20080423 liergank 2
TRANSCRIPT
Dialectgebruik en –verliesin Belgisch Limburg
?
In iedere nieuwe generatie zijn er steedsMinder dialectsprekers, die in steeds minder Situaties hun dialect spreken.
1. Dialectverlies in B - Limburg
A. functieverlies
B. structuurverlies
Dialecten verliezen in toenemende matekenmerken uit hun systematiek door zete vervangen door bovenlokale of boven-regionale taalelementen.
1041 ex.
189 ex.
1660 ex.totaal:2890 ex.
de Limburg-enquête
A. functieverlies
Aantal dialectsprekers in Bilzen (steekproef)
Einde 2001 :
een representatieve steekproef op leeftijd en geslachtbij de inwoners van Bilzen-centrumanoniem via bevolkingsregister
1 op 20 Bilzenaren
tussen 16 en 85 jaar
met de Belgische nationaliteit
Aantal dialectsprekers in Bilzen (steekproef)
M V tot.16-24j. (°1977-85) 21 19 4025-34j. (°1967-76) 21 24 4535-44j. (°1957-66) 25 27 5245-54j. (°1947-56) 24 25 4955-64j. (°1937-46) 17 17 3465-85j. (°1916-36) 21 32 53
__ __ __129 144 273
Aantal dialectsprekers in Bilzen (steekproef)
Bilzers ander dial.16-24j 11% 14%25-34j 43% 25%35-44j 42% 53%45-54j 40% 51%55-64j 62% 62%65-85j 60% 48%
16-24j
25-34j
35-44j
45-54j
55-64j
65-85j
0%
20%
40%
60%
80%
gemiddeld 42% dialectsprekers
- ‘ik kan het dialect van mijn woonplaats spreken’
- ‘ik wil het dialect van mijn woonplaats kunnen spreken’
Dialect bij 800 Limburgse* min-30ers
NL
B
totaal kan dialect
53,4% 62,2% 27%
46,6% 37,8% 60%
wil dialect
(n=800) (n=564) (n=211)
* Opgroeiplaats in een van beide Limburgen
VCV
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
M -30 V -30 M 30-60 V 30-60 M +60 V +60
< 50% 50-60% 60-70% 70-80% 80-90% > 90%
Frequentie van dialectgebruik volgens sexe & leeftijd
B. structuurverlies lexicaal onderzoek
lexicaal onderzoek in Kanne
Selectie van 31 begrippen :
Keuken : kopje (taske), borden (teleure), schort (sjottel), vork (forchette), aardappelen (jappele), uien (unne), vergiet (zeibaor), ham (sjink), pitten (keene),Klokhuis (kits)
Kleding : laarzen (botte), veter (rejstattel), bretellen (hulpe), zakdoek (maalplak),das (krevat)
Kindertijd : knikkers (huive), tol (koekerel), schommel (sjokkel)
Dieren : vlinder (piepel), kikker (kwakvors), regenworm (pirling), kippen (hinne),mieren (beddezeikers)
Algemeen : schaduw (kielesjaoj), prikkeldraad (pinnekesdraod), wasknijper (pinneke), hiel (hak), lucifer (zwengel), kus (puun), kruiwagen (krouwkar),rijden (vaoren)
Kanne : resultaten per item
62 62 61 61 61 60 59 58 58
53 53 5250
4846 45 45 45
42 41 40
32 32 32 31 31 30 30
19 18
5
0
10
20
30
40
50
60
70
uien das
laarzen
aardappelenham
kruiwagenkopje
schommelvork
schaduwlucifer
veterhiel
bordenschort
regenworm
wasknijperkippen
kikkerkus
knikkers
vlinderpitte
nhij ri
jdt
zakdoek tol
klokhuismieren
bretellenvergiet
prikkeldraad
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
> 64 55 - 64 45 - 54 35 - 44 25 - 34 < 25
Kanne : resultaten per leeftijd
2. Dialectbeleving, een renaissance ?
Limburg is koploper dialectmuziekDoor Wiel Beijer
MUZIEK . Van alle Nederlandse streektaalmuziek komt bijna de helft, 42,9 procent om precies te zijn, uit Limburg. Dat blijkt uit onderzoek van Joop van den Bremen uit Vlissingen.
