KONFERENCJA

UCZEŃ ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI WE WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE

SEMINARIUM NAUKOWO-METODYCZNE

NAUCZYCIELE WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO WOBEC ZADAŃ

ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ SPECJALNYCH POTRZEB EDUKACYJNYCH UCZNIÓW 

 

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny

Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli

w Kielcach

22 października 2013

Centrum Edukacji Artystycznej UJK

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny

ul. Krakowska 11, 25-029 Kielce

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny

Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli

w Kielcach

PARTNERZY:

KURATORIUM OŚWIATY W KIELCACH

MIEJSKI ZESPÓŁ PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYCH W

KIELCACH

PATRONAT HONOROWY:

JM REKTOR UJK PROF. DR HAB. JACEK SEMANIAK

MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO 

ADAM JARUBAS

PREZYDENT MIASTA KIELCE WOJCIECH LUBAWSKI

ŚWIĘTOKRZYSKI KURATOR OŚWIATY MAŁGORZATA MUZOŁ

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny

Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli

w Kielcach

KOMITET NAUKOWO-ORGANIZACYJNY

PROF. UJK DR HAB. MIROSŁAW BABIARZ - PRZEWODNICZĄCY

PROF. UJK DR HAB. MAREK KĄTNY,

PROF. UJK DR HAB. SŁAWOMIR KOZIEJ,

DR K. BIDZIŃSKI - SEKRETARZ, Z-CA PRZEWODNICZĄCEGO

DR ALICJA GIERMAKOWSKA - SEKRETARZ,

DR KATARZYNA KRZYSTANEK - SEKRETARZ,

DR ANNA OZGA - SEKRETARZ,

DR MIROSŁAW RUTKOWSKI - SEKRETARZ,

DR EWA M. SZUMILAS - SEKRETARZ, Z-CA PRZEWODNICZĄCEGO,

MGR ELŻBIETA CZERWONKA - WICEPRZEWODNICZĄCA,

MGR BARBARA JAMRÓZ - WICEPRZEWODNICZĄCA,

MGR AGNIESZKA SPRZĘCZKA-PIŁACIK - KOORDYNATOR KONFERENCJI 

„PODNIESIENIE EFEKTYWNOŚCI

KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI

POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI

– PRZYMUS, WYBÓR CZY NOWE

MOŻLIWOŚCI?”

dr Ewa Szumilas UJK Kielce

mgr Agnieszka Sprzęczka – Piłacik SODMiDN Kielce

MZ PPP Kielce

Wydział Pedagogiczny i Artystyczny

Samorządowy Ośrodek Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli

w Kielcach

PARTNERZY MERYTORYCZNI

Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla Słabosłyszących i Niesłyszących w Kielcach, dyrektor M. Jagniątkowska

Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy Nr 2 w Kielcach, dyrektor G. Czapla

Wydawnictwo MAC Edukacja

SPONSORZY ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH w

Chmielniku

ZESPÓŁ SZKÓŁ ZAWODOWYCH Nr 1 w Starachowicach

ZESPÓŁ SZKÓŁ PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO w Kielcach

FUNDACJA VIVE Kielce SERCE DZIECIOM

MOTTO

„Gdyby wszyscy byli tacy sami, nikt

nikomu nie byłby potrzebny”

ks. Jan Twardowski

to „...potrzeby, które w toku rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub

powstają z innych przyczyn trudności w uczeniu się”

(Reforma Systemu Kształcenia Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami Edukacyjnymi.1998.

Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej, s.11)

SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE

Odsetek dzieci, u których trudności w rozwoju mają poważny wpływ na możliwości uczenia się oraz adaptacji społecznej sięga do 20% populacji w wieku szkolnym.

(Grodzka i Serafin 1999:163)

„Odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu

edukacyjnego. Mają oni, bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować

naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych

metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń.

Powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu

odmiennych rozwiązań organizacyjnych”.

SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE WG PROF. M. BOGDANOWICZ

UCZNIOWIE ZE SPE ROZP. MEN Z DNIA 30 KWIETNIA 2013R. W SPRAWIE ZASAD UDZIELANIA I ORGANIZACJI POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLACH, SZKOŁACH I PLACÓWKACH

3. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających w szczególności:1) z niepełnosprawności;2) z niedostosowania społecznego;3) z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;4) ze szczególnych uzdolnień;5) ze specyficznych trudności w uczeniu się;6) z zaburzeń komunikacji językowej;7) z choroby przewlekłej;8) z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych;9) z niepowodzeń edukacyjnych;10) z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;11) z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.

NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY DOTYCZĄCE EDUKACJI I PRAW

CZŁOWIEKA

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) Konwencja Praw Dziecka (1989) Światowa Deklaracja Edukacji dla Wszystkich

(1990) Standardowe Zasady Wyrównywania Szans

Osób Niepełnosprawnych (1993) Deklaracja z Salamanki - Wytyczne dla Działań

w zakresie Specjalnych Potrzeb Edukacyjnych (1994)

Milenijne Cele Rozwojowe (2000), Program Edukacji dla Wszystkich do 2015

Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych (2006)

48 Sesja UNESCO – Międzynarodowa Konferencja nt. „Edukacja włączająca – drogą do przyszłości” (2008)

STANDARDOWE ZASADY WYRÓWNYWANIA SZANS OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH (1993)

Zasada 6, dotycząca edukacji:

„Państwa powinny uznać zasadę równych szans edukacyjnych - na poziomie podstawowym, średnim i wyższym dla dzieci, młodzieży i dorosłych z niepełnosprawnościami - organizowanych w warunkach integracji. Powinny one zagwarantować, by edukacja osób niepełnosprawnych stanowiła integralną część systemu oświaty” (The Standard Rules, 1994, s.23).

DEKLARACJA Z SALAMANKI (1994)

każde dziecko ma fundamentalne prawo do nauki i należy dać szansę osiągnięcia i utrzymania odpowiedniego poziomu kształcenia;

każde dziecko ma charakterystyczne indywidualne cechy, zainteresowania, zdolności i potrzeby w zakresie nauczania

systemy oświaty powinny być tworzone, a programy edukacyjne wdrażane z uwzględnieniem dużego zróżnicowania tych charakterystycznych cech i potrzeb;

dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych muszą mieć dostęp do zwykłych szkół, które powinny przyjąć je w ramach nauczania, stawiającego dziecko w centrum zainteresowania i zdolnego zaspokoić jego potrzeby;

DEKLARACJA Z SALAMANKI (1994) C.D.

zwykłe szkoły o tak otwartej orientacji są najskuteczniejszym środkiem zwalczania dyskryminacji, tworzenia przyjaznych społeczności, budowania otwartego społeczeństwa oraz wprowadzania w życie edukacji dla wszystkich.

Co więcej zapewniają one odpowiednie wykształcenie większości dzieci oraz poprawiają skuteczność, a także efektywność kosztową całego systemu oświaty” (UNESCO 1994, s. VIII).

CO JEST CELEM POLITYKI PAŃSTWA WOBEC

UCZNIÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH?(wystąpienie na konferencji „Wsparcie rodzin z osobami z niepełnosprawnościami ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia edukacji

niepełnosprawnych dzieci” w ramach posiedzenia Podkomisji stałej ds. osób niepełnosprawnych w dniu 22 maja 2012 r.)

Włączanie osób niepełnosprawnych w środowisko lokalne -również na poziomie edukacji.

System oświaty w teorii sprzyja wczesnej socjalizacji dzieci niepełnosprawnych do życia w lokalnym środowisku.

Zarówno Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, jak i Ustawa o systemie oświaty zapewniają im równy dostęp do edukacji i dostosowanie procesu nauczania do potrzeb i możliwości ucznia.

