทด าเนนการควบ

ควบคกบการด าเนนการเพอรบการถายทอดฯ จ านวน 6 วนโดยก าหนดโดยนดหมายชวงหาง 2-3 สปดาห การ ด าเนนการใชงบประมาณจากพนท เนนการทดลองเพอท าไดจรงทงในภาคทฤษฎทเปนหองเรยนและการด าเนนการในภาคสนาม นบวาเปนเรองทยากมากทจะใชเวลาทนอยนดในการด าเนนการ ขณะทแกนน ามความหลากหลายมตงแตผทมพนฐานความรเรองวจยนอยมาก จนถงนกวชาการบางคนจบระดบปรญญาโท แตกระบวนการในการด าเนนการเปนปรากฏการณทนาประทบใจของการแลกเปลยนเรยนร การผลก การดง การประคองใหเกดการเรยนรรวมกน นาจะเรยกวาปรากฏการณเรยนรครงนวา “การถายทอดฯเทคโนโลยระดบบคคล” ตวอยางการด าเนนการของต าบลทง “ทงโมเดล” จากเจาหนาทธรการทเกอบไมมพนฐานของการวจยเมอผานระดบปรญญาตร เปนแมของลก ภรรยาของสาม ลกนองของทกคนในทท างาน แตกลบสามารถเดนเคยงขางทกคนในการด าเนนการจากความรสกวามาแบบตวเปลาๆ จนเมอจบโครงการไดงานวจยทเปนรายงาน 1 เลมทมสวนประกอบจ านวน 5 บท ทกคนในทมยอมรบในความพยายาม ความตงใจในการฟนฟา หากมใครถามวางานวจยทเขยนรายงานทง 5 บทประกอบดวยอะไรบาง นกวจยเชงพนทคนนกจะตอบได และทนาสนใจอกคนของทงโมเดล คอ อสม. ทแมไมเกงเรองคอมพวเตอรกจะเกงเรองกจกรรมในพนท ประกอบกบการสนบสนนของนกวชาการ ตลอดถงผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพทใหความส าคญตอการด าเนนการ ดงตารางท 4.14 ตารางท 4.14 ก าหนดเวลาพฒนาทกษะวจยของทม R to ABCR for D

วนท เชา บาย 1 หลกพนฐานการวจยเชงพนท บทท 2 การทบทวนเอกสาร การสบคน 2 บทท 1 บทน า พฒนาโจทย ค าถามวจย บทท 3 3 ทบทวนบทท 1-3 บทท 4 4 หลกการวเคราะหขอมล เชงปฏบตการ 5 บทท 5 และบทคดยอ สรปผล

80

3. ประเมนผลการด าเนนการ จากการด าเนนการเปนการวจยเชงพนทมการด าเนนการ การประเมน กอนและหลงการด าเนนการ ผลการด าเนนการไดรายงานฉบบสมบรณ จ านวน 5 เลม (เครองหมาย *) สวนทเหลอก าลงอยในขนตอนการเขยนรายงาน ดงแสดงในตารางท 4.15 ตารางท 4.15 รายชอโครงการทด าเนนการในพนทอ าเภอไชยารวมกบการด าเนนการถายทอดฯ

ล าดบ ระดบการแกปญหา ชอโครงการ 1 อ าเภอไชยา* ผลการประเมนหมบานพนทเสยงและปจจยดานสงแวดลอมตอการเกดโรค

ไขเลอดออกของพนทอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน 2 อ าเภอไชยา การพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออก

อยางยงยนกรณอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน 3 ต าบลตลาดไชยา*

(รพช.) การพฒนาสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนกรณต าบลตลาดไชยา

4 ต าบลทง* (รพ.สต.)

การพฒนาสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนกรณต าบลทง

5 ต าบลเวยง* (รพ.สต.)

การพฒนาสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนกรณต าบลเวยง

6 อ าเภอไชยา ปจจยสมพนธและปจจยท านายสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนกรณอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน

7 ต าบลพมเรยง* โมถาย และ ตะกรบ

ระดบสมรรถนะชมชนเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนกรณแกนน าของต าบลพมเรยง โมถายและตะกรบ

ภาพท 4.20 แกนน า R to R of A B C for D ของอ าเภอไชยาเปนการด าเนนการพฒนาทกษะดาน วจยเชงพนทเพอพฒนางานประจ าใหเปนงานวจย

81 กจกรรมท 7 การท างานเครอขายการแกปญหาโรคไขเลอดออกทยดโยงและขยาย บทสรปของการด าเนนการไชยาโมเดล ทก าหนดเปนโมเดลของการสรางเครอขายขยายตอ นบวากาวทส าคญของการด าเนนการของชมชนทมการขยายผลในชมชนของอ าเภอไชยา และการขยายผลดวยการน าเสนอในการประชมระดบชาต “วลยลกษณวจยครงท 8” เมอวนท 6-7 กรกฏาคม 2559 การเขารวมการพฒนาโจทยวจยเชงพนทกบสถาบนการศกษา และการด าเนนการถายทอดฯ ใหกบอ าเภออนๆ ทง 18 อ าเภอของจงหวดสราษฏรธาน ภาพท 4.22 เครอขายการด าเนนการของอ าเภอไชยาจากครวเรอน (อสม.) เจาหนาท ก านน ผน าศาสนา และนายอ าเภอ

ภาพท 4.21 การด าเนนการในการด าเนนการพฒนาสมรรถนะดานความรโรคไขเลอดออกและดชน ลกน ายงลายของ อสม. รพ.สต. ตลาดไชยา

