5 ekosistemak zubia santillana lh 4
TRANSCRIPT
Laguntza gela
1
Ekosistemak
ARTZAIN TXIKI-TXIKIAK
5
Landare-zorriak intsektu berdeak dira,
landareen gainean bizi dira eta
landareak jaten dituzte.
Landare-zorriak oso txikiak direnez,
intsektu handiagoek jateko arriskua dute,
marigorringoek, adibidez.
Landare-zorriek likido gozo bat egiten dute.
Likido hori asko atsegin dute inurriek.
Laguntza gela
2
Zer dira ekosistemak? 1- Ekosistemak
Toki batek eta toki horretan bizi diren izaki bizidunek osatzen dute ekosistema.
P
It
IZAKI BIZIDUNAK
INGURUNE FISIKOA
Landareak eta animaliak Izaki bizidunak ez diren gauzak : tª, ura, lurzorua, harriak …
+
Ekosistema bat osatzen dute:
Laguntza gela
3
2- Izaki bizidunen premiak
Izaki bizidunek premia desberdinak dituzte.
Horregatik toki batzuetan eta besteetan izaki bizidun desberdinak bizi dira.
LANDAREen premiak ANIMALIen premiak
Landare batzuk ur asko behar dute eta ibaien ondoan bizi dira beti.
Beste batzuk ur gutxiago behar dute eta basamortuan bizi daitezke.
Sahatsa
Kaktusa
Animalia batzuk, arrainak, uretan bizi behar dute arnasa hartzeko .
Beste animalia batzuk zuhaitzetan bizi behar dute habiak egiteko. ondoan bizi dira beti.
amuarraina
okila
Laguntza gela
4
3- Ekosistema motak Lurrean, hainbat motatako ekosistemak daude.
EKOSISTEMA MOTAK
LEHORREKO ekosistemak
URETAKO ekosistemak
Basoa Belardia Basamortua Ibaia Itsasoa Aintzira
UR GEZAkoak UR GAZIkoak
Laguntza gela
5
Ekosistemetako harremanak 1- Elikadura Ekosistema batean, izaki bizidun bakoitza modu batean elikatzen da.
LANDAREek beren elikagaiak sortzen dituzte.
ANIMALIA BELARJALEek landareak jaten dituzte.
ANIMALIA HARAGIJALEek animalia belarjaleak jaten dituzte.
Ekosistemetan EKOIZLEak eta KONTSUMITZAILEak daude.
P
It
Laguntza gela
6
2- Elika-kateak
Ekosistemako izaki bizidun batzuek beste izaki bizidun batzuk jaten dituzte. Nola elikatzen diren adierazteko, lerro batean jarri eta gezien
bidez lotzen ditugu. horrela elika-kate bat osatzen dugu.
Ekosistema bateko izaki bizidunek nola elikatzen diren adierazteko ELIKA-KATEAK erabiltzen dira.
P
It
Laguntza gela
7
3- Lehia Batzuetan, izaki bizidunak premia bera izaten dutenean, lehian (borrokan) ibiltzen dira.
Bi izaki bizidunek premia bera dutenean lehian aritzen dira premia hori asetzeko.
P
It
Adibide batzuk
LANDAREAK lehian ibiltzen dira argia lortzeko.
Landare altuenek itzala ematen diote albokoei, eta horrela gutxiago hazten dira.
pagoa
Basoetako lurrean landare gutxi hazten dira; zuhaitzek ez dute uzten argi asko sartzen.
landare gutxi
Erroiak eta belatzak horma harritsuak behar dituzte habiak egiteko.
ANIMALIAK hegazti batzuk lehian ibiltzen dira habiak egiteko.
erroia belatza
Belatzek kanporatu egiten dituzte erroiak.
Laguntza gela
8
4- Lankidetza Lankidetzan ere aritzen dira izaki bizidunak; hau da, elkarri laguntzen diote.
Bi izaki bizidunek elkarri laguntzean, biek onura ateratzen dute.
