4. bölüm

4. Bölüm

TASARRUFLAR VE KREDİ PİYASASI

Tasarruf Oranları

Solow (1956) ya göre tasarruf oranları arttırıp nüfus artış hızı düşerse k.b. gelir yükselir. Nüfus hızlı artarsa halihazırdaki sermaye bölüneceğinden k.b. Sermaye ve gelir azalır. Yani toplam GSMH büyüme hızı nüfus artış hızından yüksek olmalı ki k.b. Gelir artsın.

Tasarruf Oranları

Dünyada tasarruf oranları en yüksek bölge GD Asyadır. 1999-2003 Çin %42 ile en yüksek, G. Kore %31, Japonya %27. Bölgenin savaş sonrası hızlı kalkınmasının sebebi sermaye birikimidir.

En fakir sahra Afrikası: ~%10 Endonezya %24, Nijerya %25,

(Perkins ve dig. 2006)

Türkiye de Tasarruf Oranı

TR de : 1989-2003 arası %20 civarında. 86 öncesi %10-15. Çin in yarısı: çok düşük.

Tasarrufu Belirleyen Faktörler Tasarruf edilebilirlik neye bağlı? (tasarruf arzusu

farklı) %70 K.b. gelir seviyesine (kişi başına geliri

düşükse temel tüketim ihtiyaçları gelirin çoğunu kapsar, tasarruf küçülür.),

büyüme beklentisine (gelecekte b. geliri artacaksa bugün tasarruf düşer),

bağımlılık oranına (BO), bağlıdır. BO her çalışan kişinin ort. kaç kişiye bakmak zorunda

olduğudur. Yüksek gelirli ü.: 0.5, düşük gelirli ü.: 0.8. TR de azalıyor: en son 0.5. Şekil 4.8

Tasarrufu Belirleyen Faktörler

Tasarruf Etme Arzusu Reel faiz oranı: bir yere kadar tasarrufu

arttırır ama ondan sonra arttırmaz. Finansal piyasanın derinliği, çeşitliliği,

sisteme güven.


Hayat evreleri hipotezi Genç ve yaşlıyken tasarruflar erir, orta

yaşlarda artar. (Modigliani1970) Demografik etki: Çalışan nüfus artarsa

tasarruf artar. 18 yaş altı ve emekliler artarsa t. düşer.

Ömür beklentisi artarsa tasarruf artar çünkü uzun yaşlılık zamanı için lazım.


Eğitim: Ailelerin çocuklarının eğitim döneminde

tasarrufları azalttığı gözlenmiş. Nedeni devletin eğitim harcamalarına bel bağlamakta olmaları ve burs alabilmek için tasarrufları küçük göstermeleri.

Kredi (Finansal) Piyasaları

Fazla fonları olanlarla fon ihtiyacı olanları buluşturur. Kalkınma için son derece önemli: iş kurmak,

işi büyütmek, eğitim, tüketimi düzleştirmek. Özel sektör kredileri / GSMH:

düşük gelirli ü.: %15, orta gelir: %40 yüksek gelirli ü.%110 TR de 95 e kadar %15-20, sonra %15-25

Kredi Piyasalarında Sorunlar

Asimetrik bilgilenme: Kredi vermek isteyenlerin almak isteyenler hakkında az bilgi sahibi olması. İki sorun çıkar: Kredi verilmeden önce: tersine seçim

(TS): daha riskli borç alıcılar daha fazla krediye başvurur.

Verildikten sonra: ahlaklı davranış sorunu (ADS). Borç verici alıcının ne yaptığını tam takip edemez.


TS ve ADS sorunlarını azaltmak için: Herkesin kredi skoru (sicili) tutulmalı. Bilgi

paylaşımı arttıkça kredi imkanı artar. Bilgi toplama maliyeti arttıkça kredi daralır. (tefeci sektörü, niye yüksek faiz?)

İş yapanların adresi belli olmalı. Köyden kente göç işi zorlaştırıyor.


Bu sorunları azaltmak için: Kayıtdışı azaltılmalı. Kişiler vergiden kaçmak için

maaşları, servet değerlerini az gösteriyor (ya da başkası üstünde). Ama kredi için teminat (ipotek) gösteremiyor.

ADS: Krediler: Hayat sigortası, kefil, ipotek Araba Sig.: risk gruplarına göre farklı sigorta primi,

kazasız-cezasız sürücüye indirim

Kredi Piyasaları

Tefeci (Gayriresmi kredi) sektörü Bilgi toplama maliyeti yüksek Geri ödememe durumunda yaptırım

maliyetli Oligopol piyasa, rekabet az. Artı vergiden kaçma maliyeti var Sonuç: yüksek faizler.

Hükümet Ne Yapabilir?

Bütçe Denk Olmalı: Devlet bütçe açığı verirse kredi talep eder, faizi yükseltir, özel sektörün kredi imkanını daraltır (crowding out). Bütçe fazlası verirse genişletir, faiz düşer.

Sosyal sigorta sistemi (emeklilik, sağlık) kişilerin tasarruf isteğini azaltır. Çalışma, prim süresi uzatılıp, herkese ödediği prim kadar emeklilik maaşı-sağlık desteği verilmeli. Özel e. sigortası teşvik edilebilir.

Hükümet Ne Yapabilir?

Mikrokredi sistemleri: Orta-düşük gelirli kesime kredi sübvansiyonu. Bankalara bu kesime minimum kredi zorunluluğu. ADS önlenebilirse?

Sivil Toplum Örgütleri

Gramen Bank örneği. Bangladeşte uygulandı. 5 kişiye beraber kredi veriliyor. Herhangi biri ödemezse diğerleri borcu üzerine alıyor. Adım adım ödeme. Başarılı: geri ödememe oranı düşük. Üretim için, tüketim için degil. Kadınlara öncelik.

TR de sermaye birikimi

Şekil 4.6: sermaye harcamaları/GSMH

%20-25 aralığında. 94 ve 2001 krizlerinde düşüş. Özel sektör kredi / GSMH niye düşük?

Bankacılık gelişmemiş Kamu borç ihtiyacı yüksek, özele kredi

kalmıyor, faiz yüksek

Muhtemel sunum konuları

TR de sosyal sigorta sistemi kamu bütçesinin en büyük deliği: Ne tür tedbirler alınabilir?

TR de STK lar Gramen Bank türü mikrokredi sistemi geliştirebilir mi? Engeller ve avantajlarıyla sistem önerebilir misiniz?

4. bölüm

Documents