№274 (28213)13 ЖЕЛТОҚСАН

ЖҰМА2013 ЖЫЛ

Бїгінгі нґмірде:

Сочиге баратын саѕлаќтар

2-бетСтратегия жəне жастар саясаты

3-бет«Табиєат тілін тануєа талпындым»

7-бет«Екі Кенен тумайды Алатауєа ексеѕ де...»

10-бет

Қазақстан Республикасы Президентінің ЖарлығыЌазаќстан Республикасы Тўѕєыш

Президентініѕ – Елбасыныѕ Мемлекеттік бейбітшілік жəне прогресс

сыйлыєын беру туралы«Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің – Елбасының

Мемлекеттік бейбітшілік жəне прогресс сыйлығы туралы» 2001 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес қаулы етемін:

1. Ядролық қаруға қарсы қозғалысты дамытуға жəне халықтар арасындағы достық пен бірлікті нығайтуға қосқан үлесі үшін Қазақстан Республикасының Француз Республикасындағы Елшілігінің кеңесші-уəкілі Олжас Омарұлы Сүлейменовке Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының 2013 жылғы Мемлекеттік бейбітшілік жəне прогресс сыйлығы берілсін.

2. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.Қазақстан Республикасының Президенті

Н.НАЗАРБАЕВ.Астана, Ақорда, 2013 жылғы 5 желтоқсан. № 706

Алтын параќҚуаныш ОМАШЕВ, ардагер металлург.

Тұңғыш Президентіміздің үлкен жүректі азаматтарға тəн тамаша адамгершілік қасиеттері маған тағдыр Теміртауда табыс-тырған, Қарағанды политех ни-калық институтында қатарлас оқыған, металлургия комбина-тында қолтықтаса еңбек еткен, жас отбасылық қуаныштарға о р т а қ т а с б о л ғ а н ө р і м шағымыздан етене таныс. Бір мен ғана емес, қиындығы да жетіп артылған сындарлы кезде суарылған сыйластық Алтынбек Асанов, Владимир Колбаса, Сатыбалды Ибрагимов, Владимир Кауц сынды замандастарыма

да ыстық екені күмəнсіз. Арада біраз жылдар өтсе де Елбасының біздерді ұмыт пай, үлкен басын иіп, арадағы қарым-қатынасты үзбеуі биік мəдениеттіліктің үлгісі екені даусыз.

Осынау фильмді тамашалау алдында əрқайсымыз жүрегіміздің түкпіріндегі оқиға-жағдаяттардың көрермен қауымға қалай жеткізілуі жөнінде əртүрлі ойларға тербелдік. Алғашқы көріністерден-ақ баурай бас тады. Соңында тіптен ұнады. Елбасының жастық шағындағы бейнесімен қатар, өз бейнелерімізбен де қайта табысқандай болдық. Бұл киноэпопея еліміз мəдениеті шежіресінің бір алтын парағы дейтін деңгейде түсірілген екен.

Теміртаулықтар өз ортасынан өскен, Арғын Жү ні сов ағамыз «Біздің Президент – металлург!» деп ар қалана айтатындай, Тұңғыш Президенттерін мақ та ныш тұтады. Фильм бұл орынды мақтаныш екенін танытты.--------------------------------------------

Топтаманың жалғасы 4-5-беттерде.

Кґрдік, кґѕіліміз толды

Қабидолла СƏРЕКЕНОВ, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, техника ғылымдарының докторы.

Шыны керек, Елбасының еңбек, өмір жолы туралы кең көлемді жаңа кинотуындының түсіріліп жатқанын естігенде, қалай шығар екен деген ой ерік сіз көңіл елеңдеткен еді. Бұл өнер түрінің қыр-сырына он шалықты қанық болмағандықтан ба, заманымыздың заң ғар тұлғасының жалындаған жастық шағынан қалыптаса бастаған, Абай ұлағатындағыдай, «Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» біткен бейнесін сомдауға талап оңай көрінбегені рас. Осындай қатарынан оза танылған адаммен Днепродзержинск қаласындағы металлургтер даярлайтын училище-де бірге оқу, сыйластық жарас тыру бақытын тағдыр маңдайымызға жазған біздерге өзіміз куə шындықты

қаз-қалпында көру мүмкіндігі бір жағынан қуантқан да болатын.

«Елбасы жолы» киноэпо пея сының Астанада өткен «Отты өзен» жəне «Темір тау» атты бөлімдері тұсаукесеріне үлкен толқыныспен баруым жасырарлық сыр емес. Кино өнерінің құдіреттілігі де сол ғой, бұдан ширек ғасыр бұрынғы дəурен шақ қайта айналып кел-гендей əдемі бір əсерді айтып жеткізу қиын. Болашақ Тұңғыш Президентіміздің ерте отыққан, ширыққан алғырлық, іскерлік, ұйымдастырушылық, қабілет-қасиеттері біз көрген, көзде қалған нақты оқиғалар желісінде өрбітіліп, кестеленген көріністер, тұрмыстың ыстық-суығы, тіршіліктегі күйініш-сүйініш бəрі-бəрі Сауытбек Абдрахманов «Егемен Қазақстандағы» «Ер жолы – ел жолы» мақаласында жақсы байыптағандай өмір шындығы. Фильмде тартымды суреттелген-дей, жолдастыққа адалдық, еңбектестерімен аралас-құраластықтағы кішіпейілділік пен қарапайымдылық, ал іс бабында кім-кімге де биік талапшылдық бəрімізге үлгі болған тағылым.

Мінеки, көріп, көңіл толғанда бұл фильмді айтулы туынды ретінде бағалауға тұрарлығын айта аламын. Барлық буынға өнегелік ғибраты өте мол, өмірдің өзінен алынып, көрермен көкірегін көркейтер мұндай көркем дүниелер түсіруге талпыныс құба-құп құбылыс дер едім.

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан».

Алдымен, «1997 жылғы 10 маусымдағы Жазасын əрі қарай өтеу үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамдар-ды тапсыру туралы Қазақстан Республикасы мен Əзербайжан Республикасы арасындағы шартқа өзгеріс енгізу туралы Хаттаманы ратификациялау туралы» заң жо-басы қаралды. Аталған заңдық құжат ратификациядан өткеннен кейін еліміздің Бас прокуратура-сы Қазақстан Республикасынан Шартты іске асыру мəселелері бойынша құзыретті орган болып айқындалады. Бас прокурордың орынбасары Иоган Меркельдің мəліметіне қарағанда, қазіргі таңда Əзербайжан түрмелерінде 5 қазақстандық жазаларын өтеп жат-са, Қазақстанда бас бостандығынан айырылған 47 əзербайжандық бар көрінеді. Сондықтан да, Хаттаманы ратификациялау адамның жəне а заматтың құқықтары мен бостандықтары үшін қажет. Дауыс беру нəтижесінде заңдық құжат бірауыздан қабылданды.

Бұдан кейін депутаттар «2009 жылғы 30 наурыздағы Қазақстан Республикасы мен Еуропа Қайта құру жəне Даму банкі арасындағы Қарыз туралы келісімге (Оңтүстік – Батыс жол дəлізінің жобасы (Батыс Еуропа – Батыс Қытай халықаралық транзит дəлізі) №1 Қосымша келісімді ратифика-циялау туралы» заң жобасын қарады. Шымкент – Ташкент тас жолына қатысты заң жобасы

бойынша баяндаманы Көлік жəне коммуникация министрі Асқар Жұмағалиев жасады. Министрдің айтуынша, еліміз аумағы бой-ынша дəліздің жалпы ұзындығы 2787 шақырымды құрайды. Соның ішінде 2452 шақырымы қайта жаңартылып жатыр . Аталған жобаны іске асыру үшін Халықаралық банк, Еуропа банкі, Ислам жəне Азия даму банкі, Жапония халықаралық агенттігі сияқты халықаралық қаржы инс-титуттары тартылған.

2011 жылы Ақтөбе облысында 215 шақырым, 2012 жылы Жамбыл жəне Қызылорда облыстарында 700 шақырым жол пайдалануға б е р і л г е н . Қ а з і р г і у а қ ы т т а дəліз дің 1854 шақырымында жұ мыстар жүргіз ілуде. Со-ның ішінде ағымдағы жылы қалған 449 шақырымға жөн-деу жұмыстары басталған . Министр жобаның аяқталуы 2015 жылға жоспарланғанын атай кетті. Ал Қосымша келісім Еуропа Қайта құру жəне Даму банкінің қолданыстағы 2009 жылғы 30 наурыздағы Қарыз туралы келісім шеңберіндегі үнемделген 54,5 миллион АҚШ доллары мөлшеріндегі қарыз беру мəселелерін қамтиды. Осы келісімді іске асыру көлік дəлізі өтетін өңірдің экономикалық дамуына , сондай-ақ , елд ің көлік жүйесінің тиімділігі мен сенімділігінің артуына ықпал етеді. Бұл заң жобасы да депутат-тар қолдауына ие болды.

Динара БІТІКОВА,«Егемен Қазақстан».

Алдағы үш жыл кезеңдегі республикалық бюджет тура-лы заңға Мемлекет басшысы желтоқсанның басында қол қойған болатын. Ал аталмыш қаулы сол заңның орындалуын жүзеге асырады.

Қаулы жобасы туралы Эко -но мика жəне бюджеттік жос-пар лау министрі Ерболат До-саев баяндады. Министрдің мəліметінше, Бюджет кодексі-нің талаптарына сəйкес қа лып-тастырылған қаулы жобасында облыстар жəне Астана мен Ал-маты бюджеттеріне ағым да ғы ны-саналы трансферт тер мен несие-лер сомаларын бө лу, қаражаттың бір бө лі гін «Биз нестің жол карта-сы-2020», «Жұмыспен қам-ту дың жол картасы-2020» жəне «Моноқалаларды да-мыту-2020» бағдарламалары бойынша бөлу, мемлекеттік органдарға берілген 2014 жылға арналған бюджеттің уақтылы атқарылуын қамтамасыз ету жөніндегі жəне басқа да тап-сырмалар ескерілген.

Бұдан басқа, қаулы жоба-сында мемлекеттік міндеттер, басымдықты республикалық

бюджеттік инвестициялар, кейінге қалдыру шарттарымен республикалық бюджет жоба-сына енгізілген аса маңызды жəне жедел орындауды та-лап ететін міндеттер тізбесі көрсетілген.

Құжатта, сондай-ақ, 2014 жылдың бюджетін мерзімінде орындауды қамтамасыз ету бой-ынша мемлекеттік органдарға тапсырмалар мазмұндалған.

Үкімет басшысы Премьер-Министр Кеңсесіне Экономика жəне бюджеттік жоспарлау министрлігімен бірлесе оты-рып, аталған қаулының жо-басына қол қоюды даярлауды тапсырды. «Бұның алдын-да келісілгендей, бюджеттік бағдарламалардың əкімшілері жыл соңына дейін 2014-2018 жылдарға арналған өздерінің барлық стратегиялық жоспар-ларын бекітуі қажет», деді С.Ахметов. Премьер-Министр, сонымен қатар, ағымдағы жылы Үкіметтің қорытынды отыры-сы 24 желтоқсанда өтетінін айта келе, 18 желтоқсанға дейін барлық мемлекеттік ор гандардың басшыларына жобалардың шешімін Үкі-меттің отырысына енгізуді қам тамасыз етуді жүктеді.

Əлеуметтік ќамсыздандыру əлеуетімізді арттыра ала ма?

Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтың жетекшілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында алты мəселе қаралды. Бұл жолы депутаттар назарына əлеуметтік қамсыздандыру, мемлекеттік органдардың құзыретін заңнамалық бекіту, атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру жəне өзге де маңызды мəселелерге құрылған заң жобалары ұсынылды. Бекіген бюджетке

ќаулы ќабылдандыКеше Премьер-Министр Серік Ахметовтің

төрағалығымен өткен Үкімет отырысында 2014-2016 жылдарға арналған нақтыланған республикалық бюджетті жүзеге асыру туралы қаулы қабылданды.

ҐНЕГЕЛІ ҐМІРДІЅ КҐРКЕМ КЕСТЕСІ

Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ,«Егемен Қазақстан».

Бұл жолғы брифингтің бұған дейінгі осындай шаралардан бір өзгешелігі болды. Шараның мақсатын таныстырған мо-дератор қалыптасқан əдетті бұзып, тек қазақша сөйледі. Өз кезегінде облыс əкімі де баянда-масын толығымен мемлекеттік тілде жасады. Бұл игі бастамаға журналистер қауымының еш-қайсысы тосырқаған жоқ . Өйткен і , шараны б ір т іл -де жүргізу – тілшілердің қат уақытын босқа ысырап қыл-ма ғаны анық. Содан болар, орыс тілді журналистердің өзі бұл бастаманы құп көріп тұр-ғаны байқалды. Себебі, ол əріп-тестеріміздің де бəрі дерлік қа-зақ емес пе!? Демек, бəрі ана тілін бір кісідей жақсы ұғады. Оның дəлелін əріптестеріміздің баяндаманы толық түсініп, сол бойынша қойған сауалдарынан көруге болады.

Ўлтымыздыѕ ўйытќысы Кеше Орталық коммуникациялар қызметінде дəстүрлі брифинг өтті. Шараның бұл

жолғы басты тұлғасы – Оңтүстік Қазақстан облысының əкімі Асқар Мырзахметов бол-ды. Брифингті жүргізген Алтай Əбибуллаев өңірдің өркенді істері мен халқымыздың мақтанышына айналған ерекшеліктерін айта келіп, сөз кезегін аймақ басшысына берді.

(Соңы 2-бетте).

(Соңы 2-бетте).

Кеше бїкіл елімізде «Елбасы жолы» киноэпопеясыныѕ жалпыўлттыќ таныстырылымы болып ґтті

Қарағанды -------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Астана. 12 желтоқсан. Бейбітшілік жəне келісім сарайы.

13 желтоқсан 2013 жылwww.egemen.kz2

Брифинг басталардан бір сағат б ұ р ы н Қ а з м е д и а о р т а л ы ғ ы н ы ң бірінші қабатында Оңтүстік Қазақстан облысының көрмесі ұсынылды. Онда Шымкент қаласында салынатын жаңа əкімшілік орталығының макеті де қойылған. Заманауи шеберлікпен жасалған макет тілші қауымының на-зарын өзіне тартып-ақ тұр. Ондағы əкімшілік ғимараттарымен қатар, айнала-сына түсетін өзге нысандардың да келбеті керім дерлік. Осыған қарап, Елбасының шырайлы Шымқаланы елдегі үшінші мегаполиске айналдыру туралы бер-ген тапсырмасы ойға оралды. Көрмеде орын алған өзге игіліктер де өңірдің өркениетті даму үрдісін əйгілеп тұр. Көрмені тамашалаған жанның Оңтүстік Қазақстан ұлтымыздың ұйытқысы екеніне көзі жетеді.

Облыс əкімі өңірдегі əлеумет тік-экономикалық даму мен мем лекеттік жəне салалық бағ дар ламалардың орын-далуы, сондай-ақ өзге де маңызды мəселелері жө нінде əңгімеледі. Соңғы 4 жылда өңірдің өнім көлемі 2 есеге артыпты. Республикадағы үлесі бой-ынша 10-орыннан 5-орынға көтерілген. Бұйыртса биылғы жылды 2 трлн. теңгеден астам табыспен қорытындылағалы отыр. Осы жетістіктерді тілге тиек еткен əкім Кеңес одағы кезіндегі ірі кəсіпорындар заман талабына сай болмағандықтан тоқырап, мүлде жойылған қазіргі уақытта өңірдегі негізгі табыс шағын жəне орта бизнестен құралып жатқанын айтты. Əкімнің баяндамасы бойынша əзірленген материалдар бұдан бұрынғы нөмірімізге жарияланғаны мəлім. Сондықтан мақаламызды шараның екінші бөліміне арнағанды жөн санадық.

Брифингтің екінші бөлімі əдеттегідей сұрақ-жауап үлгісінде өтті. Облыс əкіміне сан алуан сұрақтар қойылды. Мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асырудан бастап, Оңтүстіктегі қыз алып қашуға дейінгі сауалдардың бəріне нақты жауап берілді. Бірінші сұрақ елдегі үшінші мегаполистің құрылысына республикалық бюджеттен қанша

қаражат қарастырылатыны жөнінде болды. Əкім жаңа əкімшілік орталықты салу ісі негізінен облыстық бюджет есебінен жəне жеке кəсіпкерлердің көмегімен, сондай-ақ, инвестициялар тарту арқылы салынатынын айтты. «Бұған қоса, жалпы Шымкент қаласын мегаполиске айналдыру ісіне салынған бір теңге орнына жеке капиталдан екі теңге тартуды көздеп отырмыз. Ал республикалық бюджеттен келесі жылы жаңа орталықтың инфрақұрылымын жасауға 27 млрд. теңге қарастырылмақ», деді А.Мырзахметов.

Келесі бір сұрақ елге шетелден оралған қандастардың неге Оңтүстік Қазақстан облысына көп орналасаты-ны туралы болды. «Біздің аймақтың ауа райының қолайлылығы мен өмір сүруге ыңғайлылығы бауырларымызды өзіне көбірек тартса керек. Сондай-ақ, Өзбекстанмен көрші болғандығымыз да бұған себеп. Бұрыннан бір аймақты жайлаған қазақ халқы мемлекеттік шекараға орай екі жарылды дегенмен, ағайын-туғанымен, жекжат-жұрағатымен ежелден араласып жатыр. Осы жағдай көрші елдегі ағайындардың біздің об-лыста тұрақтап қалуына себеп болып отыр», деді əкім.

Шымкент қаласының аумағына уран

өндіруші мамандар дайындайтын кол-ледж салынбақ екен. «31 телеарна» тілшісіне келген мəлімет бойынша осы колледж ендігі де Қызылорда қаласына салынатын болыпты. Журналист осы мəселенің мəн-жайын сұрады. «Аталған оқу орнына қала аумағынан 4 гектар жер бөлінген. Ол жерде тек білім ошағының ғимараты ғана емес, тұтас қалашық орын тебеді. «Қазатомөнеркəсіп» АҚ-тың президенті Владимир Школьникпен бұл мəселе тыңғылықты қарастырылған. Ал оның құрылыс жобасы Қызылордаға көшіріліп жатқаны туралы менде мəлімет жоқ. Ондай жағдай орын алған болса, маған ресми түрде хабарланған болар еді», деді өңір басшысы.

Оңтүстіктегі жастар арасында жасалып жүрген қылмыстар да тілшілер назарынан тыс қалмады. Оған облыс əкімі тиянақты жауабын берді. Бүгінгі таңда осыған орай Шымкент қаласында, сондай-ақ, аудандар-да жастар орталықтары құрылып, соған орай жастар бас қосып отыратын арнайы ғимараттар да бой көтеріп жатыр екен. Бұл орындарда тəлім-тəрбие тұрғысында түрлі мəдени шаралар өткізілуімен қатар, жастар бос уақытын пайдалы өткізуіне барлық жағдайлар жасалатын көрінеді. Мұнымен бірге, облыс əкімдігі мен зиялы қауым екі жыл бұрын Ішкі істер министрлігіне

қолданыстағы заңға толықтырулар енгізуді ұсыныпты. Ол бойынша қару сатып алуға рұқсат сұраушылардың жасын 25-ке дейін көтеру көзделген. Сондай-ақ, қару са-тып алушының ата-анасын да бұл шараға қатыстыру керектігі көрсетіліпті. Бұл ұсыныстар мемлекеттік органдар тара-пынан қолдау тауып жатқан көрінеді. Ал жастар арасындағы қылмыстың көптігі, облыстағы жастар санына байланысты көрінеді. Бүгінгі статистикаға қарағанда, аймақта 780 мыңнан астам жас азамат бар екен.

Еліміз Кеден одағына кіргелі де бірқыдыру уақыт өтті. Біздің тара-пы мыздан осы Кеден одағын оңтүс-тікқазақстандықтар қалай пайдаланып жатқандығы туралы сұрақ қойылды. «Кеден одағы біз үшін үлкен мүмкіндік болып отыр. Біздің облыс көкөніс өнімін көптеп өндіретін болғандықтан, оның бір бөлігін одақтас елдер нарығына жіберетініміз белгілі. Мəселен, биыл 2 млн. 200 мың тонна көкөніс өндірілді. Ал сауда айналымы бойынша айтар бол-сам, ол ағымдағы жылдың 10 айында 3,4 млрд. АҚШ долларын құрады. Осыған қарағанда Кеден одағы бізге тиімді деп айтуға əбден болады. Тек оның пайдалы жақтарын дұрыс қолдана білу керек», деді А.Мырзахметов.

Осыдан біршама уақыт бұрын Сенат депутаты Светлана Жалмағамбетова о ң т ү с т і к т е г і т ы ғ ы з о р н а л а с қ а н халықтың бір бөлігін солтүстік өңірге көшіру ұсынысын алға тартқаны мəлім. Келесі журналист осы ойға байланысты облыс əкімінің пікірін білгісі келді. «Бірінші кезекте бұл істің қаншалықты тиімді екенін електен өткеру керек. Содан кейін ғана пікір білдіруге болады. Ал көшіру, басқа орынға қоныстандыру мəселесіне кел-сек, біз өз облысымыздың ішінде де миграция мəселесін қарастырып жатыр-мыз. Мəселен, Мақтаарал ауданында халық тығыз орналасқан, ондағы халық саны 300 мыңнан асып жығылады, ал Отырар ауданындағы халықтың саны 50 мыңның ғана төңірегінде. Жалпы, осы айтылған мəселе біздің назарымызда екенін айтқым келеді», деді облыс əкімі.

Бұл жолғы брифинг бұрынғыларынан ұзағырақ болғанында айта кеткен жөн. Өйткені, сұрақ қоюшы журналистер көп болумен қатар, əр сұраққа толымды жа-уаптар қайтарылды.

Əлеуметтік ќамсыздандыру əлеуетімізді арттыра ала ма?«Қазақстан Республикасы

мен Азия Даму банкі арасындағы Қарыз туралы келісімді (Жай операциялар) (ОАӨЭЫ 2 Дəліз Инвестициялық бағдарламасы/Маңғыстау облысындағы учаске-лер/ -2-жоба) ратификациялау ту-ралы» заң жобасы да қабылданды. Келісім мақсаты Қазақстан Республикасына Азия Даму банкі ұзындығы 170 шақырым Шетпе – Ақтау автожолының учаскесін реконструкциялау-ды қаржыландыруға, сондай-ақ, құрылысты қадағалау жөніндегі іс-шараларға беретін 371,2 мил-лион АҚШ доллары сомасындағы қарызды алу болып табылады. Қарызды өтеу мерзімі – 5 жылдық жеңілдікті кезеңді қоса алғанда,

20 жыл. Республикалық бюджет-тен қарызды қоса қаржыландыру 45,9 миллион АҚШ доллары.

Жалпы отырыста «Қазақстан Республикасының кейбір заң-намалық актілеріне əлеуметтік қамсыздандыру мəселелері бойын-ша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы қызу талқыға салынды. Заң жоба-сымен жұмыс істейтін əйелдер үшін бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланыс-ты міндетті зейнетақы жарнала-рын субсидиялау енгізілген. Осы санаттағы азаматтарға зейнетақы аударымдарының 10 пайызының 4 пайызы міндетті əлеуметтік сақтандыру қаражатынан, ал 6 пайызы бюджет қаражатынан қамтамасыз ет ілетін бола-ды. Мұндай төлемақыны жыл

сайын 150 мыңнан астам əйел азамат алып отыратын болады. 2014-2016 жылдарға арналған республикалық бюджетте бұл мақсатқа 30,6 миллиард теңге қарастырылса, соның 8,8 мил-лиарды 2014 жылы төленеді деп күтілуде.

Заң жобасында Байқоңыр қаласында тұратын Қазақстан азаматтарын əлеуметтік қорғау мақсатында жүктілікке жəне босануға, сондай-ақ, бала асы-рап алуға байланысты табысы-нан айырылған жағдайларда төленетін əлеуметтік төлемді Ресей денсаулық сақтау феде-ралды ұйымдары берген еңбекке уақытша жарамсыздық парағы негізінде тағайындау туралы норма көзделген. Жұмысынан айырылған жағдайда төленетін

əлеуметтік төлем кейіннен өтініш жасаған кезде міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысудың жалпы өтілі негізге алына оты-рып тағайындалады. Егер жұмыс беруші өндірістегі зиянды (ерек-ше зиянды) еңбек жағдайларын жо йса, бұл өндірістік объектілерді аттестаттау нəтижелерімен мін-детті түрде расталуы тиіс, онда ол міндетті кəсіптік зейнетақы жар-наларын төлеуді жүзеге асырмай-ды. Жəне де егер əлеуметтік ауда-рымдарды есептеу объектісі ең төменгі жалақы мөлшерінен кем болса, онда əлеуметтік аударым-дар ең төменгі жалақы мөлшері негізге алына отырып есептеледі. Заң жобасында бұдан басқа да бірқатар өзгерістер бар.

Сенаторлар Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау

министрі Тамара Дүйсеноваға бірқатар сұрақтар қойып, өз ойла-рын ортаға салды. Сондай-ақ, де-путаттар жұмыссыздық, ең төменгі күнкөріс үшін қарастырылған 18660 теңгенің мардымсыздығы, өзін-өзі жұмыспен қамтыған дар-дың жағдайы сияқты өзекті мə-селелерге жауап іздеуге тырысты.

Сенаторлар «Қазақстан Рес-публикасының кейбір заң на-ма лық актілеріне мемлекеттік органдардың құзыретін заң-на малық жəне (немесе) заңға тəуелді деңгейде бекіту мəсе-ле лері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдады. Сонымен бірге, «Қа зақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне атқарушылық іс жүргізуді же-тілдіру мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы да бірінші оқылымда қолдау тапты.

Ўлтымыздыѕ ўйытќысы

Əмірхан АЛМАҒАНБЕТОВ,«Егемен Қазақстан».

