535114

Upload: jesuspisto

Post on 17-Oct-2015

35 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 5/27/2018 535114

    1/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F.Author(s): Franz Boas and Jose Maria ArreolaSource: The Journal of American Folklore, Vol. 33, No. 127, Hispanic Number (Jan. - Mar.,1920), pp. 1-24Published by: American Folklore SocietyStable URL: http://www.jstor.org/stable/535114.

    Accessed: 01/04/2014 17:52

    Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at.http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

    .JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range of

    content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new forms

    of scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected].

    .

    American Folklore Societyis collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to The Journalof American Folklore.

    http://www.jstor.org

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=folkhttp://www.jstor.org/stable/535114?origin=JSTOR-pdfhttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/stable/535114?origin=JSTOR-pdfhttp://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=folk
  • 5/27/2018 535114

    2/25

    THE JOURNALOFAMERICAN FOLK LORE

    VOL.33.--JANUARY-MARCH, 1920.-No. 127.

    CUENTOS EN MEXICANO DE MILPA ALTA D.F.RECOGIDOS POR FRANZ BOAS; TRADUCIDOS AL ESPANOL POR EL

    PROFESSOR JOSE MARIA ARREOLA (FILOLOGO DE LA DIREC-CION DE ESTUDIOS ARQUEOLOGICOS Y ETNOGRAFICOS,MEXICO).CENTE PILTONTLI TLATZIQUE.

    I Se viaje cetzin tomanita oquimopiliaya cente iconetzin inin pil-tontli oyeya cente conetl ihuanahic oquitequitiltiaya huelesque5 oquipiaya caxtolihuan yei xihuitlihuan yoquinequia mocihuahuitisichan cente haciendero tlen oqui-chihui piltontli oquimotitlani ima-man para motelhuilitilhui canital-Io hui tomanita oquimolhuili icone-tzin pero campa on mitz celisquecomosam para inech cualtocasqueoquito piltontli ee ximotelhuilitihaber tlaquinequi mocaquiltia

    15 imaman ihuan amo omicac oma-xiti ichan haciendero nian amooquimochihuilitique caso hasta queniman ye huecahui oquimo tla-tlanitique tlaon monequiltia ini-

    20 tzin omotelhuili tlen ica omicachaciendero sanque oquicac ihuannovia ocual motequitique ocualmolhuilique namehuan nan cuitlaxinacame no manquineque rique-

    UN MUCHACHO PEREZOSO.(I) Una vez una viejecita tenfa Iun hijo. Este I muchachoestaba(enamorado) de una joven, y Inunca trabajaba. Podriaff (5)

    tener diez y ocho afios, I y queriacasarse I en la casa de un hacen-dado. He aquif lo que hizo I elmuchacho: envi6 a su madre Ipara que les vaya a decir que sela den. I (io) Laviejecitale dijoa su hijo: I pero id6nde te han derecibir? I como nomAs para (que)me vayan a correr. I Dijo elmuchacho: iea vaya Ud. a de-cirle Ihaber si quiereoirla I (I15)su mama. Y no iba (se re-husaba a ir). Se meti6 ja la casadel hacendado; de ninguna ma-nera I le hacian caso, hasta que,despubs, ya pasado rato, lepreguntaron: Qu6 quiere Ud.?Esto, 1120) contest6. He aquicon lo que sali6 I el hacendado:nomts oy6 y tambien I la novia;nomas vino Ud. a molestarse,nomds vino Ud. I a traer recado,vosotros sois sucios I pelados;tambi6n quer6is riquezas' 11(25)VOL. 3.-NO. 127.-I. I

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    3/25

    2 Journal of American Folk-Lore.25 zas inquenan tequitisque xite-quitican tlamo nan flojos para

    nanquipiasque tonanita tlaon samotlacaqui titicac satepa ohualmoquiquixtitac oquimolhuilico i-

    30 conetzin tlen ocual motlatlaliliqueinin piltontli oquimolhuili imamanximocahuili ayamo ti micas ihuanhuatzinco tinech momitili centecuanaca para nicuicas cuautla

    35 nicuacuahuitihui para amo quito-tinemis nitlatzique oacic huatzin-co omochihuili imaman que otla-nahuati piltontli oquimotlalilicente icuanac ihuan ce chiquihuitl40 itlaxcal oyac inic piltontli yahui-qui toca otli hasta yomozotlatoihuan ayehueli aci oquito poscampa hasta cuautla ayehuelinaci ihuan nican ye nimayana45 ye niahui nitlacuas omotlalipara tlacuas opehui quito toma iayahui ihuanqui tzatzayanticainacahui cada pedaso qui tlaliaicecatitla ye huecahuique tza-

    50 tzayana ihuan quita inacahui tla-cayotlei oquito pos queni nona-cahui san oncan popolihuiticaoquipili cuidado ihuanqu6 quitacente quimichi hual quistehua55 mitz caulis inacahui ihuan sanimacaletehua oquito pos axan quitasmas quehasta campa inenextitilhuipero canoso mimitzopehuiqui cal-totoca ihuanque oquinextito sani-

    60oman quitoa piltontli quilhuiyaquimichi ha bribontehuayo tinechtlamili no nacahui pero axantinech tlaxtlahuilis te ihuan cano-chi mopilhuan quimichi opehuis

    sin trabajar; I trabajad, si nosois flojos, para (que) I ahorreisalgo. La viejecita, esto apenas Ioy6, temblorosa, en seguida sevino I saliendo y le vino a decir 11(30) a su hijo todo lo que le fuerondiciendo. I Este muchacho ledijo a su madre: Ideje Ud. ya noirs, y Imafiana (muy temprano)me mata un I gallo para llevarloal monte; 1l(35) ire a traer lefiapara que no I anden diciendoque soy perezoso. Cuando yaamaneci6 Ise lo arregl6 su madrecomo se lo I encarg6 el muchacho:le puso Iel gallo y un chiquihuite 11(40) de tortillas. Se fu6 con 6stoel muchacho contento. I Sigui6el camino hasta ya muy tarde Iy no podia ilegar. Dijo: pos ISpor donde? hasta el monte nopuedo llegar, I y aqui ya tengohambre 1 (45) ya voy a comer.Sentado I para comer comenz6 adecir: itoma ya se hizo denoche. Y luego hizo pedazosla carne: cada pedazo que poniaen un lugar ya lejos lo hallaba I(5o) roido y ve a su carne IconIhstima. Dijo: pos ?de que modomi Icarne nunca mas se pierda ?teniendo cuidado y que vea un rat6n que viene saliendo.(55) El me coge la came e inme-diatamente I se mete. Dijo: posiahora lo veras I mas que hastadonde? lo he de descubrir pero,es asi que yo te he de vencer. IAnduvo de aqui para allA, y quelo hall6. Inmediatamente Il 6o)habla el muchacho: le decia (al rat6n iah ibribon t4 eres.Tfi me I acabaste mi carne; peroahora t( me la pagards, tfi ytodos j tus hijos. El rat6n co-

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    4/25

    Cuentosen Mexicano de Milpa Alta D.F. 365 momanepanoa ihuan qui tlatla-huitia amo quin mitis inin pil-tontli oquito pero tlacayo tinechtlamili nonacahu oquito quimichitlacamo tinechmitis ihuan titech70 huicas mochan titech tlapechisihuan titech cualtis nocatl mochi-huas tlen tidesearoa otlatla pil-tontli tlaon ni desearoa oquitoquimichi para que tiquitas tineque75 timo cihuahuitis ihuan cente ihuanamo mitzcelia oquito piltontlimelahuac oquito quimichi postlatichihuas tlen nimitzilhuia mo-chihuas tlen tinequi oquito pil-80otontli pos tan solo de mochihuastlen ninequi namechhuicas oquin-tlali ica itilma oquin mama icaiayahui ihuan ohuala ichan oacico

    mitalhuia imaman catl cuahuitl85 oticualicac oquito piltontli eeximocuilito ichcatl tla timopiliapos xihualmiqui omitalhui tonani-ta para tlen tichihuas ichcatltimotitlanilia oquito para inime-90 ques quiquimichtin ica tiquintlapechisque omitalhui tonanitacuacual mitihuiyoque quiquimich-tin yo quin calaquico anda yotiquin nicomatito oquito ce amo

    95 timomachitia tlaon qui tequitis-que in monequiltia omocuilitoce libra ichcatl ihuan oqui maquilipiltontli inin opehui quin tla-pechia ihuan oquin tecac oquimoIoo tequihuitili imaman mocahuitilhui

    nacatl pos omocoito ihua oquinmacac inon teotlatli oquin qui-

    menz6 II 65) a cruzarse de manosy le Isuplicaba. No los matar6?El Imuchacho dijo; pero hombre,tu me I acabaste mi carne.Respondi6 el rat6n:I si no nosmatas y nos 11 70) lievas a tu casa,nos pones cama I y nos das decomer cuanto quieras se hard. I?Que cosa deseas? Pregunt6 almuchacho. I Algo yo desearia.Dijo Iel rat6n: para que tu veasque te quiero,1175) te casar6conuna hacendada que j no terecibe. Dijo el muchacho: I deveras? Dijo el rat6n: pos j enhaciendo lo que yo te diga se Ihard lo que tfi quieras. Dijo elmuchacho: II (8o) pos tan s6lose hard I lo que yo quiero: os voya llevar. Los acomod6 I en susarape, los carg6; con ellos I sefu6, y regres6 a su casa. Cuandolleg6 I le pregunt6 su madre: -&end6nde estd la lefia? 11 85) 0latrajiste? - Dijo el muchacho: -iea I aya Ud. a comprar algod6n;si Ud. tiene, I pos traigalo. -Dijo la viejecita: - I para qu6ocupards el algod6n I que memandas traer? - Dijo: para losvestidos II(90) de los ratones: coneso les Icompondr6 sus camas. -Dijo la viejecita: - I mejor hu-bieras matado a los ratones. - IiYa los meti6 - ianda ya I osvoy a matar. - Dijo: -- a queno1195)sabe Ud. loque l1losanahacer? Ilos necesito. - Se compr6una I libra de algod6n y se la di6 Ial muchacho. Este fu6 luegoa I componerles su cama y losacost6. IIIoo) Le recomend6 a sumadre les guardara I carne, posles compr6 y se las I di6. Esa