82

ภาพท 4.24 การน าเสนอผลงานในการประชมวชาการ วลยลกษณวจยครงท 8

ภาพท 4.23 เครอขายการท างานของทมไชยา ลานสกา และมหาวทยาลยวลยลกษณ

83

ผลการประเมนความคดเหนตอการถายทอดฯ การจดการถายทอดเทคโนโลยใหกบตวแทนหนวยงานทเก ยวของของจงหวดสราษฎรธาน ในวนท 20 ตลาคม 2559 เวลา 08.30 - 16.30 น. ณ หองประชม บรรจงแกรนดบอลรม 2 โรงแรม บรรจงบร จงหวดสราษฎรธาน โดยมวตถประสงค 1) เพอถายทอดเทคโนโลยการแกปญหาโรคไขเลอดออกของ “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน และ 2) เพอสรางเครอขายการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากครวเรอนถงอ าเภอ ของจงหวดสราษฎรธาน และ 3) เพอสนบสนนอ าเภอตาง ๆ ในจงหวดสราษฎรธาน ใหมการด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวง ดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกโดยมสวนรวมของทกภาคสวน ก าหนดการประชมถายทอดฯ

# แขกผมเกยรต สาธารณสขจงหวด สาธารณสขอ าเภอ นกวชาการ เจาหนาทสาธารณสข ตวแทนชมชน ลงทะเบยนรบเอกสารและหนงสอประกอบการประชม # พธเปดการถายทอดฯ

-สาธารณสขอ าเภอไชยา กลาวรายงาน

-นายแพทยสาธารณสขจงหวดสราษฎรธาน กลาวเปดงาน

-ถายภาพรวมกน # นายอ าเภอไชยา กลาวถงบทบาทของนายอ าเภอตอการแกปญหาโรคไขเลอดออกจากครวเรอนถงอ าเภอ # กจกรรมสนทนาการเชอมสายสมพนธเครอขายการแกปญหาโรคไขเลอดออก จงหวดสราษฎรธาน # น าเสนอรปแบบการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน

- การพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายตอบโจทยการปองกนโรคไขเลอดออกแบบมสวนรวมของพนท

ภาพท 4.25 การพฒนาโจทยวจยเชงพนทในประเดนอนๆ รวมกบ มหาวทยาลย และอ าเภอ อนๆ วลยลกษณ

84 สตร 268 จาก 6 ปของ “ก าแพงเซาโมเดล”2 ปท “ลานสกาโมเดล” ถง 6 เดอน ท “ไชยาโมเดล”

-การรวมมอกนท าวจยเพอพฒนาพนท : Area-Based Collaborative Research for Development: ABCR for D # น าเสนอ “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน”

-การท างานเชงเครอขายและการประเมนหมบานเสยงตอการระบาดโรคไขเลอดออก : 54 หมบาน -ระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (http.//lim.wu.ac.th) ทงอ าเภอไชยา:

11 ศนยเฝาระวง

-เสรมสมรรถนะดานความรเรองโรคและดชนลกน ายงลายแก อสม. “BI HI and CI” จ านวน 1,007 คน -เมอนกปฏบตคดและท าแบบนกวจย “R to R of ABCR for D” -กาวตอไปสความยงยนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของไชยา # รวมรบประทานอาหารเทยง # การพฒนาสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก กรณ Best practice 3 ต าบลน ารอง “ทง ตลาด เวยง”

# แลกเปลยนเรยนรการแกปญหาโรคไขเลอดอออกอยางยงยน ของ 19 อ าเภอ จงหวดสราษฎรธาน -กจกรรมสมพนธรบรางวลขอเสนอแนะในการแกปญหาโรคไขเลอดออก

“The Best Suggestion”และรางวลเรองเลา“ไชยาโมเดล”

# ปดการประชม

จ านวนผตอบแบบประเมน 196 คน (รอยละ 65.7) จากผเขารวมกจกรรม 298 คน สวนใหญเปนเจาพนกงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 90 คน (รอยละ 41) อสม. จ านวน 67 คน (รอยละ 32.7) เจาหนาท รพช. 21 คน (รอยละ 10.2) ผอ านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล 14 คน (รอยละ 6.8) และต าแหนงอนๆ ผลการประเมนความคดเหน พบวา สวนใหญมความคดเหนเฉลยอยในระดบมากทสด จ านวน 8 ขอ มเพยง 1 ขอ คอ ขอท 4 เนอหาการถายทอดโดยรวมเหมาะสมกบระยะเวลา อยในระดบมาก ทงนเนองจากดวยก าหนดเวลา 1 วนและมผเขารวมทมความหลากหลายจาก 19 อ าเภอ เนอหาบางสวนไมไดอธบายอยางละเอยด แตอยางไรกตามไดมเอกสารประกอบการประชมใหกบทกทานเพอท าความเขาใจเพมเตมในภายหลง ขอมลประเมนดงตารางท 4.16 ตารางท 4.16 ผลการประเมนความคดเหน