Күн тəртібіндегі мəселеге б а й л а н ы с т ы П р е з и д е н т жанындағы Орталық комму-никациялар қызметінің рес-ми өкілі Алтай Əбибуллаев қысқаша түсініктеме беріп өтті. «Спорт қай кезде де өз маңызын жоймаған. Ал еліміз тəуелсіздік алған жылдары оның тынысы кеңейіп, спортшыларымыздың мерейі үстем болды. Бүгінде ел аймағында өткізіліп жатқан жа-рыстардан бөлек, Олимпиадаға қатысуға жол ашылды. Осы ж о л ы к е л е р ж ы л ы С о ч и қаласында өткізілетін қысқы Олимпиадаға дайындық бары-сын пысықтаудың жөні келіп тұр», – деді ол.

Спорт жəне дене шынықтыру істері агенттігінің төрағасы Тастанбек Есентаев жоғарыда аталған мəселеге байланысты бірқатар істердің қолға алынғанын атап өтіп, алдағы міндеттерге тоқталып өтті: «Төрт жылда бір рет өткізілетін Олимпиада əлемдік спорттың ең биік шыңы десек қателеспейміз. Сондықтан, біздің агенттік келер жылы Сочиде өткізілетін жарысқа қазірден бас тап дайындық жұмысын бас-тап кетті, – деп атап өтті ол. – Алдымен, осы жұмысты үйлестіру үшін республикалық оперативтік

штаб құрылды. Осының негізінде түйінді мəселелерді шешуге қадам жасалды».

Т.Есентаев сөз орайында Сочидегі Олимпиадаға əлемнің 80 елінен 5 мыңнан астам спорт-шы мен əр саланың өкілдері қ а т ы с а т ы н ы н м ə л і м д е д і .

С о н ы м е н б і р г е , с п о р т т ы ң 15 түрі бойынша 98 медаль жиынтығы сарапқа түсетінін білдік. «Лицензиялық кезеңнің аяқталуына дейін 10 спорт түрінен 40 лицензия алуды жо-спарлап отырмыз. Еліміздің олимпиалық командасы құрамын жасақтау ісі келесі жылдың қаңтар айына дейін жалғасады. Онда спортшыларымыздың дене дайындығы мен психологиялық жағдайы, сондай-ақ, іріктеу

кезеңдерінің жəне допингке қарсы бақылаудың қорытындылары ескерілетін болады. Жалпы, біз жалпы командалық есепте 20-23-ші орынға шығуды мақсат тұтып отырмыз», – деді келесі кезекте Т.Есентаев.

Əзірге Олимпиадаға лицен-зия алғандар тізіміне Шығыс Қазақстан, Ақмола, Павлодар, Батыс Қазақстан , Ақтөбе , Қарағанды облыстары мен Алматы қаласының спортшылары

енгізілген. Ал ұлттық құраманы дайындау үшін шетелден 17 ма-ман шақырылған. Олар спорттың 8 түрі бойынша (шаңғы тебу, би-атлон, мəнерлеп сырғанау, конь-ки, шорт-трек, фрис тайл жəне т.б) жаттығу өткізеді.

Баспасөз мəслихатында тау шаңғысы спортынан, трамплин-нен секіруден, шаңғы қоссайысы мен шана спортынан кен-же қалғанымыз ашық айтыл-ды. Дегенмен, спорттың бұл түрлерінен лицензия алудың үміті əлі жоғалған жоқ. Осы тұста бұқаралық ақпарат құралдарында бірнеше рет мəселе етіп көте-ріл ген кейбір спортшылардың Əнұранымызды жетік білмейтіні де айтылып қалды. Агенттік төрағасының сөзіне сенсек, бұл тұрғыдағы мəселе ендігі жерде қайта көтерілмеуі тиіс. Себебі, олардың бəріне бірдей арнайы сабақ өткізіліп, кемшілік жөнге келтірілген.

Басқосуда Сочиде өткізілетін қысқы Олимпиадаға елімізден баратын 4 журналистің ресми тіркеуден өткені мəлім болды. Əлем көз тіккен дүбірлі додаға санаулы журналистің қатысатыны əріптестерімізді алаңдатпай қоймады. Т.Есентаев қойылған бұл сұрақтың орынды екенін атап өтіп, қосымша 40-қа жуық жур налист қатыстыру жөнінде келіссөз жүргізіліп жатқанын тілге тиек етті.

Сонымен , келер жылғы Олимпиадаға əзірге елімізден 40 спортшы іріктеліп алынған екен. Жалпы, оған қатыса тын дардың нақты саны келер жылы белгілі болады. Белгілісі, онда алдыңғы қатардан көрінген спортшыға – 250 мың, екінші орын алғанға – 150 мың, үшінші орынға 75 мың доллар табыс етіледі.

Сочиге баратын саѕлаќтаралдаєы жылдыѕ басында белгілі болады

Кеше Президент жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінің ұйымдастыруымен Сочи қаласында 2014 жылы өткізілетін XXII қысқы Олимпия ойындарына дайындық барысы туралы баспасөз мəслихаты өткізілді.

Б.Сағынтаевтың айтып өт ке-ніндей, Үкімет отын-энергети-ка кешені мен өңірлерді қысқы маусымға сапалы дайын дау жөнінде тиісті шаралар қабылдады. Кейбір өңірлер үшін отын сатып алуға Үкімет резервінен қаражат бөлінді.

Б.Сағынтаев өңір лер дегі жал-пы жағдай тұрақты деп санайды. Алайда, жөндеу жұмыстарының жоспарын, температуралық кестені жəне энергия көздеріндегі отынның нормативтік қорларын сақтау бөлігінде шешілмей қалған мəселелер бар.

Тұрғын үй-коммуналдық сек-тор, əлеуметтік сала нысандары-ның жұмысы жəне коммуналдық қызмет үшін берешектер тура-лы Өңірлік даму министрі Болат Жəмішев баяндады.

Министрдің айтуынша, жы-лыту маусымының басында коммуналдық қызметтер үшін тұтынушылардың дебиторлық берешегі 5,8 млрд. теңгені құраса, ағымдағы жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша 4,9 млрд. тең-гені құрады. Дебиторлық бере-шек Алматы қаласында 1 млрд. теңгеге, Ақтөбе облысында 13,8 млн. теңгеге, Қызылорда облы-сында 10,9 млн. теңгеге азайды. Ал Астана қаласында 64 млн. теңгеге, Солтүстік Қазақстан облысында 12 млн. теңгеге өсе түсті.

Кеңесте Индустрия жəне жаңа технологиялар вице-министрі Бақытжан Жақсалиев қуат өндіру кəсіпорындары мен магистралдық электр желілерінің жұмысы ту-ралы баяндады. Вице-министр еліміздің б ірыңғай электр-энергетикалық жүйесі штаттық режімде жұмыс істеп тұрғанын атап өтті. Қуат өндіру көздеріне жоспарланған жөндеу жұмыстары аяқталды. Ағымдағы жылғы 11 желтоқсанға энергия көздерінің

отын қоймаларында 5,1 млн. тонна көмір жəне 161,2 мың тонна мазут жинақталған. Бұл көрсеткіш жал-пы Үкімет бекіткен нормаларға сəйкес келеді.

Төтенше жағдайлар вице-министрі Валерий Петровтың баяндағанындай, қазіргі уақытта республикадағы 779 қазандық тұтынушыларды жылу энергия-сымен жəне 389 қазандық ыстық сумен жабдықтауды қамтамасыз етеді, резервте 375 қазандық бар. Бұдан бұрын бекітілген жөндеу жұмыстарының кестелеріне сəй кес резервке қойылған 15 қазандықта жоспарлы жөндеу жұмысы жал-ғасуда.

Өңірлерді жылу энергиясымен жəне ыстық сумен жабдықтауды 100 пайыз қамтамасыз еткен кез-де Жамбыл, Ақмола, Қызылорда, Павлодар, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында қа-зандарды жөндеу жұмыстары жалғасатын болады. Жылу мау-сымы басталғаннан бері бірқатар өңірлерде 26 технологиялық бұзу-шылықтар (қазандықтар мен тур-биналардың авариялық тоқтап қалуы) орын алды, оның ішінде 12-сі жылыту бетіндегі қуыстардың себебінен болды.

Кеңесті қорытындылай келе, Б.Сағынтаев əкімдіктер жылы-ту маусымының апатсыз өтуін барынша қамтамасыз етуге тиіс екенін атап көрсетті. Сонымен қатар, ол мереке күндері өңірлерде жылыту маусымының өтуін қатаң бақылау қажет екенін еске сал-ды. Əкімдіктерге мереке күндері штаттан тыс жағдайларды жедел жою үшін жөндеу жұмыстарын жүргізетін бригадаларды қажетті ма-териалдармен жəне жабдықтармен қамтамасыз ету жөнінде қосымша шаралар қабылдауды тапсырды, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.

Елшімен кездестіКеше Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы

Əлихан Байменовтің Францияның Қазақстандағы Төтенше жəне өкілетті елшісі Франсис Этьенмен кездесуі өтті.

Тараптар екіжақты ынтымақтастықтың даму мəселелерін, Астанадағы Мемлекеттік қызмет саласындағы өңірлік хаб шеңберіндегі көпжақты əрекеттестік жайын талқылады, сонымен қатар, ынтымақтастықты тереңдету бойынша нақты іс-шараларды белгіледі.

Франсис Этьен мемлекеттік қызметтің жаңа моделіне қызығушылығын білдірді жəне Қазақстан мен Франция арасындағы ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтті.

«Егемен-ақпарат».

Жылыту маусымы жіті назарда

Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министрдің бірінші орын-басары Бақытжан Сағынтаевтың төрағалығымен 2013-2014 жылдарға арналған жылыту кезеңін жүргізу мəселелері жөнінде селекторлық режімде кеңес өткізілді.

(Соңы. Басы 1-бетте).

(Соңы. Басы 1-бетте).

«Нұр Отан» партия-сы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек Саяси кеңес бю-росы, Саяси кеңес жəне Орталық бақылау-тексеру комиссиясының жаңа мүшелеріне куəлікті сал-танатты түрде табыс етті.

Куəлік алған алғашқы сайланбалы органдар мүшелерінің қатарында Светлана Романовская, Анатолий Башмаков , Сауытбек Абдрахманов, Нұрлан Əбдіров, Ораз-күл Асанғазы, Айткүл Самақова, Уəлихан Би-шімбаев, Талғат Мұсабаев, Ольга Шишигина, Əкім Тарази бар.

Естеріңізге сала кетейік, «Нұр Отан» партиясы сайланбалы органдар мүшелерінің жаңа куəлігін табыс етумен қатар, ескі партиялық билеттерді оның жаңа үлгісіне ауыстыруды жоспарлауда. Ауыстыру 2014 жылдан бастап кезең-кезең бойынша жүргізіледі.

«Егемен-ақпарат».

Жаѕа їлгідегі куəлік алдыТəуелсіздік күні қарсаңында «Нұр Отан» партиясының Орталық

аппаратында Саяси кеңес бюросы, Саяси кеңес жəне Орталық бақылау-тексеру комиссиясы – сайланбалы органдар мүшелерінің куəлігі салтанатты түрде табыс етілді.

Кґне жазу кїні – Мəжілістіѕ кїн тəртібінде

Мəжілістің Əлеуметтік-мəдени даму комитетінің төрайымы Дариға Назарбаеваның жетекшілігімен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде «Түркі əлеміндегі руна жазуының күні (руна-сына)» деген тақырыпта комитеттің көшпелі отырысы өтті.

Көне түркі жазулары негізінен VІ-Х ғасырлар аралығында Ұлы түркі қағандығы жəне Көк түрік қағандығы, Хазар қағандығы кезінде қолданылған. Таралу аймағы Моңғолия-Сібір да-лаларынан Тибет жеріне дейін жəне Еуропадағы Венгрия, Чувашия аймақ тарына дейін кездесіп оты-рады. Кейін бұл жазуларды Ислам дінінің ықпалымен енген араб жа-зулары ығыстырып шығарды. Кейін

осы араб жазуларының орнына қазіргі түркі халықтары латын жəне кирилл əліпбилерін қолданды.

Парламент Мəжілісі Көне түркі жазуларына байланысты мəселені орынды көтеріп, ол туралы Мəжілістің Əлеуметтік-мəдени даму комитетінің көшпелі отырысында белгілі ғалым-дардың қатысуымен жан-жақты сөз болды, деп хабарлады Мəжілістің баспасөз қызметі.

13 желтоқсан 2013 жыл www.egemen.kz 3

БҮГІННЕН – БОЛАШАҚҚА!Ерлан ҚАЛМАҚОВ,Қостанай облыстық ішкі саясат басқармасы басшысының орынбасары.

Елбасының Жолдаулары – халқымыз асыға күтетін, ел дамуының əрі қарай бағыттарын нақтылайтын бірегей құжат. Ал былтырғы желтоқсан айындағы Жолдау кемел келешекке құрылған келелі жоспар-ларымен ерекшеленіп, заманның ауыр жүгін арқалай келді. «Көз – қорқақ, қол – батыр». Ел аузындағы нақыл Елбасының 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясын қабылдап қана қоймай, оны мерзімінен бұрын сəтті іске асырып, ендігі кезек-те жаһандық деңгейдегі міндеттерді

межелеуіне арқау болғаны анық.Ел Тəуелсіздігінің жиыр-

ма екінші жылын біз бəсе кеге қабілетті 50 елдің қатарын-да тұрып қарсы алдық. Бұл дегеніміз – халқының əл-ауқа ты артқан, экономикасы қарыш тап дамыған, айшық ты астанасын тұрғызып, бір лік пен татулықтың отын жақ қан мерейлі мемлекеттің мəрте-бесі. Біздің пайымдауымызша, Президент Нұрсұлтан Назар баевтың бұл стратегиялық бағдарламасы ел тұтқасын ұстаған азаматтар үшін, оның ішінде жас ұрпақ өкілдері үшін даңғыл жол көрсететін таптырмас əдістемелік құрал

болып табылады. Себебі, құжатта жаһандық деңгейдегі сын-қатерлерді ескере оты-рып, дербес мемле кеттің да му болашағына негіз делген ау-қымды міндеттер көр сетілген. Қуатты экономика, қуатты бизнес қалыптастыру арқылы Қазақстанды қуатты державаға айналдырудың тетік тері кеңі-нен түсіндірілген. Əсі ресе, жа-һан дық даму үдерісіне ілесе

отырып, өркениеттің көшінен қалмауға баса назар аударылғаны көңіл қуантады.

Жолдауда мемлекеттік тілдің мəрте-бесін арттыру сынды ұлт болашағына қатыс ты қағидатты мəселелер өте орынды

көте рілді. Əрине, онда Елбасы жердің, ел-дің иесі қазақ халқына уақыт жүктейтін қасиетті міндеттерге де тоқталды. Осы орайда ұлт зиялыларының жауапкершілігі де жоғары болмақ. Бүгінге дейінгі толай ым табыстарға қол жеткізуіміз, тіпті, осын дай кең ауқымды стратегиялық жос пар құ руы-мыздың өзі – еліміздегі тұрақ тылықты, халық бірлігінің арқасы екендігі сөзсіз. Сон-дықтан, ендігі кезекте сол бірлігімізді ны-ғайтып, ел мүддесі үшін ерінбей еңбек ете-тін жасампаз жастардың заманы туып отыр.

Біз, жастар, тəуелсіз мемлекетіміздің тағ дырына жауапты екенімізді бар жан-тəні мізбен сезіне отырып, ХХІ ғасырды «Қа зақ станның алтын ғасыры» етуге атсалы суымыз керек. Ендеше, ақ жол, за-мандастар!

ҚОСТАНАЙ.

15 жыл ішінде білім беру саласына жұмсалған қаржы

9,5 есе өсті

ҚАЛЫПТАСҚАН ҚАЗАҚСТАН

СТРАТЕГИЯ-2050СТРАТЕГИЯ-2030 НƏТИЖЕЛЕРІ

ƏЛЕУМЕТТІК САЯСАТ

«Мен үшін əрқашан халықтың тұрмыс деңгейі басты өлшем болып келді жəне солай бола бермек».

Н.Ə.Назарбаев.

ƏЛЕУЕТТІ ƏЛЕУМЕТТІК САЯСАТ ҚОҒАМДЫҚ ТҰРАҚТЫЛЫҚ ПЕН КЕЛІСІМДІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТТІ

15 жыл ішінде қазақстандықтардың табысы 16 есе өсті

Ең төменгі өмір сүру деңгейінен төмен табысы бар қазақстандықтар

7есе азайдыЖұмыссыздар саны

2 есе қысқарды

ƏЛЕУМЕТТІК БАҒДАРЫ БАР ҚОҒАМНЫҢ НЕГІЗІ ҚАЛАНДЫ

Аналар өлімі 5 жыл ішінде

3 есеге дейін төмендеді

Бала туу 1,5 есе артты

АДАМ ƏЛЕУЕТІН ДАМЫТУҒА ҰЗАҚМЕРЗІМДІК ҚАРЖЫ САЛУ САЯСАТЫНЫҢ НƏТИЖЕСІНДЕ ҚАЗАҚСТАН ЖАСТАРДЫҢ

БҮГІНГІ ТАЛАНТТЫ БУЫНЫН ҚАЛЫПТАСТЫРДЫ

Дариға ИСМАҒАМБЕТОВА,Ақтөбе облыстық жастар саясаты мəселелері басқармасының басшысы.

Бүгінгі Қазақстан – қо ғам өмірінің барлық салаларында оң өзгерістерге жетіп, саяси тұрақтылығы қалып тасқан, экономикасы берік нығайып келе жатқан еңселі ел. Мемлекет бас-шысы Нұрсұлтан Назарбаевтың сындар-лы саясатының арқасында əлеуметтік-экономикалық даму үрдісіне қол жет-кіз генімізді төрткүл дүние түгел мойын-дады.

Елбасының «Қазақстан-2050» Стра-тегиясы – қалыптасқан мемле кет тің жаңа саяси бағыты» атты Қазақ стан халқына былтырғы Жолдауы еліміздің іркіліссіз ілгері қадам басуын айқындаған құжат ретінде ұзақ мерзімді қамтуымен құнды. Жолдаудағы ең басты мақсаттың бірі – 2050 жылға қарай Қазақстан əлемнің дамыған 30 елінің қатарына кіруі. Ол үшін мемлекеттілікті одан əрі дамыту жəне нығайту, экономикалық даму мен инвестиция тартуды арттыру, денсаулық сақтау мен білім беруді əлемдік дей-гейге жеткізу көзделген, сондай-ақ, сыртқы жəне ішкі саясатқа, адами капиталдың құндылығына, дін мен тілге, халықтардың бірлігі мен татулығына баса назар аударылған.

Бүгінгі күннің түйткілдерінің бірі – тұрғын үй мəселесіне де Елбасы ден қойып отыр. Салық саясаты, білім беру мен кəсіби машық, кəсіпкерлік, қазақстандық демократия мен патрио-тизм мəселелері де Жолдауда айқын көрініс тапқан. Нұрсұлтан Əбішұлы ХХІ ғасырдың он жаһандық сын-қатерін де алға тарта отырып, оларды қалай еңсеруге болатынын да терең талдап, таразы-лайды. Міне, бұл Мемлекет басшысы

сая са ты ның көрегендігін əдіп тейтін қағидаттар екені сөзсіз.

Елбасы Жолдауындағы міндеттер жастардан да қашанда белсенділік күтеді. Сол себептен Қазақстанның алдағы асулардан сүрінбей өтуі жастарға да байланыс-ты. Біз, жастар еліміздің экономикалық-əлеуметтік да-

муына, қоғамдық-мəдени өміріне белсе-не араласып, еліміздің өсіп-өркендеуіне өз үлестерімізді қоса беретін боламыз. Жастар қашанда жасампаздықтың, жаңа бастамалардың жүзеге асыру-шылары болып табылады. Елбасы Жолдауында: «Мен сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айналуға тиіссіздер», деп айрықша атап айтты.

Бұл – елдіктің сенімі, ертеңіміздің сенімі дер едім. Жолдауда көрсетілген негізгі міндеттерді жүзеге асырушы да біздер, жастар болатынымызды есімізде ұстауымыз керек. Сондықтан Елбасы сенім артқандай, оқуда, жаңа мамандық жəне жаңа технологияны меңгеруде ізденісте болуымыз керек, еліміздің жарқын болашағы жолында күш-жігерімізді жұмылдыруға дайын болуымыз қажет. Мұның өзі бізді жат əдеттерден аулақ болып, өнегелі де өркенді істерге ұмтылуға, барлық салада да алдыңғы лектен көрінуге шақырады.

Жарқын болашаққа бағдар ұстаған Қазақстанымыздың өркендеуінде жастардың қолтаңбасы айрықша айқын болуы тиіс. Бұл біздің қолымыздан келеді. Ол үшін елімізде жастардың бастамашылдығын қолдаудың үлгілі үрдістері, игі дəстүрлері қалыптасып отырғаны да шындық.

АҚТӨБЕ.

Нұрбол ҚҰДАЙБЕРГЕНОВ, М.О.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының кіші ғылыми қызметкері.

Халықтың болашаққа деген үкілі үмітінің үзілмеуі үшін, алғы күнге деген сенімінің артуы үшін үлкен бағдарламалар жасалынады. Мемлекет тарапынан жа-салған жоспарлар елді ұйыстырып, береке-бірлігінің нығаюына, қажыр-қайраты мен мақсат-жігерінің бір арнада тоғысуына жол ашады. Ашуға тиіс те. Өйткені, халықтан биік асқар жоқ. Кəрі тарих мұндай жоспарлардың талайына куə болған.

Екі алпауыттың ортасында отырған Қазақстанымыздың бұрынғысы мен бүгінгісін сарапқа салып, алдағы ғұмыр-болашағын бағдарлау, соған сай сəтті жос-пар жасау – уақыт оздырмайтын толғақты мəселе еді. Бүгін ерте боп көрініп, ертең кеш боп кетуі мүмкін екенін ертерек ұққан Елбасы 1997 жылы «Қазақстан-2030» бағдарламасын жұртқа жария етті. ХХ ғасырдан ХХІ ғасырға көз тігіп, сөз салып тұрғандай көрінген сол кезде. Бүгін өткен жолымызға қарап, ізімізді айқын танимыз. «Əттеген-айымыздан» «əп-бəрекелді!» деген кездеріміз көп болыпты. Бірен-cаранын тілге тиек етейік. Біздің ең үлкен жеңісіміздің бірі – халықаралық дəрежеде 14 мың шақырымдық шекарамызды бекіттік. 15 жыл ішінде мемлекетіміз əлемдегі ең серпінді дамушы елдердің бестігіне енді. Қазақ елінде 140 ұлттың өкілдері өзара ынтымақ-бірлігі жара-сып өмір сүруде. ХХ ғасырдың басында Ахаң, ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы: «Əлхамдулилла, аз емеспіз, алты милли-он алашпыз», деп еді. Соңғы 15 жылда халықтың саны 14 млн.-нан 17 млн. адамға дейін өсіпті. Демек, бүгін біз де Ахаңша қуанып, Ахаңша шүкір айтуға ынталымыз.

Арпалысын ала келген жаһандау үдерісінде Қазақстан қай бағытта дамуы қажет? Күрделі де күрмеулі мəселелер аз емес, əрине. Қазақстанның экономика-сы, жалпы, саяси һəм мəдени-əлеуметтік жай-күйіміз қандай болмақ? Осы секілді сауалдарға Елбасы Жолдауында терең мəнді жауаптар берілді. Н.Назарбаев атал-мыш бағдарламада ең ірі деген он бағыт бойынша мəселе көтерді. Онда саяси-əлеуметтік, қоғамдық-мəдени салалардың қай-қайсысына да тиесілі түйткілдер түсіндіріліпті. «Қазақстан-2050-де» ұлт денсаулығы, ауыл шаруашылығын да-мыту мен еңбек саясатын ұтымды шешу

жолдары, кəсіпкерлікті жан-жақты қолдау мен саламатты ұрпақ тəрбиелеу, ана мен баланы қорғау, білім беру ісін жетілдіру секілді маңызды дүниелерге мəн берілді. Мұның өзі ұлт ертеңінің анық та жарық болуына жасалған кезекті қадам деуге болады. Президентіміз аға буын амана-тын да, үмітін де артып отыр жастарға. Аманатқа қия нат қылу жасқа жараспас. Жолдау жария лан ғанда жастар қарап қалған жоқ, қайта қар манып қалуды құп көрді. Жер-жерде осы бағдарламаны на-сихаттау мақса тында əртүрлі турнир-лер, ойындар мен дөң гелек үстелдер, əн байқаулары мен түрлі бас қосулар өткізіп жатыр. Өткізіле береді де.

