1

กิจกรรมเสรี (การเลนตามมุม)

ผศ.ดร.ทิพจุฑา สุภิมารสคณะครุศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร

กิจกรรมเสรี / การเลนตามมุม• เปนกิจกรรมที่เปดโอกาสใหเด็กเลนอิสระตามมุมเลนหรือมุมประสบการณหรือศนูยการเรียนที่จัดไวในหองเรียน เชน

• มุมบล็อก มุมหนังสือ มุมวิทยาศาสตร หรือมุมธรรมชาติศึกษา • มุมบาน มุมรานคา เปนตน เด็กมีโอกาสเลือกเลนไดอยางเสรีตามความสนใจและความตองการของเดก็ ทั้งเปนรายบุคคลและเปนกลุม นอกจากใหเด็กเลนตามมมุแลว อาจใหเดก็เลอืกทํากิจกรรมที่ผูสอนจัดเสริมขึน้ เชน เกมการศึกษา เครื่องเลนสัมผัส กิจกรรมสรางสรรคประเภทตาง ๆ

การดําเนินการกิจกรรมเสรี

• 1) ครูเตรียมกิจกรรมเสรีใหพรอม และมีจํานวนมากพอที่จะเลือกไดตามความสนใจ

• 2) แนะนําเครื่องเลนตาง ๆ และสาธิตวิธีเลนบางอยางที่เปนของเลนใหมพอสังเขป

• 3) สนทนาระเบียบวิธีเลน

การดําเนินการกิจกรรมเสรี

• 4) ใหเด็กเลนกิจกรรมเสรีอยางอิสระโดยวิธีการตาง ๆ

• เชน (1) ใหเด็กยืนเปนวงกลม รองเพลงตามหนวยที่เรียน (หรือเพลงอะไรก็ได) แลวเดินหรือเคลื่อนไหวไปรอบ ๆ หองตามจังหวะกลองหรือ กรับ หรือ กรุงกริ๋ง ฯลฯ ที่ครูใช โดยมีขอตกลงกับเด็กกอนวาเมื่อไดยนิจังหวะรัว ใหเด็กแยกยายกันไปเลนกิจกรรมตามความสนใจ

• (2) ใหเด็กตั้งแถวทหารเดินเปนจังหวะไปเลนกิจกรรมที่สนใจ

• (3) ใหเด็กสมมุติเปนกระตาย เตา กบ ฯลฯ แลวเคลื่อนไหวไปสูกิจกรรมที่เด็กสนใจ ฯลฯ

การดําเนินการกิจกรรมเสรี

• 5) ครูดูแลเด็กอยางทั่วถึงอยูในที่ ๆ สามารถมองเห็นเด็กทุกคนในขณะเลนและชวยเหลือเด็กที่ตองการความชวยเหลือเทานั้น บางครั้งครูตองเขารวมเลนกับเด็กและคอยกระตุนใหเด็กเลนหลาย ๆ อยางโดยหมุนเวียนกัน

• 6) เมื่อเด็กนําผลงานมาเสนอ ครูควรสนใจชวนเด็กสนทนาใหเลาส่ิงที่เด็กทํา ถาเปนผลงานที่สามารถเขียนชื่อได ครูควรเขียนชื่อเด็ก ชื่อผลงาน เขียนเปนคํา ๆ จากส่ิงที่เด็กเลาดวยตัวบรรจง ใหญและชัดเจน และเขียนวันที่ เดือน ป ท่ีเด็กทําไวดวย (ถาเด็กยังเขียนเองไมได) แลวใหเด็กนําผลงานไปติด หรือต้ังไวในที่ ๆ แสดงผลงานของเด็ก หรือท่ีครูกับเด็กตกลงกันไว

การดําเนินการกิจกรรมเสรี

• 7) เมื่อมีปญหาจากการเลน ครูกระตุนใหเด็กคิดแกปญหาดวยตนเอง

• 8) เมื่อเด็กเลนของเลนเสร็จแลว จะเปล่ียนไปเลนกิจกรรมอื่น ใหเด็กเก็บของเลนใหเรียบรอยกอนวางไวท่ีเดิม ลุกขึ้นเก็บเกาอี้เขาที่ใหเรียบรอยแลวจึงไปเลือกหาที่เลนในที่ ๆ ยังวางอยู