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    5/25

    4 Journal of American Folk-Lore.micho nauatli oyac ichan noviacomo yo quimatia campa in cali

    lo5 centica tomin ca cajon tzahuiticateocalac ihuan opehui quin coco-yotzihuan oquin cencahui mien-tras ocualicac ce pero sanimaoquito quimichti oquilhui pil-

    Io tontli xiquintlali cajontin paratomin posque huel mitzcualmacasmocihuahui inin piltontli oquin-tlali miac cajontin ihuan opehuisquimichi tlazacani nochin yohuali

    15 ce semana oquitlami quin sacaniaino cente centavo amo oquicahuiitic cale den novia entoncestonani-ta yo quin monacacohuiliaya yoquin motlamaquiliaya piltontli20 yo yatinemia de buen caballo hastatlaitoti tinemia oncan quesquitonali omopilmati imaman noviamococotzinoa oquin namacaquetlaltin para ica oqui mopatilique25 pero amo omocehuiti omomiquiliomopehui tiocue ipapan noiquiihuan nican yo tlanque tlaltinmonamaca omotlato cali campacatomin para moquixtis ihuan gue

    30 moca ayotlei opehuac tlatemolopero ayamo omonexti omomiquiliipapan novia ihuan ye omocahuiinotzin entonces ocual tlati tlaniliinon piltontli otlatla tlahuitiaya35 como negarlo pero satepa oquinan-quili pos gue oquito tlacamoninanquilis amo nechluciros tlennipia hasta gue por fin omecihuahuiti ihuan omocahui rico

    noche, por el Irat6n aconsejado,fu6 a la casa de la novia. I Comoya sabia que por alli en la casahabia I1(105) una cantidad de di-nero en un caj6n escondido, I semeti6 y comenz6 a Iagujerearlo; loacab6, mientras Itrajo uno. Peroluego I dijo el rat6n, le dijo almuchacho: II( i o) pon los cajonespara I el dinero, pos que bienpronto te van a dar I a tu mujer.Este muchacho puso I muchoscajones y comenz6 I el rat6n atransportarlos, todas las nochesde I1 115) una semana; acab6 detrasportarlos: j ni un centavo,nada qued6 I dentro de la casade la novia. Entonces la vie-jecita I ya les compraba su carne,ya I les tenia muy regalados.El muchacho I1 I20) ya gozabade buen caballo, hasta bailaba, Iandaba por alld algunos I diaspresumiendo. La madre de lanovia I se enferm6. Vendieronlos terrenos para con ello curarla, II(125) pero no se alivi6: se muri6.Comenz6 a estar grave su padretambibn, I y con esto ya seacabaron las tierras de Ivender.Se acord6 que en la casa por alliestaba I el dinero para sacarlo.Y que . . . 1 (130) ya no estaba:comenz6 a buscar, Ipero ya nolo hall6. Se muri6 el padre dela novia, y ya se qued6 Ihuerfana.Entonces vino (la novia) por eltesoro a preguntarle. I Ese mu-chacho reflexion6: buscaba [[ (135)c6mo negarlo; pero al fin se locont6; I pos que dijo: si no I selo explico no me lucird lo quetengo. Hasta que por fin losdos se Icasaron y se qued6 rico. I1

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    6/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 5140 inon mequesqui quimichtin oquintlati campa ahuquin mitas icihua-hui oquin tlamacaya hasta icuacohuehuemique

    LOS HECHICEROSI Ipan cente pueblo onemia ce

    casadopa ica yei pipiltoton perosan cente cuali oqui tlazotlayapor in menos inomeques ome5 mayores amo cuali oquin tlaquen-tiaya amo cuali oquin tlamacayaihuan oquin tequintequitiayaihuan inin xoco oqui pantalon-tique oqui catqui ica capote ihuan

    Io amo tla oaia inimeques mayoresoquipiliaya envidia ihuan ce viajeoquitoque tlaon tica itisque toinehui para amo tech ahuatasqueihuan que tehuan tech tlazotlas-15 que oquito ocente pos para tecuacuanisque to inehui solo ti nalmal-huatihue cuahutla oquito inon

    nepantlayahui huatzinco tiasquecuahutla ihuan timolhuilisque to-20 papan matechhuica to inehui san

    para techtlaxotilis oquito inonmayor bueno pos iquiyo itiquinmocuamanilisque oacic huatzincosaniman oquin titlanque cuacua-25 huitihue saniman oquito inonmayor oquin molhuili imamanpero matechhuica to inehui xocopara techtlaixotili porque ye que-ma non yoyaya tipolosque to

    30 tlaquenhuan tocoltzintzinhuanamo oquimo cahuiliaya pero ome

    (I14) A los elegantes ratones los Iescondi6 por donde nadie los viera:su mujer I os tenia muy regaladoshasta cuando se murieron deviejos. LOS TRESHERMANOS

    (I) En un pueblo vivian unoscasados con tres hijos; pero Isolamente el pequefio era distin-guido, Ipor lo menos, con vestidos.A los dos I[ 5) mayores mal losvestian, Imal les daban de comer Iy los hacian trabajar mucho. IY a este chiquillo lo traian conpantalones, I o traian calzado ycon capote, y II (io) nada hacia.Por los vestidos, los mayores Ile tenian envidia, y una vezdijeron: qu6 hemos de hacer Icon nuestro hermano para que nonos est6n regafiando I y que anosotros nos quieran? 11 15) Dijouno de ellos: pos para (que) Ilas fieras se coman a nuestrohermano solo, lo Iabandonaremosal otro lado del monte. Dijoel I de mediana edad: de madru-gada iremos al monte, y le de-cimos 11(20) a nuestro padre quenos acompafie nuestro hermano,nomas I para que nos cuide lonuestro. Dijo el Imayor: bueno,pos asi a ellos I los engafiaremos.Al amanecer, I luego los manda-ron II 25) a lefiar. En seguida dijoel Imayor, le dijeron a su madre: Ipero que nos acompafie nuestrohermano el pequefio I para quenos cuide lo nuestro; porque yaenteramente, I itriste es decirlo ,se nos acaban 11 (30) nuestrosvestidos, y uds. que son nuestrospadres, I no nos compran; perolos dos Istn^ encaprichados,

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    7/25

    6 Journal of American Folk-Lore.encapricharoque ihuan cuacuaquecampa yo sepa qui mama tetemo-que ipan icuahutlatli campa teo-

    35 can campa ayohuili inon piltontlixoco otlatlalique ihuan oquilhuitehuaque oquilhui samican xite-chia tiahue ticuacuahuisque sani-can uan ocanili tehuaque ica

    40 capote que tepitzin opolihuitoinon mayores opehui tzatzi ininxoco pero yehual ilhuia amoxichoca sanicanican ticuacuahuiomocahui piltontli xoco mientran

    45 nican ocholoque iman ye hue-huecahuiton opehui tzatzi inonpipiltontli peroayamo ca oquinan-quili opehui cuachi ye choca yemomamatia pero ay ayamo ca50 oquinanquili ococh itech cuahuitl

    para amo tlaquicuas iyomequesome pipilton oacico inchan yeteotlac amo tlaocaxitico piltontlipero nian cuahuitl saniman motla-55 tlania ipapa ihuan xococatl oqui-toque pos otipoloto aticahuitehua-que tehuaque itlacui totlaquehuanihuan icuac otacico ayamo aompayeya otineque titemoa pero ayamo60 otinextique pero huatzinco cual-can ti quizasque non tinextisqueomopehuitique mochochoquiliatocoltzintzinhuan ihuan quin ma-huilia inon mayores pero yehuan65 oquitzque in nacas ihuan amo

    y (fueron) a la lefia I por dondeya otras veces la habian cargado.Buscaron con cuidado I en elmonte algfin lugar apropiado II(35) por donde no pudiera salir esemuchacho I chiquillo. Se acon-sejaron y le dijeron: I nosotrosnomAs aqui (vamos), esperate, Ivamos a lefiar Iaqui cerca, y aquibien se est6; nosotros 1 (40) (nosvamos) con el capote. Cuando unpoco se habian retirado I los (her-manos) mayores, comenz6 a gritareste Ichiquillo, peroellas le decian:no Ilores, nomis aquf cercavamos a lefiar. I Se qued6 elmuchacho chiquillo mientras II(45) estosse huyeron. Luegoqueya estaban Ibastante lejos, comen-z6 a gritar a esos I muchachos,pero nadie le respondia. I Em-pez6 el pequefio I luego a llorar:ya tenia miedo; pero absoluta-mente nadie estaba 11 (50) paraayudarlo. Se durmi6 en un Arbollpara que no se lo comieran losanimales. I Los dos muchachosllegaron

    a su casa ya Itarde: noIlevaron consigo al nifio, I peroni la lefia. Inmediatamente II(55) les pregunt6 su padre: ?y elnifio, en d6nde estd? I Dijeron:pos lo perdimos. Lo dejamos Ique a nosotros cuidara nuestrosvestidos, I y cuando volvimos,ya no estaba por allif:I lo pro-curamos, lo buscamos, pero no II(60) lo encontramos: pero al ama-necer, I temprano, saldremos y lobuscaremos. I Comenzaron allorar mucho nuestros padresy les I echaban la culpa a losmayores; pero ellos 11 (65) setapan las orejas y no I oyeron lo