Елбасы Жолдауында ғылым-білім саласына ерекше көңіл бөлініпті. «Ел мен елді теңестіретін басты нəрсе – білім» демеп пе еді заңғар М. Əуезов?! Əсіресе, бүгінгі қым-қуыт, аласапыран заманда жастардың біліммен қарулануы маңызды, жас буынның бəсеке-бəйгеде оқ бойы оза шауып шығуы үшін білім са-ласына көбірек көңіл бөлінгені көкейге қуаныш ұялатты. Мемлекет басшысы соңғы 15 жылда білім алуға жұмсалатын қаржының 9,5 есе өскенін, ал соңғы 12 жылда жоғары білім алуға берілетін гранттар санының 182 %-ға ұлғайғанын тілге тиек етті. 1993 жылы «Болашақ» бағдарламасы қабылданған еді. Содан бері 8, 5 мың білімгер шетелдің озық оқу орындарында оқыды. Енді өз елімізде де əлемдік университеттермен теңесе алатын үздік білім ошақтарын ашу, зияткерлік мектептерді көбейту жəне инновациялық зерттеулерді дамытудың тетіктерін жасау жағы да Жолдауда ескеріліпті. Бұл 2050 жылға дейін жүйелі жоспар жасап отырған Қазақстанның жа-стар саясатына оң көзбен қарайтынын көрсетеді. Президентіміз өз сөзінде: «Бүгін мен жариялаған Жаңа саяси жəне экономикалық бағыт сіздерге жақсы білім беруді, яғни бұдан да лайықтырақ болашақ сыйлауды көздейді. Мен сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер Жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айналуға тиіссіздер», деп жастарға үлкен үміт артты. Статистикалық деректерге сүйенейік. Елімізде ғылыммен айналы-сатын жастар саны 18 мың адамға жетті. Тек соңғы екі жарым жыл ішінде 3000-ға жуық жас өрен ғылым табалдырығын аттапты. Демек, жыл сайын бұл үдеріс үдеп жатыр деген сөз. «Қазақстан-2050» бағдарламасы аясында атқарылатын іс-шаралар бұл игі дəстүрді қарқындатып

əкетеді деген берік сенім бар бізде. Жолдауда ең үздік 100 классикалық

шығарманы мемлекеттік тілге ауда-ру мəселесі көтерілді. Қазірдің өзінде ғаламтор беттерінде іріктеу байқауы басталып кетті. Қазір жастардың дені ғаламторда өз ойларын ашық білдіретінін ескерсек, Елбасының аталмыш идеясының іске асуына жастар қауымы да үлес қосып жатыр деуге болады. «Қазақстан-2050» бағдарламасындағы қолжетімді тұрғын үй мəселесін шешу, оның ішінде жатақханаларды көптеп салу, жалға берілетін тұрғын үй алаңын 1 миллион шаршы метрге жеткізу туралы айтылған міндеттер, бүгінде үйсіз, күйсіз жүрген жас мамандар жүрегіне шуақ түсірді.

Демографиялық жағдай, əсіресе, біздің қазақ үшін салғырт қарауға болмайтын келелі мəселе екені белгілі. Қазақстан халқының қазіргі өсімінің 60 пайыздан астамы 20-30 арасындағы жастардың үлесiнде. Республика тұрғындарының əрбір екінші азаматы жасы отызға толмаған адам екен. Демек, Қазақстан – жастар мемлекеті. Əрине, жастар туралы айтқанда, шешуін таппай отырған мəселелер жоқ деуге болмайды. Деректер еліміздегі жасы 25-тен асқан бойдақтар санының 3 миллионнан асып жығылатынын ай-тады. Суицидтен пайыздық көрсеткіш бойынша əлемнің алғашқы үштігіне кіретініміз де жастар арасындағы руха-ни дерттердің аз емес екенін көрсетеді. Осы жəне басқа да мəселелерді шешу үшін мемлекет тарапынан көптеген бағдарламалар қабылданған. «Жасыл ел», «Ауыл жастары», «Дипломмен – ауылға!», «Болашақ» сынды бағдарламалардың бəрі де жас буынның, жас шыбықтың тура əрі жемісті ағаш боп жайқалуына жасалған жағдай деуіміз керек. Президент Н.Назарбаев арнайы жастар саясаты жөніндегі тұжырымдама талқыланып жатқанын өз Жолдауында айтты. Жастар туралы жаңа заңға да өзгерістер енбек. Республиканың əр өңірінде жастар са-ясаты мəселелері жөнінде басқармалар құрылып жатыр. Биыл еліміздің жастар ұйымдары ақылдаса келе, 2013 жылды ауыл жастары жылы деп жария етті.

Шерағаң – Шерхан Мұртазаша айтсақ, «Елбасы – біреу, қалғандарымыз – тіреу». Ендеше, Жолдауды қолдау – халыққа міндет, бізге сын. Өйткені, 2050 деген – болашақ, болашақ дегеніміз – жастар, мына біз.

АЛМАТЫ.

Стратегия жəне жастар саясаты

Бауыржан ТҰЯҚОВ,Маңғыстау облыстық жастар саясаты мəселелері басқармасының басшысы.

Былтыр Елбасымыз еліміздің ең қас-терлі мейрамы – Тəуелсіздік мере кесі қар-саңында Қазақстан халқына өрке ниеттің шыңына жетуді мақсат ететін маңызды құжат «Қазақстан-2050» Стра тегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауын жария еткені белгілі.

Бүгін еліміз өз дамуының жаңа

ке зеңінде тұр. Елбасы еліміздің 2050 жыл ға дейінгі жаңа саяси бағытын айқын-дап, бар шамыздың алдымызға маңыз ды мін деттер қойып отыр. Əрбір қазақ стан-дық былтырғы Жолдаудан да өзінің, отба-сының, тұтас елінің жəне ке лер ұрпағының алаңсыз да бақуатты тұр мыс-тірлігін көре алғаны еш күмəн туғызбаса керек.

Əсіресе, Елбасының жастарға қатысты айтқан сөздері жан тебірентерлік болғаны есте. Елім, жерім деген жастың жүрегіне қозғау салғаны кəміл. Жасыратыны жоқ, аға буын ертеңгі ел тұтқалары деп сенім артып отырса, кейбір жастардың ата

салт, дəстүрлі дін-нен адасып, азғыр-ған ның жете гін де кетіп жүр ген дері – барша мыз дың ортақ қасіретіміз. Елбасы осы ке-лең сіздіктің алдын алуға шақырды. Нұр сұлтан Əбішұлы жаңа буын қазақ-стан дықтарға сенім артып: «Сіздер жаңа бағыттың қозғаушы күшіне айна луға тиіссіздер», деп атап көрсетті. Қазақстанның болашағын білімді де, білікті жастарға

қатысты деп білетін Елбасы жас буынды ел өміріне етене араластыру, оларға мейлінше жағдай жасауға жаңа стратегиядан айрықша орын берді. Жолдаудағы: «Сендердің азат ойларың мен кемел білімдерің – елімізді қазір бізге көз жетпес алыста, қол жетпес қиянда көрінетін тың мақсаттарға апаратын құдіретті күш», деген сөздер жастарға тың жігер бермек.

Барша қазақстандық жас буынның Елбасы алдымызға қойған ауқымды мін-деттерін абыроймен іске асыруға атса-лысып, еліміздің əлемдегі дамыған 30 ел дің қатарына кіруі үшін аянбай еңбек ететіндігіне зор сенім білдіремін.

АҚТАУ.

Алдыѕєы лектен кґрінуге тиіспіз

Биікке талпындыратын ќўжат

Келешек келбеті

Алтын єасыр – біздіѕ єасыр

Мирас ҚҰТТЫБАЙ,Қарағанды облыстық жастар саясаты мəселелері басқармасының басшысы.

Елбасы Нұр сұлтан На зарбаев Қазақ стан халқына был тырғы Жол-дауында жаңа Қазақстанның 2050

дамудың жар-қын жолын айқындап бер-гені белгілі. «Жас келсе – іс ке», дей-ді да на халқы-мыз. Əр істі өз дең гейінде ат-қа ру үшін əр-бір жасқа білім

мен тəжірибе ке рек. Жолдауда білім ақысын өз кү шімен төлей алмайтын жастарға көмек көрсету шаралары: мемлекеттік-жекеменшік əріптестік желісін, көпсалалы оқу гранттары, мамандандырылған оқу орында-ры жүйелерін құру, ең қуантатыны – өндірістік тəжірибеден өтуді заңнамалық тұрғыда бекіту тасқа таңба басқандай көрсетілген. Елдің келешегін кемелдендірушілерге қамқорлықты замандастарымыз қуана қарсы алғаны да ұмытыла қойған жоқ. Лайықты білім алуға та лаптанушыларға бұдан былай үлкен мүмкіндіктің ашылмақтығы білімді де білікті буынның қатарын толықтыра түсері даусыз.

Мемлекет басшысы «Жаңа ба-ғыттың қозғаушы күші – жас тар», деп жас қазақстандықтардың ал-дына үлкен міндеттер қойды. Қол жеткізген бүгінгі табыстарымызды сақтау жəне еселеу, жаңа бастамалар-ды жүзеге асыру бүгінгі толқынның еншісінде. Бұл – баға жетпес бақ жəне жүгі ауыр жауапкершілік. Əлемдік нарықта жыл санап күшейіп келе жатқан бəсекеге, ХХІ ғасырдағы одан сайынғы қиын сындарға төтеп беруге құлқысы мен еңбек етуге ынтасы жоқ, білімі таяз, рухы аласа қоғамның қолынан келмейтіні анық. Сондықтан Елбасы көрегендікпен көрсетіп отырғандай, одан алып шығар жол қолдарынан бəрі ке-луге тиісті жаңа күшке тиесілі. Ондай күш біздерміз деп білемін. Жаһандық дамудың бел ортасынан табылып, жас елімізді алдыңғы 30-дың қатарына қосуға жігеріміз бен білімімізді аямайтынымызға сенім мол.

АҚШ-тың 26-шы Президенті Теодор Рузвельт: «Адамзат бала-сы ның өмірлік іс-əрекетінде қай-таланып отыратын құпия құбылыс бар – кейбір толқынға қойылатын талап пен артылатын үміт ерекше болады», деген екен. Бұл Қазақстан тарихындағы жаңа толқын – тəуел-сіздік құрдастарына арнап айтыл-ғандай да. Алтын ғасыр – біздің ғасыр болуы қолымызда. Оны жасау біздің үлес. Жолдау жігерлендірген замандастарым соған дайын.

ҚАРАҒАНДЫ.

13 желтоқсан 2013 жылwww.egemen.kz4

ӨНЕГЕЛІ ӨМІРДІҢ«Қай заманда да, қай қоғамда да тарихи тұлғалардың уақыт

бедеріндегі ізі көп ретте көркем туындының кейіпкері күйінде кестеленіп қалатыны анық. Арғы-бергідегі даңқты ата-бабала-рымызды бəрінен бұрын тарихи дастандардың арқауына айна-луы арқылы танитын, қадір-қасиетін соған қарап та бағалайтын біздер, қазақтар, мұны тіпті жақсы білеміз» – Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өміріне арналған «Елбасы жолы» киноэпопеясының «Отты өзен» жəне «Темір тау» фильмдерінің Астанадағы тұсаукесер көрсетілімінен кейін жазылған газет мақаласында (2013, 4 желтоқсан) осылай делінген еді. Міне, енді сол лента бүкіл ел көлемінде таныстырылатын күн де келіп жетті. Кеше, 12 желтоқсанда Астанада, Алматыда, барлық

облыс орталықтарында фильмнің жалпыұлттық тұсаукесері өткізілді. Оған шығармашылық зиялы қауым мен мəдени жұртшылықтың, депутаттық корпустың, қоғамдық институт-тар мен саяси партиялардың, ардагерлер мен жастардың, өндіріс орындары жетекшілері мен жұмысшыларының, əлеуметтік сала ұйымдарының, сондай-ақ көрермен қауымның өкілдері қатысты. Бүкіл ел көлемінде ұйымдастырылған бұл акцияның нəтижесін газет бетіне жедел жеткізу үшін біз өңірлердегі меншікті тілшілерге фильмді тамашалаған жұртшылықтың пікірлерін жа-зып алып, редакцияға шұғыл жолдауды тапсырған болатынбыз. Енді Елбасымыз туралы көркем туындыдан ел халқының алған əсерлеріне, зиялы қауым толғаныстарына назар салыңыздар.

Дəуір кґрігінде

шыѕдалєанГүлжиһан КЕҢЕС,С.Сейфуллин атындағы агротехникалық университеттің аға оқытушысы.

1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күнінде «Қазақстан» концерт залын-да «Елбасы жолы» киноэпопеясының тұсаукесеріне қатыса алған адамдарға қызыға қарап жүрген едім. Олар фильмді алғаш көргендерін қуана ай-тып, лентаның шынайылығына, өмір суреттерін дəл бейнелегеніне нақты мысалдар келтіріп сөйлеген болатын. Енді, міне, кеше сол қуанышқа мен де бөлендім. Көптен күткен кинолента көңілімнен шықты.

Көрермендердің арасында бұл шығармаға күпті көңілмен қарағандар аз болмаған шығар. Елбасымыздың өмірін өзінің кітаптарынан, көптеген сұх баттарынан, Президент туралы жазылған кітаптардан жақсы білеміз ғой. Сондағы деректер өнер тілімен қалай сөйлейді екен деп те ойланғанбыз. Өйткені, ғұмы р баян деректерінің бəрі бірдей шығар ма арқауына айнала алмай-ды ғой. Осы тұрғыдан қарағанда, сцена-рий автор лары Елбасы өмірінің драмаға, тар тысқа толы тұстарын дəл таба біл генін разылықпен айтқым келеді. Фильм нің алғашқы кадрларынан бастап түйін делер тұсына дейін көрермен на-зарын бір сəтке де босаңсытпай ұстай алға ны сүйсінтеді. Мұның ең басты себе бі, əрине, Елбасымыз Нұрсұлтан Назар баевтың жас шағынан өмір көрі-гін де құрыштай шыңдалып өскен өмір-баянының байлығы, мазмұндылығы. Фильм табысының негізгі сыры да осында.

Тўлєа таєылымы

Еѕбекпен ќайнап ґскен ер

Сырлы əлемніѕ сəтті суреттері

Ўрпаќќа ўсынар їлгі

Рух пен кїш берді

Кеше бїкіл елімізде «Елбасы жолы» киноэпопеясыныѕ

Ержан РАҚЫМЖАНОВ,Павлодар облыстық дін істері жөніндегі басқарма басшысы.

Бұл кинофильмді көруге, əсіресе, жас тар көп келді. Оларға өткен өмірдің көріністері, əрине, таңсық. Елбасы туралы фильмді тамашалай отырып олар көп жай-ды көңілдеріне түйді. Үлгі-өнеге деген осы. «Елбасы жолы» – бүгінгі жастарға сабақ. Расында да, киноэпопея десе болғандай. Көрермендер Елбасының жас кезіндегі өмірін, қажыр-қайратты жігерін көрсете білген дарынды актер Нұрлан Əлімжанның да өнеріне сүйсініп тарқасты.

Бүгінгі ұрпақ Тұңғыш Президентіміз де біздің əкелеріміз бен апаларымыз көрген қиындықты көріп, еңбекте шыңдалып, өз күш-жігерінің арқасында үлкен мақсатқа қол жеткізгенін білулері қажет. Жастар, ұл-қыздарымыз иманды, еңбекқор, білімді, жігерлі болсын десек, атыс-ша-быс, қорқынышты кинолардан гөрі тарих беттерін осылай ашып көрсетуіміз ке-рек. Дүниеге өзгеріс келді деп жеңілтек ойларға еріп, жастарымыз имандылық дəстүрлерден айырылып кете жазда-ды. Сондықтан, «Елбасы жолы» – нағыз танымдық, үлкенге де кішіге де ой салатын кино деп бағалаймын.

Айгүл ƏБИЕВА,көпбалалы ана.

Еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың өмірі, еңбек жолы туралы сыр шертетін «Елбасы жолы» киноэпопеясының «Отты өзен» жəне «Темір тау» атты екінші, үшінші тарауларының көрсетілімі маған үлкен əсер етті. Бұл сол заманның қиын да қызық тіршілігін бастан кешіп, болаттай шынығып, ел басқарған азаматқа айналған Елбасымыздың оттай жанған жалынды жолы болғандықтан да қымбат. Өткен ғасырдың басты оқиғаларының бірі – алып өнеркəсіп

орындарының құрылысы, сол дəуірдегі қазақ жастарының еңбекке деген құлшынысы фильмде тамаша үйлесім тапқан.

Алты баланың анасы ретінде мен бұл фильмнің өскелең ұрпақ тəрбиесіне үлкен үлес қосатын туынды екенін айтқым келеді. Өйткені, осындай еңбек жолынан өткен Елбасымыздың бейнесі ұрпаққа үлгі болары сөзсіз. Отанды сүю, ел үшін тер төгу, өз ісіне адал болу, таңдаған жолынан қайтпау секілді қасиеттер фильмнің басты идеясы деп білем. Көркем туындыны көрген əрбір есті азамат, өнегелі отбасы менің пікіріме қосылады деп сенемін.

Азат ҚАМАРХАН, қазақ-орыс халықаралық университетінің ІV курс студенті.

Облыс орталығындағы «Ло ко мотив» кинотеатрында Нұрсұлтан Əбішұлының «Əділеттің ақ жолы», «Бейбітшілік кін-дігі» жəне «Еуразия жүрегінде» шығар ма-ларының негізінде қойылған «Елбасы жолы» киноэпопеясының жалғасы «Отты өзен» жəне «Темір тау» фильмдері көрсетіледі дегенде шын көңілден асықтық. Тамаша туындыны көріп, ерекше сезімге бөлендік.

Елбасы өмірінен алынып, тарихи оқиғалар тізбегінде жасалған фильм-дер шынайылығымен, шын шыл дығымен көрермендерді баурап алды десем артық айтқандық болмас. Фильмде баяндала-тын оқиғалар мен көріністерде ешқандай жасандылық жоқ. Тарихи тұлғаның өмірі мен еңбек жолы өнермен өзектес өріліп, көркем дүние болып шыққан. Фильмнің басты кейіпкері Сұлтанның басынан өткен оқиғалар арқылы кеңес өкіметі тұсындағы өмір сипаты, ұлттар достығы, сол кездегі жастардың киім

киісі, жүріс тұрысы, арман - мұраты көз алдыңа келеді. Сұлтанның адам гер шілігі, достыққа адалдығы, еңбек қорлығы, ізденімпаздығы қисынды оқиғалармен сабақтастырылады.

Фильмді көріп отырып, Елбасының бойындағы қасиеттердің ата-анасының қанымен, тəрбиесімен келгенін айқын аңғарасың. Қандай ортада өзінің көш бас-шылық қасиетімен дараланып тұратын Сұлтанның əрбір іс-əрекетіне іштей сүйсініп отырасың. Киноны емес, өмірді көргендей əсерге бөлендік.

Арман ОСПАНОВ,самбодан əлем чемпионы.

Бірден айту керек, кино өте сəтті шығыпты. Нұрсұлтан Əбішұлының бойында сол жылдардан-ақ көшбасшылық қасиеттердің таныла бастағаны, оның өз қатарластарының арасында топ бастар тұлғаға айналғаны

фильмде шынайы көрсетілген. Жолдастыққа беріктігі, қамқорлығы, қандай қиын жағдай болса да араша түсіп, шындыққа белсене кірісіп, əділдік, адалдық үшін жалындап отқа түскені өте керемет шыққан. Елбасының осы қасиеттері зал толы көрермендерге үлкен əсер берді.

Əрине, Теміртау мен Днепрод зержинскі

қалаларында Нұрсұлтан Назарбаевтың жүріп өткен еңбек жолы туралы бұған дейін талай оқы дық, естідік. Фильмде зауыттың төңірегіндегі құрылыстың ара-сында, балшық пен жаңбырдың арасында жүрген күндері өте нанымды түсірілген. Тура сол заман, сол уақыт тынысын, көрінісін көз алдыңызға келтіреді.

Жалпы, бұл фильм өз көрер мен деріне үлкен ой тастап, бойларына рух пен күш бергені анық.

Павлодар

Талдықорған

Тараз

Ақтөбе

Шымкент

Петропавл

Марат БАТЫРОВ, Петропавл əскери институты басшысының орынбасары.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті жайлы түсірілген «Елбасы жолы» киноэпопеяның «Балалық шағымның аспаны» атты алғашқы бөлімін көріп, өмірмен өзектес шынайы шындықты на-нымды бере білген шеберлікке тəнті болып едім. Енді, міне, ел Тəуелсіздігі мерекесі қарсаңында Елбасымыздың

еңбекпен қайнаған бел-белестерін суреттеу-ге арналған «Отты өзен» жəне «Темір тау» тарауларын тамашалаудың сəті түсті. Облыс орталығындағы 450 орынды «Қазақстан» кинотеатрына келушілер қатары өте қалың болды.

Əлемге əйгілі тұлға жайлы эпопеялық туынды жасап шығару – қиынның қиыны десек, жұртшылық назарына құнды еңбек ұсына білген жəне осы сыннан сүрінбей өткен шығармашылық ұжымның еңбегін қалай мадақтасақ та жарасады. Бəріміздің

көз алдымыздан Сұлтанның бозбала шағынан бастап, азаматтық тұлғалық деңгейге дейінгі қалыптасу өмір жолы еш боямасыз нанымды бейнеленген. Екі серия-лы фильмнің өне бойынан қазақ халқының дара да дана ұлының жүріп өткен жолдары əр кезеңнің уақыт табынан нақты бедер-белгі қалдырғандай үлкен əсер алдық.

Меніңше, «Елбасы жолы» эпопеясының тұсаукесерінің сəтті кесілгеніне қарағанда, өскелең ұрпақ үшін де тəлім-тəрбиесі мол өнер туындысы болары анық.

Экранда – Елбасының жастық шағы

Ґмірмен ґзектес ґнер

Ардақ СЫДЫҚ,Алматы облыстық ардагерлер ұйымының төрағасы.

Кеше біз жетісулықтар І. Жансүгіров атындағы мəдениет сарай-ында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев туралы түсіріліп, көрермендер назарына алғаш ұсынылған «Елбасы жолы» «Темір тау», «Отты өзен» атты фильмдерді көрдік. Нағыз өмірден ойып алып, еш əсірелеусіз түсірілген фильмнің тəрбиелік мəнінің өте жоғарылығына, Елбасының ұстамдылығына тəнті болдым. Мысалы өткен ғасырдың 60-жылдарында комсомолдық жолдамамен Теміртауға кімдер бармады. Сол жұмысшылардың ортасында ұлттық рухты биіктетіп, досына адалдығымен дарала-нып, өзіндік ұстанымымен ерекшеленген Нұрсұлтан Əбішұлының əр əрекетіне тəнті болдым, сүйіндім. Қара жұмыстан қашпай һəм қайыспай қайсарлығымен еңбектестерінен бір саты жоғары тұрғаны тағы бар. Ұлттық рухты биік ұстап, намысқойлығын да ретіне орай көрсете алғандықтан өзгелерден мысы басым болғанын да аңғардым. Жүрек қалауымен таңдаған мамандығының қыр-сырын меңгеру ба-рысында төзімділігін танытып қана қоймай, қайыспас қайсарлығын көрсете білгені қандай ғаламат.

Астана

13 желтоқсан 2013 жыл www.egemen.kz 5

Ґрелі ґнегеЖылқыбай ҒАЛИАКПАРОВ, «Жас» шаруа қожалығының жетекшісі.

Талғап қарайтын болсақ, кино өнерінің ғибраты жүрекке жақын тұрады. Мен бұл орайда тəуелсіз еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жайлы түсірілген деректі фильмдер мен хроникалық көрсетілімдерді қалт жібермеуге тырысамын. Өйткені, шалғай ауылдардың тұрғындары үшін бұл Елбасымен сырттай тілдесіп, сырласудың, құнды ойларынан тағылым өрбітудің оңтайлы мүмкіндігі.

Əу бастағы «Балалық шағымның аспаны» фильмінен біздің ұрпақ қымбат санайтын Қожа, Тимур сияқты балалардың бейнесі елестегені бар. Біздің ауылдың балалары Сұлтанға еліктегенін де байқағанмын. Киногерлеріміз тағы да ерлік жасады. Күтіп жүрген дүниеміз жалғасын тауып, «Елбасы жолы» киноэпопея-сына айналды. Осы шыншыл шығарманың Тұңғыш Президент күніне орайластырылып сомдалғаны, ұлық мерекеміз Тəуелсіздік күні қарсаңында экранға шығарылғаны халқымызды мақтаныш сезіміне бөлейтіні анық. «Отты өзен» мен «Темір тау» аудан орталығындағы ең əсем мəдениет үйінде жарты айдан астам көрсетілетін болады. Ауылдағы кісілерді алып келіп, алғашқы кезекте тамашаладық. Əсер ұшан-теңіз.

Бізді мерейлендіретін тағы бір жай, Сұлтан рөлінде жерлесіміз Нұрлан Əлімжанның ойнайтындығы. Біржан бабасының тектілігіне тартқан ұланымызға рахмет ай-тып, мақтан тұтамыз.

Көкшетау

КӨРКЕМ КЕСТЕСІжалпыўлттыќ таныстырылымы болып ґтті

Меруерт ӨТЕКЕШОВА, актриса.

Қазақ тарихында халқын ақылмен, парасаттылықпен бас қар-ған тарихи тұлғалар болған. Солардың сара жолымен, сындар лы саясатымен егеменді елімізді басқарып келе жатқан Н.Ə.На зар-баевтың орны ерекше. Тұңғыш Президентіміздің еңбек жолы – қазақстандықтар үшін үлгі мен тағылымның мектебі.

Бас кейіпкер Сұлтанның Теміртау қаласындағы метал лур-гиялық зауытқа жұмысқа баруы, сол жерден Украинаға оқуға атта-нуы, Днепродзержинскідегі оқуын аяқтап, Теміртау қаласындағы зауытқа қайтып оралып, еңбек жолын бастауы фильмнің сюжетіне арқау болған.

Асылы, ықылым заманнан бері қоғамдық өмірде қалыптасқан белгілі бір құбылыс – кесек, біртуар тұлғалардың жаратылысы ерекше болып, көпшілік ортада бала кезден танылатындығы. Сөйтіп, жасынан көзге ілігіп, қай істе де мақсаткерлік мінез-болмысымен дараланып, шоқтығы биік тұратындығы. Фильмнің бас кейіпкері Сұлтан осындай жан. Құрбы-құрдастарына қарағанда əлдеқайда ересек. Оны ерекшелеген басты нəрсе – пікір айтудағы жəне əрекет етудегі дербестік пен жетекшілікке тұрақты ұмтылысы.

Сұлтан неге жетсе де – моншақтаған терін қолымен сыпы-рып, от шашқан домна пешінің қызуына қақталып жүріп жетті. Өзінің жүрек отына сенді. Бейнеттен бойын тартпады. Өмірдің ыстық-суығына алмас қылыштай суарылып өсті. Осылайша, жас Сұлтанның алдынан жаңа мүмкіндіктер ашылды. Оның əрдайым бірінші болуға деген ұмтылысы, өзгелерді қызықтыруға жəне соңына ерте білуге қабілеттілігі байқалып, бағаланды. Теміртауда өзіне ұсынылған партиялық, комсомолдық жұмысқа шақырылды. Фильмде Елбасымыздың жастық шағы осын-дай нақты оқиғалардың негізінде өрілген. Эпикалық құлашта түсірілген картинаны тебіренбей отырып көру əсте мүмкін емес.

