40(0 · 2013. 2. 15. · ermen, gyrgy, orus daqbda ala kibik кев tyrly tiliege kecyrylye, kitae...

С j■'tt ПГ "

Cf Щ Г # ■

/ 1 •*> <1/ Д,

( K t e n i a n b e fZXC t

£ 40(0^ • . 3 </*г> f

'/

к

ч ц

г а

-V ,

I a . ,h >*\ <■ \<K //b j>

4 v '" 5

V

fc

k Г' 4 жИШIT1'■ ^■ J§4 i; В1

'

. V *

J :Д£' ^ A r

Q A R A C A J O B L N A S I Z D A T

MlkojttH Saxar — 1936

оо< го

NASRA XO^ANb

XAPARLARb

I й ш а Ц ш н о т е к а' ТР и р У к г у

V О Г ’Мйоеь- ; , ? х ш

• • • .■ г . ' л ш н я и м

QARACAJ OBLNASIZDAT

M ik o ja n -§ a x a r— 1936

С-Оар)u п L Я з . У Р Т Е Н О В

АНЕКДОТЫ НАСРА ХОДЖА

к д р о б л н я ц и з д м тМ и к о я н - Ш а х а р — 1936

г; Яз. УРТЕНОВ

АНЕКДОТЫ НАСРА ХОДЖА

к я р о б л н д ц и з д а тМ и к о я н - Ш а ч а р — 1936

EKINCI BASMASbNA AL S0Z

„Nas ra Х о^а пь хараг1агь“ -пь Birincl B asm asbnd an ( 193 1- c l f b l - flan) вег! 4— 5 дь1 ozdu . Bu eske r i lgen za m a n n b icinde xa lq twor- c e s tw o q a ( fo lk l jo rq a) дь1 sa jbn Bekden-eek aqbl ве1упув, es i j i l iB

keledi .„Nas ra Ходапь хараг1агь“ da, Birinci ea s m a s b n b al s e z y n d e

[cergyzylgeni kieik, savlaj folkl jo rcula BegitiB, xa lq tw o r c e s tw o q a - o ik l jo rq a sana ladbla .

Gaze t len i Bergen xa pa r l a rb na kere, 1935-ci ?ь1пь icinde Nasra Ходапь xapar la rb garibd n: orus, uzeek, tagik, gyrgy , e rm en , azereaj- ;an t i l lede B asma qa u ru lu e c b q qa nd bl a .

O ru s t i lde Ba sm aqa Berilgen rukop isn i y s y n d e n e m da апь -ne jadar kerekl i is eo l q a n b i ib x a q b n d a n „Lite ra turna ja gaze ta* da, „O g o n jo k " da, d a q b d a ala kieik к е в ty r ly gaze t lede em da zu rn a l l a d a alaj stati jala gazbldbla.

Bu gaze t leni , zurna llanb Bergen u s t a n o w k a l a r b n b N . Х о^ ап ь xapar - агьпь al easmasbi ida ee r i l gen u s ta n o w k a d a n ne ke se k Ba^xalbqb ;oqdu.

Bir qaum la „Nasra Ходапь xapar la rb" d ee gy ry ty lg en anek- lot lanb kert ida „Nasra Xo?a d e e Bir a dam B olqandb , вагьп a lanb ol cesi c b q a r q a n d b " de e Bir a d a m n b a tbna taqbB, u llu ?аць1ьс a q b l q a:y?edile.

Nas ra Х о^а пь xa par la rb — Bir arbsb-eer is i B ol m aq an xalq twor- : es twodula. M u n u Bblaj a n b la r q a kerekdi.

Se z ycy n , „Lit. ga z e ta " Nasra Ходап ь e m d a апь хараг1агьпь ysynden Bblaj gazadb:

„Nasra Ходаиь anekdotlarbn orus tilde BasmalaB cbqa- rbvnu tbjbn§lb BOlqanb в!а Bolmaqanbtib ysynden Bizge talaj kere sorqandbla. Biz Nasra Хо^апь xaparlarbn QbjbB, Kitae etie Basmaqa urmaqlbqnb kereklige sanajBbz, апь в1а da Birge B i r qaum £olila§la ацьПагьп b u teeendeg i ajtblibq- la q a Belmekliklerin izlejeiz. £u vuq kyncbqqan qbrallada, Orta Azijada emda Zakawkazijada ken ^ajblqan b u kesgin aqbllb anekdotlanb Cbqarqan а(1ь b o I u b gyrytylgen Nasra Хо<;апь kirn Bolqanbnb, qacan, qajda (a§aqanbnb ysyndert w ostokow edle Bir ?агь toxda§m aj B y g y n n e derici Bir-eiri aralarbnda davla§adbla. Biz, b u davlasbvnu Bosxa emda iajdasbzqa tergejsiz . Nasra Ходапь anek d otlarb xalq tw or- cestwodula. Bu a n ek d ot lan b awtorun taearq a kyre§mek B i r Ba§*bsb Bolmaj orus nart sez ieni n eda n em sa £om aq- 1апь a w to r u n ^ B a r q a kyre§gent;e u§ajdb.

a

Kim Bilsin eir zamanda (X-cu gyz дь1 в!а XIV-су £yz дь1пь arasbnda) Nasra Хода dee eir adam b o I u b , b u xaparla q a naqbrda, mbsxbllav goruqda suzet salbv golda uelgili eir rolnu ojnaoian da Bolur.

Alaj‘a Nasra Хода kerti ucxararaq adam BOlqanb в!а, ga§av praktikanb cyjreliklerine mudrbj m aqanalb ajtbvla ajtbrlaj aqbllb adam Bolqanbn folkljorcula Bajamlarqa Bol lalbq tyldyle.

Qalaj alaj Bolsa da Biz Nasra Xoganb anekdotlarbni» дадь orus izdaniesin alqb§lajBbz... em da N-Ходапь eir tala anekdotuu дагьв k e r g y z z e iz 11 (L. G. № 19— 1935 g ).„Li te ra turnaja gaze ta" Nas ra Ходапь x a p a r b n d a n o ru s tilde

talaj харагпь bu w b s tu pl en i en i t y e y n e дагьв ke rgy zedi .„ O g o n j o k " zur na ln b g a z q a n b da ,,L— G “ -ni g a z q a n b в1а tolu

keli?edi . А х ы ь , Ходапь xapar la rb ne ke se k d a isegi BOlmaqan xalq two rc es tw odu.

Ba Basmasbnda da Biz Ход апь xapar la rbna sa jlav k e z d e n qa^ raqauBbz . Bizni qo lu eu zd a во1ипцап 4 5 0 —500 a n e k d o t d a n 3 — 4 gy- zyn kijirgenBiz.

N asra Ходап ь x a p a r la r b n d an b o Iub xalqda g yr y g en le r i tala ty r ly w a r ia n td a aj tbladbla, Biz qa ra e alanb p o l i t ik a ganb nd an err t aqbl war ian tx a salbB g a r a ? d b r w q a ky re? gen Bi z .

Kitaenb ic inde 100-ge guvuq d in ne qar§cb, afendileni , molla- 1апь fi tnalarbn, cirikliklerin, osa l lbq la rbn a j q a q e t g e n a n e k d o t eardb.

Bir Be leg i d a c i n o w n i k le n i , Ba jlanb , Bij leni a r t b q l b q l a r b n b y sy n - d e n g y r y g e n l e d i l e . Q a l q a n l a r b d a qaralbB, qu $ n u , q a n a t l b n b y s y n d e n s a e i j l e g e garav lu i^leniB sa lb n ru m d b la .

T e r t y n c y q au m ane k d o t l a tyz naqbrda lb- o ju nlu e m d a ad am n b tae lbq ia ib в1а ky ld yrg en allaj xapar la b o Iub kiredile.

Qaraca j l i t eraturanb i s tor i jasbnda , x u d o z e s tw e n n b j p roz anb tex- n ikasb в1а c b q q a n e a s m a produks i ja b o Iub etn a l q b B u r u n (ga ze td e Cbqa t u r q a n „Syryvcy Xamid ni" fe l je ton la rbn a j tmaj ) Nas ra Ходапь xaparla rb c b q q a n d b l a e m d a gas gazbvculanb proza ga zbvcu luq nu texnikasb в1а ?aq re j e t ivde Bizni s b n a q a n b B b z q a kere ullu m a q a n a - 1агь B o l q a n d b .

Nasra Ходапь xapar la rb ki tae b o Iub c b q q a n k ezyv de , qu ru агь derici qar a t a n b m a q a n tbsbrbv ladan b o Iu b , 40 — 50 tb^brbv bu xapar- 1апь o q u r q a ta l pbnb vn u seeeBi в1а keslerini g r am ot no s t su z lu ql a r bn q o ra tx an la rb n kesleri auzlarb в1а aj tbB к е в e^i tgeneiz.

Nas ra Ходапь b u g o l q u c b q b v u n d a n da Biz ol m ur a tn b e tmej tyleyz.

Ki taenb tili madarb e o l q a n caq lb Q ar ac a jn b aslb xalq t i l inde gazb lqa ndb .

Ba§xa mi llet lede Cbqqan k i tae ladan а!ьпцап xapa r la rbn da Biz xa lq nb (Qaraca jnb) ga$av us lowie s ine guvuqla?dbrbB alaj gara^dbr- q a n e b z .

4

Bu kitaBtib icindegi 3 —4 gyz a n e k d o t n u Basmalav в!а o z q a n d u n j a n b ulxucu , zalimlikci, а х ы ь gar lb laqa , u r u n n a n l a q a tu$man s e r i q a t b , z ako nu в!а, апь a r tbqlbqlarb в1а ?a qre j e t g e n d e n son,ra da:

a) az oquj -gaza B i l g e n l e n i o q u v nawbklarbn e sd yryvde , gahil- likni goq e t ivde ;

в) gas gazbvcu_ k ad r l anb proza lk xudoz . l i te ra turanb texnikasb , till в1а §aqrej et ivde;

w ) xalq tw or ce s t wo n u gbjbvda emd a g bjq and a da ty z m e t o d в1а gbjbv gor u q qa o q uvl u adamlarbBbznb а11ьп ajlandbrbvda ma bu y c - t e r t za l d a Bir k e s e k fajda Berse, bu kitaenb ва? muratb t o l q a n n a sanarbqBbz .

Izdatelstwo.

„Nasra X o g a “ d e g e n a t e m da апь ky ldy ryvcy , kesgin m a q a - na lb xapar la rb, Bir Q a r a c a j q a tyl, savlaj k y n c b q q a n xa lq la qa , savlaj d u n j a q a Belgilidile. E w ropada , Azi jada, t ae A m er ika da g a ^ a q a n xalq- 1апь a ra sb n d a da Biz Nasra Ходапь xapar la rb gy ry g en in keree lz.

Nas ra Ходапь x a p a r l a r b ty r k - t a t a r t i l l e d e n iniliz, агав, n e m s a , erme n, gyrgy , o r u s d a q b d a ala kiBik к е в t y r ly t i l iege k e c y r y l y e , kitae b o Iub gy ry ty le d i l e . Xar mil le t Ходапь sy je d i . Апь хараг1агьп, a n e k d o t l a r b n sa q b n b B , aj tbB g u e a n a d b l a , bos s a q a t l a r b n g a r b q lb q в1а, k y l k y в1а a s b ra d b la .

Alaj BOlsada bu qadar x a l q q a k e s i n t a n b t x a n Nasra Ходап ь k lm BOlqanb, q a c a n t u v q a n b , q a j s b e m y r d e да?ав, q a c a n , q a j d a el - geni B ygynne derici i s to r i jaqa Belgili tyldy.

Bir z a m a n d a Nas ra Хода d e e a da m g a ? a q a n b в1а g a$ am aq a - п ь п ь x aq b n d a n a d a m inam eolurca, sbr tbn trerlaj Bir eegiml i zat goqdu .

Nas ra Хода e m d a аца atalbB gyr y t y lg en qb sx a -k y ld y ry v c y xapa r l a к е в mi l le tge Belgili e o l q a n l a r b kieik, Na sra Хода xar mil- letni kes i adambca , апь xaparla rb da kesi g a s a v u n d a n а1ьпцап xapa r la ca alaj ke rynedi l e .

„Nasra X o g a “ d e g e n a t ty r ly - ty r ly f o r m a d a g y r y jd y . Bir q a u m m i l l e t l e ( a z e r e a j g a n ty r k ly le , e r m e n l i l e ) „ N a s r u d d i n M o l l a “ de j d i l e . F a r sb l b la -a r aB lb l a „Molla N a s r u d d i n '1 de j d i l e . T y r k l y l e n i nir q a u m u d a a r t d a q b c a , Bir q a u m u va Bizni k ie ik „Nasra X o g a “ de jd i l e . Вь- 1апь q a j s b n а ^ а ц da, Bir a t n b „ B u r d u r q a n l a r b d b l a " . Bu a t ek i s e z - d e n qura lbBdb , Birem Basla rbna fa r sb -a r ae se z l e d i l e . Am ma Bir-Birle- r in e t a q b l b v xal i ler i t y r k t i lni a d e t l e r i n в е к sa q la j d b .

Qbsxasb , „Nasra X o g a “ d e g e n at e m d a апь „ e u r d u r q a n l a r b " k y n c b q q a n xa lq lanb t i l l e r inden q u r a l q a n atdb. Bu Xbjsaedan ol at k y n c b q q a n mil let leni ( tyrk- tatar , farsb-arae d e g e n c a ) xa lq lanb icinde t u v q a n d b derikBiz. Sez qajsb mil letniki eo lsa , a tnb a lu u ru n Cbq bvun da ol mi l l e tge t a q a r q a ke re k eoladb. Bblaj в1а q a r a q a n d a , Nas ra Хода a l qbB uru n k y n c b q q a n xa lq lanb icinde дугув ва?1а- q a n b n kereBiz. A m m a k y n c b q q a n n b istori jasb Bbllaj adam t u v q a n d b , ga- ? a q a n d b deB s a q b n s a da, Begimli za t a j tmajdb.

Bu a n e k d o d a g y r y g e n har mi l l e t Nasra Ходапь n e ger l i e o l q a - п ь п ь x a q b n d a n Birer ty r l y g o m a q g y r y t ed i l e . Qbrbm, q a z a n x a l q l a d a Bir t y r ly , t y r k l e d e Bir ty r ly , d a q b s t a n x a l q l a d a da Bir t y r ly , d a q b d a a la j - a l a j ta laj t y r l y x a p a r g y r y j d y . Bu a j t bv la k e e y s y n e esgi d u n j a n b

BIRINCI BASMASbNb AL S0Zy

6

e t y r y k c y tlli t u v d u r u e k e t g e n t a m b r s b z l b q l a n b e o j a v u n a Bo ja l be db l a . O l x b j s a e d a n Biz ol x a p a r l a q a t a j a n b r q a Bo l luq ty le y z .

Sez y c y n : a n a d o l l u ty r k l y l e n i a j t bv la rb na q a r a s a n , „Nasra Хода t y r k l y B o l q a n d b " de jd i l e . N asra X o g a T y r k d e A q - $ a x a r d e g e n ? a x a r d a t u v q a n d b , a n d a g a ? a q a n d b e m d a a n d a e l g e n d i , kes i d a §b jbx b o I- q a n d b d e g e n n e getd ired i l e . .Nasra Хадапь q a B br bd b d e e qaBbr, апь y j y d y d e e yj e a r d b d e g e n x a p a r l a n b a j t ad b l a .

O r t a A z i j a d a ga? a q a n tagik-farsb xa lqlanb a jtbvlarbna tbtiblasaii, вь1а da Nas ra Хода fars lb e o l q a n d b , апь xapar larb em a l q a fars t i lde cb q bB t e B r e g e n d i l e , dejdi le .

Ermenl i le da Nas ra Хода Er iwanda tuv ue , an da oq ue , ullu al im e o l q a n d b dejdi le .

D a q b s t a n x a l q l a n b a j t x a n l a r b n a k e l s e k , ala d a Nas ra Ходап ь k e s l e r i n d e n e ted i l e : „Nasra Хода Bir z a m a n d a D a q b s l a n d a g a ^ a q a n d b , Bir u l lu Bijge a c u v e o l u r c a Bir i? etiB, апь ul lu a s k e r i z l ee а]1апца- n b n d a t a e a l m a q a n d b , a s k e r n i N a s r a Хода x b j l a sb в1а x o r l a q a n d b d e e aj tbv B a r d b “— dejd i l e .

M a, xalq a r asb nda gom aq mata lda gy ryg en bu xalili x a p a r la d a n агь ga n b n d a Nasra Ходапь kim Bolqanbn, qajda , qacan g a s a q a n b n B e g i t iB a j txan Bir tyrly Bir seg iml i zat goqdu.

Та в aqbl etiB saqb§ в1а qarasan, , allaj adam Bir z a m a n d a d a Bolmaqanbna, bu x a p a r l a n b xa lq kesi garatbB, kesi cb q a r b B ijgenine k e l y n tolu a v a r b q d b . Bizni aqb lbBbz da a l a jd b . Ma, Nasra Ходап ь kim liginden bu qadar Bir Biiim eardb. Andan ва$ха eegimli zat goqdu.

En di kitaBCbqnb gazblbv-quralbv golunu x a q b n d a n da Bir-eki sez.M e n , eki дь1пь i c ind e aqb! ве1ув, q a j q b etiB, N a s r a Ходап ь

x a p a r l a r b n d a n 3 0 0- ge gu v u q x a p a r g b j q a n e d i m . Bu x a p a r l a n b k e - s y s y т а д а a u z d a n - a u z q a k e c e t u r q a n l a b o I u b x a l q d a n , q a l q a n b d a B a s m a la n b B e t l e r i n d e n ty ^ d y le . Alaj Bo l sad a m e n a l a n b ea r b S b n d a gbjbB g i B er m ek de n ese , s a j l a e a l b v n u xa j b r l b k e r d y m . Bu k i t a e x a 3 00 x a p a r d a n q u r u 200 c a q lb Biri kirdi .

Bblaj в1а, aA b la sb l qanbn a ke re da, men bu kitaBCbqqa Nasra Ходапь xa pa r l a rb nd an sajlaB em igilerin, pol i t ikanb, sosialnbj gasavnu e m d a kesgin m a q a n a s b вагь в1а g o q u n u g a n b n d a n da em magal larbn dan ajbrbB sa lqanma .

Na sra Ходап ь esgi Basmalarbnda gyryvcy: ujatsbz, me$can m a q a n a lb em d a talavcu klassxa ujus dur ul qa n dinci l ik в1а Bajlavlu B o lq a n zaranlb xaparlarb bu kitaecbqda kes ler ine orun taemadbla , taearbq da ty ldy le . M ad arb e o l q a n caqlb, bu k i t a e c b q q a ariv m a q a nalb xaparlarbn sa j lae а1ьв, Bir qaumlarbn da tbjbn^lb кегув, talaj „qbjbvla- laegalavla" ela kijirdik. Qbsxasb , kesini Bo lumuna- tye m a q a - n a sb na ke re , madarb во!о|ап caqlb игипдап oq u v c u x a lq la q a garavlu e te rge kyre?dik. Alaj 'a bu g o l q u c b q b v u в1а ви ki taecbq kesini BOjununa ty?gen вогсип t am am b e la tolturadb dejalmajBbz, gartlblbq- 1агь sezsyz eo lur la , k e r g y z g e n , ajtxan g o l d a s l a q a a ldan Bysyrevy- e y z n y Bildireeiz.

6 . Azret.

„МА, AL“ DEGENNE YRENNENDILE

Bir golda Nasra Хода da talaj negeri da elni qatbnda kel gaqasbna cbqqandbla. 01 kyn alajqa, kim erikgenin ketere, kez аса, kim guvunurqa, (kim esgi guvarqa kelie xalq кев eolqandb.

Bir afendi kelny qbjbrbnda eet-qol guva turqanlaj ajaq- 1агь tajqalaqandb da kelge ty§gendi. Xalq „kim ese da suvqa ketdi“ dee caBb§xandbla, adamla Bir-Bir afendini tuvrasbna kelie:

— Afendi! Qolunu Beri uzat, Beri tu tdur!— dee kyre§- sele da, afendi ki§ige qolun uzatbrqa, tu tdu ru rqa unamaj haman tbpbrdae, kesi c b q a rq a kyre§ie turqandb.

Nasra Хода munu кегув, qarae turqandb da sonra qalqanlaqa:

— Toxdaqbz siz, апь men Busaqat cbqarajbm,— dee afendini tuvrasbna вагьв:

— Afendi, afendi! Ma, ma, qolutnu al!— dee qolun afendige uzatbB qbCbrqandb.

Afendi sermee Nasra Ходапь qolundan tutue, suv guqu boIub cbqbB kelgeninde, qalqanla seirsinie Xogaqa sorqandbla:

— Nasra Хода, sen: „qolumu ma al!“ demej, „qolunu Beri tutdur “ desen edi va! Munu alaj ajtxanbnb seeeei nedi?

Хода:— Qugur xalqsbz siz, afendi-molla qaumnu qblbqlarbn

entda eilalmajsbz, ala „веп-вег!“ degenne yrenmegendile, ,,ma, al!“ degenne yrennendileL

EKI AFENDINI BASXALbQLARb

Nasra Ходапь Bir afendi xon§usu eolqandb. Ertdende, inirde afendige tajmazdan хьсьп1а, eerekle, saxan xalvala kelie turqandb. Afendi kelgen sautlanb хьсьп1агьп, Bereklerin, xalvalarbn yjyne salbB BO§atbB, quru sa u t la q a qarae, qollarbn8

gajbB q u r a n n b асьв, ullu qbCbrbB n e ese da Birlen i агавса oquqanbn Nasra Хода haman kere turqandb.

„Meni e§egim da quranna qarae alaj o q u rq a yrense, хьсьп-xalva a§aj turluq Bolur edi gazbq“ deB Nasra Хода e§egin o q u rq a yretiv qajqbqa kiriB, saqb§ etis teBregendi.

Bir kyn -usdalaqa вагьв, qatb qaqbt ladan Bir ullu tefder etdirgendi . Tefderni yjyne а1ьв кеНв, e§egine a§ Bergeni sajbn tefderin асьв qaqbtlarbnb arasbna arpa qujue, e§ekni allbna salqandb emda gapraqlanb Bir-Bir avduruB arpa gajbl- q a n n b e§ekge a§ata da kete turojandb.

Sav ajnb u z a q b n a ol xalili a§ вепв yret ie t u r q a n d b . Em ахыь, tefderni gapraq la rsnb a rasbna a rpa qujue, e§ekni allbna salbB ketse , e§ek tefde rni ariv ва§ьпс!ап Bir-Bir qa qb t l a rbn tili в1а асьв, q u j u l q a n аграпь а§ав, апь BO§aqanlaj ekinci q a q b tb n асьв, a rpasbn во§ав, апь da BO§aqanlaj y c y n c y qa- q b t b n асьв, alaj-alaj etiB tefde rni Ba§bndan a jaqbna CbqbB tojsa, tbnblaB, to jmasa va qbCbrbB, oquB tee regend i .

Bir kyn ertdenela Хода e§ekge a§ Berirge unutue qoj- q andb da, e§ek ас Bolqandb. Kyn igi qu§luqqa kelgenden sonra, Хода qo l tuquna da Bir qurannb salbB yjynden e§ikge cbqqanlaj, e§ek аПьпа вагьв, qurannb ijisgej teer'egeninde, Nasra Хода:

— Bo§ auz suvlarbnb tekme, icinde arpasb goqdu, inanmaj esen, ma qara, deB qurannb асьв e§ekge tutua kergyzgendi, ac e§ek qurannb gapraqlarbn tili в1а асьв qarae arpasb Bolmaqanbn kergeninde, xaman oqurqa qalqandb. Alajdan ozqan Bir talaj adam e§ekni. bu xalili quranna qarae qbCbrbB oquqanbn kergenlerinde, Xogaqa sorqandbla:

— Nasra Хода, e§egin alaj nek etedi?— Quran oqujdu, kermejmisiz, afendi Bolqandb!..Bu sez ol kyn savlaj elge xapar boIub gajblqandb.Xalq: „Ходапь e§egi quran oqujdu, Bir qarajbq" dee

дь]ь1ьв, Ходапь yjyny allb adamdan tbq-tbqlama tol- qandb.

— Магда Хода! E§egini quran oquqanbna qararqa kel- genBiz, Bizge da Bir k e r g y z !~ d e B tilegendile.

Bir zamanda Nasra Хода, e§egini ва$ьпа Bir sarx da salbB ysyne da Bir авапь давьв, ахы ь afendi kijimle в1а Bavdan Cbqarqandb, xalq eki дагь1ьв, gol qojuB seirge qara- qandbla. Ходапь xon^usu afendi da alajda Bolqandb.

9

Хода ас e§ekni keltiriB, а11ьпа qurannb salqandb. E§ek tili в1а qurannb gapraqlarbn асьв arpa izlee taBmaj haman oquB, daqbda arb-Beri avdurim асьв, qbCbrbB oquB teeregeninde, xalq seir-tama§aqa qalbB, Xogaqa:

— Qalaj oqujaladb, kimden yrennendi?— dee sorqandbla.Хода xalqnb arasbnda xon§u afendini earmaqb в1а

kergyzyB:— Andan кегув yrennendi,— degendi.— Da, Хода, e§egin ariv xazna qalmaj afendi во1а ket>

gendi da!Хода:— Ajhaj, afendidi, sezsyz afendidi, дацьг b u eki afen

dini aralarbnda eir Ba^xalbqcbq Bardb: sizni afendigiz ac kezdy, ol xbCbndan-xalvadan tojsa, quran oqujdu, meni afendim andan toq kezdy, b u ac Bolsa da oqujdu!— degendi.

0LGEN TAUQDAN £YZ £У £Е К QALAJ CbOlAR EDI

Nasra Хода Bir golda Bi§gen a§la satblqan Bir tykenne kirie satbvcuqa:

— Mana tauq et, gakgb a§at, tansbq Bolqanma, Baqa- 1агьп вогсха qoj da axca ty§se te le rme!—degendi. Satbvcu da razb boIub, Ходапь а11ьпа eytevlej Bi§gen Bir tauqnu emda yc gakgbnb salbB a^atxandb.

Tert-ee§ kynden Хода axcasbn а1ьв Barqandb da satbvcuqa:

— Meni aerligimi terge da al, axca а1ьв kelgenme!— degendi. Tykenci:

— Busaqatda i§im keedy, igi adambca te rge rge kerek Bolluqdu, daqbda Bir kelirse,— degendi da, Хода qajtxandb da ketgendi.

Bblaj в1а talaj kyn ozqandb. Nasra Хода daqbda eir kyn satbvcuqa вагьв, „ахсапь al, unutulue qalmasbn“ degendi. Satbvcu cot etiB tergegendi da:

— Senden gbjbrma tymen Cbqarbqdb!—degendi.Хода:— Alaj d e ge n ne sezdy, xajbrsbz, Bir tauq в1а ус gu-

m u r t x a q a gbjbrma ty m e n qalaj Cbqar, sen a q b lbnda nm b §a§xansa!?

10

Satbvcu:— C o t Bir kesek keBge ваг1ьцьп m en sana m bndan

a lq a ke lg e n in d e da ajtxan edim. Men aqb lbm dan za tdan da c b q m a q a n m a , tbnbla, qalaj t e rg e g en im i ajtajbm: sen meni tau- q u m u a§aqanlb eki-yc aj Boldu. 01 ajlanb icinde, t a u q u m sav boIub qoz la e tursa , k y n d e nir g a k g b taBbB Barlbq edi, bu 90 g a k g b Bolluq edi. Bu 90 g a k g b n b g u r t salbB gygekle cbqa r t sam , ala da nellaj Bir eol luq larbn kes in Bilese! Апь ysyne da ol sen t au q n u Birgesine a §aqan yc g a k g b n b da e y g y n n e deri g u r t salbB xa jbr landbrsam, meni Bygyn al lbmda агвагьть tbq- tbqlama to l t u rq a n Bir t auq s y ry v y m Bolluq edi. Men sana ansbnda э б ы ь az a j txanma, gbjbrma t y m e n n e va ne azda sez salmaj вег!..

Satbvcunu b u tuqum ujatsbz sezleri Nasra Xogaqi век tik tijgendile, emda ekisi da eir-Birlerine ilinis, davlarb teren- le§gendi. Satbvcu Ходапь terege Bergendi. Tereni tamadasb Bir ulxucu qadb eolqandb. Satbvcu daqbda kelie: „Sen eki gyz somnu mana cbqarsan, on tymeni senikidi“ dee sele§ie qadb da satbvcu da Bir tilli Bolqandbla.

Bir kyn tereden Xogaqa da satbvcuqa da pawestkala keliB, ekisi da qadbnb allbna Barqandbla.

Tere i§ge qarae' teeregendi da tereni etgen qadb' Nasra Xogama acuvlu qaraB sorqandb:

— Sen bu adamnb tauqun da, gakgblarbn da a§aqanmh edin?

—• A?aqan edim!— Axcasbn Berrnej ketgenmi edin?— Art вогсха alqan edim da ketgen edim!

— Entda Bermej turasa da?— Bermegenlik etiB turmajma, alaj’a kesi...— Toxda, toxda, qadbnb auzuna caBsan, qbsdarma da

ijerme, дацьг men senne sorqanna qbsxa диав вег! Andan Beri nellaj Bir zaman ketdi?

— Eki-yc ajdan da artbq zaman ketdi!— Andan Beri ol tauq da qozlae, kynde Bir gakgb taBbB

tursa, ol sen a§aqan gakgblanb ana da qo§ue g u r t salbB gygekle Cbqartsa, ol gygekle da Bygynne deri qozlaB, yjreB tursala, b u satbvcunu sana quvuruB a§atxan ta uqu eygynne gyzden artbq tauq Bolur edi da?

— Da Bolurqa da Bolur edi!

U

— Sonra sen Birevny Bir syryv tauqun da а§ав, end; axcasnn teresiz-tyjy§syz Bermej ajlanbrqa Betini ujatb qala getedi?

Qadb i§ni tamam satbvcuqa garavlu eterin acbq вШв, Nasra Хода кев ojla§bB turmaj ajtxandb:

— Seni ajtxanbn Barbda tyzdy, men munu tauq syryvyn a§aqan esem, eu da men xbjsae etgen в1а meni gyz temirli nartyxymy a§aqandb!..

Nasra Хода b u sezny ajtxanlaj, satbvcunu teBBe tyklen erge turue, kezleri aqarbB: „Aldajsa*, men seni tuvqanlb Bir Byrtyk nartyxyny da almaqanma" dee camlanbrqa qalqandb. Qadb Xogaqa:

— Qajda Bergense nartyxyny, qacan a§aqandb?Хода:— Be§ дь1 mbndan alqa meni qatbnbm quvut eterge

Bir Bitir ajaq nartyxny quvurue a reazqa gajqanlaj, bu satbvcunu tauqlarb kelie andan Bir ajaqrib а§ав, qatbnbm ta§ at- xanbnda, qacbB ketgen edile, ol kyn munu tauqlarb a§aqan nartyxny andan Beri men gerge сасьв esdyrsem, Bbjblqa gyz temirliden da artbq nartyxym Bolluq edi, Bersin bu da nartyxymy, alsbn tauq syryvyn.

— Qadb Ходапь bu s e z y n xilikge etiB, rnbsxbllaB:— Teli Хода! 01 sezyn’a nedi? Endi tuvra eetsizligindi

ansb, quvutxa deB quvurulqan nartyxny gerge cacxanlbqbna, kyjgen nartyx’a qalaj caqarbq edi?

— Da, sonra munu quvurulqan tauqundan’a tauq syryv qalaj cbqarbq edi da-?!

Bblaj в1а Хода qadbnb guaesbz etiB ketgendi.

BIJ BOLAMA

Nasra Хода Bir xan в1а tik boIub, tajm azdan хаппь e tg e n artbqlbqlarbn ajqaq etiB ajlannandb.

Xan acbvlanbB Bblaj Bujruq etgendi:— Busaqatdan Ходапь tu tu B , ma§okga salbB, eltie ke-

pyrny qulaqbna taqbqbz da tamela b u zamanna deri alaj turma qojuquz, sonra qalaj eltyryrge kerek Bolqanbn ajtbrma!..

Bu Bujruqnu e§ i tgea в1а m w ta z a q la izlee Ходапь t u tu B , ma§oknu icine sa lqandb la da ва§ьп qatb qbSbB, eltie k e p y r n y qulaqbna t aqqandb la .

12

Nasra Хода ellygyn tamam BiliB, saqb§lb boIub turqanlaj, inir ala kepyrge Bir omaq atlb kiriB etye teeregendi da, ma§oknu esleB atbndan ty§gendi. Qarasa, ma$oknu icinde Bir qbmbldaqan...

Bu atlb xon§u elleni Birinden Bir ва]пь да§ь Bolqand.s. Г>§пь i§den харагь Bolmaqandb . Ma§oknu ic inde nesi nol- qanbn Bilirge qamci в1а q a q q a n d b da ic inden Birev:

— Bij Bolmajma, e l tyr segi z da Bolluq tylme!—deB qbCbrbrqa qa lqa ndb . Kimdi eken ru, „Bij Bolmajma" dee nek qbCbradb, te§ie eir igi xapar sorajbm, d e g e n d i da ma- §oknu ва§ьп te§gendi . Qarasa, ic inde Bir qartbraq adarn tert BykleniB tura.

— Sen kimse, kim salqandb ma§okga?— Bu elni adamlarbndanma, xan mana Bijlik BeriB „Bij

bo1“ d e e ky re§gen inde , m en u n a m a q a n edim, eltyrtsen da Bij Bolallbq t y lm e d e e t o x d a q a n b m d a , ma§okga аМ ыьв вь- iajqa Bajlatxandb. „Bij eolama d e e ajtxbncb turrna qojuquz“. dee хаппь B uj ruqu alajdb...

Ходапь Rblaj ajtxanbn e§itgen в1а ol adam uliu seirsin- uendi emda:

— Sen syjmej esen, men syjeme Bij eo lurqa, seni orununa men kiriB qalbB, kelm sorsala, men: „Bij в о 1 а т а “ desem Bollua ese, kirejim da qalajbm!--degendi .

— Ajhaj Bolluqdu, kir!—dee Хода ol Bajnb ma§okga kijirgendi, ва§ьп da auzBav в1а qatb qbSbB, kepyr qulaqbna Bajlae kesi da xazbr artxa minie, ol gerleden d u m p boIub, qacbB ketgendi.

Ekinci kynny ertdenelasbnda xan:— Busaqatdan askerleden 30— 35 adam tiziliB вагьв,

kepyr qulaqbna taqblbB turojan Ходапь har Birin keriliB ural- q anbqbz caqlb Birer u ru q u z da, elgen Bolur degen zamanda ma§okdan cbqarbB, s u v q a atbB ijigiz!— dee Bujruq вег- gendi.

Хаппь B uju rqanb kis ik etie, gbjbrma в1а on -o n ве§ atlb tiziliB k e p y r g e kirgendi le . Har Biri keriliB k y c y n d e n tar txan caqlb Bir kim qamci в1а, kim CbBbq в1а m a§ o k d a q b n b ва§ьпа uruB, ozim tee regend i le .

Ma§okdaqb qamci tijgeni sajbn:— Bij Bolama, sojmaqbz, Bij во1ата!— dee qbCbrbrqa

qalqanbnda:

13

— He) itden tu v q a n Хода, Bojununu Bit k ese , daqbda k ere m ise апь Bizge ,,Bij“ e o lu r q a um ut etiB turqanbn, ur adambca ва§ьпа ur!“— dee Bir-Birlerine alaj-alaj ajtbB ura kirgendile da m a§ok d aqb n „sozq an db la" .

Bir zamanda elykny ma$okdan а1ьв s u v q a a ta rqa dee m a§oknu ва§ьп асьв qarasala, ва§ь-веМ qanna BojalbB, eki

kezy cartlaB-cartlaB а11ьпа cbqbB, tili a uz u n d an Beri cbqbB,

salbnbB, ti§leri da tiline kirie qarb§bB turqan Bir omaq kijimli

adam е1ув tura!..Хода Bolmaqanbn tanbB, har kim x?nna ne ajtbrbqlarbna

saqb§lb boIub, elge qajtxandbla.

SORUVUM BOSALOlANDb DERME

Nasra Хода elde afendile в1а cbrt keli$megendi, alanb ajtxanlarbna qulaq salmaj, qar§cb boIub gyrygendi. Bir kyn Хода mezgit а11ь в1а ozub вага turqanlaj, qartlanb arasbndan afendi tau§ etiB, Nasra Ходапь caqbrqandb.

Nasra Хода:— Ne derik edin?— dee sorqandb.Afendi:— Ne derikme d e e ’a, ne fitirini Bermejse neda din

tutmajsa, Barbnda unutxansa, axbratda soruv albnnan zamanda meni век ariv esgerirse...— dee camlannandb. Nasra Хода olsaqat:

— Men elsem, meni Biresgi qaBbrqa salbB qo juquz ,— degendi.

— Nek?— dee sorqanlarbnda, alaqa диавха:— Munkir-Nakirle kelsele: „meni qaBbrbmb kermejmisiz,

esgidi, meni soruvum ertde albnnandb derme da qojarma" — dee goluna виги1ив ketgendi.

EK1SINI ARALARbNDAMA

Nasra Хода ga§aqan elde eki ullu ва] eolqandbla. Bu eki Baj Nasra Ходапь, Nasra Хода da alanb cbrt кегув во1- maqandbla.

Nasra Хода ви eki Bajdan har gerde tarbqbB, alanb artbqlbqlarbn, amanlbqlarbn sanaB gyrygenin ви eki Baj e§i: tie, Nasra Xogaqa acuvlannandbla.

