8/8/2019 16801478-nelepe

1/129

NLP:Duygularmz en gl yanlarmzdr fakat en korkulacak dmanmzda olabilir

GRNro-Linguistik Programlama (Beyin ve Dil Programlamas), farklalanlarda ok baarl olmu insanlarn ulatklar mkemmelsonular nasl elde ettikleri ve bu baarlara yol aan dnce vedavran srelerinin baka insanlarca nasl kopya edilebilecei ileilgilenir. Biz dnrken zihnimizde neler olduu ve bunun bizim vebakalarnn davranlar zerindeki etkileri de NLP'nin konusuiindedir. NLP, bize daha iyi dnebilmemizin ve bylece daha fazlabaar kazanabilmemizin yollarn gsterir. NLP, vasatlk ilemkemmellik arasnda bir fark yaratacak ekilde, hem kendimizle hemde bakalaryla nasl iletiim kuracamz retir. NLP, iletiimteorisine sradan bir katkda bulunmaktan te, son derece uygulamayadnktr. NLP, byk baarlar elde etmi olan kimselerin dn vedavran biimlerini model haline getirerek bizlerin de benzerbaarlar elde etmek iin onlardan yararlanabilmemizi salar. Bukitapta anlattm birok teknii yaamnzn farkl alanlarndadorudan uygulayabilirsiniz. Bylece, bir yandan renirken eldeettiiniz sonulardan zevk alrken bir yandan da baarnz inaetmi olursunuz.

NLP'nin bir zellii de durumlara uyarlanabilir olmasdr. Eer biryntem ksa srede sonu vermiyorsa, amaladnz eyi elde edenekadar, zel durum veya sorununuzla ilgili dnce ve davranbiimlerinizde deiiklik yapma olanan sunar. Birka temel kuralkavradnzda bu deiiklikleri kolayca hayata geirebilirsiniz.

Dahas NLP, davranlarnz ve sonu olarak baarlarnzetkileyen dnme srelerinizi ve kiisel dnme biiminizi dahaiyi tanmanz salar. NLP, yaamnz kontrol altna alabilmeniziin gerekli olan tm zihinsel deiim tekniklerini salar.

NLP, kiisel mkemmellii yakalamann hem sanat hem bilimidir. NLPbir sanattr; nk, herkesin kendine zg dnme ve davranmabiimi vardr ve bunlar -zellikle duygular, tutumlar ve inanlar-tanmlanmaya alldnda olduka znel sonular ortayakacaktr.

NLP, henz embriyon halinde olsa da bir bilimdir; nk, baarl

davran modellerini tanmlamakta kullanlabilen kapsaml aratrmayntemlerinden destek alr.

NLP konusundaki almalar, 1970'lerin ilk yllarnda, dilbilimciJohn Grinder ile matematiki, psikoterapist ve bilgisayar uzmanolan Richard Bandler'in, alanlarnda ok baarl olan psikoterapistin insan davrannda nemli deiimler yaratabilenyntemleri zerindeki almalaryla balamt. Dr. Milton H.Erickson, tm zamanlarn en byk hipnoterapistlerinden biri olarakgrlrken Virginia Satir, ilikilerle ilgili sorunlara gzlegrnr kesin zmler getirebilen ok baarl bir aileterapistiydi. ngiliz antropolog Gregory Bateson ise, bir stn

performans modeli olarak, NLP'nin kurucular Grinder ile Bandler'iilk dnem almalarnda olduka etkilemitir. NLP kurucularnngelitirdikleri yntemler, o zamandan gnmze, spordan i

8/8/2019 16801478-nelepe

2/129

dnyasna, kiisel geliimden politikaya kadar birok alandauygulanm ve tm dnyadaki takipilerinin says giderek artmtr.

NLP'nin etkileri olduka geni kapsamldr, nk giderek insanyaamnn daha fazla alannda uygulama alan bulmaktadr. NLP'ninbasit ama derinlii olan kavramlar ve uygulamadaki baarlar onun

etkileyici biimde bymesine yol amtr ve artk sradaninsanlara uygunluu asndan geleneksel psikolojiye meydanokumaktadr. Ayn zamanda, kendini gelitirme ve olumlu dnmekonusunda yaynlanan kitaplarn eksikliini ve Yeniaa uygun olmadn ortaya karmtr.

Konu olduka yeni olmakla birlikte NLP literatrnde herhangi bireksiklik yoktur. Bununla birlikte, kitaplarn ou NLP'nin yalnzcabaz ynlerini kapsadndan konuya yabanc olanlarn gznkorkutabilir. Bu kitaplarn ou, psikoterapi ya da hipnoterapiyleyakndan ilgilenmi yazarlar tarafndan yazldndan, sluplar dabu alanlarn izlerini yanstr. Bu durumda, NLP dilinin, ksmen

kurucularnn (bir dilbilimci ile bir psikolog) zellemi birtakmkavramlarn yanstarak, ksmen de herhangi bir bilimin ortayakoyduu yeni ve zellemi kavramlar ifade edecek bir evrimgeirmesi elbette artc deildir. NLP uygulayclar, gnlkkonumalarnda bile, etkili bir teknii "zarif olarak anabilir,bireyler arasndaki dosta bir ilikiyi de "dans" olaraknitelendirebilirler.

adamlar ya da sokaktaki insan iin yazlan eyler olduka azdr.Alternatifler byk lde ya konunun yzeysel olarak ele alndpopler versiyonlar ya da ok kapsaml ders kitaplaryla snrldr.Ben elinizdeki kitabn bu boluu dolduracan umuyorum. Bu kitap,temel ilkeleri ve kullanmaya hemen balayabileceiniz eitlikantlanm teknikler iermektedir. Konuyu bu hacimdeki bir kitaptabtn ynleriyle ele alma olana bulunmadndan seici bir yolizlemek zorunda kaldm. Bu seim srecinde salkl bir kukuculuubenimsedim ve "kabul edilmesi zor" ya da "biraz ar" grnen hibireyi metne dahil etmedim. rnein, baz okurlarn zihinlerindemistik armlara yol amas nedeniyle hipnoterapiye yaplabilecekreferanslar atladm. nsanlarn balca fobilerini "yarm saatte"iyiletirecek teknikler de (binlerce insan bu tekniklerden zatenyararlanmaktadr) bu "gvenilirlik testi"nden geememitir. Yine de,uzun sreli alkanlklarnz deitirmek ve kiisel hedeflerinizigerekletirmek iin kullanabileceiniz birok teknii anlatyorum.Ayn ekilde, baz NLP yntemleri de bir terapi ortamna dahauygundur ve benim KIKY (Kendi ini Kendin Yap) ihtiyalarmauymadndan bu kitabn dnda braklmtr. NLP ile henztanyorsanz, bu kitapta hedeflerinize ulamada, zgveninizde veyaam biiminizde birka ayda nemli ilerlemeler salamanza katkdabulunabilecek ok ey bulacaksnz. Daha fazla bilgi edinmekisteyenler iinse kitabn sonuna baz okuma nerilerimi ieren birliste ekleyeceim.

sim olarak niin NLP'yi (Neuro Linguistic Programming) setim?Nro, nrolojik sreler olan grme, duyma, hissetme, tat ve kokualma duyularmzla -d dnyay alglamann yan sra isel dnmesrelerinde de kullandmz duyularla- ilgilidir. Btn anlamayetimiz ve bilin olarak adlandrdmz her ey, nral pencereler

8/8/2019 16801478-nelepe

3/129

araclyla beynimize ular. Linguistik, hem dier insanlarlailetiimimizde hem de dncelerimizi dzenlemede dilin oynadrol temsil eder. NLP, daha iyi dnmek ve daha baarldavranlar gelitirmek iin gnlk dili kullanmamza yardmc olur.Programlama ise, bir bilgisayarn zel eyleri yapacak ekildeprogramlanmas gibi, kendi dnce ve davranlarmz nasl

programlayabileceimizi gsterir.

zet olarak NLP, d dnyadan edindiimiz deneyimleri be duyumuzlanasl bir szgeten geireceimizi ve ayn isel duyularmz,arzuladmz sonulara ulamak iin bilerek ya da bilmeyerek naslkullanacamz konu alr. Olay, nasl algladmz ya da nasldndmzle ilgilidir. Zaten ne yaptmz ve neyi baardmzbelirleyen de dncelerimizdir (alglarmz, hayal gcmz ve inankalplarmz). Beynin alma mekanizmasyla ilgili olarak srekliyeni keifler yapldndan, bu konu hzl bir evrim geirmekte vebu yzden her trl aklama abas kesinlikle yetersiz kalmaktadr.Ancak NLP, imdilik, "kiisel mkemmellii yakalamann sanat ve

bilimi" olarak tanmlanabilir.

1. Blm

STEDNZ EY ELDE ETMEKrlandal romanc Christy Brown, ancak sol ayan hareketettirebilecek ekilde doutan felliydi. Konuamyor, yryemiyorve tek bana yemek yiyemiyordu. Ama daha sonra kendi kendineokumay, resim yapmay ve daktilo yazmay rendi. Btn budezavantajlarna ramen, edebiyat dnyasnn nemli isimlerindenbirisi oldu ve istediine ulamay baard. Christy Brown,

abalaryla elde ettii zgrln yle tanmlyor:"evremdeki hibir eyi fark etmeden ve bir saat bile ara vermeden,neredeyse soluk almadan yazdm. imdeki farkl kiiyi hissettim.Artk mutsuz deildim. Kendimi hayal krklna uram ya dasusturulmu hissetmiyordum. zgrdm; dnebiliyor, yaayabiliyor,yaratabiliyordum... Kendimi rahatlam, huzur iinde hissediyor,kendim olabiliyordum... Dans etmenin zevkini tadamyorsam da,yaratmann cokusunu biliyordum."

nsann mkemmellik arzusu aman vermez bir duygudur. Baka birinsanda mkemmellii grmek -onu ister kskanalm, ister hayranolalm, hatta isterse tapalm- esiz derecede ekicilii olan bir

eydir. En iyi baar rneklerine benzemek iin youn bir eilimduyarz. Ne zaman mkemmel bir rnek grsek, orada kendimizden debir eyler buluruz; benliimizin daha st veya daha derinlerdeki birksm, uruna aba harcanacak daha fazla, daha iyi bir eylerinolduunu bilir. Sahip olmak, yapmak ya da olmak istediimiz ey neolursa olsun, mkemmellik arzusu evrensel grnmektedir. in srr,Christy Brown gibi baz insanlar, aleyhlerindeki btn koullararamen, aradklar eyi bulurken, bazlarnn da hayallerine birtrl ulaamamalarnda yatmaktadr.

Uzun zamandan beri, Bat kltrnde baar, stat ve gcngetirdii, maddi olarak sahip olunan eyler ile edeer tutuluyordu.

Ancak televizyon kanallar ve gazeteler, her trl rahat salayacakbir yaam tarzna ve lkse sahip olduklar halde kendilerinibaarsz hisseden sporcular, politikaclar ve komedyenlerin

8/8/2019 16801478-nelepe

4/129

ykleriyle doludur. Bu insanlarn ou, kendilerini "baar"dedikleri eyin ekiciliine kaptrarak yaamlarn kstlamtr.oumuzun, maddi zenginlik, hatta salkl olma anlamnda oldukaiyi durumda olduunu syleyebileceimiz halde toplumun allmltlerine gre baarl saylmayan bir arkada ya da meslektavardr. Yine de bu insanlar, bizi imrendirecek derecede

kendilerinden honutturlar ve gerek bir mutluluu yaamaktadrlar.stedikleri eylere sahip olmakta, istedikleri eyi yapmaktadrlar.

Gerek baar modelleri olan bu kiiler, becerikli renenlerdir.Kendi dncelerini ap olaylara btnsel olarak bakabilecekyetenektedirler. e yaramayan bir dnce tarzn, onlaristedikleri sonulara gtrecek olan ie yarayanlar iledeitirmeye hazrdrlar. Bu kiiler, ustala, yaratcla vebaarya ulamak iin, nlerine kan zorluklar, baarszlklar,tesadfi ve ilk bakta olumsuz grnen durum ve olaylarkullanrlar. Nitekim elinizdeki kitabn ierii de budur:stediiniz eyleri nasl yapabilirsiniz, elde etmek istediiniz

eylere nasl ulaabilirsiniz ve olmak istediiniz kii haline naslgelebilirsiniz? 1950'li ve 1960'l yllarda "olumlu dnme" vekendini gelitirme zerine bir dizi kitap yaynland. Bu kitaplarokuyanlar da, ounlukla, yeni iddialar, yeni sistemler ya da yenifelsefeler ortaya ktka daha fazla kitap almaya ynelen olumludnceli insanlard. Onlarn igdsel, iyimser tutumlar, her yenikitap ya da kavramla, kendilerine yeterli olmalarn salayacak birekilde birleiyordu. Okurlar iindeki daha kk bir kategori ise,daha uzun vadeli olan ama insan ayartan bu ilalara daha azcokuyla yaklamaktayd. nk bylesi durumlarda, dncede ilkanlarda grlen ilerlemeler ksa srede sekteye uruyordu. Sonuta,ok gemeden, onlarn yerini daha rahat, bildik, olumsuz tutum veinanlar alyor; "tipik" olarak nitelendirilebilecek garipbaarszlk kavramlaryla, "rastlant" diye nitelendirilebilecekgarip baar kavramlar gelitiriliyordu. O dnemde, kaynanKutsal Kitaptan alan olumlu dnceye daha yakndan bakanincelemeler de ortaya kmt. Ancak bunlar da, ze ilikinolmaktan ziyade retorik nitelikteydi; aratrmalarn ierii,bilimsel olmaktan ok anekdotlara dayanyordu.

O zamandan beri ok ey deimitir kukusuz. Bilgisayar, iletiimve kozmoloji alanndaki artc gelimelerle beraber, yaygn birekilde anlalmam olsa da nemli gelimeler olmutur. Fizyolojialannda Nobel dl sahibi olan Roger Sperry'nin 1960 ylndayaynlad almas, insan beyninin nasl altna ilikinkayda deer yeni bak alar getirdi. Baz yeni dnceler stntutulmaya baland. rnein, beynin iki yannn (zellikle beyninst ksmnn, yani korteksin) iki zihin gibi ayr ayr altnnkefedilmesi, insan davran ve dncesinin deerlendirilmesinedair bak asn deitirdi. Ayn ekilde, mr boyu edinilenayrntl deneyimlerin beynin "hard disc"inde depolandn ve budepoya ulalabileceini ortaya koyan kantlar, sezgileri, belleive btn dnme srecini kavraymz da deitirdi. Sonunda, tekbir insan beynindeki potansiyel sinir ba saysnn evrende bulunantoplam atom saysndan daha byk olduunun kefedilmesi, hepimizibu "gri ktle" ile daha fazla ey yapp yapamayacamz sormayayneltti. Ksacas, insan beyni, istediimizi elde etmek iinmuazzam ve snrsz bir potansiyel salamasna benzer ekilde,

8/8/2019 16801478-nelepe

5/129

kendimizi, bakalarn ve evremizi bir Tanr gibi anlama gcsalyordu sanki.