Фильмнің идеялық-көркемдік деңгейі өте жоғары, заман ағымының, өз уақытының көрінісін, адамдардың өмірі мен тыныс-тіршілігін барынша жан-жақты, дəлме-дəл көрсете білген тамаша туынды.

Мұнда барлық образдарды шынайы бейнелей білген актер-лер шеберлігінің де алатын орны үлкен. Бұл ретте, əсіресе, бас кейіпкерді сомдаған Нұрлан Əлімжанның еңбегі ерен. Фильмде оның таланты барлық қырынан жарқырай көрінген. Өзінің кейіпкері бейнесін, образын дəлдікпен нанымды жеткізе білген Сұлтанның жары Сараның бейнесін сомдаған жас актриса Мəдина Есманова үшін бұл үлкен кинодағы дебюттік рөл екен. Соған қарамастан ол қанатқақты бейнесін өз дəрежесінде көрсете білген. Фильмнен ерекше əсерлендім, бойымды мақтаныш сезімі биледі. Біздің ұлан-байтақ елімізді бала жасынан жеті өнерді жанына серік етіп өсіп, сегіз қырлы, бір сырлы азамат болып жетілген ұлы тұлға басқарады. Ұлтымыздың абыройына, киесіне айналған осындай нар тұлғалы Президентіміз үшін мақтанамын.

Бойымды маќтаныш биледі

Маќсатќа жетуді їйретеді

Бїгінгі биіктіѕ бастауы

Экранда – Елбасының жастық шағы

Татьяна БУЛГАЦЕВИЧ,қалалық перинаталды орталығының директоры.

Фильмнен алған əсерім ерекше. Фильм біздің ата-аналарымыздың жастық шағының жеңіл болмағандығын көрсетеді. Соғыстан кейінгі кезеңнің ауырлығы кинода сенімді, содыр саясаттың ізі жақсы көрсетілген. Біз бала болсақ та ата-анала-рымыз еліміздегі алып құрылыстарды салу жеңіл болмағандығын айтып отыратын. Елбасы мен оның замандастары қиындықтарды көріп жүріп, Нұрсұлтан Əбішұлының өзі айтқандай, болаттай шыңдалды.

Фильм маған Елбасының адам, азамат, тұлға ретінде қалыптасуын боямасыз шынайы көрсетуімен

ұнады. Мұнда ат жалын тартып мінгеннен-ақ Нұрсұлтан Əбішұлының алдына мақсат қоя білгендігі байқалады. Бүгінгі əлем мойындаған тұлғаның саясат-кер ретіндегі көрегендік ерекшелігіне де жас кезіндегі таңғаларлық табандылығы негіз болған шығар деген ойда отырдым.

Теміртауда бетін балқыған болаттың жалыны шарпып, шаршап жүрген Сұлтанның əрдайым кітап оқып отыратыны байқалады. Бұл, біріншіден, шынайы шындық, екіншіден, бүгінгі жастарға тамаша үлгі. Фильмнің көркемдігіне, режиссерлік байламдарына да риза болып отырасың. Тағы бір сүйсінткені, актерлер өте шебер ойнайды əрі дұрыс іріктеліпті.

Біз кинозалдан шыққанда ылғи жастар фильмнің келесі көрсетіліміне кезекте тұр екен. Осыған шүкіршілік еттім, бір жағы толқып та кеттім.

Қостанай

Шыєарма шырайы – шындыќОрал

Ақтау

Алматы

Толайым туындыАйжан ӨМІРСЕРІКОВА,№101 орта мектебінің мұғалімі.

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың өмір жолы туралы көптеген мақалалар, деректі дүниелермен таныспыз. Ең алдымен ол біздің өзімізге керек. Себебі, Тəуелсіз Қазақстанның тарихын жасаған толағай тұлғаның толайым тірліктерін білуге тиіспіз. Онан соң бала тəрбиесімен тікелей айналысқандықтан Елбасының бейнесін өскелең ұрпаққа танытып, Елбасының өнегесінде еліне адал қызмет етуге насихаттаймыз.

Президент Нұрсұлтан Назарбаев туралы «Елбасы жолы» атты киноэпопеяның түсірілгендігі туралы баспасөзден оқыдық. Кеше Қызылорда қаласында алғашқы көрсетілімі болды. Арнайы барып, тамашаладық. Баспасөзден, кітаптан Елбасы туралы оқыған бөлек те, ал оны кино арқылы тамашалау тіпті басқаша əсер етеді екен. Киноэпопеяның «Отты өзен», «Темір тау» атты тарауларында Елбасының өмірі шынайы көрсетіледі. Басынан өткен əртүрлі жағдайлар суреттеліп, көрерменге риясыз жеткізіледі. Шығарманы тамашалап шыққан көрермендердің көкірегінде мақтаныш сезімі тұрғаны анық. Себебі, Тəуелсіздіктің кемесін ешқандай қиыншылыққа ұрындырмай, халқымызды берекелі өмірге жеткізген тау тұлғаның өмірін, қиыншылығы мен қуанышын, мақсаты мен мұратын экраннан тамашалау əр қазақстандыққа ерекше əсер ететінін өз басымыздан өткеріп қайттық. Ең бастысы, бұл еліміздің болашағы саналатын жастарға жасалған ерекше сый. Олар Елбасының өмір жолына қарап тəрбие алады, сол арқылы биік мұраттарға ұмтылады.

Қызылорда

Раушан НҰР, Ақтау қаласындағы №24 орта мектеп директоры.

«Елбасы жолы» фильмі көңілімізден шықты. Ауылдан арман қуып алысқа ат-тан ған жас жігіт өмірдің қиындықтарына мойымай, еңбек майданында шыңдала, жі герлене түседі. Жас жігіттердің өмірінде күш-қайраттың атқаратын рөлі мен ала-тын орны, маңызы аса зор. Босбелбеу

бол масаң ғана жолың ашық, мерейің үстем. Туған жерден жырақта жүрген, шахта-

да жұмыс істеген Сұлтанның бойынан осы ер жігітке жарасатын жақсы қылықтардың барлығы табылуы – оны бүгінгі биік тұғырға бастаған секілді. Жастық шақтағы сүйіспеншілік сезімін бастан кешу, қызметтегі қиындықтар, көпті көрген аға буын ақылына құлақ асу, қызмет баспалдағының алғашқы сатыларына қадам басу жəне оны жауапкершілікпен

атқаруға құлшыныс кинода тартымды, нанымды бейнеленген.

Əрбір өнер туындысы халықтық бо-луы үшін халықтың жүрегіне жақын, құлағына сіңімді болуы шарт, «Елбасы жолы» көркемдік сапа жағынан да көрнекті туынды болып шыққан. Отандық кино өнерінің жаңа туынды-сы, Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің жүріп өткен, шыңдалған жолын бедерлеген жаңа түсірілім өзінен кейінгі мағыналы ленталардың ізашары болғай!

Отаншылдыќќа тəрбиелейдіВалерий ҚАСЫМБАЕВ,«Омарташы» шаруа қожалығының төрағасы.

Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев туралы «Елбасы жолы» киноэпопеясын тамашалап отырғанда менің көз алдыма балалық шағым елестеді. Қазақтың ұлан-ғайыр сайын даласы көсіліп жатыр. Көлікке мінген жас жігіт Теміртауға жетіп, еңбек жолын бастағанша жүрегі алабұртып, жан-жағына құмарта көз салады. Нұрағаңның Қазақстан Магниткасындағы еңбек жолы, металлург-тер арасындағы беделі, қызмет баспалдақтарымен тез өсіп кемелденуі, спортпен шұғылдануы сондай

тартымды шыққан. Фильмнің екінші сериясында да Нұрағаңның бейнесі сəтті шыққан деп айтуға болады. Əсел Сағатова, Нұржұман Ықтымбаев, басқа актер-лер Елбасы мен əкесінің, анасының рөлін тартымды сомдай білген.

Өскемендегі «Үлбі» Мəдениет сарайына жиналған бір мыңнан астам көрермен фильмді ерек-ше ықыласпен тамашалады. Айта кету керек, кино жастарға елді сүюде, патриоттық тəрбие беруде ерекше орын алады. Кез келген жас «шіркін мен де Нұрағаң сияқты еліме елеулі, халқыма қалаулы азамат болып өссем» деп армандайтыны белгілі. Қысқасы, фильм өте сəтті шыққан.

Өскемен

Самат САҒЫНДЫҚОВ,«Ембімұнайгаз» АҚ қызметкері.

Əдетте əр адамның азамат ретінде қалыптасу, өмірдің сан алуан қиындығында шыңдалу жолы əрқилы болып келеді. Ал тəуелсіз Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ме-таллургтен бүгінгі Мемлекет басшысына дейінгі шыңдалудың шынайы үлгісін көрсеткен тұлға. Жалындаған жастық шағында жан қинамай-ақ та-быс табатын кəсіпті емес, қызуы бет қаритын дом-на пешінің жанында тұрып, металл балқытатын металлург мамандығын таңдауынан қиындықпен күресе білетін табандылығын аңғарамыз. Əрине, əр мамандықтың өзіндік қиындығы бар десек те, ме-таллургия саласында жұмыс жасау, біз ойлағандай,

соншалықты оңай емес қой. Мұндай кəсіп атаулының ішіндегі қиындығы көп мамандықты жан-жақты меңгеруге ерік-жігері мықты азаматтар ғана төзе алады.

Нұрсұлтан Назарбаевтың Украинада оқыған кезінде қазақтың білімге құштарлығын танытуы мен металлургияның қазанында қайнап, кез келген қиындықты тайсалмай, жеңе білетін алғырлығын бүгінгі тəуелсіз еліміздің өрендеріне өнеге болатын ердің жолы деуге толық негіз бар. «Елбасы жолы» киноэпопеясын көргенде бірден осы ойға бекідік. Тəуелсіз Қазақстанды əлемге танытқан Тұлғаның əр кезеңдегі шыңдалу жолдары кино туындыда, əсіресе, «Отты өзен», «Темір тау» бөлімдерінде шынайы сомдалған. Бұл туынды осынысымен де құнды деп ойлаймын.

Ердіѕ жолыАтырау

Ақсерік ƏЙТІМОВ,техника ғылымдарының кандидаты.

Фильмдегі режиссерлік шешім-дердің шынайылығы, тап-таза өмірдің өзінен алынған қоспасы жоқ көркемдік кестелері сүйсіндірмей қоймайды. Кинотуындыда бүгінгі Елбасының мамандық төресінің бірі – металлург болып жүргенде шетелдік кейіпкер қыздың оның келісті келбетімен құйып қойғандай киім киісі мен

сымдай тартылған сымбатына қарап металлург екеніне күмəн келтіруі де табиғи қалыпта суреттеледі. Тек ол қыз құрыш құюшының қолындағы мүйіздей қатып қалған сарғыш сүйелді көргеннен кейін ғана райынан қайтады. Фильмде мұндай өмір мен өндірістің өзінен алынып, шындықпен суарылған детальдар мен штрихтар аз емес екен.

Боямасыз, қоспасыз айтылған өнер туындысы ғана жүректерге жете ала-ды. Табиғилық қашанда адам жанына

жақын келеді. Сондықтан да кез келген қарапайым адам мұндай шығарманы жақын қабылдайды.

Сол үмітіміздің ақталғаны үшін де отандық кинотарландарға шексіз ризашылығымызды жетк і з г ім і з келеді. Менің ойымша, бұл киноэпо-пея барша қазақстандықтардың бой-ында ел мен жерді шексіз сүйе білу сезімін қалыптастыруға, қазақстандық патриотизмді тереңдетуге, Отанға адал қызмет жасауға үлкен ықпалын тигізе алады.

13 желтоқсан 2013 жылwww.egemen.kz6Елімізде міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесін дамыту əлбетте күн тəртібінен түспейтін көкейкесті мəселенің бірі. Осы орайда оның бүкіл қоғам үшін қаншалықты маңызды екендігін білу мақсатында «Мемлекеттік əлеуметтік сақтандыру қоры» акционерлік қоғамының президенті Алмас ҚҰРМА НОВ-ПЕН əңгімелесудің сəті түсті.

– Алмас Мұхамедкəрімұлы, əлемде əртүрлі əлеуметтік қамсыздандыру жүйелерінің бар екені белгілі. Қазірде Қазақстанда халықты əлеуметтік қорғаудың қандай жүйесі қолданылуда?

– Жалпы, Қазақстандағы халықты əлеуметтік қорғау жүйесі – əлеуметтік сақтандыру жүйесі мен мемлекеттік əлеуметтік қамсыздандыруды біріктіретін, өзін əлеуметтік қорғау үшін азаматтардың жеке жауапкершілігі мен жұмыс беру-шілердің жəне мемлекеттің ынтымақты жауапкершілігі қағидаттарына құрылған.

Қазақстан Республикасының Конс-титуциясымен əрбір азаматқа жалақының төменгі мөлшері, жасына қарай əлеуметтік қамсыздандыру, ауру жағдайына, мүге-дектігіне, асыраушысынан айырылуына жəне басқа да заңдық негіздер бойынша əлеуметтік қамсыздандырылуға кепілдік беріледі. Осыған байланыс ты əлеуметтік қатер туған жағдайда азаматтарға оның жұмыс істеу-істемеуіне байланыссыз мемлекеттік базалық əлеуметтік жəр дем-ақылар мен зейнетақылар тағайындалады.

Жұмыс істейтін халық жинақтаушы зейнетақы жүйесімен жəне міндетті əлеу-меттік сақтандыру жүйесімен қамтыл-ған. Əлеуметтік тəуекел туған жағдайда əлеуметтік төлемдердің мөлшері сақтан-дырылған жалақысына жəне жүйеге қатысу өтіліне байланысты болады.

Сонымен қатар, халық өз өмірін, отбасы мүшелерін жеке сақтандыру ұйымдарында «өмірді сақтандыру» саласы бойынша ерікті сақтандыра алады. Мысалы, ерікті зейнетақы жарналары есебінен сақтандыру өнімдерінің түрлері бойынша (ата-аналардың, балалардың өмірін сақтандыру, балаларды оқыту жəне т.б.).

– Жалпы, əлеуметтік сақтандыру не үшін керек, көптеген адамдар мұны өздеріне ешқандай қауіп-қатер болмай-ды деген үмітпен артық ақша жұмсау деп ойлайды?

– Бізде халық əлеуметтік сақтандыру жүйесінің пайдасы туралы əлі де толық білмейді. Шетелде – сақтандыру дегеніміз тұтастай мəдениет. Яғни, жоғары жалақы алатын адамдар өздерінің алдағы өмірін лайықты табыспен қамтамасыз еткілері келеді, сондықтан да сақтандыру компа-нияларына шарт жасасу үшін ерікті түрде жүгінеді. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін шарт бойынша аударған қаржысымен өзін қаншалықты қамтамасыз етсе, сонша зейнетақы алатын болады. Демек, азамат бұған өзіне лайықты өмірді қамтамасыз ету үшін барады. Əрине, сақтандыру мəдениетін дамыту шарттарының бірі – ол азаматтардың табысын арттыру арқылы халықтың өмір сүру деңгейін көтеру. Жалпы алғанда бір адамның болашағын инвестициялау мəдениеті мен өмір сүру деңгейі бойын-ша тұтастай мемлекеттің даму деңгейін айқындауға болады.

– Еліміздің əлеуметтік қорғау жүйе-сіндегі міндетті əлеуметтік сақтан дыру-дың рөлі қандай?

– Əлеуметтік қамсыздандырудың жаңа стандартына өту 2004 жылы жалғыз акционері жəне құрылтайшысы мемлекет бо-лып табылатын, акционерлік қоғам түріндегі Мемлекеттік əлеуметтік сақтандыру қорының (Қор) құрылуына себепші болды. Қор əлеуметтік аударымдарды шоғырландыруды жəне əлеуметтік қатер туған жағдайда міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушыларына əлеуметтік төлемдерді төлеуді жүзеге асырады.

Қазақстанда міндетті əлеуметтік сақ-тандыру жұмыс істейтін халықты əлеу меттік қамсыздандырудың қосымша түрі ретінде 2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгізілді.

– Қордан қандай əлеуметтік төлемдер төленеді?

– Жұмыс берушілер олар үшін Қорға əлеуметтік аударымдар төлеген жұмыс істейтін халық Қордан əлеуметтік төлем алушы болып табылады.

2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қордан еңбек ету қабілетінен айырылуы, асыраушысынан айырылуы, жұмысынан айырылуы (жұмыссыздыққа жəрдемақы) жағдайларына əлеуметтік төлемдер төленіп келеді.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың 2007 жылғы 28 қаңтардағы «Жаңа əлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына арнаған Жолдауын жүзеге асыру аясында 2008 жылдың 1 қаңтарынан бастап ана мен бала-ны міндетті əлеуметтік сақтандыру енгізілді. Осыған байланысты Қордан:

- жүктілігіне жəне босануына, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуына;

- бір жасқа толғанға дейінгі бала күтіміне байланысты əлеуметтік төлемдер тағайындалады.

Еңбек ету қабілетінен айырылуы, жұмысынан айырылуы жағдайларына жəне ана мен баланы қорғауға Қордан тағайындайтын əлеуметтік төлемдерден міндетті зейнетақы жарналары ұсталады жəне Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына аударылады.

– Міндетті əлеуметтік сақтандыру кімдер үшін міндетті болып табылады?

– Жұмыс істейтін зейнеткерлерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын жəне та-быс əкелетін қызметтi жүзеге асыратын азаматтығы жоқ адамдарды қоса алғанда, барлық қызметкерлер мiндеттi əлеуметтiк сақтандыруға жатады.

Халықтың жұмысқа орналасуы кезінде жұмыс берушімен келісімшарт жасауы өте маңызды, өйткені, мұндай жағдайда жұмыс беруші Қорға ай сайынғы əлеуметтік аударымдардың уақтылы жəне толық төленуіне жауапты болады.

Мысалы, еңбек ету қабілетінен ай-ырылуы жəне асыраушысынан айыры-луы жағдайына əлеуметтік тəуекел туған жағдайда, адам үш жерден əлеуметтік көмек алады: бірінші – республикалық бюджет қаржысы есебінен мемлекеттік жəрдемақы; екінші – Қордың қаражаты есебінен əлеуметтік төлемдер, үшінші – «өмірді сақтандыру» саласы бойынша жеке сақтандыру компаниялары қаржысы есебінен төленетін сақтандыру төлемдері (егер жұмыс берушімен өндірісте жазатай-ым оқиғалардан міндетті сақтандыру шарты жасалған болса) немесе жұмыс берушіден (егер жұмыс берушімен өндірісте жазатай-ым оқиғалардан міндетті сақтандыру шарты жасалмаған болса).

– Қорға төленетін əлеуметтік аударым-дардың мөлшерлемесі қандай. Осы жө-нінде тарқатып өтсеңіз?

– Жұмыс берушілер жəне (немесе) өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғалар Қорға əлеуметтік аударымдарды төлеушілер болып табылады. «Міндетті əлеуметтік сақтандыру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес өзін-өзі жұмыспен қамтыған тұлғаларға салық органдарында ресми тір-келген, жеке кəсіпкерлер, жеке нотариус-тар, жеке сот орындаушылары, адвокаттар жатады.

Əлеуметтік аударымдардың мөлшер-лемесі қызметкердің ай сайынғы табысының 5%-ын құрайды. Əлеуметтік аударым-дар төленетін табыстың ең жоғарғы жəне ең төменгі шегі белгіленген. Əлеуметтік аударымдардың ең төменгі мөлшері тиісті қаржы жылына республикалық бюджет ту-ралы Қазақстан Республикасының Заңымен белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінің (бұдан əрі – ЕТЖ) 5 % кем болмауы ке-рек, ал ең жоғарғы мөлшері 10 еселенген ЕТЖ көлемінің 5 % артық болмауы ке-рек. Əлеуметтік сақтандыру бойынша сақ-тандыру аударымдары төленетін табысқа шектеу белгілеу халықаралық тəжірибеде ке ңінен қолданылады, осылайша мемлекет халықты орташа табыс деңгейінде əлеу-меттік қамсыздандыруға кепілдік береді.

Төлеушілердің əлеуметтік аударымдар-ды уақытында жəне толық төлеуі əлеуметтік қатер туған жағдайда тəуекелге ұшыраған адамға заңмен көзделген Қордан төленетін əлеуметтік төлемнің тиісті деңгейін қамта-масыз етеді.

Сондай-ақ ай сайынғы əлеуметтік ау-дарымдар қызметкердің жалақысынан ұсталмайды, ол жұмыс берушінің қаржысы есебінен төленеді.

– Əлеуметтік аударымдар қайда жи-налады? Олар сөйтіп, неге жұмсалады? Олардың сақталуына қандай да бір кепілдік бар ма?

– Əрине, əлеуметтік аударымдар Зей-нет ақы төлеу жөніндегі мемлекеттік ор-талық арқылы, олардың түсуі бойынша дербестендірілген есеп жүргізілген соң Қордың банктік шотына түседі. Қордың активтері тек қана əлеуметтік төлемдерді төлеуге жəне уақытша бос қаржыны қаржы құралдарына орналастыруға жұмсалады.

Қордың инвестициялық қызметін, ті-з імін Қазақстан Республикасының

Үкі меті айқындайтын Қордың активтерін ор наластыру жолымен Ұлттық Банк жүргізеді. Негізгі қаржы құралдары – Қаржы министрлігі айналысқа шығаратын мемлекеттік бағалы қағаздар жəне Ұлттық Банктің ноталары. Осылайша, қазіргі уақытта Қор активтері экономика мен қоғамды дамытуға орналастырылған ин-ституционалды инвестор болып табылады.

– Қазіргі күнге Қордан төленген əлеу-меттік төлемдердің көлемі қандай болып отыр?

– Жалпы 2005-2012 жылдары əлеу-меттік қатерлердің барлық түрлері бойынша Қордан 285 млрд.-тан аса теңге əлеу меттік төлемдер төленді, оның ішінде 264 млрд.теңге немесе 93 % ана мен баланы қол дау бойынша əлеуметтік төлемдерге жұмсалды.

Бұл ретте, əлеуметтік төлемдердің екі түрі ұзақ мерзімді болып табылатынын атап өткен жөн. Мысалы, егер жұмысшыға 25 жасында мүгедектік шексіз мерзімге белгіленсе, онда əлеуметтік төлемдер оған 40 жыл бойы Қор есебінен зейнетақы жасы-на жеткенге дейін төленеді. Сондай-ақ, егер жұмысшы қайтыс болса жəне оның 1 жасқа толмаған баласы қалса, онда асырауындағы жан ретінде 18 жасқа толғанға дейін Қордан əлеуметтік төлем төленеді, жоғары білім орнының күндізгі бөлімінде оқыған жағдайда 23 жасқа толғанға дейін төленеді.

Айтылып отырған ұзақ мерзімді əлеу-меттік төлемдердің сатып алу қабілеттілігін сақтау мақсатында жыл сайын Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысына сəйкес əлеуметтік төлемдердің көлемі артып оты-рады.

– Халық арасында ақпараттық-тү-сіндіру жұмысы қалайша жүргізіледі? Қордан əлеуметтік төлемдер алуға құ-қығы барын білмейтін азаматтар болуы мүмкін емес пе?

– Қор бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүргізілетін, міндетті əлеуметтік сақтандыру мəселелері жөніндегі ақпа-раттық-түсіндіру жұмыстарына үлкен мəн береді. Бұл ретте, радиоарналарда аудиороликтер, телеарналарда бейнеро-ликтер жəне деректі фильмдер орласты-рылады, сонымен қатар жеке тұлғалар мен заңды тұлғалар арасында буклеттер, парақшалар, плакаттар кеңінен таратылу-да. Қор мемлекеттік органдардың, жұмыс берушілердің жəне халықтың өкілдерінің қатысуымен өңірлерде міндетті əлеуметтік сақтандыру мəселелері жөнінде семинар-лар, дөңгелек үстелдер мен конференциялар ұйымдастырып өткізеді.

Осыған қоса, азаматтардың Қазақ стан-дағы міндетті əлеуметтік сақтандыру саласы бойынша əлемнің кез келген жері нен www.gfss.kz сайтына кіріп қажетті сұрақ тарға жа-уап алу мүмкіндігі бар.

Сонымен қатар, Зейнетақы төлеу жө-нін дегі орталықтың жəне аумақтық бақы-лау жəне əлеуметтік қорғау депар та мент-терінің қызметкерлері əлеуметтік қор ғау мəселелері бойынша ақпараттық-түсін-діру, оның ішінде міндетті əлеуметтік сақ-тандыру мəселелері жөнінде кең ауқым ды жұмыстар жүргізеді.

Əлеуметтік саладағы жұмыс бізді əр-бір өтінішке түсіністікпен қарауға жəне міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесінің маңыздылығын əрбір адамға жеткілікті түрде түсіндіруге міндеттейді.

– Алмас Мұхамедкəрімұлы, енді əңгі-мені əлеуметтік сақтандыру жүйесінің бо-ла шағы қандай деген сұрақпен түйін десек.

– ҚР Конституциясының нормала-рын орындап сақтаумен жəне Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына ар-наған Жолдауында жəне Елбасының «Əлеу-меттік жаңғырту: «Жалпыға Ор тақ Ең бек Қоғамына қарай 20 қадам» мақаласында қойылған міндеттер мен талаптарды жүзеге асыру тұрғысында мемлекет саясатының ба-сты басымдығы адам капиталының дамуы, халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасының өсуі болып саналады. Осы мақсатта іске асырылатын əлеуметтік бағдарламалар – жұмыспен қамтуды сақтауға, табыс көлемін арттыруға, халықты əлеуметтік қорғауға жəне масылдықты жоюға бағытталған.