14

Bir golda Nasra Хода огатпь ozub вага, eki Baj da о г а т п ь Bir ganbndan rntrnu taea kele turqanlarbn kergendi da, gallarqa turaqlaqandb, alaj’a ala munu кегув:

— Alaj toxda!— dee qbCbrqandbla.Nasra Хода toxdaqandb , bu eki Baj eki ganbndan ere

turuB, aralatbB ysyne dunjanb qujue, ась sezle sele§gendile. Sonra Bajlanb Biri qbza ketiB:

— Sen ne e§ek tylse neda it tylse, ne zat esen da!— deB acuvlannanbnda, Nasra Хода:

— Tyz ajtasbz, men e§ek da, it da tylme, ekisiui aralarbndama!— degendi.

SEN ALbRSA

Nasra Хода о гатп ь ketiB вага turqanlaj , Bojununa zan dee Bir gumduruq tijgendi. ElgeniB qarasa, ol tanbmaqan Bir adam syeliB tura...

— Nek urasa? U ru rq a ne iijin Bardb?— bj... men seni §oxlarbmdan Birine u§atbB urdum, kec

meni, men tersme!— dee ujatlb b o Iu b sele§gendi, alaj Bolsa- da Nasra Хода b u adamnb tilegin qaBbl etoiej апь sydge (maxkemege) Bergendi. M axkemede syd etgen qadb ol adam- iv> $oxu Bolqandb. Хода ада t a rbqbvnu ajtsa da, ol qu laqqa a imaqandb.

Хода da tezye qojmaj kyre^gendi . Qadb: „01 seni ur- q anb ycyn Bir som al da гагь bo1“ deB ol ad a m q a Bir som tazir salqandb, axcasbn а1ьв kelsin dee tersni yjyne ijgendi da Bblaj в1а i§ni BO^arqa um ut etgendi.

Nasra Хода talaj saqatnb saqlaqandb, ol adam kelmegendi . Хода i§ni апь1ав, sydy в1а ol adamnb tilleri Bir b o I- qanbn sezie, qbSbla Barqandb da syd etgen qadbnb Bojununa kerilie zan dee игив:

— Meni saqlarqa zamanbm goqdu, ol somnu andan sen albrsa,— dee cbqbB ketgendi.

MEN DA ANA BEREME

Nasra Хода в1а xan golovcu Bolqandbla.Sezden sez Cbqa ketiB, xan Nasra Xogaqa:— Хода, men qul Bolsam, sen meni nellaj Birge satbB

15

а1ы edin? Meni eaqama ne nerir edin?— deB sorqandb. Nasra Хода:— Somgarbm eerir edim,— degendi.— Da, xajbrsbz, somgarbm quru Belimde Bel iBavum da

Bolluqdu da!..— Da, men da som дагыппь BeliBavun ycyn вегете!

BETINE BIR £UMUSAQ TIJGENMI EDI

Sbjbxma d e e dunjanb aldae ajlannan E\irev tyaeB, Xogaqa:— Хода! Sen nege garajsa, qurqaq sez boIub eilgenin?..— Sen’a? Aldavdan ullu hunerin Barmbdb?— Men aldarmjma, alaj desen, allaxxa assb eolursa,

eygece da kekde ucub ajlanbB keldim.Хода:— Sbjbx-§bjbx! Toxda, kekge cbqbB вага Bblaj Betiue^

Bir gumu§aq zat tijgenmi edi?$bjbx kesin maxdandbrbB:— Ajhaj-ajhaj tijgen edi, sonra va?Хода:— Ma, ol Bizni e§ekni qujruqu edi!

ETNI IJISIN SATXAN AXCANb TAUSUN ALbR

Bir garlb adam i§legen gerinden inirde yjyne qajta turuB oramda qatb ganur gavqandb da qacbB Bir et satbvcunu (qasaB- сьпь) tykenine kirgendi .

Bu adam alajda ajaq ysynde qo l tuqundan quru gbrgb- пьп cbqarbB a§aqandb da gavum toxdaqanbnda, ketiB teeregendi .

Et tyken tutxan bu adamnb gieermej eojununa qadalbB:—- Ахсапь веге ваг!—dee toxdaqandb.— Ne ахсапь, men senden guq almadbm, menden ne

izlejse?— Nek izlemejme, tykenimde etimi ijisi в1а gbrgbnbnb

а§ав Barasa da!..А хы ь вь1апь i§leri Хода sydyny orununa qalbB turqan

Bir kezyvde sydge ty§gendi.

16

О (

-3?

Хода i§ge qaraqandb. Ekisini da soruvlarbn etgenden sonra, tykencige:

— Berlaq kel! — dee kel t irgendi. Xurgunundan axca ki- sesin cbqarbB, cbqbrdatbB tykencige:

— Qulaqbnb guvuq tut!—degendi. Tykenci qulaqbn ki- seni axca tau§una guvuq tutue tbnblaqandb.

Nasra Хода:— E§itemise?— dee sorqandb.Tykenci:— E§iteme!— Nedi b u tau^?— Ахсапь tau§u.— Hajda ваг endi!.. l"— Xaqbmb eerdir! * Jf— Ахсапь tau§un al da ваг!— Ахсапь tau§u qalaj а1ьпы?..— Etni ijisin satxan ахсапь tau§un а1ы!..

QAJRb gAXANIMGE SYJSE DA KETSIN

Ходапь Bir xan syjmegendi. Хода da апь Cbrt кегув Bolmaj haman atajpbsnb qujuB ajlannandb. M unu e§itiB, xan X дапь ol §axardan qoratbqbz dee Bujruq Bergendi . Bujruqnu Xogaqa Bildirgenlerinde, Хода:

— 01 ketsin, men ketallbq tylme!— degendi.Polisijala:— Xan qajrb keterikdi!— dee xbr§blannandbla.— Qajrb ga xan im ge keter ik ese da kets in, ol Barqan

gerinde qulu-qarava§b ela Bir ullu el Bol luqdu, m e n ’a qa r t qa- t bnbmb k e l t y r y e qajsb t avnu ва§ьпа Cbqarbqma?. .

,,BUL01ANADb“ DEME, „UJALAMA” DE

Bir molla qaBbrlaqa кегув, Хода ana:

— Bblaj etiB пек дуг db?— degendi.

2 Nasra Ходапь xaparlarb.

ciriB, BasbrtLiejusge ijm gyiygeninРеспубликанская библии exa

salbnnan-rop Нальчик ‘

17Щ Вйлшш

тр iU кгу

Molla:— Bu qaBbrlada adamlanb gatxanlarbn кегув, gyregim

avruB, kelym Bulqanadb, alaqa eu^uvdan ва§ыпь eni§ge tutama.

Nasra Хода тоИапь „qbjdbrqan" sezyn u§atmaj, olsaqat Bblaj ajtxandb:

— Oqaj oqaj, alaj deme, tyzyn ajt, bu adamlanb ke- Bysy seni etyryk dualarbnb, garavsuz darmanlarbnb zaranb в1а е1ув ketgendile, ol i? esime ty§yB ва§ьть bu qaBbrla- dan ujalqandan eni§ge tutama—de!

QALMAZ EDI

Nasra Хода ga§aqan elde ulxuculuqu, e ty ry kcy lygy в1а BajtblbB“ tu rq an Bir stamina Bolqandb. Star§ina i§i boIub Bir §axarqa keliB, anda sav bjbqnb turuB kelgendi. Bir kyn oramda Nasra Хода bu star§inaqa goluque: „Ne ваг, ne g oq?“ dee xapar sorqandb . Star§ina вагьв kelgen gerinden xapar ajtbB aldae teeregendi:

— 01 §axarda nele Bolmadbla! Biz Barqan kyn Bir yjge ot ty§ye adamlarb kyjye eldyle, апь ekinci kynynde eki qutu rq an it te r t adamr.b qaedbla, ycyncy kyn yc adam s u v q a ketdile, te r tyncy kyn Bir elli а1ьпьв altb adamnb el tyrdy, Behind kyn Bir ullu yj ojuluB icindegi xalqnb Basdb, аНьпсь kyn suv qoBUB §ахагпь talaj yjyn eltdi, getinci kyn Bir ariv qbz tartma в1а kesi-kesin asbB eldy. . . Segizinci kyn Biz da andan CbqbB qajtbB keldik— deB star§ina Nasra Ходапь kezyne qa- гав, kesin gurei jan etiB toxdaqandb.

Bu sezlege tbnblaB turue, Хода:— $ukur Bolsun, sizni alaj genii qaj txanbqbzqa, ansb

anda endi Bir bjbq tursaqbz, ol §ахагпь ta§ ysyn d e ta§b qalmaz edi!

HAR KYN BAJRAM BOLOJA EDI

Bir ас дь1 Хода ajlana вагьв Bir §axarqa kirgendi . Kir- se, oramla ariv siBirilis, xalq omaq kijiniB, a§arbq, icerik erkin tegylye tu rqanbn kergendi .

18

O zub Barqan Birevge:— Sav qallbq, eizde xalq acdan ele turadb, sizde va

a§arbqnb qalajqa atarqa taemaj quturasbz, rnunu seeeei nedi?—dee sorqandb.

— Da, Bygyn Bizni ullu Bajram kynyByzdy, har kim qarbvundan kelgenni etis garbqlanadb, keflenedi, ansb Bizde kynleni da sorma!

— Necik?— Da, Bajla qutursala da, goqla, garlbla qbjnalbB ga§aj-

dbla.— Aj, anasbnb, har kyn Bajram boIub tursa edi, xalq

qbjnalmaj ga§ar edi.

KIJIMNI NE ETERIKSIZ

Ходапь keeden Beri asbralbB turqan Bir semiz toqlusu Bolqandb.

Areaz ga§la Bir tilli boIub кеНв:— Хода „Bygyn dunja, tamela axbrat" bu toqlunu ne

eterikse, kesejik da а§ав qalajbq,— degendile. Хода razb boI- qandb.

Qa§la toqlunu da а1ьв Xogaqa:— Barajbq da kel gaqasbnda otnu §bnqart etejik, kesi-

Biz da bu дь1ь kyn guvuna-guvuna toqlunu alajda Bi^irireiz da damlb а§агвьг,— deB elni qatbnda ullu kelny qatbna cbqqandbla.

Qa§la toqlunu kesiB, erlaj tuvrae qazanna salbB, tyeynden da §bnqartnb etiB, qbmbza boIub g u vunurqa ketgenlej- lerine, Хода da alanb kijimlerin gbjbB, довви etie qazannb tyeynde gana tu rqan otxa Basxandb.

£a§la Bir z a m a n d a guvunue во§ав qazan em e rge salbB ot o r u n n a kelgendi le , ki j inirge kijim izleB Baslaqandbla, alaj B o l s a d a ki§i ki jimin t a e m a q a n d b . Sonra Xogaqa ajlanbe:

— Хода! kijimle qajdadbla?—dee sorqandbla.— Kyjdyrgenme!— Alaj degen nedi, telimise sen?— dee ga§la carlarqa

qalqandbla.— Alaj degen alajdb, Bir sorajbm sizge „tamela axbrat

Bolluq“ ese, sonra siz’a kijimleni ne etesiz da?

19

QOJUOJUZ AQbLSbZ XAJVANDb

Bir kyn mezgitge Bir it kirgendi, апь e$itgen в1а mollala савьв Birer tajaq а1ьв ol itni tyjye Ba§laqandbla . Хода bu halnb кегув, acuvlanbB:

— Qojuquz , aqblsbz xajvannb allaj Bir *qbjnamaqbz, ol вШв kirmegendi, ma meni kercygyz, men агь em yrde da kirirmemi?— degendi.

BIR GUGURUK DA KEREK ТУЬМУОУ

El ga$la Nasra Ходапь aldarqa umutlu boIub, eir-Biri aralarbnda tille§gendile emda Xogadan ga§brtbn Birer gakgb а1ьв xamamqa Barqandbla. Ходапь da eltgendile. Xamamqa kirgenden sonra Birleri turue:

— Endi har kim Birer gakgb taebqbz, gakgb taealma- q a n х а т а т п ь axcasbn te le rge Borcludu,— degendi. O lsaqa t ga§la Birer gerge cegye: gak-gak-gak— dee tauqlaca qan- qbldaB Birer gakgb cbqarbB erge turqandbla. Хода bu halqa qarae , qalaj eterge ailmej, em ахы ь qanat q a q q a n kieik etis, gugu rukca qbGbrbB teeregendi .

Negerleri т ь ц а qarae:— Ov, allajla nek etese, tauqca qanqbldaB gakgb tas-

san’a sen da, gigit esen,— degenlerinde:— Da, Bbllaj Bir tauqqa Bir guguruk kerek tylmydy?

— degendi.

©TYRyK ESE, SANA DA K0R

Bir kypse дег-suv kere, Хода tu rq a n elge kelgendi.Bu kypse kesin maxdaB: „Meni Bir eelek soruvum ваг-

db da alaqa диав etelgen adam qa men alqbn ty B em egenm e“ deB sele§gendi. Alajdaqblanb Biri:

— Da sen da Bile Bolursa Bir zatla, e z g e va sen Bizni Nasra Хода Bilmegenni taBbB s o ra lm a z q a Bolursa,— degend i.

Kypse Birda u§atmaj, acuvlanbB: „Keltirigiz Beri Xoga- qbznb, диав etelmese, sonra ajbBlb Bolurqa gararsbz"— dee toxdaqanbnda , Nasra Ходапь caqbrbB а1ьв kelgendile.

Xogaqa sorqandb:— Хода, gerni ortasb qalajbdb, Bile esen?

20

Хода e§egini art ajaqbn kergyzyB:— Meni e§egimi Busaqatda art ajaqb t u rq a n gerdi!— Alajb gerni ortasb Bolqanbn qajdan Bi lese?— Inanmaj esen, elceles ker da tyz Bolmasa, alaj se-

le§irse.— Ах§ь, alaj Bolsun, kekde nellaj Bir gulduz Bardb?— E^egimi tygy caqlb Bir.— Qajdan Bilese?— Sezyme inanmaj esen, e§egimi tygyn da, gulduzlanb

da sana da ker.— Век ах§ь, meni saqalbmda nenca tyk Bardb?— Meni e§egimi qujruqunda nenca ваг ese, anca!— Ne в1а Begitese?— Saqalbndan Bir tyk, e§ekni q u j r u q u n d a n Bir tyk сь-

q a rbB ваг da ten tausulmasa , ajbB eterse!Bu sezleden sonra kypse guaesbz boIub qalqandb.

BU DA GIT£ELIK ETEDI

Хода tajmazdan ganbnda Bir ullu Bbcaq gyrytyrge ec Bolqandb, s i r kyn Xogaqa:

— Хода, bu Bbcaqnb nek keltyrye ajlanasa?—dee sorqandbla.

— Men b u Bbcaq в1а kitaelanb xalatlarbn qbrama.— Bbllaj ullu Bbcaq в1а кИавпь xalatbn’a qalaj qbrasa,

mbndan gitgerek Bbcaq Bolsa garamajmbdb?— A, $oxla, din ki taBlada allaj xala t la Bardbla, alanb

q b r b r q a tae b u da gi tgel ik etedi.

BU ALLAJ ADAMDb, KeRDYGYZMy

Хода ga§aqan elde ullu tyken tutxan Bir Baj adam boI- qandb .

Bir kyn Nasra Хода sav дь1пь uzaqbna qatbnb da kesi da yslerin g aea rqa dee gbjbB tu rq an axcalarbn da а1ьв, bu tykencige kelgendi. Ala jbtaj, cerkesim degenca ucuz qumac- ladan qatbnbna da, kesine da kijimliklege axcadan ne Cbqa- гьп t e rg ee tykencige Bergendi, tykenci ахсапь erlaj ja§cikge salbB qumaclanb kesiB вук1ев BO§aqandb da, Xogaqa: „вег

21

axcasbrT degendi da toxdaqandb . Хода: „Berdim da, Busa- q a td a ja§cikge saldbn" dee kyre§gendi , alaj Bolqanlbqqa tykenci e§ek Buzqa trelgenca trelie, otkaznb urim qo jqan boI- masa, Cbrt qu laqbna almaqandb.

Alajda ва§ха adam Bolmaqandb, Nasra Хода во1тагьп Bilgeninde, „xajbr Bolsun" degendi da cbqqandb da ketgendi .

Bir kyn Хода yj allbnda erge в1а eni§ge вагьв:— Allax Busaqatda on som dan kem ахсапь kekden at-

xanlbqbna da almaz ed im— dej tu rqanbn ol Baj tykenci e§i- tiB sbnarqa, Ходапь allbna esletmej xurgunna tyjye t o q u z somnu atxandb. Хода sermee а1ьв qarasa—to q u z som.

— A, xurgunnu da Bir s o m q a tergee atxan Bolur, tamam on som — degendi da xurgununa sa lqandb. O lsaqa t tykenci getie:

— Ахсапь Beri вег!— deB Buvqandb.— Meni senden axca alqanbmmb Bardb, sen telimi bo I-

qansa?— 01 xurgun в1а seni аПьца ахсапь Sbnar ycyn men

atxan edim, Beri вег Busaqatdan!— dee kyre§gendi , alaj bo I- sada Хода eeri rge сьй unamaqandb.

Tykenci ахсапь davlaB Ходапь sydge Bergendi. Po- westkala kelgendile. Хода tykencige ajtxandb:

— ysym-Ba§bm amandb, eir igi ава, eki дапь curuq xavx eersen, sydge в а гы edim!— degendi.

Tykenci Bergendi.Ekisi da sydny allbnda davla$xan zamanda, Хода:— Sydy, дапып, men mbndan axca almaqanma, bu

allaj osal adamdb, tae meni ysymde а в а т ь da davlar!— degenlej, o lsaqat sekiriB tu rue tykenci:

— Ajhaj, ава da menikidi, curuqla da menikiledile! — dee toxdaqandb.

Хода:— Ma, endi, дапып sydy, kerdynmy, bu adam tae seni

zatbnb davlarqa da ujalmaz, bu allaj adamdb— degeninde, sydy, Ходапь tyzge sanae, ахсапь da, авапь da, curuqlanb da Xogaqa cbqarbB, „ваг rahat bo1“ dee ijgendi.

22

BUSAOJATDA KIRDI DA

Хода ketiB вага, golda Bir talaj tanb§bna-§aqrejine ty Begendi da:

— Keligiz, meni yjymy da Bir tanbqbz, Sbjlajbm! —de: а1апь а1ьв kelie, yj allbna getgenlej:

— Toxdaqbz , men yjge Bir kirie cbqajbm,—'dee kes kirie ketgendi. Yjyne kirie qatbribna харагпь ajtxandb. Ala Bolqanlbqo[a qatbnb alaqa a§atbr zatlarb Bolmaoianbn eildir geninde, Хода ekinci e§ikge CbqbB qonaqlaoja kerynyrge uja 1ьв, qatbnbna:

— Bar, qatbn, ol adamlanb „Хода im nda goqdu“ d da bzlarbna qajtar!— degendi.

Qatbnb da terezeden Beri qarae:— Siz ne saqlajsbz, Хода mbnda goqdu,— degendi.— Da, tuvra Busaqatda Bizni allbBbzda Beri kirdi da! —

deB qonaqla Bblaj ajtbB davla§brqa qa lqandbla .Munu e§itiB, Хода alaiib inandbrama dee, terezeden ва

§ьп qaratbB:— Endi, nege da v la§b B turasbz, yjny art ganbnda e§i£

b o I l i b alajtbn Cb q b B ketgen ese va!— dee qbcbrqandb.

£ARTbSbN KESIME QOJ, £YN CACARbQMA

Хода Ba§-saqal gylyvcyge kirie ва§ьп gylytye gartbSbn geterge gylyvcy kesiB Ходьпь ва§ьп xalek etgendi. Cylyvc har kesgen gerine mamuq д а в ь ^ ы ь в вагьв aiiv Ходапь ва $ьпь Bir gartbSb quru mamuq давь§хап b o Iub qalqandb. Mu nu kergen i в1а Хода gylyvcyge ajtxandb:

— Endi sav во1, ва§ьть gartbSbn alajlaj qoj!— Nek?— Da, gartbSbna sen mamuq cacdbn, endi Bir gartbSb

na da men kesim gyn cacarbqma.

BIR SORSAN EDI VA

Хода Bir e lge qonaqqa Barqandb. Qonaqeajb Bir qb2 qanc adarn eolqanb seeeBli guq a§atmaj, sav kyn в1а kecen Хода aclaj turqandb.

2

Ekinci kyn, kynorta zamanda el icine CbqbB Bir gbjb- 1ьв turqan adamlanb qatbna earqandb. Qarasa, Bir molla avaz веге tura. Хода da qulaq salbB tbnb laqandb . Molla avaz ве* re kelie:

— Issa pajqanear kekge CbqbB ketgendi,— degendi.Bu sezny ьгь в1а Ходапь qonaqeajb turue:— Afendi, sonra Issa pajqanear kekde ne а§ав ga§ajdb

da?— dee sorqandb.Bu sezny e§itgen в1а Хода da turue, alqa CbqbB:— Issanb kekde ne a§aqanbnb qajqbSbn qojuB, Хода

sav sutkanb gerde ne a§aB- iciB ga§aqanbn Bir sorsan edi va? — degendi.

AJbB SIZDE ТУ1Л)У, XANDADb

Nasra Ходапь e§egi kece в1а kynne tas boIub qalqandb da §axar qojmaj Хода e§egin izlee ajlana Bolqandb.

Bu halda ajlana вагьв Bir ва§ха §axardan kelgen Bir adam qa tyeegendi.

01 adam Ходапь ne ajlannanbndan, ne gyrygeninden xapar sorqandb. Хода da e§egin tas etiB izlej ajlannanbn ajtxandb.

Sonra ol adam cam eteri кеНв:— Da, Хода, тивагек! Sen Bblajlada bo§ ajlanasa, seni

e $ e g in Bir ullu §axarda qa db b o Iub tu radb , sen апь izlej e s e n агь ваг,— degendi.

— Sonra ana ol daraganb taearqa kim Bolu^xandb eken?— 01 g e r d e Bir xan B a r d b da ol kesi t b j b n ^ l b кегув

e§egini qadbqa s a l q a n d b .— Aj nalat’a, Bile edim, апь qadb eolluqun men sezgen

edim, men quran oqusam, ol da eki qulaqbn mana salpb ijie tbnblavcan edi, sonra ва?ьп eni?ge silke ketivcen edi. Men апь qadb Bolluqun andan da Bilgen edim.

Bu sezleni ajtbB, Хода ol adam yretgen golnu tartbB haman e§egi qadb eolqan gerge ketgendi. Кев gol дугув век da qbjnalqandan sonra §axarqa getie, neden da alqa qajqb etiв §ахагпь qadbSbn izlegendi. Qadbnb tu rq an gerine Bir kesek zbntxb da, Bir noxda da а1ьв Barqandb. Qadbnb kergenlej, e§ekni caqbrbvcusuca, zbntxbnb kergyzyB, ь§ага ete caqbrbB Ba§laqandb.24

Qadb guncuqandan ne ajtbrbn Bilmej q a r a B turqandb. Bu halbnda Хода вагьв qadbnb ва§ьпа e § e g i n i noxdasbn sala t e e r e g e n d i . Alajda adamla Xogaqa b u i ?ni etdirmej tbjqandbla.

Хода acuvlanbB:— Meni e$egime d a vuquzm u eardb, soruv'-oruv Bolma-

qanlaj qolumdan e§egimi tartbB а1ьв qadblbqqa salbrqa qajdan erkinlik taexansbz!—deB ullu guru§xa eterge qalqanbnda, adamla:

— Biz seni esegini da Bilmej Biz, t a n b q a n da etmejBiz, Biz ki§ini e§egin q a d b q a da salm aqanB bz, Bizge bo§ gu ru§xa e t m e , — d egen le r inde , Хода ty§ynnenca , ва§ьп allbna ijis Bir kesek turqandan sonra :

— Kerti ajtasbz, sizni anda tersligigiz goqdu, har terslikni ва§ь sizni xanbqbzdb,—degendi.

£O Q ESELE ARTDAOlbNA

Хода ac boIub keliB qatbnbna ajtxandb:— 01 igi §aBdalladan ваг ese, Birqaedbrsan’a!— Bo§alqandbla!— Bo^alqanlarb igi Boldu, ti$leriBizden BO§aj edik, kes-

leri da aman §aBdalla edile.— A, ki§i, men seni qajsb sezyn e inanbrqa Bilmejme.— ^aedalla ваг esele— alqbnnbqa , goq esele— artdaqbqa!, .

OOJAJ, CURUQ SATbVCULADAN

Ходапь daqbda Bir talaj qartnb Birev q o n a q q a caqbrqandb. Qonaqlanb curuqlarbn-carbqlarbn а1ьв asbraqan adam Bolmaqanbn кегув, Хода tas Bolurla dee qorque, curuqlarbn te§iB, ariv qaqb txa culqaB qo l tuquna urqandb . Tees ige ol- turuB a§aj tu rq a n zamanlarbnda, adamlanb Biri Ходапь qol- tuq u n d a qaqb t cbrmalqannb кегув sorqandb:

— Хода! Q o l tu q u n d a q b ne eseda Bir sbjlb kitae Bolur!— Bek sb j lb k i t aBd b.— Neni xaqbndan sele§edi?— £arlblbqnb. . .— KitaB satbvculadanmb alqansa?— Oqaj , curuq satbvculadan.

25

Birev o z u b вага, Хода kesini Bacxasbnda gitge-gitge te - rekcikle ornata tu rqanbn кегув, Xogaqa sorqandb:

— Хода, вь1а endi seni neue gararbqdbla? Bu gitgecikle esye, getie aladan Biz kege t a§aqbncb da Bir ga§aj Barqa edik, voj, voj, voj, zam an’a! Qa^avdan qanarbq edik!..

— Neni gbrbldaB olturasa sen, allax ycyn, Bizden a l q a ketgenle ornatxannb Biz a?ajcbz da, Biz ornatxanlanb da Biz-' den sonra kellikle a§arla!— dee диав Bergendi.

BIZDEN ARTXA KELGENLE ASARLA

gASDbQLA BARDbLA

Bir xan Xogaqa век acuvlannandb, yjynde oituruB сь- dajalmaqan ha lqa getgendi. Em ахыь: „Ходапь caqbrbB keligiz, men апь Betine Bir tykyrej im“ dee adamla ijgendi.i A dam ’a вагьв Ходапь а1ьв kelgendile da хаппь kesi turuvcu yjyne kijirgendile.

— Alaj toxda!— deB xan Ходапь e§ikden kirgen gerde toxdatxandb.

Ходапь allb syremde ullu orunduq , o runduqnu ysyne gasdbqla erge derici qalanbB, апь агь ganbnda da xan oltura.

Xan Ходапь Betine er§i tuqum qarae:— Sen meni xaqbmdan getgen gerinde atajpbsla salbB

nek sele§ese, seni men nenca sezyny e§itgenme, Bir ва§хаа Bolmaqan e§ekse. E§ek в1а seni aranda ne Bardb?— dee uru§xandb.

Хода olsaqat ekisini ortalarbnda o runduqda gasdbq- 1апь Barm aqb в1а kergyzyB, ne kesekda kefin tyrlendirmej:

— E§ek в1а meni aramda va ma gasdbqla Bardbla,—degendi.

KESIMDEN DA QU^UROJA SANADbM

Bir golda Xogaqa sorqandbla:— Хода, sen tuvqanlb kesinden qugur adam kergenmise? Хода:— M bndan alqa yjymy e§igin-terezesin ganbdan saldbra

edim da, Bir yj usdanb caqbrdbm. Bu adam e§ikni kenligin^ uzunluqun elce le rge ne аг§ьп neda Bir ва§ха zat almaj kelgen edi.

26

Qulacbn kerie e§ikni kenligin elceledi, qulact>n alaj ker~ genlej, elcesini Buzulmaj вагыьпа Bytev aqblbn ijiB, eki kezyn qollarbna qatdbrqanlaj tyken taea ketdi. Bu halda вага turqanlaj , allbnda qujunu kermej gbqblbB qu juqa ty§dy, qujunu icinde da qollarbn kergenlej tura edi.

Xalq савьв Cbqarbrqa kyre§genlerinde:— £ a m a q a t , q o lu m d a n tu tm a q b z , e lcesin Buzarsbz, saqa-

lbmdan t u tu e c b q a r b q b z ! — d e e qbcbra edi.Men bu adamnb kesimden da q u g u r q a sanadbm.

MEN QAOlbT ASAROJA ACbQ TYLME

Хода ga§aqan gerde Bahir dee Bir xan eolqandb. Bu xan kyn sajbn eir zat ela xalqnb qbjnae turqandb. Bir golda Bir qaum adam qa bu xan:

— Eki kynny icinde h a r kim Biografijasbn дагьв mana kelt irsinle,— d e e eujruq Bergendi.

Bu Bujruqnu tolturuB, Bir qaum garlb Biografijalarbn

qaqbtlaqa дагьв keltirgendile.

Xan qarae atasbndan-anasbndan garlblbq в1а kelgenleni Bergen qaqbtlarbn har kimni kesine zor в1а cajnatbB gutdu- гив teeregendi.

Хода ви харагпь e§itgenlej, kesini Biografijasbn xbcbnlaqa дагьв Barqandb. Xan т ь п а qarae acuvlanbe:

— Sen Biografijanb nege u§a§ zatxa gazqansa, meni xanlbqbmb xurmetin etmej b u ne i§indi! —dee acuvlannandb.

Хода:— Da tyzdy, sen ullu adamsa, alaj Bolsada meni Bio-

grafijamb oquqanlajbna m ana a§atbrbqsa, sonra men qaqbt a§arqa qalqanlaca alaj acbq adam tylme, a§asam da хьсьп1апь a§ajbm deB Biografijamb xbcbnlaqa дагьв kelgenm e,— d e a диав Bergendi.

TALAJ ADAMOJA AJTXANMA

Nasra Хода kec ete Bir §axardan CbqbB yjyne kele boU qandb.

Adam gatbB BO§arqa elni qbjbrbnda k ep yrge kirgendi. Qarasa, al ganbndan Birev atbna qamci игив, дыьШав kelge-

27

nin k e rg e n d i da erlaj k e p y r t y e y n e kiriB kim во1цапьпа да§ьйьп q a ra q a n d b , q a ra sa— ol elni afendisi o m a q boIub ozub

Barqaribn ke rgend i .Хода ne saqb§ etie da afendini b u za m a nda kesi дапьг

qajrb Ba rqanbn Bilalmaqandb. , Araein qa lajqa , ne j§ge Baradh eken“ d e e q a jq b lb e o lq a n d b . Em ахыь cbdajalmaj, „ m en b u afendini qajrb Ba rqanbn Bilmei q o j m a m “ dee ol da апьbzbndan teBregendi.

Afendini qaraldbsbn kezynden bcxbndbrmaj, bu da вагьв, ol da вагьв, Bir elge kirgendile.

Afendi elni qbjbrbnda Bir arBazqa Burulqandb da atbn da qantarbB Bir yjny e§iklerin qaqqandb. E§ikle acblqanlaj afendi ть11ьк atbB yjge tbqblqandb emda zan dee e§iklen etiB, qblbCbn salqandb. Хода савьв kelie, terezege qulaqbnsalbB tbnb laqanbnda:

— Zor в1а y jym e k ir irge ne i§in Bardb, ket cbqda!— d e g e n sezle в1а Bir tb§brbv qbCbrbq et ie uru^a turqanbn e§it- g en d i. Хода bu s e z le d e n i§ni апь1ав, talaj гатапп ь tbnblae afendi tb^brbvqa zor e tg en in B ilgendi, em ахыь ьгьпа ajla- пьв, sekiriB afendini atbna m innend i da qajtbB e lg e k e lg en d i .

Atnb огипца gbjbB, kesi da yjyne kirie gatxandb. Ert- denelasbnda kynorta namaznb kezyvynde mezgitni аИь в1а ozub earqanlaj, el gbjblbB turqanbn kergendi da Хода el дь- jblqanna butuIub qaraqandb. Qarasa, adamlanb arasbnda afendini Beti tbrnaq bz boIub , qanb qacbB olturue sele$e turqanbn kergendi.

Afendi:— Qamaqa t , Bizde entda uru gajblqandb. M em Bygece

Bavumdan atbmb а1ьв ketgendile. Sarb tan atxanlb sorue- tintie kyre§ie ajlanama, atb cuvu da cbqmajdb. Bu at kimn qolunda taeblsa, апь gamaqatnb а11ьпа sojlandbrbB keserge kerekdi . U runu toxda tb rqa ва§ха madar goqdu. Har kim esinde tutuquz, Bygyn meni atbmb ur laqan tamela sizni n( ha lqa qojarbn Bilemisiz. Вагьвьг gajblbB urucunu tyeyn aca rqa kerekeiz!— dee sele§gendi. Хода qbSbla вагьв afendige,

— Nege daur etese, atbn mendedi, Berlik da tylme! —degendi. .

__ Alaj degen ne sezdy, eusaqat kerti ajta esen, а1ьвkel, sonra kerysyreyz!

Хода atxa minie а1ьв kelgendi. Afendi munu kergenlejj

28

— Seni Bojununu yzerge kerekdi, qart в е г у , b u nege u s a q a n i^di!— dee quturuB t e e r e g e n d i .

— Bo§ q a § b n b - B a § b n b Bi r -Bi r ine tyjme, atnb Be r l ik t y l m e !— Atnb Bermej, sen alaj aj tbrqa ujalinajmbsa, qajdan

t y § g e n d i bu at sana?— Sen tb§brbvla в1а qazavat etgen kece bu at т а ц а

plenne ty§gendiLAfendi Ходапь auzundan bu s e z n y e§itgenlej, eki k e z y

g e r g e tigiliB, ва§ьп eni§ge ijis, tyB erinin ti^leri в1а qaBbB Bir k e s e k ojla§xandan sonra, Ходапь ar laq а1ьв:

— Nasra Хода! Sen elni icinde men век syjgen adamlanb Birise, avrun alsam, endi bu харагпь Bir a d am q a ajtma, at da seni eolsun, Barbda seni boIsuii, апь ysyne da Bygyn- den агь ajbrblmaz §oxla Bolajbq, Bolsunmu?— dee galbnnandb.

Munu в1а Хода atnb а1ьв yjyne ketgendi. Eki adam «ir gerge вагьв kerse, Хода савьв bu харагпь ajtbB teere- ^endi. Munu afendi e§itie, век acuvlannandb, amma qarbvu goq. Ходапь i§ etiB izleB кеНв kesine:

— Хода, men sana „Bir adamoja ajtma“ dee nellaj Bir t i le gen edim, sen’a sav xalqqa xapar etiB qojqansa da!— d e g e n in d e :

— Tyzdy, sen tnana Bir adamqa ajtma degen edin, men’a minden artbq adamqa ajtxan eolurma, sen ajtxannb e t em e da!..— deB диав Bergendi.

BIZNI SAXARNb QAZLARb BIRER AJAQLbDbLA

Nasra Хода Bir o n o v cu q a qaz в ф п в а1ьв вага turqanlaj, taeaqdan qaznb Bir ajaqb gerge tenereB ty§yB qalqandb.

Onovcu Xogaqa sorqandb:- Хода, qaznb Bir ajaqb qajda?Хода ne derge Bilmej:— Bizni § ах ать qazlarb Bbjbl Birer ajaqlbdbla. ©tyryk

5j ta esem, majnama qaracb!— dee suv bzbnda qazlanb kergyz- 5Jendi. 01 kezyvcykde qazla kertida Birer ajaqlarbnb ysynde oluj Bolqandbla .

Ala da seirge qara§bB turqanlaj, qazlanb Bir ganlarbndan iir adam CbqbB, tajaq в1а sermee qazlanb yrkytgendi.

Qazla Bir дапьпа qacxandbla. Onovcu munu kergen в1а:

29

— Хода, qazlanb e ire r ajaqlarb Bardb deB b o § ajtasa d a ; majna eki§er a jaqlarb Bardb da!

Хода:__ 01 adam alaqa Bergenca, tajaqnb men sana Bersem.j

seni tert ajaqbn da Bolur edi!

SENI BAJTALLARbN, QALAJ TASLADbLA

Nasra Хода ga§ syryvcy Bolqandb. Bir elni qojlarbn kyterge дага§ьв, апь в1а ва§ kecindirgendi.

Хода s y r y v c y l y k e t g e n e l d e n g y z q b C b r b m u z a q l b q d a da Bir prustoB g a § a q a n d b . Bu p r u s t o e Bir g o l d a x a l q q a n e Sbl tav в1а g a s a q s a lb rqa Bilmej, Хода t u r q a n g e r g e Bbllaj Bir qa q b tijgendi: t

„ M e n i mbnda gyz xora Bajtalbm, sizde— tavda B i r mbzbqagir k i § n e g e n i n d e , ta§laB-ta§laB i jgendi le . Bu x b j saB d an si2elge min qoj, eki gyz tuar, gyz at tazir salama, yc kynnyic in de bu malla keliB m eni q o lu m d a Bolunmasala, e^itmeditdemegiz!" .

Bu oq u rs u z qaqbtnb o q u q a n в1а elm Beti-qanb qacbBjBu^uvqa-gblavqa kirgendile. Хода bu xalqqa qarae gyreglвек qbjnalqandb.