Nro-Linguistik Programlama bilimi ya da herkesin bildii ekliyleNLP, btn bu gelimeleri birletirdi ve bize, ilk defa olarak,insan davran ve iletiiminin mkemmellii zerinde almamz

salayacak bir yap sundu. Baka bir deyile, u anda, olduka znelancak evrensel dzeyde ilgin bir konu olan istediimizi elde etmekonusu hakknda bilimsel bir yaklama sahibiz. Bunu sylerken,NLP'nin, pozitif bilimlerle uzaktan bile olsa karlatrlmamasgerektiini belirtmekte yarar vardr. nk insan, hibir zamanideal bir laboratuar nesnesi olmamtr. Onun davran kalplar vednme sreleri bilimsel yntemin yerleik kurallaryladeerlendirilemez. nsan beyninin evrendeki tm varlklar arasndazel bir yeri vardr. Bununla birlikte NLP, davranlar oluturanduygular, tutumlar, inanlar ve dnme srecinin tanmlanmas veiletilmesi iin bir zemin sunar. NLP, dilin dnme ve kiiler arasiletiimde oynad rol zerine yapsal bir yaklam getirir.

stelik, insan mkemmelliinin kopya edilmesi veya modellenmesi iinereve sunan tek sistemdir.

Beceriler, yetenekler, hatta dnme stratejileri, bir kiidendierine aktarlabilir. NLP'yi psikolojinin dier btn dallarndan,insan davrann konu alan dier terapi biimlerinden ayran ennemli ey, ok ksa bir srede gzle grlr sonular vermesidir.NLP teknikleri ve ilkelerinin ou, herhangi bir terapiste danmanaya da guruya bavurmakszn uygulanabilir. Byk oranda KKY'dr.

Bu kitaptaki amacm, yeni balayanlar iin bir NLP rehberioluturmaktan ziyade, onlarn istediklerini elde etmesi iin birrehber sunmaktr. NLP bunu, hepimizin ulaabilecei ve allmhedeflere gtrecek olan, kantlanm teknikler ortaya koyarakgerekletirir. Bu konu artk kmsenemez ya da grmezliktengelinemez; gz boyayc szler ve laf ustal deildir.Yaamlarnn her alanlarnda pheci ve pragmatik olan insanlar,onun yararlarn grmeye baladka ve bunu gsteren kantlaroaldka, NLP'nin de artk kendi gerekliiyle deerlendirilmesigerekmektedir.

BAARI FAKTRLERnsan olarak hepimizin iinde bir hedefe ulama gds vardr. Bu

hedef, toplumu deitirecek ya da tarihsel etkiler yaratacaknitelikte olmayabilir; aile yaamnzla, bahenizle ya da tek birhobinizle veya ilginizle snrl olabilir. Yine de hepimizin, herzaman dile getirmesek, hatta farknda olmasak bile, bizi ynlendirenamalarmz vardr. Bundan baka, baarl insanlar grdmz heryerde, ayn faktrlerin tekrar tekrar kendilerini gsterdiklerinetank oluruz. Bu faktrler bize smarlama formller sunmaz, nkinsanlar farkl kiilik, yetenek ve kaynaklara sahiptir. Ancakbaar faktrleri, bize temel unsurlar konusunda birtakm ipularsalar.

rnein, iimizde daima, amacmzn ya da vizyonumuzun aklyla

ilintili grnen bir drt, coku ya da tutku -ona istediiniz adverebilirsiniz- buluruz. Bir d ya da hedef insan cokulandrr.Gl inanlarmz olur ve bunlarn mutlaka dinsel olmas da

8/8/2019 16801478-nelepe

6/129

gerekmez. Kendimize, yapabileceklerimize ve ilikide olduumuzinsanlara dair inanlardr bunlar. Yine, bu inanlarla balantlolarak, gl bir deerler -nasl deerler olursa olsun- sisteminesahip oluruz. (Temel deerler, yzyllardr artc biimdekltrden kltre, dinden dine aktarlarak evrensellik kazanmtr.)Baarl insanlarn, nerede olmak istediklerini bildikleri kadar,

genellikle bir plan ya da strateji izlemi olduklarn da farkederiz. Baarl insanlarn hem dncelerini hem de i ve dkaynaklarn kullanma biimlerini iyi organize ettiklerini grrz.Bu kural, baarl sporcular, iadamlar, ana babalar, sanatlar,mzisyenler ve yaratc bir uraa sahip tm insanlar iin degeerlidir. Bu insanlar ayn zamanda belirli bir enerjiye; yalnzcafiziksel bir gce ve zindelie deil, ayn zamanda sradan insanlarpes ettiren olumsuzluklar karsnda, yollarna devam etmelerinisalayan isel bir enerjiye sahip grnrler. Tpk vizyon, inanlarve deerlerde olduu gibi, ok az insan bu zel enerjinin genetik,eitim veya kltrel altyaplarndan kaynaklandn syleyebilir.Hepimizin, ama gden varlklar olarak, bir d veya hedefi

gerekletirmek iin gsterdiimiz abann bir parasdr bu. Sonuolarak, bu insanlar kendilerini baarl klacak dzeyde ve biimdeiletiim kurma becerisine sahiptirler. Baarl insanlardaki buzellikleri tanmlamak iin zel bir bilime sahip olmak gerekmez.NLP size, bu ve dier tm niteliklerin belirli kiiler tarafndannasl kullanldn anlama becerisi sunar. Sonra da baarldnme stratejileri ve davranlarnn, yllar srecek bir deneme-yanlma sreci yaanmakszn nasl kopya edilebilecei ya da modelalnacan gsterir. Baarl davrann ieriinden ok srecibilindii zaman, bu mkemmellik artk herkesin ulaabilecei halegelir.

BAARININ DRT BASAMAIstenilen eyi elde etmenin drt. temel basama vardr. Bunlarbasit, ancak derin bir anlaya sahiptir. Bunlar insan baarsnnve NLP'nin temelleridir. steklerinizi gerekletirmeyi yrektenistiyorsanz, yaamnz daha iyi hale getirmeye yarayacak nemlideiiklikler yapmak iin, daha fazla destee ya da aklamaya gerekkalmadan, bu basamaklar size yeterli olacaktr. Bu basamaklar,elinizdeki kitapta anlatlan zel ilke ve tekniklere ihtiyaduyduunuzda da, istediinizi elde etme yolunda gerekli olan tmteknikleri size salayacaktr.

1. Ne istediinizi bilmekNLP, sonular bilmekten, yani ulamay istediiniz sonulardan szeder. Baarl bir insan ne istediini bilir. Baarl insanbakalarndan ayran zellik budur. Eer zellikle hrsl ya dahedef-merkezli bir insan deilseniz, hedeflerinizi belirli birtarzda ifade etmek size doal gelmeyebilir. Yine de herhangi birnoktadan balayabilirsiniz. Hepimizin birtakm dilekleri ve dlerivardr; bunlar, son noktada, ailemizi, arkadalarmz veya iindeyer aldmz daha geni topluluklar da etkiler. Deitirmekistediiniz alkanlklar, bakalarnda hayranlkla izleyip sizde deolmasn istediiniz yetenek ve beceriler olabilir. Btn bunlar,NLP'nin sonular dedii eyle ifade edilebilir ve sizin amalarna

ulaan bir insan haline gelmenizi salar. te bu nokta, balangiin olduka iyi bir yerdir. Bir sonraki blmde, hedeflerinizi

8/8/2019 16801478-nelepe

7/129

aka ifade etmeyi salayacak baz basit kurallar reneceksiniz.Ak ve net bir ekilde tanmlanan sonular, size onlaruygulayabilmeniz iin en geni olana sunacaktr.

2. Harekete gemek

stediiniz eylere ulamanz salayacan dndnz eyleriyapn. Bu szn anlam ok ak grnmektedir, ancak baarlinsanlarn temel zellii, baka insanlarn sadece szn ettii yada hayalini kurduu eyleri yapmaya balamalardr. Tabii yaptnzey her zaman sonu vermeyebilecei iin, kiisel bir risk her zamansz konusudur. Ancak harekete gemeden nce bunu asla bilemezsiniz.

3. Yaptklarnzn sonularn fark etmeyi renmek

Bu basamak, "duyusal keskinlik" gerektirir. Bunun iin,davranlarnzn sonucunda gerekleen eyleri doru biimdegzlemleyebilme yetisine ihtiyacnz vardr. Eylemleriniz sizi,ulamak istediiniz sonuca yaklatryor mu, yaklatrmyor mu? Ayn

zamanda, doru yerde olup olmadnz gsteren iaretleri, yaniolumsuz geribildirimleri tanma yetisine de ihtiyacnz olacaktr.NLP, byk lde, nasl algladmz, yorumladmz ve ileridekieylemlerimizde bu bilgileri veri olarak nasl kullanacamz ileilgilidir.

4. Peinde olduunuz sonulan alncaya dek davranlarmz deitirmeye hazr olmak

Duyusal verilerinize dayanarak baka bir ey yapmaya daima hazrolmalsnz. Eer ilk etapta baaramadysanz farkl bir eydeneyin! Bazen bu da yaratc dnceye sahip olmanz gerektirir.Nitekim elinizdeki kitap da yeni yaklamlarla farkl davranlargetirecek yeni fikirleri bulmann yollarn ortaya koymaktadr.

Bu drt basamak o kadar basittir ki, insanlarn onlar nemsemeyipdaha karmak ve daha zorlu eyler arama tehlikesi vardr. Baka biryaygn hata ise aamalardan birini atlamaktr. rnein, kesin olarakne sonu getireceinden emin olmadnz halde bir eyi yapmakistemeniz ya da, daha ngrlebilir, risksiz bir davran biiminisrdrmeyi tercih etmeniz gerekirken davrannz deitirmekistemeniz gibi.. Ancak iyi tandnz baz insanlar dahil olmakzere, yaamlarnda deerli eyler yapm insanlar izlemeye zamanayrrsanz, elde edilen her baarnn arkasnda bu nemlibasamaklar ieren modelin bulunduunu grrsnz. Bu basit aamalarkimi zaman zahmetlidir, en azndan balangta. Ancak deerli bir

ey elde etmek iin, her zaman denmesi gereken bir bedel vardr.Yaptnz yatrmlar size kazan olarak ok uzun bir sre sonradnebilecei gibi, bu sre iinde, baka aba gerektirenfaaliyetler ve zevk alacanz eylerle de karlaabilirsiniz.

NLPNN NVARSAYIMLARIHerhangi bir bilim dal gibi NLP de baz temel ilkeler zerindeykselir. Ancak bu ilkeler herhangi bir pozitif biliminkurallarndan ok daha esnektir. stelik bu ilkeler, doru olmaktanziyade, yararl olarak grlmelidir. (rnein, "Gller Blgesi'ndeher zaman yamur yaar" aklamas doru olmayabilir, amayararldr.) Konuyu bir btn olarak grebilmeniz iin balangta

bu ilkelerin bazlarndan sz edeceim. Bunlar, ileridereneceiniz birtakm teknikler iin de bir temel oluturacaktr.

8/8/2019 16801478-nelepe

8/129

Bu ilkeleri -ya da, baka bir deyile, nvarsaymlar anlamak bile,gnlk durumlara uygulayp sonu aldnzda gzle grlrilerlemeler getirebilir. te bu temel ilkelerden bazlar:

Harita, blgenin kendisi deildir

evremizde olan biteni be duyumuzla alglayp yorumlarz.Grdkleriniz, iittikleriniz, ve hissettiklerinize inanmanz, beduyu yoluyla gelen bilgileri filtreden geiren kendi yaamdeneyiminize baldr. Benim iyi olarak deerlendirdiim herhangibir eyi, bakas kt olarak deerlendirebilir. Benim iin yararlolan bir ey bakas iin yararl olmayabilir. evremizde olanbiteni alglayp yorumlamamz ve bu yorumun bize zg olmas,kiisel zihin haritamzn erevesini oluturur. Bu kiisel haritabizim gerekliimizdir; bizim anlaymz ya da bilincimiz. Ancaksizin haritanz benimkinden farkl olabilir. Hepimiz eyleri farklgrrz ve hibirimizin haritas gerekte nesnel deildir.Dolaysyla bu harita, darnn, nesnel dnyann arazilerinigstermez. Yalnzca znel yorumlar gsterir. Blgenin kendisiniasla bilemememiz, bizim amzdan hayal krc olduu kadaraalaycdr da. yleyse bunun yerine, grdmz, iittiimiz vehissettiimiz eyleri kusursuz bir ekilde kaydetmek ne kadar golsa da, znel kalacak olan esiz ve bize zg bir haritaoluturmalyz. Bir terristin zgrlk savas olmadna,kahramanln delice bir cesareti gerektirmediine, Mary'nin iddiacolmaktan ok kendine gvenli bir insan olduuna ikna olabilirsiniz.Ama benim haritam, ayn nesnel gereklii ok farkl bir ekildeyorumlayabilir. Hibirimiz nesnel bir ekilde algladmz iddiaedemeyiz. Hepimiz olaylar ve durumlar farkl biimlerdeszgecimizden geiririz. Hepimiz ayn gnlk eyler hakknda farklinanlara sahibiz. Ayn blgeler hakknda hepimizin farklharitalar vardr.

Bu metafor ok basit grnse de ok derin dnceler barndrr.Btn savalar ve dile dklmemi felaketler, ayn blgeler hakkndafarkl haritalar izmekten kaynaklanr. Ayn zamanda bu kavray,baka insanlarn alglarn anlama olaslnn ve daha iyi biriletiimin sonsuz yararlarnn kaplarn da aar.

Bakalarnn haritalarnn bizimkinden nasl farkllatnanlamak, yalnzca kt iletiim iin boa harcadmz g ve zamankaybn nlemekle kalmaz, ayn zamanda, baka insanlarn neye dikkatettiini ve amacmza ulamak iin onlar nasl etkileyebileceimizide retir.