Міндетті əлеуметтік сақтандырудың келешектегі негізгі міндеттері – əлеу-мет тік сақтандырудың қаржылық тұрақ-тылығын қамтамасыз ету, жалпыға таныл-ған сақтандырудың қағидаттарын сақ-тау, сатып алу қабілеті ескеріле отырып, ұзақ мерзімді негіздегі əлеуметтік төлем-дердің теңгерілімін қамтамасыз ету, Қор активтерін инвестициялық басқарудағы тиімділігін арттыру, міндетті əлеуметтік сақтандырудың ұйымдастырушылық-функционалдық моделін жақсарту жəне міндетті əлеуметтік сақтандыру жүйесімен халықтың қанағаттандырылуын арттыру бо-лып табылады. Міне, сонда ғана əлеуметтің əлеуеті арта түсетіні сөзсіз.

– Əңгімеңізге рахмет.Əңгімелескен

Марат АҚҚҰЛ,«Егемен Қазақстан».

Көкейкесті Мерей

Міндетті əлеуметтік саќтандыру – əлеуетті арттыру

Бұл орайда Банк басқармасының төрағасы Владимир Гасяк: – Хоум Кредит Банкі тұрақты, қарқынды да мып келе жатқан бөлшек сауда бан кі əр клиентке жақынырақ бо-лып, аймақ тар тұрғындарына қарапайым жəне қолжетімді қаржы қызметтерін көр сету үшін республиканың барлық аумақтарында өз бөлімшелерін ашады, бұл жайлы өмір үшін замануи шарт тарының бірі болып келеді», – деді.

Филиалдардың салтанатты ашылуына аймақтағы Ұлттық Банкінің, мемлекеттік органдардың өкілдері жə не де серіктестер мен клиенттер шақы рылды. Филиалдар тұсаукесеріндегі ерекше сəті – Хоум Кредит Банкінің əр аймақтағы құрметті клиенттеріне депозит ашуға 50 000 теңге көлемінде сертифи-кат берілді.

Бүгінгі күні Хоум Кредит Бан кіне Қазақстан Республикасының бар лық аумағында өкілдік етілген. Банк бөлімшелерінің саны соңғы 6 ай ішін де 2,5 есе көбейді. Осыған сəйкес клиент теріміздің бізге білдіретін сенімі де өсуде – 2013 жылдың басынан бері кли-енттер саны 30%-ға көбейді, ағымдағы шоттар мен депозиттерде орналастырылған қаражат 79%-ға өсті.

– Аса ірі «Fitch Ratings» рейтингтік агенттігімен рес-ми несиелік рейтингті беру, жəне де Хоум Кредит Банкінің теңгелік облигацияларын орналастыру үшін Қазақстан қор биржасына (KASE) шығуы банктің тұрақтылығын дəлелдейді. Ал тұрақтылық пен халық тың сенім білдіруі алдағы табысты даму үшін негізгі өлшемдері болып табы лады,– деп атап өтті Владимир Гасяк.

Қазіргі уақытта Хоум Кредит Банкінің қаржы өнімдері нарықтағы аса қолжетімді əрі ыңғайлы өнімдердің бірі болып та-былады. Мысалы, бастапқы жарнасы 1000 теңгеден басталатын, депозиттегі ақшаны ішінара алғанде немесе толықтырған кезде ең жоғары «9.4%» сыйақысы сақталатын Хоум Кредит Банкінің

«Жанды ақша» депозит тері икемділігі мен қолжетімділігі бо-йынша ұқсасы жоқ, бұл банктің өз клиентіне бағдарлануын білдіреді. Банк жұмысының қағидасы: тез, оңай, тиімді. Қандай болсын қызметтер бойынша құжаттарды ресімдеудің ең жоғары жылдамдығы бар болғаны 20 минут ішінде.

Хоум Кредит Банкінің басты мін деттерінің бірі – Қазақстанның əр тұр ғынына қолжетімді əрі түсінікті болатын қаржы өнімдерін ұсыну. Бұған қоса банк адамдарды өз ақшасын сақтап, оны сауатты түрде басқаруды үйрету қажеттілігіне көп көңіл бөледі. 2012 жылдан бастап республика аймақтарында, банк қаржы сауаттылығы бойынша жұмыс жүргізді, ал ең жақын арада бұл жұмыс айтарлықтай күшейтіліп, жаңа бағыттарға ие болады.

Хоум Кредит Банкі Ќазаќстанныѕ барлыќ аймаќтарында ќолжетімді болды

«Банк Хоум Кредит» АҚ ЕБ (бұдан əрі – Хоум Кредит Банкі) Қазақстанның Ақтөбе – Семей – Қостанай – Талдықорған – Қарағанды – Өскемен – Жезқазған – Тараз – Қызылорда сияқты 9 ірі қаласында өз филиалда-рын салтанатты түрде ашатыны туралы жариялады.

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан».

Экологиялық проблемаларды, əсі-ресе, соңғы ширек ғасырда кеңінен зерделеп, молынан көтеріп, қозғап келеді. Қазақстан табиғатын зертте-умен, тарихын таразылаумен үзбей шұғылданып келе жатқанына да жар-ты ғасырдан асыпты. Осы үрдісте алар болсақ, 500-ге жуық ғылыми еңбек жазған одан басқа қазақ əйелін табу қиынға соғарына да күмəн келтіре қоймаспыз. Оның ішінде мо-нографиялар мен оқулықтардың өзі 20-дан асқан. 20-ға жуық ғылым кан-дидаты мен докторларын даярлаған. Көптеген экспедицияларға қатысқан. Тəуелсіз еліміз үшін аса маңызды Атлас тардың авторы.

Америкада «2006 жыл əйелі» деп танылған да Əлия апай. Тəуелсіз елінің «Парасат» жəне «Құрмет» ордендерінің иегері. Қазақстанның жоғары мектебіне еңбегі сіңген қызметкер. Төрт бір дей академияның академигі. Иə, профессор лығын (1985) былай қойғанда. Гео графия ғылымынан қазақ əйелдері арасынан, кеңестік шығыс əйелдері арасынан тұң ғыш қорғаған докторлық дар-дай атағын (1984) былай қойғанда. Сонымен бірге, еш күмəнсіз елдегі экологиялық білімнің негізін қалаушы.

Иə, шын мəнінде де Əлия Сəр-сен қызының барша ғылыми-шығар-машылық қызметі, керек десеңіз, бүкіл саналы ғұмы рының қантамырдай соғысы Қазақстанның географиялық саладағы ғылыми мекемелерімен тығыз байланыс та өтіп келеді. Ол Гео логия жəне кен қойнауын қорғау, Экология жəне қоршаған ортаны қор ғау министрліктерімен əрдайым ынтымақтаса жұмыс істеп отырды. Олардың жұмыстарын сараптау ісіне қатысты. Оның жетекшілігімен Білім жəне ғылым министрлігі География институтының жос пары бойынша «Экологиялық тұрақсыз аудандардың (Каспийдің оңтүстік-шығыс жағы) ландшафты мен олардың ресурс мүмкіндігін бағалау», «Қазақстан Республикасының тұрақты дамуы-ның географиялық негіздері» атты іргелі зерттеулер жүр гізді. Абай атындағы ҚазҰПУ-де аттай алпыс жылға таяу созылып келе жатқан аға оқытушы, доцент, профессор, кафе-дра меңгерушісі, факультет деканы, география жəне экология ғылыми-əдістемелік орталығының жетекшісі ретін дегі қат-қабат жұмыстардың

арасында студенттік дəрісханаларда лекциялар оқуға да үлгеріп, Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті мен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлт тық университетінің география фа-культеттерінің ғылыми зерттеулеріне де қол ұшын беріп, қомақты үлесін қосады.

Əлия Бейсенованың ғылыми-педа гогтік қызметінің үлкен бір саласы Қазақстанның жоғары оқу орындары мен орта мектептері үшін оқулықтар мен оқу құралдарын, бағдарламалар жасау жəне оны ба-стыру ісімен байланысты екендігін айту лəзім. Ол география мамандығы бойынша қазақ тілінде оқулықтар жоғын ескеріп, алғашқы кезде орыс тіліндегі оқулықтарды қазақ тіліне аудару жұмысына белсеніп кірісті. Кейін ол Қазақстан географиясы бой-ынша оқулықтар жазуға араласты.

Əлия Сəрсенқызының географ-ғалым ретіндегі зор ғылыми қызығу-шылық əрі мүдделілік тудырған са-ласы Географиялық атластар жасау дер едік. Оның алғашқысы 2000 жылы Мəскеудегі «Дизайн» баспа-сында қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде басып шығарылды. Ол Қазақстан табиғаты жайында көбірек білуге құштар жан дардың бəрінің де қажетіне жарады. Мұндағы əрбір картаға ғалымның асқан ыждағаттылығымен түсіндірме мəтін тіркеліп берілгендігі де құба-құп. Толықтырылып-молықтырылған түріндегі бұл атласты 2003 жылы Алматы қаласындағы «Глобус» ба-спасы қайтадан басып шығарды. Сонымен бірге, Əлия Сəрсенқызының үш томдық Қазақстанның ұлттық ат-ласын жасауға қатысуы да зиялы қауым көзінде аса салиқалы еңбек деп əділ бағаланды. Бұл ерекше то-лымды да толайым Атласты 2010 жылы еліміздің Білім жəне ғылым министрлігінің География инсти-туты басып шығарды. Өмірге осы-лайша Қазақстанның жаңа сападағы географиялық атласы келген еді.

Қанша жылын жұмсап, қаншама авторлармен бірге көз майын тау-ыса еңбектенген осынау Атластар ақжолтай болып шықты. Сөйтіп, сексеннің сең гірінен асқан шағында академик Əлия Бейсенова ғылымда тағы бір ерлік жасап, мерейін асырды. Қазақстанның атлас тық картографиясындағы аса елеулі ғылыми жұмыстар топтамасы Елбасы Жар лығымен еліміздің ғылым мен техника саласындағы 2013 жылғы

Мемлекеттік сый лығына лайық деп танылды. Нағыз əділ баға осы еді. Жұбайы Серік Қирабаев – бар-шамызға қадірменді əдебиетіміздің абызы Серағаң екеуі бұған дейін бір үйден екі академик болып орта толтырып жүрсе, енді əмбе бір шаңырақтан екі лауреат қатарынан шығып, шаттыққа бөленгеніне елі сүйінеді.

Мəртебеге жеткізген, толай-ым ел кəдесіне жараған, мемлекет мүдде сімен кəміл үндескен осы-нау зерделі еңбек, ақжолтай ат-лас жайында кеңірек айтқанымыз абзал. Əуелі, бұл Қазақстанның жаңа Атласы – жаңадан жасалған жəне алғаш жарияланған карта-лардан түзілген дара туынды, төл шығарма. Онда еліміздің мемлекеттік рəміздері – Елтаңба, Ту жəне Əнұран келтіріліп, жастарды отансүйгіштікке баулудағы бастау бұлаққа барын-ша мəн берген. Сонымен бірге, республиканың жаңа əкімшілік-аумақтық бөлінісі мен географиялық (топонимдер) жəне эко но микалық нысандардың қазіргі атау лары айшықталған. Мүмкіндігінше, елдің табиғат байлықтарының мағлұ маты барынша мол көрініс тапқан.

Үш тілде жарық көрген атластың бір құндылығы, онда елдің көптеген ұй ымдары мен мекемелерінің зама-науи картографиялық, статистикалық һəм əдеби материалдары молынан топ тас тырылған. Атласта қазақ са-харасы ар қылы өткен Ұлы Жібек жолының ежелгі маршруттары алғаш рет таң баланды. Көне замандардан қазіргі кезге дейінгі географиялық зерттеулерді дə уірлерге бөлу орайын-дағы материалдар паш етілді. Оларда нешеме буын географтар мен саяхат-шылардың еңбегімен хатқа түс-кен Қазақстан табиғаты туралы əр алуан əрі шынайы мағлұматтар жинақталды.

Қазақ жерін мекендеген халық-тардың ұлттық, ұлыстық құрамы, жал пы түркі жұртының дүние жүзіне қоныстануы, олардың қай өңірде азайып, қай өңірде молайып отырғаны деректермен дəйектелген. Экономикалық картада еліміздің же-расты, жерүсті байлығына сай даму қарқыны, ауыл шаруашылығына қажетті, жарамдысы əр адам басына шаққанда 12 гек тардан келетін жер ресурстары, жайы лымдықтар мен шабындықтар да жан-жақты, толым-ды талданыпты.

Атласта Қазақстанның геогра-фия лық келбетінің сипаттамасы аса жарқын түрде көрінеді. Тəуелсіздік алғаннан бергі кезең ішіндегі елдің бет-бейнесін тұтастай көрсететін осындай туынды үлгі етуге əбден лайықты. Ұлт игілігіне айналған осынау ұлағатты еңбектің, ұстынды туындының туын көтерген ұйытқысы, көшін бастаған көшелі кемелі акаде-мик Əлия Бейсенова болғаны анық. Олай болса, байтақ жұртының, егемен елінің баянды бақ-берекесіне себін тигізуден, терін төгіп, тілек қосудан жазбай келе жатқан ана, ұстаз, ғалым, асыл жардың осындай өнегесі баянды болсын деп тілейік. Бүгінгі биіктен қарасақ, мақсат алыс еді. Жетті. Мұрат асыл еді. Қауышты. Себебі, қайраты – қарымды, қажыры – берік, сабыры – серік, ақылы – кең болып шықты. Ұзағынан сүйіндірсін!.

АЛМАТЫ.

Кеѕ аќыл, кемел ќарымМемлекеттік сыйлыќтыѕ лауреаты, академик Əлия Бейсенова туралы бір їзік сыр

Қазыналы қазақ əйелінің бүгінгі таңдағы тағылымды үлгісі жайлы əңгіме қозғағанда Ұлттық ғылым академиясының академигі, Қазақстанның физикалық география мен экология саласындағы аса көрнекті, бетке ұстар маманы əрі осы саланың еліміздегі жаршы қарлығашы Əлия Бейсе-нованы айналып өте алмаймыз. Əлия апамыздың қадір-қасиеті, қажыр-қайраты барша-мызды қайран қалдырып келеді. Мыңдаған шəкірт тəрбиелеген ұстаз. География ғылымы бойынша зерттеулері елімізден тыс жерлерге де мəшһүр.

13 желтоқсан 2013 жыл www.egemen.kz 7

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде «Кəусар» мəдени-танымдық бірлестігінің ұйымдас-тыруымен Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, белгілі қаламгер Əкім Тара-зидің шығармашылық кеші өтті.

Сөйтіп, Əкім аға мыздың шығармаларын құрмет тұтушы оқырман көркемсөздің тереңіне бойла-тар қаламгер туындыларымен жақынырақ танысу мүмкіндігіне ие болды.

Əдеби сұхбат қаламгердің өмірі мен шығарма-шылығы туралы қызықты мағлұматтарды алға тарт-ты. Салиқалы ой, жарасымды əзіл қатар өрбіді. Əкім ағамыз оқырмандардың сұрақтарына жауап берді. Жазушыға арнап ақындар Серік Тұрғынбекұлы мен Бақытжан Тобаяқ жыр оқыды. Сырлы шумақтар мен жылы лебізге толы өнегелі кеш көзді ашып жұмғанша сырғып өте шықты.

Кеш соңында Еуразия университетінің прорек-торы Дихан Қамзабекұлы сөз сөйлеп, Əкім ағаға денсаулық, шығармашылық табыс тіледі, оқу орны əзірлеген арнайы сыйлықты табыс етті. Ал студент-тер Əкім Таразимен естелік суретке түсіп, абзал ағадан ақ бата алды.

Л.Н.Гумилев атындағы Еура-зия ұлттық университетінің бас ғимаратында өткен шараның тізгінін ақын Бақыт Беделхан ұс-тады. Осы кеште ақынның үшін-ші төл туындысы – «Шер тол ғақ» кітабының тұсауы кесілді.

Кешке «Хақтың құлы, Кəптің ұлының» шығармашылығын сыйлаған С.Қасқабасов, К.Əмір-бек, Н.Сабильянов, Б.Сма ғұл, О.Асанова, Ұ.Ес даулет, С.Тұр-ғынбекұлы, Т.Əбді кə кімұлы,

Ə.Асқаров сынды бір қатар зия-лылар жəне Б.Имашев, Р.Заитов, М.Əуесхан секілді суырып-салма ақындар қатысты. «Ақ жауын» мемлекеттік-каме-ралық оркестрімен ашылған шара ақындардың өзара айты-сымен қыза түсті. Өнер жұл -дыздары: А.Елшібаева, Е.Айт-баев, З.Иманғазиева, Г.Бө кей-хановалар əн шырқаса, А.Бек-босын өзі «Тау барысы» деп атаған ағасына «Айбарыс» күйін

тарту етті. Жазушы Ə.Асқаров ақын інісіне «Қазақтың мың əні» атты кітабын сыйға тартса, Д.Кəпұлының кеудесіне ауған соғысының ардагері, Мəжіліс депутаты Б.Смағұлов «Бауыржан Момышұлы» төсбелгісін тақты.

«Балбал тастың жүрегі бүлк еткенде...» деп аталған шы ғар-ма шылық кешінде көрермен Дəулеткерей ақынды сан қыры-нан таныды.

Кəмшат ЖҰБАТХАНОВА, Л.Н.Гумилев атындағы

Еуразия ұлттық университетінің 1-курс студенті.

Жайдары жїздесу

Балбал тастыѕ жїрегі бїлк еткенде...«Дарын» жастар сыйлығының иегері, III Халықаралық «Шабыт» фестивалінің лауреаты, ақын Дəулеткерей Кəпұлының шығармашылық кеші өтті.

– Гөзел Əліпбайқызы, елімізге танымал табиғат жанашыры ретін-де ерекшеленуіңізге не себепші болды?

– Алғашында тек Табиғат-ана-ның көркемдігіне, ғаламаттығына қызығушылығым басым болды. Сосын, біртіндеп табиғатты қамқор-лыққа алу жайлы тың ойлар туын-дай бастады. Жылжыған жылдармен уақыт атты төреші əкелген мүм-кіндіктерді пайдаланып, шетелдерге шыққанда, əсіресе, дамыған мемле-кеттермен біздің еліміздегі табиғат саласын салыстырып, олқылықтарды табиғат жанашыры ретінде көре бас-тадым. Саралап отырсам, табиғат бақ тары мен қорықтарының аздығы, осы саланы жетік меңгерген ұлттық кадрлардың жоқтығы көріне баста-ды. Мысалы, Словакия мемлекеті жерінің 78 пайызы орман-тоғай бол-са, Қазақстан Республикасының ұлан-байтақ жерінің 4 пайызы ғана орман-ды алқап деген статистикалық ақпарат мені ойландырды.

– Жасыл желекті жайқалтып, «Гөзелдің гүлстаны» атандырған əлем нің бүгінгі ахуалы туралы кеңі-рек айтып берсеңіз?

– Алматы қаласында орналасқан «Гүлстан» гүл бағына 2005 жылдан бастап келушілер саны жыл сайын ар-тып отыр. Осы үлгілі бақ жер жəннаты Жетісу аймағында, нақтылай түссем, Алматы облысы, Кербұлақ ауданы, Басши ауылдық округінде жалғасын тапты. Нұрым, Басши ауылдарында 30 гектар жерге əртүрлі тақырыптық, танымдық бақтар жасалды. Осы бақтар Қазақстанның əрбір елді меке-нінде жасалынатын бақтардың ал-ғашқы қадамы болып табылады. Елімізде ұлттық бақтардың санын көбейтудің жарқын жолы – мемлекет тарапынан белгіленген Отбасы жылы аясында мен «Аналардың құрметіне бақ егейік» деген үндеу жариялап, халықтық қолдау тауып «Батыр ана» бағы дүниеге келді. Бүгінде 10 гектар жерде 27 түрлі ағаштар мен бұталар барлығы 6000 түп жайқала өсіп тұр. Мұны жетісулықтар Анаға деген құрметтің жаңа үлгісі деп бағалап, бақтардың санын көбейтудің тың жолы деп танып отыр. Болашақта əрбір елді мекенде аналардың

құрметіне бақтарды өсіріп, жерімізді жасыл желекпен жайқалта білсек, нұр үстіне нұр емес пе?!

Мəдениет жылы аясында 5 гектар жерге алма бағы өсіріліп, сол баққа қазақтың жезтаңдай əншісі, қоғам қайраткері Нұрғали Нүсіпжановтың аты берілді. Біз өмірде 60, 70, 80, 90, 100 жасқа келген қоғам қайраткерлерінің құрметіне мерейтойлар жасап жүрміз. Шапан жабу, ат мінгізу, автокөлік сый-лау рəсімдерімен шектелеміз. Ме нім ұсынысым – осындай мерейтойлардың орнына неге бақтар жасап, сол аза-маттар мен азаматшалардың атта-рын бермеске. Бұл жерде қозғап отырған ойым – бақтар келесі ұрпаққа мəңгілік қызмет жасайды. 2011 жы лы ел тəуелсіздігінің 20 жылдық мере-кесіне орай «Əр ауылдық округте 20 мың түп ағаш» атты үндеу жариялап, алғашқы қадамды өзім туып-өскен өңірім Басши ауылдық округінен бас-тап 10 гектар жерге 36000 түп ағаш көшетін тігіп, өзгелерге үлгі, өнеге көрсете білдік. Нəтижесінде, Басши, Нұрым, Аралтөбе ауылдарындағы мектептер мен балабақшалар аулала-ры жасыл желекке оранып, бүлдір-шіндер шадыман шаттыққа бөленді. Нұрым ауылында 2008 жылы салы-нып, пайдалануға берілген мешіттің де айналасына 2 гектар жерге 1000 түп қылқан жапырақты ағаш көшеттері

тігілді. 2012 Отбасы жылында Орталық Азия бойынша тұңғыш «Батыр Ана» бағын Басши ауылдық округінде ашып, аядай ауылдан 130 аяулы ана-лар шыққандықтан сол аналардың құрметіне «Батыр Ана» бағы деген ат бердік. Сондай-ақ, біздің бастап, қол дауымызбен Жамбыл облысында 400-ден астам мектеп аулаларында ана-ларға арналған аллеялар жасалынды.

Кең байтақ еліміздің ертеңі, оның экологиялық тұрақтылығы – Елбасының сарабдал саясатының ба-сым бағыттарының бірі екені мəлім. Өскелең ұрпақ санасына өлкені гүлдендіру жəне көгалдандыру жұ-мыстарын жоғары деңгейде үйрету мақсатымен «Гүлстан» ғылыми-танымдық журналы мен «Гүлзар» қоғамдық бірлестігі «Əр ауланың гүл-денгені – мемлекеттің гүлденгені» деген ұранмен республика көлемінде жеті жылдан бері жұмыс істеуде. 2008-2009 оқу жылынан бастап «Өсімдіктер əлемі» кешенді əдістемелік ұсынған едік. Бұл əдістемелік құралдағы «Гүлдер əліппесінде» 40 өсімдік ата-уы берілген. Ата-аналар, балалар, тəрбиешілер осы əліппе арқылы өсім-діктердің атауларымен танысып, танымдық деңгейлерін көтереді, сөз қорлары толығады. Өсімдіктердің отан ы, түр-түсі, өсу, гүлдеу мерзімдері туралы құрастырылған өлеңдерді

жаттау арқылы бүлдіршіндердің есте сақтау қабілеттері дамиды. «Ертегілер сериясы» айдарымен берілген мате-риалдар мазмұнының мəнділігімен, қызықтылығымен, тілінің жеңілдігімен ұтымды. Дидактикалық ойындар бойынша берілген табиғаттың əсем гүлдері бейнеленген суреттер арқылы балалардың жеке басының білімі мен танымы дамытылып, ойын үстін-дегі қарапайым еңбек дағдылары жетіл діріледі. Ойын кезінде балалар өсімдіктер əлемімен жақынырақ та-нысып, бөлме өсімдіктері мен дала гүлдерінің емдік қасиеттерін ұғынып, дəрілік өсімдіктерді ажырата білуге үйренеді. Санамақ əдістемелік құралы балабақша бүлдіршіндері үшін тартым-ды, мазмұны терең. Боямақтардың түр-түстері анық жəне алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Міне, осы оқу құрал-дары «Қазақстан Республикасы Бі лім жə не ғы лым министрлігі білім беру ұйым дарында 2011-2012 оқу жы лын-да қолдануға рұқсат еткен оқу ба-сылымдарының тізбесін бекіту тура-лы» 2011 жылғы 21 ақпандағы №68 бұйрығымен бекітіліп, қолданысқа енгізілді. Жалпы, өсімдіктер əлемі оқу əдістемелік кешенімен 58 кітап шы -ғарып, ел игілігіне ұсындық. Тағы бір айта кетер жайт, ЭКСПО-2017 қар-саңында Алма ты облысы, Кербұлақ ауданы, Сарыөзек кентінде 10 гек-тар жерге «Гүлдер əліппесі» атты та-нымдық бағы бой көтереді.

– Тəуелсіздік сіздің өміріңізге қан дай өзгерістер енгізіп, жақсы-лық тың жолын ашты?

– Тəуелсіздік мен үшін үлкен бақыт. Тəуелсіздік дамыған елдерге жол ашты, керемет жерлерді көруге, білім алуға мүмкіндік берді. Өркениетті ел-дерге барып тəжірибе жинап, бақ жасауда сол білімімді пайдаланып жүрмін. Иран, Польша, Германия, Тайланд, Қытай, Англия елдерін көріп, таңғажайып табиғатын тамашаладым. Сонымен қатар, көгал дан дыру мен гүл көрме леріне қатысу мүмкіндігі туып, Түркия, Ұлыбритания, Польша, Қытай мемлекеттеріне барған сапарларымда көп ой түйдім.

ƏңгімелескенНұрбол ƏЛДІБАЕВ,

«Егемен Қазақстан».Алматы облысы.