Olsaqat el gbjblqandb. Хода xalqnb allbna CbqbB:— Qamaqat! U§atsaqbz bu o n o v cu q a mallanb syrdyryE

meni gieerigiz,— dee tilegendi. Xalq razb Bolqandb. Xog< ekinci kynynde eltillik таИапь allbna syrye golqa cbqqandb

Qolda ' вагьв kirgen eli sajbn ajlanbB, it boIub guq qojma qbrbB-qbrbB, onovcu Bolqan §axarqa getgendi. PrustoB bi

харагпь e§itie, BiliB tu rqandb.Хода §axarqa kirgeninde da, Bbjaqb itleni gajblbB qbrb

teBregendi. E m ахьгь, Xogaqa bu zatnb etdirmej mbrtazaql савьв tbjqandbla, kesin da tutue, prus toenu allbna а1ьв kel gendile. P rus toe Ходапь qaraB kergenlej , dunjanb quju aitxandb:

— Bu ne i§di, dunjanb itin еНугув tarbqdbrbrqa, т е ! onovcu Betime allaj i§le в1а kelie qararqa sana kim Bujur qandb? Ne i§in Bardb? Itleni nek qbrasa sen it!? ;

— Prustoe! Sen tyz ajtasa, alaj’a meni харагьть Bilmj sele§ese... Sen tbnblasan, men itleni nek qbrqanbmb seeeBi

30

a j t a j b m : m e n qo jcuma. Bir go lda ei lmej tu rqa n la jbm a anda tavda men i qo j la rbma gallb савхап edi da xaxaj-tuaj etiB, ^аИьпь bZbndan q u v q u n salbB t e r t дапьта c aedbm , qa radbm , b u m en q b r q a n itleni Bir Sbnarb ne qa tbm a ke lmedi , neda (>хав“ demedi . Ma b u xbjsaedan, oj la§dbm da, m eni allaj Bir k y n y m d e g a ra m a q a n itleni т а ц а ne xajbrb Bardb de d im da qbrdbm!. .

Bu sezleni e§itgeninde, p rustoe mbjbq tyBden ь§агть§ ete keliB, acuvlanbB, Burununu ucu cygyndyrca qbzarbB, Xogaqa:

— Etgen i§in век ullu Betsizlikdi! Bek ullu terslikdi. Dunjada Bolmaqanca telilik etgense. Seni ajbBsna tyeetirge, ol itleni qanbn seni kesinden albrqa kerekdi. Endi antsbzlb- qbndb ansb, seni qajda ese da Birde qojlarbna вегу савхапьп mbnda itle qajdan Billik edile!

Хода:Da, sonra anda qajda ese da B irde Bir mbzbq agir

ki§negenlikge seni mbnda xora B ajta l la rbn ’a qalaj taslaqan s o lu r la ?

Bu sez в1а Хода prus toenu guaesbz etiв, tazirge syrgen tnallarbii da ьгьпа qajtarbB ketgendi.

ESEKNI BASbNDAN DA ULLU BOLLUQDU

Bii afendi e§ek gua a§aj turqanlaj, Nasra Хода ysyne aarqandb:

— Afendi, ne a§ajsa, alanb adamqa ne xajbrlarb Bardb?— dee sorqandb.

Afendi:— £ a v d a Bisgen guala a§ajma, вь1а a d a m n b mbjbSbn

Qsdyredile, ва§ьп ullu etedile.— Afendi! Sonra seni ва§ьц e$ekni Ba§bndan da ullu

Rolluqdu.

K0RGENBIZ DA QORQABbZ

Qb§nb qbjambtbnda Bir Baj Ходапь yjyne caqbrbB sor-°iandb:

— Хода, Bblaj yjym y terezesinden x a lq q a qarae turam a da blaj BujuquB, neden ese da q o rq q a n c a Ba§bqbznb eni§ge

tl,tuB alaj nek gyryjsyz?

31

— Da, qb$db, qbjambtdb, suvuqdan qorquB gyryjeyz,gire§iB qa lsaq’a!..

— Suvuqnu va nesinden qorqasbz, adam suvuqdan gire§emidi? Men Birda qorqmaj turama da!..

— Da, sen s u v u q d a n quru§xan Baj k e rm e g e n s e , amma Biz suvuqdan qu ru§xan garlbla k e r g e n e i z da qorqaebz! . .

...O QABNb BISIRLIKDILE

D unjaqa tanbqbvlu Bir e tyrykcy xalqnb auzuna qaratba xapar ajta tu iqanlaj , Nasra Хода da aqbrbn Barqandb da tbnblaqandb.

©tyrykcy:- _ gamaqat! Biz ganbnda tbnclbq esenlik Bolmasa ва§ха

xapar goqdu. Alaj’a xalqnb qbjnaqan Bir zat Bardb da, ant ajt desegiz, ajtajbm!

— Ajt, marga, ajt!— Biz ga§aqan elni o q a r b ganbnda Bir qaB Bitgendi

Bu qaB k y n d e kecede da toxdavsuz esyB Baradb. Em ахыь Busaqa tda allaj ullu Bolqandb, k y n n y ga rbqb i i e lge ijme, k e le k g e etiB t o x d a q a n d b . 01 xbjsaedan elge qb§ g a v q a n qai en tda gajnb axbrbnda da erimejdi . K y n sajt>n xalq b u q a e n i Bir ganbndan kesiB Birer qazan a§lbq aladbla, b u da ta tbmajdb qaB e sg e n d e n - e sy B Bygyn d a вага tu radb , b u i§ge xa lq ве1| saqb^lbdb.

© ty ry k c y bu харагпь ajtbB BO§aqanlaj, Хода da araqi kiriB, t e r t дапьпа qaraB, gamaqatnb век ullu tama§aqa q a lq a пьп кегув:

— Qamaqat! Endi bu qonaq sav eolsun, keslerini дапьп dan seir xapar ajtdb. Men da Bujursaqbz, Bizni ganbBbzdar xapar ajtbrbqma!—degendi.

Qamaqat:— Ajt, marga, ajt, ajhaj ajt!— Da ва§ха ajtbrbm goqdu . Bizde da B usaqa tda ве!

seirlik Bir i§ etiledi: dunjada em usda B aqbrcb ladan eki minn< guvuq B aqbrcb gbjblbB Birini cegyc tau§un Biri e§itmej, Bir B irlerinden alaj k en -u zaq o ltu ru^ue, Bir m azallb qazan i§lejj dile. Bu qazan endi keege Barmaj Biterik Bolur?..

32

Хода ви харагпь ajtxan в1а xalq век ullu seirge qalqandb. Amma ol etyrykcy inam Bolmaj, ь$агьв, xblikge e t g e n qan в1а Xogaqa ajtxandb:

b — Da sonra, Хода, ol qazannb ne eterikdile da!Хода etyrykcyny kesin qaqbB:— Ma, ol s i z d e Bitgen qaBnb e i^irl ikdi le !— d e e диав

B e r g e n d i .

SENDEN QARTLA BARDbLA

Nasra Ходапь да? zam anbnda Bir gerde дагьш patcax o n o v ва§ьпа дапь ty§yB, ana кев adam gbjblbB, alqb§ ete turqanlarbna Barqandb . Har gerden delegatla : oqa сьп1ь1а, eajla, ty lky tonlula, ysleri-Ba§larb gana, Birem-Birem CbqbB triBunada alqb§ ete kelgendile. Хода da „meni ajtbrbm B ardb“ deB trieunaqa cartlaB m innendi. Q arbm pa tcax m u n u y sy n - ва§ьп garatmaj:

— Sen ty§ da ket, ва§ха qartbraq adam, дь1ь senden t a m a d a Bolqanladan Biri CbqbB sele§sin, sen ga§sa!— degeninde: Хода olsaqat:

— Da, igi ki§i, i§ ga§da-qartda Bolmaz dee men um ut eteme. I§ ga§da-qartda Bolsa, men век syjerik edim. Alaj ese sonra, sen da taxdandan ty§ da, kesini orununa bu gbjbnda senden tamadala, senden qartla keedyle, alanb Birin minme qoj!— dee диав etgendi.

ALALbRMA

Bir Baj tykencini tykenin saqlae tu rq a n Bir saq majmulu Bolqandb.

Bir kyn Хода tykencige ajtxandb:— Tykenci, men seni tykeninden qumacbnb urlarma!— Urlajalmazsa, majmul seni eki da atlatmaz!Bu ekisi ece§iB, tykenci ecge кев axca sa lq a n d b . Хода

kyn tykenne kiriB, majm ulnu ne etiB kyre§iB gallatalma- °iandb. Majmulnu adam qolun-Butun qalaj etse alaj etie Barqan qb lbqb Bolqandb.

Хода ва§ьп qa§bsa, majmul da ва$ьп qa§bj, qolun uvsa, da qolun uva kelgendile da, Хода eki qolu в1а kezlerin

' ' ' Nasra Ходапь xaparlarb. 33

qbsxandb. Majmul da Ходапь etgenin eniklee kezlerin qbsxandb. Majmul kezyn давхапЩ, Хода яегтев qumac toBnu ton tyeyne urqandb da ketgendi. Bblaj в1а ullu ec alqandb.

ALLbMA KELDILE

Bir afendi avaz веге кеНв:— Bu dun jada adam a fend ige-m o l laqa Bir ax§blbq etse,

ol ax§blbqb ol adamrib allbna on qa t кев boIub kel ir ,— dee aj txanbn Хода e§i tgendi da bu s e z n y kert i в1а e t y r y k bo I- q a n b n s b n a r q a syjyB, ol afendini kesine Хода sbnar ti§i tana- Sbn tu txandb da Bergendi.

Afendi Ходапь tanasb дапьг Bolqanbna da qaramaj, alqandb da qo§una ijgendi. Nasra Хода va Bergen tanasb on qat qajtbrbn saqlaj saqlaj Bezgendi, amma Birda ana ki§i „on q a t “ igilik etis kermegendi.

Апь tanasbn alqan afendi taB Bir kesekden Ходапь taribrqa da unamaj teeregendi. Bu halda toquz-on дь1 ozqandb.

Bir golda Nasra Хода ol afendini yjyny дапь в1а ozub вага turqanlaj, Bir adam afendini areazbnda toquz-on tuarnb B arm aqb в1а kergyzye:

— Keremise, Хода, bu tuarla seni tananb yzygynden- dile,— degendi. Nasra Хода seirsinnendi. Bir k yn ’a bu tuarla tizilie Ходапь агвагьпа kiriB Barqandbla. Хода вь1апь кегув, afendinikile Bolqanlarbn Bilgen в1а, syryB Barbnda kesini Bavuna urqandb. lair ala tuarlanb izlej afendi kelgendi da:

— Хода, Bblaj Beri tuar кеНв kerm ed inm i?— dee so r qandb .

Хода:— Tuarla kesime kelgendile!— Da sonra, xajbrsbz, апь Bildirsen’a вагьв men alani

izlee ajlanama, Beri cbqar, eltme qoj!— Qtjrb?— yjyme!— Oqaj, eerallbq tylme!— Nek?— Da, Bir igilik on boIub allbna kelir dee avaz Beres<

da, т а meni da Bir tanam on boIub allbma keldi, endi ki§ig( eerallbq tylme! — ____

34

Bir golda Bir xan ganeojlarb в!а uvqa teeregendi, Хода da ala в1а teeregendi. Xan da negerleri da ajbrma atlaqa minnendile. Nasra Xogaqa va Bir osal arbq а1а§апь Bergendile.

Bbla u v q a ajlana uzaq дагь Barqandbla, kynor tadan inirge ыхь1а qoearqan Bir ullu ganur kelie Ba§laqandb.

Igi atlarb Bolqanla erlaj atlarbna qamcini getdiriB, dump b o Iub ketgendile, Nasra Хода alasanb tyje qalqandb.

Sora Bolmazbn tanbqanbnda, canur getgenlej ysynde kijimlerin te§gendi da tyeyne salbB ganur toxdaqbncb tu r qandb. Qanur toxdaqanlaj , ariv qu rqaq kijimlerin kijie, salbB kyn da ajazbj xanna kelgendi. Xan seirsinie:

— Bizni atlarbBbz da igile eo lqanlaj suv kbldblaca gieie alaj kelgeneiz, sen Bblaj qurqaqlaj qalaj qaldbn?— dee sorqandb. Nasra Хода acuvun sezdirmej, quanc Bet в!а:

— Da Bbllaj atnb ysynde adam gieijmidi, ol degen ne s e z d y ! — degendi da qojqandb.

QUR01AQ-QUR01AQ KUINIB KELIR EDII4

35

Bu sezny e§itgen ela xan „ b u atxa m enden ва§хапь mindirmegiz, kesim mine turluqma“ deB Bujruq etgendi.

Ekinci golda uv q a cbqqanlarbnda, xan ol atxa kesi minie cbqqandb, qajta turuB Bbjaqbnlaj ganur qujuB ea^laqandb. Igi atb Bolqanla ganur getginci qutu lqandbla , xan kycly gieigendi. Yjyne kelgendi da, Nasra Ходапь kesine caqbrtbB ajtxandb:

— AjbB ty lmydy sana, meni aldae gieitdin, cij teli, j k e r sen апь!

— Bo§ дапьпа tijmesin, seni aqblbn в а § ь Ы а п т ь qacxan edi, sen da meni kieik ganur gavqan zamanda kijmlerini ariv te§is, tyByne salbB turue, дациг toxdaqanlaj а1ьв kijin- sen, yjyne q u r q a q - q u r q a q kelir edin!— degendi.

QUTULUR JV5ADAR BARMbDb

Nasra Хода в1а да§ь Bazardan elge qajtxan z a m a n d a j да§ьп e§ekge mindiriB kesi gajav kele Bolqandb. Qolda Bir| Belek adam goluqqandbla da:

— 01 ga§xa qara, kesi e$ekge miniB, qart atasbn gajavl gyrytedi!— deB xblikge etgendile.

Qa§ ujalbB e?ekden ty§gendi da Хода minnendi. Bira2 Barqandan sonra Bir ве1ек adam tyeee:

— Bu gblbnda ki§i e$ekge miniB saeijni gajav Bardb- г ы т ь ? — dee xblikge etgendile.

Bu gol Nasra Хода да§ьп da artbna mindiriB elni qbjbrbndan kirgendile. Saeijle:

— O v Bir e§ekge ekevlen miniB ea rq a n n a qara!—dei bzlarbndan xblikge eterge qalqandbla. Munu e$itgenlerindej ekisi da e§ekden ty§ye аНагьпа syrye вага turqanlaj, ekevlet tyeeB:

— Bblaqa qara, e$ek gyksyz gortuB Baradb, bu ekisi da Buquqa eu lqana earadbla,— deB mbsxbllae kylgendile.

Bu sezge Nasra Хода taman guru§xa boIub:— Kereinise, bu xalqnb tilinden qutulur madar Barmbdb?|

— degendi.

36

Nasra Хода g u v u n u r q a x a m a m q a Barqandb . Х а т а т п ь q u l luqcu la rb Ходапь ysy-ва^ь qolaj k e r y n m e g e n i seeeBli q a jq b e tm e gend i l e sanna da a lm aqandb la , Bir esgi Bbsdbrnb da BeriB ullu suvuq zalqa kiji rgendi le . Хода g u v u n u e во§ав Cbqqandb da, eki-yc qat artbq eaqa вепв ke tgend i . Xamamda qulluq e tgen le seir Bolqandbla.

D aqbda ekinci da Хода xam am qa kelgendi. Bu gol Xogaqa eslerin ullu ве1ув Bir taza-gblb nomerge gieeriB, guvundurqandbla.

Nasra Хода b u gol nek ese da xamam xaqqa c b q a rb q n b gartbSbn uzatxandb. Munu Bblaj nek e tgen in i seeeBin sorqanlarbnda, Хода диавха:

— Bu Bergenim ol alqbn golda guvunnanbinb Baqasb b o I su i i , ol gol Bergen axcam da b u guvunnanbm ycyn Bolsun! — degendi.

BU OL gOLOlU y c y N BOLSUN

BASXbC QAJDA DA SATbLbR

Nasra Хода Bir mijik sarajqa easxbc sa lb B ва§ьпа ег1ев, daqbda Basxbcnb а1ьв Reri ви дапьпа salbB terek Bacxaqa ty§gendi da almala gulqa Ba^laqandb. Bu kezyvde terekleni iesi salqandb da Ходапь ysyne kelgendi da qalqandb.

Terekleni iesi Xogaqa:— Sen kimse, ne ajlanasa mbnda?—dee sorqandb.Nasra Хода:— Sen’a kimse?— Men terekleni iesime!— Men da Basxbcnb iesime!— Sonra Basxbcnb nelikge а1ьв ajlanasa?!— Satxan 'eteme.— Bblajb sana Bazarmb eolqandb, mbnda Basxbc satbla-

mbdb?— Ne telise sen, тивагек, Basxbda sa tarqa e n d вагагть

Boladb, Basxbc qajda da satblbr!

37

Turkes tanda Tejmur deB Bir asxaq xan Bolqandb. M unu ЯОО-den artbq qatbnb Bolqanlaj, d a q b d a ariv tb§brbv ker- genin Bujruq etiB keltirtie, ekinci kynynde qbsdae ijie tu r qandb . Qarlbraq eliileni qbzlarbna etgen zoru el lege кев fajblmasbn dee, qo§ulue BO§aqanlaj, gallatlarbna (palaclarbna) ва§ьп kesdirtiB, uzaq дагь eltdirtie, anda gerge BasdbrtbB tu rqandb .

„QbUbr i§ qbrq gbldan sonra Bolsa da Bilinir“ degenlej, ви хаппь etgen zorluqlarb xalqqa Bilinie, апь atb esgerilgen gerde xalqnb teBBe ty g y keltyrylyB, alaj eri$i кегув „ol zalim, ol qanlb“ d egenden ва§ха atbn da [ajtmaj azarlae turqandbla.

Bu xan Barqan §axarbnda, elinde Bblaj garlbraq qaumdan „i?ekli“ adamlanb caqbrtbB: „Men terslikcimemi, o q e s e tyz- lykcym em i?“— dee so rue „terslikcise'* degenni da, „tyzlyk- cyse" degenni da ва§ьп kesdirtiB turqandb.

Bir golda xan Nasra Хода ga§aqan gerge kelie, adamlaqa Bir-Bir caqbrbB Bbjaqb soruvlarbn BeriB, eki диавпь

MENI QATbNbM MENDEN DA AQbLLb

38

.,ajsbn da Bolsun ajtxanlaj ва$1агьп kesdiriB teeregendi. Bir kyn Nasra Ходапь caqbrtxandb. Nasra Хода qatbnbna keliB х а р а г п ь ajtbB:

— Topal Tejmur meni da caqbrtadb, ana вагата, tuz аьгдьппь orununa ullu almala а1ьв в а г ы т ь edim?—d e B sorqanbnda, qatbnb.

— Oqaj, alma eltme, ingir elt! —degendi. Хода ва§ьпа Bir majmezny da BajlaB, calma etiB, ingirle da а1ьв, Bir e g yz- ae da ger salbB minie, salbB ?sxaq хаппь allbna Barqandb,

s a l a m в е п в toxdaqandb. •Хаппь kylyry da kelgendi, alaj Bolsada хьпь-хипи etie:— Bu egyzge da miniB nek ajlanasa, meni allbma gajav

kelalmajmbsa, neva da at в1а kelsen’a, e§ek kieikse! Bblaj calmandan tutuB tyjdyryrge kerekdi seni,— dee gekirgendi.

Хода ganbndan tynylyB, „mana eoluru da meni kieiklege Bolqan zat tylm ydy“ dee kesin guncutmaj ды в1а Bblaj ajtxandb:

Qajrb вагьв qutulajbq, ajt, seni gavluqundan.© gyz taesaq da min ?ukur, т а seni sav luqundan .Bu xalqrib ker, qan suv guvad апь Betin, gajaqbn.£arlb xalqnb дапь savdan sojad zulrnun, tajaqbn!

deB gbrlaqanbnda, Tejmurge em acuv emda seir Bolqan-db. Em ахы ь xan т ь п а da:

— Men tyzlykcymemi, oqese terslikcimemi?— dee sorqandb.

Nasra Хода:— Sen tyzlykcy da terslikci da tylse, xalqqa агавха

Berilgen Birse!— dee диав etgendi.01 kyn alajda seirge qaraqan xalq к е в eo lqanb emda

Ходапь ajtxanlarbn syjyB turqan larb seeeBli xan Xogaqa guq eterge ol Birikgen, qanb b u z u Iu b tu rq a n xalqdan qorque, nsuBajb“ в1а Barqandb. Ходапь Tejmur ingirlerin acuvlanbB, Ходапь ва^ьпа-вазьпа вепв:

— M en sen qart Beryden it adam kermegenme, sen a4blsbz tylse, itse ansb,— dee sele§gendi.

Хода:— Menden da meni qatbnbm aqbllbdb, ansb men sana ullu

а»та1апь а1ьв кеНв eersem, meni Bygyn te$ilmegen gerim 4almaz edi!..

39

BASXALbQLARb OLDU

Birevlen Nasra Xogaqa goluqqandb da:— Nasra Хода, dunjada sen Bilgenden, afendi в!а qa-

saBCbnb arasbnda ne Ba § x a lb q Bardb?— dee sorqandb. Nasra Хода кев saqb? etiB turmaj:

— Ba^xalbqlarb oldu, qasaecb xajvanlanb em alqbn eltyredi da terilerin alaj aladb, afendi va adamlanb terilerin aladb da keslerin alaj eltyredi!—degendi.

BUJURUOIUZ KIJIMLE

Sbj-sbr Bolqan Bir gerge Nasra Хода osal kijiniB ваг- qandb da, ki§i san etiB, qulaqqa а1ьв, ne „yjge k ir“ deme- gendi neda kesi kirgeninden sonra da magal teesige olturt- maqandbla.

Bu h a lq a acuvlanbB, e§ikge CbqbB yj ar tbnda qa§Baqqa kiriB Хода a r tm aqla rbndan igi kijimlerin kijgendi da kelgendi . y s y -ва^ь igi k e ry n n e n in d e , Ходапь eki q o l t u q u n d a n ekevlen kiriB yjge eltiB, Bajla, afendile o l t u r q a n magal teBsige ol tur t - xandbla.

— Bujuruquz, Хода, marga!— deB acbq boIub sele§genlerinde, Xogaqa aur tijie:

— Bujuruquz kijimle!— dee аваБьп, вегкуп teBsige tartxandb. Alaj nek ajtxanbn sorqanlarbnda, Хода харагьп апь- latbB, meni kesime xurmet etilmej, kijimlerim ycyn etile ese, Bujursunla kijimle!— degendi.

QADb AR1VLAR01A TbJbNSLbDb

Bir kyn Bir it Bir-Birlerine tuvra eki yjny arasb o ra tnqa kir etgendi. О га тп ь eki ganbndaqb yjleden eki qatbn CbqbB: „Seni yjyne guvuqdu, sen arivla!“ „Oqaj , seni y jyne guvuqdu, sen arivlarqa ke rekse"— dee Bir-Birlerine iliniB boI- maqanlarb qalmaj uru^xandbla. I? maxkemege ty§yB( eki qatbn da qadbnb allbna narqandbla.

01 kyn Хода da neden Barqan ese da anda Bolqandb. Qadb qatbnlanb tarbqbvlarbna tbnblaB, ь§агть§ etgendi

da sonra osmaqlaB Xogaqa:

40

— Хода! Bu davnu sen syzerge garavludu, marga, Bir s y d et!— degendi.

Nasra Хода sekirie turue:— O ram b u qatbnlanb Birini da enci mylky tyldy, ol

qbralnb-elni ortada orambdb, qadb da qbral adambdb, ol xbjsaedan ol kirni da, meni aqblbm в1а, qadb arivlarqa tbjbn§- Ibdb,— degendi.

TYZ SYD ETMESEN

Nasra Ходапь Bir tykenci в1а i§i-davlaqanb b o Iu b maxkemege Barqandb. Em alqbn Nasra Хода davun ajtxandb da artbna turqandb. Ekinci tykenci sele§iB teeregendi.

Maxkemeci qadb tykencini sezyne ajbrblbB esin вепв, апь tyzsynnen Bet kergyzgeninde, Nasra Ходапь qanb b u z u - I u b , „Bbjaqb tykenci оп1ав kete §ojdu“ dee q adbqa ga§brtbn temirci lee xurgunun qaqbB kergyzgendi .

Qadb „Nasra Хода кев ulxu eerl ik boIub xurgunun апь ycyn q a q a во1иг“ deB gyregi alajqa inanbB, sydny Nasra Xogaqa xajbr Bolurlaj elgendi. Nasra Хода Cbqmaj artxa qa- 1ьв qadbqa:

— Sen meni i§imi Bygyn mana garavlu etmesen edi, seni ва§ьпа ma b u ta§ в1аигив teneret irik edim!— dee xurgunundan Bir mazallb ta§nb cbqarbB kergyzgendi .

SEN DA INANMA

Nasra Хода атва1 (дук keltyryvcy-ta§bvcu) boIub дугу- | gen zamanbnda, Bir alb§-Beri§ci, jascik в1а Bir mijala sautnu а1ьв kelie:

— Nasra Хода, sen bu ja§cikni kel tyryB meni tykenime i Bir eltsen edi, sana dunjada ki§i Bilmegen yc kerti zat ajtbr edim degendi . Nasra Хода da , ,ho“ deB razb boIub, ja§cik в1а mijala sautlanb sbrtbna keltyryB, tykencini bzbndan teeregendi. Biraz Barqandan sonra Nasra Хода: „01 yc kerti zatnb ajta ваг!“ degendi . Tykenci ajtbB Ba§laqandb:

— Sana Birev: „Toqluqdan ese aclbq igidi“ dese, inanma,— degendi.

41

Nasra Хода:— Mardasbz tyz sezdy,— degendi.Ekincisi:— Sana Birev: ,,£ajav gyryv at в1а gyrygenden igidi*

dese ,ana da inanm a,— degeninde, Хода b u sezge da qol salbB razb eolqandb.

Nasra Хода:— Qajda ycyncysyn da ajtcb!— degeninde:— „AmBalladan sbjlb zat goqdu, alada da Xogadan teli

Bardb“ desele, ana da inanma,— dee tykenci апь ajtbrqa, Хода imBa§bnda ja§cikr.i , ,zarq“ dee gerge игив:

— Sana m u n u icinde sautla s b n m a q a n d b l a deB Birev an t etse, sen da in anm a!— dee в е п в ke tgend i .

TABXAN ZAMANbNDA

El icinde xalq gbjblbB sele§e turqanlajlarbna, Nasra Хода da вагьв qo§ulqandb. Sezden-sez cbqa ketiB, eirevlen Bi- revge:

— А§пь ne zamanda a§ajdbla eken?— dee sorqandb.Nasra Хода игив aralarbna kirie:— Baj Bolsa— syjgen zamanbnda, garlb Bolsa— taexan za«

manbnda a§ajdbla!— degendi.

BIR SOMOIA SATARMA v

Bir kyn Nasra Ходапь e§egi tas Boiqandb. Sav kynny e r tdenden inirge derici elni icinde Bir oram, Birtbqbrbq qojmaj kiriB, ger tenteriB izlee ajlannandb, alaj Bolqan lbqqa ta- Balmaqandb. Kyn Batxandb, ariv kez Bajlannadb. Nasra Хода da arbB-talbB keliB, e§ik allbnda olturuB, acuvlanbB Bblai aitxandb:

— Toxda seni, e§ek, allax, sen e§egimi bu gol t a e d b r - san, men апь tanmla oquna e a z a r q a c b q a r b B Bir somqa satmaj qojmaz edim!..

Nasra Хода alaj aj tbB Bo§arqa e§egi o q u e areazqa kelgendi . E§ekni kelgenin kergen inden sonra Хода antbna so- quranaraq da Bolqandb, alaj Bolsada ertdenela ertde turuB, Bir gieni а1ьв вй иси в1а e§egini Bojunundan , Bir иси в1а d a

42

pir ki§dikni BOjunundan taojbB, eazarqa syryB Barqandb. Albv~ c u kelie:

— E§ekni Baqasb nedi?— deB sorqandb.— E§ekni век ucuz вегете, allbqqa.— Da ne dejse, ajt!— Qanbz B ir som dejme!Bu sezden sonra, albvcu e§ekni Baqasbn xurgunundan

cbqarbB, Xogaqa somnu uzatxandb. Хода:— E§ekni Baqasb somdu, alaj’a bu ki^dikni da апь Bir-

gesine satama, allbq esen ekisin da Birgelej allbqsa!— Da ki§digine va ne dejse?— Ki§dikni Baqasb toquz tymen в1а ве§ somdu.Albvcula bu sezny e§itgenden sonra Bir-Bir Ходапь qa-

tbndan cacblqandbla, Хода da inirge deri turuB e?egin ki§i alms j yjyne qajtbB kelgendi. yj allbnda tbrxbkga olturue:

— Keremise, albx, men seni aldamaqcnbma sav Bazar x a l q b §aqatdb, inirge derici ajlandbrdbm, ki§i almadb,— degendi.

SIZNIKI CbQOlAN BASXbC BLA

Din kitaelada: „musulmanlanb pajqanearb M u x a m m a tk e k n y tertyncy qatbna cbqqandb, krisdenleni pajqanBarb Issa kekny getinci qatbna cbqqandb. . . “deB etyryk gomaqla gazblbBdbla.

Bir kyn yc-tert Baaas (popla) Nasra Xogaqa tyeeB:— Sana Bir i§ekli zatbBbz Bardb da апь sorurqa kelgen-

Biz!— degendile . Хода da „soruquz", degend i.— Sizni pajqanBarbqbz kekny tertyncy qatbna qalaj

cbqqandb, ne в1а cbqqandb?Хода диавха:— Sizni pajqanBarbqbz kekny geti qatbna Cbqqan eas-

хьс в1а cbqqandb ,— dee bu galqan e tyryk gomaqlanb Birine da inanmaqanbn BildiriB, B aeas lan b da guaesbz etiB ijgend i.

ESITMEDIM DEME

Bir kece ty§ynde Nasra Ходапь xonsu qatbnla tegeregin а1ьв, Bir tb§brbvnu kergyzye: „Biz b u ariv tb§brbvnu sana Bek tbjbn§lb kere edik, munu almaj madarbn coqdu, ne tu-

43

qum ganbndan da bu seni yj eterik ed i“ dee euvqandbla Nasra Хода Bir zamanda u j a n b B qatbnbna: ;

— Qatbn, oj gaman qugur adamsa sen, tur yjyne, xon §u qatbnla meni zor в1а yjlendire ajlanadbla, alanb ajtbB tox- datbr madar et, ansb qolundan meni qoratbrbqlarbn Bildimj artda e§itmedim deme!— degendi.

BIR ESIRGENDEN ALOJANMA

Nasra Хода da Bir negeri da kece gassb zaman ozqan- dan sonra Bir gerden kele Bolqandbla. El mezgitni агвагьпа kirgenlejlerine, esiriB gerge tenereB sarxb Bir дапьпа, tajaqb Bir дапьпа qo l tuqundan kitaelarb da Bir дапьпа аЫ ьв, сась- 1ьв tu rq an Birevge tyeegendile. Kece ась qaranb Bolqanb- пь seeeBinden bu adamnb tanbjalmaqandbla. Nasra Хода esir- genni sarxbn da, tajaqbn da, аваэьп da, kitaelarbn da gbjbB a lqandb da yjyne kelgendi.

Ekinci kynynde Nasra Xogaqa Bir i§ CbqbB, afendini aeasbn da, sarxbn da kijie, tajaqbn da qoluna а1ьв afendige kelgendi. Kelse, afendini yjyne talaj adam gbjblbB tura. Afendi Ходапь ysynde kijimleni kergenlej, kezlerine qan савьв, acuvlanbB: 1

— Meni urlannan kijimlerim sana qajdan cbqqandbla, qart вегу kieik endi qaexbn kijirn kijerge tyzeliBmi ajlanasa! Busaqatdan te§iB ol авапь da, ol sarxnb da Bblajqa sal, sonra ekieiz кегу§угвуг,— dee sekirie erge qoexandb. v

Nasra Хода kefin ne azda, Buzmaj:— Бавы boI, afendi, kijimle mana qalaj ty§genin ajtajbm!.,

Alajda adamla da tbnblavnu ijie, bu ekisini seirlerineqaraj Bolqandbla.

Nasra Хода:— Tynene Bir negerim da men da saean laqa mal kir-

mesin dee qarae, gassb artbnda yjge qajtbB kele, сась-ва§ь tozurae, auzundan silegejleri kele mezgit allbnda tenereB tu r q a n Birevny ysyne tyeedik da qaldbq, ol esirgen Bir zatbn Bilmej avun da gieitiB, sarxb da Bir дапьпа tenereB gata edi. Ne eterik edim, men almasam da Birev allbq edi, meni da- vum goqdu, дапьт , kijimle senikile esele, ol giogil tartbB gatxan da sen edin esen, kim oqaj dejdi,— deB Хода aeasbn te§iB teeregenlej, afendi qolun silkie:

44

— Oq^j-oqaj, menikile tyldyle, men ganblqan etgenme, kec, Хода, marga!—dee ariv ajtbB a§brqandb.

MENI QbMbZAMb AJLANDbRLbQ EDIN

Nasra Хода Bir кувуг satbvcunu tykenini allb в1а Bazar- q a ozub вага, tykenci allbna CbqbB:

— Nasra Хода, bu alamat kyByrleden al, во?а1ьв qala- dbla, ekinci dunjada Bbllaj кувуг izleB da taea lm azsa !—deB qadalqandb.

Nasra Хода-:— Sonra men кувугпу ne eterikme, neme gararbqdb?Tykenci:— Icine kijimlerini salbrsa!Nasra Ходапь ysyndegileden ва§ха kijimi tuvqanlb da

Bolmaqanbnb seeeBinden: Nasra Хода.— Aj gaman aqbllbsa! Meni kijimlerimi kyeyrge gbjdb-

гьв, elni arasbnda qbmbzamb ajlandbrlbq edin!

SEN BIR KESEK £YZE BILEMISE

Nasra Ходапь elde Bir tijrede eki xon§u qbz sy jgendile . Вь1апь Birini atb Gokga, Birini atb da Asij Bolqandb.

Bu eki qbz ic lerinden har Biri „Хода andan ese meni век syje во1иг“ deB umut etiB turqandbla.

Nasra Хода va gyreg inden Asij degen qbznb syjgendi. A laj’a se le§gende, ekisin da syjeme deB qoja eo lqandb. Bir kyn bu eki qbz kyn turu^xa olturuB Bir-Birleri в1а „Хода meni век syjedi dee Biri,“ „oqaj, meni век sy jed i“ deB da Biri davla§a turqanlajlarbna Хода sa lqandb da yslerine ваг- qandb, qbzla sekiriB ore-ere qoBUB, Nasra Ходапь ekisi da eki Bileginden tutue, ortalarbna olturtxandbla. Хода:

— Ne u§aq etesiz qbzla?Qbzla:— Senden ne да§ыьу, Хода, seni ysynden davla?a tu-

гавьг, endi qojarbq ty leyz , ajt, qajSbBbznb век syjese !Хода:— Ekigizni da syjeme, ten s y j e m e d e B kyre§gendi,

alaj B o lq a n lb q q a qbzla u n a m a q a n d b la .

45

Em ахы ь Bir qbz ajtxandb:— Endi, Хода, sen Bizni qa jbqqa mindiriB tenizde вага

tu rq a n la j , Biz ekiBiz da s u v q a gbqblbB ketsek, qajsbBbznb a lq a cbqarbr ed in?—dee qbsxanbnda, Хода cbrt gyze Bilme- g en i esine ty§ye , sy jgen qbzbna qarae:

— Asij, sen ne kesek da gyze Bilmejmise?— deB sorqandb .

ALLAXCAMb, ADAMLA SYJGENCAMb

Nasra Хода Bazardan CbqbB kele, gol ganbnda davla§a tu rq an Bir talaj saeijni yslerine ke lgendi. Saeiile Ходапь kergen lejlerine:

— Nasra Хода, BarbBbzda ortada alqan qozlanb kesi araBbzda yle§almaj davla§a turaBbz, sen Bir yle§iB Bersen'a,— dee tilegendile.

Хода saeijleni аПагьпа cegye:— Allax ajtxancamb yle§ejim, adamla syjgencamb yle-

^ejim?—dee sorqanbnda, saBijle:—Allax ajtxanca yle§! —degendile.Nasra Хода da „век ах§ь“ dee qozlanb etegine а1ьв,

kimine кев, kimine az Bergendi, kirnine va cbrt guq da вег- m egendi da qo jqandb. Az y ly § getgenle da, guq Berilme- gen le da sekiriB turuB:

— Bu nege garaqan yle§ivdy, Bir qaumqa eolqannb ве- riB, Bir qaumlaqa guq da Bermej,— dee daurqa qalqandbla. Nasra Хода:

— Da siz „allax ajtxanca y le§" deB kesigiz razb boIub a jtxan goruq в1а men yle§genm e, ma bu да§пь atasbnb ullu m y lky Bardb, bu да§пь atasbnb дапьг inegi Bardb, a... bu ga§Cbqnb va k ir irge y jy , gatarqa orunu da goqdu, allaxnb y le § iv y Bblaj Boladb,— degend*.

TUROIAN £ERIN ALAJ IZLERS1Z

Bir golda Nasra Xogaqa:— АНахпь turqan geri qajdadb eken?—dee sorqanlarbn-

da, Nasra Хода:— Em alqbn kerti вагьп Biligiz da, turqan germ alaj

izlersiz,—degendi.

4 6

£bRLA J-£bRLA J IZLER

Bir golda хаппь e§egi tas Bolqandb. Апь izlerge Cbq- qan adamla, Xogaqa:

— Хода, B iz bu дапьпа qarajbq, sen da ol qulaqqa Bir qara,—degendile da ketgendile.

Хода Bir ceget qu laqqa kirie, gbrlaj-gbrlaj ajlannanbna Birev tyBegendi:

— Хода, ne ajlanasa?— Хаппь e§egin izlejme.— Da e§ek izlegen senica alaj gbrlajmb izlejdi?— Birev Birevny e§egin gbrlaj-gbrlaj izler...