Bizim davranlarmz da bazen bakalarna uygunsuz, hatta garip veakld grnebilmekle birlikte, bunlar, kendi zihin haritamzerevesinde her zaman "anlaml olan" eylerdir. Biz kendi zgn vesnrl gereklik bakmz erevesinde en iyi olduunudndmz eyleri yaparz.

Btn davranlarn altnda olumlu bir niyet yatar

NLP bize, niyetlerimiz ve davranlarmz arasnda ayrm yapmayretir; ne yapyoruz ve ne elde etmek istiyoruz? Yaptmz her

eyin arkasnda olumlu bir niyet yatar. Bakalar ne dnrsednsn, biz her zaman, belirli bir ama erevesinde bizim iin

8/8/2019 16801478-nelepe

9/129

olumlu ve yararl olduuna inandmz eyi hedefleriz. Sigara imekgibi bir davrann kkeninde bile, daha rahat olma ya da belirlibir toplumsal ortamda benimsenme gibi olumlu bir niyet vardr.

Baka bir rnei ele alalm: Ailesiyle ok az zaman geiren birkii, buna gereke olarak, onlara daha iyi bir yaam standard

sunmak veya geleceklerini gvence altna almak iin ok fazlaalmas gerektiini syleyebilir. Bu adamn davran bakalarnayanl gelebilir, oysa kendi niyeti olumludur. Bazen bilindzeyinde niyetimizin farknda olmayabiliriz. Sigara ime rneindeolduu gibi, daha karmak ve elikili gdler sz konusu olabilir.Ancak zerinde biraz dnmek, davranmzn arkasndaki niyetiortaya karmaya yetecektir. Bu ilkeyi anlayarak, istemediinizdavranlarnzdan kurtulabilirsiniz: Ancak "deneyerek" deil, tmgcnz kullanarak; olumlu niyetinizi kefedip bu niyetinizigelitirecek baka bir yol bularak yapabilirsiniz bunu. Aynniyetinizi karlayacak baka bir yol, daha iyi bir yol, genelliklevardr.

Seme ans, hi seenek olmamasndan daha iyidir

Seeneklere sahip olmak, daha geni bir hareket zgrl ve eldeetmek istediiniz ey iin daha fazla olanak demektir. NLP byklde, kiiye daha fazla seenek ya da fikir sunmakla ilgilidir.Yaratc bir ekilde dndmzde, kefettiimiz dahicedncelerin okluu bizi bile artr. Bu yaratclk herhangi birzamanda kapnz alabilir; dutayken, araba kullanrken ya dagecenin bir yars uyandnzda, kafanzn iinde yeni anlaylar,yeni seenekler bulabilirsiniz.

NLP bunu yle formle eder: Bir seenee sahip olmak, hi seeneesahip olmamak demektir; iki seenee sahip olmak, ikilemyaratabilir; ve daha fazla seenein olmas ise amacnza ulamakiin en iyi yolu seme zgrln getirir.

Eer ne srdnz seenekleri uygulama yeteneinizle ilgili bazpheleriniz varsa, bu kitap size, dilin kullanm dahil olmakzere, durumlar nasl "greceinize" dair birok teknik sunacaktr.Bylece beyninizin snrsz yaratclnn nn am olacaksnz.

iletiiminizin anlam karnzda uyandrdnz etkidedir

Eer kurduumuz iletiim istenilen etkiyi yaratmyorsa, genel

eilimimiz, bu sonutan karmzdaki insan sorumlu tutmak ynndeolmaktadr: "Beni dinlemedi bile", "Her eyi ak ve kara olarakgryor". Daha nceki metaforumuza dnersek: Kendi haritamznkarmzdaki insann haritasyla ayn olduunu ve mesajmzn,olabildiince basit ve net biimde iletilmi olsa bile, byle birsonuca yol atn farz edelim. Yine de yanllklara kapaabilecek bir yn vardr. Duygularmz, tutumlarmz veinanlarmz (kiisel haritamz), ilettiimiz mesajdan da te, sestonumuz ve vcut dilimiz ele verir; bunlarn hepsi iletiimin birparasdr. Ayn dorultuda, yanl anlalmalara ve iletiimsorunlarna yol aabilecek daha birok unsur bulunduundan eminolabilirsiniz.

8/8/2019 16801478-nelepe

10/129

letiime alternatif bir yaklam da, sonucu (ne olursa olsun)basite enformasyon olarak deerlendirmek ve daha sonra, istenilenetkiyi elde edene dek gerekirse tekrar tekrar davranmzdeitirmektir. Bu, ilikinin veya durumun heyecann ortadankaldracak, bylece btn dikkatimizi iletiimin ieriinde -yani,elde etmek istediimiz belirli bir sonuca ulama zerinde-

younlatrmamz salayacaktr. Bu deneme-yanlma yntemi zamanalmasna ve iletiim kuran kiinin omuzlarna bir sorumlulukyklemesine ramen, en azndan harcanan emekler boa gitmemiolacaktr. Niyetimizi eninde sonunda gerekletiririz. letiimkurma sreci bu amaca ulamak iin yalnzca bir aratr;gerektiinde deitirilebilir ya da son verilebilir. Ancak iletiimeykleyebileceimiz baka bir anlam da onun bir yatrm olduudur.nk "olumsuz geribildirimler" ile reneceimiz eyler,gelecekteki deerlerimizi oluturacaktr. Onun iin deimeyeistekli olun. Eer her zaman yaptnz eyleri yapmaya devamederseniz, elde ettiiniz eylerden baka bir ey elde edemezsiniz!

Mesajmz iletmeyi, gerekli deiiklikleri gerekletirmeyi ve bizisonuca gtrecek en doru eyi sylemeyi yava yava reniriz. Ksasrede mkemmel bir iletiimci olur ve kendimiz iin koyduumuzhedefe ulamak iin etkin olmann yollarn reniriz. letiime bubak asyla yaklamamz bize g verir ve fazladan seeneklersunar. Bylece kaderimizi, bizden farkl dnen ya da bizden farkleylere inanan insanlarn merhametine brakmayz. Ama bu glebirlikte, istediimiz hedeflere ulamak iin giritiimiz eylemlerinsorumluluu da kendi omuzlarmza biner. Unutmamalyz ki, insannkendini deitirmesi, baka insanlar deitirmesinden dahakolaydr. Bu nedenle, etkili bir iletiimin ls, kullanlanszckler, yararlanlan aralar ya da teknolojik vastalar deil,istenilen sonulara ulap ulalamaddr.

Baarszlk yoktur, yalnzca sonular vardr

Eer iler planladmz gibi gitmiyorsa, genellikle baarszolduumuzu dnrz. Oysa NLP'nin bak asna gre, olaylar iyiya da kt deildir; her ey bir durumdan ibarettir. Arabakullanmay renirken debriyaja yeterince basmadnz iin vitestenbirtakm sesler kmasna neden oluyorsanz, bu, bir src olarakbaarsz olduunuz anlamna gelmez. Sadece belirli bir ekildevites deitirmeniz gerektiini renmi olur ve bundan derskararak davrannz deitirirsiniz. Burada, ilerlemek iindurumdan, yani geribildirimden yararlandnz. Bu nemli birnoktadr, nk baarszlk duygusu (gereklikten ziyade zihinharitamzn bir boyutu) ve onun yaratt kendini kk grme,davranlarmz olumsuz ynde etkileyecektir. Baarszlk ya dadk dzeyde bir baar, kendiliinden gerekleen bir bilinalthedefi halini alr. Baarszlk kavramn haritanzdan sildiinizdetm yeni olaslk kaplar nnzde alacaktr. Dier insanlarnvazgetii noktada siz devam etmelisiniz. yle bir biyografi sizetandk geliyor mu?31 yanda i hayatnda baarszla urad.32 yanda meclis seimlerine girdi ve kaybetti.34 yanda i hayatnda tekrar baarszla urad.

35 yandayken sevgilisinin lmn yaad.36 yanda depresyondayd.38 yanda seimlere girdi ve kaybetti.

8/8/2019 16801478-nelepe

11/129

43 yanda kongre seimlerine girdi ve kaybetti.46 yanda kongre seimlerine girdi ve kaybetti.48 yanda kongre seimlerine girdi ve kaybetti.55 yanda senatrlk seimlerine girdi ve kaybetti.56 yanda bakan yardmcs olma abalan sonusuzkald.

58 yanda senatrlk seimlerini kaybetti. 60 yanda ABD bakanseildi.

Bu adamn ismi Abraham Lincoln'dr. Tarihte, baarya giden yoldabirok "baarszla" urayan tek nemli kii Abraham Lincolndeildi. Thomas Edison ampul kefetmek iin yapt 9999 denemedenardndan ylmadan devam etmiti: "Baarszla uramadm. Sadeceampuln bulunamayaca bir yol daha kefettim." Aslnda baarlinsanlar bu ilkeyi yaamlarnda sonsuzca uygulayan insanlardr. Budurum, ayn zamanda, baarnn daha nce tarttmz drtbasamana da rnek oluturur. Bunun sonucu olan tutum, siziyolunuzdan ayrmayan ve kalabalk iinde kaybolmamamz salayan

eydir. Hata olarak adlandrlan her ey size bir eyler retir veher hata, zamannda ne kadar olumsuz ya da ac da olsa, bir gnavantaj olarak geri dner. Belirli bir srecin sonunda, sonularreten davranlar fark etmeye, nceliklerinizi doru zamandahayata geirmeye ve buna gre aba harcamaya balarsnz.

RENMENN DAHA Y BR YOLUBu ilkeleri bir araya getirdiinizde, NLP'nin amalad eyin de,gzlemlerimizden ders karmamz ve eylemlerimizi bunlaradayandrmamz olduunu greceksiniz. Dolaysyla bu nvarsaymlar,renmeyle -en geni anlamyla- olduu kadar, iletiimle ve hedefe

ulamayla da ilintidir. Ancak okulda retmenlerden grdmzyntemler yerine, ocuklarn yntemleri gibi heyecanl, elenceli vemaceral birtakm yollara her zaman daha fazla ihtiya duyarz.NLP'nin size kazandrd en nemli yararlardan biri, yolunuzdailerlerken, genellikle kimsenin retmenliine gerek duymadan etkinbiimde renme yetenei kazanmanzdr.

Herhangi bir alanda kiisel mkemmellii yakalam olan insanlar, budzeye ulaana kadar genellikle mkemmelliklerinin farkndaolmazlar. Dahas, ne yaptklarn ya da nasl yaptklarn daaklayamayabilirler, nk artk becerileri, kendileri farkndaolmadan ilemektedir. Bir tenis ampiyonunu ele alrsak, man

sonuna yaklald dakikalarda bilinli olarak dnd ey,birazdan alaca kupa, matan sonraki kutlama, scak bir du ya darahat bir yatak olabilir. Yapaca atlarn ayrntlarn, otomatikolarak uygulayaca ayak hareketlerini dnmyor olabilir. O andaseyircileri ayaa kaldran sihirli gcnn farknda deildir.Aslnda, Timothy Galhvey'nin inizdeki Tenis adl kitabndabelirttii gibi, bu tarz beceriler zerinde dnmek, ustalnkaybedilmesine neden olduu gibi hareketlerin "akkanln" daazaltr ve belki de, kazanma ansnn yksek olduu bir oyununkaybedilmesine yol aar. Ayn durum, araba kullanrken yaptmzhareketler zerine dndmzde de geerlidir; btn ustalmz(vites deitirmek, ellerimizin direksiyon hakimiyeti, gaz-debriyaj

ayar ve otomatik olarak yaptmz dier hareketler), btnbunlarn hepsi, "bilinsiz bir yeterlii" sergilercesine, bizimtarafmzdan kendiliinden gerekletirilir.

8/8/2019 16801478-nelepe

12/129

Eer herhangi bir beceri veya faaliyette asl hedef bu bilinsizyeterlilik dzeyine ulamaksa, ie nereden balarz? Balangolarak, hepimiz bilgi asndan bilinsiz cehalet olarakadlandrlabilecek, beceri ve yetenek asndan da bilinsizyetersiz denilebilecek konumdayz. Baka bir deyile, neyi

bilmediimizi ya da ne yapabileceimizi bilmeyiz. NLP'nin ilkilkesine gre, bilgi ya da beceri bizim u andaki zihinsel dnyaharitamzn dndadr. Zaman zaman daha nce varlndan bilehaberdar olmadnz birtakm durum ya da konularla mutlaka karkarya gelmisinizdir. te o andan itibaren, mutlu bilinsizcehalet ya da yetersiz durumunu terk ediyor ve bilinli yetersizdurumuna geiyorsunuz. Bilmediinizi ya da bir eyi yapamadnzbilir hale geliyorsunuz.

Yeni bir bilgi renmeye ya da yeni bir beceri edinmeye alrken-pasta piirmek ve araba kullanmay renmekten yabanc bir dilrenmeye kadar- yetersiz olduunuzu bildiiniz bu renme

aamasndan balarsnz. Beceriyi kazanp bilgiyi de rendiktensonra, bilinli yeterlik renme aamasna gireriz. Baz eyleriyapabileceinizi ve bu konuda iyi olduunuzu en azndan bir dereceyekadar iyi olduunuzu bilirsiniz. Hepimiz, bu kategoriye, spordanakademik kariyere, herhangi bir meslekteki profesyonellikten kiiselilikilere dek birok alandaki faaliyetleri dahil etmek isteriz.

Bu renme merdiveninin son basama, NLP'nin bak asyla ennemli aamadr. Belirli bir uzmanlk dzeyinde artk yeterliimizinfarknda olmayz. Bir eyi tam olarak nasl yaptmz bilmeden venasl yapacamz bilinli biimde dnmeye gerek kalmadanyapabiliriz. Dnyadaki pek ok uzman bile, yaptklar eyleri naslbaardklarn genellikle aklayamazlar. Baar kendiliinden,doal olarak gelmitir. Gerekte aba bile gstermemilerdir.