หวขอความคดเหน ระดบความคดเหน X(SD.) ระดบ

1. การถายทอดฯ ทไดรบสอดคลองกบความตองการของทาน 4.11(.61) มากทสด 2. หลงจากทานไดการถายทอดแลว ทานไดรบความรเพมขน 4.18 (.59) มากทสด 3. ทานสามารถน าความรทไดไปประยกตใชในการปฏบตงาน 4.11(.61) มากทสด 4. เนอหาการถายทอดโดยรวมเหมาะสมกบระยะเวลา 3.94(.69) 5. สถานท/สภาพแวดลอมในการถายทอดฯ มความเหมาะสม 4.19(.64) มากทสด 6. เอกสาร/อปกรณประกอบการถายทอดฯ มความเหมาะสม 4.07(.64) มากทสด 7. การถายทอดฯ มเนอหาไดเขาใจและชดเจนของวทยากร 4.13(.60) มากทสด 8. การอ านวยความสะดวกและความพรอมในการประชม 4.17(.64) มากทสด 9. โดยรวมทานมความพอใจในการประชมครงน 4.16(.66) มากทสด

85

ภาพท 4.26 การถายทอดฯ ไชยาโมเดลใหกบอ าเภออนๆ ของจงหวดสราษฏรธาน

ภาพท 4.27 ผเขารวมประชมการถายทอดฯ ไชยาโมเดลจ านวน 300 คนจาก 18 อ าเภอของจงหวดสราษฏรธาน

86

บทท 5 สรปผลการด าเนนการ ประโยชนทไดรบ และขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการด าเนนการ

อ าเภอไชยาซงเปนหนงใน 19 อ าเภอของจงหวดสราษฎรธาน มพนท 9 ต าบล ไดแก ต าบลตลาดไชยา ต าบลพมเรยง ต าบลเลมด ต าบลเวยง ต าบลทง ต าบลปาเว ต าบลตะกรบ ต าบลโมถาย และต าบลปากหมาก รวมประชากรทงหมดประมาณ 50,362 คน ทมรปแบบของการระบาดของโรคไขเลอดออกแบบปเวน 2 ป และปเวนป จากขอมลทผานมา พ.ศ. 2553 , 2554, 2555, 2556, 2557 และ 2557 มอตราการปวย คอ 305.5, 14.6, 69.5, 47.5, และ 29.2 ราย/แสนประชากร ตามล าดบ จะเหนไดวาการระบาดสงสดในป พ.ศ. 2553 และมอตราปวยทลดต าลงแตกยงสงกวาอตราการปวยมาตรฐานของกรมควบคมโรคทก าหนดใหไมเกน 50 ราย/แสนประชากร แสดงถงโอกาสการเกดความเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกยงมอย ประกอบกบการด าเนนการทผานมาทางหนวยงานทเกยวของกบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยาโดยเฉพาะหนวยเวชปฏบตชมชน โรงพยาบาลชมชนไชยา และ 8 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลไดรวมการด าเนนการอยางตอเนอง จากการสมภาษณแกนน าในพนทพบวา การด าเนนการยงขาดความครอบคลมเชงระบบและการด าเนนการทครอบคลมครวเรอนและพนททงอ าเภอ และการเชอมโยงในการเฝาระวง อสม. สวนใหญยงขาดความเขาใจทแทจรงเกยวกบการปองกนโรคทเปนความรของโรคและคาดชนลกน ายงลาย ตลอดถงการส ารวจแหลงเพาะพนธยงทเปนเพยงการด าเนนการตามงานปกต มากกวาการเฝาระวงการระบาดของโรค และครวเรอนยงเหนความส าคญนอยในการรวมปองกนโรคไขเลอดออก ทงนทกหนวยงานมความตระหนกและเหนความส าคญตอการแกปญหาโรคไขเลอดออกตองการการจดการเชงระบบทครอบคลมตงแตครวเรอนในแตละหมบานไปจนถงการจดการทเชอมโยงกนทงอ าเภอ

การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจ าเปนอยางยงในเขาใจโยงใยสาเหตของการเกด โรคไขเลอดออกและการมสวนรวมจากทกภาคสวนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก ทงในระดบสวนกลางและชมชนในพนท การแกปญหาโรคไขเลอดออกจงเนนการปองกนและการควบคมอยางทนทเมอพบการตดเชอในชมชนเพอลดการระบาดของโรค องคการอนามยโลก (WHO) ไดแนะน ากลยทธเพอควบคมยงพาหะโรคไขเลอดออกแบบบรณาการ โดยม 5 องคประกอบ ไดแก 1) ตองมการสนบสนนจากทกภาคสวน เพอใหระบบบรการสขภาพและชมชนมความเขมแขง 2) มความรวมมอระหวางองคกรสขภาพและภาคสวนอนๆ 3) สงเสรมใหมการควบคมโรคอยางบรณาการโดยใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสด 4) มการตดสนใจโดยใชหลกฐานเชงประจกษเพอใหมการออกมาตรการทเหมาะสม และ 5) มการเตรยมพรอมรบสถานการณการระบาดในแตละพนทอยเสมอ (2, 15) โดยความยงยนเปนสงท ส าคญในการ จดการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกในชมชนและจ าเปนทจะตองพฒนาสมรรถนะ (Capacity) ในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของผมสวนเกยวของในชมชน ดงนนในการถายทอดเทคโนโลยทเปนองคความรของเทคโนโลย ลานสกาโมเดล เปนโมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอม 5 กจกรรม คอ 1) ประเมนหมบานเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทในการเฝาระวงตามความเสยง 2) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงและต าเพอใชเปนขอมลพนฐานและสราง