MEN DA MINALMADbM

Qbjblqan gerde qartla liar kim kesini atxa-emilikge minerge usdalbqlarbndan sele§e kelgendile da sezny Nasra Хода alqandb:

— Men askerde ajlannan zamanbinda, Bir komandirni Bir oqursuz tajpan eajtalb ваг edi. Bu Bajtal cij esirik boIub ki§ini qatbna qojmaj edi.

Bir kyn komandirle kelie, k ezyv -kezyv minerge umut etiB kyre§dile, alaj Bolqanlbqqa Bir эьпагь da minalmadb. Sonra men Belimde BeliBavumu qatb tartbB, eki genimi сь- naqa deri artbna etiB, eki etegimi da Belime qajbrbB, Bblaj ajaqbmb tuv deginci ezennige salbB, kesimi qanic kibik qat- dbrbB sekirdim da... —degenle j, ol kyn alajda qaraB turqan adamladan Biri kelgendi.

\ Nasra Хода sezyn yzmej:— Men da minalmadbm!—degendi.

TyZELLlGIN BILIB KYLESE

Nasra Хода afendige fitirin Bermegendi, afendi da kyn sajbn kelie Buvarqa qalbB turqandb. Bir kyn Nasra Хода terezeden qaraB, Bbjaqb afendini kele turqanbn кегув, qatbnbna:

— Qatbn! Bbjaqblanb Biri keledi, J i t i r Berligigizni ве- r ig iz“ dee Buvarbqdb, sen cbq da диав et, men kerynnyk ty lm e !— degendi.

47

Qatbnb afendi e§ikge geterge terezeni асьв:— Kim kerekdi? Хода imnda goqdu!—degendi.Afendini аапь b u z u Iu b , eki qa§b Bir-eirine gete t y jy ly e ,

oqursuz qan alqandb:— Sizge kyn sajbn Bir keleBiz, u ja lbrqa kereksiz, fitiri-

g izni Berlikmisiz? O qese guma kyn sizni Betigizni qaraltbrlaj sele§iriBiznimi saqlajsbz, bu ne isd i!! !— dee afendi Ходапь qatbnbna acuvlanbB qaraB toxdaqandb.

Ходапь qatbnb:— Berlikeiz, ajhaj Berlikeiz, Хода tameladan ва§1ав yjy-

вугпу дапьпа caiman i§letirikdi, elni qojlarb alajtbn ozqan zamanda qaBbrqalarbn calmanna b§brbqdbla, aladan calmanna iliniB talaj gyn qallbqdb, ol gynny а1ьв ijirlikme da Bazarqa eltiB satbB sana fitiriBizni Berlikeiz, Biz sizge cbqarbq zatnb kesiBizge qaldbrbrqa izlemejeiz,— dee диав Bergendi.

Afendi Ходапь qatbnbnb bu sezlerine ЫЫав turuB, вь- ladan fitir Cbqmazlbqbn seziB, Bir дапьпа qaraB b§arqandb. Хода afendini ь§агть§ etgenin y jden qaraB eslegen inde, ca- вьв keliB, terezeden qatbnbnb Sbrtbna qaelanbB:

— Aj ansbz, Betin kegerie ele edin da, i§in tyzelligin eil- geninde va, b^arasa!—degendi.

NUQSAMLbQ QADbNb ULXUCU QOLUNDADb

^ a r iq a t syd etivcy Bir ulxucu qadb Bolqandb. Bu qadb ulxu keltirmegen adamnb i§ine q ara rqa unamaj turqandb. Nasra Ходапь Bir i§i boIub апь ysynden qaqbtbna ol qadb qol sa lbrqa kerek Bolojandb. Nasra Хода qaqbtnb qadbqa gi- BeriB sav eki yc ajnb saqlaqandb, alaj Bo lqanlbqqa qaqbtbn bzbna a la lmaqandb. Sonra gyrygen adamladan ajtdbrbB teB- regendi, a la j’a andan da fajda cbqmaqandb. Qadb Ходапь qaqbtbna qol salbB ijmegendi. Em ахыь Хода i§ni пек сы- та1ьв turqanbnb seBeein sezie, qadbqa kesi teBregendi.

Bir ullu qo§unnu Beline derici saz topraq Balcbqnb qujqandb, апь ysyne da ва! qujue qadbqa а1ьв kelgendi. Qadb Ходапь qo§unun k e rgen в1а inaqlae, kesi tu rqan y jg e kijiriB ariv ajtxandb emda olsaqatdan qaqbtbna da qol salbB BeriB a§brqandb.

4 8

Nasra ‘Хода ketgendi. Bir kyn qadbqa daqbda qajdan ese da Birevlen u lxu qa syt ва§ь а1ьв kelgendi. Qadb Хода keltirgen qo§unnu Bir Ba§xaqa qotarbB, ke lgen syt ва§ьпь qo§unna qujama dee qarasa, qo$unnu ва§ьп Bir qat давхап- dan qa lqanb saz Bakbq... Munu Bblaj ke rgen в1а qadb acuvdan ne eterin Bilmej, mbrtazaqbn caqbrtbB:

— Bar, marga, ne madar, ne xbjla в1а da Bolsun, Nasra Ходапь mana caqbrbB а1ьв genii kel!—deB ijgendi.

Qadbnb mbrtazaqb Xogaqa кеНв:— Nasra Хода, seni qaqbtbnda Bir ullu nuqsamlbq ket

gendi, kel da qadbqa tyzetme qoj, kesini da sana ajtbrbqla- гь Bardb,—degeninde, Nasra Хода:

— Meni qaqbtbmb ol gazmaqandb, ol gara§dbrmaqandb, nuqsamlbq meni qaqbtbmda tyldy, nuqsamlbq qadbnb ulxuqa yrennen qolundadb!—deB nibrtazaqnb qajtarbB ijgendi.

ANA SORUOJUZ

Bir kyn Nasra Хода da, talaj xalq da el icinde oramda u§aq ete Bolqandbla. Sezden sez cbqa ketgendi da, adamla- пь Birisi Nasra Xogaqa:

— Araein, Хода, qannb qallaj tatbvu aoladb eken, tatlb- т ь Boladb, oqese tatbvsuzmu Boladb?—dee sorqandb.

Bu kezyvde elde Bir ullu Baj, ger iesi (pome§cik) е1ув апь e lygyn а1ьв ozub вага Bolqandbla. Nasra Хода e lykny kergyzye:

— Siz, §oxla, апь bu Barqandan soruquz! 01 em yry qan iciB ga§aqandb, qannb tatbvu tatlb в1а tatbvsuz Bolqanbn ol Billikdi!—degendi.

OL ZAMANDA MEN DA QAJTARbRM A

Bir golda Nasra Хода da qatbnb da Bir elge ketie qajt- xanlarbnda, yjlerini e§igi Bezgisinden qoBarblbB иг1апьв ke- tis turqanbna kelgendile. Nasra Xogaqa bu zat aur tijie, век mbdax Bolqandb. Bir kyn Nasra Хода огатпь ketiB вага, afendige tyeegendi: .

— Хода, qajrbsa?— I§im Bardb!

4 N asra Ходапь xap arlarb . ^ 9

— Alaj Bolsada?— yjym e e§ik i§letirge usda izlej вагата!— Esgi yjyne e§ik i§letmej endige deri turqanmedin?— Oqaj, urlaB ketgendile.— Alaj degen nedi?— Alajdb!..— Aj gjaurla degin, allax агавьп Bersin!..— Allax апь qajdan Billikdi kirn Bolqanbn?— Allax’a keredi kimni qalaj atlaqanbn...Bu sezden sonra Nasra Хода in irde ke lie m ezgitn i e§i-

g in qoearbB, ke ltyryB teeregen le j, ol Bbjaqb afendi к е гув :— Хода, nedi bu etgenin, allaxnb yjyny e§igin а1ьв ва-

rb rqa ujalmajmbsa?— M eni e§igim i qoearqannb allax Biledi dejse da, aman-

lbqcbla в1а tilin Bir etiB, ke rgen zatbn ajtmaj nek turadb, keltirtsin e§igimi, а1ы e§igin!..

MENI QOJUOIUZ DA PILLENI QOLUN TUTUOIUZ

Bir хаппь кев pilleri eolqandb.Вь1апь Birin Nasra Хода tu rqan e lge asb rarqa-B aqarqa

ijgendi. Bu pil mardanb tb§bnda xatalb pil eo lqanb seBeeli, ellileni васха1агьпа, saeanlarbna, tereklerine kirie teBlee, а§ав uatbB дег в1а ten etiB savlaj elni tarbqdbrbrqa qalqandb . El- ni m ylkyne bu qadar sbraflbq sala tu rqan la j da Bir adam guq ajtbrqa, ol oqaj esen Bacxadan, saeandan qbsdarqa madar- taBmaj qorquB turqandb.

Bir golda elni garlblarb gbjblbB elni star§inasbn da alla- гьпа salbB xanna kelgendile .

TarbqbB pilni qajtartbrqa-qoratdbrbrqa umut etgendile. QbjblbB keliB xalq хаппь areazbnda toxdaqandb da star§i- naqa :

— Sen ваг, хаппь pili Bizge salbB turqan xatasbn апь- lat da tile, pilni ne qoratsbn neda bzbndan kesini erkinligi в1а Bir tbjar-gbjar, qarar adam salsbn,— dee ijgendile.

Star§ina xanna kirgendi da xanna BetsiniB Bblaj ajtxandb:— Хапьвьг, дапьвьг, seni Bir gua§ pilin Biz eldedi, xa-

lisi-qblbqb adam kieikdi, aqbllbdan eledi, Biz апь asbrarqa век da sy jee iz , alaj Bolsada дапьг kesi eo lqanb seBeeli eri-

5 0

т

ged i, eksyz qozuca rnbdax boIub turadb, madarbn ваг ese, ana negerl ik .eterge endi Bir ti§i pil da g ieert !—dee tilegendi.

Xan star§inanb bu sezy ycyn ullu razb boIub, ana sav- q a la da BerdirtiB, ol p ilge n ege rge Bir ti§i pil da ijdirtirge ajtbB a§brqandb.

Star§ina ellilege va:— Xanna ajtdbm, pilni qoratbrbq Bolurla,—degendi da

qojqandb.Усупсу kynynde elge Bir ti§i pil da kelgendi. Munu

kergen в1а el ariv savdan elgendile, garlbla fb jb lbB star§inaqa atajpbsia qujuB teeregenlerinde, Nasra Хода:

— Meni gieerigiz xanna, men Barajbm,—degendi.Xalq razb Bolqandb, em ахыь Nasra Хода вагьв xan

na ajtxandb:— M eni ellile g ieergendile . Sana tilekleri Bardb. Ellile:

ваг xanna deB meni ijgendile . Bizni k e z ye y z n y асьв tu rqan pilni ti§i n eger i kelgen li star§ina Bavuna gbjbB k ezyeyzge kergyzm ejd i, xalqda gyrygen xap arqa kere , star§ina 1i§i p i lni xalqnb kezynden ta§ada erkek pilge qoijUB ta§atbn Buaz etdirie , ta§atbn qozlatbrqa, Balasbn kesine qbm arqa deB umut- ludu dejdile, Biz erigiB eleeiz , pilni Bavdan tau§un e§itsek, kyn kerm ej, kez levden suv icmej BorBajsbz boIub turqanbna век qbjnalaBbz, madarbn ваг ese, Bizge da Bir pil giBer, alaj ty l ese, star§ inaqa onovunu etk ma, хапьвьг, ellileni sana ti lekleri Budu!— degendi.

Ходапь auzundan bu sezleni e§itgen в1а xan sekirie ere turuB:

— Alaj degen ne sezdy, men апь кеНв Bblajda ty lk y kiBik b§arq^nbndan da ol star§inanb Bir muratb Bolqanbn seziB i§ekli Bolqan edim,' ol it kiBik kesine qaexbn pil ty§y- ry rg e umut etiB ajlannan kerem e, alaj ese ne elni kezyne , ne starînanb kezyne kergyzm em men ol pilleni! Siz pil kerem i kelgensiz, Busaqatdan eki pilni da Beri keltirigiz, starînanb da ol elden qbsdajma!— dee o lsaqat pilleni ьг1агьпа keltirtgendi.

Nasra Хода i§ni Bblaj tolturqanbna xalq kelie qolun tu- tarqa qalqanlarbnda:

— (âmaqat, men guqqa da ketmejme, sizni в1а qalama, meni qo juquz da pilleni qolun tutuquz, star§inanb qolun tutuquz , ala ketgen eted ile !—degendi.

51

ERINI BIR K 0R

Narsa Ходапь qatbnbnb kezleri qartlbqbnda azqandbla„ ckili кегув Ba§laqandbla.

Bir kyn Nasra Хода вагьв Bazardan Bir хагвьг а1ьв yjyne kelgeninde, qatbnbnb kezy ekili кегув:

— A, ki§i, Bizni kimieiz Bardb, sen eki хагвьгпь Birden almaj, Bir хагвьг alsnn, ekiBizge Bolmajmb edi?—degendi.

Daqbda Nasra Хода хагвьгпь kesie ekisi da a§aj teere- genlejierine, qatbnb:—A, ki§i, seni qatbndaqb qart’a kimdi, men sizrii в1а Birge olturuB a§arlaj meni alaj adeesizgemi sa- najsa?—degeninde, Nasra Хода:

— Qatbn, yjny icinde neni ekili kersen da, erini Birli keryrge kerekse!—degendi.

SABIJNI DA gUQLATbR

Bir kece Nasra Ходапь saeiji дь1ав guqlarqa unamaj haman tbnbSbz eterge qalqanbnda, qatbnb Xogaqa ajtxandb:

— Bu saBijge ne Boldu ese da e ilmejme, ne etiB da gblaqanbn toxdatbB kezyn guquqa ijalmajma. Qojunuma alsam, unamajdb, Be^ikge salsam, Bytyn век gblajdb. Тигив sen da Bir qarasan ’a, Bir madar et, Be§ikden al, ala в1а sala eki e ileg im talbB ariv toeluq eoldula!

Nasra Хода sekiriB turue „toxda men апь guqlatbr m adar taeajbm" deB taexadan Bir melte tb§lb ккавпь а1ьв ke lie :

— Ma, qatbn, bu kitaenb saeijni allbna tut da gapraqla- гьп асьв avdura teere!

Qatbnb Хода seleke etiB ajtadb degen ke lge вагьв, d a qbda acuvlanbB:

— M en qbjnalqan oqaj e lsem da sana ne lazim, san eterik tylse, qajdan Bolsa da Bir taza tb§brbv keltirlikse da Barbnda unuturuqsa. A§arbq goq, icerik goq, men mbnda sav otuz дь1пь сасьть bu y jg e sis irtk i etiB turdum, meni saeij- im kiBik, seni da saeijindi, sen da qarasan, seirm idi? M ana mbsxbl etiB turasa endi alajmbdb?

Nasra Хода:— Men kerti naqbrdasbz ajtama, nek mbsxbllajma, ga-

п ь т , qatb sele§ie gyregimi avrutxanwndan ne cbqarbqdb!5 2

Bu sezden sonra qatbnb дити§ав:— Bu ne kitaBdb? Nege gararbqdb sonra?Хода:— Тьпь1а, m en sana ajtajbm, em a lqbn ne Bolqanbn

sil da aj tbrbnb alaj ajtbrsa, bu kitaB Burunnu kitaBdb, atbna „q u r a n “ dejdile, afendi m u n u o q u e teBregenlej, xalq da mez gitde guqkrn Ba$lajdb, qartlanb guqlatxan kitae, saeijni guqlat- maj Bir madarb Bolluq tyldy!— degendi .

BES QbCbRbMOJA £ bLbV QALAJ BARDb DA

Nasra Ходапь xon§ularbndan Bir qaum ki§i, Ходапь пе etie da e cge ty§yryB keslerin sbjlatbrlaj Bir xbjla taea rqa tille§gendile.

Bir inirde Nasra Ходапь allbna tyeegendile da ki§ileni Biri ajtxandb:

— Nasra Хода! Seni Biz kerti adamlbqbnb sbnar ycyn , guqqa qallaj Bir cbnbqqanbnb, anda te zym ly lyg yn qalaj boI- qanbn Bilirge syjyB Bir i§ taexanBbz, sen апь etalsan, Biz sana ec salaBbz—aldbn, alaj e talmasan’a, sen da Bizni вагь- вьгпь da Bir Sbjlarqa Borclu boI!— degendi.

— Da ne zatdb, meni qolumdan kelmezlik ne i§ ese da ajtbqbz, men da alaj диав веп'гте!

— Ajtsaq-qalsaq da апь xazna adam etalbrlaj i§ tyldy!— Bir ajtbqbz munu, Bir e§itejik!— Sez ycyn , Bygece elden ве§ qbCbrbm uzaqlbqqa

qbjbrbna CbqbB, ne ot Bolqan gerge Barmaj, ne Bir b§bqqa qbSblmaj tanna deri turalmazsa dejeiz, *oqaj tururma" dej esen ma sen, ma Biz, e cn y aldbn, a la j ’a Biieeiz, sen etalbr i§ tyldy ви!..

Nasra Хода егфв qbZbB:— Tururma, ajhaj tururm a!— deB sez eergend i emda

aeasbn y syn e qaelae , elni qbjbrbna CbqbB ketiB tana derici turqandb.

ErtdenBlasbnda Ходапь вигипи suvuqdan kegeriB e lge kele turqan laj, ol ece^gen ki§ile allbna cbqqandbla da sorqandbla:

— Хода, turaldbnmb?— Turaldbm, ajhaj.turaldbm!— Ne ваг, ne goq, Bekrni suvuq edi?

5 3 |

— Suvuq edi, Bir zat da kermedim! Birda век qarant* kece edi дапьг elni qbjbrbnda Bir yjcykden Cbraq garbq сь- qa edi, ansb!..

Хода Bblaj ajtxanlaj, kisileni Biri:— А... Хода, sezyny tutalmaqansa, i§ni b u zu b qojqan-

sa da! Biz sen ne azda ot gblbvnu kermej tururqa kerekse degen edik, sen’a yjde дапцап cbraqnb tuvrasbndan qa- гав дь1ьпьв turqansa, hajda, §oxum, ecge ty§dyn, Bizni Sbj- la,—deB toxdaqandb, qalqan ki§ile da „alajdb alaj!" deB Ходапь auzundan sezyn Cbqarqa qojmaqandbla.

Inirinde Sbjlanbrqa Ходапь yjyne kelgendile.Хода qazan qajnatbr qajqbqa kirgendi, вь1а va a§ Bi§e

Bolur, kele eolur, dee keceni tuvra arasbna derici saqla- qandbla, a§ kelmegendi. Em ахыь turuB Хода qazannb qa~

laj qajnata ese da qarajbq, Bbllaj Bir nek kecikdi bu dee turuB вагьв qarasala, Хода yj artbnda Bacxada terekni Bir mijik Butaqbna qazannb taqbB, tyeynden da Bir gav cbraqcbq gana turaL

54

— Хода, ne etese?— Qazan qajnatalmaj kyre^eme!— Ajyne bu cbraq qazannb qalaj qajnatbr, Bir дь1пь

tursa da qajnatxan oqaj, дьЫ ы ь§ап da etmez!— A-a-a, kesigiz ajtxannb kesigiz ne genii unutasbz, bu

qazan в1а cbraqnb arasb ве§ аг§ьп da goqdu, sonra elni qbjbrbnda terezede garbqb cbqqan cbraq meni ве§ qbCbrbm uzaqlbqda qalaj gblbtxan Bolur edi da?

MEN DA ORAZA TUTMAOJANLADANMA

Nasra Хода Bir kyn Bazarqa enneninde, Bir ermenli qa- папь ysyn e olturuB et a§aj turqanbn кегув, sele§m ej-sez ajtmaj вагьв qatbna c eg ye , uzalbB etden а§ав teBregendi. Ermenli Ходапь bu i§ine seirsinie:

— Qart, sen musulman tylmyse, ermen kesgenni а§ав!..— Da sen’a Busaqatda ermen orazanb kezyvynde et •

nek a§ajsa?— Men ermenlileni oraza tutmaqanlarbndanma.— Sen ermenlileni oraza tutmaqanlarbndan Bolqanbn

kieik, men da musulmanlanb millet ajrblbq tutmaqanlarbndanma!

MENI SbRTbMA

Tert-Be§ neger i в1а Nasra Хода ajlana, ger, suv kere, Bir e lge Barqandbla. Bir bjbqqa guvuq zamannb elde turue, Bir inirde bzlarbna ajlana teBregenlerinde, ga§la qajdan ese da иг1ав а1ьв eki ma§ok Budaj, Bir kesek ва1, Bir toqlu keltir- gend ile da, kim neni k e lty ry rg e kerek eo lqanbndan sele§iB ajtxandbla:

— Unnu meni sbrtbma!— Bir ma§oknu da meni sbrtbma!— Toqlunu meni sbrtbma!— Balnb da meni Sbrtbma!..Qa§la Bblaj ajtbB keltyry§yB teeregen le jle r ine , Nasra Хо

да qaraB turue u§atmaj:— Biz Bblajdan CbqbB bu i§le x a lq q a a jqaq Bolqanlaj,

har ne aman sez, kir at ваг ese, ol da meni sbrtbma!—degend i. _____

5 5

NASbBXA 0LMEDIM

Nasra Хода ga§ boIub, medirsede oquqan zamanbnda, Bir kyn Birevlen afendige taBaq в1а хьсьЫа а1ьв kelgendi. Afendi Bir a§bqb§ i§ сьцьв агь teeregend i da, xbCbnladan ki§i a§amasbn, deB ta exaq a saldbrtbB:

— Soxdala ! Bu xbCbnlaqa ki?i tijmegiz, вь1апь meni sy jm egen Bir gavum ijgendi, iclerine e ly r ot qujuB keltirgendile, siz aladan а§ав qbrblsaqbz, menne sizni amaltbn ajbB kelirin Biligiz, ахыь ganbndan to jm aqan Bblaqa tijmesin, Bir taqbjqadan ozmaj e l ly k d y ,— dee CbqbB ketgendi.

Nasra Хода bu sezlede Bir xbjla Bolqanbn sezie, afendi ketgenlej oquna: „Вагьв taexadan taBaqnb а1ьв keligiz, ga§- la “ deB qalqan soxdalanb da caqbrbB хьсьп1апь araqa salqandb. Qalqanla a§arqa qorquB:

— O qaj, ket, Biz e ly r otlu xantnb а§ав tbnkajbrqa tansbq tyleyz, kerek ty ld y ,—dee unamaj da teBregendile, alaj Bolsada, Хода:

— Inanmaqbz afendini sezyne, xbjlaqa ajtxandb,—dee a§aj Ba§laqanbnda, qalqanla da qo§ulue хьсьп1апь BO§aqandbla.

„Endi afendi kelse B b ja q b tajaqbn uatxbncb tyjerikdi, qalaj eterikeiz, ne ajtbrbqBbz“ deB soxdacbqla qajqblb Bolqandbla. Nasra Хода:

— Q orqm aqbz, men ana sbltav taedbm,— dee afendini Bir век sy jgen qami§ qalambn а1ьв, eelinden eki SbndbrbB, хьсьп1а ke lgen taeaqnb y syn e salqandb.

Bbla Bblaj etiB turqan lajlarbna, afendi ke lis k irgend i da, qarasa—qalamb eelinden eki эьпьв, taeaqda хьсьп1а da b o - §а1ьв tura. Afendini kezlerine qan савьв:

— Kim etgendi Bbla j?—dee sorqandb.Nasra Хода дь1ав Bblaj ajtxandb:— Men qalamnb а1ьв gaza turqanlajbm a sbndbrdbm da

qojdum. Q onarqa-gam arqa kyre§dim, eolrnadb. „Endi men afendini Betine qalaj qara jbm “ deB kesimi e lty ry rg e umut etdim. Вагьв qu juqa sek ir ie ketejim dee aqblbma alaj ty§ye teBredim, alaj Bolqanlbqqa xalq suv a lqan дапьг qujunu da murdar etiB qojarma da Sbnar meni amaltbn savlaj el suvsuz qalbB qb- jbnlbq cegerle dee , e ly r otlu хьсьп1апь a§adbm, nasbB xurt- dagbm Bolur edi, elmej qaldbm!

Afendi guaBSbz b oIu b , Ходапь bu sbltav qura§dbrqanb- na acuvdan kezleri taeaqqa qatbB qalqandb.

5 6

Bir kyn Birevlen Nasra Xogaqa oramda tyeegendi da:— Nasra Хода! Men seni в1а u§aq eterge Bir век sy jem e,

l<el meni y jym e Barajbq, Bir kesek oltururBUz, tuz в1а gbr- ^ ьп ьть da k e ry rse !— dee y jyne а1ьв Barqandb. Тав ajtxa- иьса, Nasra Ходапь allbna tuz в1а nartyx gbrgbn salqandb.

Bu kezyvde terezeden Bir sadaqacb qarae, sadaqa tiler- a e qa lqandb/

Yj iesi sadaqacbqa acuvlanbB:— Ket eezdirdin, Busaqat turuB iegilerini uatbrma!—

degeninde da, sadaqacb keterge unamaqanbna qarae, Nasra Хода terezeni асьв sadaqacbqa:

— Ket, qarna§bm, kerti ajtadb, sen munu qalqanlaca umut etme, ne ajtsa апь eterine i§eksiz во!!—degendi.

TAB AJTXANbCA ETER

SEN BbLLAJ HALOJA TySGENSE

Bir §axarda prustoB boIub tu rqan Bir onovcunu Bir sa- jaq osal qatbnb Bolqandb. Bu qatbn ne ajtsa, prustoe andan cbqmaj, qu l luqqa adam sallbq eolsa da, qatbnb ajtxan adam- пь salbB, qatbnb ne azda u§atmaqan adamnb qulluqdan qbsdae turqandb. 01 §ахагпь вагагьпа elleden ysleri-Ba§larb aman, garlb ellile Barqanbn bu qatbn terezeden qarae kerse :

— 01 gartb qalpaq, д ы т а с xa lan b meni kezyme ker- gyzmegiz!—deB ajtsa, eri olsaqat Birer Sbltav в1а ellileni tyjdyryB, tutduruB, tutmaqqa salbB, eazardan сасьв turqandb.

Ysy-Basb gbltbraqan, cbrajlb erki^i kerse , апь erine aj- ьв qaqbtcbqa, gum u?cuqa neda Bir ва§ха zatxa аШыьв,

аиь в1а guvuqluq etiB, erikgenden sonra qbsdatbB turqandb. Qatbnnb bu xalilerin Bir adam auzundan cbqarsa, апь е§Шв sydsyz, golsuz tutduruB, e lty r tye turqandb.

Erini artbqlbqbnb y syn e da, qatbnbndan da bu zorluqnu Bergen xalq Bir-Biri aralarbnda tajmazdan tarbqbB ga^aqandb- •a. Bu zatla Barbda Nasra Xogaqa e§itilgeninde, Nasra Хода ajqaq etiB alanb xa lqq a Bergen qbjbnlbqlarbn ajtbB ajlannanb Prustoenu qatbnbna e§itilgendi. Qatbn da erine ajtbB, Ходапь sydge caqbrtxandb. Xapar e lge gajblbB ol k yn X ogaqa syd etilligin e§itgen в1а кев xalq keliB, syd y jn y allbna gbjbl- °iandbla.

5 7

Prustoe в1а qatbnb da ke lgendile .Nasra Хода kesin i y syn e e§egini gerin salbB, ва§ьпа da

noxda kijdirie, sbrtbna da qatbnbn mindiriB, noxdanb ucun da qatbnbna tutduruB tert ajaqlanbB syd etillik y jn y allbnai ke lgendi da alajda toxdaB, e§ekca yc kere oquqandb. Xalq se ir-tam a§aqa qarae turqan laj, prustoB da, qatbnb da d au rqa Cbqqandbla da Ходапь etis turqanbna qaraB seir Bolqandbla, prustoe kelie:

— Хода, Bblaj nek etese, sen e§ekmi Bolqansa, ва§ьпа noxda da saldbrbB, qatbnbnb da ysyne mindiriB, bu i§ni eterge bjlbqmajmbsa?-^degeninde, Хода диав Bergendi:

— Aha! Endi sen kesin ty§yndynm y, Biz prostoj xalq- вьг, Biz ne etsek da вага вагы... men qatbnbma noxdanb tutduruB y sym e m ind irgen likge , xalqnb i§in qatb§dbrmajma..A sen! Ma sen b u xalqa ty§gense da, kesini gygenini kesird asbrb во§1ав gygenini bu sajaqqa tutduruB xalqnb qanbn ву- tynda век icese, sana kesini Bolumunu eskertirge deB eteme!.

TOBLADAN QORQUB BU DA BbLAJ BOLDU

Nasra X ogaqa oramda Bir esgi mezgitn i qatbnda Bir e ty- r y k c y tyBee, askerden xapar ajta ke lgend i da:

— Hej §oxum, anda it len i qoj sen, Bizni askerde em ва§ tulpar men edim, komanda etgen da men edim.

Anda ol qazavatnb qoj sen, ве§ min gyz adamnb allb quru kesim tbja edim... Anda ol к>в1агып’а!.. Bblaj gyryldee xavanb, tenizni wulkan cajqaqanca cajqae-qatbsdbrbB ol to oqla ozub teeresele...—dee qollarbn keltyryB kekge qaraqan laj, etyrykcyny kezleri mezgitni avarqa getiB turqan cirik gampil minarasbna ilinneninde:

— Bu minara Bblaj nek eo lq an d b ?—deB Xogaqa Burul- qandb.

Хода:— 01 sen atxan toBlanb gelinden Bolqandb! — degendi

В0ЯКУМ XANDAN SAVOlADb

Bir kyn Bazarda Bir alb§-Beri§ci Nasra X ogaqa ijirilgfen gvn qbBBa satxandb. Хода qbBBanb y jyne а1ьв keliB qarasa icinde Bir ullu ta§b...

58

Bari§nik Ходапь alaj aldae ketgenine Хода век seirsinnen*- (ji, alaj eolqanlbqqa eterge madar taemaqandb.

Bir kyn Nasra Хода a§arqa dee Bir stolowajaqa Barqandb, garsa—ana цьввапь satxan Bari§nik da anda tura.

Nasra Хода ga§brtbn stolowajacbqa toquz-on kere a§a- Гьпа Cbqarbq ахсапь Bir golqa Bergendi.

Nasra Хода stolowajaqa kirgeni sajbn а§ав, axca Bermej в в г к у п albB, ces вепв, CbqbB ketiB turqanbn ol Bari§nik kere da seir во1а turqandb.

Bir golda Nasra Хода kirie а§ав, axca eermej, ввгкуп у1ьв, ces вепв ketgeninde, ol Bari§nik sorqandb:

— Nasra Хода! Sen nenca kirsen da, a§aqanbna axca вепв kermejme, вегкупу а1ьв, ces вепв, CbqbB ketese, munu sbltavu qalaj ese da Bir ajt!

Хода:—Da, xajbrsbz, Bilmejmise? Meni в е гк у т у allaj ь§апь ваг-

db, bu вегк mana xandan savqadb, апь kergyzgen gerimde menden axca albrqa Bir tykenni neda stolowajanb erkinligi goqdu,

— Kertimi ajtasa?— Kerti ajtama!— Satmajmbsa bu вегкпу?— Da eaqasbn taesam, satarqa da Bolurma!— Ne dejse Baqasbna, ajt!Bari§nik ullu qbZbB, Хода da BaqalandbrbB, em ах ы ь es~

gi вегкуп kemsiz ullu Baqaqa satxandb.

TAB BOS gUVUQLUOlUM DA £OQDU

Nasra Хода ga§aqan §axarqa uzaq garbtbn eki afendi qonaqqa kelie kece qalbrqa Nasra Ходапь izleB teBregendile. Nasra Хода Ba§xaladan харагпь е§Шв-вШв gallasa da, qonaqla izleB taexandbla. Birleri:

— Nasra Хода, Biz qonaqlaBbz, „qonaq allaxnb qona- 4bdb“ dejdile, ertdenli izlejBiz, sen Bizden nek qacasa?—deB afendi tylkyca b§arqandb.

Nasra Хода:— АНахпь qonaqb esegiz, siz’a allaxnb yjynden nek qa-

casbz, majnama агь Barsaqbz’a, men Bir garlb, meni allax в1а qarna^lbqbm-egecligim, taB Bir b o § guvuqluqum da goqduv "-•deB mezgitni kergyzyB ketgendi.

— = - 59

Inir ala nbqb^xa xalq gbjblbB, kekde ajnb, kynny, gul duzlanb xaqbndan u§aq ete turqanlajlarbna, Nasra Хода yslerine Barqandb. Adamlanb Biri:

— Nasra Хода! 1-i-i дапь aj Cbqsa, esgi aj qajrb ketedi апь ne etedile?—deB sorqandb.

Nasra Хода диавха:— £апь aj cbqsa, esgi ajnb tuvraB gulduzla etedile!—

degendi.

TUVRAB gULDUZLA ETEDILE

ICLERIN TbSLARbNA AJLANDbROlANDbLA

©myrynde mezgit-minara kermegen Bir adam в1а Nasra Хода ketiB вага turqanlaj, ol adam minaralanb Barmaqb в1а kergyzye:

— Хода! Вь1а, ви giti ва§1а neledile, nege garajdbla?— dee sorqandb.

N. Хода:— Nege garaqanlarbn men da Bilalmajma tejri, ajtal-

mam!..— Qalaj ajtalmajsa, вь1апь ne eolqanlarbn sen da ajtal-

masan, kim ajtalbr?..Qonaq qadalqandb, em ахыь Nasra Хода:— Вь1а esgi qujula edile, suvlarb quruB во? Bolqan-

larbnda, keedirir ycyn iclerin tb§larbna ajlandbrqandbla,—de диав etgendi.

QUJRUQ UZAQDA ТУЬЭУ

Qanurlu, Batmaqlb Bir kynde Nasra Хода e§egin satar innetli boIub Bazarqa teBretgendi. Qolda вага turue Nasra Ходапь kezleri e§egini qujruquna ilinnendile, qarasa, Batmaq| qatbB, caqmaq boIub tura. Хода ви halnb u§atmaj hajda gyregi qbjnalbrqa qalqandb, „Bazar malqa qaraB bu qujruqni kersele, e§egin kirlidi“ dee almazla deB, Birda tbnclbq taB-j mazqa qalqanbnda, em ахы ь e$ekni qujruqun artbndan ke] sie, ysynde ma§okga salbB, bu halbnda Bazarqa syryB ваг-j qandb. Sonra Bir albvcu e§ekni albrqa кеНв qujruqun kerJ .geninde:€0

— Aj anasbnb va, bu igi e§ekni qujruqu Bolmaqanb qalaj amandb, ansb men munu almaj Cbrt qojmaz edim!—dee qajqbrbB sele§gendi, Nasra Хода:

— Sen kerti allbq esen kel, Baqasbna gara§saq, qujruq uzaqda tyldy!—dee диав etgendi.

DUNJA K0RE CbQOJANMA

„Axbrat Bardb, adam elgenden sonra tiriledi, anda mun- kar-nakir deB eki m elek soruv etedile" zat deB alaj-alaj e tyryk ajtbvlaqa, afendileni aliaj avazlarbna Ходапь gyreg i inam Bolmaqandb. 01 bu tuqum din sandbraqlaqa mbsxbl kez- den ky ly e turqandb. Adam alanb qalaj etiB sbnasbn dee ojla§a turqandb. Bir kyn xon^ularbndan Bir-eki sav да§пь caqbrbB:

— Mana Bir qaBbr qazbqbz,—dee tilegendi.Bu ga§la da razb boIub, Nasra Xogaqa gol ganbnda qa-

вы qazqandbla.Хода ertdenela век ertde qoBUB, вагьв да§1апь Birge*

sine а1ьв qaBbrbna kiriB kesin Basdbrtxandb. T iles qaBbrnb ysy syrem de dun jaqa qaraj tu ru rqa Bir te§ik qojdurtxandb.

Bir kesekden qaBbrqa исив keliB Bir gblbn-qu§ qonnan- db. Munu кегув, Хода qolun aqbrbn te§ikden cbqarbB ser- megendi da qu§nu ajaqbndan tutxandb. Qu$ bcxbnalmaj, Хода da ijmej qanatlarbn qaqbB dbgalas ete, tbpbrdaj tu rqan- laj, golnu teeen ganbndan gyk ly ulovlanb sy ry e golovcula cbqqandbla. Aur gyk ly atla, e§ekle, qadbrla golnu ysynde qu§nu qanatb tbpbrdaj turqanbn кегув, haman Birer garb угкув, gyklerin da o jue xa lekge teeregendile .

Qolovcula ви h a lq a seir boIub, bu ne zatdb, dee савьв kelsele, Bir qol te§ikden Beri CbqbB, qu§nu ajaqlarbna qada- 1ьв tura. Tartxandbla da qu§nu da a lqandbla, qolnu iesin da tartbB cbqarqan db la .

Xogaqa: „Nek etgense Bbllajla“—dee sorqanlarbnda:— Men qaBbr ahlbladanma,—degendi. Апь в1а ва§ьп

albrqa umut etgendi. Amma golovcula acuv eolqanb в1а:— M a sana qaBbr ah lb !—dee q aq a Ba§laqandbla da Xo-

?апь kezyn-qa§bn qan guqu etgendile.01 kyn’a elde Nasra Хода elgendi, Basdbrblqandb,—deB

Xapar ullu...

Erini-Burunu qan guqu la j Хода sa lqandb da elge k e lgen d i Sav xalq: „Nasra Хода axbratdan qoeuB kelgendi, xapar

so ra jb q “ dee mezgit allbna gbjblbB, Ходапь da caqbrtxandbla, Birleri turuB:

— Хода ne kerdyn, ne ваг, ne goq?—deB sorqandb. 1 Nasra Хода:— (^amaqat! Qolovculanb ulovlarbn yrkytm egenne Bir

zat da goqdu!— degendi.