Be-alt eyi birden kafamzdan geirsek de, o anda bilinli olarakyalnzca tek bir ey dnebiliriz. Bir koltukta otururken,birileriyle konuurken, iki yandaki bir ocuu izlerken ya datelevizyonda haberlerin balamasn beklerken olduu gibi arabakullanmaktan pirzola yemeye kadar herhangi bir karmak faaliyettede, iimizdeki "otomatik pilot"u yardma armak zorunda kalrz.Btn bunlar, bizim iin tra olmak, giyinmek ya da camlar silmekgibi dnmeden yaptmz ilere benzeyen, rutin eylerednebilir. ou zaman otomatik pilotumuz devrede olduundan,bilinli bir dikkat gerektiren birka ey dnda, meydana gelen hereyin bilincinde olmayz. Pirzola yemek, du almak ya da bulakmakinesini doldurmak gibi hareketleri yapmak bilinsiz yeterlikkategorisine girer.

Bu renme aamalar merdiveni ve NLP'nin Hedeflere Ulamatekniklerine dayanarak, herhangi bir beceriyi, bilinsiz yeterlikdzeyine indirebilir ya da karabilirsiniz (bunu nasladlandracanz size kalmtr). Byle bir yolla insan beynininrenebileceklerinin snr yoktur. Bu renme dzeyine ulam olaninsanlar ilerinde baarl olurlar, artc bir hafzayasahiptirler, mzik yetenekleriyle dinleyicileri koltuklarnamhlarlar ya da bir ylda elli kitap yazarlar. Altndankalkamayaca i yoktur; her eyi, zerinde dnmeden yaparlar. Bu

8/8/2019 16801478-nelepe

13/129

tarz bir renmede btn beyinden; etkili dnme stratejileriniuygulayan bilinaltn ynlendiren sa beyinle, bilinci ynlendirensol beyinden yararlanlr. Her trl NLP becerisinin amac, onusezgisel bir yolla kullanmaktr. Herhangi bir fiziksel beceriyikazanrken balangta bilinli bir aba harcamamz ve pratikyapmamz gerekir.

Bazen rendiimiz baz eyleri silmemiz gerekir; teniste yanl biratmz dzeltmek ya da araba kullanrken alkanlk halinegetirdiimiz hatalardan kurtulmak gibi. Bu, dnmeden hareketettiimiz zaman, bilinsiz yeterlilikten bilinli yetersizlie geridn gerektirir. Yeniden renmek ise bilinli yetersizliktenbilinli yeterlie, oradan da bilinsiz yeterlie geii kapsar.Bylece daha fazla seenee sahip olur ve daha ileri bir yeterlilikdzeyine ularz.

Bunlar, NLP'nin, dncelerimiz, davranlarmz ve renmemizietkileyen temel ilkelerinin bir ksmdr. leride baka ilkelerle dekarlaacaz. Bu dorultuda, bu basit ancak ileriye dnknvarsaymlardan azami lde yararlanmanz salayacak teknikleride anlatacam.

Ne var ki her ey size baldr. nmzdeki blmlerde, kantlanmbu ilkeleri yaamnzn herhangi bir alanna uygulamaya yarayacak,kantlanm teknikleri reneceksiniz. Bu teknikler, deiikalanlarda baarl olmu insanlarn gzlemlerinden karlmtr vekararl bir ekilde izlendiinde daima basan getirecek bir teknolojioluturur. Ancak gerekten yetenekli olduunuz eye ulamak iin,deime kararn yalnzca yolun banda verebilirsiniz.Standartlarnz ykseltmenin, snrlayc inanlarnzdeitirmenin ve sonu alacanz stratejileri benimsemenin tamzamandr. Zaman, karar verme zamandr.

KARAR VERME ZAMANISizin iin u an nemli olan ey yaamnzn ynn belirleyecektir.imdi vereceiniz karar, yakn geleceinizi oluturacaktr.. u andane iseniz, bu, gemiteki bir zamanda verdiiniz ya da vermediinizkararlarn sonucudur. imdiki kararlarnz da on yl sonra hanginoktada olacanz belirleyecektir. nsann mkemmellii, yaamnnkontroln elinde tutmasna baldr. Bu kontrol eylemlerimizlesalarz. Eylemlerimiz de verdiimiz kararlarla belirlenir.

8/8/2019 16801478-nelepe

14/129

8/8/2019 16801478-nelepe

15/129

verebilirsiniz), fakat isteklerinizi belirginletirmenize yardmcolur ve onlar gerekletirebilmenizin yollarn gsterir.

"Baarl insanlarn" hedefe ynelik olarak dndkleri uzunzamandr bilinmektedir. 1953 ylnda Yale niversitesi'nde yaplanbir aratrmada, rencilere, yazl olarak verebilecekleri zel bir

hedefleri ve ulamak istedikleri eye dair bir planlar olupolmad sorulmutu. rencilerin yalnzca yzde 3' yazl hedeflerbildirebildi. Yirmi yl sonra aratrmaclar, ayn snfta olaninsanlardan hayatta kalanlarla grtler. Varlan sonu uydu: zelamalar olanlarn yzde 3', parasal adan yzde 97'lik geri kalanblmden daha varlklyd. Bu tarz ller olay tm ynleriylevermemekle birlikte (ve tabii ki baar sadece paraylallmemelidir), haz ve mutluluk gibi daha znel llerebakldnda da bu deerlerde yksek dzeyde doyuma ulaanlarn yineayn yzde 3'lk kesim olduu grlyordu.

Baz insanlar nlerine bir hedef koymakta zorluk ekerler. Belki de

bu konuda dnmeye bile gerek duymazlar. u anda bu kitab okuyorolmanz, muhtemelen bu kategoride olmadnz anlamna gelir. Amaayn zamanda, hedeflerinizin henz istek dzeyinde kald dadnlebilir; ok ak ve ciddi olmad gibi srekli deiiyorolabilir. Belki de kendinizi ya hrsl ya da hedef-merkezli birinsan olarak grmyorsunuz. Yine de bu, yalnzca bizim dili farklkullanmamzdan da kaynaklanabilir.

Btn insanlar, stn bir hedefe ulama ileyii sergiler. Yaamsal"hedefler"imizin yzlercesini (nefes almay srdrmek, vcut smzve nabzmz belirli bir dzeyde tutmak gibi), farknda bile olmadangerekletiririz. Ne ans ki, hepimiz iin bu hedefler vcutsistemimizde programlanmtr. Hrsl olmayan -belki de mymntolarak tanmlanan- bir insann nne birtakm bilinli hedeflerkoymamas, onun hedef-ynelimli bir insan olmad anlamna gelmez.rnein, srekli deien bir dnyada statkoyu korumak da hatrsaylr lde irade gc ve kararllk gerektirir. "Sakin yaam"diye tanmlanan eyi elde etmek de, en azndan benim deneyimlerimegre, yksek hzl bir dnyada olduka iddial bir hedeftir.

Hedeflerin grlebilir ve maddi eyler olduunu varsaymak kolaydr.Ancak ailemizle, salmzla, hobilerimiz, spor faaliyetlerimizveya bo zamanlarmzla ilgili birtakm hedeflerimiz olabilir ki,bunlar da maddi olarak grlemeyecek eylerdir ve nicelikten ziyadenitelikle llebilir. Eer sizin arzunuz bir iin, kariyerin ya dabelirli bir yaam tarznn monotonluuna teslim olmamaksa, bu istek,kendi iinde, maddi baar merdivenlerini trmanma hedefinden dahabyk bir meydan okuma ierebilir ve bu hi de deersiz bir hedefdeildir.

HEDEFLERNE ULAANLAR iLE HAYALCLERnsanlar hedeflerini farkl yollarla belirler ve ifade ederler.Bazlar sistematik ve olduka dzenlidir; her eyi yazya dker,belki de hedeflerini ksa, orta ve uzun vadeli olmak zereayrrlar. Kukusuz, ev ya da i deitirmek gibi bir karar almalar

veya bir sorunu zmeleri gerektiinde de buna benzer bir mantksalyol izlerler. Bazlar ise hedeflerini bilinli ve dzenli bir yollaifade etmemekle birlikte yine de hedef-ynelimlidirler; yani,

8/8/2019 16801478-nelepe

16/129

baarmak istedikleri eyi hissederler veya zihinlerinde net birtabloya sahiptirler. Bir vizyon ya da hayalle (bu, olimpiyatlardamadalya almaktan baarl bir iadam olmaya dek her eyikapsayabilir) eyleme geseler bile, bir hedefi gerekletirmedennce onu rahatlkla gzlerinin nnde canlandrabilirler. Bu tarzbir farklln temelinde dnme biimimiz, daha zel olarak da,

beynimizin hangi tarafn daha fazla kullandmz yatar. Sol taraf,mantkl sreler ve dilden yararlanarak bilinli ve ayrntldnme konusunda daha iyidir. Sa taraf ise daha ok imgeler veduygularla ilintilidir, daha kestirme bir manta yatkn grnr veolaylar "btnsel" bir ekilde alglamaya eilimlidir.

NLP, daha ok, nmze net hedefler koyup bunlar elde etmek iingereken en iyi olanaklar yaratmak amacyla beynin iki yann daharekete geirmeyi hedefler. Beynin tmn kullanmak size o kadaresiz ve mthi bir kaynak salar ki bylece dlerinizisaduyunuzla birletirebilir ve gerekten istediiniz eylereulaabilirsiniz.

BR LSTE YAPMAKHer eyden nce, isteklerinizin, arzularnz, hedefleriniz,dilekleriniz ve varacanz noktalarn (onlar nasl adlandrmakistiyorsanz) bir listesini karn. Bu aamada, "...hayalediyorum", "...olsa rahatsz olmam", "keke..." kategorisindekilerdahil olmak zere, hedeflediiniz her eyin listede yer almasndabir saknca yoktur. Nasl olsa bunlarn ou daha sonraki aamalardaelenecektir. Yaptnz bu egzersiz nemli olmakla birlikte, buhedeflerden sadece bir veya birka gerekleecektir. karacanzlistenin amac, baarma ansnzn yksek olduu, gerek, motive

edici hedefler belirlemektir. Eer dilerseniz, onlar belirlihedefler ve dilekler, ksa, orta ve uzun vadeli istekler eklindekategorilere ayrabilirsiniz. En son kategoride temel yaamhedefleriniz bulunurken, ilk kategoride bir sonraki hafta, belki deayn sonuna kadar yapacanz eyler olur. Hedeflerinizi belirlerkenkendinize u sorulan sorun:

Hedefleriniz belirgin mi?

Snrlar olabildiince belirlenmi, ak ve net hedefler oluturun.Kendinize, "Tam olarak ne istiyorum?" eklinde sorular sorun.Hedeflerin "duyusal bir zemin"inin olmas gerekir: Ne greceksiniz,ne koklayacaksnz, ne tadacaksnz, ne iiteceksiniz, ne

hissedeceksiniz? Kendinize unu da sorun: "u anda durum nedir vehedefim gerekletiinde daha farkl olacak olan nedir?"Hedefleriniz belirgin olsun. rnein, yabanc bir dil renmekistiyorsanz, hangi dzeyde renmek istiyorsunuz? Tatilde iinizeyarayacak kadar m, yoksa tm gramer kurallarn ieren bir renmesreci mi? nnze koyduunuz sre nedir; bir ay, ay, alt ay m?Akamlar kursa giderek mi, evde kendi kendinize alarak m, yoksabaka bir yntemle mi renmek istiyorsunuz? Amalarnz yazlolarak ortaya koymak size yardmc olacaktr, nk yazmak,istediiniz ey konusunda daha titiz dnmenizi gerektirecek birsreci de beraberinde getirir. Ayn zamanda hedefleriniz zerinedaha derinlikli dnmeyi denemelisiniz. Bu hedefnizle? tatmin

etmek istediiniz gizli bir arzunuz olmasn? Bazen bir yetenee yada maddi bir eye sahip olmay, o eyin kendisinden ok, getirecei

8/8/2019 16801478-nelepe

17/129

saygnlk veya nden dolay isteriz. Belki de kariyerimizde birilerlemeye yol at ve ayn zamanda g, stat ya da malibamszlk salad iin istiyoruzdur. Btn hepsi zerinde drstbir ekilde dndmzde, bunlarn baka arzularn altn izenbir nitelie sahip olduunu grerek belirlediimiz hedefimizideitirebiliriz. Ya da daha derindeki baz isteklerimizi kefedip

bambaka hedeflere ynelebiliriz. Net olmayan ya da kuku duyduumuzisteklerimiz ortaya ktka bu sre genel olarak kendimizi dahaiyi tanmamza yarayacaktr.

"Mutlu olmak istiyorum", deerli bir arzu olmakla birlikte,snrlar iyi belirlenmi bir hedef deildir. Bu nedenle bakasorularla desteklenmesi gerekir: "Beni ne mutlu eder?" sorusu,mutluluu elde etmenize yarayacak, ulalabilir hedefler saptamanzayardmc olacaktr.

Hedeflerinizi tanmaya aln. Amaladnz eyler hakknda bilgiedinmek iin okuyun, deiik aratrmalar yapn. steklerinizi ak

olarak tanmladka kendinizi hedeflerinizle yan yana dnmeyebalar, bylece kendinizi o hedefi gerekletirme yolunda grr veistediiniz gibi bir yaam srersiniz.

Hedeflerinizi kiisel denetiminizde mi?

Hedeflerinizin kiisel denetiminizde olup olmadn kontrol edin.Dier bir deyile, baar veya baarszlk byk oranda size balolduundan, baz abalar sonu vermezse uzun bir bahaneler listesikarmanz bir ie yaramayacaktr. Eer amirinizin yerine gemekistiyorsanz, baarnz byk lde bakasna baldr; bu kii,dndnzden ok daha uzun bir sre o mevkide kalabilir. Bu trbir hedef sizin baarnz yanstmayacaktr. Tabii, iindebulunduunuz durumun itibarnz ya da utancnz yanstmas gibibir eyden de sz edilemeyecektir. Bununla birlikte, bir yl iindeamirinizle ayn dzeyde olmak istiyorsanz, hedefinize ulamasrecini daha fazla kontrol altnda tutabilmek iin kendinizibelirli bir irketle, hatta sektrle snrlamayn. Ancak bu durumda,gerekten ne istediinizi ak biimde saptamak zorundasnz. Sonrnekte bu, herhalde, u andaki irketinizde daha st dzeyde birmevkiden ok, daha st dzeydeki bir iin size getirecei stat,para ve tannma olacaktr.

Bir takm almasn ieren planlarnz varsa, bu durumda kiiselkontrol nemini srdrr. Takm iinde kendi performansnz iinhedefler saptamanz mmkn olabilir, ancak btn takm adna kesinhedeflere sahip olmak, sonulardan dorudan sorumlu tutulabilecekbir antrenr ya da ynetici deilseniz, doal olarak kiiselgcnzn dnda kalacaktr.

