24 februari 2018 - az monicaazmonica.be/documents/1803-geriatrie.pdfverloop doorheen de dag. c....
TRANSCRIPT
![Page 1: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/1.jpg)
Huisartsensymposium anno 2018
24 februari 2018
![Page 2: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/2.jpg)
Geriatrie en kwetsbaarheid
Coördinator-moderator:
dr. Syed Haider, geriater
Moderator:
dr. Agnieska Borkiewicz , huisarts
![Page 3: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/3.jpg)
Dr. Syed Haider Geriater AZ Monica
Huisartsensymposium AZ Monica - 2018
Geriatrie en
kwetsbaarheid
![Page 4: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/4.jpg)
Inleiding
Aantal ouderen neemt duidelijk toe
Volgens de projecties van de Studiedienst
van de Vlaamse regering (SVR):
zal de vergrijzing in Vlaanderen tot minstens
2030 aanhouden
aantal 80-plussers stijgt het sterkst toe
aantal 65 tot 79-jarigen stijgt met 37% tot 2030
bij 80-plussers verwacht men een stijging van
43%
![Page 5: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/5.jpg)
Inleiding
Oudere personen (vooral 75-plussers)
kunnen nood hebben aan gespecialiseerde
geneeskundige evaluatie en zorgplanning
door de complexe interactie tussen:
Verminderde reserves
Verschillende medische problemen
Bedreigde zelfredzaamheid (lichamelijk of
geestelijk)
![Page 6: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/6.jpg)
FRAILTY (kwetsbaarheid)
Het begrip frailty is eind jaren 1970 in de VS
geïntroduceerd om een groep ouderen aan te
duiden met een bijzondere behoefte aan zorg en bescherming
Frailty heeft alles te maken met kwetsbaarheid
Kwetsbaarheid verhoogt de kans op functionele
achteruitgang en mortaliteit
![Page 7: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/7.jpg)
FRAILTY (kwetsbaarheid)
Frailty wordt meestal opgevat als een
geheel van kenmerken dat een geriatrische
patiënt predisponeert tot:
functionele achteruitgang
verhoogd risico op het optreden van
geriatrische ziektebeelden
![Page 8: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/8.jpg)
GERIATRIE
Geriatrie
Geron (Grieks) : ouderen
Iatros : arts
Geriatrie is het medische specialisme die zich
bezighoudt met oudere patiënten met meerdere aandoeningen tegelijkertijd
![Page 9: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/9.jpg)
GERIATRIE
Doelstellingen van geriatrische aanpak:
Streven naar een maximaal herstel
Patiënt opnieuw zo snel en zoveel mogelijk zelfredzaam en onafhankelijk te maken
Trachten om chronische zorgbehoevendheid
te voorkomen en waar nodig te verbeteren
Na een zo kort mogelijke opname terug te
keren naar huis of een thuisvervangende
omgeving
![Page 10: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/10.jpg)
Multidisciplinaire team geriaters
psychologen
verpleegkundige inclusief palliatieve verpleegkunde
kinesitherapeuten
ergotherapeuten
logopedie
diëtisten
geestelijk verzorgers
sociale dienst
……………………en nog meer
![Page 11: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/11.jpg)
GERIATRISCH PROFIEL
De geriaters hanteren in de ouderenzorg het
zogenaamde “geriatrisch model”
(Dautzenberg et al, 2008), dat evidence
based is (Ellis & Langhorne, 2005, Ebrahim et
al, 2008) en
een duidelijke meerwaarde heeft voor
kwetsbare oudere patiënten met
meervoudige morbiditeit
![Page 12: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/12.jpg)
GERIATRISCH PROFIEL
Patiënten die worden opgenomen op dienst
hebben een geriatrisch profiel
Vaak gaat het om een combinatie van:
lichamelijke
psychische en
sociale problemen
Een geriatrische patiënt wordt echter niet
gedefinieerd op basis van zijn leeftijd
![Page 13: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/13.jpg)
GERIATRISCH PROFIEL
De biologische en kalenderleeftijd
moeilijk te bepalen wanneer een patiënt als
geriatrie patiënt moet worden beschouwd
iemand kan al op 65 jarige leeftijd met één of
meerdere ziekten hebben, weinig sociale