MEN DA ANA SAOlbS ETE TURA EDIM

Nasra Хода kege tg e ec Bolqandb. Kesini tereg i bo| maqanbnb seeee inden cbdajalmaj, Bir kece Birevny terek lerin l kiriB, ma§ok в1а Bir alma gbjqandb. 01 da ma§oknu ва§ь| qbsarqa auzeavun Bblaj a lqan la j , artbndan terekleni iesi §il qbrtsbz ke lgend i da Ходапь serm ee gaqasbndan buvub:

— Sen kimse, ne ajlanasa mbnda?—dee sorqandb.— Men golovcuma, харагьть ajtajbm: tynene, inir all

seni tereklerini дапь в1а goltun a§bqb§ ketiB вага tu rq a n la j» т а Bir qatb gel игив meni Beri atbB ijdi. Meni g yn ax b i l goqdu!

— Xajbr, bu gapraqlanb, eutaqlanb Bblaj kim uatdb?— А1апь va gel meni te rekge keltiriB Bergeninde, m e l

da sbBdbrblbB, ol Butaqdan da, bu Butaqdan da tutama d l da uzala, qolum a ty§genni qbsa da qbrqa, dbgalas в1а uatbl ty § y rg en m eL

— Xajbr, da bu almalanb va Bblaj кев1ев ma§okga kim gbjqandb da?..

— Апь va... Busaqatcbqda men da ana saqb§ ete tuA edim!

ANb QOJUOJUZ DA ANA SUKUR ETIGIZ

Quma kyn gam aqat m ezg itge gbjblbB namaznb во§1 turqan la j , kec ige rek da boIub Nasra Хода getgendi da ki§| g e tbnblamaj, патагьп da etmej, terezeden tb§bna-arBazof qaeraB harnan: „§ukur, §ukur“ derge qalqandb. t

62

£ am aq a t пашагпь во§ав dua ele teeregen zamanda, afendi агавса oque:

— Bizni soqur, asxaq etmegen allaxxa §ukur degiz!— deB sele§e Ba§laqanlaj, Nasra Хода sekiriB turuB:

— Oj, afendi, toxdaqbz, allax soqur asxaq da etedi, апь qojuquz da (earmaqb в1а terezeni k e rg yz y e ) агь qaracbqbz, ol tyeni keremisiz , ma апь qanatlarb Bolmaqanbna §ukur etigiz, ansb ol qanatlb eolsa edi, ucub kelie yjlerig izni ва§ьпа qona- ma dee ojue-ojuB salbr ed i,— degendi.

QAJOJbRMAZ, ANb DA BER

Nasra Хода guqlaB turqanlaj, ty§ynde Birev ада toquz som axca eergenca Bolqandb. Alaj’a Nasra Хода:

— On som getdirmesen, allbq tylme!—dee albrqa unamaqandb.

Bir kesekden Nasra Хода ujannandb, sekiriB turuB, orun- duqda olturuB qarasa, yj ici qaranb, ki§ida goq, som oqaj, kapek Bergen da kermegendi.

Olsaqat ва?ьп gasdbqqa salbB, kezlerin дитив, qolun uzatbB:

— Ber, qajqbrmaz, toquz somnu da alajbrn!—deB qbcbrqandb.

OL CbQOlAN NE EDI EKEN

Xalqnb одип а1ьв, игив, gegiB ne taexan artbqlbqbn etie tu rqan Bir Bij Bolqandb. Bu Bij ga§aj turuB kynleden sir kynde а1ьпдап etgendi. Adamla kelie Xogaqa:

— Хода! E§itdinmi харагпь, xalqnb qanbn icie turuvcu Bij albnnandb!—dee xapar ajtxandbla.

— Qalaj albnnandb?— А1ьпдап qalaj albnadb, teli boIub Ba§bndan aqblb

qalmaj cbqqandb!..— Asdo, men апь Ba^bnda aqbl kermegen edim, araein

ol Cbqqan’a ne zat edi eken?

6 3

Nasra Хода в1а Bir cinownikni aralarbnda ullu dav сьн qbB, Ходапь sydge Bergendi. S yd qarae Ходапь tutmaq агавн xa Bujurqandb. Хода ви харагпь esitgenlej, ol elden Bit ва§ха elge qacbB golqa cbqqandb. Ходапь alaj qacxanbnj sezie, bzbndan mbrtazaqla quva teBregendile.

Хода Bir zamanda es etiB ьгьпа qaraqandb. Qarasa ar-j tbndan Bir syryv mbrtazaq syrye getie kele turqanlarbn k e j гув, golnu tarbnda в;г gampil qajaqa sbrtbn tireB toxdaqandb. Birazdan mbrtazaqla Xogaqa getie:

— Sen kimse, Bblaj агь Bir adam ozub kermedinmi?- deB sorqandbla.

— Busaqatda Bblajdan агь tasajdb, ol qbjbn ty ldy , ant geteriksiz. Amma qara ealax ma Bblajdan ozmaqlbqdb. Qajaj пь sbrtbmb treB men tutue turama ansb, ojuluB ваэьв qoja3 rbqdb!

— Da qalaj Bolsun, endi ne madar?— Siz Bblaj keliB ви qajanb sbrtbqbznb tree kyclj

tu tuquz da avdurmaj tu ruquz , men erlej в 'г tirev madaf etejim. Ijie qojue kesigizni BasdbrtbB xalek etdirirsiz, saq boluquz! Mbrtazaqla sbrtlarbn tree qa jaqa gaBb§xandbla, Ходг da naman qacbB qutulqandb. Mbrtazaqla q a jaqa q ada lq an la j kec boIub, kez Bajlannbncb turqandbla , a la j ’a ki§i da a laqs tirev keltirmezin esleB, qajadan Bir-Bir ajbrblbB gallaqandbh

BbLAJ TUTUB TURU01UZ

QbJNALSAM DA ORUNUNA SALDbM

Aj garbq kecede Nasra Хода celek в1а suv a h rq a arj eazda qujuqa kelgendi.

QaraB ajnb suratbn qujunu icinde (suvda) кегув, kesj kesine „aj gazbq’a, ne terenlikge ty§gense!“ dee gyregi qbjnalqandb.

Sonra celeg in qujunu icine дьдып в1а salbndbrbB, ajqa ilinnen Bolur degen zamanda, haman qara тьИькпь salb^ tartxandb.

Celekni icine suv tolue cbqa kelgendi da qujunu tamaqbn;) da aqaclaqa iliniB toxdaqandb. Хода ana da qaramaj, kyc etii ajaqlarbn tireB tarta ketie дьдьтпь yzgendi da дьдьт yzylj

6 4

geni в1а Хода дьць1ьв ketiB sbrtbndan ty§gendi, qaraB k e k - de ajnb eslegenlej:

— bhb... qbjnalqan da etdim, alaj Bolsada ajnb ornuna saldbm,—degendi.

BIZNI BERI KQCyRMEJMISIZ

Kece Nasra Ходапь y jyn e urucula kirgendile . Nasra Хода вь1апь kelgenlerin emda y jynde Bolqanbn gbjbB ketiB tebregen ler in Bile turqanlajbna Bir guq ajtm aqandb.

Urucula cbqqanlaj, bu da а!апь bzlarbndan kesi gatxan te§egin guvurqanbn da keltyrya cbqqandb. Ala da вага, bu da вага, ala da вага, bu da вага, em ахыь urucula elni te- веп qbjbrbnda Bir yjge kirgendile, bu da вагьв ol yjny bo- saqasbndan агь kirir onov etgenlej, uruculanb Biri к е гув , тьп а ajlanbB:

— Sen kimse, sana mbnda ne Bardb?—dee sorqandb.Nasra Хода qbzmaj, acuvlanmaj:— Da, siz meni Beri kecyrmejmisiz?—degendi.

BEK IGI SbLTAVDU

Nasra Ходапь Bir xatersiz xon§usu e§ik allbna кеНв, gie xavx tilegendi.

Nasra Хода yjge kiriB ketiB, Bir kesek turqandan sonra cbqqandb da:

— ф в т ysyne a§lbq gajqandbla, bo§ tyldy,—degendi.Xon§usu munu sezyne ку1ув:— Хода, giegeva qalaj a§lbq gajadbla? 01 ‘a nege u§aqan

sbltavdu?—degeninde Хода:— Soxum, Bermezge syjsen, a§lbq oqaj tarb da gajbladb,—

degendi.

BILIB SALOJANDbLA

Nasra Хода golovcu boIub Bir elni qbjbrbndan kirgendi. Bek suvsae eolqandan Bir y jn y агвагьпа qajtbB, „suv ic ir ig iz“ deB tilegendi. Adamlanb Biri:

- N asra Ходапь xap arlarb .

— SautuBUz goqdu, ansb majna Becgede suv! —dee ar- Bazda ici suvdan tolu Becgeni k e rg yzgen d i. Хода qaraB ty - Bynde te^igine aq ac cyj salbnbB turqanbn кегув, aqac cy j- i n y cbqarbB suv icerge umntlu boIub, auzun te§ikge tuvra eltiB cy jn y Beri cbqarqan la j, suv §ьгьШав Betine kyc ly ur-j qandb. Nasra Хода bu i§ge qaraB acuvlanbB:

— Seni Bblaj adeesiz cbqqanbn ycyn urqan eo lurla Buj cyjny,—degendi.

SOL AJAOJbMb ABDEZI £OQDU

OJid namazoia Barqan gerlerinde Nasra Ходапь sol aja-, q b qanaqandb da sonra qaz kiBik Bir ajaqbnb y syn d e ere j turuB, namaz qblbB Ba§laqandb.

— Хода, Bbllajla nek etese, eki ajaqbnb y syn e minii turalmajmbsa?— deB sorqandbla.

Хода:— Sol ajaqbmb aBdezi goqdu!— deB диав Bergendi.

BU BOSLANSA

Nasra Ходапь eki tanasb Bolqandb, вь1апь Biri qalaj es* da orundan CbqbB ketgendi da Хода izleB ajlanbB tanasbr taemaqandb. Sonra qajtbB kelie Bavda tananb haman tyjyt Ba^laqandb. Xogaqa:

— Хода, ви gynaxsbz tananb va nek tyjese?—dee sor-jqanlarbnda:

— Bu bcxbnsa, andan da век qacar, tyjyB tatbvun eil- dirirge kerekdi,—degendi.

MAMA KEREK TYLDY

Bir molla Bir golda avaz веге кеНв:— Наг adam Bygece eki reket namaz qblbB, afendig4

zekatbn-fitirin вепв gatsa, a llax axbratda ol adam qa allaj u l l t l hur qbzla Berir, alanb ajaqlarb gerde, ва§1агь k ek ge gete b oII luqdu—degen in e§itiB, Nasra Хода ere turqandb da:

66 4

— Afendi, men ol reketleni qblbrqa oqaj demejme, amma ol qbzla mana kerek tyldyle!

— Nek? Alaj ne ycyn ajtasa?— Da, ol qbznb ва§ь qojunumda turqanlaj ajaqlarbndan

харагып Bolluq tyldy, andan ese qart qatbn в!а qojuquz meni!..

AX, £ASLbQ

Nasra Хода Bir дагь Barlbq boIub areazda atxa minerge silkiniB kyre§gendi-kyre$gendi, amma m inalm aqandb. Мьпа bjlbqbe:

— Ax, anasbnb ga§lbqa, ga§ г а т а п ь т , qanic г а т а п ь т qajrb ketdi?—dee sele^gendi, sonra tegeregine qaraB ki§i Bolmaqanbn kergeninde, kesi-kesine:

— Aj seni, oqese... ga§lbqbnda da аэьгь qolajlb zat tyl edin!—degendi.

NE BASXALbOJb BARDb

Bir kere Nasra Ходапь terilte ketie sydge galqan §aqatxa eltgendile.

Daviarb eudaj urlannannb ysynden Bolqandb.Sydyny allbnda Nasra Хода дапь1ьв ,,Budaj“ derini oru-

nuna ,,arpa“ dee dav ajtxandb.Syd BO§alqandan sonra Ходапь galqan §aqatxa eltgen

adam:— Хода, e§igimi давьв qojdun da! Budaj derini orununa

arpa deB, i§ni sezdirdin—dee eBgelegendi.— ga lqan §aqatxa earqandan sonra, syjse Budaj, syjse

arpa Bolsun, ne Ba§xasb Bardb!—degendi.

QALOJAN XALQ NE ETER

Bir mollanb axcasb kelge ty?gendi, molla tajaqb в1а haman kelny suvun arb-Beri qatb§dbra turqanbn кегув, Хода mollaqa:

— Alaj etiB nek turasa?—dee sorqandb.6 7

Molla:—- Axcam tysgendi, kim Bilsin tajaqbmb ucuna давь§ьв

cbqarmb dee ete turama!Хода:— Siz, mollala, Bbllaj telilikle etgen zamanda, sizden onlit

qadbla, myxdyle qallaj zatla ete Bolurla?

HAR NENI DA ET ALESE

Bazardan Nasra Хода et а!ьв кеНв qatbnbna:— Mbndan ne tuqum a§ eterge eolur?—dee sorqandb Qatbnb:— Ne tuqum da eolur!..Хода:— Alese вагьп da e t !

BIR £ANbNA AVUB KETER

Nasra Xogaqa:— Хода, ertdenela eo lqan la j Bblaj qaraB, sbnae tursan,

bu adamlanb kimi агь, kimi Beri Bblaj nek cyry idyle?—des sorqandbla.

Хода:— Adamla earbda Bir дагь вагьв tursala, gerni Bir ga-

пь aur boIub avuB keterge Bolluqdu, andan ese alaj gyryrge kerekdile.

MEN DA ANb SATAROJA KELTIRMEDIM

Nasra Хода e§egin satarqa Bazarqa syrgendi.Albvcula кеНв e§ekni дь1ьп Bilir ycyn ti§ine qararqa

umut etsele da, e§ek qaearqa, taeanlarqa qalbB, ki§ini qatbna qojmaqandb.

Albvculanb Biri:— Bu e§ekni ki§i alambdb, qblbqsbzdan ti§ine qararqa

da qojmajdb sonra!Хода:— Men da апь satarqa dee keltirmegenme, meni ne

агав cegiB turqanbmb xalq kersyn dee keltirgenme,—degendi.

68

QALAJbNDA DA BOLUOIUZ

Bir qaumla afendige:— AraBin, afendi, ajbB etme sorqanbBbzqa, e lykny Bas-

dbrbrqa а1ьв Barqan zamanda §eriqat в1а sal aqacnb qajsb ganbnda, qalajbnda Barbrqa tbjbn§lbdb?—dee sorqandbla.

Afendi saqalbn sblrij, kezlerin k ekge qaratbB qalaj a ldae диав eterge cem erlee ic inde saqb§xa kirgenlej, Хода:

— Icinde Barmaqbz ansb, qalajbnda da Barbqbz!—dc- gendi.

ENTDA QbLbQMb ETGENSE

Nasra Хода Bazardan Bir e?ek satbB а1ьв, Bojunundan uzun gie в1а taqbB gisni da sozub ucundan tutuB y jyne kele turqan la j , golda Bir ве1ек ga§ tille§iB, Biri e§ekni Ba§bndan gieni cbqarbB, kesini ва§ьпа salbB Ходапь bzbndan kelgendi.

Bir ga§ da e§ekni а1ьв ketgendi.Агвагьпа kirgeninden sonra, Хода ьгьпа ajlanbB qai;a-

sa: e^ekni orununa Bir adam giBge taqblbB tura. Nasra Хода adamnb qatbna keliB seirsiniB:

— Sen kimse, e§ek ne Boldu?—dee sorqandb.— Men adamma, anam mana иги§ив: „Seni e§ek boIub

kerejim" dee qarqaqanbnda, e§ek Bolqan edim. Endi seni qoluna ty^genlej, ganbdan adam eoldum, Bereket eersin!..

Хода:— Bar, qora, bu goldan sonra апапь acuvlandbrbB aman

qblbq ete turma!—deB ea§bndan giBni а1ьв ijgendi.Bu sez в1а adam ketgendi. Ekinci kyn Хода ertdenni

aazarda Bbjaqb e§ekni satbla ajlannaribn кегув, aqbrbn qbSb- la вагьв, e§ekni qulaqbna:

— Aj gjaur adeesiz, entda Bbjaqb sen aman qblbqmb etgense?—dee §bBbrdaqandb.

gOLOVCULUQDA

Хода uzaq golovcu Bolur muratda e§egine minie golqa Cbqqandb. Alaj eolqanlbqqa ne kyre§ie e§egin kesi ajtxan 9oltun eltalmaqandb, e§ek kesi syjgen дагь аТьв teeregendi.

6 9

Ceget caulladan da etye, Bir talaqa cbqarqa Xogaqa eki aqac ete turqan adam tyBee:

— Хода, qajrb Barasa?—dee sorqandbla.Хода:— E§ekni kefi tartxan дагь в а гата !—dee диав Bergendi.

SENI SAV QALOJANbNA £bLAJMA

U§xuvurqa Ходапь qatbnb §orpa etgendi da issilej teBsige salqandb. Har kimden a lq a kesi colpu в1а Birni urtlaj- ma dee auzu kycly kyjgendi, alaj Bolsada bjlbqbB Xogaqa Bildirmegendi. Qatbnbnb kezlerinden gblamuqla aqbB-aqbB Barqanbn кегув, Хода:

— A, qatbn, nek gblajsa, ne eolqandb?—deB sorqandb.Qatbnbnb Хода в1а naqbrda eteri kelie:— Anam xarie §ограпь век syjyvcen edi da, ol esime

ty§yB gblajma!—degendi.Bu sezny ьгь в1а Хода da colpu в1а Bir §ограпь kelty-

ry s urtlaqandb, auzu ky jye , haman dbgalasxa qalqandb, kezlerinden gblamuqla teneregendile. Qatbnb munu esleB:

— A, ki§i, sana va ne Boldu, nek g b la js a ? -d e e sorqandb.— 01 igi anan е1ув, sen sav qalqanbna gblajma,— dea

b§arqandb.

NEGE SORUB TURASA AХода yjyne вага, xon§ularbndan Biri tyBee:— Bygece sizni yjde ol topuldaqan tau§la ne edile,

Хода?—dee sorqandb.— Bo§... alaj qatbn acuvlanbB meni ава та Bir-eki gum-

duruqnu Berdi ansb, guqda goq edi.— Хода! Yjyne, quru авапь adam qalaj urur?!— Qoj munu nesin sorue turasa, icinde men da ваг edimt

SYJSEM DA AJbBb £OQDU

Хода ga§aqan elde Bir ullu Baj, qbzqanc, adam Bolqandb. Qalcblarbna it tegen ed e a§ eerdiriB, alaqa ajaqiib; qa§bq- пь gyrytdyryrge kezy qbjmaj ,turqandb.70

Ceget caulladan da etyB, Bir talaqa cbqarqa Xogaqa eki aqac ete turqan adam tyBee:

— Хода, qajrb earasa?—deB sorqandbla.Хода:— E§ekni kefi tartxan дагь в а гата !—dee диав Bergendk*

SENI SAV QALOJANbNA £bLAJMA

U§xuvurqa Ходапь qatbnb §orpa etgendi da issilej teB>: sige salqandb. Har kimden a lq a kesi colpu в1а Birni urtlaj-j т а dee auzu kycly kyjgendi, alaj Bolsada bjlbqbB Xogaqa; Bildirmegendi. Qatbnbnb kezlerinden gblamuqla aqbB-aqbB Barqanbn кегув, Хода:

— A, qatbn, nek gblajsa, ne eolqandb?—deB sorqandb.*Qatbnbnb Хода в1а naqbrda eteri кеНв:— Anam xarie §ограпь век syjyvcen edi da, ol esime

ty§yB gblajma!—degendi.Bu sezny ьгь в1а Хода da colpu в1а Bir §ограпь kelty-i

rye urtlaqandb, auzu kyjye, haman dbgalasxa qalqandb, kez-j lerinden gblamuqla teneregendile. Qatbnb munu esleB:

— A, ki§i, sana va ne Boldu, nek gblajsa?- d e B sorqandb J— 01 igi anan е1ув, sen sav qalqanbna gblajma,— dea

b§arqandb.

NEGE SORUB TURASA

Хода yjyne вага, xon§ularbndan Biri tyBee:— Bygece sizni yjde ol topuldaqan tau§la ne edile,

Хода?—deB sorqandb.— Bo§... alaj qatbn acuvlanbB meni а в а т а Bir-eki gum-

duruqnu Berdi ansb, guqda goq edi.— Хода! Yjyne, quru авапь adam qalaj urur?!— Qoj munu nesin soruB turasa, icinde men da ваг edim!

SyJSEM DA AJbBb gOQDU

Хода ga§aqan elde Bir ullu Baj, qbzqanc, adam eolqan-db. Qalcblarbna it tegenede a§ Berdirie, alaqa ajaqiib; qa§bq- пь gyrytdyryrge kezy qbjmaj ,turqandb.

70

Bu Baj Bir golda Xogaqa tyeeB:— Nasra Хода, ахсапь sen da syjemise?—dee sorqandb. Хода диавха:— Adamnb qbzqanc, osal adamlaqa да1ьпцьс etmegeni

ycyn syjsem da ajbBb goqdu!—degendi.

SONRA KISDIG A QAJDADb

Хода eki gyrenke et а1ьв keliB qatfcnbna хьсьп eterge Bujurqandb. Qatbnb хьсьп qajqbqa kirginci, etni ki§dik qo- ratxandb.

Irjirde Хода:— Qatbn, хьсьп etdinmi?— Oqaj, etni ki§dik a§aqand?>!Bu sezny e§itgeni в1а Хода Bir ki§dikni tutue kelie, eaz-

manna salbB cekgendi da, ki§dik tamam eki gyrenke tartxandb.

Nasra Хода ви isge seirsinie kesi-kesine:— Endi bu eki gyrenkeni ki§dik tarta ese, et qajdadb

da, ne va bu aurluq etniki ese, sonra ki§dig’a qajdadb?—dee saqb§xa qalqandb.

BIR KERE TYZYNE DA BIR BARAJbM

Nasra Хода да§ zamanbnda Bblaj et degen zatbnb tyz tersine etiB, Bblajtbn ваг desen, апь tersine вагьв turqandb. Ходапь atasb апь ви qblbqbn вШв, Bir zatnb etdirirge syjse, , ,e tm e“ dee etdirtie, etdirmezge syjse va „et“ dee etdirtmej turqandb.

Bir kyn Хода da atasb da, tirmenden ulov в1а un keltire, golda Bir suvqa getgendile.

Ходапь atasb ajtxandb:— Хода, да§ып, men oqarlaqda ta§ kecyvden etejim,

sen eijekni suvnu sajb в1а etdyrme da tereni в1а etdyr!Хода ojla§xandb da: „Men quruda atam ajtxannb tersine

вагьв turama, Bir kere tyzyne da Bir Barajbtn“ dee e§ekni eltie suvnu em teren gerine игив, gygyn da kesin da k e m e - ylge kem gen d i.

71

KESIM TYSERIK EDIMХода e§ekge miniB ketiB вага turqanlaj, saeijle cbqana

nla tyrtye e§ekni cocutxandbla.Хода ysynde turalmaj e§ekden gbqblqandb.Bu kezyvde saeijie haman tert ganbndan:— Vov, e§ekden gbqblqan, e?ekden gbqblqan!—dee

ky lye samarqav etiB Ba§laqandbla. Хода Bblaqa диавха:— Nege daur etesiz, yjyme getgen edim, gbqblmasam

da, kesim ty§erik edim!—dee qojqandb.

BbLAJ IGIDI

Nasra Хода Bir talaj negeri в1а e§egin da а1ьв otunna cbqqandb. Qolda e§egine tersine (artb allbna) "miniB Barqa- пьп кегув negerleri sorqandbla:

— Хода, e§ekge artbnb allbna ajlandbrbBr nek minese?— Men tyz minsem. siz meni artbmda qalasbz, siz alqa

cbqsaqbz, men sizni artbqbzda qalama. Andan ese Bblaj min- nenim igidi,—degendi. _____

7 2

BESIM BARDb

Nasra Хода acbraq boIub, Basdanb qolu в!а uvucuna а1ьв auzuna Bu§duqlaj turqanbna Birev кеНв sorqandb :

— Хода, Basdanb ве§ Barmaqbnb da Bytevden tbqbB alaj nek a§ajsa?

Хода:— Meni altb Barmaqbm goqdu, Be§im Bardb!

S0ZYM E TbNbLAMAZ

Nasra Хода ga§aqan elni star§inasb в1а Хода har quru иги§ив, davla§bB turqandbla. Kynleden Bir kyn b u star§ina e lgend i.

Basdbrbrqa eltgen kezyvde Ходапь caqbrqandbla:— Kel, Nasra Хода, marga, talqan oqumasan Bolluq

tyldy!—dee Ходапь ganazbqa tartarqa umut etgendile.Хода kefin Buzmaj:— Oqaj, ol meni в1а daviulaj qalqandb, ekieiz gav edik,

men ana talqan oquqanlbqqa, sezyme tbnblamaz!—d e B qojqandb.

CbOJARTXANDAN IGl DARMAN gOQDU

Bir syjmegen adamb allbna tyeeB , Nasra Xogaqa:— Nasra Хода! Sen Bilgenden kez avruvqa em igi dar-

man nedi?—dee sorqandb.Nasra Хода:— Mbndan alqa meni ti§im avruqanbnda, cbqarbB ox etdir-

dile, cbqartxandan igi darman goqdu!—degendi.

QACAN BERIRSE QAJDAM

Nasra Хода Bir kyn cegetden qozla gbjbB kelie Bazarqa Cbqarqandb. Кев вогс etivcy Birevlen keliB:

— Хода, art вогсха Bir kesek qoz Bersen’a!—deB tile- §endi.

— Ne eterikse?— Qozla в1а, orazama, auz acarbq edim!

7 3

— Bu ne orazadb?— Ketgen gbldan qalqan telev orazamdb. Bu adam ety«j

ryk sezly, k e s i ’da вогсха qbjbn adam Bolqanbn Хода вШв,] Bermezge syjye:

— Ket, дапьт, ket! Allaxnb вогсип Bblaj kec ig ie tele gen , meni вогсити, kim Bilsin, ne zam an laqa e lt irseL

QABXANDAN DA OZAR

Ходапь yjyny allbnda eki saeij ajlana keliB, daur-syjyr etie, tyjy§ cbqarqandbla.

Daurqa Хода da cbqqandb. Saeijle Ходапь kergen в1а davlarbn ajbrtbrqa ада tarbqbB teeregendile.

Biri:— Хода, bu meni qulaqbmb qaexandb ,— deB tarbqqandb_Ekincisi da:— Aldajdb, men qaemaqanma, kesi-kesin qaexandb,— I

degendi.Bu sez в1а ekisi davqa kirgen zamanda, Хода:— Toxdaqbz, men eusaqat cbqajbm,— deB y jg e kirie ,

adam kesi qu laqbn kesi qaeallbqmbdb deB Sbnae teBregendi. Ва§ьп eni§ge ijie, qu laqbn auzu taea tartbB, sozub kyre§e turqanlaj, Bir ajaqb yj tyBynde uru qazblqanna tajbB gbqbl-| qandb . Betin sbdbrqandb, ва§ьп te§gendi.

Bu halda saeijlege CbqbB qarasa, Bbjaqb saeijle davm^ qbzbvunda. SaBijleni Biri:

— Endi, Хода, bu т а д а „kesi qulaqbn kesi qaBxandb“-j dejdi, adam kesini qulaqbn kesi qaealbrm b?— dee sorqanbnda,. Хода:

— Qaear, Balam, qaear, qaBxannb qoj tae gbqblbB ва-fl §ьп da te§er!—deB диав etgendi.

OJNAROJA CbOlAR

Nasra Ходапь qatbnb icli boIub, saeij taearqa avruaj gatxandb. Alaj’a taealmaj кев qbjnalqandb.

Qatbnla харагпь Xogaqa ajtxanlarbnda, Хода:— Toxdaqbz, men апь ата1ьп Bileme!— dee ketiB ty~j

kenden ty r ly - ty r ly ojunla, go kga la а1ьв kelie , qatbnbnb qatb' na sa lqandb .

7 4

— Хода, вь1а nelerindile, вь1апь Bblaj nek etese?—dee sorqandb la .

Хода:— Saeij tylmydy, вь!апь kerse, ojnarqa cbqar da kelir!

QATbN SEN DA TYZSE

Хода qallajla ese da sydy ny orununa qalbB Bir az zaman- пь turqandb.

Мьпа Bir kyn Bir-Biri gaqalarbndan tutuB, eki davcu davlarbn a jtb rqa kelgendile. Bu eki davcu sydy Bolqan y jg e kiriB, dav ajtbB Ba§laqandbla.

Birinci кев tarbqbvla ajtxandan sonra Xogaqa:— Men tyzme da oqa j!— degendi. Хода da:— Tyzse, дапып, tyzse!—dee диав Bergendi. Ekinci

davcu da kesini davun ajtxandan sonra Xogaqa:— Oqaj, Хода tyzme da ha?—dee sorqandb.Хода тьпа da:— Tyzse, дапьт, ajhaj tyzse!—dee диав Bergendi.Хода eki davcuqa da bu xalili „tyzse“ dee диав Berge-

nin e§itie turue, qatbnb da aladan sonra кеНв:— Хода, sen eki gavnu ekisine da „tyzse" dee nek

Bardbn. Dunjada allaj syd Bolambdb?—dee qadalqatibnda, Хода диавха:

— Qatbn sen da tyzse!—degendi.

QALOJANb QALAJ TYRLENDI

Bir golda Nasra Ходапь e§egini Ba§bndan noxdasbn ur- laqandbla. Bir-eki kynden sonra Хода noxdasbn Bir ва§ха e§ekni Ba§bnda кегув:

— Asdoprilla, bu e§ekni ва§ь, noxdasb Bizni e§ek boI- sun, sonra qalqan tyrsyny, terisi va qalaj в1а tyrlendi da?— deB kyldyrgendi.

AT TYL QUS DA gETMEZ EDI

Хода at caBdbrqan gerge egyzge minie Barqanbnda, xalq tert ganbndan kylyrge , xblikge eterge qalqandbla.

7 5

Birevlen:— Хода, Bbllaj zatxa genii ajaqlb xajvan kerekdi, bu au j

egyzge miniB ne etese?Nasra Хода:— E-e-e §oxum, men munu on дь1 mbndan alqa Bir

савхапьп kergenme da, at tyl qu§ da getmez edi!—degendi.

SEN DA TySYRMEJ AJTSAN EDI VA

Nasra Хода onovcula turqan Bir mijik y jge kesi qullu- qu в1а minie вага turqanlaj , Basxbcnb tyeynden Bir tau§ e§it| gendi . AjlanbB qaraqanbnda, tyBynde Bir adam eni§ge ty§ des ь§ап etgenin кегув, ьгьпа ajlanbB Basxbcdan ty§gendi.

Barsa—Bir sadaqacb: „Ij, allax razblbqb ycyn Birsadaqa вег“—dee tilegendi.

Хода:— Kel erge!—dee CbqbB teeregendi, sadaqacb da ьгьп-]

dan cbqqandb. Basxbcnb ва§ьпа erlegenden sonra:— Bar endi, sana Berirlaj zatbm goqdu,— degendi.Sadaqacb:— Da, meni bu qadar mijikge sozmaj sadaqa вегте-

zini tyeynde ajtsan edi va!Хода:— Da, sen sadaqa izlegenini meni eni§ge tyeyne ty§yr-|

mej Basbnda turqanlajbma ajtsan edi va!

INANMAJSA

Xogadan хоп§и1агьпь Biri e§egin xavx tilej kelgendi. Хода:— E§egim mbnda goqdu!—dee Bermegendi. Bu sezny;

ajtxanlaj e§ek Bavda oqurqa qalqandb.Xon§usu:— Хода, sen goqdu dejse, e§ek Bavda turqanlaj!— dee

Ходапь ujaltbrqa tbrma§xandb.Хода:— Menica aq saqallbnb sezyne inanmajsa da, e§ekni tau-

§una inanasa, sen ne tuqum adamsa?

7 6

SEN BILMEJSE, AUZUNU QbS

Хода Bir golda inegin satarqa umut etiB eazarqa e ltgen - di, amma satalmaj qajtbB kele turqan laj, savdygerc ileden Biri [увев:

— Ber inekni, men век genii satajbtn,—dee ьгьпа qajtarqandb.

Ekisida eazarqa Barqandbla. Bu adam:— Inek Buaz, sytly inekdi, qarbnbnda altb ajlbq buzovu

aardb,— deB qbCbrbB inekni qaraB-qaraqbncb Baqa satxandb.Bir kyn Ходапь qbzbn tilej kelecile kelgendile. Ходапь

aqblbna inekni satxan ki§ini sezieri ty§ye, kelecilege:— QbZbBbz semiz qbzdb, qarbnbnda altb ajlbq Balasb

da Bardb!—dee maxdaqandb.Bu sezleni e§itgenlej, kelecile ку1ув, Bir-Bir CbqbB ket--

gendile. Qatbnb getis ala cbqqanlaj:— Teli-xonta! Bu sezlerin'a nege u§aqan sezledile!—dea

qadalqandb. Хода kefin Buzmaj, kesin tyzge sanae:— Qatbn, sen Bilmegen zatbna auzunu getdirme. 01

sezle Bolmasala edi, Bizni Bazarda inegiBizni ki§i almaz edi, Bu sezle в1а qbZbBbznb da albrla!—degendi.

OL KESINI AJbBbN BILEDI

Nasra Ходапь Bacxasbna Bir e g y z kirgendi. Хода egyz> ny t y j y s qbsdarqa tajaq izleB kelg inci, e g y z CbqbB eer ie ketgendi. Ekinci kynynde goltun ozub Barqan Bir areada egyzn y tanbB, савьв bZbndan getiB, tyjyB teeregendi.

Iesi:— £ апьт , sen telimi Bolqansa, e g y z n y nek ty jese?—

degeninde, Хода:— Sen tbnc tur, ol kesini ajbBbn kesi Biledi!—degendi.

KIMGE DA KORyNNasra Ходапь tijresi-xon§usu gbjblbB kene§ boIub, Xoga

qa qatbn albrqa onov etgendile. A laj’a, kesine guq Bildirmej, Bir-ekileri вагьв Bir tul qatbnna sez tausue kelgendile. Qatbn eri§i qatbn Bolqandb. I§ Bblajqa kirgenden sonra Xogaqa ajtxandbla. Хода da oqaj demej, qatbnnb keltirie Ходапь y jy ne salqandbla.

71

ErtdenBlasbnda Хода yjden сьцьв teeregen* zamanda, qatbnb Ходапь toxdatbB sorqandb:

— A, ki§i, endi men seni guvuqlarbnb tanbmajma, Bil. mejme, sen ajt, kimge kerynejim, kimge kerynmejim?

Хода aram-qaram etmej:— Kimge kerynsen da keryn, mana kerynme ansb!—I

degendi.

ВУТУШ А QbSXA BEK IGIDI

Bajladan Biri-eir gerde ullu yj saldbrqandb. Bu adam X ol ^апь qonaqqa caqbrqandb, Xogaqa teesi keliB Sbjlannandb.l sele§e, u§aq ete keliB Birleri:

— Хода, bu yj qb§xamb igidi, gajqamb igidi?— dee sorqandb.

Хода Biraz saqb§ etgenden sonra:— Qb§xa igidi!— Nek dejse?— Nek dejme deB, sez ycyn , Bizni y jn y Bir terezesi в1а

Bir дапьг e§igi Bardb, Biz qb§da ol e§ik в1а terezeni etsek,! y jy e y z дь1ь boIub , zauq eteBiz. Bu y jn y va yc-te rt e§igi, to-J quz-on terezesi Bardb, вь1апь Barbnda etsegiz, qb§ sizni y j y i g y z Biznikinden da дь1ь Bolluqdu.

Bu xbjsaedan qarasaq, bu yj gajdan ese qb§xa igidi.

MEN DA TAS BOLUR EDIM

Хода Bir golda e§egin tas etgendi. Kyn uzunu izlegendi,] taBmaqandb. Qatbnb, xon§ularb qo§ulue izlegendile, taemaH qandbla.

Sonra Хода Betin sblaB, haman §ukur eterge qalqandb.j— Хода, alaj nek etese?—dee sorqandbla.— $ukur Bolsun degiz, men e§ekni ysynde eolmaqaj

пьта, ansb men da tas Bolur edim,—degendi.

7 8

AQbLbMA KELGENNI ETDIM

Ходапь eki m y jyzy da gaja boIub Bir qart e g y z y boI- qandb. Хода апь kergen i sajbn:

— Aj anasbnb, ol eki m yjyzny arasbna o lturue Bir golovcu luqqa gbqqa edim ,— dee suqlana turqandb. Bir kyn e g y z n y gatbB turqanbn кегув, вагьв eki m yjyzyny агаэьпа olturama degenle j, e g y z ва§ьп silkiB, Ходапь atbB ijgeninde, Хода cartlae uzaqqa ty§yB gbqblqandb.

Ходапь kely ketiB areazda gbqblbB turqanbna qatbnb савьв кеНв, Ba§bnda olturuB gblaj Ba^laqandb. Хода esin дь- ]ьв, ва§ьп keltyryB:

— Qoj, qatbn, gblama, kertidi Bir kesek qbjnaldbm, amma kelyme kelgenni da etdim!—degendi.

7 9

Bir adam Хода в1а cam eteri кеПв:— Хода, sende nenca saq a td b ?—deB sorqandb.Хода da апь selekesin sezie:— Bir ganbz saqatbm eardb!—degendi.— Oqaj, alaj demejme, nencaqa kelgendi?— Ус tymenne.— Oqaj, апь sormajma, Busaqatda Biz ne zamandaBbz.— Qajnb arasbnda!