Baarnn z, yalnzca hedefler koymak deil, ayn zamanda-kendiniz iin- doru hedefler koymaktr. Szgelimi, hedefinizocuklarnzn baarl olmasysa (byle bir durumda ne spesifikolma ne de mantksal adan sizin kontrolnzden bahsedilemez;ancak, iyi niyetle, bilgi ve deneyim sahibi ana babalar olarakyapabileceiniz baz eyler vardr), bu konuda nnze eitli

hedefler koyabilirsiniz: ocuunuzun gelecei iin gerekli parasalkoullar salamak, iyi bir tatil olana sunmak, yeni bir i kurmakistediinde gereken yardm salamak, vb. Bu geici hedeflerin hem

8/8/2019 16801478-nelepe

18/129

snrlar belirgindir hem de ocuklarnzdan ok, sizin kontrolnzaltnda olabilir. Her hedefinizi netletirmek ve onungerekleeceini zihninizde canlandrmak olduka motive edici biretkendir. Bu durumda u soruyu sorun: "Bu hedefin gereklemesindebana den nedir?" Ondan sonra, gerekli deiiklikleri yapn ve nekan arzunuzu karlayacak farkl hedefler formle edin. "lgin

insanlarn beni ekici bulmalarn istiyorum" trnde bir hedef,"lgin insanlarla arkadalk etmek istiyorum" trnde bir hedeftendaha iyidir. Olaylar pratikte uygulayacak ekilde dnp kendinizimerkezde tutabileceiniz sorular sorun: "Bu hedefe ulamak iinkiisel olarak ne yapabilirim?", "e nasl balayabilirim?"

Yaammz, mutluluumuzun bizim dmzdaki insanlara veya eylerebaml olduu bir erevede kurduumuzda, ac ve hayal krklyladolu deneyimlere kapmz ak olacaktr. Hedeflerinizi, baoyuncunun kendiniz olaca ekilde dzenlemek, onlar kendigcnzle gerekletirme ansnz artrr.

Hedeflerinize ulamay salayacak olanaklara sahip misiniz?Bu soru hedefinize varmak iin yararlanabileceiniz kaynaklarnneler olduunu gsterir. Bu kiisel kaynaklarn iinde doalyetilerinizi, salnz, gcnz, zamannz, zekanz vefiziksel yapnz sayabilirsiniz. Ancak bunun sonucunun sizikorkutmasna izin vermeyin. Yapmanz gereken tek ey,potansiyelinizi deerinin altnda grmeyip gereki olmanzdr.rnein, teniste ya da boksta iyi bir derece yapmak istiyorsanz veu anda 45 yandaysanz bu hedefi deitirmeniz gerektiine pheyoktur. Ancak baka birok spor dalnda ya da birok alanda, yanzhedefinizin nnde bir engel oluturmayacaktr. stedikleri eylereulamak iin byk kiisel engellerin stesinden gelmi pek okinsan rnek olarak gsterebiliriz. Bu yzden, kendinizi ok fazlazorlamayn. nsanlarn byk bir ounluunun sorunu kaynaklarnnolmamas deil, kaynaklarn denetleyememeleridir ve bu, abaharcayarak stesinden gelebileceimiz bir sorundur.

"Zeka" olarak adlandrdmz ey, zellikle beyinle ilgili bilimselaratrmalarda kritik bir neme sahip olabilir, ancak ok yksek birIQ'ya sahip olmamanz, birok i alannda st kademe yneticiolabilmenizin nnde engel deildir. Byle bir hedef iin ek olarakedinmeniz gereken aralar, deneyim, eitim ve ok almadr.Dolaysyla bu sorun, para ya da bilgi gibi dtan edinebileceimizolanaklardan ok, kendi isel kaynaklarmzn hareketegeirilmesiyle ilintilidir. Eer gerekliyse, hedefinizi elinizdekikaynak ve olanaklara bakarak tekrar dzenleyebilirsiniz. rnein,normal sesinizle yerel ya da ulusal bir koroda sylemeniz, dnyaapnda bir solo virtz olmanzdan daha uygun bir hedef olabilir.Spor alannda da "zamann gemi olmas"ndan dolay birtakm eylerihedefleyemiyorsanz, daha gen insanlara koluk yaparak ya dayneticilik grevleri stlenerek isteinizi gerekletirebilir,ilginizi ve zevkinizi canl tutabilirsiniz. Yalnz, birok insann,kendi potansiyelini deerinin altnda grd de akldankarlmamaldr. Christy Brown gibi insanlardan reneceiniz ey,sizi hedefinize gtrecek isel kaynaklar bulmak iin fazlasyla

aba harcamanz gerektiidir.

8/8/2019 16801478-nelepe

19/129

Hedeflerinize ulatnz nasl bileceksiniz?

Hedeflerinizin snrlarn iyi belirlemekle beraber baarnz dabir ekilde lebilmeniz gerekir. Bu durum, ulamak istediinizherhangi bir sonuca, mutlaka yaayacanz baz somut unsurlareklemenizi salar. rnein, yabanc bir dil renmek iin bir kursabaladnzda, size sre iinde hangi dzeyde gelitiinizigsterecek bir sertifika verirler. Bylece baarya ulatnzkesin olarak bilirsiniz. Baka durumlarda da, amacnzgerekletirmek, bir eki bozdurmay, yurt dnda grmekistediiniz bir yere gitmeyi, bir trenin iinde yer almay, birevin sat ilemlerini tamamlamay, vb. kapsayabilir. Gereklemedennce baarnzdan haz almanz salayacak ne kadar ok somut kantaklnzda tutarsanz, hedefiniz de o lde gerek ve llebilirbir ekilde gznzn nnde durur.

Hedefleriniz olumlu bir ekilde tanmlanyor mu?

Bu, ne istemediinizden ok, ne istediiniz zerine dnmeniz

anlamna gelir. Yani, hedeflerinizin (rnein, "Evimi bir dahaipotek etmeyeceim", 'Yeni sezonun takm elemelerini karmayacam"veya "Gereinden fazla konumayacam" gibi) olumsuz bir ekildeifade edilmemesi tercih edilir bir durumdur. Beynimiz baz alardanfazla zeki deildir. Biz beynimizi "Ua karma!" ya da "Atkarma!" eklinde ynlendirdiimizde, o da vurguyu "karmak" edimizerine yapar. Kendinize "Neyi tercih ederdim?" ya da "Gerektenistediim ne?" trnden sorular sorarak hedeflerinizi olumlu birkipte ifade edebilirsiniz.

Hedefleriniz doru dzeyde mi?

Hedefiniz, elinizdeki kaynaklara oranla byk m ya da ok mu byk?

Hedefiniz kaynaklarnzdan ok bykse, "Beni bunu baarmaktanalkoyan nedir?" diye sorun. Daha sonra, sorunu daha kk hedeflereindirgeyerek zmleyebilirsiniz. Buna, "hedefi bir basamak aaindirmek" denir. Hedefiniz sizi motive edemeyecek kadar kkse, ozaman hedefinizi "bir basamak yukarya karmanz" mmkndr.Kendinize, bu hedefe ulamak benim iin ne ifade edecek diye sorunve uygulama tarihini daha erkene alarak veya daha ileri bir noktayagz dikerek hedefinizi bir st basamaa karn (bir dilde akckonumaktansa drt dilde akc konumay hedefleyin ya da blgeselyarmalar yerine ulusal yarmalara katlmay amalayn). yle kibu hedef, artk sizi motive eden ve heyecanlandran bir niteliekavusun.

Hedefiniz baka neleri etkileyebilir?

Hedeflerinizi ayr ayr ifade edip o ekilde ulamaya almak iyibir ey olmasna ramen, bazen hedefleriniz birbiriyle atabilirya da daha genel olarak, yaamnzn dier alanlarnda dolaylolarak olumsuz etkiler yapabilir. Elde edeceiniz herhangi birsonucu, yaamnz, ilikileriniz ve sizi saran dnyann daha genibalamndaki etkileriyle birlikte dnmelisiniz. Bu, "btnselliktesti" diye adlandrlr. rnein, herhangi bir yetiyi kazanmak iinharcayacanz zaman, ailenizi, arkadalk ilikilerinizi,iyerindeki performansnz, hobilerinizi, dier sosyaluralarnz ve ilikilerinizi olumsuz ynde etkileyebilir. Dar

kapsaml bir hedefe ulamann getirecei haz duygusu, daha genianlamdaki olumsuz sonularyla azalabilir. Dolaysyla, bu

8/8/2019 16801478-nelepe

20/129

btnsellik sorusunu sorduktan sonra hedeflerinizi uzlatrcbirtakm dzenlemeler yapmak ihtiyacn duyabilirsiniz. Yaamnzdabtnsel bir denge kurmak ya da bu dengeyi korumak adna bazamalarnz deitirip bazlarn erteleyebilirsiniz. Bu sayede,gerek nceliklere sahip hedefleri nnze koymanz ve size en iyiolanaklar sunacak yolda aba sarf etmeniz iin byk bir frsat da

doacaktr. Sormanz gereken sorular unlardr: "Bu hedef bakakimleri etkileyebilir?" "Bunu elde edersem ne olur?", "Eer buhedefime imdi ulam olsam, bunu ister miydim?" Yantlarnzdanbiri, "Evet, ama..." diye balyorsa, bu bir soruna iaret ediyorolabilir. Bir kez daha syleyeyim, ilk bataki hedefinizideitirerek bu kukular da dikkate alabilirsiniz.

HEDEFLER DORU SIRALAMAKstediklerinizi srekli elde edebilmek iin hedef belirlemeaamasnda daha fazla ey yapabilirsiniz. u anda okumakta olduunuzblm, bir kii olarak hedeflerinize nasl ulaacanzla, yanibelirli hedeflerin ieriinden ziyade, izleyeceiniz modelleilgilidir. reneceiniz yaklam, uzun vadeli hedefler temelinde yada tm yaamnz gz nne alarak, kendi bireyselliiniz,ncelikleriniz ve deerlerinize gre bir hedef listesioluturabilmenizi amalar.

Yapmak m, sahip olmak m ?

e, daha nceden yaptnz ve u andaki hedeflerinizden oluan birlisteyle balayn. Bu listeye daha sonra, zerinde ok fazladnmeden alt ya da yedi isteinizi daha ekleyin. Her isteinizikendi szcklerinizle tanmlayarak bir kada not edin. imdi, tektek her isteiniz ve hedefinizle ilgili olarak, kendinize u

sorular sorun: "Bu hedef bir eyi -seyahat etmek, bir becerikazanmak iin kursa gitmek, yeni bir spor dalna veya hobiyebalamak gibi- yapmakla m ilgili?" ya da "Herhangi bir eye -birev, araba, terfi, sertifika veya dl- sahip olmakla/elde etmekle miilgili?" Yazdnz hedeflere, bu farkl vurgunun sonucunu daekleyin. Yazarken kullandnz szckler, hedefinizin yaplacaklarkategorisine mi, yoksa sahip olunacaklar/elde edileceklerkategorisine mi gireceini gsterecektir. Listenizdeki her hedefi,bu iki kategoriden hangisine girdiine bakarak iaretleyin.

imdi biraz daha ilerleyebiliriz. steiniz, bir eyi yapmaktan okyeni bir eyi -akademik bir konu, iiniz, bir hobiniz veya zel

olarak ilgilendiiniz bir konu- bilmekle mi ya da ilikide olduunuzbaka insanlarla -aileniz, arkadalarnz veya meslektalarnz-yakn olmakla m ilgili? Bu kategorilere uyan hedefleri delistenizde iaretleyin. Son olarak, istediiniz eyin "olmak"la.-kendi kendinizin patronu olmak, daha ince, daha zayf biri olmak,mali adan daha gvenli bir konumda olmak, kendinden daha honutolmak- ilgili olup olmadna bakn. Bu son kategori, fiziksel,zihinsel ya da ruhsal nitelikte, ulamak istediiniz bir durum ya daiinde olmak istediiniz "yer'le ilgilidir.

Artk btn hedeflerinizi u be kategori altnda toplayabilirsiniz:Yapmak, elde etmek/sahip olmak, bilmek, yakn olmak ve olmak. (Bir

hedefinizin birden ok kategoriye girmesi sizi endielendirmesin.rnein, daha byk bir eve sahip olmak hem elde etmek/sahip olmak,

8/8/2019 16801478-nelepe

21/129

hem de ailenizle ilgili bir problemin zmne dair olduundan yaknolmak kategorisine girer.) Kategoriler arasnda bir hiyerarigzetip gzetmediinize bakn. Kategoriler arasnda genelliklebazlar nceliklidir ve bu durum, isteklerimizle hedeflerimizinasl belirlediimiz konusunda birtakm ipular sunar.

rnein, baz insanlar iin mlk edinmek ok nemlidir; bu insanlardaha ok elde edilecek, sahip olunacak eylerle ilgilenirler. Bylebir insan iin kariyerindeki bir ilerleme, daha byk bir eve, dahapahal bir arabaya, belki daha byk bir masa veya ofise sahip olmakve gelirinde bir art elde etmek anlamna gelir. Bazlar yapmakedimiyle daha ok ilgilenir. Bu tip insanlar, bir eyi elde etmekyerine yapmaktan holanacaklar yeni uralar tercih ederler. Ya,bilmek kategorisine dkn olanlar? Siz de herhangi bir eyiyapmadan nce o rn ya da etkinlik hakknda bilinebilecek her eyibilme zorunluluunu hisseden insanlardan msnz? Kendiniz olmasanzbile, bu zellikleri tayan birilerini herhalde tanyorsunuzdur. Butip insanlar, yeni bir stereo teyp sahibi olmay ok isteyip bunu

drt gzle bekledii halde, hangisini satn alacana karar vermedennce piyasada var olan btn modelleri ve hepsinin ayrntlzelliklerini inceden inceye aratrrlar. Ayr kii, gitmekistedii tatil yresiyle ilgili tm bilgileri, o yolculuu yapmadannce bilecektir. Byle bir insan iin bilmek nemlidir ve yaptherhangi bir istek listesinde bu kolaylkla grlr. Baka bir grupise olmak szcn sk sk kullananlardr. Bu tip insanlar, sorumlukonumda olmak ya da saygn birisi olmak, bamsz olmak, zgr yanitek bana olmak isterler. Arkadalarnz, aileniz, iarkadalarnz listenizde daha n plana kyorsa, o zaman siziniin yakn olmak daha nemlidir ve bu durum isteklerinizlehedeflerinize de yansyacaktr.Listenizde bir ya da iki kategori arlkl bir yere sahipolabilecei gibi, liste genelde tm kategorilerin bir karmdan daoluabilir.