Przepisy oświatowe przyznają dziecku niepełnosprawnemu swobodny dostęp do trzech form kształcenia specjalnego: w szkole ogólnodostępnej, w szkole (lub klasie) integracyjnej oraz w szkole (lub klasie) specjalnej.

Wyboru dokonują rodzice, którzy mogą się w tej sprawie zwrócić o pomoc do specjalistów.

Również sposób naliczania kwoty uzupełniającej części oświatowej subwencji ogólnej pozwala na pokrycie dodatkowych kosztów kształcenia ucznia niepełnosprawnego niezależnie od formy kształcenia.

Subwencja naliczana jest na dziecko, zależnie od wpisanego w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego rodzaju niepełnosprawności.

Zmiana mechanizmu finansowania edukacji uczniów niepełnosprawnych przez państwo wymaga racjonalizacji finansów oświaty i należy ją rozłożyć na kilka lat.

UCZNIOWIE Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ

(wystąpienie na konferencji „Wsparcie rodzin z osobami z niepełnosprawnościami ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia edukacji niepełnosprawnych dzieci” w ramach posiedzenia Podkomisji stałej ds. osób niepełnosprawnych w dniu 22 maja

2012 r.)

Niepełnosprawność to problem złożony. Obejmuje wiele różnych kategorii schorzeń.

Pierwsze skojarzenie to niepełnosprawność ruchowa, ale pojęcie niepełnosprawności obejmuje też upośledzenie umysłowe (ponad połowa wszystkich uczniów niepełnosprawnych), autyzm czy problemy sensoryczne

Niepełnosprawności sprzężone (więcej niż jedna) występują u 12% wszystkich uczniów z niepełnosprawnością.

Rosnącym problemem dla systemu oświaty jest autyzm (w tym różne zaburzenia ze spektrum autyzmu, np. zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe).

Na całym świecie odnotowuje się wzrost liczby osób dotkniętych autyzmem.

W Polsce uczniowie z autyzmem stanowią 4% uczniów niepełnosprawnych, co stanowi ok. 0,1% ogółu uczniów (jeden na tysiąc uczniów). Wliczając w to dzieci ze sprzężeniami, udział autyzmu wśród uczniów niepełnosprawnych wzrasta do 6%.

STATYSTYKA

W Polsce wg danych z roku szkolnego 2010/11 kształci się ok. 158 tys. uczniów niepełnosprawnych (posiadających orzeczenie z poradni psychologiczno- pedagogicznej) na poziomie od przedszkola do szkoły ponadgimnazjalnej.

Stanowi to 2,4% z ogólnej liczby 6,5 mln uczniów. Najmniej uczniów niepełnosprawnych jest tam, gdzie nie ma obowiązku szkolnego – w przedszkolach i szkołach ponadgimnazjalnych (przedszkola 1%, szkoły podstawowe 2,8%, gimnazja 4,1%, szkoły ponadpodstawowe 1,7%).

W placówkach niepublicznych kształci się jedynie 3,2% uczniów niepełnosprawnych (w por. z 10,4% dla ogółu uczniów).

TO CO BARDZO WAŻNE…PREZENTOWANE DANE POCHODZĄ Z SYSTEMU INFORMACJI OŚWIATOWEJ I

OBRAZUJĄ STAN NA DZIEŃ 30.09.2010.

Najbardziej znacząca różnica między niepełnosprawnymi uczniami przedszkoli a niepełnosprawnymi uczniami szkół dotyczy udziału dzieci z autyzmem.

Co czwarte niepełnosprawne dziecko w przedszkolu to autysta.

Dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych wskaźnik ten wynosi odpowiednio: 4%, 1,2%, o,8%. Może to oznaczać niemałe wyzwanie dla systemu edukacji, bowiem dzieci te w najbliższych latach trafią do szkół podstawowych.

W gimnazjach znacznie wyższy niż w szkołach na innym poziomie kształcenia jest udział w ogólnej liczbie uczniów niepełnosprawnych: uczniów niedostosowanych społecznie (6%) i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (4%), a także uczniów z zaburzeniami zachowania (7%). – zmiana rozporządzenia

Ta ostatnia kategoria uczniów stanowi też znaczący odsetek uczniów niepełnosprawnych w szkołach podstawowych (8%).