• 9) ไมอนุญาตใหเด็กนําของเลน หรือเกาอี้ไปจากท่ีเดิมท่ีจัดวางไวใหเลน ยกเวนเครื่องเลนประเภทการแตงกาย

• 10)ครูดูแลใหเด็กเก็บของเขาที่อยางเรยีบรอยโดยวิธีตาง ๆ ตามที่ตกลงกันไว เชน (1) รองเพลง เชน เพลง "เก็บของ“ (2) ใชกระดิ่ง กลอง ใหสัญญาณ

• (3) ใชภาพประกอบคํา "เก็บของเลน" ฯลฯ

2

มุมหรือศูนยการเรียนรูศูนยการเรียนรู (Learning center)

บริเวณที่จัดขึ้นใหเด็กไดเรียนรูและรับผิดชอบตนเอง

ดวยการมีปฏิสมัพันธกบัสิ่งแวดลอม เพื่อนตามความสนใจ

ความตองการ รูปแบบการเรียนรูและระดับพฒันาการ

เปนการจัดสวนพื้นที่ในหองเรียน เพื่อเปนแหลงการเรียนรู

เปนที่รวมของสื่ออุปกรณที่เด็กสามารถหยิบใช เลน เรียนไดอยางอิสระ

การจัดศูนยการเรยีนรูในชั้นเรียน จะจัดโดยจําแนกไว

ตามมุมของหองเรียน เพื่อแบงบริเวณพื้นที่หองเรียนใหเปนสัดสวน

• ศูนยการเรียนรูสําหรับเด็กปฐมวัย

• ปรากฏตั้งแตสมัยเร่ิมแรกของการจัดการศึกษาปฐมวัย

ไดแก งานของเปสตาลอสซี (Johann Pestalozzi) และ ดิวอ้ี

(John Dewey) ปฏิบัติสืบตอเนื่องกันมาถึงปจจุบัน

จําแนกศูนยการเรียนรูออกไดเปน 2 ประเภท คือ

มุมประสบการณหรือศูนยการเรียนรู

คนไทยจะคุนกับคําวามุมการเรียนรูมากกวาศูนยการเรียนรู

• ศูนยการเรียนรูสําหรับเด็กปฐมวัย

จําแนกศูนยการเรียนรูออกไดเปน 2 ประเภท คือ

1. ศูนยการเรียนรูถาวร หมายถึง ศูนยการเรียนรูที่ติดตั้งอยูในชั้นเรียน

ตลอดปไมเปลี่ยนแปลงแมมีกิจกรรมอื่น เชน มุมบล็อก มุมหนังสือ เปนตน

2. ศูนยการเรียนรูชั่วคราว หมายถึง ศูนยการเรียนรูที่จัดขึ้นเปนครั้งคราว

เพราะเด็กเปลี่ยนความสนใจ พื้นที่หองจํากดั หรือไมมีผูใหญดูแลพอ

ไดแก ศูนยปรุงอาหาร หรือศูนยไดโนเสาร เปนตน

(Williams and Fromberg, 1992)

มุมประสบการณหรือศูนยการเรียนรู อาจจําแนกศูนยการเรียนรู โดยใชคําวา

• มุม สําหรับ ศูนยการเรียนรูในหองเรียน

• แบงเปน 4 ประเภท ดังน้ี1. มุมการเรียนรูถาวร

2. มุมเคลื่อนที่

3. มุมเปด

4. ศูนยการเรียนรู

1. มุมการเรียนรูถาวร หมายถึง มุมการเรียนรูที่ครูจัดไวในชั้นเรียน

เปนประจํา ไมเปล่ียนแปลง เด็กใหความสนใจ

และใชประจํา ไดแก

มุมหนังสือ มุมไมบล็อก มุมบาน เปนตน

ศูนยการเรียนรู (1) 2. มุมเคลื่อนที่ จัดใหสามารถเคลื่อนที่ได สามารถหยิบ ยก

เคลื่อนยาย เก็บไดสะดวก โดยจัดทําเปนตะกรา

กลองอุปกรณ ใหปรับเปลี่ยนไดโดยงาย ไดแก

มุมศิลปะ (สี ดินสอ พูกัน ดินน้าํมนั แปงโด เปนตน)

มุมการละคร ใชสําหรับการแสดง เลานิทาน เลนเชิดหุน

มุมกิจกรรมการเคลื่อนไหว ไดแก เครื่องเลนเทป

แผนเสียง เครื่องเคาะจังหวะ เครื่องดนตรี

ศูนยการเรียนรู (2)