Peki, sonra?

imdi tm hedeflerinizi bu be kategoriden biri veya birka altndagruplandrp herhangi bir kategorinin sizde baskn durumdabulunduunu grm olmalsnz. Bylece kendiniz, istekleriniz ve buhedeflere nasl ulaacanz hakknda daha ok ey renirsiniz.Bunu deneyin. Hedeflerinizden birini seip kendinize u soruyusorun: "Bu hedefime tam olarak ulaacak olursam ardndan negelecek?" Yantnzn be kategoriden hangisine girdiini not edin.Diyelim, bir pazarlamacsnz ve nnzdeki alt ay iindesatlarnz yzde 50 orannda artrmay hedefliyorsunuz (yapmak)."Daha sonra ne olacak?" sorusunun yantn da yle veriyorolabilirsiniz: "ok ak deil mi, daha fazla komisyon alacam,yani daha fazla param olacak" (sahip olmak/elde etmek}. Ya, dahasonra? "Umduumuz gibi daha byk bir ev alacaz," (baka bir eyelde etmek). Peki, daha sonra? "Bu, aile problemlerimizi zecek"(yakn olmak). Daha sonra? "Kendimden daha honut olacamdnyorum" (olmak). Peki, daha sonra? "Hepsi bu. Daha fazla neolabilir ki, mutlu olacam ite" (olmak).

Bylece, asl isteinize ulaana dek bir istein baka bir isteeyol atn kiisel bir rnek zerinde grdnz. rnekteki dngyedikkatinizi ekerim. Yapmay elde etmek izledi; bunu yakn olmak,

8/8/2019 16801478-nelepe

22/129

onu da olmak. Genellikle bir kategori, bir ara hedeften fazlasnifade eder. Bir araba almak iin daha fazla paraya sahip olmak veyamutlu olmak iin sayg duyulan biri olmay istemek gibi.

Son olarak, isteklerinizin dngsn veya modelini btnsel birtemelde saptam olmanz gerekir. Balangtaki hedeflerinize geri

dnn. Bu rnekte, hedef satlarn yzde 50 artrlmasdr(yapmak). Daha sonra u soruyu sorun: "Bu hedefe ulamak iinbilmek, yapmak, elde etmek veya olmak istediim herhangi bir ey varm ya da bu hedefe ulamam gerektiren, yakn olduum biri var m?Yantnz yle olabilir: "rn hakknda daha fazla bilgiye ve dahafazla sat deneyimine ihtiyacm var" (bilmek). imdi, aadakigibi tamamlanm bir dngyle kar karyasnz:

bilmekyapmakelde etmekyakn olmak

olmak

Yaamn ierii

Bu be kategori NLP'de "yaam ierii" ve sizin kiisel uyumunuzolarak tanmlanr ve her kategorinin dzeni de "yaam ieriidngnz" gsterir. imdi ayn sorular srayla listedeki dierhedefleriniz iin sorun. Btn 'Ya sonra?" sorularn tkettiinizidndnzde, geriye dnp son soruyu sormay unutmayn.

Ortaya kacak ey, kendini tekrar eden bir modeldir. Yani, aynyaam ierii alanlar ayn sradadr. Bu, yukardaki rnektegrld gibi, , drt, hatta be kategoriyi kapsayabilir. Sizinsralamanz rnektekinden farkl olursa buna armayn. Bazinsanlar bilmekle fazla ilgilenmez. Onlar iin yapmak daha ncegelir. Bir lke veya yeni bir hobi konusunda bilgi edinmek, onlariin, nce bu hobiyle uramaktan veya bu lkeyi ziyaret etmektengeer. nce yaparlar, sonra bilirler. Bu yzden, sra, bilmektensonra yapmann gelmesi biiminde deiebilir. Yine benzer biimde,bazlar bir eyi yapmak iin dierleriyle olan ilikilerini fedaederken bakalar yakn olma hedeflerine ulamak iin doal olarakbir eyler yaparlar. Genellikle olmak dngnn sonundaki kategoridirve en derinlerdeki isteklerimiz, olmak aamasna ulamak iinkoyduumuz daha maddi hedeflerle deil, mutluluk ve kimlikaraylarmzla ilintilidir. Ancak hepimiz birbirimizden farklyzve olmak aamas bazen ortaya bile kmaz.Tekrarlayan yaam ierii dngnz tanmladnzda, herhalde dahatandk ve daha doru duygulara sahip olabilirsiniz. Bu, sizinyaama yaklamnz, isteklerinize nasl ulatnz ve kendinizezg deerleri nasl ifade ettiinizi gsterir. Baka insanlarndoal olarak farkl modeller izlemesi farkl insanlar iin artcolabilir.

Sizin iin deerli olan baz eyleri elde ettiiniz gemi srelerzerinde dnrseniz, ayn yaam ierii dngsnn ilediini

grebilirsiniz. Aslnda baarszla uradnz durumlar, budngy izlemediiniz yerler olabilir. rnein, kendilerini ncebilmek zorunda hisseden insanlar, bu basama atladklarnda

8/8/2019 16801478-nelepe

23/129

8/8/2019 16801478-nelepe

24/129

satn aln). lk adm, baarmak iin kacanz yolculuabalamanz, kendi nnze koyduunuz her hedefe bal kalmanzsalayacaktr.

3. Blm

KENDNZ NASIL HSSETNZ BLMEKYaptmz, baardmz eyler, byk oranda kendimizi naslhissettiimize baldr. En nemsiz olaylar elimizi kolumuzubalayabilir; motivasyonumuzu, konsantrasyonumuzu ve retkenliimizietkileyebilir. Tek bir telefon konumasnn btn bir gnnz naslzehir ettiini ya da posta kutusunda duran bir zarfn btnplanlarnz nasl bozduunu deney imlediiniz oldu mu? Kendinizisadece "iyi" hissetmemeniz bile olduka sinir bozucu bir durumdur.Hasta deilizdir ama nedenini bilmediimiz bir ekilde kendimiziuyuuk ve mutsuz hissediyoruzdur. Hibir ey baaramadnzdndnz ve bunun nedeninin sadece yle bir ruh halindebulunmanz olduu gnler vardr. Oysa becerileriniz bir gecedeazalmamtr ve davranlarnzda dsal olarak bu deiimi haklgsterecek hibir belirti yoktur. Tam tersine, kendinizi mutlu veolumlu hissettiinizde olaanst eyler retebiliyorsunuzdur.

Kendinizi iyi hissetmek iin herhangi bir ey olmas gerekmez.Ruhsal durumunuz veya hissettikleriniz tamamen duygularnzladncelerinizle, zellikle de bilinalt eilimlerinizlebalantldr. Hissettiklerinizi deitirebilmek, en azndanduygularnz belirli bir derecede kontrol altna alabilmek,yaptnz ya da elde ettiiniz eyleri de etkiler. oumuzkendimizi kt hissetmenin pek ok yolunu biliriz de, iyi hissetmek

iin elimizden bir ey gelmez. Ancak kendinizi nasl hissedeceinizisemeyi renebilirsiniz. Nitekim NLP, size byk lde bunusunacaktr.

NASIL BR RUH HALNDESNZ?Kendimizi nasl hissedersek hissedelim, nasl bir durumda olursakolalm, elde etmek istediimiz eye ulamak iin elimizden geleninen iyisini yaparz. Byle dnmek, daima hedefe ynelik olarakdnmektir ve ruhsal durumumuz bizi engellese bile baaryaulamay hl istediimizi gsterir. Olduka beceriksiz ve gszbir durumda olduumuzdan istediimiz sonulara ulaamyorolabiliriz. Bu durum, herhangi bir zamanda beynimizde gerekleen

milyonlarca nro-biyolojik srecin toplam olarak tanmlanabilir.Buna deneyimlerimiz de diyebiliriz. Bu durumlarn ou, biz onlarnbilincinde olmadan gerekleir. Mutsuz, kskan ya da zgn olmaya,bir telefon konumas yapacamz ya da bir mteriye indirimuygulayacamz anlarda olduu gibi genellikle bilinli bir ekildekarar vermeyiz. Ancak beynimizin kimyasnn deimesiyle birliktedier fizyolojik srelerimiz de deiime urar. Dolaysyla birdurumdan baka bir duruma geeriz. Daima bir durumda oluruz ve budurum da davranlarmz her zaman etkiler.

iinde bulunduunuz durum zerine dnmeyi bir yana brakmak,durumu adlandrmak ve bir "i diyalog"a girmek, hissettiiniz

eyleri bir anda deitirebilir. Diyelim ki kzgnsnz. Beyninizegiden mesaj, sizin kutsal saydnz baz kural veya deerlerin

8/8/2019 16801478-nelepe

25/129

baka birisi tarafndan inendiini gsterecektir olaslkla.NLP'nin ilk ilkelerinden birisi olan, hepimizin dnyaharitalarmzn birbirinden ok farkl olduu gereini bilirsek,zaman zaman byle bir durumla karlaabileceimizi de aklmzdatutmalyz. Hepimiz farkl evrelerin ve deneyimlerin rnyz.Farkl amalarmz var ve bunlar gerekletirmenin yollarn

ararken farkl niyetler tamaktayz. Belki insanlarn bilmedenyapt eyler sizin kzmanza neden olmakta. Belki dekzgnlnz, kendi kural ve deerlerinizi baka insanlara dayatmatercihinizden kaynaklanyor olabilir. Saptadnz deerleriinediinizden ya da standartlar kaybettiinizden dolay kendinizekzgnsnz belki. (Bu "kurallar" saptadktan sonra, onlara meydanokuma zgrlne de kavuacaksnz.)

Ortak bir duygu olan hayal krklna urama duygusu, balananumutlarn boa km olmas veya ulalmas umulan hedeflerevarlamamasndan kaynaklanabilir. Bazen de hedefin kendisi uygundeildir veya kt tanmlanmtr. kinci blmdeki hedefi

netletirme egzersizi bu tr hayal krklklarndan uzak durmanzayardmc olacaktr. "Baarszlk yoktur, yalnzca sonular vardr"ilkesi, her eye farkl bir k altnda bakmanz salayacaktr.Belki bakalarna ok fazla bamlsnz veya hedeflerinizi,yaamnzn dier alanlar veya dier hedeflerinizle ilikili olarakgrmenizi salayacak "btnsellik" testini yapmadnz. Bu hayalkrklndan nasl bir ders karabilirsiniz? Belki baka bir bakas edineceksiniz ya da bu deneyimden daha fazla uygulanabilir birhedef ortaya kacak. Herhangi bir duygu ya da durum "bir kutuyakonabilir" ve her ey bu kta daha nesnel bir ekilde grlebilir.Yaanan durumun bir kaynak olduunu unutmayn. Kzgnlk veya hayalkrkl gibi baz balamlarda olumlu bir ilev grebilir. Hangiduygularn sizi yetkinletirip hangi duygularn zayflattnakendiniz karar verebilir ve bu blmde anlatlan tekniklerikullanarak, kendinize gre tercihler yapabilirsiniz.

DUYGULARINIZ SZ NASIL ETKLER?Genellikle olaylara duygusal, akl d bir ekilde tepkigsteririz. Ayn iyerinde alan, ikisi de iinin ustas olan ikiii dnn. ki ii, patronun be dakika iinde yaptklar iigzden geirmek zere yanlarna geleceini duyarlar. Patronunziyaretinin arkasndaki "gizli gndem"i merak ederken, Georgeaktan aa korkar, belki de utan verici bir duruma deceini,

azarlanacan veya daha alt bir mevkiye indirileceini dnr.Arkada yanndan geerken, iini kaybederse ailesinin vearkadalarnn nasl tepki gstereceini, yeni bir i bulmannzorluklarn aklna getirip panie kaplr. Maa yok! Tehlike!Dehet! Masann etrafnda katlar uuur ve herhangi bir idosyasnn neden el altnda olmadn aklamak iin sama sapanbahaneler bulmaya alrken, btn dosyalar evresine ylr.

Bu arada George'un i arkada Bili, patronun ilerini denetlemekiin yapaca ziyareti duyduunda, onun ilgisini honutluklakarlar. Patronu etkileme, birka soru sorma ve belki de cretartyla ilgili konuma frsat bulabileceine sevinir. Patronun

gelmesini artan bir zevk ve heyecanla bekler.

8/8/2019 16801478-nelepe

26/129

Peki, btn bu olup bitenler nedir? Dtan gelen ayn duyusaluyaran, iki ii tarafndan ok farkl bir ekilde yorumlanmtr.kisi de kendi dncesini belirli bir szgeten geirip beynefarkl mesajlar iletmekte ve durumu farkl bir ekildealglamaktadr. Bir szgeten geirilmi olan bu yorumlar,davranlar ve kukusuz iki iinin farkl deerlendirmesinin fiili

sonularn kkl biimde deitiren durumlar yaratmaktadr.

Beyni bu zc dnceleri yarattnda, George tam olarak nasl birdurumdadr? Bedenin en byk salg bezi olan beyin, btn dierorganlar, sistemler, dokular ve sinirler zerinde byk bir etkiyesahiptir. George'un korkusu, beynin birok baka fonksiyonu kontroleden hipotalamus -byk "pilot"- tarafndan alglanmtr.Hipotalamus, bunun zerine hemen adrenalin salglayarak onun kandolamna girmesine neden olmutur. Patronun ziyaretini duyarduymaz, zavall George'un beden kimyas, bnyesinde dolamayabalayan kuvvetli kimyasal maddelerle alt st olmutur. Bronlardaha derin nefes alabilmek zere alm, kalp atlar hzlanm,

tansiyonu ykselmitir. Kanna karan eker, ek bir enerjiyaratmtr. Sindirim sistemi iflas etmitir. Deri altndaki kandamarlar kaslm ve bu ekilde kan ak yavalamtr (aynzamanda yz de sararmtr) . Gzleri daha iyi grebilmek iiniyice alrken kaslarn iindeki kan damarlar, kaslara daha fazlakan gelmesini salamak iin genilemi, sonuta kaslarn kendisikaslmtr (elbette bylece gerginlik de artmtr).