Өнеге

«Табиєат тілін тануєа талпындым»«Ґсімдіктер əлемі» кешенді оќу-əдістемелік жобасыныѕ жетекшісі Гґзел Ќўлжабаевамен сўхбат

13 желтоқсан 2013 жылwww.egemen.kz8

ХОЛЕСЕНОЛ ПРЕПАРАТТАРЫ:

БАУЫРДЫ ДҰРЫС ЕМДЕҢІЗ

Дәріханалардан сұраңыз!

БАУЫРДЫ ДҰРЫС ЕМДЕЙІК Уақыт зымырап өтіп, жас ұлғайған кезде ауру-сырқау да көбейетіні

сөзсіз. Ал, сырқаттың арасында бауырдың жағдайына тікелей қатыстылары да аз емес. Адам ағзасының ең басты сүзгісі болғандықтан бауырға түсетін күш те салмақты. Бауыр ағзаға ластанған ауадан, сапасы төмен тағамнан, сондай-ақ дәрі-дәрмектен пайда болған келеңсіздікпен күреседі. Дегенмен, уақыт өте келе оның қанды тазалау жұмысы бірте-бірте нашарлай түседі.

Денсаулығын түзеткісі келген адам, бауыр-ды емдеуден бастағаны абзал. ХОЛЕСЕНОЛ бауырға нәтижелі және қауіпсіз көмек көрсететін препарат. ХОЛЕСЕНОЛ сығынды және капсула түрінде шығады. Таңдау өзіңізде.

ХОЛЕСЕНОЛ сығындысының құрамы 9 емдік құрамнан тұрады: бал, пижма, дәрумендік бақбақ, итмұрын, календула,

түймедақ, грек жаңғағы, С дәрумені, ян-тарь қышқылы.

Бал – бауыр жасушаларын қалпына келтіреді және уыттардан қорғайды. Пижма жұмсақ түрде өтіңізді тазалайды. Бақбақ ас қорытуды

жақсартады. Итмұрын қабынудан сақтайды және зәр мен өттің жүруін жақсартады. Календула мен түймедақ гүлдері ас қорыту бездерінің жұмысын күшейтеді. Пісіп жетілмеген грек жаңғағы – бауырдың қызметін жүйелі түрде жақсартады. С дәрумені мен янтарь қышқылы – иммунитетіңізді көтереді, ең күшті антиокси-данттар.

Капсула түріндегі ХОЛЕСЕНОЛ АРТИШОК бауырға арналған бағалы екі табиғи құрамдас – артишок пен алатікен қосындысы.

Күніне 1 капсуладан бір ай ішсеңіз бауырыңызға ұзақ жылдар қорғаныш болады!

Шұғыл желідегі тегін телефон: 8 (800) 080-59-59 (жұмыс уақыты: 08:00 – 23:00).Алматы қаласындағы анықтама телефоны: +7 (727) 297-59-59 / www.riapanda.ru

Жарнама. БАД. Дәрі-дәрмек болып табылмайды. Пайдаланар алдында мамандармен кеңесіңіз. СГР №RU77.99.11.003. Е.001107.01.11 от 31.01.2011 СГР №RU77.99.11.003. Е.009746.04.11 от 11.04.2011

«Astana Capital Advisors» АҚ осы арқылы «Innova Investment» ЖШС міндеттемелерін қамтамасыз етуге қоғамның мүлкін «Сбербанк» АҚ ЕБ-ге кепілге беруге байланысты «Мақта Инвест» ЖШС-мен ірі мəміле жасағандығы туралы хабардар етеді.

«№0000001 қауіпті жүкке арнайы рұқсаттама» бланкі жоғалуына байланысты жарам-сыз деп танылсын.

Алғысымызды білдіремізБіз отбасымыздың арқауы Кəкімбек Салықовтың қайтыс болуына бай-

ланысты қиын сəтте қайғымызға ортақтасып, жақсы сөзбен жанымызға демеу болған барлық адамдарға шексіз алғысымызды білдіреміз.

Кəкімбек Салықовтың отбасы.

«Атамұра» корпорациясының ұжымы корпорацияның бас редакторы, тарих ғылымдарының кандидаты Əділхан Батырханұлы Пірмановқа анасы

Ғайнижамал МҰҚАНҚЫЗЫНЫҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Егер сіз «Егемен Қазақстан» газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана тел/факс 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: egemen_adv@mail.ru.

Алматы 273-74-39, ф. 273-73-97. Электронды пошта: gulnurekkz@mail.ru.

Кəсіпорынның мекенжайы: 021700, Қазақстан Респуб-ликасы, Ақмола облысы, Көкшетау қаласы, Əуезов көшесі, 192, тел: 8 (7162) 25-25-97.

Кəсіпорынның басты қызметі: білім беру саласында өндірістік-шаруашылық қызметтердің бағыттары бойынша техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын жүзеге асыру.

Функционалдық міндеттері: білім беру, мəдениет са ла ла рында өндірістік-шаруашылық қызметінің түрлі бағыт тары бойынша техникалық жəне кəсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары педагогикалық білім. Оқу орнының бейініне сəйкес білім беру ұйымдарында педагогикалық еңбек өтілі 10 жылдан кем болмауы тиіс немесе білім беру ұйымдарының басшылық ету лауазымдарында еңбек өтілі 5 жылдан кем болмауы тиіс. Персоналдармен жұмыс жасау, сонымен қатар еңбек қатынасы төңірегінде тəжірибесі болу. Компьютермен жұмыс істеу дағдылары болуы (Word, Excel бағдарламалары). Функционалдық міндеттерін атқару үшін қажетті көлемде

мемлекеттік тілді білуі лазым. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан

Республикасының Азаматтық кодексін (Жалпы жəне Ерекше бөлімдерін), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шілдедегі Заңын, «Мемлекеттік мүлік туралы» Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 1 наурыздағы Заңын, «Мемлекеттік құпиялар туралы» Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 15 наурыздағы Заңын, білім беру саласындағы қатынастарды реттейтін 2030 жылға дейінгі Қазақстанның дамуының түбегейлі жоспарларын білу.

Конкурс «Мемлекеттік кəсіпорынның басшысын таға-йындау жəне аттестаттау, сондай-ақ оның кандидатурасын келісу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 18 қарашадағы №1353 қаулысының негізінде өткізіледі.

Конкурсқа қатысуға тілек білдірген тұлғалар конкурстық комиссияға келесі құжаттарды тапсыруы тиіс:

1) конкурсқа қатысу туралы өтініш;2) мемлекеттік жəне орыс тілдерінде жазылған түйіндеме;

3) ерікті түрде толтырылған өмірбаян;4) білімі туралы құжаттардың көшірмесі.5) еңбек кітапшасының (ол бар болса) не еңбек келісім

шартының көшірмесі немесе орнатылған тəртіпте куəлан-дырылған, соңғы жұмыс орнына қабылданған жəне шығарылған туралы бұйрықтардың үзіндісі;

6) орнатылған үлгіде, денсаулығы жөніндегі анықтама;Конкурсқа қатысушы біліміне, жұмыс тəжірибесіне, кəсіби

деңгейіне байланысты қосымша ақпараттарды ұсынуға мүмкіндігі бар.

Конкурсқа қатысуға тілек білдірген тұлғалардың құжаттары конкурсты өткізу туралы республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған күннен бастап 15 күнтізбелік күн аяқталғанға дейін қабылданады.

Комиссия конкурсқа қатысушылардың тапсырған құжаттарын қарастырғаннан кейін, конкурсқа қатысу-шылармен 10 күнтізбелік күн ішінде əңгімелесу өткізеді.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар мына мекенжайға жіберілуі тиіс: Көкшетау қаласы, Сəтбаев көшесі, 1, 302-бөлме, т. 8 (716-2) 25-47-94, 25-56-84.

Адрес предприятия: 020000, Респуб-лика Казахстан, Акмолинская область, г. Кокшетау, тел: 8 (716-2) 25-25-97.

Основной деятельностью предприя-тия является: реализация образователь-ных программ технического, професси-онального и послесреднего образования по направлениям производственно-хо-зяйственной деятельности в области об-разования и культуры.

Функциональные обязанности: ру-ководство в соответствии с действующим законодательством РК и уставом, адми-нистративно-хозяйственной и финансо-во-экономической деятельностью пред-приятия, утверждение штатного распи-сания, подбор и расстановка кадров и т.д.

Требования к участникам конкур-са: высшее педагогическое образование. Стаж педагогической работы в органи-зациях образования, соответствующих профилю организации не менее 10 лет или на руководящих должностях в ор-ганизациях образования не менее 5 лет. Наличие опыта работы с персоналом, а так же в области трудовых отношений. Наличие навыков работы на компьюте-ре (программы Word, Excel), желательно знание государственного языка в объеме, необходимом для исполнения функцио-нальных обязанностей.

Знание Конституции Республики Казах стан, Гражданского кодекса Рес-публики Казахстан (Общая и Особенная части), Закона Республики Казахстан от 02 июля 1998 г. «О борьбе с коррупцией», Закона Республики Казахстан от 1 марта 2011 года «О государственном имуще-стве», Закона Республики Казахстан от 15 марта 1999 г. «О государственных секретах», нормативных правовых актов Республики Казахстан, регулирующих отношения в сфере образования.

Конкурс проводится на основе «Правил назначения и аттестации руко-водителя государственного предприятия, а также согласования его кандидатуры» утвержденных

постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 ноября 2011 года № 1353.

Лица, желающие принять участие в конкурсе, должны представить в конкурс-ную комиссию, следующие документы:

1) заявление об участии в конкурсе;2) резюме на государственном и рус-

ском языках;3) автобиографию, изложенную в про-

извольной форме;4) копии документов об образовании;5) копию трудовой книжки (при ее

наличии) или трудового договора, либо выписки из приказов о приеме и прекра-щении трудового договора с последнего места работы;

6) справку о состоянии здоровья по установленной форме.

Участник конкурса может представить дополнительную информацию, касаю-щуюся его образования, опыта работы, профессионального уровня.

Прием документов для лиц, изъявив-ших желание принять участие в конкурсе, заканчивается по истечении 15 календар-ных дней со дня объявления о проведении конкурса в республиканских средствах массовой информации.

Комиссия, после изучения представ-ленных участниками конкурса докумен-тов, проводит собеседование с участни-ками конкурса в течение 10 календар-ных дней.

Необходимые документы для участия в конкурсе должны быть представлены по адресу: г. Кокшетау, ул. Сатбаева, 1, каб. 302, т. 8 (716-2) 25-47-94, 25-56-84.

Құрметті клиенттер!«Бағалы қағаздардың бірыңғай

тіркеушісі» акционерлік қоғамы (бұдан əрі – Бірыңғай тіркеуші) барлық мүдделі тұлғалардың назарына Бірыңғай тіркеушінің Директорлар кеңесінің 2013 жылғы 30 қыркүйектегі (№8 хаттама) шешімімен бекітілген жəне 2013 жылдың 31 қазанында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау комитетімен келісілген Бағалы қағаздарды ұстау-шылар тізілімдері жүйесін жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру ережесі мен Шаруашылық серіктестіктері қатысушылары тізілімдері жүйесін жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыру ережесі (бұдан əрі – Ережелер) 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа нұсқада қолданысқа енгізілетіндігін жеткізеді.

Осыған орай, Бірыңғай тіркеуші Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 404-бабының 3-тармағына сəйкес осы уақытқа дейін жасалған бағалы қағаздарды ұстаушылар тізілім дері жүйесін жүргізу шартта-рын жəне шаруашылық серіктестіктері қатысушылары тізілімдерін жүргізу шарттарын (бұдан əрі – Шарт, Шарттар) 2013 жылдың 31 желтоқсанынан бастап бір жақты тəртіпте бұзу жөнінде хабардар етеді. Сонымен қатар, Бірың ғай тіркеуші барлық мүдделі тұлғаларға Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 395-бабына сəйкес шарттардың үлгі ны-сандарына қосылу арқылы 2014 жылдың 1 қаңтарынан бастап жаңа Шартты жаса-суды ұсынады.

Шартқа қосылу үшін Ережелерде белгіленген нысан бойынша жазылған өтінішті Бірыңғай тіркеушінің атына жолдау қажет. Бірыңғай тіркеушімен осы уақытқа дейін шарт жасасқан тұлғалардан шартқа қосылу туралы өтініштен басқа қосымша құжаттар та-лап етілмейді. Үлгі шарттарға қосы лу туралы өтініш 2013 жылдың 1 желтоқ-санынан бастап қабылданады.

Толық ақпарат Бірыңғай тіркеушінің www.tisr.kz сайтында «Клиенттерге» бөлімінде көрсетілген. Сіздер сұрақтар туындаған жағдайда Бірыңғай тіркеу-шінің жедел желі телефонына 8 800 080 88 80 нөмірі бойынша хабарласа аласыз (Қазақстан Республикасының барлық аумағына қалалық телефоннан қоңырау шалу тегін) немесе Бірыңғай тіркеуші сайтының «Кері байланыс» бөлімінде сұрақтар қоя аласыз.

«Бағалы қағаздардыңбірыңғай тіркеушісі» АҚ

ГУ «Управление образования Акмолинской области объявляет конкурс на занятие вакантной должности: Директора государственного коммуналь-

ного казенного предприятия «Музыкальный колледж имени Биржан сала, город Кокшетау» при управлении образования Акмолинской области

«Ақмола облысының білім басқармасы» ММ Ақмола облысы білім басқармасының жанындағы «Көкшетау қаласы, Біржан сал атындағы музыкалық колледжі» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кəсіпорнының директоры бос лауазымдық орнына конкурс жариялайды

Берік САДЫР,«Егемен Қазақстан».

«Қазақстан» газеті – 1911 жыл-ғы 10 наурыздан 1913 жылғы қарашаға дейін еліміздің батыс өңірінде жарық көрген алғашқы қазақ басылымдарының бірі. Газет сол кезеңдегі ұлт тағдырына қатысты мəселелерді көтере бі-ліп, халыққа өнер-білім жолын ұсынған, отырықшылыққа ша-қырған, нақты кəсіби кеңес бер-ген озық ойлы басылым болды. Газет мақалаларында көтерілген мəселелердің арада бір ғасыр өткенде де өте өзекті екендігі анық көрінеді.

Аз уақыт ішінде сол кезде гі заман тынысына орай оқырман-дарына көп жайттарды айта білген басылым 1913 жылы патша

өкіметінің қысымымен жабы-лып қалады. Басылым Кеңес өкі меті жылдары екінші мəрте репрессияға ұшыраса да, тігіндісі Санкт-Петербург пен Мəскеу қа-лаларында ғана сақталған екен. Газетті шығарушы Ғұмар Қа-раш 1921 жылы қастандықпен өлтірілсе, редакторы Елеусін Бұйрин қудаланып, 1932 жы-лы Тəжікстанда аштықтан қаза тапты. Ал өз заманында про г-рессшіл идеялардың жаршысы бол ған «Қазақстан» газеті тура-лы айтуға, жазуға рұқсат бол-май, 1947 жылы арнайы қаулы шы ғып, ақын-ағартушы Ғұмар Қараш тың шығармаларын оқуға, насихаттауға тыйым салынады.

Газет тарихта «Қазақстан» атау-ын тұңғыш қолданып, айналысқа енгізуімен де ерекше есте қалады.

Бұған дейін барлық ресми құжатта қазақ атауы «кир гиз», «киргиз-кай-саки» деп бұр ма ланып келсе, га-зет шығару шы ла ры «Қа зақ» атын ұлттың ғана емес, мем лекеттің атауы етіп көрсете білді.

«Қазақстан» газетінің ресми редакторы Елеусін Бұйрин болса, ал басылымды ұйымдастыруға, шығаруға Шəңгерей Бөкеев, Ғұмар Қараш, Бақытжан Қаратаев, Ғабдолғазиз Мұсағалиев, Сəлім-герей Нұралыханов, Мұстафа Көкебаев, Батырхайыр Ниязов, Бақтыгерей Құлманов, Мағжан Жұмабаев, Ахмет Мəметов, Ғұ -бай долла Бердиев, т.б. үлес қосқан.

2012 жылы тұңғыш рет «Қа-зақстан» газетінің орыс мұра -ғаттарындағы барлық саны Қа-зақстанға əкелінеді де, араб əр-піндегі мақалалар кириллицаға түгел көшіріліп, тұпнұсқамен бір ге кітап болып жарық көрді. Бұл жинақта «Қазақстан» газеті жə не оны шығарушылар туралы де ректер топтастырылған.

Батыс Қазақстан өңірінің аза-маттары шығарған «Қазақстан» кітабының тұсаукесер-таныс ты-рылымында Парламент Мəжі лі-сінің депутаттары Шавхат Өте-місов пен Самиғолла Оразов, жа-зушы, ғалым, журналистер Табыл Құлияс, Əлібек Асқар, Ахмет Аляз, Жамбыл Артықбаев, Қайрат Сақ, Ерлан Сайлаубай, Перизат Сейіт қазы, Жантас Сафуллин, Мей рамхан Жəпектер бұл игілікті ша раға ризашылықтарын білдіріп, өз ой-пікірлерін ортаға салды.

Таєылымды тарту Тұсаукесер

Тəуелсіздік күніне орай елордадағы Ұлттық академиялық кітапханада қазақтың тұңғыш мерзімді басылымдарының бірі, 1911-1913 жылдары жарық көрген «Қазақстан» газетінде жарияланған тұшымды

мақалаларды қамтыған «Қазақстан» кітабының таныстырылымы болып өтті.

13 желтоқсан 2013 жыл www.egemen.kz 9Дүйсенбі, 16 желтоқсан

Тəуелсіздік күні7.00 «Таңшолпан».8.00 Жаңалықтар.9.30 Жаңалықтар.10.35 «Айтуға оңай...».11.15 «Айгөлек». Концерттік

бағдарлама.12.30 «Мемлекеттік

қызметшілер миссиясы». Арнайы тележоба.

12.55 «Теңдессіз тəуелсіздік!». Тікелей көрсетілім.

13.15 Қазақстан Республикасының Тəуелсіздік күніне арналған мерекелік кон-церт.

14.20 «Баға жетпес байлығымыз оралды». Арнайы теле-жоба.

14.45 «Теңдессіз тəуелсіздік!». Тікелей көрсетілім.

15.05 «Əзіл əлемі».17.05 «Менің Отаным –

Қазақстан!». Арнайы теле-жоба.

17.30 Жаңалықтар.17.50 «Өзекжарды». 18.05 «Теңдессіз тəуелсіздік!».

Тікелей көрсетілім.18.25 «Əндер мен жылдар».

Қазақстан эстра-да жұлдызда-рының қатысуымен концерт.

20.30 Жаңалықтар.21.05 «Айтуға оңай...».21.50 «Жаужүрек мың бала».

Кино.00.15 Жаңалықтар.00.50 «SPORT.KZ».01.10 «Көкпар». Ұлттық ойын.01.55 «Менің Отаным –

Қазақстан!». Арнайы теле-жоба.

02.20 «Өзекжарды».02.35 «Баға жетпес байлығымыз

оралды». Арнайы теле-жоба.

03.00 Жаңалықтар.03.35 «Ғасырлар үні». Этно-

музыкалық фильм.04.15 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Жаңа күн». Таңғы ақпараттық-сазды бағдарлама.

9.00 «Жеті күн».10.00 «Жеті күн».11.00 Тəуелсіздік күніне арнал-

ған мерекелік концерт.12.15 «Одна судьба».13.00 Жаңалықтар.13.10 «Летопись Независи-

мости». Деректі фильм.14.00 «МузАРТ» тобының

концерті.15.00 Жаңалықтар.15.10 «МузАРТ» тобының

концерті.16.00 «Уроки истории». Деректі

фильм.17.00 Жаңалықтар.17.15 «Президенттің арманы».

Деректі фильм.18.00 Жаңалықтар. 18.15 «Аңыздар кітабы: Жұмбақ

орман». Кино.20.00 Жаңалықтар.20.30 Деректі фильм.21.00 Жаңалықтар.21.30 «Жігіттер» тобына 10

жыл. Мерейтойлық кон-церт.

23.35 «Жаужүрек мың бала». Кино.

01.50 Жаңалықтар.02.20-03.35

Жаңалықтар.

6.00 «Нейлон 100%». Кино.7.20 «Контрольная закупка».7.45 «Ханым».8.15 «В наше время».9.00 Жаңалықтар.9.05 «Операция Ы». Кино.10.55 «Кеш жарық, Қазақстан!».11.55 Ауа райы.12.00 «Ду қол шоколад».13.00 «Жить здорово».14.05 «Караоке такси».15.10 «Истина где-то рядом».15.35 «Арабская весна. Деректі

фильм.16.40 «Доска почетных».

«Олжас Сулейменов».17.15 «Незабудки». Кино.21.30 «Туған елдің түтіні».

Телесериал.22.30 Жаңалықтар.23.00 Ауа райы.23.05 «Караоке-такси».23.30 «Айналайын». Телехикая.00.10 «Нюхач». Телесериал.02.20 «Версия-3». Телесериал.03.10 «В наше время».03.55 «Контрольная закупка».04.20 «Ханым».05.00 «Жить здорово».

Сейсенбі, 17 желтоқсан

7.00 «Таңшолпан».9.30 «Жаужүрек мың бала».

Кино.12.00 «Айтуға оңай...».12.45 «Тұғыры биік

Тəуелсіздік». Арнайы тележоба.

13.10 «Алаң» ток шоуы.13.55 «Қазақстан əлем назарын-

да». Арнайы тележоба.14.25 «Санжар мен Қайсар».

Телехикая.14.55 «Əйел бақыты». Ток-шоу.15.55 «Угай-ай, арман!».

«Қоңыр» тобының концерті.

16.50 «Түркі əлемінің тегеурінді тұлғасы». Арнайы теле-жоба.

17.30 Жаңалықтар.17.50 «Еңселі Елорда».18.05 «Елдестірмек елшіден».

Арнайы тележоба.18.30 «ЕХРО жолы».18.55 «Ұлттық шоу».20.00 «2013 – халықаралық жо-

балар». Арнайы тележоба.20.30 Жаңалықтар.21.05 «Айтуға оңай...».21.50 «Əпке». Телехикая.22.40 «Сағындырған əндер-ай».

Ретроконцерт.23.30 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев».00.00 Жаңалықтар.00.35 «Жерұйық». Кино.02.40 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев». 03.10 Жаңалықтар.03.45 «Еңселі елорда».04.00 «2013 – Халықаралық жо-

балар». Арнайы тележоба.04.30 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Жаңа күн». Таңғы ақпараттық-сазды бағдарлама.

9.00 «Гүлдер» əн-би ансамблінің концерті.

10.25 «Бəйтерек». Кино.11.35 «Серик Сапиев: лучший

из лучших». Деректі фильм.

12.00 Деректі фильм.12.30 Композитор Арман

Дүйсеновтің «Туған жер» атты шығармашылық əн кеші.

13.00 Жаңалықтар. 13.10 Композитор Арман Дүй-

сеновтің «Туған жер» атты шығармашылық əн кеші.

15.00 Жаңалықтар.15.10 Композитор Арман

Дүйсеновтің «Туған жер» атты шығармашылық əн кеші.

16.30 «Жырың болып төгілемін, елім!». Республикалық ақындар айтысы.

17.00 Жаңалықтар. 17.15 «Жырың болып төгілемін,

елім!». Республикалық ақындар айтысы.

18.00 Жаңалықтар. 18.15 «Жырың болып төгілемін,

елім!». Республикалық ақындар айтысы.

20.00 Жаңалықтар. 20.30 Арнайы «Хабар». 21.00 Жаңалықтар.21.30 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.22.20 «Надо мной небо синее...».

Александр Зацепиннің шығармашлық кеші.

01.00 Жаңалықтар.01.30 «Астана балет».02.10-03.35

«Бақыт құсы». Кино.

6.00 «Белые росы». Кино.7.20 «Контрольная закупка».7.45 «Ханым».8.15 «В наше время».9.00 Жаңалықтар.9.05 «Мозг. Перезагрузка».10.00 Батырхан Шүкеновтің

концерті.11.55 Ауа райы.12.00 «Ду қол шоколад».13.00 «Жить здорово».14.05 «Караоке такси».15.10 «Истина где-то рядом».15.35 «Арабская весна». Деректі

фильм.16.40 «Доска почетных».

«Даулет Сембаев».17.15 «Берег надежды».

Телесериал.21.30 «Туған елдің түтіні». Кино.23.00 Ауа райы.23.05 «Караоке-такси».23.30 «Айналайын». Телехикая.00.10 «Нюхач». Телесериал.02.20 «Версия-3». Телесериал.03.10 «В наше время».03.55 «Контрольная закупка».04.20 «Ханым».05.00 «Жить здорово».

Сəрсенбі, 18 желтоқсан

7.00 «Таңшолпан».8.00 Жаңалықтар.9.30 Жаңалықтар.9.45 «Əпке». Телехикая.10.40 «Айтуға оңай...».11.25 «Шыңғыс хан». Телехикая.12.30 Жаңалықтар.12.45 «Ұлттық өнім».13.05 «ЕХРО жолы».13.25 «2013 – Халықаралық жо-

балар». Арнайы тележоба.13.55 «Егемен елдің ерлері».

Арнайы тележоба.14.25 «Санжар мен Қайсар».

Телехикая.14.55 «Əйел бақыты». Ток-шоу.15.55 «Шыңғыс хан». Телехикая.17.00 «Дүниені дүрліктірген

дағдарыс». Арнайы теле-жоба.

17.30 Жаңалықтар.17.50 «Өзекжарды». 18.10 «Еңбек түбі – береке».18.15 «Академик Камал

Ормантаев». Деректі фильм.

19.05 «Қылмыс пен жаза».19.35 «Ұстаз». Телехикая. 20.20 «Еңбек түбі – береке».20.30 Жаңалықтар. 21.05 «Айтуға оңай…». 21.50 «Əпке». Телехикая.22.40 «Келін». Телехикая.23.30 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев».00.00 Жаңалықтар.00.35 «Жасылдар». Кино.02.20 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев».02.50 Жаңалықтар.03.25 «Өзекжарды».03.40 «Ұстаз». Телехикая.04.20 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Жаңа күн». Таңғы ақпараттық-сазды бағдарлама.