contacten hebben en afhankelijk zijn van zorg
In dat geval spreken we van een geriatrische
patiënt ondanks de relatief jonge leeftijd
![Page 14: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/14.jpg)
GERIATRISCH PROFIEL
Het typisch geriatrisch profiel :
• oudere persoon (meestal > 75 jaar)
• met nood aan gespecialiseerde geriatrische evaluatie en zorgplanning
• met een complex ziektebeeld, als gevolg van
stoornissen op lichamelijk, geestelijk en sociaal
gebied
• waardoor zelfstandig functioneren en de
kwaliteit van het leven negatief beïnvloed
wordt
![Page 15: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/15.jpg)
GERIATRISCH PROFIEL Het profiel volgen de Belgische
Vereniging voor Gerontologie en
Geriatrie (Pelemans, 2002) : Verminderde homeostase
Multipele, chronische pathologie
Bedreigde validiteit
Het risico van polyfarmacie
Gewijzigde presentatie en verloop van pathologie
De somato-psycho-sociale verwevenheid
![Page 16: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/16.jpg)
Kenmerkende Symptomen
Vallen
Acute verwardheid
Vergeetachtigheid
Ondervoeding
Incontinentie
Verminderde mobiliteit
Moedeloosheid
![Page 17: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/17.jpg)
Geriatrische syndromen
• Mobiliteitsproblemen en vallen
• Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks
functioneren
• Geheugenproblematiek
• Delier, ofwel acute verwardheid
• Continentieproblemen
• Polyfarmacie, ofwel het gebruik van veel
medicijnen tegelijkertijd
• Somberheid, eenzaamheid en
levensfaseproblematiek
• Een van bovenstaande in combinatie met zorgproblemen
![Page 18: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/18.jpg)
Frailty markers (Puts et al., 2005)
Laag lichaamsgewicht
Verminderde longfunctie
Cognitieve beperkingen
Slechtziendheid
Slechthorendheid
Incontinentie
Weinig ervaren regie over het eigen leven
Depressieve symptomen
Lichamelijke inactiviteit
![Page 19: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/19.jpg)
Screeningsinstrumenten
Het vroegtijdig opsporen en adequaat behandelen van ouderen in een kwetsbare toestand is cruciaal om onnodig functieverlies, inefficiënt gebruik van voorzieningen, afname van kwaliteit van leven, en zelfs sterfte te voorkomen
Meerdere betrouwbare instrumenten beschikbaar voor de screening naar frailty:
Groningen Frailty Indicator (GFI) (Schuurmans et al., 2004)
het ‘Comprehensive Frailty Assessment Instrument’ (CFAI) (De Witte et al., 2013)
Tilburg Frailty Indicator (TFI)
![Page 20: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/20.jpg)
Groningen Frailty Indicator (GFI)
(Schuurmans et al., 2004)
De GFI bevat acht domeinen: Mobiliteit
Lichamelijke fitheid
Visus
Gehoor
Voeding
Co-morbiditeit
Cognitie
Psychosociaal
Scoring GFI : range 0 / 15
Een totaalscore van ≥ 4 : kwetsbare patiënt
![Page 21: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/21.jpg)
Tilburg Frailty Indicator (TFI)
(Gobbens et al., 2010)
Lichamelijk
Psychisch
Sociaal
Scoring TFI : range 0 / 15
Een totaalscore van ≥ 5 : kwetsbare patiënt
![Page 22: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/22.jpg)
Comprehensive Frailty
Assessment Instrument (CFAI)
(De Witte et al., 2013)
De CFAI bevat vier domeinen:
Fysisch
Psychisch
Sociaal
+
Omgeving
![Page 23: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/23.jpg)
Aandachtspunt
Een goede afstemming tussen geriaters en
huisartsen is erg belangrijk wat betreft hun
verantwoordelijkheden ten aanzien van de
zorg voor kwetsbare ouderen met
multimorbiditeit
![Page 24: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/24.jpg)
24 februari 2018
Huisartsensymposium anno 2018
![Page 25: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/25.jpg)
DELIER EN DEMENTIE
Coördinator: Dr. Syed Haider
Sprekers:
Dr. K. De Waele Geriater
Kilian Amelinckx Psycholoog
![Page 26: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/26.jpg)
INHOUD
Wat is delier?