P
It
Adibide batzuk
LANDAREEK eta INTSEKTUEK onura ateratzen dute.
BI ANIMALIEK: ganba eta itsas sugeak onura ateratzen dute.
Landare batzuk nektarra dute loreetan.
Intsektuek oso gustoko dute nektarra.
Intsektuek lorez lore iblitzen dira nektarra hartzeko, eta landareak polinizatu egiten dituzte.
Itsas sugeak parasitoak ditu.
Ganbak parasitoak kentzen dizkio, ganbak parasitoak jaten baititu. .
ganba
itsas sugea
Laguntza gela
9
Ekosistemen zaintza
1- Ekosistemak hondatu egiten dira Ekosistema bat hondatu egiten da, izaki bizidun batzuk desagertzen direnean.
EKOSISTEMAK HONDATZEKO arrazoiak
KUTSADURA BASOAK GALTZEA animalia edo landare GEHIEGI HARTZEA
higadura
Laguntza gela
10
2- Ekosistemen babesa Ekosistemak babestea oso garrantzitsua da.
Ekosistemak BABESTEko MODUAK
LEGEen bidez EREMU BABESTU
izendatzea
Errepide bat edo urtegi bat eraiki behar direnean, aurretik aztertu behar da ondo, ekosistemari ahalik eta kalte txikien egiteko modua.
Bardeak
Gorbeia
Urkiola
Urdaibai
Ekosistema bat eremu babestu izendatzen denean, agintariek ondo zaindu eta hondatzen ez uzteko konpromisua hartzen dute.
Laguntza gela
11
Ariketak
1- Begiratu argazkiei eta aipatu:
2- Aurki al dezakegu pinguinorik belardi batean? Zergatik?
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Izaki bizidun bat :
Ingurune fisikoko elementu bat :
Laguntza gela
12
3- Osatu eskema.
4- Zein ekosistema mota da? Idatzi izena.
Ekosistemaren
osagaiak
Laguntza gela
13
5- Zein motatako ekosistemak daude zure herritik hurbil?
6- Begiratu animalia hauei eta esan zein ekosistematan bizi diren.
7- Zergatik esaten dugu landareak ekoizleak direla?
1-Igaraba .......................... bizi da; izan ere ...........................................
2-Bufaloa .......................... bizi da; izan ere ...........................................
3-Orangutana ..................... bizi da; izan ere ........................................
Laguntza gela
14
8- Idatzi esaldi bana hitz talde hauekin.
9- Osatu taula zenbait adibideekin.
ekosistemak osagaiak ingurune fisikoa izaki bizidunak
ekosistemak lehorrekoak belardiak basoak basamortuak
uretako ekosistemak ur geza ur gazia
LEHORREKO EKOSISTEMAK URETAKO EKOSISTEMAK
UR GEZAkoak UR GAZIkoak
Laguntza gela
15
10- Osatu elika-katea geziekin eta izenak idatzi.
11- Orain, 10. ariketako izaki bizidunak sailkatu.
12- Zer gertatuko litzateke ekosisteman, animalia haragijaleak
desagertuko balira?
ekoizleak kontsumitzaileak
Laguntza gela
16
13- Lotu.
14- Zein motatako harremana dute? Lankidetza ala lehia da?
15- Ekosistema hauek hondatu egin dira. Zein da arrazoia? Lotu.
LEHIA harremanak
LANKIDETZA harremanak
Bi izaki bizidunek premia bera dutenean.
Bi izaki bizidunek elkarri lagundu eta biek onura ateratzen dutenean.
intsektua - lorea zuhaitza - belarra itsas sugea - ganba
kutsadura
basoak galtzea
animalia/landare gehiegi hartzea
Laguntza gela
17
16- Lotu.
17- Erantzun.
Zer da eremu babestua?
Ezagutzen al duzu eremu babesturik? Zein?
KUTSADURA
BASOAK GALTZEA
GEHIEGIZKO USTIAPENA
Zuhaitzen mozketa.
Kea eta hondakinak isurtzea.
Animalia edo landare gehiegi hartzea..