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    8/25

    Cuentosen Mexicano de Milpa Alta D.F. 7oquicaque tlen oquin quilhuiquepero huatzinco oquisque cualcanihuan omotlalito san ca cuahuten-co ihuan iman yo teotl aquiac70 oqui coque cente memeton oquimitique ihuan oqui ye hueloqueica capote ica iyeso meton ohua-timoque ihuan oacico inchan otil-huique ayamo otinextito to inehui75 sayen ica capote ye ye melahuiticahuelis oquicuaque yayoli omope-huitique cuachi mochochoqtliliahasta que omotlahuique ihuan yoquin tlaxotlaque satepa inon xoco

    80 ococh itech cuahuitl para hua-tzinco ocuahuitemoc ihuan apehuioce viaje chocatinemi ipan oqui-saco huehuel ichteques ihuan oquitlatlanique tleca chocatinemi o-85 quin nonotza nochique oqui il-huitehuaque in hermanohuanentonces oquitoque ihuan axantinequitias totlacui oquito ninequeoquitoque pos ximotlali tlazancas90 ihuan ximoquitoqui cuali omotlalilazancas ihuan omoquitzqui cualiocuicaque campa chanti ipan mis-mo cuahutlatli itic cente texcaca-

    pantli quipia huehue patio quinpia95 cuacuetin pitzome huehuexolonoqui calaquique saniman quitoainon tlacatl oquilhui icihuahuiniau ticuica ze cento piltontliximachtica haber tla techserviroa

    Ioo enimeques xenolatin oyeque qui-machtia icuac oqui tlatlani tlania-ya omochihuaya de amo quimati-

    que les decian. I Pero al ama-necer, salieron, temprano, I yfueron a sentarse nomds a laorilla del monte; y luego, almeterse el sol, 11(70) compraronun corderito; lo I mataron y,envolvi6ndolo I con el capote(lo empaparon) con la sangre delcordero. I Bajaron, y al regresara su casa, I dijeron: no hemosencontrado a nuestro hermano; 1I(75) solamente su capote. Si, 61es, ciertamente I podrA habersido comido por las fieras. Co-menzaron I por el nifio a llorarmucho I hasta que se cansaron.Y ya a ellos I los querfan. Entretanto, el nifio, 11 80o)que se qued6dormido en el drbol para el Iamanecer se baj6 del Arbol ycomenz6 otra vez a andarIlorando. Se encontr6 Icon unosviejos ladrones y le I preguntaron:?Por qu6 andas llorando? II(85) Luego les platic6 todo lo quele Ihabia pasado con sus herma-nos. I Entonces le dijeron: yahora I ?quieres irte con nosotros?Dijo: si quiero. I Dijeron: possi6ntate en las ancas, 1 (go) y sedecian: ique bien se ha sentado Ienlas ancas Y se agarr6 bien. I LoIlevaron a donde vivian en elmismo j monte, dentro de undespefiadero I que tenia grandepatio, tenia I1 95) bueyes, puercos,guajolotes. I Lo metieron. Lue-go dijo I ese hombre, le dijo a sumujer: I voy a darte un nifio, IhabrAs de ensefiarlo, a ver si nossirve. II(Ioo) Las elegantes sefiorasestuvieron Iensefinndolo. Cuandole preguntan lo que Iprogresaba,se hacia de que nada iba sabiendo I

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    9/25

    8 Journal of American Folk-Lore.huitze ichteques quintlaniaya onquenica pipilton quitoa pos ahueli-

    io5 qui saloa oquitoaya pero quenahueliqui saloa hueles amo huanquimachtia xenolatin cuachi cualioquimachtiaya pero icuac oquitla-tlaniaya omochihuaya de amoio quimati hasta que yehuan ichte-ques oquimachtiaya ihuan aicoquito tla quisaloa ihuan ce viajececa nomachisque onyes carrerasde caballo pos inimeques como15 quimati magica pos oyaque oma-huiltito ihuan piltontli oquica-huitehuaque tlaxotis ce semanopacomo ye quimati magica oquintetemo inon librotin buenos ihuan

    20 opehui moteochihua para oquistlaon maoquitetzahuitehuaqueoyac ichan ye hue oacic quimolhuilia ipapan que ye yehuaconsentido oyeya antes pero por25 envidia de hermanohuan oquica-huato cuahutla oqui animo nonochili nochi tlen oqui pasarootlatla por ihermanohuan omital-hui tocoltzin momaman ihuan

    30 moinehuan yo mique sa nehuabueno pos yoncan yoya tinemiaihuan ce tonali omachisque onyesipan cente ilhuitl pilea de gallosoquito inin xoco oquimolhuili35 ipapa inin tonali onyes pilea degallos ihuan tinech miquilis tima-postarhuis ce cientoso omecientospesos ximapostarhui mo timoma-huititzinos nemitlatlanis omital-

    de los ladrones (o hechiceros). Lesrespondia: I supuesto que aun soynifio, les decia, posno puedo I (io5)aprender. Decian: pero ?c6moes I que no puede aprender? serAposible que no hayan I ensefiadolas sefioras al chiquillo? Bien Ilo ensefiaban; pero cuando le Ipreguntaban, se hacia de quenada iI I Io) sabia, hasta que ellos,los I ladrones, le ensefiaran: yjamas Idijo si lo aprende. Y unavez, Ipor alli se supo que iba ahaber carreras Ide caballo. Poselegantes, como III 15) que sabianmdgica, pos se fueron Ia jugar.Y al nifio I lo dejaron a cuidardurante una semana. I Comoya sabia mdgica, les I egistr6 esoslibros buenos y II (120) comenz6a rezar para salirse; Isupuesto queexpuesto al peligro lo dejaron. ISe fu6 a su casa ya bien maduro(adulto). Le I decia su padreque ya, otra vez, era Iel consen-tido, como habia sido antes; peropor I (125) envidia de sus her-manos lo I dejaron abandonadoen el monte; lo anim6 I tambien aque le contara todo lo que lepas6. Pregunt6 por sus her-manos. Le contest6 1el sefior supadre: tu madre y 1I 130) tus her-manos ya murieron; solamenteyo estoy I bueno. Pos por allase fu6 a vivir. j Y en esos dias sesupo que habrfa, I en un dia defiesta, pelea de gallos. I Dijoeste nifio,le dijo a 11135) su padre:en estos dias ha de haber peleade I gallos y Ud. me IlevarA.Ud. I apostarA un ciento o doscientos Ipesos; apueste Ud., no Itenga miedo, yo he de ganar.

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    10/25

    Cuentosen Mexicano de Milpa Alta D.F. 914o hui tocoltzin bueno oacic queman

    onyes pulea omocuep inon xocode cente gallo malcolos pisilticihuan aquimiquili pero antes deinin oqui monahuatilique tocol-45 tzin de que tlaca quimo cahuilisgallo quimo namaquilis peromenoscordel bueno pos omicac melahuac

    ompa mahuiltia hacienderos omo-cacalaquitac pero nian amo oqui-50 mo chihuilique caso hasta quesatepa oquimo tlatlanilique tlentinequi timahuitis omitalhui nine-que oqui molhuilique ihuan quex-quich tinequi tiapostaros omital-55 hui tlen nan motlanis oquitocente ma sana loo pesos omital-huis tocoltzin bueno oquito inonhacienderopero tla tipolos ayamo

    mitzmacasque mas que tichocas60 omitalhui tocoltzin tla omipolopos yo nipolo oquimo cacahuiliqueihuan san sepa oacotzisquin inonigallotzin tocoltzin oquidestripa-roque inon ocente gallo ihuan65 san que otlatlan otzatzic quiquiri-qui inin hacienderooqui tlahue-huelito oce viaje oquimolhuilipos axan amo sanye otitlatlanocente chohue ticahuiltia omital-70 hui pos ticahuiltisque oquito tica-huiltisque ye ica omecientos pesosomitalhui pos bueno oce viajeoquimo cacahuilisque ihuanque

    pos lo mismo otlatlan ihuan75 achiquete tzatzic oce viaje oc

    apostarooce viaje otlatlan hastaque por fin oquito quexquichtinequi mo gallo micoa omitalhui

    Respondi6 1 i4o) su padrecito:bueno, arreglado. Cuando I yaiba a ser la pelea, se convirti6ese nifio, I en un gallo de pescuezoarqueado, delgado y fuerte; I ylo llev6. Pero antes de I 6sto,le dijo en secreto a su 11 145) pa-drecito de que si alguno queriaIlevarse el gallo, lo vendiera,pero menos el I cordel. Bueno,pos se fu6 derecho IallA a jugarcon los hacendados. Se meti6adentro, pero ni siquiera le I1(I5o) hacian caso,hastaque,Iporfin, le preguntaron: ?qu6 Iquieres ?Sjugards ? Les respondi6: siquiero.I Le dijeron:y 1cuantoquieres apostar? Respondi6: II(155) lo que Uds. quieran exponer.Dijo I uno de ellos: nada misIoo pesos. Contest6 I su padre-cito: bueno. Dijo el I hacen-dado: pero si pierdes, de ningfinmodo I te dar6 (te devolver6), II(16o) masque llores. Contest6 supadrecito: si yo pierdo, I pos yaperdf. Los soltaron, I y nomAsuna sola vez brinc6 hacia arribael Igallo de su padrecito y destri-p6 Ial otro gallo; y luego 11165)que gan6, cant6 quiquiriqui. IEl hacendado le dijo, enojado: Iotra vez. Le dijo: I pos ahorano nombs asi ganaste; I otrojuego vamos a jugar. Le con-test6:jj 170) poslohemosdejugar.Dijo: lo hemos de jugarahora con doscientos pesos. IRespondi6: pos bueno. Otra vezjlos soltaron y . . . I pos lo mis-mo, gan6, y 11 175) el gallo cant6.Otra vez volvi6 a I apostar y otravez gan6; hasta (que por fin dijo:icuanto I quieres por tu gallo?