Verschijningsvormen
Epidemiologie
Prognose
Pathofysiologie
Etiologie
Risicofactoren
Uitlokkende factoren
![Page 27: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/27.jpg)
INHOUD
Diagnostiek delier
Differentiele diagnose delier/dementie/depressie
Behandeling
Behandeling van de onderliggende oorzaak
Behandeling van delier
Medicamenteuze behandeling
Niet medicamenteuze behandeling- Ondersteunende
maatregelen
Preventie van delier
![Page 28: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/28.jpg)
Inleiding
![Page 29: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/29.jpg)
Delirium: DSM V - criteria A. Stoornis in aandachts- ( verminderd vermogen om aandacht te
focussen,vast te houden en te switchen ) en bewustzijnsniveau (
verminderde oriëntatie in ruimte)
B. Snel ontstaan ( vaak over enkele uren/dagen), en fluctuerend
verloop doorheen de dag.
C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele
vaardigheid.
D. Symptomen in A en C niet verklaard door onderliggende
neurocognitieve aandoening of niet in context van ernstig
verstoorde arousal ( vb. coma)
E. Stoornis in aandachts- ( verminderd vermogen om aandacht te
focussen,vast te houden en te switchen ) en bewustzijnsniveau (
verminderde oriëntatie in ruimte)
![Page 30: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/30.jpg)
Verschijningsvormen/
subtypes
De hyperactieve/ hyperalerte vorm
Motorische onrust en agitatie, wanen,
hallucinaties, stemmingsinstabiliteit
Verminderde controle: roepen, schelden en
afweren van de verzorgers. Hyperalert
De hypoactieve/ hypoalerte vorm (“stil delier”)
Hypoactieve psychomotorische activiteit, apathie,
verminderde interactie met de
omgeving,verminderde alertheid, lethargie.
Andere: minder en langzamer spreken.
![Page 31: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/31.jpg)
Verschijningsvormen/
subtypes
Gemengde vorm
Psychomotorische activiteit fluctueert snel
Ook normaal activiteitsniveau met gestoord
![Page 32: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/32.jpg)
Epidemiologie
Amerikaanse cijfers!
Brede intervallen in percentages
Verschillende screening- en diagnostische methodes
Achtergrond en professionaliteit van de medische staf
Prevalentie:
Algemeen: 0,4%
> 55j: 1,1%
> 85j: 14%
Ziekenhuisopnames bij ouderen: 14-24%
Terminale patiënten: 80%
![Page 33: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/33.jpg)
Epidemiologie
Incidentie:
Algemeen: 3-29%
3% bij medische patiënten
30%-50% in de postoperatieve fase (bv. heupfractuur)
Op ICU: 80%
WZC: 14%-21%
![Page 34: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/34.jpg)
Prognose
“Reversibel”
Moeilijk voorspelbaar
Duur: 2 à 3 weken
Afhankelijk van het type delier, leeftijd, oorzaak,
medicatiegeruik, etc…
![Page 35: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/35.jpg)
Pathofysiologie
Acute, diffuse cerebrale ontregeling met complexe
pathofysiologie.
Hypothese: disbalans in het cholinerge-dopaminerge
systeem, met een relatief tekort aan acetylcholine
![Page 36: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/36.jpg)
Etiologie
Predisponerende factoren
Dementie/cognitieve stoornis
Hoge leeftijd
Eerder doorgemaakt delier
Ernstige co-morbiditeit
Visus- en gehoorstoornissen
![Page 37: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/37.jpg)
Etiologie
Uitlokkende factoren
Cfr. DMS IV
Somatische aandoeningen
Intoxicaties
Onthouding: psychofarmaca, alcohol
![Page 38: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/38.jpg)
Uitlokkende factoren
Somatische aandoeningen:
Koorts/hypothermie
Hersentumor- of- metastasen
Neurologisch: CVA, meningitis, encephalitis,
intracraniele bloeding
Ernstige infecties: sepsis, pneumonie, urineweginfectie
Respiratoire infectie
Shock
Myocardinfarct
Laag serum albumine
Anemie
![Page 39: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/39.jpg)
Uitlokkende factoren
Somatische aandoeningen:
Metabole stoornissen: verstoorde glycemie, kaliëmie,
calciëmie, natriëmie.