Bu satrlar okurken kendinizi George'un yerine "koyabiliyorsanz",u anda btn bunlar daha hafif bir ekilde yayorsunuz demektir!Stres ad verilen ite budur. George'un bir durum konusunda bylednmesi, beyninin bu ekilde hareket etmesine yol amtr. Georgefiilen belirli bir durum iindeydi ve iinde bulunduu durum onunbtn fzyolojisiyle davranlarn etkilemiti. Buna benzer birkaolay daha yaadktan sonra salnn bozulaca aktr. Daha uzundnemde ise, benzer olaylara kar gsterdii bu tr tepkiler, onuniyi bir emekli maa alma ansn azaltacaktr.

Bu tepkiler doru bir balamda yararl, bazen de hayati nemdedir.Eer gece bir soyguncuyla yz yze geldiyseniz, anlk fizyolojikdeiiklikleriniz kavga etme ya da kama yetinizi ykselten bir roloynayacaktr. Ancak gnmzde lm-kalm durumlarnda bu trtepkilere ok ender ihtiya duyulmaktadr. Onun yerine, bu tepkilerbedenimizi ve baklk sistemimizi byk bir stres altna sokmaktave dolaysyla bizi, hedeflerimize varmamz engelleyen birokpsikosomatik ikayetle ba baa brakmaktadr.

NLP teknikleri, yaadmz durumlar, yani duygularmz kontroletmemize olanak tanr. nmze eitli seenekler sunar. Eerkzgnln bir hedefe ulamak iin doru bir tutum olduunudnrseniz, byle bir tepki gstermeyi tercih edebilirsiniz. Amaseme ansnz vardr. Biroumuz baz koullarda ruh halimizindeitiini grmzdr. Baz insanlar kendi kendileriniheyecanlandrabilirler ya da baz zihin hileleriyle kendilerini dahaiyi hissetmeyi salayabilirler. Hzl bir kou tutturmak ya daarabalarn ykamak gibi arelere bavuranlar da vardr. Ne var kibtn bunlar, bir plan erevesinde yaplmaktan ok, kendiliindengsterdiimiz tepkilerdir ve onlar, karlatmz baka ve daha

8/8/2019 16801478-nelepe

27/129

nemli durumlara uyarlayacak kadar anlam olduumuzu syleyemeyiz.Dolaysyla NLP, oumuzun hakknda bir dzeyde bir eyler bildii,bazlarmznsa etkili bir ekilde zaten kulland bir beceriyiherkesin srekli olarak kullanabilmesini olanakl hale getirir. Eldeettiiniz sonular, yaptnz eylere baldr. Yaptnz eyietkileyen en byk deiken ise, iinde bulunduunuz durum,

kendinizi nasl hissettiiniz ile kendinize ve duruma ilikin olaraknelere inandmzdr. Artk bu etkenlerin hepsini denetiminizaltnda tutabilirsiniz.

George ve Bill'in durumlarn byk lde farkllatran buduygulara yol aan etken nedir? Ne gibi sreler yaamaktadrlar?Bunu anlamak iin, kendi dnme srelerimizi anlamann bir yolunubulmalyz.

ZHNNZN KONTROLN ELE ALMAKGrdmz, iittiimiz ve hissettiimiz eyler hakkndadndmzde, ayn duyular isel olarak kullanrz. Bili veGeorge'un yaadklar ey, grsel, iitsel ve dokunsal duyularnisel temsilleriydi (nesnel d dnyay nasl yorumladmzgsteren bir ayna). Bunlara temsil sistemleri veya modalitelerdiyoruz. Bu sralamada daha ok ana duyumuza -grme, iitme vehissetme- yer vermekle birlikte, tat ve koku alma dahil olmak zerebe duyumuzun da i bir temsili vardr. Her iinin zihninden geenresimler, sesler ve duygularn ok farkl olmas kesinlikleartc deildir. Nitekim, onlarn farkl zihinsel durumlarnyaratan da bu farkllktr.

Hepimizin, dnrken hangi duyuyu kullanacamza dair bir

tercihimiz vardr. Bazlar, seslerden ok imgeler ve resimlereyakdr. rnein, sizden, okurken nasl bir deneyim yaadnztanmlamanz istesem, bazlarnz grebildiiniz eylerden,bazlarnz seslerden, bazlarnz da duygulardan sz etmeyebalarsnz. Peki, tanmnzda en ok dikkati eken hangisidir?"Dokunsal" (kinestetik) olarak tanmladmz insanlar, fizikselduyularnn daha ok farkndadrlar; caddeden gelen trafikgrltsn veya sayfaya den gne n tanmlamaktan ziyade,zerinde oturduklar sandalyenin onlara verdii duyguyu tanmlamayadaha yatkn olurlar. Hepimiz, zel szckler ve deyimler kullanarakhangisini tercih ettiimizi gsteren baz ipular veririz. "Kafamdabir resim olutu" ya da "Gzmde canlandrabiliyorum" demek grsel

tercihe iaret eder. "Ne sylediini duyuyorum" ya da "Bu kulaa iyigeliyor" tarzndaki ifadeler iitsel tercihi akla getirir. teyandan "Doru olduunu hissediyorum" ya da "Bu fikrikavrayabiliyorum" gibi ifadeler daha ok dokunsal tercihe sahipinsanlardan duyduumuz szleri gsterir.

Bu dnme tercihleri, gerek duyusal tercihlerimizi yanstr. Yani,d dnyayla iliki kurup onu alglarken ncelikle hangi duyuyukullanmay tercih ettiimizi gsterir. Baz insanlar yzleri(grsel), bazlar iittikleri isimleri (genellikle sesli birekilde duyduklar iin) kolaylkla hatrlayabilirler. Baz insanlarbir problem zerinde dnrken resim izmekten, szcklerle ifade

etmek yerine semboller ya da diyagramlar kullanmaktan holanrlar.Bazlarysa, bir problemi, lehte ve aleyhte olan eyleri kadaaktararak ama yazdklarn da ilerinden "duyarak" tartmay

8/8/2019 16801478-nelepe

28/129

severler. Bazlar grsel yolu kullanarak iyi bir gzlemci olurkenbazlar iyi bir dinleyicidir. Bazlar gizli duygular sezer veinsanlara "dokunarak" beden dillerini ok iyi kullanabilirler. Birey satn alrken, bazlarmz dinleyerek ikna oluruz, bazlarmzgrmeyi tercih eder, bazlarmz da rn eline alp dokunana kadartatmin olmaz. Aslnda hepimiz btn duyularmz belirli llerde

kullanrz ama temel olarak ncelikli bir tercihimiz de vardr.

Btn bunlar daha nce hi dnmemi olabilirsiniz. Bu durumdatercihinizin hangi ynde olduunu bilmeyebilirsiniz, ancak bu ksasrede ortaya kacaktr. Aslnda, zihnimiz bunu dnemeyecek kadarok meguldr! Beceriyle yerine getirdiimiz eylerde bile, srecinbilincinde olmakszn dnrz. Dolaysyla, bakalarnn nasldndn bilmememiz ve onlarn da bizim gibi dndklerini sanmaeiliminde olmamz, yani ayn olgular ve tartmalar karsnda,eninde sonunda bizim gibi hareket edeceklerini varsaymamz artcdeildir. Ne var ki durum byle deildir. Birinci blmde grdmzgibi, her birimizin kendi gereklik haritas vardr. Farkllmz

yaratan etkenlerden birisi, nasl dnmeyi tercih ettiimizde,yani, isel olarak hangi duyular kullanmay tercih ettiimizdeyatar.

SEL DUYULARINIZI KULLANMAKimdi bir an iin durup isel duyularmz denetimleyelim. Aadakiparagraf dikkatlice okuyun: Issz bir sahilde ar aryryorsunuz. Gne vcudunuzu styor, plak ayaklarnznaltnda scak kum tanelerini hissediyorsunuz. Uzaktan ocukkahkahalarn, banzn stnde uan martlarn tiz lklarnduyuyorsunuz. Gnein sudaki yansmalarndan gzleriniz kamayor,

kyya arpan kk dalgalarn yumuak sesi sizi rahatlatyor.Kendinizi hafiflemi hissediyorsunuz. Ilk bir esinti vcudunuzuokuyor. Bir motosiklet sahil yolu boyunca lastiklerini ac acttrerek geiyor.

Bu paragrafn sizce bir anlam ifade etmesi iin, siz neyaptnzn, nasl bir deneyim yarattnzn bilincinde olmasanzbile, buradaki eyleri isel olarak grmeniz, duymanz vehissetmeniz gerekir. Bu, nasl anladmz, szcklerindeneyimlerimizde nasl canlandn gsterir. Bize deneyimlerimizyol gsterdii iin, ana temsil sistemini bir arada kullanyorolabilirsiniz. Bunlardan birini ya da ikisini zihnimizde

canlandrmak olduka zor olabilirken, baka bir duyguyu, stelik okcanl biimde zihnimizde yaratmak olduka kolay olabilir.

Heyecan verici bir roman okurken doal bir ekilde btn dnmeyetinizi kullanr, iinizde srekli olarak, szcklerin uyandrmolduu resimler, sesler ve duygular yaratrsnz. evrenizde olupbitenin bilincinde olmadnz iin, btnyle uyank olsanz vebtn da dnk duyularnz alyor olsa da, i temsilsistemleriniz hep baskn durumda olacaktr. En azndan bir sreiin, sizin dnyanz, romann isel, znel dnyas haline gelir. Biranlamda nesnel gereklikten kaarsnz. Ama unu da dnn. Eerkitabn yazar son derece dokunsal bir insansa, dnrken ve

yazarken bu eilimini metne de yanstacaktr. Siz de grsel birinsansanz, yazardan farkl bir dalga boyunda olacaksnz. (Enazndan "dalga boyu" szcn kullanmanz, sizin iitsel bir insan

8/8/2019 16801478-nelepe

29/129

olduunuza iaret eder.) Okur ile yazar arasnda olmas gerekeniliki yakalanamayacaktr. Bu da, ifade tarzyla, hatta yeteneiyledeil, tamamen kiisel duyusal tercihle ilgili bir durumdur.

Ayn ey szl iletiim iin de geerlidir. Birisinden, onun konumatarz sizin dnme tercihinize ayna tuttuu iin holanabilirsiniz.

O insan "benim tarzmda" bir insan diye tanmlayabilirsiniz. Amasizin tercihiniz farklysa, onun tercihini bilmek ve bunun aranzdabir uyum salanmas iin nasl kullanlabileceini anlamak(sylediiniz eylerde ve syleme biiminizde gerekli deiiklikleriyaparak), bakalaryla ilikilerinizde son derece etkili olmanzsalayabilir.

KEND DNME TERCHNZ SAPTAMAKGrsel, iitsel ve dokunsal biimde dnmenizi gerektiren aadakiegzersizi uygulayarak, kendi tercihinizi kolaylkla kontroledebilirsiniz. Canlandrdnz ya da hayal ettiiniz her madde iinkendinize l'den 9'a kadar puan verin. stenen eyi kafanzdakolaylkla canlandrabiliyorsanz, en yksek puan olan 9'u verin.rnein, kafanzdaki bir resim sizin iin ok netse, bir duygunuzneredeyse gerek yaamdaki kadar canlysa, en yksek puankaydedebilirsiniz. Herhangi bir eyin temsilini zihninizdeyaratmakta zorlanyorsanz en dk puan olan l'i verin. Daha sonra,puanlarnz o eyi zihninizde canlandrmann zorluu (dkpuanlar) ya da kolaylna (yksek puanlar) gre puan cetvelineyerletirin. Hibir madde iin ok fazla zaman harcamayn. Eer birmadde iin ok fazla zaman harcamanz gerekiyorsa, bu, o maddeyedk puan vermeniz gerektii anlamna gelir. Yantlar yazmayn,yalnzca tabloda verilen ilgili rakam yuvarlak iine aln. Aada

temel temsil sistemiyle ile ilgili alt rnek bulacaksnz.

Grsel1. Arkadalarnz ya da yaknlarnz iinde en uzun sal olankimdir?2. Okuldaki retmenlerinizden birinin yzn hatrlayn.3. Bir kaplann zerindeki izgileri hayal edin.4. Yaadnz ya da altnz yerin giri kapsnn renginebakn.5. Televizyonda seyretmekten en ok zevk aldnz kiiyi, bandabir apkayla dnn.6. Evinizdeki en kaln kitab gznzn nne getirin.

iitsel1. Sevdiiniz bir melodiyi dinleyin.2. Uzaklarda alan bir ana kulak verin.3. En ksk sesli arkadanz hangisidir?4. Souk bir k sabahnda altrlmak istenen bir arabann sesiniduyun.5. Bir ocukluk arkadanzn sesini hayal edin.6. Kendi sesinizin su altndaki yanksn dinleyin.Dokunsal1. Sol elinizin ok souk bir suda olduunu hissedin.2. ki elinizle dz, camdan bir kat tutaca tutun.3. Bir kedi ya da kpei okayn.

4. Ayanza bir ift slak orap giyin.5. Bir buuk metre yksekliinde bir duvarn zerinden atladnzhayal edin.

8/8/2019 16801478-nelepe

30/129

6. Yoku aa bir tekerlek yuvarlayn.

53imdi her temsil sisteminin toplam puann karn ve ortalamalarnbulmak iin hepsini ayr ayr altya bln. Herhangi bir kipliinpuan dierlerinden ok dk ya da ok yksekse bunu dikkate aln.Tercih puannzn daha kesin olmasn istiyorsanz -yine de bu,

sadece znel bir puanlama olacaktr- kendi yaamnzla ilgili olarakiin fazla rnek dnebilirsiniz.

BAKALARININ DNME TERCHLERN TANIMLAMAKBakalarnn tercihlerini de kolaylkla belirleyebilirsiniz. Nelerdndnz renmelerine frsat tanmadan, konuma srasndakullandklar, grmek, iitmek ya da hissetmekle ilgili tercihlerineipucu olabilecek tm szck ve iaretleri zihninize kaydedin,insanlar bu tr szck ve deyimleri veya yklemleri o kadar sklklakullanrlar ki, biz genellikle farknda bile olmayz. Bu ifadelerinbazlar, ancak o kiinin belirli bir tercihini ortaya koyduunufark ettiimizde bir anlam tar. Bir kiinin, "Sylediin eyi

gzmde canlandryorum" sz ile "Sylediklerini iitiyorum" deyiiarasnda, o insann sylenenleri i grnt ve resimlerle

8/8/2019 16801478-nelepe

31/129

yorumladnn bilincine varana dek bir fark alglamayz.Karmzdakinin gr o zaman bir anlam kazanacaktr. Yirmidakikalk bir konumada buna benzer birok ipucu "grnr" (grseltemsil sistemini tercih ettiimi yanstmak iin, burada grsel birszck olan "grnmek" szcn kullandma dikkatinizi ekerim).Dilde hangi tr szckler baskn bir rol oynuyorsa, tercih edilen

temsil sistemi de muhtemelen o yndedir. Bazen iki temsil sistemi(rnein, hissetmek ve grmek) birlikte ortaya kabilir amancs (iitmek) yokluuyla gze arpar (dikkat ettiyseniz, yinegrsel bir szck!). Bu testi kendinize uygularken bir arkadanznyardmna bavurmadka, szl ifadeyle ilgili tercihlerinizden eminolmanz o kadar kolay deildir.