9.00 Жаңалықтар.9.10 Арнайы «Хабар».9.30 Айбын.10.00 Жаңалықтар.10.10 «Біз». Ток-шоу.11.00 Жаңалықтар.11.10 «След». Телесериал.11.50 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.12.30 «Көзқарас».13.00 Жаңалықтар. 13.10 «Білгенге маржан...». 13.55 «Уроки истории». Деректі

фильм.14.45 Музыкальные путеше-

ствия.15.00 Жаңалықтар.15.10 «Мать и мачеха».

Телесериал.16.00 «Телефон доверия».

Деректі фильм.16.50 «Балаларға өмір

сыйлаңыз...».17.00 Жаңалықтар. 17.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.18.00 Жаңалықтар. 18.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.19.10 «Біз». Ток-шоу.20.00 Жаңалықтар. 20.30 «Жаңа қоғам».21.00 Жаңалықтар.21.30 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.22.20 «След». Телесериал.23.10 «Көзкөрген».23.50 Жаңалықтар.00.20 Журналдар.00.30 Жаңалықтар.01.00 Журналдар.01.30-03.00

Жаңалықтар.

6.00 «В наше время».7.00 «Қайырлы таң!».11.00 Жаңалықтар.11.05 «Время обедать». 11.45 «Пусть говорят».12.45 «Қазақстанның болашағы

қазақ тілінде».13.15 «Үй болу қиын».

Телехикая.14.00 «Туған елдің түтіні».

Телесериал.15.00 Жаңалықтар.15.15 Жаңалықтар.15.30 «Судебные истории».16.25 «Истина где-то рядом».16.45 «Давай поженимся».17.50 «Караоке-такси».18.30 Жаңалықтар.18.45 Жаңалықтар.18.55 Ауа райы.19.00 «Дом у большой реки».

Телесериал.20.00 «Карпов». Телесериал. 21.00 Жаңалықтар.21.30 «Туған елдің түтіні».

Телесериал.22.30 Жаңалықтар.23.00 Ауа райы.23.05 «Караоке-такси».23.30 «Айналайын». Телехикая.00.10 «Нюхач». Телесериал.02.20 «Версия-3». Телесериал.03.10 «В наше время».03.55 «Сватовство гусара».05.00 «Жить здорово».

Бейсенбі, 19 желтоқсан

7.00 «Таңшолпан». 8.00 Жаңалықтар.9.30 Жаңалықтар.9.45 «Əпке». Телехикая.10.40 «Айтуға оңай...». 11.25 «Шыңғыс хан». Телехикая.12.30 Жаңалықтар. 12.45 «Агробизнес».13.10 «Біз қазақша сөйлейміз».

Реалити-шоу.13.55 «Ұлт мақтанышы».

Деректі фильм.14.25 «Томпақ». Телехикая.14.55 «Əйел бақыты».15.55 «Шыңғыс хан». Телехикая.17.00 «Мың түрлі мамандық».17.30 Жаңалықтар.17.50 «Қылмыс пен жаза».18.15 «Арша бесіктен абыздық-

қа дейін». Шерхан Мұртаза. Деректі фильм.

19.05 «Шетелдегі қазақ бала-лары».

19.35 «Ұстаз». Телехикая.20.20 «Еңбек түбі – береке».20.30 Жаңалықтар. 21.05 «Айтуға оңай».21.50 «Əпке». Телехикая.22.40 «Келін». Телехикая.23.30 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев».00.00 Жаңалықтар.00.35 «Жебеуші періштелер».

Кино.02.05 «Қылмыс пен жаза».02.25 «Түнгі студияда Нұрлан

Қоянбаев».02.55 Жаңалықтар.03.30 «Ұстаз». Телехикая.04.10 «Мың түрлі мамандық».04.40 Аңдатпа. Əнұран.

7.00 «Жаңа күн». Таңғы ақпараттық-сазды бағдарлама.

9.00 Жаңалықтар. 9.10 «Жаңа қоғам». 9.25 «Əскери іс».10.00 Жаңалықтар.10.10 «Біз». Ток-шоу.11.00 Жаңалықтар.11.10 «След». Телесериал.11.50 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.12.30 «Көзқарас».13.00 Жаңалықтар. 13.10 «Білгенге маржан...».14.00 «Əр үйдің сыры басқа».

Кино.14.45 Музыкальные путеше-

ствия. 15.00 Жаңалықтар. 15.10 «Мать и мачеха».

Телесериал.16.00 «Телефон доверия».

Деректі фильм.16.50 «Балаларға өмір

сыйлаңыз...».17.00 Жаңалықтар. 17.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.18.00 Жаңалықтар.18.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.19.15 «Біз». Ток-шоу.20.00 Жаңалықтар. 20.30 Арнайы «Хабар».21.00 Жаңалықтар.21.30 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.22.20 «След». Телесериал.23.00 Жаңалықтар.23.30 Журналдар.00.00 Жаңалықтар.00.30 Журналдар.01.00-03.00

Жаңалықтар.

6.00 «В наше время».6.45 Жаңалықтар.7.00 «Қайырлы таң!».11.00 Жаңалықтар.11.05 «Время обедать».11.45 «Пусть говорят».12.45 «Қазақстанның болашағы

қазақ тілінде».13.15 «Үй болу қиын».

Телехикая.14.00 «Туған елдің түтіні».

Телесериал.15.00 Жаңалықтар.15.15 Жаңалықтар.15.30 «Судебные истории».16.25 «Истина где-то рядом».16.45 «Давай поженимся».17.50 «Караоке-такси».18.30 Жаңалықтар.18.45 Жаңалықтар.18.55 Ауа райы.19.00 «Дом у большой реки».

Телесериал.20.00 «Карпов». Телесериал.21.00 Жаңалықтар.21.30 «Əке серті». Телесериал.22.30 Жаңалықтар.23.00 Ауа райы.23.05 «Караоке-такси».23.30 «Айналайын». Телехикая.00.10 «Нюхач». Телесериал.02.20 «Версия-3». Телесериал.03.10 «В наше время».04.00 «Как не сойти сума».05.00 «Жить здорово».

Жұма, 20 желтоқсан

7.00 «Таңшолпан». 8.00 Жаңалықтар.9.30 Жаңалықтар.9.45 «Əпке». Телехикая.10.40 «Айтуға оңай...» 11.25 «Шыңғыс хан». Телехикая.12.30 Жаңалықтар.12.45 «Менің Қазақстаным!».13.20 «Келбет».13.50 «Қазақ даласының құпия-

лары». Деректі фильм.14.20 «Томпақ». Телехикая.14.55 «Əйел бақыты».15.55 «Шыңғыс хан». Телехикая.17.00 «Жан жылуы».17.25 «Еңбек түбі – береке».17.30 Жаңалықтар.17.50 «Өзекжарды». 18.10 «Жаңа Қазақстан-2050».18.40 «Парламент».19.05 «Иман айнасы».19.35 «Ұстаз». Телехикая.20.20 «Еңбек түбі – береке».20.30 Жаңалықтар.21.05 «Ұлттық шоу».21.30 «Қуатты Қазақстанды

бірге көркейтеміз! Жаса, Қазақстан!» Елбасының қатысуымен өтетін жалпыұлттық телекөпір.

22.40 «Ұлттық шоу».23.45 «Жайдарман». Үздік

əзілдер.00.10 Жаңалықтар.00.40 «Асыл тілек». Кино.02.20 «Парламент».02.40 «Иман айнасы».03.05 Жаңалықтар.03.35 «Өзекжарды».03.50 «Қазақ даласының құпия-

лары». Деректі фильм.04.20 «Ұстаз». Телехикая.05.00 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Жаңа күн». Таңғы ақпараттық-сазды бағдарлама.

9.00 Жаңалықтар.9.10 Арнайы «Хабар».9.35 Журналдар.10.00 Жаңалықтар.10.15 «Біз». Ток-шоу.11.00 Жаңалықтар.11.10 «След». Телесериал.11.50 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.12.30 «Көзқарас».13.00 Жаңалықтар. 13.10 «Білгенге маржан...».14.00 «Əр үйдің сыры басқа».

Кино.14.45 Музыкальные путеше-

ствия.15.00 Жаңалықтар. 15.10 «Мать и мачеха».

Телесериал.16.00 «Президентская команда».

Деректі фильм.16.50 «Балаларға өмір

сыйлаңыз...».17.00 Жаңалықтар.17.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.18.00 Жаңалықтар.18.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.19.10 «Біз». Ток шоу.20.00 Жаңалықтар.20.30 «Вектор развития».21.00 Жаңалықтар.21.30 «Бауыржан Момышұлы».

Телесериал.22.10 Орталық «Хабар».23.00 Деректі фильм.23.30 «След». Телесериал.00.20 Жаңалықтар.00.50 Жаңалықтар.01.20 Журналдар.01.30-03.00

Жаңалықтар.

6.00 «В наше время».6.45 Жаңалықтар.7.00 «Қайырлы таң!».11.00 «Жұма уағызы».11.15 «Время обедать».11.50 «Пусть говорят».12.50 «Қазақстанның болашағы

қазақ тілінде».13.25 «Үй болу қиын».

Телехикая.14.00 «Əке серті». Телехикая.15.00 Жаңалықтар.15.15 Жаңалықтар.15.30 «Сваты у плиты».16.05 «Кеш жарық, Қазақстан!».17.05 «Истина где-то рядом».17.25 «Күт мені».18.30 Жаңалықтар.18.45 Жаңалықтар.18.55 Ауа райы.19.00 «Дом у большой реки».

Телесериал.20.00 «Карпов». Телесериал.21.00 Жаңалықтар.21.30 «Əке серті». Телехикая.22.30 Жаңалықтар.23.00 Ауа райы.23.05 «Караоке-такси».23.30 «Айналайын». Телехикая.00.10 «Эта женщина ко мне».

Кино.02.20 «Адам жəне заң».03.10 «В наше время».03.55 «Особенности националь-

ной охоты в зимний период». Кино.

05.15 «Контрольная закупка».

Сенбі, 21 желтоқсан

7.00 Қазақстан эстра-да жұлдыздарының қатысуымен концерт.

8.30 «Сенбілік таң».9.35 «Агробизнес».10.00 «Дауа».10.35 «Ас мəзірі». 11.10 «Қазақстан дауысы». 12.50 «Телқоңыр».13.35 «Мың түрлі мамандық».14.05 «Білгірлер отауы».15.00 «Жырың болып

төгілемін, елім!». Республикалық ақындар айтысы. 1-бөлім.

17.00 «Жарқын бейне».17.30 Жаңалықтар.17.50 «Келін». Телехикая.19.40 «Жан жылуы».20.05 «Қазақстан əлем наза-

рында». Арнайы теле-жоба.

20.30 Жаңалықтар.21.05 «Жайдарман».22.55 «Сіз не дейсіз?».23.25 Жаңалықтар.00.00 «Ханшайымды құтқару

бағдарламасы». Кино.01.35 «Ғасырлар үні». Этно-

музыкалық фильм.02.15 Арнайы репортаж.02.40 Жаңалықтар.03.15 «Жарқын бейне».03.45 «Дауа».04.15 «Мəлім де беймəлім

Қазақстан».04.45 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Махаббат мерейі». Телехикая.

8.35 «Альманзордың жүзігі». Балалар уақыты.

09.40 «Ызылдақ шыбын». Мультфильм.

9.55 «Балаларға өмір сыйлаңыз».

10.00 Жаңалықтар. 10.10 «Халық сарапшысы».10.25 «Ұлт саулығы».11.00 Жаңалықтар. 11.10 «Ас мəзірі».11.40 «Азық-түлік мəселесі».12.00 «Халық сарапшысы».12.15 Журналдар.12.30 «Казахстан в ХХІ веке:

Угроза религиозного экстремизма». Деректі фильм.

13.00 Жаңалықтар. 13.10 «Жансарай». Əшірбек

Сығай.14.00 Скрипка əуенінен кон-

церт. Шернияз Мұсахан. 15.00 Жаңалықтар.15.10 «Летучая мышь». Кино.17.00 Жаңалықтар. 17.15 «Бармысың, бауырым?».18.00 Жаңалықтар. 18.15 «Сүлейман сұлтан».

Телехикая.20.00 Жаңалықтар. 20.30 Арнайы «Хабар».21.00 Жаңалықтар. 21.30 «Аймақтар алама-

ны-2» республикалық телебайқауы.

22.30 «Код да Винчи». Кино.00.50 «Сол бір кеш...».02.00 Жаңалықтар.02.30-03.00

Жаңалықтар.

6.00 «Идеальный ремонт». 6.45 «Жить здорово».7.40 «Контрольная закупка».8.05 Жаңалықтар.8.30 «Таңғы пошта».9.00 Жаңалықтар.9.10 «Право на качество».9.50 «Мама выходит замуж».

Кино.11.35 «Фабрика грез».11.55 Ауа райы.12.00 «Свадебный переполох».13.00 «Караоке-такси».14.05 «Ду қол шоколад».15.00 «Арабская весна».

Деректі фильм.15.45 «Сердце без замка».

Кино.17.50 «Золотой граммо-

фон-2012».21.00 Жаңалықтар.21.30 Жаңалықтар.21.45 «Тілші түйіні».22.15 Жаңалықтар.22.30 Ауа райы.22.35 «Ролли и Эльф:

невероятные приключе-ния». Кино.

00.15 «Ледниковый период».03.00 «Идеальный ремонт».03.45 «Жить здорово».04.40 «Контрольная закупка».05.10 «В наше время».

Жексенбі, 22 желтоқсан

7.00 Қазақстан эстра-да жұлдыздарының қатысуымен концерт.

8.05 «Мəлім де беймəлім Қазақстан».

8.35 «Умизуми командасы». Мультхикая.

9.30 «Айгөлек».11.05 «Сыр-сұхбат».11.35 «Ақсауыт».12.10 «Сіз не дейсіз?».12.40 «Ұлттық шоу». 13.45 «Шетелдегі қазақ бала-

лары».14.10 «Толағай».15.00 «Жырың болып

төгілемін, елім!». Республикалық ақындар айтысы. 2-бөлім.

17.00 «Біз қазақша сөйлейміз». Реалити шоу.

17.40 «Еңселі елорда».17.50 «Сиқырлы демеуші».

Кино.19.15 «Тең құқықтар, тең

мүмкіндіктер». Арнайы тележоба.

19.40 «Ғасырлар үні». Этно-музыкалық фильм.

20.30 «Апта.Kz».21.35 «Қазақстан дауысы».23.20 «Алаң» ток-шоуы.00.10 «Көкпар».00.50 «Телқоңыр».01.30 «Апта.KZ».02.35 «Жайдарман».02.55 «Сиқырлы демеуші».

Кино.04.20 Аңдатпа, əнұран.

7.00 «Махаббат мерейі». Телехикая.

7.50 «Əскери іс».8.20 «Ас арқау».8.40 «Айбын».9.10 «Кішкентай өрт

сөндіргіш Финли». Мультсериал.

10.00 «Битва умов». Отбасылық телевикто-рина.

10.45 «Лисенок и девочка». Кино.

12.15 «Каспер: Рождество при-зраков». Мультфильм.

13.35 «Волшебное поже-лание Аннабель». Мультфильм.

14.30 «Аймақтар алама-ны-2» республикалық телебайқауы.

15.30 «ТВ Бинго».16.30 «Цирк бю Солей». Шоу

бағдарлама.18.00 «Көзкөрген».18.45 «Сол бір кеш...».20.00 «Жеті күн».21.00 «Жеті күн».22.00 «Одна судьба».22.30 «Ешь, молись, люби».

Кино.01.25-03.00

«Бір керемет күн». Кино.

6.00 «Свадебный переполох».6.55 «Контрольная закупка».7.20 «Ханым».7.45 Жаңалықтар.8.00 «Тілші түйіні».8.30 Жаңалықтар.8.45 «Воскресные беседы».9.00 Жаңалықтар.9.10 «Денсаулық».10.10 «Қазлото». Тікелей

көрсетілім.10.55 «Поле чудес».12.00 Ауа райы.12.05 «Ду қол шоколад».13.05 «Женить Казанову».

Телесериал. 14.05 «Караоке-такси».15.10 «Кеш жарық,

Қазақстан!».16.25 «Ролли и Эльф: неверо-

ятные приключения». Кино.

18.00 «Королевская любовь».19.00 «Бой с тенью». Кино.21.00 «Аналитика». 22.00 «Повтори!».00.50 «Вне досягаемости».

Кино.02.50 «Аты-баты шли солда-

ты». Кино.04.15 «Ханым».04.45 «Контрольная закупка».05.10 «В наше время».

Дґѕгеленген дїние їйіѕіздеДґѕгеленген дїние їйіѕізде

Оған да қазір бес жылдан асты. 2008 жылы Оңтүстік Осе-тиядағы соғыстан кейін, Ресей жағы осы республика мен Абхазияның тəуелсіздігін таны-ғаннан кейін Тбилиси Мəскеумен дипломатиялық байланысын үзген. Сол қарулы қақтығыс болғанға дейін-ақ Ресей Грузияның бұл аймағына өз елінің паспортын таратқаны, ондағы халықты Тби-лисиге қарсы қойғаны белгілі.

Сол қақтығыстың шын мəнін ұққан əлем жұртшылығы Ресейдің бұл əрекетін айыптады. Абхазия мен Оңтүстік Осетияның тəуелсіздігін де Ресейдің ықпалындағы үш-төрт елден басқа ешкім таныған жоқ. Тіпті, Ресеймен одақ ел саналатын Беларусь те одан бас тартты.

Сөйтсе де саясат бір бөлек, ғасырлар бойы қалыптасқан дəстүр бір бөлек. Грузиндер мен орыс-тар арасындағы бұрыннан келе жатқан достық қарым-қатынасты аңсайтындар бар. Əсіресе, зият-кер қауым, оның ішін де өнер адамдары сол қарым-қ а ты насты көбірек аңсайды. Тіпті, əлем мойындаған біраз грузин текті өнер қайраткерлері, сондай-ақ, бизнес өкілдері Ресейде жүр. Олар екі ел арасында жақсы қарым-қатынас орнағанын қалайды . Көрші елдердің табысып, байла-ныста болғаны екі жаққа да тиімді.

Мұны Ресей жағы да түсінеді. Түсінгенде, онда саясат та бар. Ретін келтіріп, өзінің кешегі

жөнсіз ісін ақтап алғысы келеді. Грузиямен тіл табысса, 2008 жылғы озбырлығы кешірілгендей болады. Содан да ретті жерде өзінің Грузиямен дипломатиялық байланыс орнатқысы келетінін айтып қалады. Мұны жақында Брюссельде НАТО-Ресей кеңесінің мəжілісінде де айтты. Оған Грузия жағының жауабы да тез болды. Грузия сыртқы істер министрі Майя Панджикидзе бұл үшін Ресей өз əскерін Абхазия мен Оңтүстік Осетиядан алып кетіп, бұл респуб-ликалардың тəуелсіздігін тануы-нан бас тартуы керек, деді. Ал оған Ресей бара қоя ма! Бұл екі елдің достасуы қиын-ау дейтініміз де содан.

Сол НАТО-Ресей кеңесінің кезекті мəжілісінде Мəскеу тағы мінез көрсетті. Грузияның НАТО-ға кіру ниетін «айыптап», бұл бөліну сызығын (Ресей мен НАТО аралығын) Шығысқа қарай жыл-жытады деді. Мұны бұрын да айтқан. Кезінде Шығыс Еуропа елдері (Польша, Чехия, Венгрия, т .б . ) НАТО -ға кірмесін , ол Ресейдің мүддесіне қайшы деген мəлімдемелер жасаған. Сонда басқа елдер Ресей мүддесі үшін өз мүдделерінен бас тартуға тиіс пе?! Бірақ олар өз мүдделерінен бас тартқан жоқ, НАТО-ға мүшелікке кірді. Бірақ Мəскеу ескі əнін тағы қайталайды. Оған Грузияның жас сыртқы істер министрі Панджикидзе лайықты тойта-рыс берді. Ол былай: «Тек қана НАТО жəне оның серіктестері өз араларындағы байланыс қандай болатынын өздері шешеді. Үшінші бір жақ оған ықпал ете алмайды. Бұл Ресей көзқарасына қарапайым ғана жауап».

Елдердің достасқаны жақсы. Алдымен оған жақсы негіз қалау керек.

Көп елде астаналарымен қатар аталатын ірі қалалары болады. Айталық, АҚШ-та Вашингтон мен Нью-Йорк, түріктерде Анкара мен Ыстамбұл, орыстарда Мəскеу мен Петербург, ал бізде – Астана мен Алматы. Сол қалалардың ел үшін айтарлықтай экономикалық та, сая-си да мəні бар. Əдетте олардағы өмір елдің де өмірін сипаттап жатады. Ал қырғыз ағайындар үшін бұл қалалардың орны тіпті бөлегірек. Басқасын айтпағанда, оларда ел халқының айтарлықтай бөлігі тұрады.

Енді сол басты екі қаланың да басшылары қуылып жатыр. Бір мезгілде! Таңданарлық жағдай ма? Əрине. Басқа елдерде бұл мүмкін еместей де. Бұл оқиға қырғыз ағайындарға да тосын көрінген болар, сөйтсе де, оның заңдылығы көп адамға күмəн тудыра қоймас.

Екі басшы да жайсыз кетті. Біш-кек əкімі Иса Өмірқұлов баспа сөз мəслихатын өткізіп, биліктен өзі кететінін мəлімдесе де, одан біраз бұрын Бас прокурордың қала əкім-шілігіне, сонымен бірге, əкім ге де астананың саябағынан мық тыларға жер үлестіргені үшін іс қоз ғаған болатын. Өмірқұлов өзі кете мін демесе де, кетіретіні анық еді.

Оның таза еместігі жайын-да əңгіме бұрыннан айтылып келе жатқан. 90-шы жылдары Қырғыз теміржолын басқарған кезде-ақ КСРО-дан қалған ва-гондар мен тепловоздарды ме-талл сынығы ретінде Қытайға өткізіп, ол жақтан біраз дүние əкеліп, қалтасын қам пайтқан деген əңгімеден депу таттыққа сайланып барып құтылған. 2005 жылы одан əрі сайлана алмай, сонан соң екінші президент Бакиевтің қуғынына ұшырағанда, ол оппозиция жағына

шыққан. Осы кезде қазіргі прези-дент Атамбаевпен табысып, оны-мен партиялас (ҚСДП) болды. Бакиев қуылып, уақытша үкімет құрылып, онда Атамбаев премьер-министрдің қызметін атқарушы болғанда, ҚСДП билік партиясына айналғанда, Өмірқұлов Бішкектің мэрі болып шыға келді.

Бұл қызметте де оның жақсы аты шыға қойған жоқ. Қайта одан бұрынғы əкім Нариман Төлеевтің тындырған б іраз жұмысын бүлдірді деген əңгімеге ұшырады. Қала шаруашылығы қожырап, тіпті, оның кетуін талап еткен да-уыс та шықты. Онан соң баласы Азаматтың бұзықтығы да оған таяқ болып тиді. Мас күйінде көлікпен қағысып, одан екі адам қаза тау-ып, сотталар болғанда, оған əкесі қыруар ақша жұмсап, құтқарып алған көрінеді. Елдің бас қаласы басшысының сиқы осындай екен.

Оштың мэрі Мелисбек Мыр-зах матовтың ісі бөлектеу. Ол – елдің екінші президенті Бакиев тағайындаған басшылардан қалған жалғыз мықты. Оны уақытша президент Отынбаева да, қазіргі президент Атамбаев та орнынан ала алмаған. Ала алмағанда, ша-масы келмейтіндерін біліп, ондай əрекетке бармаған. Ош қаласы ғана емес, елдің бүкіл оңтүстігі оны қолдады. Ал ондай əрекет жасалғанда, бүкіл елде айтарлықтай күрделі жағдай қалыптасуы мүмкін еді. Оның үстіне Ош қаласында айтарлықтай тəртіп те, жұмыс та бар. Бұл жұрттың көз алдында.

Міне, сондай адамның орнынан оп-оңай алына салынуына жұрттың бəрі: оның жақтастары да, қарсылар да таңданған. Жəне ол президент жарлығымен де емес, үкімет бас-шысы Жантөре Сатыбалдиевтің шешімімен босатыла салған.

Бір елдің бас қалаларының басшылары қайда ауыспай жа-тыр дейміз ғой . Бірақ көзге ұратындай, науқаншылықтай бо-лып ауысқандары ойға қалдырады. Оның ар жағында айтыс-тартыс болмаса екен дейсің. Бұл ел де гі сондай жағдайдан жүрек шай лы-ғып қалған.

Мəскеу мен Тбилисидіѕ Мəскеу мен Тбилисидіѕ достасуы ќиын-аудостасуы ќиын-ау

Мамадияр ЖАҚЫП, «Егемен Қазақстан».

Ел мен елдің достасуының алғышарты – дипломатиялық қарым-қатынаста болу. Тіпті, сондай қарым-қатынаста болғандардың өзі дүрдараз жүретіні бар. Ал дипломатиялық қарым-қатынастарын үзгендерді дос елдер деу қиын. Грузия мен Ресей арасын-да дипломатиялық қарым-қатынас үзілген.

Бас ќалалар басшыларына Бас ќалалар басшыларына келген зауалкелген зауал

Қырғызстанда Бішкек ресми астана болса, Ош қаласын оңтүстік астана дейтін дəстүр бар. Міне, елдің бас қалалары саналатын осынау екі қаланың басшылары өткен аптада, бір мезгілде дерлік орындарынан алынды.