Chirurgie
Blaas- en fecale retentie
Dehydratatie
Langdurige slaapdeprivatie
Intoxicaties:
Narcotica,opioiden,benzodiazepines,corticosteroiden,
anticholinergica en geneesmiddelen met anticholinerge
bijwerking, metoclopramide, NSAID’s, sommige AB,
digoxine…
![Page 40: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/40.jpg)
Delier: onderkenning
Ziekenhuissetting:
Delier Observatie Schaal (DOS)
Confusion Assessment Method-vragenlijst (CAM)
![Page 41: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/42.jpg)
![Page 43: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/43.jpg)
Delier: onderkenning
Huisartsensetting:
/
Reden: DOS en CAM zijn niet gevalideerd voor
huisartsenpraktijk
Observaties over verschillende momenten zijn nodig om
tot een goede diagnostiek van delier te komen
![Page 44: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/44.jpg)
Delier vs. Dementie:
overzicht Delier Dementie
Ontstaan Plots, snel Geleidelijk, traag
Oorzaak Lichamelijke oorzaak Neurodegeneratief
Beloop Sterk wisselend doorheen dag Geleidelijk, meer stabiel
Alertheid/bewustzijn Wisselend Meestal alert
Aandacht Verminderd, snel afgeleid Aanvankelijk goed, makkelijk contact te houden
Geheugen Kortetermijngeheugen gestoord Korte- en langetermijngeheugen gestoord
Psychotische kenmerken Vaak hallucinaties, verkeerd interpreteren van wat ze zien
Soms hallucinaties, achterdocht (voornamelijk later stadium)
Slaappatroon Vaak verstoord Vaak normaal
Denkproces Chaotisch Verarmd
![Page 45: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/45.jpg)
Behandeling delier
Behandeling van de uitlokkende oorzaken
Behandeling delier
Medicamenteuze behandeling
Niet-medicamenteuze behandeling- ondersteunende
maatregelen
![Page 46: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/46.jpg)
Medicamenteuze
behandeling delier
Niet routinematig starten van medicamenteuze behandeling
Indicaties
Angst en/of hallucinaties, wanen.
Motorische onrust
Nachtelijke onrust en/of verstoord dag-nachtritme
Om essentieel onderzoek of behandeling mogelijk te maken
![Page 47: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/47.jpg)
Medicamenteuze
behandeling delier
Voorkeur: Haloperidol: 0.5 tot 1.5 mg 2dd per os, gedurende
max. 1 week (druppelvloeistof). IM /IV toediening is
mogelijk. Cave!
In crisissituaties kan IM toediening noodzakelijk zijn. (max.
10 mg/24 u).
Bij blijvende onrust: associeer benzodiazepine (
vb. Lorazepam 0.5 tot 2 mg/ 2 uur oraal of parenteraal-
evt. Midazolam IM).
Benzodiazepine wordt als eerste afgebouwd
zodra patient terug rustig is.
Bouw Halperidol na 1 week af.
![Page 48: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/48.jpg)
Delier: niet-
medicamenteuze
behandeling
Psycho-educatie omtrent delirium aan naasten
Opsporen lichamelijke oorzaak, vaak tijdelijk, gevolgen van de
aandoening, belangrijk om vaak op bezoek te komen als
herkenningspunt
Oriëntatiepunten aanreiken (klok, foto’s, kalender, …)
Beperk het aantal prikkels tot het minimum
Spreek in korte, eenvoudige zinnen, stel korte, gesloten,
enkelvoudige vragen
![Page 49: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/49.jpg)
Delier: niet-
medicamenteuze
behandeling
Bij ieder contact (korte) voorstelling + waar, waarom, wat aan de
hand
Sensorische deprivatie tegengaan (bril en/of hoorapparaat
hanteren)
Activeer overdag en verstoor de slaap zo weinig mogelijk
Niet fluisteren met derden in bijzijn van patiënt
Wees bewust van verbaal en non-verbaal gedrag
Maak angst bespreekbaar
…
![Page 50: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/50.jpg)
Dementie/neurocognitieve
stoornis: DSM-V-criteria
Cognitieve achteruitgang op 1 of meer domeinen tov eerder
niveau:
Leren en geheugen
Taal
Executief functioneren
(Complexe) aandacht
Perceptuele-motorische vaardigheden
Sociale cognitie
Obv zorgen van betrokkene, informant of clinicus +
geobjectiveerde beperking in cognitieve prestaties (NPO/klinisch
onderzoek)
![Page 51: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/51.jpg)
Dementie/neurocognitieve
stoornis: DSM-V-criteria
Cognitieve problemen zorgen voor problemen in ADL,
assistentie is nodig
Cognitieve problemen worden niet verklaard door delirium
Cognitieve problemen worden niet verklaard door andere
psychische stoornis (vb. depressie, schizofrenie, …)
![Page 52: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/52.jpg)
Diagnostiek
HAS AZ Monica 52
Bedankt voor uw aandacht!