87 ความตระหนกของชมชน 3) ความพรอมของเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออกของแตละ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบและโปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลาย 5) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillance system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต. การด าเนนการถายทอดเทคโนโลยโดยใชแนวคดของกระบวนการวจยเชงพนททอ าเภอไชยามความตองการเทคโนโลยในการแกปญหา และใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของพนทหรอชมชน บทบาทส าคญในการประสานและด าเนนการเปนการท างานดวยเครอขายบรการสขภาพ และความรวมมอของตวแทนพนทของอ าเภอลานสกา และตวแทนอ าเภอไชยาโดยการน าของเครอขายสขภาพอ าเภอไชยา ประกอบดวยโรงพยาบาลชมชนไชยา ส านกงานสาธารณสขอ าเภอไชยา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล องคการบรหารสวนต าบล ผน าทองท อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน ประชาชน และตวแทนของหนวยงานทเกยวของการแกปญหาโรคไขเลอดออกของอ าเภอไชยา รวมกบตวแทนจากพนท ลานสกาโมเดลหนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ จงไดด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกทครอบคลมทงอ าเภอ ตงแตเดอนเมษายน ถง ธนวาคม 2559 กรอบการด าเนนการ คอ 1) เนนการพฒนางานวจยเชงพนท เรมจากการพฒนาโจทยจากพนท พนทมความตองการในการแกปญหาโรคไขเลอดออก หนวยวจยและบรการวชาการโรคไขเลอดออกมเทคโนโลยทไดจากการด าเนนการวจยทสามารถปฏบตไดจรงในพนท 2) ใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของพนทในการรวมคดและประยกตใขเทคโนโลยอยางเหมาะสมกบบรบทพนท การสนบสนนงบประมาณของพนทเขากบกจกรรมการถายทอดในการตดตงระบบเฝาระวง และก าหนดเชงนโยบายทชดเจน 3) ก าหนดเจาภาพด าเนนการในรปแบบของเครอขายบรการสขภาพอ าเภอทบรณาการกบงานทด าเนนการอยของการแกปญหาโรคตดตอเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของตงแตนายอ าเภอถ งระดบประชาชนเจาของครวเรอน 4) บรณาการการด าเนนการกบการปฏบตงานประจ าเชงพนทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เนองจากไขเลอดออกเปนปญหาในระดบปฐมภมทตองด าเนนการในเชงปองกน ( Primary prevention) ทงการสงเสรมและการปกปองสขภาพ และ 5) การตดตามประเมนผลอยางตอเนองของหนวยงานทเกยวของในระดบอ าเภอทงจากนายอ า เภอท ดแลทองถน ส านกงานสาธารณสขอ าเภอทดแลโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพทงอ าเภอ และการกบกบของแครอขายบรการสขภาพอ าเภอไชยา สรป “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน ทเปนตวอยางของอ าเภอทรบการถายทอดฯ และโดดเดนของการท างานเชงเครอขายของกลมคน ทเรยกวาเครอขายของการท างานวจยเชงพนท สรางความตระหนกหรอการตนตวในพนท การสนบสนนทงเชงนโยบายและงบประมาณ องคความรใหมมความสอดคลองกบบรบทของพนทอ าเภอไชยา สามารถน าไปประยกตใชในพนทระดบอ าเภอทมความสนใจในการแกปญหาโรคไขเลอดออก จ านวน 7 กจกรรม กลาวคอ 1) ประเมนหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออก (Dengue risk assessment) และสงแวดลอมชมชนเพอก าหนดพนทเสยงในการเฝาระวง โดยการใชขอมลอตราปวยยอนหลง 5 ปและการประเมนรวมกบตวแทนพนท 2) ตดตงระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลาย (Larval indices surveillence system) จากการด าเนนการของครวเรอนท อสม. รบผดชอบผานการด าเนนการของแตละ รพ.สต. การแบงโซนพนทหมบาน

88 ให อสม. รบผดชอบโดยบรณาการกบครวเรอนเดมท อสม. รบผดชอบ เตรยมสมดในการด าเนนการไดแก สมดสมวง สมดสฟา และสมดสเหลอง โดยม 7 ขนตอน

(1) แบงพนทและ อสม. ออกเปน 4-5 โซนตอหมบานโดย อสม.กระตนเจาของบาน ใหดแลบานของตนเองทก 7 วน ทงน 1 โซนจะรวมกลม อสม. ไมเกน 7 คน (2) อสม. 1 คนรบผดชอบ 10-15 หลงคาเรอนตามรปแบบทปฏบตอยเดม ด าเนนการส ารวจลกน ายงลายรวมกบเจาของบานลงบนทกใน “สมดสมวง” ทกวนท 25 ของเดอน (3) อสม. หวหนาโซนรวบรวมขอมลจาก อสม. ในโซนภายในวนท 28 ของเดอนเพอสงตอ อสม. ประธานหมบานโดยบนทกใน “สมดสฟา” (4) อสม.ประธานหมบานรวบรวมขอมลจากหวหนาโซนทกโซน ลง “สมดสเหลอง”สง รพ.สต.(5) เจาหนาท รพ.สต. บนทกขอมลในโปรแกรมค านวณดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th ผาน username และ password ของแตละหนวยงาน (6) รายงานผลการวเคราะหจะรายงานคาดชนลกน ายงลายในภาพรวมทงหมบาน ต าบล และอ าเภอ และรายงานเปรยบเทยบขอมลทไดจะใชในการเฝาระวงการระบาดของโรคไขเลอดออกในทประชมประจ าเดอนในระดบ รพ.สต. (7) สงตอขอมลรายงานตอการประชมเจาหนาทของ สสอ. รพ.สต. การประชมก านน ผใหญบานโดยนายอ าเภอ และการสงตอใหกบ อบต. โรงเรยน ในแตละพนท