Dilin sunduu ipular

Aada, gerek sadece ne kadar yaygn olduklarn gstermek, gereksebakalarnn tercihlerini belirlemenin kendiniz asndan birkontrol listesi ilevi grmesi amacyla, duyusal temelli baz szckve deyiler bir liste halinde verilmitir. Bu i gznzde bysede, ok gemeden bu bilgiyi hem kendinize hem bakalarnauygulamann ne kadar yararl olduunu hissedebileceinizigreceksiniz.Szckler Grsel: Resim, parlaklk, renk, grnt, siyah, bak, gz,sahne, canl, grselletirmek, hayal etmek, aa karmak,yanstmak, aklk kazandrmak, igr, perspektif, fark etmek,grmek, karanlk, belirsiz, odak noktas, lt. itsel: Grltl, nlamak, net, tartmak, anlatmak, sessiz,sylemek, iitmek, belirtmek, iaret etmek, tklamak, sylenti,armoni, sar, ton, dilsiz, sakin, ritim, ses, dalga boyu. Dokunsal: Dokunmak, itmek, kat, kazmak, ar, kaba, yumuak,temas, kmldatmak, bask, ele almak, drtmek, kavramak, arlk,srtmek, yapkan, scak, souk, tutmak, salam, elle tutulur. Koklamaya ilikin: Bayat, bakasnn iine burnunu sokmak, taze,esinti, kokumu, balk kokusu. Tat almaya ilikin: Tatl, eki, ac, lezzet, tat almak,inemek, yutmak, srmak. Ntr (duyusal temelli olmayanlar): Anlam, dnmek, bilmek, farketmek, anlamak, aklamak, karar vermek, renmek, deitirmek,tanmak, alglamak, hatrlamak, dzenlemek.

Deyimler

Grsel: "Demek istediini gzmde canlandryorum", "kr nokta","yle grnyor ki..", "buna bir kez daha gz atacaksn", "gsterbana", "gz gze", "zihin gz", "yakndan bakmak", "net olmayanfikir", "k samak". itsel: "Kulak tkamak", "etei zil almak", "szcszcne", "dilini tutmak", "ayn dalga boyunda olmak", "eibenzeri duyulmam", "akor tutturmak", "iler tkrnda". Dokunsal: 'Yreine dokunmak", "soukkanl olmak", "scakyrekli", "bir dnceyi kavramak", "scak tartma", "kayganzemin", "parmak basmak", "ta derinden hissetmek", "bam telinedokunmak", "altn kazmak". Koku ve tat almaya ilikin: "Le gibi kokmak", "yenilir yutulur

olmamak", "iek gibi olmak", "eki eki kokmak", "aznn tadnbilmek", "azna layk olmak".

8/8/2019 16801478-nelepe

32/129

Bunlar, bakalarnn kulland temsil sistemlerini ele verenipularndan bazlardr. Eer bu kategorilerden biri size yakngeliyorsa ve kendinizi bu szckleri kullanrken hayaledebiliyorsanz, bu, hangi temsil sistemini tercih ettiinizingstergesi olabilir.

Beden dilinin sunduu ipularSzckler ve deyimler, bir insann dnme tercihinibelirleyebilmemizin tek yolu deildir. Grsel olarak dnen birinsan, genellikle hzl konuacak ve syleyeceklerini iitsel birinsandan daha yksek perdede ifade edecektir. Daha ritmik, daha netve yanklanan bir tonda konuup nefes almaya eilimli olacaktr."Kendi kendilerine konuan" insanlar, bir telefon konumasyapyorlarm gibi tipik bir dinleme pozisyonu alarak balarn biryana emeye eilimlidir. Dokunsal bir insan ise yava, daha derinbir tonda, sakin bir ekilde ve ban ne eerek konumayayatkndr. Bu "kurallar" her zaman mutlak doru saymasak da,insanlar gzlemlemeye ve onlarn konumalaryla ses tonlarnbirbirine uydurmaya altka, bu kiisel tavrlarn ne kadar skortaya ktn greceksiniz. Dolaysyla, szel ipular, yanigstergeler kadar, fizyolojik ipular, yani beden dili de dnmetercihinin birer parasdr.

Gz hareketlerinin sunduu ipular

NLP ile yeni tanan insanlar en ok etkileyen baka bir ipucualan, dnrken gzlerimizi hareket ettirme biimimizdir. Eersizden, hatrlayabildiiniz kadar gemie gidip ilkokul anzdakibir retmeninizin yzn gznzn nnde canlandrmanz istersem,muhtemelen hafife yukarya ve sola doru bakarsnz. Eer onun

sesini ya da diyelim bir an sesini veya dersi bitiren zilin sesinihatrlamanz istersem, gzlerinizi yine sola, ancak bu seferyukarya deil, aaya doru hareket ettirmeniz muhtemeldir. teyandan, okul sranzn yzeyinin elinizde brakt duyguyu, okultuvaletinde elinizi ykamakta kullandnz sabunun verdii hissi yada herhangi bir gemi dokunsal deneyiminizi hatrlamanz istersem,belki de farknda olmadan, aaya ve saa doru bakarsnz.Aadaki diyagram, karnzdaki insann gz hareketlerinin neyebenzediini gsterir. rnekler, solak insanlar iin bunlarn tersiynde olabilir.

Btn bunlar, dnrken beynimizin farkl blmlerine ulamakla

ilintilidir. Nroloji literatrnde bu olay ok iyi aratrlmtrve "lateral gz hareketleri" olarak anlmaktadr.

8/8/2019 16801478-nelepe

33/129

Gz hareketleri rnekleri

NLP'de bunlara gz eriim ipular denir. Biraz nce sznettiimiz vcut dili ipular ve gstergeleriyle birlikte, bunlar dakullanlan dnme duyusunu belirlememize yardmc olabilir.

Hafzanzda depolanmam bir grsel imaj dnmek zorundakaldnz varsayalm. Fantastik ya da allmadk bir kurgusalimaj gznzde canlandrrken hafife yukarya doru bakarken,gznz de sola doru olmaktan ok, saa doru kayacaktr. Yine

hatrladnz bir sesten ziyade kurgusal bir sesi -rneinsevdiiniz bir melodinin sesini karan bir tavuk gdaklamasn-canlandrmak iin, gzlerinizi yukarya ya da aaya doru deil,saa doru hareket ettireceksiniz. Kendimizle isel bir diyalogagirdiimizde, biroumuz iin bildik bir ey olan konumann iselaknda gz hareketleri yine farkl olup, aaya ve sola dorubakmay gerektirir.

Elbette dnrken istediiniz yere bakmakta zgrsnz ve neyaptnzn bilincindeyseniz, burada tanmladm modellereuymayabilirsiniz. Bundan tr, bu modelleri snamaya, olaylarnfarknda olmayan insanlar gzleyerek balayn. Bir seminerde,toplantnn akndan haberdar olmayan bir delegeden baz anlarhatrlamas ve farkl dnceleri zihninden geirmesi istendiini

8/8/2019 16801478-nelepe

34/129

dnelim. Bu insan, ksa bir konuma sresinde gerekten yzlercegz hareketi yapabilir ve dier delegeler bunu aknlkla izlerler.Oysa o, yapt gz hareketlerinin hibir ekilde farknda deildir.Ancak, hareketler genelde ok hzl olduu iin, gz hareketlerininanlamn okuma becerinizi gelitirmeniz gerekecektir. nk,zellikle grsel ileyite hepimiz ok hzl dnrz.

Hz probleminde olduu gibi, dnme tercihlerimizde de,dncelerimizin daima "mantksal" bir modeli izlemediini grrz,rnein, sesleri kolay kolay unutmayan bir insan, eski bir arkadaya da retmeninin sesini veya kullanm olduu bir szckolaylkla hatrlayacaktr, iitsel zellii ar basan bir insandanbir grnty -ya da duyguyu- zihninde canlandrmas istendiinde,ilk olarak anyla ilgili sesleri hatrlamak zorunda kalabilir vedaha sonra onu kafasnda bir grntye dntrebilir. Baka birdeyile, hepimizin hafza kaytlarmza girmek iin tercih ettiimizfarkl bir yol vardr. Setiimiz yol ok karmak, dolambal olsabile bundan vazgemeyiz. Bu yzden, o insann gzlerini izleyerek,

gznde "canlandrmasn istediimizin" eyin tersine bile olsa,kulland ardk dzeni kolaylkla anlayabiliriz. "Bu anyhatrladnzda ne yaptnz?" sorusuyla, gz hareketlerindengenellikle bir anlam karabilir, ayrca any hatrlamakla ilgilisrekli yinelenen bir tercih saptayabilirsiniz.

NC SSTEMLERAnlarmz bilince karmakta tercih edilen aralara ncsistemimiz denir. Bu sistem, anlarmza ya da zihnimizekaydettiimiz eylere "yol gstermek" iin kullandmz iselduyulardan oluur. Yine de bu nc sistemin, bilinli dnme

asndan tercih ettiimiz temsil sistemiyle mutlaka ayn olmasgerekmez. Dolaysyla, rnein, bir tatile kmay duygularlayaayan "duygusal bir insan" olabilirsiniz. Bu durumu, kullandnzszckler ve vcut diliniz de dorular. Ama bir annz hatrlarken,daha sonra onunla kendinizi daha rahat hissettiiniz bir dokunsalduyuyla deitireceiniz grsel bir imajdan da yararlanabilirsiniz.Bu nedenle hepimizin tercih ettii bir temsil sistemi vardr ve ncsistemimiz bu sistemle ayn ya da farkl olabilir. Yalnz, iinsevindirici yan, hangi biimde dnrsek dnelim, tutarl olmayaeilim gstermemizdir. Sa elinizi de sol elinizi de kullansanz,dnme tercihleriniz farkl temsil sistemleri ieriyor da olsa, gzhareketleriniz ayn kalacaktr. Dolaysyla, tercihler ayn kalmaya

eilimli olduundan kendinizin olduu gibi, einizin, yakn ilikideolduunuz dostlarnz ve i arkadalarnzn tercihlerini deanlamaya deer.

Bu bilgiyi somut yararlara dntrmeden nce biraz izleyipdinlemekle vakit geirin. Bir insann nasl dnp hissettiiniortaya koyan becerileri ya da onlarn size snmasn ("snma"szcnn dokunsal bir nitelik olduuna dikkatinizi ekerim)salayan szckleri ve vcut dilini gelitirin. Bu tarz bir uyum,iyi bir iletiimin, bakalarn etkilemenin ve istediinizi eldeetmenin temelidir.

8/8/2019 16801478-nelepe

35/129

FARKINDALIINIZI " RESMNZN" RENKLERNE AMAKimdiye kadar, dnce kalplar ve tercihlerimizi oluturan anatemsil sistemlerinden sz ettik. Ancak biz alglamada bu kadareitlilie neden olan balca farklar anlamak istiyorsak bunlarbilmek yeterli deildir. rnein George ile Bill'in durumundaaradaki fark yaratan ey nedir?

Olaylar kendi anzdan greceiniz bir egzersiz yapmay deneyin.Gemite byk lde "g kazanm" bir ruh halinde olduunuz birzaman dnn. Belki bir hedefinizi gerekletirmitiniz, belki deiyi bir haber alm, kendinizi zirvede hissetmitiniz. Budeneyiminizi dndnzde, anlarnzla balantl grntlergrecek, o anya ait sesler duyacak ve o anda iinde olduunuzduygularla bir ferahlama hissedeceksiniz. Bu deneyimdeki ana temsilsistemlerini -grntleri, sesleri ve duygulan birer bireraratrn. Daha sonra bunlar deneyiminizi gerekmi gibi yaamakzere birletirin. imdi, o zaman hissettiiniz ayn duygular-belki kendinden geme duygusu, gurur veya dinginlik; nelerhissetmiseniz, o duygular- yaayacaksnz. Annz ne ldeyeniden canlandrabilirseniz, u anki durumunuz da o ldedeiecektir. Eer sizi gzleyen birisi varsa, fizikseldurumunuzdaki deiimleri de fark edecektir. Belki yz ifadeniz vecildinizin rengi deiirken duruunuz ve nefes alp verme sklnzda deiecektir. Btn bunlarn yan sra, iinizde olup biten,gzlemlenemeyecek sayda ok deiim de yaarsnz. Bu durumdavcudunuz, sizi rahatsz eden bir ruh hali nedeniyle salgladzarar verici toksinler yerine, holuk duygusu yaratan endomorfinlerisalglar.

Bu egzersizde grdnz gibi, bir an ya da dnme sreci, ddnyay anlamak iin kullandmz ayn duygulardan oluur. Ancakbunlar, d duyu organlarmz araclyla iletilmek yerine, beynedorudan ular. Bu iki temsil sistemini ieren bir deneyiminizihatrlarken, ok uzak bir gemite kalm anlarn hatrlanmasnbile salayabilen ok gl duyular olan koku ve tat almay dalistenize ekleyebilirsiniz. Grdnz gibi, yalnzca dnerek,hatrlayarak ya da hayal ederek u 'andaki ruhsal durumunuzudeitirebilirsiniz.

KENDNZ NASIL HSSEDECENZ SEMEKiinde olmak istediiniz zihinsel durumu kendiniz seebilirsiniz.

Tam bir huzur ve bar iinde olmak istediinizde, huzur iindegeirdiiniz bir tatili veya gemite size huzur ve gven vermi biryeri hatrlayabilirsiniz. Eer belleinizde bu duyguyu anlatacak biran bulamyorsanz, ok gzel bir havada byleyici bir yerdeolduunuzu dleyebilirsiniz. Bu zihinde canlandrma egzersizi,ruhsal durumunuzu da ayn ekilde deitirecektir.

Beyniniz asndan baktmzda, dndnz ey artk sizingerekli