![Page 53: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/53.jpg)
Verslavingsproblematiek bij Ouderen
24/2/2018
![Page 54: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/54.jpg)
WELKOM !!
Kevin Peterson, MD, PhD
![Page 55: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/55.jpg)
Overzicht
Tabac
Alcohol
Opiaten
Benzodiazepines
![Page 56: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/56.jpg)
Tabac
![Page 57: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/57.jpg)
Afkick methodes naar keuze
Cold Turkey
Afbouw
Pleisters/ nicotine substitutie
Bupropion
Beloningspot
Sociale aanpak
Substitutie activiteiten
![Page 58: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/58.jpg)
Afbouw voorbeeld
Geef al uw sigaretten een naam
b.v. ochtend sigaret, na avondmaal sigaret, met moe telefoneren sig…
Rangschik ze
Stop met sigaretten zonder naam
Kies wanneer je klaar wilt zijn
Schrap een sig van onderaan in die lijst om de zoveel dagen
Het kop eraf mag ook!
![Page 59: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/59.jpg)
Alcohol
![Page 60: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/60.jpg)
![Page 61: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/61.jpg)
Alcohol bij ouderen
Vaak langdurige gewoonte met afnemende
capaciteit
De meeste passen hun drankgewoonte aan
Pensionering creëert risico door gebrek aan structuur
Cognitie & Valproblematiek
Anemie, hyponatriemie, et al
![Page 62: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/62.jpg)
Cognitief verval
B1 deficientie, klassieke Korsakoff’s Syndroom
Alcoholische dementie
Mengvormige dementie
Gewoon slechte keuzes…
![Page 63: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/63.jpg)
Aanpak?
Vragen naar alcohol gebruik
Een kat een kat noemen
Patiënt’s wensen?
Grenzen voorstellen, gepersonaliseerd aan uw
patiënt
AA
Evt. omgeving inschakelen
Disulfiram? Naltrexon?
![Page 64: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/64.jpg)
0piate
n
![Page 65: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/65.jpg)
Overwegingen bij pijn bestrijding
NSAID: gastritis/bloeding
Tramadol: cave delier
Narcotica verslavend en pijn
vaak chronisch
Constipatie
Verwardheid
![Page 66: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/66.jpg)
Benzo’s – de Belgische Plaag
![Page 67: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/67.jpg)
Statistieken
5,8% in 1998
9,8% in 2008
17% in 2015 (32% > 70j)
WZC: >50%
![Page 68: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/68.jpg)
Waarom schrijven we ze
voor?
![Page 69: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/69.jpg)
Benzo’s:
werkingsmech
anisme
![Page 70: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/70.jpg)
Risico’s
Cognitieve & functionele achteruitgang
Verhoogd valrisico & mortaliteit van alle
oorzaken
Vermindering sociaal engagement
![Page 71: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/71.jpg)
Alternatieven
Slaap hygiëne
Cognitieve-Gedrags Therapie
Melatonine
Trazodone 12,5mg
Lorazepam als een benzo “nodig” is, 0,5 – 1mg
![Page 72: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/72.jpg)
Wat als… jullie patienten even de mijne
worden?
![Page 73: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/73.jpg)
24/2/18
bedankt
![Page 74: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/74.jpg)
Fe tekort bij bejaarden
Is Fe tekort een topic ?
Fe tekort = labo diagnose
Hoe Fe tekort opvullen ?
Denk aan Fe tekort bij chronisch hartfalen
![Page 75: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/75.jpg)
Is Fe tekort een topic
bij bejaarden ?
![Page 76: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/76.jpg)
NHANES III
Anemie
Hb man < 13 g%, vrouw < 12 g%
![Page 77: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/77.jpg)
Onverklaard of
multifactorieel
IJZERTEKORT
INFLAMMATIE
CHRON NIERINSUFFICIËNTIE
FOLIUMZUUR/VIT B12 TEKORT
CHRON NI + INFLAM
ANEMIE THUISWONENDE
BEJAARDEN
+/-50
%
FE
![Page 78: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/78.jpg)
Fe tekort = labo
diagnose
![Page 79: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/79.jpg)
= Ferroportine
3 mg /dag
FE CYCLUS
![Page 80: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/80.jpg)
![Page 81: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/81.jpg)
Fe tabletten ??