£AJNb ARASbNDABbZ

TANNb ATXANbN BILGEN

Хода Bazarqa Bir gugu ruk Cbqarqandb. Qolda kesi-ke-sine:

„Bu xajvannb ajaqlarbn Bajlae, агавьп вепв Barqan- dan ese, во§1ав allbma syrejim" dee gerge BO^laqandb. Guguruk golnu earm aj, haman агь-веп ga llarqa qalqandb. 01 zamanda Nasra Хода Bir tajaqnb da Bojununa salbB, gugu ru kn i bZbndan Bblaj ajtbB syrgend i:

— Aj gjaur, keceni arasbnda tannb atarbn BiliB qbCbra- sa da, ullu golqa kesini tyzetiB вага Bilmejse!

BIRIN КЕМ BERIG1Z

Хода on soqur golovcunu Birer so m qa suvnu Bir ganbndan Birsi дапьпа keltyryB e td y ry rg e deB gara$xandb. BbJ 1апь Birem-Birem ke ltyryB toquzun suvnu агь дапьпа cbqar-] qandb, onuncularbn qalaj ese da suvnu ortasbnda gbqbB ijgendi. N eger le r i bu halnb kergen в1а Xogaqa acuvlana, ев - ge legen sezle ajta Ba§laqandbla. Хоса диавха:

— Birig iz gbqbldb ese, endi anda ne zaran eardb, Bir somnu kern Berirsiz, Bitdi, ketdi ossalam !—degend i.

QOZLAOJAN 0L S E SEIRMID1

Nasra Хода хоп§и)агьпь Birinden Bir qazannb а1ьв xavi tuta turqandb da sonra Bir kyn icine da Bir g itge qazancbt salbB, iesine eltgendi da Bergendi.

8 0

Iesi:— Bu qazancbq’a ne zatdb!—degendi.Хода:— Qazanbqbz qozlaqan etgendi.

Qazannb iesi eki qazannb da век quanbB alqandb. Bir azdan daqbda Bir kyn Хода qazannb xavx deB а!ьв

iesine eltmej qojqandb.Iesi keliB, Ходапь esigin qaqbB: „Qazannb Berigiz*, de

geninde, Nasra Хода:— Qazanbqbz elgendi, ea§bqbz sav Bolsunl-'degendi. Iesi seirsiniB:— Qazan qalaj eledi!—dee sorqanbnda, Nasra Хода:— Qozlaqan qazan else, seirmi etese?—deB диав вег-

ANDAN SANA NE BARDb

Birev, Ходапь тва§ьп а qaqbB:— Хода, keremise, B erek le а1ьв Baradbla !— deg^di-— Andan шаца ne fajda?— Sizge eltedile.— Sonra sana ne fajda?

ЬНЬ ENDI QUSXA USADbN

Хода otunna Barqan gerinde Bir uzun ajaqlb cille tutxandb. Tegeregine a j l an bB qaraB, qu§nu har nesi ar ’v i amma Birda ajaqlarbnb alaj caqij i§lennenin garatniacqandb. Elte вагьв cbdajalmaj eki ajaqbnb eazuklarbndan salta в1а игив yzye, dlleni qazbq ysyne salqandb da:

— bhb, endi Biraz qusxa u§adbn!—degendi.

ICI DA £AZbLMA01ANDb

Bir gerde kelin kelgenin, ullu toj-ojun, artbqsbzda sbj- sbra, Sbjlav ullu воЦапьп Xogaqa esitdirgendile. Masra Хода „caqbrlbq Bolurla" deB umut ete da turqandb, alaj boI- sada caqbrblmazbn Bilgendi.

6 N asra Ходапь xaparlarb

Хода eki kynden Beri da acbraq turqanb seeeBli a§bq Bu§uq etiB, Bir bo§ qaqbtnb da bo§ konwertge salbB, haman kelin kelgen gerge савьв Barqandb.

— Ne xapar, Хода? Nek guzaBasa?—deB sorqandbla— J/jny iesine qaqbt а1ьв kelgenme!—Оев qaqbtnb а§ь

qb§ Bir halda yjny iesine uzatbB kesi da erlaj y jge kiriB tee sige olturqandb. Yjny iesi konwertge adres gazblmaqanbt^ кегув:

— Хода, munu tb§bna guq gazblmaqandb da!—degeninde1— Bek a$bqb§ kelgenini seeeBinden tb§bna oqaj icine

da gazblmaqandb,—dee диав etgendi.

ALbS-BERISGE YRENEME

Хода Bazarda Bir gakgbnb on kapekge а1ьв, on kapek ge satarqa qalqandb.

Bari§nikle кегув:— Bblaj nek etese?—deB sorqanlarbnda:

82

— Siz menden ylgy albqbz, men xalal alb§-Beri?ge/reneme!—deB диав Bergendi.

BbLAJ BOLLUQ ESE, gUQDA OOJAJ

Хода Bir gel kyn tyege minie go lqa atlannandb. Qolda ac boIub auzuna quvut ata, апь da gel ucura da ala da kete вагцапьп Bir qaum la esleB:

— Хода, a^aqanbn nedi?— dee sorqandbla. Хода:— Bblaj Bolluq ese, guqda oqaj!

MENI КУСУМ ALOJbNCA TURADb

Xalq gbjblqan gerde har kim kesini qarbvundan-kycyn- den sez асьв sele§e kelgendile da, Хода sekiriB turuB ajtxandb:

— £amaqat, meni qart Bolqanbma qaramaqbz, meni kycym tyrlenmej alqbn ga§ zamanbmdaca turadb!

— Qajdan Bilese?— Meni y jym y qatbnda Bir ullu ta§ eardb da, men апь

ga§ zamanbmda da keltyralmaj edim, entda keltyralmajma, andan Bileme!

M yjyZLERI BARMb EDI

Nasra Хода ertdenden inirge derici yzmej фев turqan adam eolqandb. 01 i§de tamam агьв, talbB kelie gatxanb sajbn ol areazda mezgitge miniB muqazin ertden namazqa azan Яьсьгьв, Nasra Ходапь guqusundan ве1ув turqandb. Nasra Хода talaj kere muqazinne oramda tyBee: „Meni guqusuz etese, toxda, men seni tbnc toxdatbrma" dej turqandb, alaj Bolqanlbqqa muqazin Bytyn ась qbCbrbrqa qalqandb.

Bir ertdenela muqazin tamaqbn во?1ав qbcbra turqanlaj, Хода elgeniB ujannandb, acuv boIub, Baltasbn qoluna а1ьв, minaraqa cbqqandb, muqazin в1а alajda daur-syjyr Bolqandbla, muqazinni auzu ot caqbB Xogaqa tajaqb в1а kerilgen- lej, Хода вака в1а urqandb da muqazinni Bojunun ty§yrtgen- di, ва§ьп а1ьв yjde ma§okga salqandb.

8 3

Qatbnb b u i§ni kergenle j, Beti-qutu ketgendi, erine uru§-> xandb, alaj Bolsada ne eterik edi.

Nasra Хода el icine cbqqanlaj, qatbnb Xogadan да§ьг« tbn adam ва§пь uzaq qoratbB, апь orununa кев Bolmaj kesgen tekelerini ва§ьп salqandb. Хода oram da elykny izlegenlege tyBee:

— Апь men eltyrgenme, inanmasaqbz ва§ьп da ker- gyzyrme!—degendi.

— Qajda, kergyz !— Hajdaqbz y jg e ,—deB а1ьв kelgendi. „Siz Bblaj e§ ikde

saBbr Boluquz, men Basnb а1ьв Cbqajbm"— dee y jg e kiriB,.;ma-l $okga qolun tbqqanlaj, qollarbna m yjyz le tyrty lgend ile . Qaj- tbB e§ikge CbqbB sorqandb:

— Toxdaqbz, Bir sorajbm, sizni muqazinni myjyzleri в а гть edi, oqese?..

Izlegenle: „Oj s e n ;kesgenn i y j y qurusun“ deB qajtbB ket- ' gendile.

BU ANDAN DA SbJLbDb

Nasra Хода Bazarda Bir Bajgus qu§nu (popugajnb-sele§ir- g e yrennen qu§nu) ullu B aqaqa satblqanbn кегув, kesi-kesine:.]

— Bu qanatlblanb Baqalarb ulluqa ketgen kerem e, m en da tauquBuznu keltirejim dee y jyn e kelgendi.

Bek a§bqb§ Bir halda tauqlarbnb Birin tutue а1ьв Bazarqa sa tarqa eltgendi. Хода bu tauqqa dunjada Bolm aqanca m axdavla salbB, eaqasbn da to q u z-o n qat ke lty rtye , qbCbrbB, агь-веп gyrytyB teBregendi.

Alaj Bolsada xalq а$ыь Baqasbnnandan ку1ув qojqan; Bolmasa, виги1ив da qaramaqandb. Nasra Хода em ахы ь tauqun ol kyty qu§nu qatbna eltie:

— Bu andan da ullu, andan da qarbvlu emda sbjlbdb, munu albqbz!—dee maxdarqa qalqandb.

Adamladan Biri Xogaqa ajtxandb:— Хода, qoj Bbllaj Bir qbCbrbB ajlanma, bu bo§ tauqn u j

allaj B aqaqa kim allbqdb?— Апь mbndan nesi artbqdb, nek almajla?..— 01 k y ty qu?du, sele§e Biledi.— 01 sele§e Bile ese, bu da tbnblaj Biledi!

8 4

ADAM BIR S0ZDE TURUR01A KEREKDI

Nasra Ходапь tanb§larbndan Birev tyeeB:— Хода, sana nenca дь1 Boldu?—dee sorqandb. Хода

da:— Eki gbjbrma дь1!—deB диав etgendi.Munu в1а qalqandb. Toquz-on дь1 ketgenden sonra вь-

jaqb adam qalaj ese da Xogaqa tyeee:— Хода, entda savmusa, xarie, nenca дь1 Boldu eken

sana?—dee sorqandb. Nasra Хода кев saqb? ete turmaj:— Eki gbjbrma!—deB диав etgendi.— Ajyne, Хода, alaj degen nedi, men mbndan to q u z-o n

дь1пь a lq a sana tyBee sorqanbm d a da, „eki gbjbrma" degen edin, entda alaj ajtasa, bu qalaj Bolur?

— Qalaj Bolluqdu, tyzdy, §oxum, adam Bir sezde tururqa kerekdi.

0LYMDEN QACADb

Хода Bir kyn tykenden qozla а1ьв, ta§ y sy n e salbB, ta§ в1а игив uata ke lgen le j, Bir qoz ta§nb tyeyn d en cartlaB ketgendi.

Хода qoznu artbndan qarae:— Seir tylmydy, qoz da elymden qaca Biledi,—degendi.

MUNU DA ASAR

Nasra Хода Bir golda Bazardan хагвьг а1ьв kelgendi da: — Qatbn, munu inir u§xuvurda a§atbrsa, asbrae qoj,— dee qa- Ьпьпа вепв, kesi oramqa cbqbB ketgendi. Inirde Xogaqa хагвьг qalmaj во§а1ьв turqanbna kelgendi. Ekinci golda da alaj etiB, Xogaqa хагвьг yly§ qalmaj turqanbna keliB, qatb- пьпа sorqandb:

— Qatbn, menne хагвьг getdirmej nek qojasbz?— Kimge da getmejdi, Bir ki§dik tyzelgendi da а1ьв ke-

ledi.Хода ви sezny e§itgen в1а Baltalarbn а1ьв, kyeyrge sa

lbB kiritin etgenin qatbnb кегув: „Ne etese?“ dee sorqandb. Nasra Хода:

85

— Ki?dik а1ьв ketse, Baltasbz qalbrebz!—deB eteme. Qatbnb:— Sonra Baltanb ki§dik а1ьв ва^ьпашь uradb, ne ete-

rikdi?—degeninde:— Sorri garbmlbq хагвьгпь eltgen ki§dik eki somlu$

ваИапь eltalmazmb?

QATbN, ERSIZ QALbR EDIN

Kece gatxanlarbndan sonra, Хода aj garbq в1а terezeden qaraB Bacxada terek ysynde adamca Bir qaraldbnb kergendi. QaBbrqada taqblbB turqan gajanb а1ьв, qaraldbqa tutuB atxandb.

Ertdenela kimni urqanbn keryrge turue qarasa, gajanb. oqu Ходапь qatbnb guvue terekge gajqan aeasbnb Belinden>' tijie te^ik etiB CbqbB tura...

Munu kergen в1а Хода gerge olturue haman §ukur eterge qalqandb.

Qatbnb!— Хода, allajla nek etese?— dee sorqandb.— Qatbn, sen da §ukur de, men авапь icinde Bolma-

qanbm qalaj nasbBbBbz edi, ansb sen ersiz qalbr edin.

TYSGyNCy SAQLASjbN

Nasra Xogaqa Bir kyn yc adam kelie sorqandbla--— Хода, tert somnu ycyByzge qalaj yle§ej:k?— Ekigiz eki§er som albqbz, Birigiz da axca ty§gyncy

saqlasbn!..

SENIKI BOLOlANbN BILMEJ ALDbM

Хода negerler i в1а ketiB вага, golda Bir Sbnnan kyzgy taexandb. А1ьв qaraqanla j, ic inde kesini suratbn кегув, Bir ва§ха adamdb dee:

— AjbB etme, men seniki Bolqanbn Bilmej aldbm,— dee kyzgyn y ьгьпа gerge salbB qojqandb.

86

£ARTbSb KESI СУЬУЫУВ EDI

Хода Ba§-saqal gylyvcyge kiriB ва§ьп gylytgendi. Qylye HO§aqanlarbnda, дагып Baqasbn c tqarbB Berirge turaqlaqandb.

Ходапь ва§ь va qa§xa Bolqandb.Qylyvcy:— Хода, дагып Baqasbn nek Berese, tolusu в!а вег!— Meni ва§ьшь gartbSb kesi allbna gylynyBdy.

TUTUB BOSAOJANMA

Bir molla Bir kyn avaz веге кеНв:— A§ura kynleni Birini orazasb eki ajlbq orazadan

sbjlbdb, bu kyn lede oraza tu tuquz ,—degendi.Хода munu e§itiB, a§ura kynleni Birinde k y n o rta q a

derici oraza tutxandb.Oraza ajda а§ав ajlannandb. Munu kergenle:— Хода, sen oraza tutmajnibsa?— Men a?ura ajnb kynlerini Birinde дагып kynny ora

za tutuB sav ajnb Balahbndan qutulqanma.

QbRQ AUZUM gOQDU

Bir alim Xogaqa kelie:— Qbrq soruvum Bardb, alanb sana sorajbm, sen ker-

tida Хода esen, вагьпа da Birden диав вег!—degendi. Хода ajtxandb:

— Barbnada Birden диав Berirge meni qbrq auzum goqdu.

MEN KESIM MINNEN ESEKNI SANAMAJMA

Хода toquzuncularb boIub, Bir qaum adam otunna teeregend ile . Otunna har adam ва§ьпа Birer e§ek eltgendile. E§ek- len i toquzun da Ходапь allbna etiB negerleri:

— Sen sy r da вага tur, Biz bzbndan getejik,— degendile da kesleri ne ese da artxa qalqandbla.

Nasra Хода kesini e§egine miniB, qalqanlanb allbna syrgendi. Bara turqanlaj ne ese da esine ty§yB, e§ekleni sana-

8 7

qandb da Barbda segiz Bolqandb, sek ir ie e§eg inden ty§yB te rt дапьпа qaraB, Beri ajlanbB sanasa, e§ekle toquz!

— Нь, Barbda turadbla— dee rahat boIub, e?egine minie goluna atlannandb. Bara turqan laj daqbda sanaqandb, e§ekleni sanb Bbjaqbnlaj segiz Bolqanbn кегув, ва$ tyk le r i e rg e turuB, e§eginden ty§yB, te rt дапьпа e$ek iz lee caexandb, amma guqda kerm egendi. QajtbB keliB sanasa— e§ekle Barbda tura.. „Нь, tura §ojdulafc dee daqbda e§egine minie goluna atlannandb.

E§ekde вага turqanlaj daqbda sanae e§ekleni sanb se giz Bolqanbn kergeninde, tamam aqblbndan cbqarqa getiB, e§eginden ty§ye: „Bir e§ek getmejdi* deB gblaj turqanlajbna negerleri kelgendiie.

— Ne Boldu, Хода, sana?— E§ekleni Biri goqdu!Barbda qajqb boIub sanaqandbla da e§ekleni toquzu

da tura.Daqbda Хода da e n g in e miniB atlannandbla. Хода сь-

dajalmaj dbqbda sanae e§ekle segiz Bolqanbn к е гу в :

88

— Toxdaqbz, Bir kerekdi ,— dee qbcbrqandb.Negerleri toxdae sanaqandbla da e$ekleni toquz etgendile. Em ахыь Хода kesi minnen e§ekni sanarqa u nu tuB , ojun-

nu andan cbqqanbn anblatxandbla.

BIR £U01U DA T0GyLM EQEN EDI

Хода Bazarqa satsma deB Bir te?ikli ma§oknu cbqarqandb.

Adamla:— Хода, mbnda myrzev toxdarbq tyldy, bu te§ikli ma-

§oknu kim allbqdb, bo§ keltirgense ansb!—degenlerinde:— Oqaj, te§ik Bolqanlbqqa Bir Byrtyk da aqmajdb, anam

Busaqatda gynyn qotarqanbnda qaraB turdum, te§iklerinden s ir usdukgusu da aqmaqan ed i,— degendi.

SENI ANANb DA CbRT SABIJI BOLMAOJANMbDb

Bir дапь kelin Xogaqa кеНв:— Хода, saBi j im goqdu, q a ra to n m a , mana Bir darman

Bir madar etsen’a ! - deB tilegendi.Хода kesin kertda usda kergyzeme dee:— QbZbm, seni апапь da Cbrt saeiji Bolmaqanmb edi?

— deB sorqandb.

ANDAN ESE QbRbLbB KETGENl IGIDI

Muslimanla saqal gylytmegen Bir zamanda, Хода saqa- ibn har bjbqdan gylytyrge qalqandb. Bir golda:

— Хода, sen kesin qartaja teeregen Bir esli qart, sa- qalbnb во§1ав esmege qojmaj, gylytyB melekleni ujalarbn nek cacdbrasa?—degendile.

— M elek meni em yrym de saqalbna, ва^ьпа mindirgenni qoj, y jyne qonaq etiB da kermegenme, sonra meni saqalbmda tnelekni ne i§i Bardb, qoraqanlarb ig id i !—deB диав Bergendi.

8 9

ENDI TABDbOlbZ

Bir qaum saeij ajaqlarbn Bir-Birlerine calb§dbrbB, suvqa salbB davia§a turqanlajlarbna, Хода yslerine Barqandb. Biri cjtxandb:

— Endi ajaqlarbBbznb qalaj taBarbqebz, qatb§dbrqanBbz da qojqanBbz?

Ekinci saeij:— M en ajta edim da sizge, endi ajaqlarbBbz Barbda Bir-

Birlerine qatb^dbla da qaldbla.Хода вь1апь qatlarbna kelgenlejine, saeijle:— Хода! Хода! Bizni ajaqlarbBbz qatb§xandbla da Bir-Bi-j

rinden ajbrbB tanbjalmaj turaBbz, sen Bir ajbrbB Bersen’a mar-, да!— dee osmaqlaqandbla.

— M en sizni ajaqlarbqbznb век genii taedbrajbm,— dei Bir sipi cbBbq в1а Хода saeijleni sbrtlarbna tartbB teBregen- di. Sasijle qbCbrbqdan а1ьв, Birer дагь turue qacxandbla, Xo-] да b u halqa qarae:

— Endi ajaqlarbqbznb taBdbqbz da!

MENI TYJERLE, SENI SYJERLE

Tanb^ladan Biri keliB, Xogadan e§egin xavx tilegendi. Хода o lsaqat turue:

— Вагьв e§ekge Bir sorajbm, razb Bolsa, Berirme,— dei Bavqa kiriB ketgendi da Birazdan kelie:

— E§ekge s o r d u m da unamajdb; „sen meni xa lqqa ве-- r ie a j l andbrbvcu Bolsan, em seni syjer le e m d a m en i tyjerle* dejdi ,— deB диав Bergendi .

TYZyN DA TABMAZSA

Nasra Xogaqa:— Manblajbn qalajbndadb?— deB sorqandbla . Nasra Хода gelkesin kergyzgendi.— Xajbrsbz, Хода, tuvra tersin kergyzese da!— Bir zatnb tersin taBmasan, tyzyn da taemazsa!:

9 0

Bir golda Хода в1а Bir cinownik вегу uvq a cbqqandbla. Bir вегу вьЛапь allarb в1а qacbB eir te§ikge kirgendi. Ходапь negeri da вегупу bzbndan quvuB вагьв, Belinden oqarbSbn te§ikge tbqbB kirirge umutlu Bolqandb. Хода seirsiniB, saq- 1ав qarae turqandb. Bir zamanda onovcunu qbmbldaqanb toxdaqandb da qalqandb.

Em а х ы ь Хода kelie adamnb ajaqbndan tartbB в еп сь- qarsa , ва§ь yzylyB ketiB, kesi da е1ув tura. Saqb-jlb boIub elge kelgendi da e lgenn i qatbiibna вагьв sorqandb:

— Qatbn, mbndan cbqa turim seni erini ва§ь в а г т ь edi, o q ese goqtnedi?

BASb BARMb EDI

MEN DA ANA QARAJMA

Bir kyn Хода в1а Bir negeri kepyrden etyB вага, n e geri:

— Хода, ol caeaqlaqa qara!— dee ea rm aqbn tutuB, suv* nu kergyzgendi.

Хода da kezlerin gandbrbB, ol adamnb Barmaqbna qaraqandb .

— Meni Barm aqbmda ne Bardb, апь qoj da kelge qara!— Da, sen mana Barmaqbnb tutdun, men da ana qa-

rajma!

OL KELMEJ ESE, MEN BARAMA

Хода Bbjaqb qajdan esine ty§gen ese da Bir kyn:— P a jq an ea r Bolqanm a!— degendi da turqandb.Xalq ку1ув sorqandb:— Pajqanearlbqbnb ne в1а Begitese?— Tavnn, ta§nb, terekni ь§ага etiB caqbrsam, qatbma

keltireme!— Caqbr alese, т а ol allbBbzda terekni kellik ese, ke-

rejik.Хода ь§ага etiB terekni caqbrqandb, am ma terek kesi

oqaj, gapraqb da qbm bldam aqandb.Хода o lsaqat ki§ige qaramaj, sekiriB turuB, terek taea

ketiB teeregendi. Xalq m unu кегув:

91

— Хода, qajrb Barasa, terekni caqbr da keltir! —d eg en - | lerinde:

— M en terekge в ага та , m ende ullu kellylyk goqdu, ol mana kelmej ese da, men ana Barajbtn,— degendi.

SEN BbLAJDA TUR

Nasra X ogaqa Birevlen golda tyeeB:— Sen gigit esen, meni aldacb, meni em yrym de adam!

a ldam aqandb!— dee qadalqandb.Хода:— Aldarm a, maxdanma!01 adam:— Tejri aldaqannb qatbna da Barmazsa, qalaj aldarbq

e sen da, ma Bir kerejim!— Alajmbdb?— Ajhaj, alajdb!— T oxda alese, meni aldavcu qaecbqbm yjde qalqandb,,]

Busaqat а1ьв getejim, amma sen Bblaj tur, ketme!..Bu sez в1а Хода ketgendi. Keledi goq, keledi goq, savl

Be§-altb saqatnb ol adam alajda saqlaqandb. Sonra Biraz- dan Ходапь aldaB ketgeni $arq dee esine ty§yB, turuB т ь -i dax-m bdax goluna atlannandb.

gyREG IG IZDE NE BARbN BILEME

Хода Bbjaqb Bir kyn „men §bjbxma“ derge Bolqandb.] Bir qaum xalq Ходапь ви sezy n e§itie sorqandbla:

— Хода, §bjbxlbqbna Begimin Barmbdb?— Ahaj eardb!— Nedi?— Har kimni gyreginde ne Bolqanbn Bileme.— Bizni gyregieizde ne Bardb, Bile esen, ajt!— Sizni Barbnbda gyregigizde Busaqatda: meni §bjbxlb-i

qbm etyrykdy degen Bir i§eklik Bardb.

"92

Kece, xalq gatbB BO§aqandan sonra, Ходапь yjyn e urucula kirgendile . Хода uruculanb kirgenlerin B ilgen в1а вагьв esik artbnda B uqunnandb.

Urucula хавдук izlee, tintie, qarae kyresgendile, amma Ходапь yjynde qolqa allbq zat taemaj CbqbB teBregendile. Birleri artxaraq qalbB, qolu в1а uzalbB guq izlej Barqanlaj* qolu Bir adam qa tijgendi da sesgeklenie:

— Bu k im d i, ne etese Bblajda?— dee sorqandb.Хода:— M enm e, siz meni yjymde Bir guq tameaj CbqbB ваг-

qanb qbzqa ujalqandan e§ik artbna kiriB turama!— degendi.

UJALbB BU01UN14ANMA

[Y JN Y ICI QARANb BOLOJANb YCYN BbLAJDA IZLEJME

Хода nege ese da saqb§lb boIub, Bir golda yjynde qolundan gyzygyn cbqarada sala, Bulguj turqanlajbna qolundan ty§ye teneregendi da, gyzyk tas Bolqandb. Хода gyzykny mutxuz, qaranb yjde izlegendi izlegendi, taemaqandb. Sonra e§ikge cbqbB areazda izlej Ba§laqandb. Xon§ularbndan^ Biri Ходапь ne zatnb ese da izlegenin кегув:

— Хода, areazda ne izlejse? — d ee sorqandb.— Qyzyk.— Qajda ty§yrgense?— Yjde!— Sonra a reazqa CbqbB izlemej y jde izlesen’a!— y jd e qaranbdb, kermejme, апь ycyn Bblajqa garbq-

qa CbqbB izlejme.

BU ADAM KELIB QALMASA

X ogaqa uzaq gerden Bir qonaq kelgendi. Xapar ajtb§akeliB , ol qonaq:

— Bizde Bir Baj Bir yj i§letedi, eni gyz аг§ьп, Boju gyz в1а д ы ы т а аг§ьп Boladb,— deB xapar ajtxandb.

Хода:

. 93

— Bizni elde Bir yj i§lenedi da, eni ве§ min аг§ьп| boju— degenlej, ol elde ga§aqan adamlanb Biri toe dee e§ik| den ty§gendi.

Хода харагьп kesmej:— 01 yjny Boju gbjbrrna аг§ьп Boladb,— degendi.— Хода, alaj degen in nedi, ol ne tuqum yjdy, eni Bojul

na keli§megen?— Bu adam кеНв kirmese, men апь Bojun enine keliM

•diriB ajtbrbq edim!

MEN KESIM'A KIMME DA

Ходапь yjynden aBasb urlannandb.Bir kyn о г а т п ь ketiB Barqanlaj, urlannan аваэьп B irev |

ny ysynde kergend i da Bblaj ajtxandb:— ToBasda, endi ol ki§i m en Bolajbm, sonra men k e l

sim'a kimme da?!

£U Q U M U IZLEJME

Хода Bir golda k e c e arasbna d er ic i n e kyre§iB g u q la j a | m a q a n d b . Qatbnb m u n u e s le e : „ Q u q u n qacbB e te B olursa , n | ese da gu q laja lm ajsa k i§ i? “ d e g e n i n d e , Nasra Хода orundan qoBUB, o ra m q a CbqbB вага tu rq an la jb n a , B irev tyBeB:

— Ne ajlanasa, Хода bu zam anda?—deB so rqandb . X o g f— £ u q u m qacxandb da апь izlej ajlanama!— deB gua?

Bergendi.

BU gO L T U N BARbVCAN EDILE

Nasra Хода te rekge ег1ев, Bir quv Butaqnb allbna oltu- гив artbndan kese tu rq an b n Birev k e rg en d i da, Xogaqa:

— (^bqblbrsa, Хода, alaj kesm e!— deB kyre§gendi. Xofa qulaqqa almaj kese kelgendi da em ах ы ь Butaq da, Х о д а щ terekden qbrblbB ty§gendile. Хода olsaq at sekiriB qoBUB, adamnb bzbndan getie ajtxandb:

9 4

— Sen meni terekden дьць1ыыпь Bilgen, qacan e llygy- m y da Bilese, hajda ajt!— degsndi da Buvqandb. Bu adam ва§ьп albrqa kyre§se da, alalmaj em ахыь:

— Seni agalbn otunna вагьв aqacxa yc Balta urqanlaj geterikdi, ajaqlarbn-qollarbn suvuqanlaj e lgenini вП,— degen- d i‘ da ketgendi.£ S £ E k in c i kyn Хода, ol ajtxanca, otunna вагьв aqacxa y c kere Balta urqanlaj, sermeB qolu в1а Butun, ajaqbn tutue kergendi da, qb^xbda ariv buz ta§ca boIub turqanbn кегув endi , ,e ld ym “ dee gbqblqandb. Хода yjyne kelm egeninde, adamla izlej Barqandbla da Ходапь cegetde gerge avnae turqanlaj taexandbla. Sal aqacxa salbB elni qbjbrbna keltirgendile.

Elni icine kirgen gerde gol talaj Butaqqa ajbrblqanbiib seBeeinden, adamla Ходапь yjyne qajsb gol Bla Barbllbqbnb ysynden sez boIub davla§xandbla. Вь1апь Bblaj davlasxanla-

95

гьп e§itgeninde, Хода sal aqacda Cbdamaj ва§ьп keltyryeadam laqa: •

— M en sav zamanda bu goltun earbvcan edik!— degendi

TAB SKOLOIA DA BARbR

X ogaqa alqan qatbnlarb ycyncv ajbna qozlae ulan tas- xandb. Ulan tuvqanbn e^itgenlej, Хода савьв tykenne вагьв qalam, tefder, т е г е к е в daqbda ala kiBik talaj zatnb alqandb da kelgendi.

Xogaqa sorqandbla:— Qanb tu v q a n saBijge вь1а ne^e kerekdile, nek а§ь

°lasa? j - , л— T o q u z ajnb y c g e ty^ yrgen saBij, endi y c kynder §kolqa вагьв da teBrer!..

Хода Bir elge qonaqqa sarqaiibnda, el ga§la Ходапь e§egini doreasbn а1ьв gasbrqandbla.

Хода doreasbn sorue, izleB kyre§gendi, alaj B o lq an b q q a taem aqandb, elni gbjbB:

• D orsanb taBsaqbz ta.Bbqbz, alaj Bolmasa da ne eterimi men kesim Bileme!— dee sele§gendi.

Bu sezden savlaj el qorqqandb, Bbjaqb Хода e izge Bir ojun etmesin dee Barbda gbjblbB izleB, doreanb taBbB keltirgendile . Birevlen Xogaqa sorqandb:

— Хода, dorBanb taemasaq, ne eterik edin?— YjyByzde Bir esgi ma§ok ваг edi da апь tigie dorBa

eterik edim.

NE ETERIMI BILEME

DAMLb ETIB ASAJ BILLIK TYLSE

Хода et а1ьв kele, Birevlen g o lu q u e:— Хода, etni qalaj Bi?irlikse?— deB sorqandb .

7 Nasra Хо^/пь xaparlarb. 97

— £ o r u q u qalaj ese alaj!..— O qaj, tatlb a§ ete Billikmise?— Billik tylme.— M en ajtajbmmb?— Ajtma da дагьв вег, ansb uiiu tue qojarbqma!Bu adam etni qalaj Bi$irilligin qaqbtxa дагьв, X ogaqa

eergendi. Etni а1ьв keliB, e§ik allbnda eaqanada cyjge taq- qanlaj, olsaqatda Bir qarqa ucub kelie, etni keltyrgendi da ketgendi. Хода munu кегув, qarqanb bZbndan:

— Bo§, etni а1ьв Barqanlbqbna Birda maxdanma, damlb etiB a§aj eillik tylse, qaqbt m ende qalqandb!— degendi.

MISIROE BARbR QARbVUM £ O Q D U

Birevlen keliB Xogadan:— Маца, Misirge ijerik edim, Bir qaqbt gazsan’a!— deB

tilegendi.Хода:— Misirge вагьг qarbvum goqdu!..— Ajyne, Хода, men sana Misirge ваг demejme, Bir q a

q b t gaz dee tilejme!— Meni qaqbtbmb, xatbmb anda oqujallbq adam goqdu,

gazqanbmb kesim вагьв o q u rq a kerek Bolluqma, апь ycyn ajtam a,— degendi.

MENI y jY M E DA BIR KEL1R EDI

Xon^ularbndan Biri keliB Xogaqa:— Хода, ol qatbnbn seni necik aman kalakdb, ol kir-

m egen Bir yj qalmaj ajlanadb,— dee til etgendi.Хода:— Ajtxanbn tyz ese, ol meni yjym e da ajlana keliB Bir

kirir edi,— dee диав Bergendi.

MAOJbZ AXCA

Хода да§ zamanbnda ketiB вага, о г а т п ь Bir ganbnda tizilie o ltu rqan yc soqur sadaqacbqa tyeegendi.

Xurgununa qolun salbB, silkiB axcalarbn zbqbrdatxandb em da ala ta ea ajlanbB:

9 8

— Ma, axca albqbz!— dee guq Bermej ketgendi. Ус soqur da qollarbn uzatbB qalqandbla, ol arlaq keterge soqurla eir-Birleri в1а:

— Sana Berdi, sen aldbn, ga§brasa!— dee uru§a-davla§a qalqandbla.

AJHAJDA SABANCb

X ogaqa sorqandbla:— Patcaxmb ulludu, o q ese saBancbnib ulludu?— Ajhajda saeancb ulludu! Бавапсь myrzev syryB в е г т е -

se, patcax acdan da elyr!

KYNDEN ESE AJ X A Jb R L b D b

Xogaqa:— Nasra Хода! Ajmb xajbrlbdb, kynm y xajbrlbdb?— dee

sorqandbla .— Kyn kyndyz cbqadb, апь qaranblbqrib keterirge faj-

dasb Bolmajdb, aj kece CbqbB garbtxanb ycyn kynden ese к е в da xajbrlbdb!— degendi.

QbJNALMAOlbZ, SAV BOLUOIUZ

Ходапь qatbnb avrue gatxandb da:— Bar, Хода, eelim Bir aman canca в а § Ы ь , dok to rnu

keltir!— d ee ijgendi.Хода a r B a z d a n tygel ta§ajqbncb, qatbnb daqbda bZbndan

qbCMbB Ходапь qajtarqandb.— N ek qbCbrasa?— С а п с х а п ь т toxdadb, endi dok tornu caqbrma d e e

qbCbrama.Хода bu sezn y e§itgen e ladatoxdam aj, doktorqa ketgendi.Вагьв dok tornu e§ikge qaratbB ajtxandb:__ Qatbnbinb cancxbSbtutxan edi da seni caqbra Cbqqan

edim. Qatbn bZbmdan qbCbrbB, сапсхапь toxdaqanbn, seni caqbrbrqa kerek Bolmaqanbn ajtdb. M en da sana Bildirirge keldim, sav boI, endi кейв qbjnalma!

99

Bir kyn Ходапь yjyne ot ty$yB, kyjyB Ba§laqandb. B l харагпь кеНв nbqb§da olturuB turqanlaj Xogaqa ajtxandbla.

Хода Cbrt qulaqqa almaj, диавха Bblaj ajtbB qoiqandbrj;— Yjny icinde meni i§im goqdu: ekiBiz y le§geneiz dai

yjny ic qajqbSb qatbnbma, e§ikde i^lensiz mana getgendi. M en апь i§ine qatb^brbq tylme.

MENI ANDA ISIM £OQDU

K 0Z-Q A S QALMAZ EDI

Хода в1а Bir negeri ajlana вагьв, Bir к ев tereklege kirs gendile. Terekleni tyeyn de sbrtlarbndan gatbB, Bir-Birlerine: 9 — Bu qoz terek, bu alma, ol da kertme terek, aj ana-1 б ь п ь va tereklede alma, kertme Bitgenca, хагвьг-xaun Bitse edi, qalaj igi Bolluq edi,— deB sele§gendile. *

Bu kezyvde Ходапь Basbna terekden Biralma ty§ye tijgendi. O lsaqa t Ходапь Beti-qutu ketiB, sekiriB turdu em da negerine qaraB:

100

— Това de, ви tereklede alma-kertme Bitgenca хагвьг, чаип Bitse, m ende qa§-kez qalmaz ed i,— degendi.

OTUNDAN

Хода otunna Bir qalbn cegetge ketgendi. A q acd a Bir igi gilekle кегув а1апь qaea turqanlaj, oqarb ganbndan Bir ajy апь taBa kele turqanbn eslegendi da qorque Bir terekm за§ьпа erlegendi. Ajy da ol terekni tyeyne gatbB, ax§amqa deri turqandb. Ajy ax§am Bolqanlaj terekge erlej teoregendi. Ajy erge cbqa earqanb sajbn, Хода da erg ed en -erge cbqa Barqandb. Terekden угув а1ьв, ajy kertme a§aj kelgendi da al ajaqbn erge tutxandb. Хода munu „sen da а1ьв kertmeleni nek a§amajsa“ degenne eltiB, ol qorque turqanb в1а:

— A§amajma!— d eB ullu tau§ в1а qbCbrbB i j g e n d i .Bilmej turqanlaj ви ась tau§nu e§itgenlej, ajy kesin

terekni ea§bndan atxandb da ici buzuIub elgendi.Хода ajyny terisin sojub, Bojununa keltyryB, maxdanbB elni

tcin ды ьв yjyne kelgendi.

NE s e z BARDb

Bahir dee Bir xan в1а Хода cbrt Bir-Birin кегув во1- maqandbla.