ДҮБІРГЕТОЛЫ ДЇНИЕТОЛЫ ДЇНИЕ

Кемелденіп, кемеңгеріне бас иіп, сөзін жықпай, аузынан шыққанын құйындай іліп əкетіп, көбіміз құйғытып түгелге жуығын елге жеткізіп жүргенде, бұл тоқтық пен уайымның жоқтығы уақытша тірлік, ұлт жойылып, рух өліп тіл құрып кетпей тұрғанда жұртымызды ояталық, ұрпақтың санасына қазақы қалыпты сіңірелік деген бір шоғыр жас Мəскеудің қақ төрінде «Жас тұлпар» ұйымын құрғаны мəлім. Олардың бұл ісі жүректе көзі бар-ларды ойландырып, ойсызға шаншу болып қадалғаны белгілі. Содан бері де 50 жыл өте шығыпты. Осы бір атаулы күнге орай, ұлт тəуелсіздігінің 22 жылдығы қарсаңында Астанадағы Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде «Жас тұлпар»: дəстүр сабақтастығы» деген тақырыпта халықаралық ғылыми конференция өтті. Бірден айтайық, бұл Мəскеу қаласында білім алып жүрген 1438 қазақ жасының тəуелсіздік үшін күресі ғана емес, жұртымыздың үлкен бір тарихи белесі. Бүгінгі жастарымыз мұны мақтанышпен айтып келер ұрпақ үлгі алып рухын оятып жатса, еш артықтығы жоқ. Алқалы жиын басталар алдында қатысушылар елордадағы «Жастар» шағын ауданы аумағындағы көне қорымнан таяуда ғана табылған хан Кененің ел тəуелсіздігі үшін жанын қиған 200 сарбазының рухына жəне Алаш арысы Смағұл Сəдуақасовтың аруағына тағзым етті.

Айтулы бас қосуды университет рек-торы, Ұлттық Ғылым академиясының

корреспондент-мүшесі Ерлан Сыдықов ашып, профессор Диқан Қамзабекұлы жүргізіп отырды. Алғашқы баяндама-ны ұлт зиялысы, əке аманатына қашанда ад ал , қо з ғ а лыс тың көшбасшысы , мəдениеттанушы-ғалым Мұрат Əуезов жа-сады. Ол «Жас тұлпар» тəуелсіздіктің алтын арқауы деген əңгімені жан-жақты таратып, «халық жауының баласы» деген жамауға жалтақтамай үн қосқан Олжас Сүлейменов, Санжар Жандосов, Болат Жансүгіров, Мереке Майлин туралы айтып, кезінде қазақ жаста рын осы ұйымға біріктіру жолында 47 жатақ хананы аралап шыққанын, орталықта негізі қаланғаннан кейін қазақ топырағына келіп , жұмыстарын жалғастырғанын , жұртшы лықтың дұрыс қабылдағанын тілге тиек етті. Қазақстан Жазушылар одағында екі күнге жоспарланған жиын өткізгенін, екінші күні «Бүлікші , Алашорданың күшіктері өсіп, Кеңес өкіметін құлатпақшы» деген желеумен рұқсат берілмегенін, бірақ сол тұстағы Қазақ ұлттық университетінің оқытушысы, əдебиет бірлестігінің төрағасы, бүгінгі көрнекті қоғам қайраткері, ғалым Мырзатай Жолдасбеков жауапкершілікті өз мойнына алып, жиынды білім ордасын-да жалғастырғанын, бес жүздей жастың түнгі он-он бірге дейін пікір алысып, қазақ əндерін əуелеткенін алға тартты. «Бұл Мырзатайдың үлкен ерлігі, ұлт руханиятын терең түсінетіндігін көрсетті» деген ол өзінің замандастарын мақтаныш ететінін, солардың үлкен ісі Астанадағы ұлттық мұражайдан орын алса деген тілегін де жеткізді. «Біз ол

кезде 20 жаста едік. Əрине, мықтымыз деу-ден аулақпын. Дегенмен, жасалған барлық жағ дайға мəз болып отыра бермей, бір ұлт, бір тіл деген идеяның астарында қазақ жой-ылып кетіп жүрмей ме деген ойды алға оз-дырып, сондай бір ұйым құрғанымыз ақиқат. Иə, ол кезде біз үлгі алатын алдыңғы буын аз еді. Тек Алаш идеясына сүйендік. Ендігі жерде кейінгі жастарға Елбасы айтқан ұлт тəуелсіздігін, отаншылдық сезімді бекіту жайын дөңгелек үстел басында отырып пікір алыссақ олардың ой-саналарына соны сіңірер едік. Біз қазір жойып жіберген Алаш арыстарымен диалог құра алмағанымызға кейде өкінетініміз бар. Кейінгі ұрпақ жастұлпарлықтармен неге жүздеспедік екен деп, бір замандары айтпас үшін осындай қадамға барсақ ұтылмасымыз анық» деді. Профессор С.Негимов «Жас тұлпар» жəне ұлт тəуелсіздігі» деген тақырыпта ой өрбітсе, С.Жүсіп «Алаш автономиясы: жаңаша тұжырымдама» бойынша сөз қозғады. Денсаулық сақтау саласының ардагері Г.Бейбітова «Жас тұлпар» ұйымына ұқсап бағу ниетімен Ақмолада «Оян, қазақ!» деп бірлестік ұйымдастырғандарын жеткізіп, сол кездегі ұлт өкілдерінің көрген қиындықтарын толқи тұрып алға тартты. «Бізді кейбір құқық қорғау органдары сұраққа алғанда айтқан жауабымыз: Үкіметке қарсы емеспіз, Конституциялық құқымызды қорғай оты-рып, ұлттық қалпымыздан адасып қалмау ниетінде ғана осындай қадамға барып отыр-мыз дедік», деп сол тұстағы кейбір өзге ұлт азаматтарының қазақтарға қысастығынан

мысалдар келтірді. Тарих ғылымдарының докторы М.Сембин 1995 жылы бір алқалы жиында елдің бəрі орысша заулатып жатқанда Отанымыздағы Мажар елшісі Ю Торма қазақ тілінде сөйлегенін, ол «Жас тұлпар» туралы М.Қоңырдан естігенін, мұндай ұйымды Қытайдағы қазақ бауырлар Айтан Нүсіпханұлы бас болып «Жас күштер» бірлестігін құрғанын, осының өзінен-ақ жастұлпарлықтардың тəуелсіздікке талпы-нысы Шығыс пен Батысты жалғастырғанын атап өтті. Профессор Қ.Ахметов «Жас тұлпар» қозғалысы ұлт зиялыларының ұлы идеясы ағартушылық жұмысын жүргізгеніне мысалдар келтірді. Мемлекет тарихы институтының директоры Б.Аяған ұлт тəуелсіздігі жолындағы күрестер туралы ой өрбітсе, Қ.Байбек бүгінгі қазақ тілінің мəселесіне, əсіресе, аралас мектептердің жайына тоқталды.

Халықаралық конференция соңында Əміржан Əлпейісовтің «Жас тұлпар» дүбірі» атты кітабының тұсаукесер рəсімі болды. Бұл кітап та қазақ жұртының өткен ғасырдағы алапатта рда көрген азабы, тартқан тозағы нақты дəйектермен беріліпті. «Жас тұлпардың» арғы жағында алаштықтардың жатқанын, Алаш идея сы – қазақ идеясы екенін, ол рух бергенін əдемі көрсеткен. Кітап авторы өзінің осы тақырыпқа қалай келгенін жан-жақты баяндады. Көп дерек құжаттармен беріліп отырған. Мəскеуде білім алған он мыңға жуық жастардың шетінен та-лантымен өзгелерді мойындатқанын, əлі де мойындатып отырғанын, жастұлпарлықтар тек əдебиетшілер ғана емес, алуан түрлі мамандық иелері екенін, сол кездегі КГБ-ның құжаттарынан мысал келтіре отырып алға тартады.

Сўѕќар ўлдар мен «Жас тўлпар»Сўѕќар ўлдар мен «Жас тўлпар»Сүлеймен МƏМЕТ,«Егемен Қазақстан».

Тарих толқынында

13 желтоқсан 2013 жылwww.egemen.kz10 Тағзым

www.egemen.kz10

Жазылым – 2014

Жағымды жаңалық

Руханият Мəселенің мəнісі

Тəуелсіздік тартуы

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы,070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

ПрезидентСауытбек АБДРАХМАНОВ

Вице-президент – бас редакторЖанболат АУПБАЕВ

Вице-президентЕркін ҚЫДЫР

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kzАлматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@mail.ru

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – (717-2) 37-61-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – (712-2) 32-94-07;

Көкшетау – (716-2) 25-76-91;Қарағанды – (721-2) 43-94-72;Қостанай – (714-2) 39-12-15;Қызылорда – (724-2) 27-00-85Орал – (711-2) 28-80-35;Өскемен – (723-2) 25-28-41;

Павлодар – (718-2) 68-59-85;Семей – (722-2) 52-26-86;Тараз – (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 404-36-29;Петропавл – (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы200 601 дана.

Нөмірдің кезекші редакторы

Сұңғат ƏЛІПБАЙ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 5 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921

Менің ойымша, «Егеменге» жазы-лу керек деп, оған жарнама жасаудың қажеті жоқ. Еліміздің бас басылымы мұндай жарнамаға зəру емес деп са-наймын. «Егемен» онсыз да оқылады. Өйткені, мұнда оқымаса болмайтын, тіпті оқытпасыңа қоймайтын материал-дар жеткілікті. Тағы бір басын ашып ай-татын мəселе «Егемен» тек бірыңғай егде тартқан адамдардың оқитын газеті десек, қателесер едік. Бұған қоса, бүгінгі жас-тар да газет беттерінен өздеріне қажетті танымдық жəне сараптамалық талдау тұрғысындағы сан алуан материалдар-мен таныса алады. Оның интернет-ба-сылымына үңіліп, əлемде болып жатқан бірқатар оқиғалардың алдын орай оты-рып, шұғыл түрде берілген сайттағы са-рабдал сөзіне де көз жүгірте алады.

Мемлекеттік деңгейде жəне рес-публика аймақтарында толғағы жет-кен мəселелерді түбірімен көтеріп,

қопарып жазып жүрген бір басылым осындай-ақ болар. «Сын түзелмей, мін түзелмейді» дегендей, бас басылымның осындай парасатты да пайымды сыны -нан соң жұмысын ширатқан, сылбыр-лық пен енжарлықтан арылған жеке жəне заңды тұлғалар қаншама? Сондай-ақ, мұнда оқырмандар қызығып оқи-тын материалдардың бірі – жаһан жаңа -лықтары деген ойдамын. Егер алдағы жылдары редакция алқасы бұл тақы-рыпты одан əрі тереңдете жазуға тиісті қадамдар жасаса, оқырмандар аудито рия-сы қазіргісінен де кеңейе түседі демек пін.

Күн сайын 12-14 бет көлемі үлкен пішіммен шығатын «Егемен Қазақстан» газетінің жазылым бағасы ұзақ жыл-дар бойы өсірілмей бұрынғы күйінде қалды. Бұған оның тұрақты оқырманы ретінде айғақ, куə бола аламын. Қазіргі бағасы да əлдеқайда аз бетпен шығатын кейбір республикалық жəне облыстық

басылымдар бағасымен өлшегенде біршама арзан. Менің ойымша, салмақты басылымның бағасы да салмақты болуы керек. «Арзанның тұзы татымас» демей ме халқымыз.

Оның үстіне «Егемен» республи ка -ның барлық облыстарында басылатын бол ғандықтан сол күні тиетін, ал шал-ғайдағы аудандарға ертеңіне жететін елдің бірден-бір басылымы екенін ұмыт пайық. Осы арқылы күн сайын қан шама өзімізге қажетті ақпараттар аламыз. Қан шама өзекті де көкейкесті тақы рып тар мен бетпе-бет келеміз. Тағы да қай талап айтамын, мұндай баға жет-пес ру хани дүниені жаздырып оқу – өзін қазақпын деген, ана тілін құр мет-теген, ұлтының мүддесін діт теген əрбір азаматтың парызы.

Біржан КУХАЕВ,«Ақжайық өрендері» жастар

қоғамдық бірлестігінің төрағасы.

Батыс Қазақстан облысы,Ақжайық ауданы.

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан».

Өзіндік қолтаңбасымен қалам тербеп жүрген Дидар Амантайдың шығармаларын енді Амазон сай-тынан ағылшын тілінде оқуға болады. «Гүлдер мен кітаптар» романын ағылшын тіліне Зəуре Батаева мен Angela Hakkila ханым-дар аударды.

Дидар Амантайдың бірқатар əңг імелер і бұған дей ін де ағылшын тіліне аударылып, «The Stories of the Great Steppe: «The Anthology of Modern Kazakh Literature» жинағына енгізілген-ді. Шындығында, Дидар Амантайдың аталмыш жинаққа енген, ағылшын тіліндегі үш əңгімесі орыс тіліндегі аудармасынан тəржімаланған бо-латын.

Волохонская мен Пивер дің шығармашылық (əрі линг вис-тикалық) тандемінің табы сы Зəуре мен Анджеланың бірле-сіп жұмыс істеуіне ықпал етті (Достоевский, Толстой жəне Че-хов шы ғар маларының ағылшын тілін дегі жаңа аудармасының авторлары). Қазақ тілі – Зəуре Батаеваның туған тілі, ағылшын тілі – Анджеланың ана тілі. Анд-же ла Вискон университетінің

шығыс тілдері факультетінің док торанты, бірнеше тілді мең-герген. Түркі тілдерінен – түрік жəне қазақ тілдерін біледі. Қос автордың бұл аудармалары – қазіргі қазақ əдебиетін ағылшын оқырмандарына түпнұсқалық аударма арқылы таныстыру ба -ғытында жасалған алғашқы қадам.

Зəуре Батаева аударма туралы таратқан ақпаратында: «Дидарды аудару оңайға соққан жоқ. Гер-ағаның – Герольд Бельгердің сөзіне жүгінсек, «Дидарды оқу

– үлкен еңбек. Бұл ермек те, ра-хат та емес». Жұмыс барысын Дидармен замандас болуым біраз жеңілдетті. Біздің замандаста-рымыз – КСРО-ның соңғы он жылындағы, яғни 80-жылдардағы, Горбачевтің кезіндегі көңілі сер-гек, көкірегі ояу, ерекше жас-тар болатын. Бұл буын – тура-шыл, əділдікті көк се ген ұрпақ еді. Дидардың əңгі ме лері осы жастар туралы» деп жа зады.

Бұған дейін де жазушы, ки-нодраматург Дидар Амантайдың «Қарқаралы басында» атты про-за кітабының француз, түрік жəне моңғол тілдеріне аударылған тəржіме нұсқалары 2011-2012 жылдары Париж, Анкара жəне Ұлан-Батыр қалаларында басылып шыққан болатын.

Парижде шыққан кітапқа «Гүлдер мен кітаптар» романы еніп, оның алғысөзін ақын Олжас Сүлейменов жазды. Жалпы, бұл кітаптың Парижде жарық көруіне Олжас Сүлейменов зор қамқорлық жасады.

Аудармашы Қайша Тəбəрік -қызы Дидар шығармаларын қытай тіліне аудара бастады. Алғашқы үш əңгімесі Қытайдың (天涯 ) («Tian Ya») «Қиян» атты əдеби журналына шығып та үлгерді.

Қазіргі таңда Дидар Амантай шығармалары орыс, испан, неміс, араб, итальян, парсы, грузин жəне корей тілдеріне тəржімаланып жатқанын айта кеткен жөн.

АЛМАТЫ.

Жарнамаєа зəру емес

Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Облысқа жұмыс сапары-мен келген Денсаулық сақтау министрі Салидат Қайырбекова «100 аурухана, 100 мектеп» мемлекеттік бағдарламасы ая-сында салынған 300 кереуеттік облыстық аурухананың ашы-лу салтанатына қатысып, сөз сөйледі. Ол Елбасының халықтың өмір сүру деңгейін жақсартуға, денсаулығын нығайтуға ұдайы қолдау жасап отыратынын тілге тиек ете келіп, мұнда жұмыс істейтін дəрігерлердің білікті маман болулары қажеттігіне на-зар аударды. Əр дəрігердің өзінің кəсіби шеберлігін жетілдіру, медициналық қызмет сапа-сын арттыру сияқты өзекті мəселелерге тоқталды.

Жаңа аурухананың ашылуы-мен құттықтаған өңір басшысы Архимед Мұхамбетов өңірдің денсаулық сақтау саласындағы оң өзгерістерді атап өтті. Ол 2013 жылы пайдалануға берілген 12 медициналық нысанға 2,7 миллиард теңге бөлінгенін, соның нəтижесінде облыс орталығында ауысымына 500 сырқат, ал Шұбарқұдық кентінде 200 ауру қабылдайтын емхана-лар, 9 дəрігерлік амбулатория-лар жəне осы 300 кереуеттік облыстық аурухана пайдалануға беріліп отырғанын жеткізді. Биыл «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы бойынша ауылдық жерлерге барған 30 жас дəрігерге қомақты қаржы бөлінген.

Жаңа облыстық аурухана өзара байланысқан 4 блоктан тұрады. Ғимараттың жалпы көлемі 65 мың шаршы метрді алып жатыр. Жоба құны – 11,8

миллиард теңге. Көп са лалы стационар облыстың ересек тұрғындарына əртүрлі ауру-лар жəне ауытқуларға қарсы кешенді түрде жоғары са-палы медициналық көмек көрсетеді. Аурухана құра-мында 20-дан астам емдеу-диаг-нос тикалық бөлімшелер бар. Оларда емделушілер тера пев-тік, кардиологиялық, кардио хи-рургиялық, хирургиялық, трав-матологиялық жəне нефроло-гия салалары бойынша ем ала алады. Стационар кең көлемде хирургиялық көмек көрсетуге арналған. Онда эндовидеохи-рургия қолданыла отырып, аз инвазивті операциялар жасала-тын, операциядан кейінгі кезеңді қысқартуға мүмкіндік беретін та-мыр хирургиясы, нейрохирургия бөлімшелері бар.

Аурухана əлемнің медици-на техникаларын шығаратын жетекші өндіріс орындарының заманауи стандарттарға сəй-кес диагностикалық жəне ем-деу құралдарымен жарақ-тан ды рыл ған. Компьютерлік жəне магниттік-резонанстық томограф тар, ангиограф, қазіргі за манғы ультрадыбыстық ска-нер лер, «жасанды бүйрек», «жа-санды бауыр» аппараттары жəне барокамераларымен қамтамасыз етілген. Емдеу орны арнайы медициналық газ беру жүйесімен жарақталған жəне абактериалдық орта жағдайын қамтамасыз ететін таза бөлмелермен қамтылған. Ауруханада Еуропа елдерінде, Ресейде, Оңтүстік Кореяда білік -тілігін жетілдірген жоғары санат-тағы медициналық жəне ғылыми қызметкерлер жұмыс жасайды.

Ақтөбе облысы.

Денсаулыќ дауасы

«Гїлдер мен кітаптар»Ќазаќ жазушысыныѕ туындысы аєылшын тілінде жарыќ кґрді

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан».

Бұған дейін аталмыш міндетті қазақ əдебиетінің классигі, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лау-реаты Əбдіжəміл Нұрпейісов атқарып келген болатын. Бигелді Ғабдуллин көпшілікке публи-цист жазушы, газет ісінің ілкімді ұйымдастырушысы ретінде та-нымал. Кейінгі тоғыз жылда «Central Asia Monitor» апталығына басшылық етіп келеді. Сонымен

қатар, ол «Радиоточка» мульти-медиалық порталына жетекшілік етеді.

Бигелді Ғабдуллин – көптеген көсемсөздік тол ғамдардың, эс-селер мен очерк тер дің авторы. Бірқатар қазақ жазу шыларының шығармаларын орыс тіліне аударған. «Парасат», «Құрмет» ордендерінің иегері.

Қазақ ПЕН-клубы 1993 жылы шығармашыл мамандықтар өкілдерінің зияткерлік ынты мақ-тастығын кеңейту, халықаралық

əдеби қоғамдастыққа қатысу, қазақстандық мəдениетті да-мыту, қоғамдық санада биік ізгілік мұраттарын тəрбиелеу мақсатында құрылған. Ол кəсі-би əдебиетшілер мен жур на-лис терді біріктіреді . Қазақ ПЕН-клубы Лондондағы бүкіл-əлемдік жазушылар қауым дас-тығы – Халықаралық ПЕН-клуб-тың мүшесі. ЮНЕСКО-да өз мəртебесі жəне БҰҰ-да кеңес-шілік мəртебесі бар.

Қазақ ПЕН-клубының сый-лығымен марапаттау рəсімі өтті. Бұл құрметке белгілі қазақ проза-шысы Қажығали Мұханбетқалиев пен ресейлік жазушы жəне дипло-мат Борис Панкин ие болды.

АЛМАТЫ.

Гүлзейнеп СƏДІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

Кенен ақын жасынан ауыз əдебие -тінің сан ғасырлардан бері үзілмей келген асыл мұралары үлгілерімен: ақындық, жыршылық, шешендік, айтыскерлік өнерден нəр алып, оны өз тарапынан жетілдіріп, кемелдендіре отырып, кейінгі ұрпаққа жеткізуге ұйытқы болды. «Туған елім, туған жер, ешбір өкпем жоқ сенде, Екі Кенен тумайды Алатауға ексең де...», деп жырлаған баба ескерткіші Тəуелсіздік мерекесі күні қарсаңында ашылып оты-руында да бір үндестік бар сияқты, деді салтанатты жиында жүрекжарды лебізін білдірген қала əкімі Ахметжан Есімов.

Алматыда Кенен Əзірбаевтың атына мектеп, көше берілгенімен, тасқа қашалған бейнесі бұған дейін орнатылмаған екен. Етек-жеңі кең, қолында домбырасы бар бабаның тас мүсінін жасап, бүгінгі ұрпақпен

қауыштырған Мемлекеттік сыйлық-тың лауреаты Ескен Сіргебаев пен Ба-қытжан Əбішев.

«Құлағымнан кетпейді салған əні...», деп ұлы Жамбыл бабамыз жырлағандай, осы салтанаттағы жұртшылық алдында: «Халық үшін сайра тіл, жауға қылыш қайра тіл. Жұртым көрсін пайдамды, өнеріңді сайла тіл», деп жырлаған жыры ұрпақпен бірге жасай береді деп, Қазақстан Жазушылар одағы төрағасының орынбасары, белгілі ақын Ғалым Жайлыбай, ғасырға жуық өмір сүріп, 11 жасынан елінің, жерінің, қазақтың қамын ойлап, мадақтап жыр жазған қайталанбайтын тұлға екенін жеткізген қоғам қайраткері Ғайни кен Бибатырова, Кенен атамыздың төл-басы атанған қызы Төрткен апай да жылы лебіздерін білдіріп, естеліктер айтты.

– Ескерткіштің ашылуы тек алма-тылықтар емес, бүкіл Қазақ елі, қа-зақ мəдениеті, өнері үшін үлкен

тарихи оқиға, – деді асылдың сынығы, ақынның ұлы Бақытжан Кененұлы осы үлкен шараны жүзеге асырған Алматы қаласының əкімдігіне, Қордай жұртшылығы мен ақынның ауылдас-тарына Əзірбаевтар əулетінің атынан рахмет айта келе. – Сонау 2004 жылы уақытының тығыздығына қарамай Елбасымыздың ақынның ауылына ат-басын бұрып, мұражайында болып, жұртпен емін-еркін əңгімесінің куəсі болып едік. Сонда мұражайдағы Құрмет кітабына: «Есімі əруаққа айналған Кенен атаның арманы – халқының бірлігі, болашақ ұрпағының баянды бақыты. Сол əруақ бізді қолдасын, Тəуелсіздігіміз, егемендігіміз мəңгілік болсын», деп жазған болатын. Міне, бүгінгі Тəуелсіздік күніне орай ашы-лып отырған атамыздың ескерткіші сол Нұрағаң айтқандай «өткенімізді ұмытпайық, ата-бабамыздың өткен тарихын келесі ұрпаққа ұстатып, бүгінді ертеңмен жалғастырайық» де-ген арманының жүзеге асуының бір көрінісі. Оған ел, халық куə.

Жетісу əн дəстүрінің алтын қазығы, сал-серілердің соңы, қазақ əдебиеті тарихында өзінің атын мəңгілікке қалдырған ақынның өлмес жырлары мен əсем əндері туған халқымен бірге жасай бермек.

–––––––––––––Суретті түсірген

Берсінбек СƏРСЕНОВ.

«Екі Кенен тумайды Алатауєа ексеѕ де...»

Алматыдағы Таулы қырат етегінде халық ақыны, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Кенен Əзірбаевтың ескерткіші бой көтерді.

Ќазаќ ПЕН-клубында – жаѕа басшыБелгілі көсемсөзші жəне аудармашы Бигелді Ғабдуллин Қазақ ПЕН-клубының президенті болып сайланды. Қоғамдық бірлестік мүшелерінің кеше болып өткен жалпы жиналысында осындай шешім қабылданды. Жиналысқа Қазақстанның облыстарынан, сондай-ақ, Ресей мен Франциядан жазушылар келді.

Алматы облысының тұрғыны қылмыстық жауапкершіліктен қашып, өз-өзіне қол салған.

Ќаскїнемніѕ аќыры

Облыстық ішкі істер департаменті баспасөз қызметінің дерегі бойын-ша, бір жігіт Райымбек ауданының Шырғанақ ауылында 8-сынып оқушы-сын зорламақ болған. Бірақ 15 жа-сар қыздан қатты қарсылық көрген қаскүнем сол бойы қашып кеткен. Осыдан кейін қыз баланың анасы полицияға келіп, зорлауға əрекет жасалғанын жеткізген.

Хабар тиген бойда атқа қонған тəртіп сақшылары жəбірленушінің суреттеуі бойынша күдіктінің кім екенін тез анықтайды. Ол көрші Кіші Қарқара ауылының тұрғыны болып шыққан. Шырғанақ ауылында жүрген зорлықшы осы елді мекенде тұратын туысының үйіне барып тығылған. Бірақ бəрібір құтылмасын білген ол полицейлер келгенше сарайда асы-лып қалыпты.

Құрыш НҰРЫМБЕТ.

Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №205 ek