NIEPEŁNOSPRAWNI W SZKOLNICTWIE PONADGIMNAZJALNYM

Uczniowie niepełnosprawni po ukończeniu gimnazjum najczęściej kształcą się w:

zasadniczych szkołach zawodowych (48%, głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim),

w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy (28%, głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym),

w liceum ogólnokształcącym (11% - głównie uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, słabowidzący, słabosłyszący, z zaburzeniami zachowania i zagrożeni niedostosowaniem społecznym)

dalsze 3% w liceum ogólnokształcącym uzupełniającym dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – głównie uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim) czy technikum, w tym również uzupełniającym (łącznie około 6%, struktura podobna jak dla liceum ogólnokształcącego, z nieco wyższym udziałem uczniów niesłyszących i niedosłyszących).

RODZAJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W %

Ze względu na przyczynę wydania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, największą grupę wśród uczniów niepełnosprawnych stanowią uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (36%) oraz umiarkowanym lub znacznym (20%).

W dalszej kolejności są to uczniowie z niepełnosprawnościami sprzężonymi, a więc z więcej niż jedną niepełnosprawnością (12%), z niepełnosprawnością ruchową (6%) i z zaburzeniami zachowania (6%). Udział każdej z pozostałych niepełnosprawności w ogólnej liczbie uczniów niepełnosprawnych nie przekracza 5%.

FORMA KSZTAŁCENIA: OGÓLNODOSTĘPNE, INTEGRACYJNE,

SPECJALNE

System edukacji w Polsce uwzględnia trzy formy kształcenia uczniów ze

specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: edukację włączającą – uczeń z niepełnosprawnością realizuje edukację w

szkole ogólnodostępnej;

edukację specjalną w szkole integracyjnej lub klasie integracyjnej w szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi

edukację specjalną w szkole specjalnej lub klasie specjalnej w szkole ogólnodostępnej

taki system obowiązuje w 17 europejskich krajach zrzeszonych w Europejskiej Agencji Rozwoju Uczniów ze SPE (28 państw). W 7 krajach realizuje się edukację tylko w formie ogólnodostępnej, 5 państw realizuje jedynie formę edukacji ogólnodostępnEJi specjalnej.

(Źródło –raport NIK zał. 1 )

EDUKACJA INTEGRACYJNA

integracja oznacza przede wszystkim „nie-segregację” może ona oznaczać m.in.:

umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie

specjalnej szkoły zwykłej - zapewniając w ten sposób tzw. integrację przestrzenną;

umieszczenie dzieci niepełnosprawnych w klasie lub szkole integracyjnej z zapewnieniem specjalnej pomocy;

Nadreprezentację liczby dzieci z niepełnosprawnościami

w klasie; szkoła integracyjna nie jest szkołą rejonową najbliższą

miejsca zamieszkania dziecka.

FORMA KSZTAŁCENIA: ODDZIAŁY OGÓLNODOSTĘPNE,

INTEGRACYJNE, SPECJALNE Największy procentowy udział w oddziałach

ogólnodostępnych mają uczniowie przewlekle chorzy (66%) oraz z niepełnosprawnościami sensorycznymi: słabo słyszący (51%) i słabo widzący (50%), nieco niższy uczniowie z niepełnosprawnością ruchową (41%) i z zaburzeniami psychicznymi (39% tej grupy).

Natomiast rodzaje niepełnosprawności z najwyższym odsetkiem uczniów w oddziałach specjalnych to zagrożeni uzależnieniem (95% tej grupy), niedostosowani społecznie (87%) oraz z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym (79%).

NAUCZANIE INDYWIDUALNE

Odsetek uczniów objętych indywidualnym nauczaniem jest związany z poziomem kształcenia.

Największą wartość osiąga on w gimnazjach (0,56% ogółu uczniów), a dalszej kolejności w szkołach podstawowych (0,40%).