Хаппь ajaqb asxaq B o lq a n d b .Be§ gyzden artbq qul, allaj Bir da qarava§ gege Bolqandb.Bu хаппь Cingiz d e e Bir ezyry (zamestiteli) da Bol

qandb. Ходапь Bytyn ьг1ав, дапьп iciB turojan bu Cingiz degen в1а апь mbrtazaqlarb Bolqandbla.

Хода ta§ada хаппь qullarbna tyeese , хаппь amanlaj turqandb. Bir golda хаппь qullarbndan Bir qaum qa tyBee, u§aq ete kelgendi da, alanb Bir anbSbzlarb хаппь gaqlaB sele§gendi.

Хода acuvlannandan ne ajtbrqa Bilmej:— Seni im anbn-dinin earm bdb?— deB uru§xandb.—■ Bardb, senden ese meni imanbm igidi.— Nedi, ol igi imanbnb Bir ajt!— Imanbm Bahir хаппь imanbdb!Хода ва$ eni§ge qaraB, acuv boIub toxdaqandb. Ходапь

negeri тьэхьП ав:

101

— Munu pajqaimarbn da Bir sorsan’a axbrda da!— de~ gendi. Хода mbjbq tyeynden ь§агьв:

— Neni sorluqsa, imanb topal Bahir eolqannb pajqan* вагь Cingiz Bolluquna ne i§egin Bardb!

■

A N b TAUSU ERTDENBLA CbOlAR

Хода в1а negeri kecge qalbB yjge kele, o ram da u rucu la Bir e§ikni qadavun kese turqanlajlarbna yslerine Barqandbla. Q uqda ajtm aqandbla da ozqandbla. N egeri:

— Хода, tau§un cbqarm aj ol qadavnu qalaj keseledil eken?

— Q ajqbrm a sen, апь tau^u ertdenela cbqar!

TOJOlANb BLA QbJNAMAJbM 1

Ходапь e§egin вегу а§ав Bblaj a jbrblqanlaj , ysyne ваг- qandb. A m m a o l s a q a t ol turuB q a lq a n Bolmasa, ne qbCbrbB. q u v q u n e tm e g e n d i neda q u v m a q a n d b . Xogaqa so rq a n d b la

— Alaj nek etese?— Qoj gazbqnb to jqanbndan sonra qbjnamajbm.

BIRIN BIRINI X A Q bN A TIJME

X ogaqa sydylyk qalqan Bir kezyvde eki davcu kelgendile.Вь1апь Birisi dav a j to n b n d a , Bblaj ajtxandb:— M en kece kesi y jy m d e gatbB guqlaB turqanlaj, ty§ym de

bu keliB gyz so m u m u г ь п ы -г ь ц ы etdiriB а1ьв ketdi. Endi '1 andan Beri talaj zam an o zsa da, qajtarbB B erm ejii .

Хода b u d a v q a tbnblae seir eo lq a n d b . 01 Birinden gyz ] som albB.taBaqqa qujduruB dbnbrdatbB, d a v c u q a ajlanbB:

— M en Bilgen в1а bu senden axca a lm aqandb, ахсапьЛ tau§un alqandb. Sen da bu axcalanb tau^larbn al da k e L § Ekinci Bir-Birini xaqbna tije tu rm aqbz!— dee a§brqandb.

1 0 2

BER, MEN DA BIR KERE 0LEJ1M

Birev Ходапь q o n aq q a caqbrqandb da Ходапь da kesini da аИьпа ajran salqandb. Amma kesi ullu co lpunu а1ьв, Xogaqa $aj qa§bqnb tu tdu rqandb . Yjny iesi har u rtlaqanb sajbn „voj allax eldym " deB alaj ajtbrqa qalqandb.

A m m a Хода ajranna guq asbv etalmaqandb. Sonra em а х ы ь Bolmaqanbnda:

— Alan! Berci men da ol qa$bq в1а Bir kere Bir elejim!— dee qolundan colpunu а1ьв ajranna gara§xandb.

SIZDEN TELI K0RDYM ESE

Eki xon§u kyn allb в1а ekisi da yj аНагьпа CbqbB qo!- 1агьп gajbB dua ete turqanlajlarbna, Хода yslerine Barqandb da qulaqbn salbB tbnblaqandb. Biri:

— Allax, sen mana min qoj вег!Ekincisi da kekge qollarbn gajbB:

103

— Allax, mana da min вегу вег, апь min qojun qbr- dbrbrqa!— deB sele§genlerin e§itgendi.

Bu sezn y ysynden ol eki xon§u Bir-Birlerine caBxandbla da hajda gaqala^brqa, hajda tyjy§yrge qalqandbla.

Хода o rcaqa савьв kyresgendi, Bir-Birlerine qarb§bB qalqanlarbnb seBeBinden ajbrbrqa qarbvu getmegendi.

Агьв tamam ах ы ьп а getgeninde, acuvdan e§egini y syn d e qaecbqnb а1ьв keliB uzununa дагьв:

— M en da niunuca garblajbm, sizden teli adam kerdym ese,— degendi.

CEGIB NEK ASAMAJMA

Хода tykenden xurmala satbB alqandb da yjyne keltirie a§aqan zamanda ceg ie a§arqa qalqandb. Munu eslegen adamladan Birev:

— Хода, хигта1агьць asaqan zamanda kesek-kesek ве1ув n ege cegese?

104

- Tykenci mana alqan zam an d a cegiB Bergendi son ra nen a?aqan zam anda cegrn nek a§am ajrna!..

N 0G ER I BOLOlANbl^b BlLMEDIM

X °?a qaebrlanb ici в1а o z u b B a r a Bir it eir t v k e n n V :1авьгьпь qatbnda cege les tu rq an b n k e r « „ S Tas a L b h ? rr£ dee kyre§gendi, am ma it хыъШ ав tufoian solm asa ke te rce imamaqandb. Хода kesin а)ьв1ьЧ а sanaB4 Bb,aj ajtbs ketgendi:

— K ecm ekhgigizm tilejme, men сапь bsdbm sen nl adamnb negeri во Ц ап ь п ь Bilmej edim

KESINIKIN KESIN ASASAN‘A

Хода Bir negeri ela go lovcuh ,qqa Cbq0|andb. Azoxdaqan zamanda, Хода g brgbnbn enci а!ьв enci а5ав B a t

laqandb. N egeri т ь п а : 9 ?— Хода, kelsen’a Birge olturim a§aibq'

a?a s a * ! Bir ХЬ' 1аП ' ° 4 eS6' k6Sini g b r tb " bnb k es in o ltu ruB

BILIRGE S y jy jj

Ходапь § а х ь т den sir adamqa Berligi Bolqandb. Axcasb

aHannandb $ а х ь т 0 1а ‘УВ|№ d e e qorqqandan gallas

Bir kyn о г а т п ь e rg e gol salbB Хода rahat ketiB вага, § а х ь т Ходапь allbna cbqqandb da qalqandb, Anb k e rgenlei Хода geml-genil atlaB, $ а х ь т п ь allbna вагьв-

— Alan, sen $ а х ь т degenni keremise? Savm udu e k e n ? _ аев апь tanbm aqanca etiB kesin-kesine so rqandb

Saxbtn:— K erem e, nek izlej edin?— Meni ana uerligim Bardb, ausaqatda axcam so lm a-

Qian k ezy v d e ty B e e qalbr dee qorque sorama!

105

BIR KESEK ET QALSA

Nasra Хода Bazardan et а1ьв kelgendi. Alaj Bolsada qatbnbn yjde taBmaqandb da olturue, ot etiB, kesi etni Bi§i- riB Ba§laqandb. Bu k ezyvd e xon§ularbndan Bir qaum ga§. kelie qazandan Bireri Birer kesek et а1ьв kergen sbltav в1а a§aj teeregendile .

Birleri ajtxandb:— Aj anasbnb va, b u etni tuzu goqdu ansb, qalaj igi

Bolluq edi.Ekincileri da qazandan Bir kesek etni cbqarbB а1ьв_

qaBa-qaea:— Alania, b u etge Bir kesek sirkesuv qo§arqa ne век

kerek edi, igi Bolluq edi!Ycyncyleri da uzalbB qazandan Bir ullu kesekni а1ьвг— Siz B i l m e j s i z , b u etge Bir k e s e k § e k e r atblsa, gaman

igi B o l l u q e d i .Хода вь1а Bblaj ete qazannb icinde et qojmaj BO§arbq-

1агьп BiliB, erlej qazannb sbngbrdan а1ьв, g e z en n e salbB cbqber— Bizni qazanda kesieizge da Bir kesek et qalsa, igiden

da igi Bolur!— d e g e n d i . _________

S A P bN bN -SU V U N QAJSb £ANbI4DA ESE— ARb

X ogaqa sorqandbla:— Nasra Хода! Adam guvunnan zamanda qalajqa ajlanbB

g u vunurqa kerekdi?— Sapbiib-suvu qajsb ganbnda ese— alajqa!

QALAJ ARIV TIILERI BARDb

Ходапь ga§ zamanbnda, atasb: „Bi§gen qoj ва§ al da kel!“ deB et satxan tykenne giBergendi. Хода qoj ва§пь alf qandb da golda k ezy qararqa qalqanbnda, olturqandb da a§aqandb. Bo^aqanbndan sonra quru aqarqan ва§ syekni а1ьв yjlerine kelgendi. „Qajda aldbnmb?" deB sorqanlarbnda quru ва§ syekni tutdurqandb.

Atasb:— M unu eti qajdadb?— dee so rqandb .— Arbq qoj Bolqandb, eti Bolmaqandb.— Tili qajdadb?

1 0 6 1

— Tilsiz Bolqandb.— K ezy qajdadb?— Soqur qoj Bolqandb.— Da sonra m unu nege а1ьв keldin da?— Atam, qaracb, alaj’a qalaj ariv ti§leri eardb!

MOLLALAOJA SORUCqUZ

X ogaqa sorqandbla:— Хода, e lgen adam ekinci tirilirmi?— Siz m unu mollalaqa so ruquz , tirilse-qalsa da mana

Ba§xalbqb goqdu, mollala апь keslerine garavlu ajta Bilirle!

BAZAROJA BARAMA

Xogaqa axca ty§gen k e z y v y boIub, xaraket albrqa ва- zarqa teBregendi.

1апь§ adamladan Biri Ходапь a§bqbs atlaB ketiB Barqa- пьп кегув:

— Qajrbsa, Хода?— deB sorqandb .— B azarqa xaraket-xadek a lb rqa вагата, taexanbm b

а1ьв Baj Bolluqma!— BIn§allah“ de, „in§allah“ de!— Q ugursa sen, axcam qojunum da, Bardbm, Bazardan

taexanbm b aldbm da qajtdbtn, m bnda allaxnb ne i§i Bardb?

MEN SAV BOLDUM, Q AJTbO lbZ

Хода avruB gatxanbnda, Ходапь guvuqu, teni gbjbIbB, yjyn tbq-tbqlama etgendile. Kelgen oltura da qala, keterge unamaj, yjny xavasbn Biizqandbla, Ходапь da BezdiriB, easbn avrutuB, ganbndan etgendile.

Хода tamam Bolmaqanbnda:— Endi sav Boldum, siz da y jygyzge Barbqbz!— deB se

kiriB orunundan qoBxandb.

107

BOLURMU OOJESE

Хода в1а qatbnb otgaqada olturuB u§aq ete turqandbla da Bir zam anda otnu otunu tausula Ba^laqanbnda, qatbnb turuB otxa salbrqa garqala keltirgendi.

— Qatbiib:— Хода, ket, arlaq tur, otxa otun salma qoj, eki ajaqbnb

eki tbBbr ta§xa salasa da turasa!— degendi.Хода turuB, carbqlarbn kijie, yjden CbqbB ketgendi. Elni

qbjbrbna geterge Birevge tyBeB:— Alan, Barsan, meni qatbnbma Bir sor, Bolurmu, o q ese

entda arlaq ketejimmi?— dee ajtdbrqandb.

N A SbB bM DA BAR EDI

Хода Bir kyn §ахагпь tamadalbqbn gyrytgen Bir onovcu q a tees ige salbB sa vq aq a yc qoz ijgendi. O novcu qalaj ese da шьпа quanbB, Xogaqa ullu savqala Bergendi. Ekinci gol Bbjaqb o n o v cu q a cygyndyrle а1ьв Barqanlaj, апь gumu§- cularbndan Biri tyBeB:

— Qoj, eltme, acuvlannbqdb, gyzym le elt, gyzym ny век syjedi,— dee gyzym le eltdirtgendi. A m m a onovcunu gyzym den syjmezi Bolmaqandb. QaraB teBside gyzymleni kergenlej, Bir- Bir а1ьв, Ходапь Betine ururqa Bujruq etgendi. Ходапь Betine gyzym tijgeni sajbn, ,,sukur“, ,,§ukur“ derge qalqandb. Nek ,,sukur“ degenin sorqandbla.

— M en cygyndyrle keltire edim, nasbBbma qajtartdbla, ansb m ende Bygyn kez-qa§ qalinaz ed i!— degendi.

BIR ZAT K 0R Y B QACA BOLURLA

Bir inirde Ходапь naqbrdacblbqb кеНв:— O-xa-x-x-x-aj asker getdi, Bizni qbradbla!— deB elni

teeen ganbndan q u vq u n etiB oqarb дапьпа cbqqandb. Xalq Birden qozqalbB qacbB, elde Bir adam qalmaqanca cegetge kirgendi.

Вь1апь bzlarbndan qaraB turuB:— Kertida xalq Bir guq кегув qaca Bolur,— dee etek-

lerin дапьпа игив, qacbB xalqnb bzbndan kesi da cegetge kirgendi.

108

£ a n u r gava tu rq an kezyvde Bir afendi савьв вага tu rqanbn te rezeden Nasra Хода кегув:

— Afendi nek ca ea sa ? —deB sorqandb.— „Rahmatdan" (ganurdan) qacama!— Kesin afendi boIub rahm atdan qaca rqa ajbB ty lm ydy?—

Aj— jajaj!!.Bu sezden afendi ujalbB, gortxanbn qojim, aqbrbn-aqbrbn

atlaB, ajaqb-Ba§b qara Batmaq boIub, y sy giBiB yjyne alaj kelgendi.

Ekinci Bir qatb ganur gavqan kyn, Ходапь савьв ваг- qanbn bu afendi кегув, terezeden qbCbrqandb:

— Хода, nek caeasa?— „Rahmatdan" qacama!— M usulman adam rahm atdan qacarmb?— M en rahm atdan qacmajma, rahmatnb ajaqbm в1а

BasbB gynaxlb Bolama dee qacama!

TEBLEMEJIM DEB Q AC AM A

NE QADAR DA BEREJIM

Birev кеНв:— Хода, tym en enkyc вег, Bajrbm kynden qa ldbrm azqa

men da sez в е г е т е ,— degeninde, Nasra Хода:— Axca Bermejme, ansb, век soxumsa, sez ne qadar

kerek ese, men da Berejim!

£b R L A V U BbLAJ BOLUR

Хода о г а т п ь o z u b вага, golnu ganbnda Bacxada Bi§gen saedalla кегув, kezy qaraB, ne Bolluq ese da dee ty§yB terekge minnendi. QbZbv §aBdal a§aj turqanlaj, iesi кегув getiB:

— Terekge nek m innense, kimse sen?— degendi.— M en buIbuI e b B eb q m a , gbrlaqan eteme!— Qajda дьгксь, buIbuI esen, kerejik!..Хода tam aq b n во§1ав gbrlaqandb.— Ejt gaman, buIbuI alajmb gbrlajdb?!— Q o rq q a n buIbuIhu gbrlavu alaj Bolur!..

1 0 9

B 0 R y ASAR

Хода e§egin t a s . etiB izlee ajlannandb, amma tasma- •qandb. Qatbnb acuvlanbB, Xogaqa Bblaj ajtbB uru§xandb:

— Teli zbmpbq, дацьг esegini da gyrytalmajsa, sen iemise, allax ajbB etmesin ansb, sen ana ie tylse!

Хода bu sezden, „men ie tylme, во? kesimi qbjnae ajlanama ansb“ degen m aqananb anblaqandb em da cbrt izlemej toxdaqandb.

jtes Bir kyn X ogaqa e§egin вегу a§aqanbnb харагьп ajtxandbla. Хода Cbrt kefin-halbn Buzmaj:

— A§asa da ajbBb goqdu, iesiz malnb ajhajda вегу asar,— degendi.

ESLI SABIJDI

Ходапь ga§cbqb Bir kyn quvu§xa kiriB anasbna:— Anam, men atamb tuvqanbn Bileme, eygynca qaraB

tura edim!— degendi.

110

Bu s e zg e anasb acuvlanbB, saBijine uru§ue teBregendi. Хода qatbnbna ajlanbB, quannan halda:— Qoj, qatbn, nege uru^asa, guqnu unutmaj tu rqanb

igidi, saeij esli saeiidi!— degendi.

QALAJ TURASA

Хода век ac boIub, uzaq gol дугув, Bir §axarqa kirgendi. Kirgenlej ic Bazarda Birevlen дь1ь Berekle Bi^irie satarqa tiziB turqanbna tyBee sorqandb:

— Bu Berekle kimnikiledile?— Kimniki Bolluqdula, kerese, menikiledile!— Kertda?— Alajdb!— Sonra alanb а§ав BO§amaj qalaj tezyB turalasa da!?

SEN MANA, MEN SANA

Хода в1а qatbnbn Bir §aqrejleri qonaq qa caqbrqandb. QonaqBaj вь1апь Bir tar yjge gbjbB, allarbna Bir ajaq xantus salqandb emda yjny uzunluquna gete saelarb Bolqan eki colpunu ekisini qoluna tutduruB cbqqandb.

Хода в1а qatbnb ne kyre§ie colpulanb saelarb tar yjcykny qaBbrqasbna trelie qalqan eolm asa, colpunu ucun auzlarbna eltalmaqandbla.

Q onaqeaj da, bu muratnb etiB, ala a§ajalmaz ycyn i§ etiB allaj colpulanb апь ycyn Bergendi.

N e kyre§iB qarbv etalmazlarbn Bilgenlerinde, Хода q a tbnbna ajtxandb:

— Qatbn! Ajaqnb yjny tyz ortasbna sal, kesin da yjny a rqb myjy§yne oltur, men da eerg i myjy§yne olturajbm da, sen colpun в1а xantusdan mana uzatbB icir, men da colpum в1а sana uzatbrma!— dee a§arqa gara§xandbla.

Bu amal в1а keslerin to jdurue ketgendile .QonaqBaj xantusnu tausulue turqanbna kiriB, seir boIub

qalqandb.

I l l

Bir golda Xogaqa sorqandbla:— Nasra Хода, adam tuvqan egecin albrqa Bolluqmudu?— Bolluqdu!— Qalaj Boladb, zakon апь unamajdb?— Da, sonra meni tu v q a n atam tu v q a n а п а т ь a lq a -

nbnda, zakon qalaj unaqan edi da?

NEK ALOJANDb DA

ICIRIB IJERIK EDIM

Хода e§ik allbnda Bir issi kyn salqbnna olturue, qaraB turqanlaj, Bir go lovcu aur artmaqlanb sbrtbna keltyryB ваг-j qanbn кегув, дапь avruqandb, gyregi qbjnalqandb, ol adam qa tau§ etiB, Beri qajtarqandb da, yjyne kirie ketiB e ir ta la jnbd a turuB, qoluna da Bir goBBannb а1ьв cbqqandb:

— Ma bu goBBannb ici quru Bolqanbn keremise?— Kereme.— Ullu gOBBandb da?— UHudu. sonra va?— Sen suvsae воЦ апьпь BiliB caqbrqanma. Tejri bu

gOBBan в1а Bir ajranbm Bolsa, sana iciriB ijer edim.

QURMACLA gAVOJAN KECE

Nasra Хода Bir kyn Bir kalak itni caqbrbB, tojdurus^ ijgendi da ekinci kyn tyeegen inde, itni а11ьп а1ьв:

— Tynene to jdurqanbm b Baqasbn tele!— deB toxda-j qandb .

It диав Bermegeninde, Хода tajaq а1ьв syrgendi. It Xo-4 gadan qacbB вагьв Bir §bjakb te^ikge kirgendi. Хода da ьгьп-| dan kiriB вагьв qarasa: te§ikni artb ullu doreun, icinde вигип-| dan qalqan к ев altbnla Bolqanbn kergendi.

QajtbB kelie харагпь qatbnbna ajtxandb.K ec ete, qatbnb bzbndan, Хода da allbnda dorBunna!

kelgendile da эдакьп ь altbn Bolqanbn alqandbla. Te§ikden Cbqa turuB, qatbnb xotasbndan qurmaclanb uvucu в1а а1ьв,1 Ходапь ва§ьпа-ва§ьпа Byrkgendi.

Хода seir boIub:

112

— Qatbn! Bygece qurmaclanib gavadbla?— Da, kerese, qurmacla gavqanbn!..M unu в1а yjlerine qajtbB kelgendile. Хода Bir kyn

x a lqqa maxdanbB:— M eni Bbllaj Bir а И ьп ь т Bardb,— dee xapar ajtxandb.

Харагпь xanna getdirgendile. Xan Ходапь altbnlarbn sbjb- rbrqa umut etiB caqbrtbB sorqandb:

— Nasra Хода! Sen qbraldan-zakondan ga§brtbn altbnla taBbB, yjynde да§ыьв turasa dejdile, bu kertimidi?

— Kertidi, altbnla taexanma, amma ki§iden da ga§brmajma, ajtbB ajlanama da, inanmaj taB д а п ь т а tijgenle da Boladbla! .

— Q acan taexansa?— Q urm acla gavqan kece!Ходапь bu sezyny seeeBinden xan inanmaj:— Bar, ket, sana ta§ gavsun oqese , aldaj tura esen!— deB

Ходапь qbsdaB ijgendi.

MEN KESIM ALAMA

Nasra Хода Bir kyn qart e§egin satarqa dee Bazarqa Cbqarqandb. Bazarda Birevlen, Xogaqa: „E§egini sen igi satal- mazsa, mana вег, men апь век genii oq u n a satarma", d e e alqandb. Bu adam вагагпь icinde e§ekni агь в1а Beri syryB, dunjada taexan maxdavun salbB, ^ ь с ы ь в gyrytyB teBregendi.* Bu maxdavlanb e§itgen в1а xalq e§ekni tegereg ine gbjblqandb.

Хода da qatlarbna Barqandb da qaraqandb. Bbjaqb adam gbjblqan xalqqa e§ekni maxdaB teeregendi. Хода e§egine salbnnan bu maxdavlanb e§itgeninde, савьв xalqnb агь-веп tyrtyB, aralarbna kiriB, e§egini Baqasbn вепв:

— M en kesim alama!— dee toxdaqandb .

BERLIGIGIZNI BERIGIZ DEB KELGENME

Bajram Bolurnu al kynynde gamaqat gbjblbB:— Хода, bu kyldyrgenini, с а т ь ц ь qoja esen, har yj

ва§ьпа Birer savqa eterBiz!— deB tilegendile. Хода razb Bolqandb. Ekinci kynynde gamaqat q id namazqa ujub turqanlaj, Хода Bir qolan gagige da ger salbB, ma§okla qaecbqla da а1ьв, tyz gamaqatnb allbna вагьв:

8 Nasra Ходапь xaparlarb. 113

— Mana Berligigizni Berigiz d ee kelgenme! — degenlej, ^amaqat kylye, dbrbn boIub qalqandb.

B A S b N b SUV TABA ATARSA

Хода Bir kyn e§egine salam дук1ев syrye t e le turqan- lai, salamnb qaBbndbrbB keryrge esine ty§gendi. Sernek tar- tbB e$ekni ysynde kyltege getdirgenlej, olsaqat §uvuldaB

сапьв e§ekni art дапь qbZbB haman савьв, bu da апь syrye teeregendi. Amrna e§ekni Хода getelmegeninde, bzbndan

ЧаГаВ_ Aqblbn ваг ese, ва?ьць Bir suv eo lq an gerge atarsa!— degendi.

114

Talaj adam arqalarb в1а otun keltirirge cegetge ea rqan - dbla. Xogadan qalqanla haman ве§-акь atlaqanlarb sajbn gyklerin gerge ty^yrye soIub, daqbda arqalarbna keltyrye albB, alaj в1а talaj kere soluqandbla. Хода va cbrt soluma- qanlaj elge kelgendi. Xogaqa negerleri seir boIub sorqandbla:

— Хода, sen Biznica etiB Bir so luqan da etmej qalaj keldin?

Хода а1апь zbqblbqlarbn qaqbB-.— M en anca sajbn gygym y gerge sala, e rge ala tu r s a m , '

arbrbq edim da, апь ycyn solumadbm!— degendi.

ARbRbQ EDIM DA SOLUMADbM

MUNU BLA T 0 R T BIR TEMIRL! BOLADb

Хода otunna earqan gerinde Bir qojan tutxandb. M ax- danbB xalqqa kergyzyrge d ee elge а1ьв kelgendi. M a§okga salbB, ва§ьп qbsxandb,— sen qaraB tur— deB qatbnbna amanat etiB, kesi adamla caqbrbrqa ketgendi.

Хода e§ikge cbqqanlaj, qatbnb ma§oknu ва§ьп асьв qarajma degenlej, qojan cartlae CbqbB, qacbB ketgendi.

N e eterge Bilmej, Xogadan qorquB qojannb orununa Bir Bitir ajaq salqandb. Хода xalqnb gbjbB, ganvarbn kergyzyrge keltirgendi. Yjny e§iklerin etdirie, xalq da tegereg ine Basb- пьв xazbrlannadbla. Хода ma§oknu ва§ьп gerge qaqqanlaj, Bitir ajaq dbqbrdaB ty^gendi. Хода qarae turuB, ajaqrib qoluna alqandb, xalqqa k ergyzye , guncuqan qbzarqan da etmej:

— Qamaqat! M a m unu в1а te r t Bir temirli Boladb! — degendi. ___

BARbNDA BU £A R L b XAJVANNA QALAROJA £ARARM b

Nasra Хода golovculuqqa zatxa cbqsa, xaegyklerin kesini Bojununa artmaq etiB salbB, sonra kesi e§egine alaj miniv- cy Bolqandb.

— Bblaj nek etese, Хода? £ y k n y , e§egini Beline salsana, Bojununa nek keltyrese? —degenlerinde, ajtxandb:

— Kesim minnen azmbdb, вагьп da b u garlb xajvanna qalaj qalajbm, endige derici allaj telilik e tm egenm e!— degendi.

115

BUAZ ESEKNI TASLATDbN ESE

Хода qumda saBan syre turqanlaj, adamlanb Biri sorqandb:

— Q um da saBan syryB ne eterikse?— M bndan cbqqan a§lbqqa Bir Buaz e§ek allbqmaL— Хода! Маца da Bir kere вепв Bir gekdirimise?— Хода bu adam qa ol saqat:— Buaz e§ekni gegie ta§latdbn ese,— deB urusue teere-

geninde, ol adam aqbrbn да11ав ketgendi.

BIR TOJDURAJbM

Хода кев qonaqla caqbrbB Barbnda Bir golqa eir toj- duruB ijerge syjgendi, amma a§atbrbq taemaqandb.

Bir inegi Bolqandb. Апь da Bir golqu syty qonaqlanb а § ы ы с а кев Bolmaqandb. Em ах ы ь inegin „qonaqlanb caqbr- qan kynym de savarma", dee sav on kynny uzaqbna savmaj turqandb. Onuncu kyn ol ketgen kynleni sytyn Bir golqa albrqa umut etiB, inekni emceklerin sozqandb, amma | inek quruB qalbB guqda taemaqandb.

MENI ADEBLI ETGEN N0G ERIM BOLDU

Bir xan, Nasra Ходапь da daqbda Birevny da gameojqa а1ьв, дег-suv kere cbqqandb. Qolda azbqqa toxdaqan zamanda, Bir gamBoj xantnb yle§iB, har kimge ten etiB salqandb. Xan munu кегув:

— Sen it, mana ва§ yly? cbqarm aj, kesin в1а tenmi kerese, men sana kim Bolqanbtnb tanbtajbm da!— deB §арапь auzun-Burunun qan etginci tyjgendi.

Ekinci golda §apalbq eterge X ogaqa Bujurqandb.Хода xant Bolqannb хаппь allbna salqandb da kes-

lerine век kesek Bir zatcbq alqandb. Xan Ходапь bu i?ine razb boIub ajtxandb:

— Хода, seni Bblaj „aqbllb", adeeli kim etdi?— Bilemise, хапьвьг, „n eg e r negern i kyzgysydy“ dejdile,

meni adeeli, aqbllb etgen seni adeesizligin в1а aqblsbzlbqbtx Boldu!

1 1 6

Nasra Хода e§egin da otundan дук1ев, cegetden qaj- 1ьв kele turqanlaj, golda Bir qbrbv ijne taexandb. QuanbB ijneni а1ьв „qatbnbma eltejim, ol ijneni век syjedi“— deB e§ekni sbrtbnda garqalanb arasbna salqandb. Yjge getgenlej, qatbnbna qbcbrqandb:

— Qatbn, Beri kel, sana savqa keltirgenme!— Ne keltirgense?— Ijne!— Qajda?— E§ekni sbrtbnda garqalaqa salqan edim, qara da al!— Aj, seni yjyn qurumasbn, ki§i allajnb kekyreg ine

tyjrejdi, teli. Ansb ijne otun gykden ty§mej tururmu?!Izlegendile, ijneni taem aqandbla.Nasra Хода otunna ekinci gol earqanbnda, Bir esgi qa-

ma taBxandb. Qatbnbnb ajtxanb esine ty§yB, qamanb сев- genini kekyregine сапсьв, а1ьв kelgendi.

Ходапь qatbnb m unu kergenlej:— Aj teli, ceBgenden во?ав qojqansa da, alaj necik etese,

adam Bbllajnb Beline taqbB keltiredi,— dee quturqandb, uru§- xandb.

Усупсу golda da Хода Bir it kycyk taBxandb. It kycykny Bojunundan Beline BeliBavu в1а taqbB, yjge qansbta-qansbta а1ьв kelgendi. M unu kergen в1а qatbnb:

— It k y cy k n y kesini Beline taqmaj, e§ekni artbndan taq- sa n ’a!— deB uru§xandb.

Daqbda Bir golda Хода Bir esgi qazan taBxandb, qazannb e^ekni artbna taqbB syjretie, zbnbrdatbB elge а1ьв kirgendi.

OTUNLADA 1JNE BAR EDI, AL

ANDAN BOSARbQ EDILE

Tyrly-tyrly curumla в1а garlb xalqnb qanbn icie turqan Bir Baj Bolqandb.

Bir kyn X ogaqa adamla савьв kelgendile da:— Хода! Baj Bilmej turqanlaj kece в1а купце kezleri

araldb da eldy da qaldb!— degendile.Хода cbrt qulaqbna almaj:— Alajsbz da xalq qacan Bolsa da andan BO§arbq edi,

nasbBb da ваг edi, kesi e lgen i!— degendi.

- = = - * 117

SALAM BERGENMIDILE

Хода Bir tyzde ketiB вага turqanlaj, Birevlenni:— „Talqb в1а ecgi, talqb в1а e c g i“— dee Bir д ы ды1а-

qanbn e§itiB, Хода da апь qatbna вагьв:— „Altb в1а eki, altb в1а eki...“— dee qbCbrqandb.01 adam seir boIu b :— Xajbrsbz, Хода „altb в1а ek i“ d eg en ’a ne sezdy,

Cbrt m aqanasb Bolmaqan!..Хода:— „Talqb в1а ecgiden" кев da taqbl sezd y , „altb в1а

e k i“ Birda qurusada sanav qarna§ladbla, talqb в1а ecgi va Bir-Birlerine tuvqanlb salam Bergenmidile?

BITDI, KETDI, OSSALAM

Ходапь Birevge 10 som Berligi Bolqandb.01 adam Bir kyn Ходапь oram da turqanlaj аПьп a l -

q an d b da:— А х с а т ь вег! dee daur eterge qaiqandb. Хода ta-

mam дипсив:— Endi on somunu Bazar kyn Be$in в е г е т е . Be§in da

qoluma axca ty§genlej веп в BO§ajbm. Seni mende вогсип qalmajdb, Bitedi. Sonra xalqnb arasbnda mana „ а х с а т ь вег!“ deB ujaltbrqa sana ajbB ty lm ydy?— degendi.

BER DA QUTUL

Sele§gen gerde adamla Nasra Xogaqa:— Nasra Хода! Dunjada sen Bilgen в1а вогсха ne m a -

dar Bardb? Andan q u tu lu rqa Bir amal g o qm udu?— dee sorqanlarbnda:

— Ajhaj Bardb, вогспи amalb oldu, вег da qutul!— degendi.

NE A JT bR bM b BILEMISIZ

Bir §axarda xalqnb arasbnda: „Nasra Хода alamat xaparla ajtadb, апь xaparlarb mardasbz seirlikledile, adam tbnbla- q a n d a n tojmajdb"— deB ullu sez gyryj tu rqandb . Bir golda

118

Nasra Хода salqandb da bu §axarqa earqandb. $ахагпь xal- qbna Ходапь kelgeni xapar Bolqandb, gbjblbB keliB, Xogaqa:

— Bizge Bir xapar ajtsan’a!— dee tilegendile. Хода razb Bolqandb.

— Xalqnb gbjbqbz, men ajtbrbmb xazbrlajbm,— degendi. jXalq к ев gbjblqandb. Nasra Хода ne ojla§bB kyre^se da,

alaqa ajtbrqa Bir xapar taealmaqandb. Xalq ullu gbjblbB, Nas- f га Ходапь auzuna qarae turqanbn кегув, век dbgalasxa qal- J qandb, ojla§xandb, saqb§ etgendi da ajtbrqa guq taem aqan- ! db. Ne eterge Bilmej, amalsbz boIub, xalqnb andan кев saq- | latbrqa da ujalbB, gbjblqan gamaqatnb allbna CbqbB, tegere- | gine qaraj keliB, sonra Bblaj sorqandb:

— Qamaqat, meni ne ajtbrbqbmb Bilemisiz?— O qaj, seni ne ajtbrbqbnb qajdan Bilejik, Bir zat ajt ||

dee tbnblarqa, e§itirge kelgenBiz!— Entda meni ne ajtbrqa cbqqanbmb Bilmej esegiz, |

em yrde da Billik tylsyz!Bu sez в1а xalqdan ajbrblqandb da ketgendi.Ekinci da Bir el gbjblqanda Хода sele§sin dee qbsarqa

qalqanlarbnda, Хода tu rqandb da:— Q am aqat, meni ne ajtbrbmb Bilemisiz?— dee so r

qandb.Qamaqat ,,BilmejBiz“ desek, alqbn goldaca guq ajtmaz da

qojar dee qorque:— Bileeiz, ajhaj! degendile.Хода:— Bile esegiz, men da ajtbB ne etem e!— degendi da ke t

gendi.Bu xalqnb daqbda Bir ullu gbjblbvlarb Bolqandb. Bu дь-

jblbvqa Хода da Barqandb. Bbjaqbla Xogaqa: „Bir guq ajt!“ d e s qadalqandbla. Хода Bilmejme derge ujalbB, daqbda Cbq-| qandb:

— Qamaqat, bu gol meni ajtbrbmb Bilmejmisiz? IBu soruvnu e§itgen в1а xalq Bir-Biri aralarbnda qu§-mu§

Bolqandbla „Bileeiz desek da, BilmejBiz desek da Bolmajdb, andan ese gartbBbz Bileeiz dejik, gartbBbz'a BilmejBiz dejik, sora Xogaqa Sbltav taBblmaz, а х ы ь ajtbrbq ese ajtbr“ dee kene§ Bolqandbla. Хода gamaqatnb allbna CbqbB, Bbjaqb so- ruvun sorqandb. Bu k ezy v d e gbjblqan xalqnb idnden:

1 1 9

— „Bileeiz, BilmejBiz, BileBiz, Bilmejeiz"— deB ham an allaj tau§la e$itilirge qalqandbla. Хода munu e^itgenlej, xalq-- * пь „toxdaqbz!" deB toxdatbB:

— Aha, sizni araqbzda Bilgenle da Bilmegenle da ваг kerem e, век ах§ь, Bilgenle Bilmegenlege ajtbqbz da Bildi- rigiz!— dee daqbda вепв ketgendi.

TUT DA K0ZLERINE KYL QUJ

Qajqb kynny issisinde Byrceleni ysynden sez Cbqa k e tiB, Birev Xogaqa sorqandb:

— Хода! Ne kece guqlarqa qojmaqan, ne kyndyz raxat- Ibq Bermej adam qa агав cekdiriB turqan bu eyrce lege Bir darman yretsen’a!

— Апь darmarib oldu: tut da kezlerine kyl q u j !

MEN DA TELI

Хода о г а т п ь ketiB вага, ekevlen uru§a turqanlarbna tyBegendi. Вь1апь Biri teli Bolqandb. 01 Biri da har sez ajt- хапь sajbn: „Teli ketlek, teli ketlekhdeB sele§genin Хода е§Шв, qatbna вагьв:

— Telige kezyne qaraB „teli!“ degen sen andan da teli, seni teliligini kezyne tutxan men senden da teli!— degendi

TABDbM -TABDbM

Nasra Ходапь Bir §oxu q o n aq q a caqbrqandb. АПьпа ajaq в1а Bir Begene salqandbla da, Хода век syjye a§aqandb. Sonra Хода qonaqeaj qatbnna sorqandb:

— 1-i-i, sav qa lq b n , bu xantnb atbna ne dejdi le? M en bu xan tnb alaj век syjdym, e m y r d e unu tm azca gara tdbm, q a tbnbm a ajtsam, ol mana Bbllaj xant ete da a§ata t u ru r edi!..