3) โปรแกรมดชนลกน ายงลาย http://lim.wu.ac.th โดยเตรยมความพรอมของศนยเฝาระวงระดบต าบลโดยเจาหนาทรบผดชอบเกยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก ของ รพ.สต. รพช. และเทศบาล โดยท าความเขาใจระบบ ก าหนดขอมลในการออกแบบ อบรมทกษะการใชโปรแกรม และทดลองใชระบบ 4) ประเมนและเตรยมความพรอมของอาสาสมครสาธารณสขหมบานเกยวกบความรและความเขาใจดชนลกน ายงลายโดยใชหนงสอ “การแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: ความรเบองตนเกยวกบการปองกนและความคมโรคไขเลอดออก” 5) การประเมนและกระตนการสรางสมรรถนะชมชน (Community capacity building) ของหมบานทมความเสยงสงหรอการด า เนนการในระดบต าบล โดยก าหนดต าบลทมความเสยงจากกจกรรมประเมนหมบานพนทเสยง เพอด าเนนการเชงปฏบตการ 6) การพฒนาทมท างานประจ าใหเปนงานวจยเชงพนท ดวยทมแกนน าของอ าเภอ รพ.สต. ต าบล และหมบาน (Routine to area based collaborative research for development: R to ABCR for D) ดวยการจดการประชมเชงปฏบตการ 7) การท างานเชงเครอขายทมกลมคนเขามาเกยวของทง 4 กลมโดยผานเครอขายบรการสขภาพอ าเภอ การน าเสนอผลงานในทประชมวชาการ การประสานงานกบหนวยวจ ยและบรการวชาการโรคไขเลอดออก มหาวทยาลยวลยลกษณ ตลอดถงขยายเครอขายไปยงหนวยงานอนๆ ผลการด าเนนการของ “ไชยาโมเดล” พบวา 1) จ านวนผปวยไขเลอดออกในชวงด าเนนการมเพยง 1 ราย จากเดมทอ าเภอไชยามรปแบบของการระบาดของโรคไขเลอดออกแบบปเวน 2 ป และปเวนป โดยประเมนจากขอมลทผานมา พ.ศ. 2553, 2554, 2555, 2556, 2557 และ 2558 มอตราการปวย คอ 343.5 , 16.5, 38.5, 52.4, 31.9 และ 19.9 ราย/แสนประชากร ตามล าดบ 2) มขอมลระดบหมบานพนทเสยงตอการระบาดของโรคไขเลอดออกทง 54 หมบาน 3) Best Practice การพฒนาสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออก 3 ต าบลคอ ต าบลทง ต าบลเวยง และต าบลตลาดไชยา 4) มระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอ

89 แกปญหาโรคไขเลอดออกทงอ าเภอ 5) สมรรถนะดานความรเรองโรคและดชนลกน ายงลายของอาสาสมครสาธารณสขหมบาน จ านวน 1,007 คน และ 6) ศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายในระดบต าบลและอ าเภอ รวม 11 ศนย นอกจากนพบวา กระบวนการทส าคญของกลมเครอขายการท างาน 4 กลมคน (A-B-C-D) ไดแก คนกลม A กลมผผลตขอมลทเปนประชาชนและอาสาสมครสาธารณสขหมบาน กลม B กลมศนยเฝาระวงดชนลกน ายงลายหรอเจาหนาทท างาน คนกลม C กลมผใชขอมล และคนกลม D กลมสนบสนนใหความสะดวกกบการด าเนนการ การขยายผลการด าเนนการ แมวาระบบเฝาระวงจะเนนกระบวนการในการเฝาระวงดชนลกน าเพอปองกนการเกดโรค การด าเนนการตามขนตอนของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายความครอบคลมในพนท การเพมสมรรถนะดานความรเกยวเรองโรคและการจดการลกน ายงลายของอาสาสมครสาธารณสขแลว ผลลพธสดทายกยงตองการลดจ านวนผปวยโรคไขเลอดออก ซงพบวาขอมลระบาดวทยาของโรงพยาบาลไชยามผปวยดวยโรคไขเลอดออกในชวง มกราคม-ปจจบน 25 เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2559 จ านวน 1 ราย สอดคลองกบผลการด าเนนการทเกดการตนตวของพนทจากการถายทอดฯ เชอไดวาอ าเภอไชยาจะเปนตนแบบของ การด าเนนการเพอขยายผลไปยงอ าเภออนๆ ทมปญหาการระบาดของโรคไขเลอดออกและมความตองการแกปญหาโรคไขเลอดออกของจงหวดสราษฎรธาน ทงนในเบองตนอ าเภอไชยาตองด าเนนการทครอบคลมและชดเจนของ Best practice กอน จะด าเนนการถายทอดฯ ใหกบแกนน าทเปนตวแทนอก 18 อ าเภอของจงหวดสราษฎรธาน ในวนทท 20 ตลาคม 2559 เวลา 08.30 - 16.30 น. ณ หองประชม บรรจงแกรนดบอลรม 2 โรงแรม บรรจงบร จงหวดสราษฎรธาน ผลการประชมถายทอดมตวแทนจากหนวยงานทเกยวของทงจงหวดสราษฏรธานจ านวน 298 คน พบวา ผเขารวมประชมสวนใหญมความคดเหนในระดบมากตอการน าไปใชประโยชนไดรบแนวคดจากการถายทอดเทคโนโลยการแกปญหาโรคไขเลอดออกของ “ไชยาโมเดล: โมเดลเครอขายระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน และ 2) ผเขารวมประชมมการสรางเครอขายการแกปญหาโรคไขเลอดออกในระหวางอ าเภอและมจดรวมของการด าเนนการทงจงหวดทงนมตวแทนของส านกงานสาธารณสขจงหวดสราษฏรเขารวมและประสานงานภาพรวมของการประชม และ 3) หนวยวจยและบรการวชาการโรคไข เลอดออกและทมงานไชยาโมเดล ไดเสนอตวในการสนบสนนอ าเภอตางๆ ในจงหวดสราษฎรธาน ใหมการด าเนนการพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออก

5.2 ผลทไดรบเมอชมชนไดรบและน าองคความรไปใชประโยชน

ผลทไดรบของชมชนและสงคมอ าเภอไชยา ทงนผลส าเรจของการด าเนนการเกดจากการมสวนรวมของพนทและความพรอมในการด าเนนการและการถายทอดฯ องคความร โดยเฉพาะพนทอ าเภอไชยามปจจยดงตอไปน

1) ความตองการของพนททตองการแกปญหาโรคไขเลอดออกทเคยมการระบาดรนแรงของอ าเภอไชยาในป พ.ศ. 2553 แกนน าในการถายทอดฯ คอ โรงพยาบาลไชยาในฐานะแกนน าเครอขายสขภาพอ าเภอไชยา

2) ความรวมมอของภาคเครอขายจากทกหนวยงานทเกยวของเพอใหเกดความเขาใจรวมกนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกของพนททง 54 หมบาน 9 ต าบลผานส านกงานสาธารณสขอ าเภอไชยาและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล รวม 10 แหง

3) การสนบสนนอยางเตมทจากผน าทองท และทองถน คอ นายอ าเภอไชยา ก านน ผใหญบาน มการด าเนนการในภาพของต าบลทมผน าทองท และทองถนเขารวมด าเนนการ

90

4) ความเขมแขงของอาสาสมครสาธารณสขหมบานทเปนแกนน าระดบครวเรอนทมการด าเนนการของระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายทงอ าเภอ และการด าเนนการโครงการยอยในระดบหมบานของ 3 ต าบลน ารอง

5) การบรณาการกบการพฒนางานประจ าท เปนงานปองกนโรคในพนทสการด าเนนการวจย (Routine to area based collaborative research for development: R to ABCR for D)

6) เกดเครอขายของการแกปญหาโรคไขเลอดออกในแตระดบต าบล อ าเภอ โดยมการแลกเปลยนเรยนรกบแกนน าจากอ าเภอลานสกา และอ าเภอทาศาลา และการเขารวมประชมวชาการระดบชาตในการประชมวลยลกษณวจยครงท 8 มหาวทยาลยวลยลกษณ เมอ 7 กรกฎาคม 2559

7) การตนตวในพนทในการปองกนโรคไขเลอดออก การรวมมอกบ อสม. ในการเฝาระวงเหนไดจากการด าเนนการทเกดนวตกรรมของหมบานในการปองกนโรคไขเลอดออก จ านวน 18 หมบานของ 3 ต าบลน ารอง และการสนบสนนงบประมาณของเครอขายระบบสขภาพอ าเภอไชยาทชดเจนอยางเปนรปธรรม

5.3 ขอเสนอแนะ

จากการด าเนนการโครงการถายทอดเทคโนโลย ลานสกาโมเดล ซงเปนโมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ เนนกระบวนการถายทอดฯ ทตองการการมสวนรวมมากกวาความรวมมอ การด าเนนการจงตองใชกระบวนการถายทอดฯ ทตองลงมอในการด าเนนการ การสนบสนนทเปนรปธรรมทงดานคน งบประมาณ และเวลา โดยวธการจะเปนสวนของเทคโนโลยทใชถายทอดฯ จะเปนค าตอบรปแบบของอ าเภอทมความพรอมตอการรบการถายทอดฯ จนกลายเปนนวตกรรมใหม ไชยาโมเดล ดงนนขอเสนอแนะในการถายทอดฯ ในโอกาสตอไปในระดบจงหวด หรออ าเภออนๆ พนทตองมความพรอมในการด าเนนการทงในระดบแกนน าของอ าเภอ ต าบล และ หนวยงานทเกยวของโดยเฉพาะเครอขายบรการสขภาพระดบอ าเภอทจะเปนแกนน าหลกเพอขบเคลอนและสรางการตนตวทงอ าเภอ

สรป การถายทอดเทคโนโลยจากผลการวจยเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกใหความส าคญกบองคความรจากงานวจยเชงพนท “ลานสกาโมเดล” ทสามารถประยกตใชไดจรงเมอน ามาถายทอดฯ ในพนทอ าเภอไชยา ดวยเพราะพนทมความตองการ ตลอดถงความพรอมของภาคเครอขาย ท าใหเกดผลประโยชนของชมชน ภาคเครอขาย ความตนตวของประชาชน การบรณาการกบงานประจ า การเพมสมรรถนะของ อสม. และเจาหนาททงอ าเภอไชยา สนองตอบตามกระแสพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ททรงพระราชทาน ณ พระราขวงไกลกงวล หวหน จงหวดประจวบครขนธ เมอ 28 สงหาคม พ.ศ. 2542 วา “โครงการปราบยงลายคงคางมานานแลว และอนตรายยงมอยมาก อยากใหปราบปรามอยางจรงจง อนตรายจากโรคไขเลอดออกจะไดทเลาลง”