3

• 3. มุมเปด แหลงการเรียนรูทีค่รูจัดไวนอกหองเรียน

เชน สวนสมุนไพร สวนครัว ศูนยผีเส้ือ เปนตน รวมถึงบอน้ํา บอทราย ที่เด็กสามารถเลนไดตลอดเวลาเพื่อใหดูแลงาย อาจจัดเปนกระบะทรายหรอือางน้ําในหองเรียนก็ได (อยูในมุมเคลื่อนที่)

ในชวงเวลาทํากจิกรรมเสรี

ศูนยการเรียนรู (3)

• 4. ศูนยการเรียนรู แหลงการเรียนรูทีจ่ัดแยกเปนหองตางหาก

เรียกวา “ศูนยการเรียนรู” มักจําเปนตองใชบริเวณมากติดตั้งอุปกรณหลากหลาย เชน ศูนยวิทยาศาสตร หรือมีเสียงดัง เชน ศูนยดนตรี การจดัมักใชอุปกรณจรงิขนาดเหมาะกับเด็ก ใหจับ เรียน ฝกปฏิบัติไดจริง

ศูนยการเรียนรู (4)

ตัวอยางศูนยการเรยีนรู

ศูนยวิทยาศาสตร สําหรับการเรียนรูทักษะพื้นฐานทางคณิตศาสตร เรียนรูเร่ืองพืชและสัตว

อุปกรณ ไดแก ตูปลา สวนจําลอง โตะทดลอง สําหรับวางแผน

จัดทําโครงการ มีอุปกรณ เครื่องมือที่พรอมบริการ

ศูนยดนตร ีสําหรับเด็กที่สนใจการเลนดนตรี

อุปกรณ :เคร่ืองดนตรีประเภท เคร่ืองดดี สี ต ีเปา

เด็กสามารถเลนและเรียนรูได มีเคร่ืองเลนแผนเสียง

เทป วีดิทัศนประกอบการใชเพ่ือการเรียนรู

การใชศูนยดนตรีควรเปนความสมัครใจของเด็ก

จุดประสงคเพ่ือสรางความมีบรรยากาศ ซาบซึ้งในดนตรี

ตัวอยางศูนยการเรยีนรู

ศูนยงานไม เด็กชอบงานไมเพราะไดระบายความกาวราว

ดวยการทุบ ตอก กอสรางและร้ือทิ้ง

อุปกรณที่จัดไวในศูนย มีทั้งไม คอน ไมตอ ตะป ู

เศษยาง กระเบื้องยาง สามารถเลือกเลนไดตามความสนใจ

ตัวอยางศูนยการเรยีนรูศูนยคอมพิวเตอร คอมพิวเตอรเปนเทคโนโลยีที่จําเปนกับการสรางความคุนเคย ควรจัดใหมีอุปกรณพรอมใช

ใหมีอัตราสวนของคอมพิวเตอรตอจํานวนเด็ก 1 : 10

เพื่อใหเด็กแตละหองเขาไปใช โดยเนนการเรียนรูเกี่ยวกับ

การแกปญหา และเพือ่กระตุนการมีปฏสิัมพนัธทางสังคมที่ดี

จัดหองโดยวางเกาอี้ 2 ตัวตอคอมพิวเตอร 1 เครื่อง

เพื่อใหครูหรือเด็ก 2 คน ใชคอมพิวเตอรดวยกัน

(Spodek and Saracho, 1995)

ตัวอยางศูนยการเรียนรู

4

ตัวอยางมุมที่จดัเปนประจําใหเด็ก มดีังนี้ มุมบล็อก

มุมหนังสือ

มุมบาน มุมบาน

มุมครัว มุมหมอ

5

มุมรานคา มุมพุทธธรรม

ศูนยการเรียนรูทีต่องใชอุปกรณหลากหลาย เชน ศูนย/มุมวิทยาศาสตร มุมคณิตศาสตร

มุมธรรมชาติศึกษา มุมเคล่ือนที่ เชน มมุดนตรี (อาจจัดเปนศูนยการเรยีนรูแยกไปอีกหอง)

6

มุมเลนสรางสรรคมุมเคลื่อนที่

มุมเกมการศึกษามุมเคลื่อนที่