— M unu atbna „Begene" dejdile.Хода turuB, unutuB qojarma d ee qorque, „Begene, ве-

g e n e “ deB qbzbv-qbzbv ajta, yjyne teeregendi. Bara turqanlaj, golda Batmaq kelden sekireme dea gbqblqandb da, gun- cuqanb в1а , ,Begeneni“ unutxandb da qojqandb. Hajda ol

120

aqa t alajda cegyB, Balcbqnb агь-Beri eulqaB, saqb§ etis esine ty§yre teeregendi. Birev kelie, Ходапь alaj ete tu rqanbna qaraB:

— Хода, guqunum u tas etgense, nek ete turasa allajla?— deB sorsa da, Хода:

— „Nemeni, nem eni" dee tu rq an Bolmasa, „nemeni" ne Bolqanbn ajtmaqandb. Berlaq, Ходапь qatbna kelie:

— Хода, yjyne, ne tas e tgenini Beri Bir ajt, Balcbqnb Begeneni B u lq a q a n c a Bulqaj tu rm a da!-—degenlej, Хода se k iriB turuB:

— TaBdbm, taBdbm, tas etgenim ol edi, taedbtn,— dee haman yjyne савьв ketgendi.

Q AJSb £ A N b DA BOLSUN

Ходапь yjy qapaq gerde Bolqandb. Yjy esgiden ojuluB, 1евеп дапьпа avuB teeregeninde, Хода oqa rb ganbndan trev salqandb:

— Хода! Trevny teBen ganbndan salsan’a!— degenlerinde:— Salmaj qojma ansb, qajsb ganbndan da sal, ne ва§-

xasb Bardb,— dee диав Bergendi.

XALVA ALbB ASARSbZ

Nasra Хода e§egine da дук дук1ев, Bir uzaq garbdan kele Bolqandb. E§egi da kesi da suvsae boIub, gol ganbnda Bir k e lg e qajtxandbla, suv ice k e lgen d i da e§ekni eki al ajaqb tajbB, k e ln y terenine teBregenlej, maqala xurulda§xandbla. l:$ek sesgeklen iB , maqa tau§dan угкув ьгьпа Cbqqandb. Xo- ?a quannandan tartbB а1ьв xurgunundan Bir talaj uaq ахсапь kelge atxandb.

— Aferim, suv qu§laqa, maqbz, m unu xalva а1ьв a§ar- Sbz!— degendi.

TEREKDEN ARb £ O L C bQ SA VA

Tijre ga§la kesi aralarbnda naqbrda eterleri keliB, Ходапь fia§maqlarbn urlarqa qalaj madar taBblbr dee sele§e Bolqandbla.

121

Sonra да?1апь Biri sekiriB turue:— M en madarbn Bileme, gyrygyz!— deB да§1апь а1ь&

Ходапь yjyne gol earqan gerde Bir mazallb qart kertme terekni tyeyn e eltgendi. Nasra Хода da ol kezyvde alajtbn viv- ne ozub teBregendi.

O lsaqatdan ga§la:— Sbnar Bir adam bu terekni ва§ьпа cbqalmajdb, ej...

allaj adam qajda!— deB kesi aralarbnda qbzbv davla§brqa qalqandbla. Вь1апь Bblaj sele§genlerin e§itie, Хода:

— M unu Ba§bnda ne Bardb, men Cbqajbm!— degendi.— Bblaj qaraqanda k ezge tbnc kieik kerynnenlikge, ада

Cbqmaqlbq кев adam etallbq i§ tyldy.Bbllaj sezle в1а Ходапь eri§dirgendile. Хода tartbB а1ьв

erlaj ysynden gaBrajbn, ajaqlarbndan ea^maqlarbn te§gendi da gaBrajbn da, Ba§maqlarbn da qo ltuquna а1ьв, te rekge ilinie Cbqarqa Ы тпа§ьв teBregendi.

Qa§la:— Хода, Ba^maqlanb qo ltuquna а1ьв nek cbqasa?Nasra Хода да§1апь „qarbn avruvlarb" ne Bolqanbn sez-

gendi, alaj Bolsada acbq ajtmaj:— Terekden агь gol cbqsa va, galan ajaqmb Barlbqma!—

dee диав Bergendi.

gUVUROJAN KETDI, TYJYS DA BITDI

Keceni arasbnda Nasra Ходапь y jyny qatbnda ekevlenni tyjy§gen daurlarb Nasra Ходапь da, qatbnbn da ujatxandb- Bu tyjy§ge Nasra Хода guvurqanbn da ysyne cu lq ae CbqbB, orca ete teeregenlej, tyjy§genleni Biri Ходапь ysynden g u vu rq anbn sermeB a lqandb da qacxandb da ketgendi. Daur-syjyr toxdaqandb . Nasra Хода suvuqdan qaltbraj y jyne kirgenlej, qatbnb so rqandb:

— Хода, ol tyjy§ ne zat edi, endi toxdadbla Bolqaj, neni ysynden gaqala§a edile eken?

Хода suvuqdan eki qolun qojununa qbSbB, qaltbraj-qaltbraj, o runduqda gatbB tu rq an qatbnbnb ysyne syelie a jtxandb

— Tyjy? Bi zn i guvurqannb ysynden cbqqan kereerfl, guvurqan ketdi, tyjy§ da Bi tdi .

122

QbRQ gbLL bQ SIRKESUV BOLMAZ EDI

Nasra Ходапь qbrq gbldan qalqan sirkesuvu Bolqandb.. M unu har gerde ajtbB, maxdanbB turqandb. Bir kyn tanb§larbndan Biri keliB sorqandb:

— Хода, sizde qbrq gbtdan qalqan sirkesuv Barmbdb?— Ajhaj Bardb...— Bizge da Bir kesekcik Bersen’a, marga!— Oqaj, §oxum, Berallbq tylme.— Nek dejse?— Da, har kelgenne men Birer kesek sirkesuv веге tur-

sam, meni qbrq gbldan Beri tu rq a n sirkesuvum Bolmaz edi.

BAR, ESEKGE AS SAL

Nasra Хода e§ekge a§ Bergenden erikgendi da sonra Bir kyn qatbnbna:

— Qatbn, men endiden sonra e§ekge a§ Berlik tylme,

ganbmdan da andan da ariv Bezdim, mbndan агь sen a§ в е ге tur! — degendi.

Alaj Bolsada qatbnb razb Bolmaqandb. Bu zatnb ysynden sezden sez cbqa ketiB i§ terenlesgendi, aralarb aman Bolqandb. Ekisi da: „Endi auzundan sez cbqarbB eir-Birine kim al- q a sele§se, e§ekni а§ьп ol sala tururqa" deB Begitgendile.

Olsaqat Nasra Хода otgaqanb Bir дапьпа qbSblbB ol- turuB, kezlerin ot orunna syzye sele§mej toxdaqandb. Qatb' пь da gavluqun ва§ьпа atbB, хоп§и1апь qajsbna ese da сь- qbB ketiB, a§xamqa derici olturqandb.

Xon§uda sele§e keliB, qatbnb:— Хода Bir qugur adamdb, eri§se, olturqan gerinden

qbmbldamaz ycyn acdan е1ув qallbqdb. Ana Bir ajaq issi §orpa ijerge kerek edi,— dee xon§unu ga§cbqbndan Bir ajaq §orpa ijdirgendi. Qa§cbq §orpa keltirirden alqa, i§ Bblaj Bolqandb:

Qatbnb xon§uqa ketgenlej, Xogalanb yjlerine Bir urucu kiriB, Bolqanlarbn keltyrye cbqa teeregen zamanda da, Хода cbrt sele§mej, guq ajtmaj turqandb. Sonra urucu Ходапь ва- §bnda sarxbn alqandb, ana da Хода , ,bh“ deB Bir sez ajt- m aqandb.

123

Qa§cbq urucu Bblaj etiB k e tg e n d en sonra k e lgendi Ходапь allbna ajaq §ограпь sa lqandb. Nasra Хода auzu в1а se le§m ej ga§cbqqa qolu в1а ь§ага eliB Ba§laqandb. Qa§Cbq ne ajtxanbn anblam aqandb. Хода Barrrtaqb в1а yjny, g b jq ^ n b k e r g y z e keliB, „urucu Ba§btnda ca m am a derici а1ьв ketgendi" d e g e n m aqananb anblatbrqa murat etiB, ва§ьпа qolun yc kere ajlandbrbB b§ara etgendi. £а§сьа, апь b§arasbndan „§or- рапь Ba§bmda y c kere ajlandbr da ва§ыпа q uj“ dejdi, dee alaj апь1аь, issi $ограпь Ходапь ва§ьпа qujqandb. Ходапь ва§ь, Beti qaBbrcaqlannandb, alaj B olqan lbq q a d aq b d a sele- §irge unam aqandb.

Qa§cbq CbqbB ketgendi da Ходапь qatbnbna харагпь ajtxandb. Qatbnb o lsaqatdan turue kelie qarasa, yjleri tonalbB Хода da o ltu rqan gerinden qbmbldamaj ва§ь qaBbrcaqlanbB, tbnblavnu BasbB tura. Qatbnbnb Beti-qanb tyrlenie:

— A, ki§i, bu ne i§di!— deB qbCbrqanbnda:

Хода:— Qenil boI, qatbn, e§ekge a§ sal! Terslikni ахы ь вь-

laj Bolur!— degendi. _________

ADAM А Л Х А Щ А ТЫЧЬЬА

Nasra Ходапь Birda век Bir a§bqb§ i§i boIub ketiB ваг- qanlaj, tijre ga§la tille§iB allbn a lqandb la da ajtxandbla:

— Хода, qajrb вага esen da toxda, Bizni a r tda Bir sb- пагьвьгпь da taBarbq tylse, sen kimiBizni a tasbnb esgi §oxu* sa, kimiBizni xon§ususa, kimiBizni t u q u m qsrna§bBbzsa, s e ni Bir qo ldan ariv BasdbrbB qojarqa syjeBiz, qaBbrbnb qazbB xazbrlaqanBbz, icin m a m u q kieik gumu§aq etgeneiz .

— Qa§la, Bygvn Bir век a§bqb§ i§im Bardb, qojsaqbZ Bolluq edi,— dee Nasra Хода kyre§gendi, alaj Bolqanlbqqa qojmaqandbla. M ezgitden sal aqacnb а1ьв, Ходапь da te§in- diriB icine salbB, oramqa keltyryB cbqqanlajlarbna, Ходапь §oxlarbndan Biri tyBegendi. Qa§la ol adamnb bzbndan:

— Marga, qajrbsa, Хода e lg e n d i da Basdbrbrqa вагавьг, sen da kel! — d egen d ile .

01 adam:— A§bqb§ i§im Bardb, cbrt Bo§arbq ty lm e ,— d e e qajtbr-

q a unamaj ketiB te ereg en in d e , Nasra Хода sal aq a cd a n ва§ьп ■keltyryB ol adam qa:

124

— Ajtxanlarbna tbnbla da qajt, meni senden da а§ьць§ i§irn ваг edi, alaj Bolqanlbqqa ne madar, k ezyv getse, eter madarbn goqdu ansb!— degendi.

SUV DESEN MA BbLAJ BOLADb

Nasra Хода tenizni gaqasb в1а Bir e lge вага Bolqandb. £olda mardasbz suvsaqandb da b u t u I u b tenizden suv icgendi. Tenizni suvu tuzlu-ась Bolqanb seBeeli Ходапь tamaqbn kyjdyrgendi, qarbnbn qozqaB icin etdyrgendi. D aqbda вага- нагьв suvsaB Bolqanbnda, Bir ariv qara-suvqa qajtbB, an- ctan suv icgendi, sonra qara-suvdan Bir ajaq suv а1ьв, eltie tenizge qujuB:

— Bo§una kesini k oed yryB , c e k d y r y e maxdanma, ma suv desen Bblaj Boladb!— degendi.

1 2 5

ТУВУЫ BEGITIGIZ

Nasra Хода Bir gerge Barlbqb boIub gelken kem ege min« nendi. Biraz Barqandan sonra, gel ullu boIub , tenizde ullu tolqunla CbqbB, kem e haman gonurcxaca cajqalbrqa qalqandb. Kemecile kem eni ва§ьпа CbqbB,-gelkenlerin BajlaB Ba§laqan- larbnda, Nasra Хода:

— Siz qallajla etesiz, ha! K em e tyeyn den cajqaladb, siz ва§ьпа ег1ев ajlanasbz, kemeni cajqalmazbn izlej esegiz, ty- вуп Begitigiz!— degendi.

XAQbMb BER DESE VA

Bir golda Nasra Хода Bazarqa вагьв, Bir Belek qatb-qutu zatla а1ьв, Bir am ealqa keltyrtgendi da, ekisi da kele turqanlajlarbna, anrnal adamlanb qalbnbnda aga^xandb «da qalqandb.

T oq u z-on kynden sonra, adamla Nasra Xogaqa:„Majnama, Хода, seni zatlarbnb а1ьв aga§xan атваП " deB Birevny ker- gyzgendile . Nasra Хода bu adarnnb kergen в1а Bir tykenne kirie Buqunnandb. Adamla „alaj nek e te se ? “ deB sorqandbla.

Хода:— Q ojuquz , kerynm egeniin xajbrlbdb, „sav toquz-on

kynny xaBgyklerini keltyryB ajlannanbm ycyn xaqbmb вег!“ dese, qajdan taBarbqma!— dee диав etgendi.

К0ВУВ QALQMAZMb DEB SAQLAJMA

Bir kyn Nasra Хода g e g e n в1а suv albrqa Bir k e lg e ваг- qandb. G eg en in агь игив, suvdan tolturuB ьгьпа alama dee tartxanlaj, g e g e n qolundan bcxbnnandb da k e lge Batxandb. Хода olturuB, g e g e n i Batxan gerge qaraB, saqb§lb boIub turqanlaj, y syn e Birev kelie sorqandb:

— Хода, ne saqlajsa?— G egen im su v q a Batxandb da endi icine suv kiriB

keBse, suvnu ва§ьпа qalqbB cbqmazmb eken dee saqlajma! — degendi.

1 2 6

Bir golda Nasra Хода Bir §axarqa Barqandb da k ek g e qaraB turuB, xa lqqa ajlanbB:

— £am aq at, sizni §ахагпь havasb da Bizniki da Bir kereme!— degendi.

— N ek dejse, qajdan Bildin?— dee sorqanlarbnda:— Bizni §ахагпь k e g y n d e ваг gulduzla bu §axarda da

Bardbla, andan Bileme!— degendi.

BIZNI £ULDUZLA SIZDE DA BARDbLA

XATER BLA AJTAMA ANSb

Oraza ajda xalq orazanb genii keterine a§bqbB, haman Xogaqa, daqbda апь kioik qartlaqa: „B ygyn nencasbdb, oraza qacan acbladb?" dee sorurqa qalqanlarbnda, Nasra Хода, orazanb altbncb kynynde altb ta§nb а1ьв kelie, qazanna atxandb emda kyn sajbn Birer ta§ atbB, kynleni xbjsaBbn tyz Bardbrbrqa umut etgendi.

Bir golda Ходапь qbzb atasb qazanna ta§ atxanbn kergendi da uvucu в1а Bir uaq ta§nb а1ьв keliB qazanna qujqandb. Bir kyn Bbjaqb adamla „ajnb mbncasbdb, ancasbdb“ с!ев eri§irge qalqanlarbnda, Хода: „Toxdaqbz men s izge tyzyn вШв keliB ajtajbm" dee qazanda ta§lanb sanaB ea^laqandb. Qyz gbjbrma ta§ cbqqandb. Хода, bu sannb ajtsam, adamla inanmazla dee, saqb§ etiB, „B ygyn eki gbjbrma в1а Be§idi“ —degendi. Xalq:

— Xajbrsbz, ajda quru 3 0 kyn Boladb, sonra va?— degenlerinde:

— Ansbnda men sizge adeB etiB ajtama ansb, qazanda 1а§1апь xbjsaBbna qarasan, e y g y n ajnb tamam gyz в1а gbjbr- т а п с ь kynydy!— degendi.

QOLUNA ALbB SEN TURURSA

Bir tanb§b tyBeB Xogaqa:— Seni qonaqqa caqbrlbq edim, alaj Bolqanlbqqa Bir

-iatxa qarajma!— degendi.Хода so rqandb :— Ne zatxa qarajsa?

127

— А $ы ь gut a§ajsa, auzunda цавьпьпь cajnaB gutxuncu„ ekinci qaBbnbnb da qoluna а1ьв хагы1ав turasa!..

— Xajbr Bolsun, men kesim qoluma almam, men cajnaB во§ацьпсь sen oojuna а1ьв xazbrla ekinci qaBarbmb, men ana razbma, апь ycyn tbjblma, caqbrlbq esen!— degendi.

BETIN BIR QbZARTAJbM

Nasra Ходапь агвагьпа Bir inirde Bir tana кеНв, tana deri qalbB ketgendi. ErtdenBlasbnda Хода tananb el icine qbsdaqandb, alaj Bolsada inirinde daqbda qajtbB kelis, Ходапь arsazbnda gatxandb. Хода qbsdaj, tana qajta da kele, ol qbsdaj, b u kele ariv eezdirgendi. Kece va Ходапь yj васха- cbqbna sekire da васхапь uata, a§aj, ariv eo§arqa getdirgendi..

Хода tananb iesin soru§duruB da kergendi, ie cbqmaqandb. Bir k y n ’a tananb kesgendi.

M unu в1а qalbB, Bir bjbq caqlb Bir zaman ketgenden sonra, tananb iesi izlej kelgendi. Nasra Хода: „Тапапь men kesgenm e" degendi, alaj Bolqanlbqqa ol adam „Bbjaqbnb esine ne cam ty§ye ajta Bolur qa jdam“ deB q o jq a n Bolmasa, qulaqbna a lbrqa unamaqanbnda , Хода qatbnbna kelie:

— Qatbn, ol tananb terisin Beri Berci, ,,ma“ deB kergyzye iesini Betin Bir qaral ta jbm!— de ge nd i .

MbNA DA TIJMEGENDI KIR

Bir kyn Хода Birgesine eki-yc хагвьг а1ьв otunna Cbqqandb. Qolda suvsaB boIub Bir хагвьгьп kesgendi da Mta- tbvsuzdu“ dee alaj агь toneretgendi. Ekinci, усупсу хагвьгпь da kesie „tatbvsuzdula" deB Bir kesekcik qaBbB atxandb.

Otun da etie, kyn da qbzdbrbB, Хода ьгьпа-yjyne ajlan- naribnda, golda mardasbz suvsaB boIu b , ol хагвьгкпь atxan gerine getgendi. AtbB ketgen хагвьг1агьпь ysyne c e g e lee : „Мьпа da kir tijmegendi, т ь ц а da tijmegendi" d ee а!ьв Barbnda a§aqandb.

128

g y Z G E N BABUSLANb SORPASb

Nasra Хода kez аса, elni qatbnda k e lge cbqqandb. K elny qbjbrbnda gyze turqan suv вави§1апь кегув, eni§ge ijilie, Buqa Barqandb da, вови§1а Beri igi ke lny qbjbrbna kelgen- lejlerine, Birini qujruqun marlaB y sy n e sekirgendi, alaj Bolqanlbqqa suv вави§1а ucxandbla da ketgendile. Erlaj olsaqatdan Nasra Хода qojunundan gbrgbnbn cbqarbB, k e lg e tijiriu a§aj teBregendi. Bu halda Ходапь ysyne Bir qaumla kelie:

— Ne etese, Хода?— deB sorqanlarbnda:— C yzgen вави§1апь §огра1агьпа gbrgbnbmb tijirie a§aj

turama! —deB диав Bergendi.

QUJRUQ YZYLSE, K6RYRSE BUQU BLA ZAMANNb

Хода в1а Bir negeri uvqa ajlana вагьв, Bir teren qulaq- q a kirgendile da, Bir вегу Balacbq allarbndan CbqbB te§ikge tbqblqandb. Ходапь negeri da апь quvue, bzbndan te§ikge kirgendi. Bu kezyvde вегу ва1а1апь anasb da савьв keliB, te§ikge mbllbgbn atbB ва§ьп suqqanlaj, Хода савьв, sermeB qujruqundan tutxandb da giBermegendi. Hajda вегу te§ikge ва§ьп suquB tbrnaqlarqa, Хода da qujruqundan tutue cieer- mezge qalbB, te^ikni ici Buqudan tul-tuean Bolqanbnda, Ходапь negeri te§ikden qbCbrqandb:

— Хода, ne ese da Buqudan kezlerim toldu!— Q ujruq }'zylse, keryrse Buqu в1а zamannb!

AXCA BERGEN SOOJAR

Bir kyn Nasra Хода tykenne вага turqanlaj, allbna tijre saeijle cbqbB:

— Хода, Bizge sbBbzqb albrmbsa?— d ee qadalqanlarbn- da, Хода:

— А 1 ы та , ajhaj!— dee диав Bergendi. Saeijleni Biri va axca Berie:

— Хода, mana da SbBbzqb al!— dee tilegendi. Хода tykenden qajta turue, saeijle а11ьп а1ьв:

— А Ш ьпть, Хода, Bizge sbBbzqbla?— degenlerinde, axca Bergen saeijge sbBbzqbnb uzatbB:

— Axca Bergen soqar SbBbzqbnb da!— degendi.

9 Nasra Ходапь xaparlarb. 129

Nasra Ходапь вогси Buvarqa qalqanbnda, ma§ok в1а Bir па$апь e§egine gyklee, satarqa Bir elni Ba§bndan kirgendi. El oramda Хода: „Е-ej na§a satbladb, allbq adam !“ deB qb- с ы а teeregenlej, e§egi oquqandb da Ходапь tau§un e^itdir- m egendi.

Daqbda arlaq Barqanlaj, Nasra Хода: 4Na§a a l lbq“ dee qbCbra t ee regen le j , Bbjaqb e§egi da oquB t e e r ege nd i . Talaj golda e§ek alaj etiB, Ходапь tau§un e§itilirge q o jm a q a n b n d a , acuvlanbB e§egini kez le r ine qarae , Хода:

— Bu па§а1апь iesi qajsbBbZBbz, па§а!апь senmi satasa, o q e s e m enmi satama?— dee uru§xandb.

SENMI SATASA, MENMI SATAMA

SUVOIA KIRMEM

Nasra Хода elni teBen ganbnda xalq вагьв guvunuvcu kelge kiriB guvuna turqanlaj, terenine ketgendi da qalqandb. Cbrt gyze va Bilmegendi. Xalq савьв kelie, Nasra Ходапь suvdan дапь savlaj alqandbla.

Ходапь suv tu n c uqdurqanb ась1ьв, esin gbjqanbnda:— Bu goldan sonra gyzerge tamam usda eo lquncu

em yrde suv qatbna Basmam!— degendi.

£A R L b X O £ A N b KIM1 BARDb

Bir kyn tyzde ketiB вага turqanlaj, Ходапь esine: „M eni kieik garlblbqda ga§aqandan ese е1ув qoraqan tbncdb, Biz garlblaqa sbj goq, xurmet g o q “ d ee ty§ye, kesi-kesin el- genne tergeB gerge gbqblqandb. Sav sutkanb alajda gatbB turqandb, alaj Bolqanlbqqa апь goqlae ki^ida kelm egeninde: „Ex... meni kieik garlb kimnida az qulaqbnda tyldy, andan ese kesim вагьв qatbnbma xapar etejim “ deB turuB keliB, e§ikden qaraB qatbnbna:

— Qatbn, Bblaj etiB nek turasa, Хода elni tee e n дапь tyzde е1ув g a t b B tu rqan lb kyn в1а kece Boldu, Basdbr- tbr q a j q b etdirsen’a!— dee qajtbB ketiB, B b j a q b gerinde ga t - xandb.

Qatbnb munu e§itgen в1а ва$ьп-сасьп gbrtbB, дь1ав, хоп- §ulaqa kirie харагпь ajtxandb. , ,~

130

Xon$ula sorqandbla:— Qajda elgendi, qacan elgendi, kim ajtdb?— Qarlb Ходапь kimi Bardb, kesi кеНв ajtbB ketdi!—

deB qa tbnb Bytynda gb la rqa qa lq a n d b .

KESI ESITMESIN

Nasra Ходапь e§egi aman qblbqlb-cocuvuq e§ek Bolqandb. Bir kyn Nasra Хода e n g i n e miniB вага turqanlaj, Bir дапьпа угкув, Ходапь acbtbrlaj gbqqandb. Nasra Хода sekiriB turue, e§egine uru§xandb emda: „Sana men bu goldan sonra a§ Bermem" degendi.

Ус kynny alaj etiB a§sbz tutxandb, tertyncy kynynde Bir gerge Barlbqb boIub, e§egin tart-soz etie kyre§gendi da

I gatxan gerinden erge qoearalmaqandb. Вь1апь yslerine qa- иьпь kelgendi. Nasra Хода qatbnbn Berlaqqa а1ьв:

— Qatbn, e§ekni BorBajb qbjblqandb, acdan атап ц а getgendi, sen a§ sala tur, kesi e§itmesin!— degendi.

EKI QAT TELI BOLLUQDU

Nasra Хода n a rty x а1ьв tartarqa t ir m e n n e Barqandb. Barsa— t irm en c i в1а Bir adam davla§a tura.. .

Tirmenci:— Xalqnb nartyxynden а1ьв kesini qaBCbqbna nek ur-

1ав qujasa?01 adam:— M en telime!..Tirmenci:— Teli esen, kesinikinden а1ьв x a lq n b q b n a qujsan’a? Tirmenci Bblaj ajtxanlaj, B b laq a seirge qarae tu rq a n

(ода:— Qoj, ne etese munu! Busaqatda ol Bir qat telidi, sen

ijtxanca etse va, eki qat teli Bolluqdu!— degendi.

AT SOLAOJAJDb

Nasra Хода da Bir qaum negerleri da atlbla boIub Bir ,erge a§bqb§ teBregendile. H ar kim atlarbna minie, Nasra Ходапь atbn da ta§ дапьпа tartxandbla da Xogaqa: „Min!“

131

degendile. Masra Хода atnb sol ganbndan вагьв, on ajaqbtl ezen n ige salbB tersine minnendi. Ходапь sbrth atnb ва§ьпа ajlanbB ty§gendi. N egerleri bu halqa qarae kylgendile emdaX o g a q a : .

— Хода! Alaj tersine nek mindin?— degenlerinde, Хода:— M en tersine m inm egenm e, at kesi solaqajdb! de

gendi.

SARUVBEK £ b L

— Хода! Bbjbl ne gbldb?— dee sorqanlarbnda, Хода:— Bbjbl sa r u v B e k дьИ ь,— dee диав Bergendi.— Хода, gbllada „дь1ап дь1“ deB Bardb, ansb Biz saruv

Bek дь1 dee e§ itm e g e n B iz .Nasra Хода:— M en gitge zamanda, men da eileme, anam mana

„дь1ап дь1 tuvqansa" devcen edi, andan Beri nellaj Bir zaman ketdi, gblan endi saruvBek Bolqan Bolur!

TUTUOIUZ DA K0ZLERINE SEBIQIZ

Nasra Хода qbZbl кьгрьспь uaq tyjye, un kisik etiB, „вугсе darm an sa tam a“ deB Bazarqa cbqarqandb . D arm an- пь adamla ваэьпьв а1ьв, tausus ketgendile. Qolda „ви dar- т а п п ь qalaj eteriBizni sormaj unu tue вагавьг, Bir sorajbq" dee ьг1агьпа qajtbB, Ходапь izleB taexandbla da:

— Хода, darm annb qalaj eterikeiz!— degenlerinde, Хода-.— Byrceleni tu tu q u z da kezlerine seeigiz,— degendi.

BbLAJOlA QALAJ ^ETGENDI

Nasra Xogaqa qalaj ese da Bir kesek axca ty§gendi. Bu ахсапь qalajqa salbB asbrarqa Bilmej, saqb^xa q a lq a n d b . B avqa kiriB gerni qazbB, ахсапь salbB Basdbrqandb da вег- laq ketiB qaraqandb. „Men urucu Bolsam, ви ахсапь taBarbq kere e d im “ deB alajdan da а1ьв Bir ва§ха gerge s a lq a n d b , alajbn da garatmaqandb. Em ахыь Bir Btisxulqa tyjyB, b u s- xulnu da Bir uzun quruqnu ucuna taqbB, quruqnu da вас'

132

Xaqa kijiriB сапсьв: „Нь... endi va ansbz edi adam Bblajqd getmese" dee ketgendi.

Munu Bir urucu кегув turuB, кеНв quruqdan ахсапь albB, eusxu lqa Bir Sbgbn qatxannb tyjye, taqbB ketgendi.

Bir Belek zamandan Nasra X ogaqa axca kerek boIub кеНв qarasa, axcasb goq, Busxulnu icine sbgbn сьгта1ьв tura.

M unu k e rg e n ie la Хода seirsiniB:— Asda, tuar Beri va qalaj cbqa lqandb?— degendi.

EKIGIZNI A JTXANbO lbZNb DA ETDIM

Bir kyn Nasra Ходапь anasb suv ьгьпа esgi guvarqa Barbrqa teereB:

— Хода, ва1ат, men esgi guvarqa в ага та , sen bu qurmaclanb da a§aj-a§aj, cbrt e§ikden агь-веп ajbrblmaj tur! — dee ketgendi.

Nasra Хода e§ikni Bosaqasbna olturue qurmac a§aj turqanlaj, anasbnb egeci кеНв, Ходапь anasb yjde Bolur degen aqbl в1а:

— Хода, men Bygece kece qalbrqa sizge kellikme, ва гьв апаца ajt, агь-веп ketmesin!— degendi.

Olsaqatdan Nasra Хода yjny e§igin Bezgilerinden qo- вагьв, arqasbna keltyryB, salbB suv ьгьпа anasbna Barqandb. Anasb munu sbrtbnda e§ikni кегув:

— N ek etgense a ga§ Bblaj?— deB so rqandb .— Da, anam, men qalaj eterik edim, sen ,,e§ikden ajb-

гь 1 та“ dee ketgenlejine, egecin kelie, „men Bygece sizde gatarbqma, апаца ajt! “ dedi, m en ekigizni da ajtxanbqbznb toltur- dum!— degendi. _

ULAQ QAJOJbDAN QUTULAJbQ

Nasra Ходапь k eed en Beri asbralqan ataul qoj tuqumdan Bir semiz irki Bolqandb.

Bu irk asbrb век sem irgenden etin, q u jru q u n keltyryB gyryjalmaqanna getgendi. Xon§uladan Birev kyn sajbn bu irkni kere da suqlannandan Nasra Xogaqa:

— Хода, kel irkini keseijk da gbjblbB Bir kef etejik!— dej turqandb. Alaj B o lq a n lb q q a Nasra Хода da:

133

— Q ojuquz , margala, men da апь в1а kelleneme, апь в1а дивапата , эьдаг qojnu tnaua qbzqanm aqbz!— dee unamaj tu rqandb .

Kynleden Bir kynde Nasra Ходапь xon§usu cola ty§- genlej, irkni Bavuna gbjqandb da kesgendi, ki$ige da Bil- dirmej да§ьйьп a jaqandb . Nasra Хода i§ni gigine derici вШв- sezie turqanlaj da, guq ajtmaqandb, tbUblae qojqandb.

Bblaj в1а eki дь1 ketgendi. Bir golda ol xon§unu Bir u laqb Ходапь Bavuna kirgenlej, Хода da ulaqnb tutxandb da kesgendi.

Ulaqnb iesi eki adam Bir gerge Barsa, alaqa ulaqbnb tas Bolqanbn ajtbB: „Bbllaj semiz edi, allaj ariv edi, allaj ullu e d i“ deB maxdarqa qalqandb. Nbqb§xa Barsa da, mezgit allbna Barsa da, ulaqnb maxdaqandan ва§ха харагь B olm aj ajlannandb.

Nasra X ogaqa bu etyryk maxdavlanb esitgeni sajbn ©вge- sine getgen caqlb Bir acuv во1а turqandb.

Bir golda ulaqnb iesi da daqbda Bir qaumla da Nasra Ходапь yjynde a§aj turqanlajlarbna, Bbjaqb xon§u tas Bolqan ulaqnb ysynden sez ва§1ав:

— Ej... meni ulaqbm allaj ulaq edi, tygy kem-kek ke-

gyrcynca edi, kesi maraldan а]ьгьв tanbmazca alaj ariv ecii, апь etinde Bir qara geri goq edi, tutu§dan qujruq kieik semiz

edi, ulluluqu va tye kiBik edi,— degenlej, Ходапь tamam g a e e g i n e getiB, cbdamaj, qatbnbna aj lanbB aj t xan db :

— Qatbn! Meni aqblbma Bblaj keledi: „Alajda gbjqbc tyeynde m unu ulaqbnb terisin а1ьв keliB kergyzejim da, апь tye tenli eo lqanb в1а ki§dik tenli Bolqanbn xalq kersynle,Biz da bu ulaq qajqbdan qutulajbq!"— degendi.

NASATbR f AQ

Bir kyn Nasra Хода e§egin otundan qalaB, ьгьпа elge ajlannandb da esek kelirge unamaj „Bbt-Bbt“ ete tururqa qalqandb.

Хода e§ekge acuvlanbB, ura-tyje tu rqanbna Birev tyBee:— Хода! E§ek Barbrqa unamaj ese, Bir kesek na§atbr

syrt, апь amalb oldu!— degendi.

134

Nasra Хода e§ekge na§att>r syrtgenlejine, e§ek gorqalaB teBregendi, Nasra Хода da bZbndan syrye getalmazqa qalqandb. Qalaj eterge Bilmej, Хода агьв, saqb§lb boIub, em ахы ь: „Toxda kesime da Bir kesekcik getdiriB Bir kerejim* dea kesine da Bir kesek na§atbr gaqqandb.

Ходапь Butlarb otca qbzbB, ten§yB савьв teeregendi da e^eginden a lqa вагьв агвагьпа kirgendi. Qatbnb qarae Xo- дапь Bir gerde toxdajalmaj areazdan ьгьпа ajlanbB савьв CbqbB teeregenin кегув:

— A, ki§i, ne eo lqandb sana, qojan teBsevge nek earasa, saBbr et!— deB qbcbrqandb.

Nasra Хода:— Qatbn, meni geterge um ut ete esen, sen da Bir kesek

na§atbr gaq a rq a kerekse!

QATbN, K0ZLYKLERIMI BER

Keceni arasbnda Nasra Хода tyrtyB qatbnbn ujatxandb da:— Qatbn! Tur, genii boI, meni kezlyklerimi Beri вег! —

deB Buvqandb. Qatbnb orundan turue, izlee X ogaqa kezlyk- lerin вепв:

— K ecegide b u va ne guzaeandb, kezlyk nege kerek B o l d u endi?— deB sorqanbnda, Хода:

— Bir alamat ty§ kere turama, дапьг Bir qaum gerle- rine kezym igi getmejdi ansb,— degendi.

—K 0C G E N ETEME A N Sb

Nasra Xogaqa Bir qonaq kelgendi. Хода b u qonaqnb век syjyB alqandb. Sbjlarqa ва§1ав qonaqnb allbna tees i в1а §orpa salbB, CbqbB gbrgbn а1ьв kelgendi, qarasa— §ограпь icie во§ав tura. Erlaj gbrgbnlanb tees ige salbB, §orpa keltirirge a§ yjge- ketgendi, §opra а1ьв kelirge, qonaq gbrgbnlanb во§ав tura... Qenil oqun a §ограпь tees ige salbB, daqbda gbr- дьп а1ьв kelginci, §оргапь qonaq urtlaB во§ав tura... Хода seir b o I u b daqbda qonaqnb allbna gbrgbn salbB CbqbB, §orpa а1ьв kelginci, gbrgbnla tausuluB tura...

А х ы ь Хода qonaqqa gbrgbn keltirginci §ограпь во§ав, §opra keltirginci gbrgbnlanb во§ав tururqa qalqanbnda, Хода

135

teesini qonaqnb allbndan qoratbB, qajdan kelgeninden, qajrb earlbqbndan xapar so rqandb .

Q onaq Bir elni atbn ajtbB:— 01 elden kelem e, gyregim tbrkbk Bolqandb da a§

a§ajalmajma, doktorqa qaratbB darman albrqa §axarqa ваг- lbqma, seni yjyny, kesini век garatdbm, bu gerni havasb da aman tyldy, sende qonaqBaj salbB Bir aj caqlb tururqa oqaj demej ed im !— degenlej, Хода sekiriB e rg e turue:

— Kertida век дапып avrudu, век razb edim, alaj’a, tamela bu elden kecgen eteme ansb!— degendi.

M bNDAN DA ELTMEZ

Nasra Ходапь §oxlarbndan Biri Bir kyn kesini elinden Xogaqa q o n a q q a kelgendi. Bu adam: „Men sana un gykledim, keltirmedin, gav gykledim, keltirmedin, eudaj, arpa elt dedim, a ib da unamadbn, Хода kieik §oxumu Betine meni quru qol в1а keltirie qaratdbn!" deB e§egin ham an tyjye ва§- laqandb. Nasra Хода:

— Qoj, gazbq xajvannb urma, qbjnama, sizden Bizge quru kelgeni kieik, Bizden da sizge quru вагы !— degendi.

i'

Отзег. редактор A.-C. Гербеков. Техредактор Ш. Блимютов.Ответ, корректор А . Джириков.

Сдано в производство 27/XII— 1935 г. Подписано к печати 15/1—1936 г. Формат 62x94 l/ie Тип. знаков в 1 бум. листе 39,643, печ. л. 8,5.

Тираж 2100, Зак. № 2966. Обллит № 267.

й т м йкнтюТР при КГУ

iciaqt,Ш

1

40(0 · 2013. 2. 15. · ermen, gyrgy, orus daqbda ala kibik кев tyrly tiliege kecyrylye, kitae...

Documents