Functioneel Fe tekort
chr
Infectie / chron inflammatie
Chron hartfalen
chron nierinsuffic
oncologie
inflamm darmlijden
Reumatoide artritis….
![Page 82: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/82.jpg)
5-6 mg /d Fe tabletten efficiënt uitz bij malabsorptie
Nr1 = chron GI bloedverlies
malabsorptie? Malnutritie?
Absoluut Fe tekort
![Page 83: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/83.jpg)
![Page 84: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/84.jpg)
![Page 85: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/85.jpg)
Ferritine < 20-30 µg/L = 100% specifiek voor ABSOLUUT FE TEKORT
bij bejaarden < 50 µg/L
bij chronisch zieke patiënten (ihb chronisch hartfalen ) :
Ferritine < 100 µg/L= ABSOLUUT FE TEKORT
Ferritine < 300 µg/L + transferrine saturatie < 20% = FUNCTIONEEL FE TEKORT
Fe tekort = labo diagnose
![Page 86: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/86.jpg)
Hoe Fe tekort
opvullen ?
![Page 87: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/87.jpg)
begin met FE tabletten
(=80 mg elementair Fe )
+ vit C
Bruistablet
100 mg Fe2+ SO4 7H2O
capsule
(= 20 mg elementair Fe)
OF
FE2+
![Page 88: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/88.jpg)
Lage dosis Fe is even efficiënt
bij 80+ Aantal mg elementair Fe
150 mg
50 mg
15 mg
In elke groep 30 pat
met ferriprieve anemie
![Page 89: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/89.jpg)
Lage dosis Fe veroorzaakt minder
nevenwerkingen bij 80+
![Page 90: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/90.jpg)
PATIËNT OPVOLGEN ! begin met Fe tabletten
Refractair : geen stijging ( < 1 g % Hb ) na 4- 6
weken per os
slechte
tolerantie:diarree,obstipatie,nausea,metaalsmaak
,..
INTRAVENEUS FE
![Page 91: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/91.jpg)
![Page 92: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/92.jpg)
Injectafer 1 gram - ambulante behandeling
binnen de terugbetalingscriteria : +/- 25 euro
Buiten de terugbetalingscriteria : +/- 150 euro
![Page 93: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/93.jpg)
Denk aan Fe tekort bij
chronisch hartfalen.
![Page 94: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/94.jpg)
Fe tekort komt voor bij de helft van de
patiënten met chronisch hartfalen : is
een “comorbiditeit”
![Page 95: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/95.jpg)
Causes of iron deficiency in
heart failure
Malnutrition • Loss of appetite:
<50% intake
Malabsorption: • GI oedema
• PPI, PO4 binders
GI blood losses • Anti-platelets
• Anti-coagulants
• NSAIDs
• Mucosal integrity
Inflammation
Cytokines, IL-6, IL-1, TNF-α
• Blunted responses to EPO
• Apoptosis of erythroid
progenitors
• Hepcidin-mediated
malabsorption
and RES pooling
Reduced iron storage: Absolute iron deficiency
Reduced iron mobilization: Functional iron deficiency
Jankowska EA, et al. Eur. Heart J 2013;34:816-29.
![Page 96: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/96.jpg)
IJzergebrek bij patiënten met chron hartfalen , onafhankelijk van anemie, wordt geassocieerd met:
verminderde inspanningscapaciteit
verminderde kwaliteit van leven
verslechtering van symptomen
BE/INF/17/0031
Terug aanvullen van Fe reserves , leidt tot een verbetering van bovenstaand klachtenpatroon
Het gunstig effect treedt snel op na 4-6 weken
FAIR-HF , 2009, 459 pt , CONFIRM-HF , 2015 , 304 pt
![Page 97: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/97.jpg)
![Page 98: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/98.jpg)
Fe tekort bij bejaarden
ferritine en transferrine saturatie
Lage dagdosis is voldoende
Zo per os niet lukt, aarzel niet om intraveneus te
geven
![Page 99: 24 februari 2018 - AZ Monicaazmonica.be/documents/1803-GERIATRIE.pdfverloop doorheen de dag. C. Bijkomende stoornis in cognitie ( geheugen,taal, visuospatiele vaardigheid. D. Symptomen](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022060504/5f1d892738ccdf0beb794ad2/html5/thumbnails/99.jpg)
Bedankt!