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    11/25

    Io Journal of American Folk-Lore.totatita nechmaquili ce cientos

    18o sa niman oquixtlahui omitalhuipero cordon amo ica nochi oquitotlen ichihuas nitlalilis ocente cua-chi mejor omicac tocoltzin ininkacienderoocuicac gallo ichan oacic85 quin milhuiya cihuahui ihuaninconehui ininc onechtlan yei viajepero ayan nomac yo mocahuacosan ca yespa nicahuiltis yo quireponerotlen omipolo oqui cacahui90 ipan patio huel inin opehui tlatla-pepena oquimacaque arros amoquineque oquito hacienderoaso aicqui eua ihuanque san ce hueltaopatlampas tepamitl ihuan omo-95 tenhuitzo ipan otli sanima mocue-pa de cristiano inin rico sanimaoquistehuac qui temoa peroayomoca onecia solo cente tlacacatl nepahuitz oquitlatemolique pero ayo-

    200 mo oquinextique ohuala ichanoce viaje omachis onyes carrerasde caballo ipan cente ilhuitl oceviaje oqui molhuili ipapa inintonali onyes carreras de caballo05 ihuan tinech miquilis nopan ti-mocahuatlalitzinos ihuan tima-

    postarhuis tlen timonequilis peromenosjaquima tinech moquixtililismelahuac oacic tonali oquimiquiliIo ihuan omapostarhui itlac centehacienderoomotlatlanili ihuan quequixmati ichteques no ompa cateentoncescente ichteque omopacho

    yo lo compro. Respondi6 I el ta-tita: me darns un ciento; II( 80) einmeditamente lo pag6. Le dijo: Ipero del cord6n?; no con todo.Dijo: I que se ha de hacer? yo learreglar6 otro muchoI mejor.Se fue' su padrecito. El Ihacen-dado se llev6 al gallo a su casa.Cuando leg6, (1 185)le deciaa sumujer y Ia sus hijas: con 6steme ganaron tres veces; Ipero yavino a mis manos, ya se mequed6: I nomas con que por tresveces lo juegue, ya Irepongo todolo que perdi. Lo dej6 11 o90) enel patio grande. Este (gallo) co-menz6 a I pepenar (a juntar);le dieron arroz; nada I e faltaba.Dijo el hacendado: ojalA quenunca se vaya a volar. YnomAs (di6) una vuelta, Ivol6 ala pared y 11 195) sacudi6 las alas.En el camino, inmediatamente,se reconvirti6 I en cristiano.El rico inmediatamente I sali6prontamente a buscarlo; pero yano I parecia: solo un hombrecillopor alla I iba. Lo buscaron portodas partes, pero ya no 11(200)pareci6. Se vino a su casa. IOtra vez se supo que iba a habercarreras I de caballo en un dia defiesta; y otra I vez le dijo a supadre: en estos dias habrA car-reras de caballo 1[(205) y Ud. meIlevarA: sobre mi se montarAUd. a caballo, y i apostarA Ud.todo lo que Ud. quiera; peromenos la jAquima. Ud. me hade sacar Irectamente. Llegado eldia, lo Ilev6, II (210) y apost6 conun I hacendado; le gan6. Y . . .que lo conocen los ladrones, quetambien estaban alli. I Entonces

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    12/25

    Cuentosen Mexicano de Milpa Alta D.F. 11itlacui tocoltzin ihuan aquimol-

    215 huili para mahuiltis omitalhuibueno pos gue quexquich oquitosan ce cientos pesos omapostarhuiihuan omoquiquixtitehuaque que-mamocualtin como inehuan ca-20 huatin san tlacuepaltin pos oyayainican pero otlatlan xoco quenichteque entonces oquimolhuiliquitotatita tinequi tinamacas in ca-

    ballo omitalhui nineque oquimo-25 tlanilique quexquich timo nequil-tia omitalhui xinechmacacan cecientos oquitoque pos nican camientras mocuentahuilia tominmican ocuicaque caballo ica nochi30 jaquima ipan omocahuatlaliqueihuan qui tlatlatoltihue icuacomolhuan oquito tocoltzin den

    jaguima oquito ichteque pero yocuicaque queni tineque tiquixtitis-35 que isca oce peso yehuin icanimitzixtlahuilia tocoltzin omo-

    pehuite notlatlacoltitzinoa peronican yo cuicaque ocaxitito inoncaballo inchan hasta yo miitoni40 hastaye papatlaco san que oacique

    oquilpique ihuan oqui milhuiqueinehuahuahuan nin caballonicanticuicatze amo nancatlitia nianamo nanquitlamaca manompami-45 qui porque yeyehuin inon piltontlioncan ayeya omomachtiaya ihuanicuac otitlatlaniaya amo oqui-matia ihuan apan oquis cuachimejor que tehuan ce metztli oil-

    50 pitaya manamootlacua manamo-

    un ladr6n se arrim6 I junto alabuelito y le habl6 11(215) paraque jugaran; le contest6: I bueno.Pos que icudnto? Dijo: I sola-mente un ciento de pesos se hade apostar. Y salieron (cor-riendo) como demonios. Comolos dos 11(220) caballos nomAs loeran por transformaci6n, pos iban Ipor alli (casi juntos); pero gan6el nifio a aquellos I ladrones.Entonces le preguntaron I altatita: iquieres vender el I ca-ballo? Contest6: si quiero. Le 11(225) preguntaron: cuantoquierespor 61 ?j Contest6: denme unciento. Dijeron pos aqui estdn.Mientras iba contando el dinero Ise Ilevaron el caballo con todo y I(230) jiquima; en 61 se montaron. IY estaban platicando cuando Iise va acordando Dijo su pa-drecito: deme la I jaquima. Lerespondi6 el ladr6n: pero ya I sela llevaron, icomo quieres que sela quitemos? (1 (235) Aquf tienesotro peso; esto es con lo que Iyo te pago la jiquima. Su pa-drecito I comenz6 a echarse laculpa pero I ya se la habianIlevado. Llevaron ese I caballoa su casa, hasta ya muy sudado, I1(240) hastatembloroso. Tan luegocomo ilegaron I lo amarraron y lesdijeron Ia sus compafieros: estecaballo aquf I lo traemos, no ledeis de beber, I ni le deis decomer; que por all se muera, 11(245) porque el mismo es el much-acho I que aqul estaba apren-diendo magica, yI cuando lepreguntibamos (decla) que nosabia, y e1 sali6 mis I mejor quenosotros. Un mes I1 (250) estuvo

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    13/25

    12 Journal of American Folk-Lore.catli hasta que por fin otlacoyaquexenolatin ihuan ocatlitito inincaballo omoccahui itic atl ihuanomocuep coatl sanima cente xeno-

    255 la oquin milhui toichtequesqueyo mocacahuili catzintli caballosanima cente ichteque calquiste-huac ihuan omocuep gavilan quitz-tihue ihuan quitztihue cencan60ooquisato itenco atl omocuep patox

    ihuanque quin mita xenolatintlapacaque ichpocame omocuepcintli ihuan ocalac ixilan teoch-pocaton inon gavilan otemoc omo-65 cuep tlacatl ihuan oyac itlacui reyoquitlanili to permiso para quintlatemolis in michpochhuan oquil-hui rey tinechmaquilia permisopara niquin tlatemolis mochpo-

    70 tzinhuan porque quipia cente alajano axca amo oquinequia rey hastague satepa oquito bueno pos tiquintlatemolis pero tlamo tlatiquinnextilis xiye entendidode tequisas75 preso oquito bueno opeque quintlatemolia ihuanque cente oquixipancahui cente cintli xihuitotliihuan omocecamoyahui inin tla-catl omocuep huexolotl ihuan80 opehui qui pepena oyac ichanopehuique quiqui itia hasta oquiformaroque oce viaje caballooquil-pique ihuan campa ica oyayaocuicaya pero amo oquitlamacaya85 nianamo ocatlitiaya hasta paraoquimitique

    amarrado, sin comer I ni beber,hasta que, por fin, tuvieron lAs-tima I las sefioras y le fuerona dar de beber. Este I caballose qued6 adentro del agua y I seconvirti6 en culebra. Luego, unade las sefioras II (255) les dijo a losladrones: Iya se qued6 en el aguael caballo. I Luego, un ladr6nsali6 de prisa I y se convirti6 engavilan.[ La iba viendo (a laculebra) y la veia mucho. II(260) Cuando sali6 a la orilla delagua se volvi6 pato.1 Y que lasve a las sefioras I lavanderasmuchachas: se volvi6 Imazorca,y se meti6 en el seno I de la mrsjoven. Ese gavilAnbajo 11 265) Yse volvi6 hombre, y fu6 a ver alrey: I le pidi6 su permiso para Iregistrar a sus hijas. Le dijo I alrey: ime dA Ud. permiso I parayo a ellas registrar 11270) a lashijas de Ud., porque ellas tienenuna alhaja I que es mia? Noquerfa el rey, hasta I que, al fin,dijo: bueno, pos ti' las Iregistrardspero si no se las Ihallas ve enten-dido de que saldrAs i1 275) preso.Contest6: bueno. Comenz6 a 1registrarlas, y una de ellas Idej6 caer de su seno una mazorcade maiz azul Iy se desparram6.Este hombre I se volvi6 guajolote,y 11 (280) comenz6 a juntarlos(los granos de maiz). Se fu6 ala casa, I comenzaron a darle debeber hasta I formarlo otra vezcaballo. Lo I amarraron y pordonde con 61 iban, I o llevaban;pero no le daban de comer, 11 285)ni de beber,hasta para Imatarlo. i1

    1V ase Bolte und Polivka, Anmerkungen zu den Kinder- und Hausmdirchen derBruiderGrimm, 2 : 60oet seq.