91

เอกสารอางอง 1. WHO. Dengue: Guidelines for diagnosis,Treatment, Prevention and control. Geneva,

Swilzerland: WHO Library Cataloguing-in-Publication data; 2009. 2. WHO. Handbook for Clinical Management of Dengue. Genewa, Switzerland: WHO

Library Catagologulng-in-Publication Data; 2012. 3. WHO. Global Strategy for Dengue Prevention and Control 2012-2020. France2012. 4. ส านกโรคตดตอน าโดยแมลง กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. คมอวชาการโรคตดเชอเดงกและ

โรคไขเลอดออกเดงกดานการแพทยและสาธารณสข ป พ.ศ. 2558. กรงเทพฯ: ส านกพมพอกษรกราฟฟคแอนดดไซน; 2558.

5. กลมงานควบคมโรค งานระบาดวทยา ส านกงานสาธารณสขจงหวดนครศรธรรมราช. รายงานการเฝาระวงทางระบาดวทยาพฤศจกายน 2557.

6. Deen JL. The challenge of dengue vaccine development and introduction. Tropical Medicine and International Health. 2004;9(1):1-3.

7. Chua KB, Chua IL, Chue I, Chue KH. Effect of chemical fogging on immature Ades mosquitoes in natural field conditions. Singapore Med J. 2005;46(11):639-44.

8. Ponlawat A, Scott JG, Harrington LC. Insecticide susceptibility of Ades aegypti and ades albopictus across Thailand. J Med Entomol. 2005;42(5):821-5.

9. Chareonviyaphap T, Akratanakul P, Nettanomsak S, Huntamai S. Laval habitants and distribution paterns of Aedes Aegypti (Linnaeus) and Aedes Alopictus, in Thailand. Southearst Asian J Trop Med Public Health. 2003;34(4):7.

10. Gubler DJ. Prevention and Control of Aedes aegypti-borne Disease: Lesson learned from Past Successes and Failure. AsPac J Mol Biol Biotechnol. 2011;19(3):111-4.

11. Spiegel J, Bennett S, Gatteraley L, Hayden MH, Kittapong P, Nalim S, et al. Barriers and Bridges to prevention and control of dengue: The need for a social for a social-ecological approach. EcoHealth 2005;2:273-90.

12. Spiegel JM, Bonet M, Ibarra A-M, Pagliccia N, Ouellette V, Yassi A. Social and environmental determinants of Aedes aegypti infestation in Central Havana: results of a case-control study nested in an intergrated dengue surveillance programe in Cuba. Tropical Medicine and International Health. 2007;12(4):503-10.

13. Arunachalam N, Tana S, Espiso F, Kittayapong P, Abeyewickreme W, Wai KT, et al. Eco-bio-social determinants of dengue vector breeding: a multicountry study in urban aand periurban Asia. Bull World Health Organ. 2010;88:173-84.

14. Guha-Sapir D, Schimmer B. Dengue fever: new paradigms for a changing epidemiology. Emerging Themes in Epidemiology. 2005;2(1).

15. WHO. Prevention and control of dengue and dengue hemorrhagic fever: comprehensive guidelines. New Delhi: WHO Regional Publication, SEARO No. 29; 1999.

92 16. จรวย สวรรณบ ารง, ธดารตน เอกศรนมตร, จนทรจรย ถอทอง, อภญญา องอาจ, สดา ใจหาว, เสรม

สข รตนสวรรณ, et al. รายงานฉบบสมบรณ เรอง รปแบบการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทเสยงสงและต า จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: มหาวทยาลยวลยลกษณ2558.

17. จรวย สวรรณบ ารง, ธดารตน เอกศรนมตร, จนทรจรย ถอทอง, สภาพร ทองจนทร, และ สทธ ทองขาว. รายงานความกาวหนา การพฒนาระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอปองกนโรคไขเลอดออกของอ าเภอลานสกาและอ าเภอสชล จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: มหาวทยาลยวลยลกษณ2557.

18. Whiteford LM. The ethnoecology of dengue fever. Med Anthropol Q. 1997 Jun;11(2):202-23.

19. Focks DA. A review of entomological sampling methods and indicates for dengue vectors. Geneva: WHO (WHO/TDR/IDRDen.03.1); 2004.

20. Sanchez L, Vanlerberghe V, Alfonso L, Mdel CM, Guzman M. Aedes aegypti larval indicies and risk for dengue epidemics. Emerg Infect Dis. 2006;12:800-6.

21. Bowman LR, Range-Ranginger S, McCall PJ. Assessing the Relationship between Vector Indices and Dengue Transmission: A Systematic Review of the Evidence. PLOS Neglected Tropical Diseases. 2014;8(5):e2848 1-11.

22. Suwanbamrung C. Community capacity for sustainable community-based dengue prevention and control: Domain, assessment tool and capacity building model. Asia Pacific Journal Tropical Medicine. 2010;3(6):499-504.

23. Suwanbamrung C, Dumpan A, Thammapalo S, Sumrongtong R, Phedkeang P. A model of community capacity building for sustainable dengue problem solution in Southern Thailand. Health. 2011;3(9):584-601.