Sinds 1996 registreert de Zeeuw op zijn website http://www.streektaalzang.myweb.nl streektaalartiesten en - groepen die actief zijn óf waren vanaf het midden van de twintigste eeuw. Afgelopen week was de Kerkraadse formatie Toepjoep (bekend van het liedje Foesbalsjong) zijn vijftienhonderdste registratie. Van al die groepen of artiesten komen er liefst 643 uit Limburg.De top van de ranglijst van Van den Bremen wordt bezet door de zuidelijke en de noordelijke provincies. Tweede op de ranglijst is Friesland met 233 noteringen (15,5 procent), op de voet gevolgd door Noord-Brabant met 208 noteringen (13,9 procent). Een goede vierde is Groningen met 124 bands of artiesten. Drenthe haalt 76 noteringen, Overijssel 64, Gelderland 62 en Zeeland 56. In de Randstad-provincies is het maken van muziek in het eigen dialect niet zo populair. Onder aan de ranglijst staan Utrecht en Flevoland met elk twee noteringen. Ook Zuid- en Noord-Holland doen het met respectievelijk 11 en 19 noteringen minder goed.
Dagblad De Limburger, 1 juli 2002
Dialectbeleving verschillen NL B
Eerste lokale dialectwoordenboek in B—Limburg verscheen eerst in 1980
- voor 1980 slechts enkele onuitgegeven woordverzame-
lingen als universitair proefschrift
- sindsdien langzame groei :
1981-1990 : 8
1991-2000 : 12
2000-2008 : > 15
% cafénamen in het dialect verschillen NL B Limburg
Verschillen B- en NL-Limburg
Top-10 van frequentste
FamilienamenNL-Limburg B-Limburg
1. Janssen Claes2. Smeets Peeters3. Peeters Janssen4. Jacobs Hermans5. Peters Martens6. Hendriks Jacobs7. Hermans Gielen8. Willems Thijs14. Jansen Lemmens15. Driessen Willems
Sevatius > Vaes(s)en
Vaes Vaessen
Vaes 1.643 / 3.376 Vaesen 640 / 791
Ook in B-Limburg zeer populair
Vaessen
Vaes
behoud van a/o + l + d/t : enkel in het Nederlands > ou
Duits Engels Nederlands
Salz salt zoutKalt cold koudalt old oudHalten to hold houdenGold gold goud
Ook in de Limb. dialecten > ou/au (behoud a/o),maar relicten in PLN : Alt-Hoeselt, Alden Biesen,Aldeneik, Waltwilder, Bocholt >< Boechout (O-Vl.)én in enkele FN !!
Salden < des alden =Sauwen (Maaslands)
Sauwen Sauwens
Arnold Sauwen(° Stokkem 1857)
Johan Sauwens(° Bilzen 1951)
4. Dialectbeleving en regionale identiteit
30% 21% 12% 3% 19% 1% 10% 3% 1%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
opgroeiplaats zuid midden noord Limburg
Ned.taligen Nederland europa herkomstland
Geogr. verbondenheid van in NL-Limburg wonende dialectsprekers (n=1207)
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
50%
ba bb bc bd be bf bg
M -30
M 30-60
M +60
V -30
V 30-60
V +60
Belevingsspecten van het Limburggevoel
bb = mentaliteit (45%) be = geschiedenis (4%)bd = dialecten (24%) bg = keuken (4%)ba = feestcultuur (10%) bc = geloof (1%)bf = landschap (10%)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
a b c d e f g h i j k l m n
globaal mannen vrouwen
a kinderen in het Limburgs opvoeden b Limburgs structureel in het onderwijsc zoveel mogelijk gebruiken d AGL instellene schrijven:publiceren bevorderen f meer Limburgs op radio en TVg meer liedteksten in het Limburgsh meer theaterproducties in het Limburgsi straat- en plaatsnamen in het Limburgs j dialect-taalrubriek op radio en TVk taalrubriek in tijdschriften l websites over dialect en attitudem leerstoel Limburgs n cursussen voor niet-Limburgstaligen
Dialectbevordering
Declaration contained in a Note Verbale from the Permanent Representation of the Netherlands, dated 18 March 1997, registered at the Secretariat General on 19 March 1997 - Or. Engl.
The Kingdom of the Netherlands declares, in accordance with Article 2, paragraph 1, of the European Charter for Regional or Minority Languages of 5 November 1992, that the principles enumerated in Part II of the Charter will be applied to the Limburger language used in the Netherlands. Period covered: 1/3/1998 -
The preceding statement concerns Article(s) : 2
Raad van Europa Verdrag nr. 148
4. Dialectstatus
?