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    14/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 13PITZOTL IHUAN BURRO

    I Ipan cente cuautli oyeya centepitzotl ihuan cente burro pitzotloquilhui burro ahi Dios tehuatipobre ti cuitlapan momostla

    5 mitztequitillia ihuan aic mitzce-huia mientras que nehua nitlacua-tica sin que nitequi nechtlamacanechatlitia san quenitzatzi Oquitoburro oquilhui pitzotl ahi DiosIo tipitzocuitlato matli mitztlamacamitzatlitia san que titzatzi ihuanti gosarotica pero sa tepitzinxitequichia ye cerca mitzmitisque

    para mitzcuasque huehuexihuitin15 ye cercamocihuahuitis to teco poreso momostla tiahue ticuacua-huisque para ica mitztlihuatzas-que inin pitzotl san que oquicacque iquion caitisque opehui tla-20 cualcahua hasta oflaquiarootlama-caya pero ye ayomo atlacuayapara icuac oacic queman moci-huahuitis tecotli inin pitzotl yeoyeya flaco pero iqui oquimitique

    25 para omocua

    ERMITANO IHUAN ASESINO26 Ce viaje oyeya ome inecoconeihuan cente sobrinotli inimome

    inococone cente oquitocac otli detlaneltocalistli ihuan inon ocente30 oquitocac amo cuali otli inontlaneltocani oyeya ipan centetexcali omomayaya momostla i-huan otlatla tlahuitiaya para mo-

    cuepas santo de miac xihuitin ye35 papanoque ihuan cuachi oquimotlatlahuitiaya to teohui pos machicuac oquitaya ye ompaca ipan-

    EL PUERCO Y EL BURRO.(I) En un corral estaban unpuerco y un burro. El puerco Iledijo al burro: lay, Dios t0 Ieresun pobre, tienes tus lomos mata-dos todos los dias 11 (5) te hacentrabajar y jamis Itienes descanso;mientras que yo como I sin quetrabaje; me dan de comer, I medan de beber, tan solo que grite.

    Respondi6 Iel burro: oye, puerco,jay, Dios II io) tu eres puercotegordifl6n; te dan de comer, I tedan de beber, s6lo con que grufias,y I tfi gozas; pero solamente unpoquito I te holgards: ya cerca tehan de matar Ipara que te comantus buenospadres;II 15)ya cercase casarA nuestro amo por I esodiariamente vamos a traer lefia Ipara con ella asarte. I Estepuerco, apenas oy6 I que asi loirian a hacer, comenz6 11(20) adejar de comer hasta enflaque-cerse: le daban de comer, I peroya nada comia. I Para cuandolleg6 el tiempo I de la boda de losamos, este puerco ya I estabaflaco; pero asi lo mataron II(25) para comer.

    EL ERMITANO Y EL ASESINO.Una vez habia dos hermanos I

    y un sobrino. De estos I doshermanos, uno tom6 el caminode I a Religi6n y el otro 11(30)tom6 mal camino. El I eligiosoestaba viviendo en un I des-pefiadero. Muchos iban diaria-mente I y pedian los ilustrarapara I volverse santos. Muchosafios ya 11(35) habian pasado ymis se I entregaba a la oraci6nnuestro santo. Pos desque, Icuan-

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    15/25

    14 Journal of American Folk-Lore.tzin para quicuas pos ompon yoquitaya que ye cerca mocuepas40 santo pero inin ocente amo oqui-chihuaya que inehui sino oyaipan cente cuahutlatli campa otla-tzacuiliaya ayaca oqui cahuayapara nian yas pero nian hualas

    45 nochtin oquin mitiaya tlenic ompaopanoya telmitoa quemach campaochantia ompoyeya sa noch omi-tene de toampan ihuan centesobrinotli oyeya hue tlatihuani

    50 oquimatia ihuan inin ce viajeoquimati que nochtin familia delErmitaio ye icuil ahui ticate ipanarchivo de mitlan entonces inintesobrinooquiyolcoco ihuan oquito55 san por niquitatihui tlen melahuacye ticate ompon itech libro ihuanyeca tocal entonces omoyolenitiihuan ocuicac misa tlatlacotl ihuantenaza iman yo quimolhuili topiz-

    60 que tla onca oyaya ooquis ihuanoya oacic campa oyeya cente itioihuan oquito te sobrino tio tlaontimaitia oquito pos nian noma-catica penitencia para haber tlane65 logiagraroa santoyotl ihuan tehuacampa tiahui otlatla tiotli oquitopos niahui niquitas mitlan machtonochtin yompa timotalhuiticaihuan yo nacapa tocatl entonces70 oquito ermitan-o quilhui sobrinotlitlaxta amo xiahui porque necapamotio ihuan amo mitzcahuas pa-nos porqueompon amoca quicahua

    panos pero nian yas pero nian75 hualas oquito sobrinotli ye niahui

    do menos lo pensaba, ya estabaalli su pan I para comer. Poralli tambi6n vefa que ya estabacerca de volverse 11 (40) Santo.Pero el otro no lo Ihacia como suhermano; sino que se fuI a unabarranca por donde Iatajaba a loscaminantes. A ninguno lo dejabapasar para ni ir, pero ni paravenir: 1 (45) a todos los mataba.Los que por alli I pasaban, conta-ban quedesque porallf I osalojaba;(los enterraba) pues alli estabannomas todos I os huesos'denuestroshermanos. Y el I obrino estabaplaticdndo 11(50o)que lo sabia; yeste, una vez supo que todoslos de la familia del I Ermitafioya escritos habian sido en el Iarchivo del infierno. Entonceseste sobrino se entristeci6 ydijo: 1[ (55) nomAspor ir a ver si esverdad I que ya estamos alli en ellibro y I que ya estA nuestra casa.Entonces se anim6 y se llev6 amisa la varita y J las tenazas; ycuando ya les dijo el Padre 11(6o)que alla iban a ir sali6 y I se fu6.Lleg6 a donde estaba su tio yIdijo el sobrino al tio: ique IhaceUd.? Le contest6: pos aqui Iestoy haciendo penitencia parahaber si [1 65) logro hacermesanto.Y td da d6nde vas? pregunt6 eltio. Respondi6": pos voy a verel infierno: desque I todos por allA(iremos), segun Ud. dice; [ y queya allh estA nuestra casa. En-tonces II(70) dijo el ermitafio, ledijo al sobrino: I mira, no vayas,porque allifestA Itu tio y no te vadejar pasar I porque por alli aninguno deja I pasar, pero ni deida,peroni de 1(75)venida. Dijo

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    16/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 15haber tlanechcahua ihuan nimitz-monahuatili tehuas tlano cuepaoquito ermitago bueno oyac ininpiltontli ihuan oconitac desde

    80ohueca itio entonces saniman oconil-hui tio oquito tiotli sobrino campatiahui oquito pos niahui niquitastocal mitlan mayotechichihuiliqueoquito tio iquiyon nimati de modo85 es que tla ompon tiahui xipano

    tlaca ompan otiani amo paraotiani pero tinechcualiquelis centeseifas para no neltocas oquitosobrinotli bueno amo ximopolhui90 cuidado oyac inin sobrinotli oacic

    ipan cente zahuan oquitzotzoihuan ohual tlatlatlapo poteroxocototic ihuan qui cecanoa cente,libro entonces inin sobrinotli oqui95 quitzqui itech yecatzol ica iteman-za ihuan oqui tequianalti quimaca ica membrillotlacome tlateochihuitin inin amocuali tlacatl1oo oqui tlacal inon lista ihuan ocacocinin te sobrino ocalac ihuan tlen

    oyeya calitic oquin pehuati quinmaca hastapara oquin quixti imanye huitz ocualhuilantaya inonxocotoc amocuali tlacatl ohual

    o05 pano ipan cente pueblo ihuangente pos oquemahuite opequemoteochihua ihuan amocuali tla-catl motzintlatlaxilia nacapan-cahua para quiquixtis yecatzol

    Io pero ahuili oquiquisti de tantoomanopancahuaya oqui cotonyecatzol ihuan ocholo inin sobri-notli yo hualaya ihuan que quil-namiqui tlaca nicuiquilis no tio