24. Suwanbamrung C, Somrongthong R, Singchagchai P, Srigernyaung L, editors. Application of a Dengue Community Capacity-Assessment Tool (Dccat) for Sustainable Community-based Dengue Prevention and Control. The 1st Annual International Graduate Research Conference on Social Sciences and Humanities Theme “Harmony in Diversity” Between April 2-3, 2009; 2009; At SD Avenue Hotel, Bangkok, Thailand.

25. จรวย สวรรณบ ารง, สภาพร ทองจนทร, สมจตร พรหมสภา, ธระ ดวงสน, อนนต ด าแปน, และ สทธ ทองขาว. การพฒนารปแบบการจดการดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: กรณต าบลก าแพงเซา จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: มหาวทยาลยวลยลกษณ2557.

26. โรงพยาบาลชมชนไชยา อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน. อบตการณการปวยและปวยตายในพนทอ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน. จงหวดสราษฎรธาน2558.

27. จรวย สวรรณบ ารง, อภญญา องอาจ, เสรมสข รตนสวรรณ, สภาพ ทรพยแกว, พรทว แคลวออม, พวงเพชร ชามทอง. สถานการณปญหาและปจจยทสมพนธกบระดบสมรรถนะชมชนในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยนในพนทของอ าเภอเมองนครศรธรรมราช จงหวดนครศรธรรมราช. [รายงานวจยฉบบสมบรณ]. In press 2556.

93 28. จรวย สวรรณบ ารง, อภญญา องอาจ, editors. ความตรงเชงโครงสรางของแบบประเมนสมรรถนะ

แกนน าในการแกปญหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: การวเคราะหองคประกอบเชงยนยน. วลยลกษณวจยครงท 7 Research for Digital Economic; 2-3 กรกฎาคม 2558; อาคารปฏบตการเทคโนโลยและพฒนานวตกรรม มหาวทยาลยวลยลกษณ.

29. จรวย สวรรณบ ารง, อภญญา องอาจ, editors. ความตรงเชงโครงสรางของแบบประเมนสมรรถนะประชาชนในการแกปยหาโรคไขเลอดออกอยางยงยน: การวเคราะหเชงยนยน. วลยลกษณวจยครงท 7 Research for Digital Economy; 2-3 กรกฏาคม 2558 2-3 กค 2558; อาคารปฏบตการเทคโนโลยและพฒนานวตกรรม มหาวทยาลยวลยลกษณ.

30. Suwanbamrung C, Somrongthong R, Sinchagchai P, Srigernyaun L. Community Capacity Domains of Dengue Prevention and Control. Asia Pacific Journal Tropical Medicine. 2009;2(4):50-7.

31. ไพบลย โลหสนทร. ระบาดวทยา 7, editor. กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2553. 32. จรวย สวรรณบ ารง. วทยาการระบาดและการพยาบาล. นครศรธรรมราช: กพลการพมพ ; 2557. 33. จรวย สวรรณบ ารง, สมจตร พรหมสภา, ธระ ดวงสน, สภาพร ทองจนทร, เกยรตก าจร กศล,

กนกวรรณ ตนตเสนยรตน, et al. การพฒนารปแบบการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดยใชโรงเรยนเปนฐาน: กรณศกษาก าแพงเซา จงหวดนครศรธรรมราช. นครศรธรรมราช: ส านกวชาพยาบาลศาสตร2555.

34. Suwanbamrung C. Children’s basic Knowledge and Activities for Dengue Problem Solution: An Islamic Religious School, Southern Thailand. Asia Pacific Journal of Tropical Disease. 2012;2(6):456-64.

35. Suwanbamrung C, Promsupa S, Doungsin T, Tongjai S. Risk Factors related to student dengue problems in primary school: Exploring dengue's basic knowledge and larval indices, Southern Thailand. Journal of Infection and Public Health. [Research aritcle]. 2013 05-04-2013;6:347-57.

36. ส านกงานควบคมโรคไขเลอดออก กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข. โรคไขเลอดออก ฉบบประเกยรณก. พมพครงท 2 ed: โรงพมพชมนมสหกรรการเกษตรแหงประเทศไทย ; 2545.

37. WHO. Monograph on dengue/ dengue haemorrhagic fever. New Delhi: Regional Office for South-East Asia1993.

38. สมชาย รตนชอสกล, และ ทพยสรางค วาทตตพนธ. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการปญหาการถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาค (Tecnology Transfer under the Convention on Biological Diversty): คณะนตศาสตร มหาวทยาลยหอการคาไทย กรงเทพฯ2552.

39. สธระ ประเสรฐสรรพ. กระบวนการงานวจยเพอพฒนาพนท แนวทางการพฒนางานวจยเพอรบใชสงคม. กรงเทพฯ: บรษท ซโนพบลชซง (ประเทศไทย) จ ากด ; 2556.

40. เพชรนอย สงหชางชย. หลกการและการใชวจยเชงคณภาพ ส าหรบทางการพยาบาลและสขภาพ. สงขลา: ชานเมองพมพ; 2550.

94 41. จรวย สวรรณบ ารง. "ลานสกาโมเดล" โมเดลระบบเฝาระวงดชนลกน ายงลายเพอแกปญหาโรค

ไขเลอดออกอยางยงยนจากระดบครวเรอนถงอ าเภอ: กรณการถายทอดเทคโนโลยสชมชน. 2 ค, editor. นครศรธรรมราช: กพลการพมพ; 2559.

42. เพชรนอย, สงหชางชย. หลกการและการใชวจยเชงคณภาพ ส าหรบทางการพยาบาลและสขภาพ. สงขลา: ไมปรากฏสถานทพมพ; 2550.