Mniejszy udział mają uczniowie nauczani indywidualnie w szkołach ponadgimnazjalnych i w przedszkolach (odpowiednio 0,18% i 0,16)

Uderzające są różnice w odsetku uczniów nauczanych indywidualnie między szkołami publicznymi a niepublicznymi .

W tych ostatnich odsetek ten jest na każdym poziomie kształcenia parokrotnie niższy niż w szkołach publicznych. Można przypuszczać, że szkoły niepubliczne niechętnie przyjmują uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia udział w zajęciach w szkole.

SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

przez dość długi okres czasu zajmowało ważne miejsce w

przedsięwzięciach Ministerstwa Edukacji Narodowej ( od

października 2008 r.) w dwóch komisjach eksperckich:

Zespołu ds. kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami

edukacyjnymi

i Zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw kształcenia

zawodowego.

Formuła prac zespołów była różna, ale cel jeden: określić

miejsce ucznia niepełnosprawnego w systemie edukacji tak,

by mógł on osiągnąć pełną samodzielność, bądź

samodzielność na miarę jego możliwości oraz oczekiwań.

SZANSE I ZAGROŻENIA W EDUKACJI UCZNIÓW Z

NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

Z danych statystycznych raportu wynika mała

skuteczność edukacji specjalnej w formach

włączających, z uwagi na nierealizowanie w tej

formie uwarunkowań koniecznych do właściwej

realizacji uczenia się młodzieży

z niepełnosprawnościami.

Trudności sygnalizowane były już wcześniej, w trakcie

prac nad reformą.

MODEL WSPÓŁPRACY

Nauczyciele szkół ogólnodostępnych nie mogą czuć się osamotnieni.

Należy określić zasoby (kwalifikacje, zadania) placówek, instytucji.

Trzeba szukać rozwiązań merytorycznych, mających na celu wspomaganie ucznia ze SPE i jego rodziców, a także nauczycieli, dotyczących np. specyfiki pracy z uczniem z określoną niepełnosprawnością, dysfunkcją lub zdolnością, efektywnej współpracy ze specjalistami Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, szkół i placówek specjalnych, integracyjnych.

Proponujemy utworzenia koalicji na rzecz ucznia ze SPE, dotyczącej powoływania i organizacji zespołów w przedszkolu, szkole czy placówce, włączając do współpracy wszystkie instytucje pomocowe, organizacje pozarządowe, wolontariat.

Ważna jest współpraca z samorządami i stworzenie zapisów dotyczących pomocy dzieciom i młodzieży ze SPE – w lokalnej strategii oświatowej.

MODEL WSPÓŁPRACY SZKOŁY Z ORGANIZACJAMI W ŚRODOWISKU LOKALNYMR.DORCZAK

WARUNKI ZAISTNIENIA MODELU WSPÓŁPRACY

1.Zdolność do właściwej percepcji problemów – wąskie rozumienie roli zawodowej nauczyciela

2.Znajomość siebie i osobistych profesjonalnych możliwości i ograniczeń – świadomość tego , że problemy uczniów są złożone i wymagają sięgania do różnych źródeł wiedzy i umiejętności

3.Znajomość możliwości i ograniczeń współpartnerów – co pomaga formułować oczekiwania i warunki współpracy

4.Właściwa organizacja wspólnej pracy – poziom technologiczny (organizacja),interpersonalny (kompetencje) i kulturowy (zrozumienie)

BARIERY UTRUDNIAJĄCE WSPÓŁPRACĘ

1.Niewłaściwe przygotowanie do zawodu nauczycielskiego i przygotowanie kadry do pracy w instytucjach publicznych – wąska specjalizacja

2.”Neurotyczna osobowość” szkoły jako instytucji – lęk przed niekompetencją i ujawnieniem

słabości

3.Brak wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów wchodzenia w relacje współpracy – brak znaczenia świadomości tych relacji

DZIĘKUJEMY