    15 sefias para moneltocas omocuep

    el sobrino: ya me voy, Ia ver sime deja y I vendr6 a avisarles,si regreso. I Dijo el ermitafio:bueno. Se fu6 el Imuchacho yvi6 desde 11 (80o)lejos a su tio.Entonces, inmediatamente ledijo, tio. Le respondi6 el tio: so-brino, ?a d6nde Ivas? Dijo: posvoy a ver nuestra casa en elinfierno, por si ya nos la hicieron. IDijo el tio: asi tambien que lo hesabido: de modo II 85) es que, siallh vas, pasa: I talvez allh vayas,no era para Ique fueras; pero ti0me traerds unas Isefias para tam-bien yo creer. Dijo el I obrino:bueno. No pierdasII 90)cuidado.Se fu6 el sobrino: lleg6 a un za-guan, toc6, I y vino a abrir elportero Icojo y Ilevaba debajo delbrazo un libro. Entonces elsobrino lo I (95) agarr6 de lasnarices con sus tenazas I y looblig6 a pasar al otro lado, Ipegdndole con las varitas demembrillo, que I estaban ben-ditas. Este demonio tir6 al suelo Ila dicha lista (el libro), y lalevant6 II (Ioo) el sobrino. Semeti6, y a los que j estabanadentro les empez6 a j pegarleshasta para sacarlos. Cuando Iyavenia tirando a ese Icojo diablo,tuvo II(io5) que pasar por un pue-blo, y I a gente pos se levant6;comenzaron Ia rezar, y el diablo Ise golpeaba sus carnes I parasacarse las narices, II(i io) pero nopudo sacarlas. De tanto I quelo tiraba, le arranc6 I as narices,y corri6 el sobrino. I Ya venialy que se I acuerda iah tengoque llevarle a mi tio II (115) lassefias para que crea. Se volvi6 I

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    17/25

    16 Journal of American Folk-Lore.oce viaje ihuan ocalac opehui tla-temoa oquinextito calisqui palacioica xochiteme cuali tlachichihuitliica iletrero entonces oquito sobri-

    120 notli pos tlaon nicuiquilis sehiasposexan nitequis cente xochtetl paraye anyasque oqui tequia ihuansaniman otli huac iman entoncesoquito pos axan quema yehuan

    25 nicuiquilis sek-asohuala tilacui itioihuan otlatla tiotli desde hueca onye timocuepato oquito yo nocue-pato oquito sobrinotli otlatla oceviaje melahuac tompaca nocal

    30 oquito sobrinotli pos melahuacnican ca sei-as oquito tiotli posoxan tla tinech aitis que nimitznahuatis tipanos tlacamo ne ni-mitzaitis oquito sobrinotli tlaon35 oquito tiotli pos ica inin machetetinechmitis saniman tinechtete-

    quis cosa tziquitoton tinechcahuasihuan tla yo tinech(nech)cenca-huitias oquito sobrinotli bueno pos40 michihuas oquito tiotli xinechiasan tepitziniayac xipan cente cua-huitzontitl omoyolcuitito ihuanohuala saniman oquimitique oqui-tetique ihuan san que oqui cen-45 caque ixpa todavia sobrinotli omo-temoique angelis ihuan omomao-lolhuiqui nochis nacal ihuan yestliden asesino ihuan omotlecahuili-

    que ilhuicac omocuep santo san5o por inmoyoleniti ihuan omarre-pentiro de tlen oquichihui ininsobrinotli ohuala itlac ocente itiosaniman otlatla inin tiotli on

    otra vez y se meti6; comenz6 abuscar: encontr6 un palaciointerior, con flores bien ador-nado I con su letrero. Entoncesdijo el 11(120) sobrino: posqu6llevar6 de sefias? pos I ahora cor-tar6 una flor: para Iya al irse lacort6, e I inmediatamente sefu6 marchitando luego. Enton-ces I dijo: pos ahora si ya I (125)les llevar6 sefias. Se fu6 aver a su tio; I y le pregunt6 altio desde lejos: i ya volviste?Respondi6: ya volvi, I dijo elsobrino. Pregunt6 otra I vez:? de veras ya estA allA mi casa? I(130) Respondi6 el sobrino: poses cierto: I aqui estAn las sefias.Dijo el tio: pos Iahora si t6 mehaces lo que yo te Idemande pasa-ras; si no yo mismo I me lo har6.Dijo el sobrino: qu6 II(135)es lo que Ud. dice, tio? Poscon este machete Ituime matarAsyluego t6 me cortarAsIen pequefiospedacitos me has de dejar, I y asiya me dejarAsbien muerto. I Dijoel sobrino: bueno, pos t1(140)lo har6. Dijo el tio: espbramenomAs un poquito. Ante unsacerdote se fu6 a confesar yregres6. Inmediatamente lomat6, lo despedaz6; y tan luegocomo 1 (145) lo dej6 bien muerto,en la presencia todavia del so-brino, I bajaron los Angeles yrecogieron I toda la carne y lasangre Idel asesino y lo subieron Ial cielo, convertido en santo,solamenteI150o)porhabersecon-fesado bien y haberse I rrepentidode todo lo que hizo. Este I obrinose fu6 a ver a su otro tio. I In-mediatamente le pregunt6 el tio:

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    18/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 17sobrino yo timocuepato oquito155 yomocuepato tio oquito tiotli que-nomitzcahui motio ocente oquitopos onechcahui pos que oniquilhuicampa ihuan tlaon icahui peroaxan notio ye ca ilhuicac oquito

    60oermitaio queni ye yeca ilhuicacoquito pos yeca pos gue san queoniquititi oquito pos oxan tinech-tetequis hastacampa tinechcahuassa cocotitic ihuan omoyolcuitito65 ihuan iqui omicaiti ihuan san quenicecahuatitetequi ohual mote-moique angelis ihuan oquimomao-lolhuique ihuan oquimotlecahuili-que pos oxan ye netztica ilhuicac70 no tio entonces ermitan-o oquitoqueni ye yeca ilhuicac motioihuan neahueli nilograroa ihuantlano no xihuitin ye namacapenitencia"malditasea el alma"75 entonces nin sobrinotli xpan oceviaje ahualaque amocualtin ihuanoquicaque campa iqui panosqui hicastigo a cea im inin ermitaHooquipanoto

    YEI TLATZICA COCONEI Ce viaje cetzin tocoltzin ihuantonanita oquinmopiliaya yei in

    pilhuantzitzin como omopipiliayapos amo oquimotequitiltiaya ino-5 meques pipiltoton iman ye hue-hueli amo oquimatia tequitisqueihuan nican inpapan ayamo mo-huelitilia quinmomantenerhuis en-toncesoquito teconchui inon machiIo ye hueli oquinmilhui in imaman

    ieh I sobrino, dya volviste? Re-spondi6: 11 (155) ya volvi, tio.Dijo el tfo: como I e dej6 tu tio elotro? Contest6: I pos me dej6,pos que le dije I por donde y?que? lo dej6. Pero Iahora mi tioya estAen el cielo. Dijo I116o)elermitafio: ic6mo ya estA en elcielo? I Le contest6: pos ya estA,pos que nombs I mira las sefias.Dijo: pos ahora ti me I hacespedazos hasta que me dejes Ienteramente en pedacitos, y sefu6 a confesar; [1165) y asilo hice,y nomAs que I me dejes bienhecho pedazos; vinieron bajando Ilos Angeles y lo tomaron, reco-gi6ndolo, y lo subieron. I Posahorayaestr en el cielo II 170) mitio. Entonces el ermitafio dijo: Iic6mo es que ya estA en el cielotu tio Iy yo no he podido lograrloy I ganarlo por tantos afios queasi me he entregado Ia la peni-tencia? i Maldita sea el alma 11(175) Entonces el sobrino, expe-rimentado, otra I vez volvi6 a lamaldad y I lo dejaron por dondeasi pasara . . . castigo ... . . .el ermitafio lo Ipas6. I

    LOS TRES MUCHACHOS FLOJOS.(I) Una vez un viejecito y I unaviejecita tenian tres i hijos muyqueridos; como tenian riquezas, Ipues no los hacian trabajar II

    (5) ni para sus vestidos. Losmuchachos, cuando ya eran gran-des, I no sabian trabajar, I yaqui fu6 (cuando) sus padres deninguna [ manera podian man-tenerlos. Entonces dijo elhermano mayor, que ya II (Io)era grande; les dijo a sus her-VOL.3.-No. 127.-2.

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    19/25

    18 Journal of American Folk-Lore.(in imanehuan)? tlaon quitoama tiquisacan ma tiyacan choc-titemoa to fortuna porque xiqui-tacan ayohueli tichmomantenerhui15 topapan oquitoque inon ome me-nores pos axan tichihuasque tlentehua tiquitos oquito mayoroquintlatlani imanchui pos quex-quich nanquipia xinechmacacan

    20 para tiechui nitlalisque ihuancate cuasque topantzin para tiyas-que ipan cuahutlatli oquito inonmachi tetipitontli nican nipiasan nahui tomin saniman quitoa25 xoco nicanipia ome tomin oquitomayor ne nipia chicuacen tominoquinepachique ihuan oquicuatopantzin ica ayapitzatli inon teo-tlatli oquimolhuilique impapa pa-

    30 pan huatzinco cualcan titech-maquilis to vendicion para tiasquecampa hasta ayomo to inyasqueto coltzitzihuan pos tlaon mital-huisque como ayohueli motequi-35 tilia pos omitalhuique pos hua-tzinco tinechmacasque in mo-vendicion omotetecaque ihuan intzoncuac oquitlalique pantzin hu-eles ye nahui huatzinco otlatlachis40 inon ye hueli opehui quinmoixiticimanehuan xinechualisa ye tlacaomique sanima oquimotlaniliquein papan in vendicion inontzintocoltzin omotemaquiti ihuan o-45 yaque ipan otlayolmato ipan centecuahutlatli ocenaroque ihuan omo-ticaque itic texcalapantli xocooquitecaque nepantla hueles tla-

    manos: I Que dicen? I habremosde salir, debemos de ir I llorandoa buscar nuestra fortuna? porque,mirad, I ya no puede mantener-nos 11 (15) nuestro padre. Di-jeron los dos I menores: puesahora haremos lo I que tui nosdigas. Dijo el mayor, I les pre-gunt6 a sus hermanos: ?Pues Icuanto teneis? dadmelo [I (20)para que vayamos poni6n-donos de acuerdo y con ellocompraremos nuestro pan parairnos Ial monte. Dijo el I mismediano: aqul tengo I nomascuatro reales. Luego dijo 11 25)el pequefio: aqui tengo dos reales.Dijo I el mayor: yo tengo seisreales. Los juntaron y com-praron I pan (que pusieron) enun ayate delgado. Esa I tardele dijeron a su padre: 11 30) papA,mafiana muy temprano I nosdard Ud. nuestra bendici6n parairnos I por donde, hasta jamds,nos vayamos I con nuestros ante-pasados. iPues qu6 dicen Uds.?lcomo ya no puedo trabajar, II(35) pues lesdijo: puesmafianaIles dar6 su I bendici6n. Se acos-taron y en su I cabecera pusieronel pan. I Podrian ser ya lascuatro de la mafiana (cuando)despert6 II (40) el mds grande;empez6 a despertar a sus her-manos (dici6ndoles): levdntense,ya es muy I arde. Luego fuerona pedirle Ia su padre la bendici6n.El pobre I viejecito se las di6,y se 11 45) fueron, por el caminoque mejor supieron, a una Iserrania. Cenaron y se acomo-daron dentro de una gruta: Ial mis pequefio lo acomodaron

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    20/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 19coyohuali ohual tlatlachi inon

    50 xoco ihuanque quita tla amo caitic texcalapantli sino itic teo-pantli ihuan tlatlaticate ciriossanima oquitac cente xenola tlach-pantinemi inon xenola omopachi55 itlacui piltontli ihuan oquilhuitinequi timocihuahuitis notlacuioquito ninequi oquito cihuatl tlatinequi entonces tonamiqui itictexcalapan xilotl buenopos omou-60 almatique ihuan oce viaje ococh-huetz piltontli para huatzincootlachisque nochtin ihuan oquitacoce viaje tla itic texcalapantliyotica opehui quinmilhui imane-65 huan pos nican oquitac centexenola ihuan teopantli amo onan-quitaque oquitoque tehuan amo-tla otiquitaque oquisque iticantexcalapantli oce viaje oyaque

    70 ihuanque cecan oacito campainon otli ipan oyaya ye maxalticayeya yexcan oquito mayor posinin yei otin amo sa sanin omo-tlali hueles ye nican toxexelosque75 omoxexelhuique pantzin omodes-pediroque ihuan ochochocataquenepa concaqui cente chocatihuinican concaqui otente chocatihuihasta gue por fin inon menor como

    80ooquitlacalque nepantla de yei otinoacito nican campa ye yocanihuanque conita leon inin oquito

    en medio. Podria ser I a medianoche venida (cuando) despert6el 11 (50) mds pequefio y que vaviendo que no esta I dentro de lagruta, sino dentro de la I glesia,y que estaban ardiendo muchoscirios; I luego vi6 una sefiora 1que andaba barriendo. Esa se-flora abraz6 jI (55) al muchachoy le dijo: te quieres casar(conmigo)? El joven Irespondi6:si quiero. Dijo la mujer: I si tuquieres, entonces (serd) nuestrocasamiento dentro I de la grutadel jilote. Bueno, pues 11 (6o)estamos convenidos. Y otra vez Ise qued6 dormido el muchacho.Para la madrugada I despertarontodos; y como viese (el pequefio), Iotra vez, que dentro de la gruta Iestaba, empez6 a decir a sushermanos: I1 65) pues aquf vi auna I sefiora y la iglesia; ino la Ihabeis visto? Respondieron:nosotros Inada vimos. Salieronde adentro I de la gruta y otravez se fueron 1I (70) y juntosIlegaron hasta donde Iel caminopor el cual iban, ya repartido Iestaba en tres. Dijo el mayor:pues I estos tres caminos no envano se pusieron; convendrdque ya aqui nos separemos. ]I(75) Se repartieron el pan, I sedespidieron y mucho se Iloraronmutuamente. I Determin6 unoirse Ilorando I por aqui, deter-min6 el otro, irse Ilorando (mdsalld), I hasta que por fin elmenor, como si 11 8o) lo hubieranarrojado al de enmedio de lostres caminos, I leg6 por allif, pordonde se le hizo de noche I iYque va viendo un le6n El dijo: I

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    21/25

    20 Journal of American Folk-Lore.serd ye Dios ihuelitzin nicannictihuas tecuani tlan oquichihui85 ocuatleco entonces le6n ohualaitlacui ihuan oquilhui piltontlitlaon otaico nican serd ye Diosihuelitzin para titechtlaxexelhuispor parejo hueles tehua tihuitz

    90 tichihuas justicia xitemo xitech-tlacocotochiti ihuan tlaca tlemitz-chihuilis ne nimitzdefenderos ininpiltontli comoyonyonca pos oquitotlen Dios ihuelitzin otemo ihuan

    95 ocuicac itic cente tlacomuli ihuan-que cominita tla tenticati denochi cuanto yoyolica ipan inmundo omomauhti ayomo oquine-quia yas pero ledn oquito tla amoIoo tias timitzcuasque de modo es guexininemi oyac hasta itlacuic sa-

    nima quitoa le6n quinmilhui inyolca inehuan inin piltontli niancahuitz para techtlaxexelhuisque5 convenirahuide modo es que xicau-ani cuacuahue ihuan ximiticanocahuato cuacuahue ihuan oqui-mitique inin xoco como ocuicayaicocochillo opehui quintlacocoto-Io chia hasta oquincencahui imanye ca yolca cencahui oquitopiltontli axan quema ye ca tlanan-qui cuititasque o tlacamo perone yolichihui tlen convenirahui15 oquitoque queni amo tiesque con-tentos tla iqui otitechtlatetequioquito piltontli nan tlen ninequixinechmacacan razon campa ca

    texcalapan xilotl oquitoque tehu-

    Sera ya la voluntad de Dios queaqui [ me comerA la fiera. Qu6hizo? 11 85) Se subi6 a un Arbol.Entonces el le6n vino I junto a 61y le dijo: Muchacho, ida qu6veniste por aqui? SerA que lavoluntad de Dios I para que tnos repartas I por parejo; tal vezti vienes II (90) a hacernosjusticia. BAjate, ti nos I has dehacer las partes, y si alguno te Iquisiere hacer dafio, yo te defen-der6. Este I muchacho, comoavisado (o prudente), pues dijo: Ique se haga la voluntad de Dios.Baj6 y 11 95) lo llev6 adentro deuna caverna. iY Ique va viendoque estaba ilena de I cuantoanimal hay en el I mundo Seespant6 (y) ya no queria ir(entrar); pero el le6n dijo: si noII(Ioo) vas, te comeremos; demodo es que camina. Fu6~hastaestar muy arrimado. ILuego habl6el le6n; les dijo a losI animalessus compafieros: este muchachoviene aqui Ipara que nos reparta I[(Io5) lo que convenga; de modoes que I lleven el toro y mdtenlo.ILlevaron el toro 'y lo Imataron.El chiquillo, como llevaba I sucuchillo, empez6 a hacerles laspartes II (i io) hasta dejarlos con-formes. Luego, Iya que los ani-males quedaron conformes, dijo Iel muchacho: ahora sf, ya queestais servidos, I o agradecereiso acaso no; pero Iyo con gusto lohice los convendri? II (115) Re-spondieron: &c6mo no hemos deestar I contentos? i con qu6 te lopagaremos? I Dijo el muchacho:nada mis quiero I que me deisraz6n por donde estd I la gruta

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    22/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 2112o an amotimati aquen titlatlanissolo tonali ihuan ye onmitzmacasrazon oquito bueno pos niahuiitlacui entonces le6n omopachoitlacui piltontli ihuan oquilhui25 pos ne amonca ica nimitztlazo-camachilis mas gue xicopina no-tomis ihuan cani mach xitlaliihuan icuac tlatinequis san tiqui-tos Dios ihuan le6n inin piltontli30 oquicopinili itomio ihuan oqui-tlali itic ipalpaltel oalaque tecuaninoiqui oquitoque le6n oalaquetzopilotl noiqui oquitoque ocequiouala sanima tzitzicaton no oquil-35 hui ne amonca tlaon ica nimitz-tlazocamachilis mas gue xicopinanomamato ohualaque gavildn noi-qui oquitoque ocequi hasta noch-

    tin tlen yoyolime ohualaque noi-40 qui oquitoque ocequi omedes-pediro ihuan oyac itlacui tonalioquitlatlani amo timomachitiacampa texcalapan xilotl oquitotonali ne amo nimati aquin titla-45 tlanitihui solo metztli ye on qui-matis oquito pos bueno nias tla-tlanis oyac itlacui metztli ihuanoquilhui amo tinechmaquilia razoncampa texcalapan xilotl oquito50 metztli campa tia ne amo nimaticampaca aquin quimatis solo no-namic pero tlamitzitas es capasmitzcocotzas mejor xiyahui inin

    del jilote. Respondieron: JI(12o) nosotros no sabemos, aquien tu debes preguntar es Is6lo al sol, y 61 te dard Iraz6n.Dijo: bueno, pues me voy Ia 6l.Entonces el le6n abraz6 J estre-chamente al muchacho, y ledijo: IJ (125) pues yo nada tengocon qu6 I agradecerte, mAs quearranca mis pelos (mi melena) Iy nomAs te los pones J y cuandoalgo quieras, nada mds dirds: JiDios y le6n Este muchacho ji(I30) le arranc6 la melena (lospelos). Y la puso I dentro de sumaleta (morralito o costalito).Vinieron las fieras (y) I lo mismodijeron que el le6n. Vinieronlos Izopilotes (e) igual cosa dijeronque los otros. I Vino luego lahormiguita (y) tambi6n 11(135)dijo: yo nada tengo; ?con qu6te I manifestar6 mi gratitud?mAs que arranca I mi patita(manita). Vinieron los gavilanes(y) I tambi6n dijeron como losotros. Hasta I que todos losanimales vinieron, IJ 140) y todosdijeron lo que los otros. Se des-pidi6 y se fu6 a la presenciadel sol. I Le pregunt6: ino sabeUd. Ipor donde estA la gruta deljilote? Respondi6 Iel sol: yo nose; a quien 11 145) td debes pre-guntar es solo a la luna: ella hade [ saberlo. Dijo: pues bueno,ire a I preguntarle. Se fub adonde estaba la luna y I le dijo:ino me da Ud. raz6n I por d6ndeestA la gruta del jilote? Contest611(I5o) a luna: ?Alld vas? Yo nose en I d6nde estA; quien lo sabees s61o mi [marido; pero si te ve,es capaz de hacerte pedazos;

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    23/25

    22 Journal of American Folk-Lore.piltontli oquitlatlahuito para om-

    155 pa mocahuas entonces metztlioquito pos nias nimitzxotzacuapara amo mitzitas oquixotzaquepiltontli ihuanque quicaqui centeyeyecatl omotlali tlanesquia yo-

    60 quin tlalcocoquitzaya cualtin icu-ac oquitac yo calaquito entoncesmetztli sanima oquilhui nicanhuitz cente piltontli mitztimoti-huitz para tiquititis campa ca65 texcalapan xilotl oquito yeyecatlcatli entonces cihuatl oquixotla-pato ihuan oquito piltontli timo-nequiltisquia tinechmotitilitihuicampa ca texcalapan xilotl oquito

    70 yeyecatl pero campa tinechtocasdonde nimati nimati pero ahuelitinechtocas oquito piltontli azoquema entonces oquito yeyecatlpos ximoteca ihuan huatzinco

    75 cepa nimitz tzatzilis ye timehuiica opa ye ties icican ica yexpatiquizasque oquito piltontli buenoomotecatoin para huatzinco cepaoquitzatzilique omehui ica opa80 ye oyeya icican ica yexpa oquis-que entonces piltontli sanima qui-toa Dios ihuan tzopilotl omocuepsanima iman siahuito oquito Diosihuan gavildn omocuep sanima85 cecan oacito tlapa cate ichpocame

    mejor vete. El I muchacho lerog6 mucho para [I (155) alliquedarse. Entonces la luna Idijo: pues ir6 a esconderte i paraque no te vaya a ver. Escondi6all muchacho. iY que va oyendoun j aire que se puso Se lefiguraba ver como animales I[(16o) que salian de la tierra paradespedazarlo (y) comerselo. ICuando 6sto vi6, ya se meti6(el aire). Entonces la lunaluego le dijo: aqui [ viene unmuchacho; viene contigo [ paraque le muestres por donde estd I[(165) la gruta del jilote. Dijo elviento: Donde estA (el much-acho)? Entonces la mujer lofue a sacar. I Y dijo el much-acho: I yo desearia que Ud. fueraa enseTiarme I por d6nde est" lagruta del jilote. Dijo 11 170) elaire: ipero hasta donde estd meseguirds? i d6nde? iYo lo se,yo lo se pero no podrds I eguirme.Dijo el muchacho: sin I duda quesi. Entonces dijo el aire: [ puesacuestate y mafiana muy tem-prano, [[ (175) a la primera vezque yo te grite, ya te levantards; Ia la segunda, ya estards listo(preparado); a la tercera, I sal-dremos. Dijo el muchacho:bueno. Se acost6 para ma-drugar. A la primera vez [ quele grit6, se levant6; a la segunda,II (180) ya estaba listo; a latercera, salieron. [ Entonces elmuchacho luego dijo nomds: IiDios y zopilote se convirti6 1luego (en zopilote). Luego, yacansado, dijo: iDios ly gavildnSe convirti6 inmediatamente (engavilan). 11 (185) Ya estando

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    24/25

    Cuentos en Mexicano de Milpa Alta D.F. 23entonces oquito yeyecatl oquilhuigavildntinequi titlamahuisos oqui-to queni nitlamahuisos oquitotetlatinequi xinechilhui oquito ga-

    19o vildn pos ninequi opehui yeyecatlquintzinpetlahua xenolatin hastaica quincuaquimiloa in xoloch-cuehua oyaque sanima oacitocampa ca texcalapan xilotl oqui-95 titi pero oquito gavildcnye omo-cuep piltontli queni nicalaquisoquito yeyecatl tlaticalaquis tlaamo ticalaquis pero ne ye nimitzi-titico omonahuatique ihuan oyac

    200 yeyecatl inin piltontli oquito Diosihuan tzitzicaton ocacalatac oqui-tzotzo puerta ihuanque hualquisainon xenola oquitac itic texcala-pantli (den) cuahutla campa o-

    5 cochque entonces oquito xenolacampa tiahui oquito piltontli comootinechilhui nimitzmocihuahuitistlacamo amo onihualani oquitopero onimitzilhui ye huecahui

    Io axan hasta ye niquinpia nopilhuanpero tla tinequi pos ximiti cente-que pitzotl huan tla yo timiti sanaquetztas nonamic pos que yeoquitlazotla piltontli oquito que-15 ma nimitis oquito cihuatl posximiti oquis inin piltontli omo-cuep tecuani ihuanque yahui mo-namiquisque inon yoyoli omope-

    pr6ximos a llegar, (vieron que)estaban lavando (unas) mucha-chas. [ Entonces dijo el aire:oye, Igavildn, ?quieres divertirte(con ellas)? Respondi6: I c6mome he de divertir? Le dijo: I situ las quieres, dimelo. Dijo elI[ (Igo) gavildn: pues si quiero.Empez6 el aire I a desnudar suparte trasera a las sefioras hasta Idejarlas con la cabeza envueltaen sus naguas de I pliegues. Sefueron. Luego, nomas Ilegaron [al lugar donde estd la gruta deljilote (y) se la mostr6. 11 195) Perodijo el gavildn: ya me I convertien muchacho; ?ic6mo he de en-trar? Dijo el aire: entrardso [ no entrards; pero yo ya te laensefi6. I Se despidieron y se fu61[2oo) el aire. El muchacho dijo:iDios [ y hormiguita Se fue6metiendo, I toc6 la puerta, y queva saliendo I la sefiora, (lamisma) que vi6 dentro de lagruta I del monte en donde [1(205) durmieron. Entonces dijo lasefiora: I dadonde vas? Respon-di6 el muchacho: como medijiste que te casarias conmigo Isi no, ni hubiera yo venido.Dijo: [ pero te lo dije ya hacetiempo; II 210o) ahora hasta yatengo mis hijos; Ipero si quieres,pues has de matar a un cierto [puerco (a su marido). Y si ya lomatas, solamente ( con eso mere-cerds ser mi marido, pues que ya Ilo amaba. El muchacho dijo: II(215) si, yo lo matar6. Dijo lamujer: pues I ve a matarlo.Al salir el muchacho, I se con-virti6 en tigre. iY que vanencontrdndose Estos animales i

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
  • 5/27/2018 535114

    25/25

    24 Journal of American Folk-Lore.hualtique mocuacua pero otlatlan

    220 inon pitzotl omocuep (ocue) le6noce viaje omocuacuaque pero otla-tlan ledn oquilhuico inon cihuatlyo nimiti inon pitzotl queni yotimiti pitzotl cuando gue ayaque25 quimitia oquito pos yo nimitioquitato melahuac yomic entoncesinon inamic san gue oquitacyomic sanompo caquetztac omoci-huahuiti inon piltontli ihuan imac30 omocahui nochi riguezas

    se comenzaron a morder; perogan6 11220) el puerco. Se convir-ti6 (despu6s) en le6n. [ Otra vezse mordieron mucho; perogan6 I lle6n. Le vino a decir a la mujer: [ya mat6 a ese puerco. i C6mo?ya I mataste al puerco, cuandoque ninguno (podia) 1[ (225) ma-tarlo? Contest6: pues ya lomat6. I Lo fueron a ver: verda-deramente ya estaba muerto.Entonces I esa mujer casada,nom.s que lo vi6 [ muerto, consolo 6sto levant6 la cabeza (seconsider6 libre). I Se cas6 conel muchacho y en sus manos 11(230) se quedaron todas las rique-zas. I

    This content downloaded from 189.228.107.46 on Tue, 1 Apr 2014 17:52:19 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

    http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsphttp://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp