เคลดลบดบทกข

Dhamma Guide : มนจ ชชยมงคล บรรณาธการสาระ : ศกดสทธ พนธสตย

ออกแบบปก : จระพฒน ยงโปย บรรณาธการศลปะ : อนชต คำซองเมอง

ภาพประกอบ : สมควร กองศลา รปเลม/จดอารต : จระพฒน ยงโปย

โดย พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

“ปญญา มความหนกแนนมนคงเหมอนแผนดน ยอม

เกดขนแกผใครครวญเสมอ ฉะนน จงพยายามทำปญญาให

มนคงเหมอนแผนดน และสามารถจะแทงทะลอะไรๆ ได

ใหเกดขนดวยการพจารณาอยเสมอ ไมมอะไรจะแหลมคม

ยงกวาปญญา ปญญานแลเปนเครองตดกเลสทงมวล ไมม

อะไรจะเหนอปญญาไปได”

ปญหาตางๆ ทเกดขนในชวตประจำวนลวนแตทำใหเกด

ความทกขขนในจตใจของคนเรา ทางเดยวทเราจะแกปญหาตางๆ

เหลานนไดกคอ ปญญา ดงพทธโอวาททไดยกไว ณ เบองตน

สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จงไดสรรคสราง

หนงสอ D.N.C ซงยอมาจากคำวา Dhamma NuClear (ธรรมะ

นวเคลยร) มวตถประสงคในการทจะเผยแผธรรมะใหแพรหลาย

เขาถงชนทกชนวย เพอเสรมสรางปญญาใหเกดแกประชาชน เพอลด

ปญหาทเกดขนในสงคม และหวงเปนอยางยงวาคงจกไดรบความ

รวมมอรวมใจจากผอานทกทานชวยกนสรางสอธรรมดๆ ใหกระจาย

ไปทวทกพนทของไทยและของโลก เพอใหเกดสนตสขขนในสงคม

ใหสมกบคำวาเปน หนงสอธรรมะนวเคลยร ทแพรกระจายธรรมะไป

ไมมทสนสด

ธรรมะนวเคลยร

สพพทาน ธมมทาน ชนาต

การใหธรรมะเปนทาน ชนะการใหทงปวง

( Dhamma NuClear )

“ไมมใครสามารถทำรายทำลายตวเราได นอกจากตวของเรา

เอง ไมมใครหยบทกขจากหวใจใครทงได ทงหมดตองวางจากจตตน”

“ตราบใดทยงไมสลดความพอใจในสงขารออก ความทกข

ยอมตดตามไปเสมอ เมอรากยงมนคง แมตนไมจะถกตดแลวมนก

สามารถขนไดอก ฉนใด เมอบคคลยงไมถอนตณหานสยออกจากดวง

จตได ความทกขกเกดขนไดบอยๆ ฉนนน”

“ความสนอาสวะ เปนอานสงสสงสดแหงการบำเพญคณงาม

ความดทงหลาย เพราะความทกขความเดอดรอนของหมสตวเกดขน

ไดกดวยอาสวะกเลส”

นเปนพทธโอวาททตรสเกยวกบทกข เราทกคนมทกข มาก

นอยตางกนไป และทกคนกหวงทจะหลดพนจากทกขเหมอนกน

หนงสอธรรมะเรอง เคลดลบดบทกข นเปนอกหนทางหนง

ทจะทำใหทานผอานไดรวธทจะออกจากทกขตามแนวพระพทธศาสนา

หวงเปนอยางยงวา หนงสอเลมนจะอำนวยประโยชนแกทาน

ผสนใจในธรรมะ จกไดนำสาระธรรมไปประพฤตปฏบต กำจดกเลส

ในตนจนสามารถหลดพนจากทกขได

ดวยจตคดปรารถนาด

รวบรวม/เรยบเรยง

คำนำ

โปรดใชเลมนใหคมสดคม & อานแลว -> แบงกนอานหลายทานนะจะ อานสบรอบ ระดมสมองคดสบหน ฝกฝนปญญา พฒนาการประยกตใชในชวตประจำวน

จตมสตสมปชญญะ รเทาทนสรรพสง ฉลาดใช เฉลยวคด ชวตจกสนก สข สงบ เยน เฉกเชนพระนพพาน สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน ปรารถนาใหทกครอบครวมความสข

4 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ญาตโยมพทธบรษททงหลาย

ณ บดน ถงเวลาของการฟงปาฐกถาธรรม อนเปนหลกคำสอน

ในทางพระพทธศาสนา ขอใหทกทานอยในอาการสงบ ตงอกตงใจฟง

ดวยด เพอใหไดประโยชนอนเกดขนจากการฟงตามสมควรแกเวลา

เคลดลบดบทกข*

โดย พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

* ถอดความจากปาฐกถาธรรม เรองเคลดลบของความดบทกข ณ วดชลประทานรงสฤษฏ ๑๔ กนยายน ๒๕๒๙

5บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

วนอาทตยเปนวนวางจากงานฝายกาย เรากชวนกนมาวด

เพอทำงานฝายจตวญญาณ

แตวาสวนมากเรามกจะสนใจแตเรองของฝายกาย ไมคอยจะ

ไดสนใจเรองทางจตมากนก เวลาไมมปญหาอะไรกไมเปนไร แตวา

เวลามเรองมปญหาเกดขน เมอไมไดเตรยมตวทางใจไว ปญหาทเกด

นนมนกรนแรง ความจรงเรองมนไมรนแรง แตวาความรสกของเรามน

รนแรง เพราะเราไมไดเตรยมรบสถานการณไวกอน เมอไรเกดขน มน

กเปนความทกขหนกในชวต ดงทเปนอยแกคนทวๆ ไป ทไดเกด

เปนเชนนนขนมากเพราะวาเราไมไดเตรยมตวไวกอนในเรองทางจต

ทางวญญาณ เมอมอะไรเกดขนกไมรวาจะแกอยางไร หรอมาแกกน

ในปญหาเฉพาะหนา บางทมนกแกไมได เพราะไมไดเตรยมตวไว

ลวงหนา

จตกบกาย ตองเตรยมพรอมรบทกข

กายกบจตนมความสมพนธกนอยตลอดเวลา ความเหนอยกายกเกยวกบความเหนอยจตดวย

จตเหนอย กายกพลอยเหนอยไปดวย รางกายออนแอ จตกพลอยออนแอไปดวย

เราจงตองมการทำใหมนสมดล คอ ใหเกดความพอดทงฝายกายฝายจต

6 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ในทางฝายบานเมองกตองมการเตรยมตว เชน ทหารกตอง

เตรยมตวอยตลอดเวลา ตองฝกการรบใหมความเกงกลาสามารถ ให

รจกใชอาวธทจะตองใช เขาใจยทธวธในการทจะตอสขาศก ฝายเสนา-

ธการกตองเตรยมพรอมเพอตอนรบสถานการณ ไมใชไปเตรยมกน

ตอนทมขาศกประชดเมอง แตตองเตรยมแผนลวงหนาไววาเราจะทำ

อยางไร ถาขาศกมาทางดานนน มาดานโนนจะทำอยางไร หรอวา

ขาศกสมยปจจบนนไมใชมนเดนเขามาเหมอนสมยกอน แตวาเขา

ลอยมาในทองฟา มากระโดดรมลงไปในบานในเมอง หรอทางเรอบน

ทงระเบด กตองเตรยมไวตลอดเวลาวาจะทำอยางไรเมอเหตการณ

เชนนนเกดขน จะตอสอยางไร จะปองกนอยางไร

อนนทเราเหนไดงายวาเพราะขาดการเตรยมตว ในดานฝาย

โลกยะ กมนเกดปญหา เกดความทกขทางใจเหมอนกน

บานเมองตองเตรยมพรอมทกดานอยเสมอ

ทกอยางตองพรอม เมอมความพรอม พอขาศกมารกรานกพอจะตอสเอาตวรอดได แตถาไมไดเตรยมพรอม เอาตวไมรอด

เรากพายแพแกขาศก บานเมองกตองตกเปนเมองขนของชนชาตอน

7บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

ทนในเรองชวตของแตละบคคล ถาเราไมไดเตรยมตวไวให

พรอม เมอมเรองอะไรเกดขน เรากมความทกขหนก ไมรวาจะแก

ความทกขนนอยางไร เพราะไมเตรยมตวไวลวงหนา ปญหาเกดขน

กเปนเรองรนแรงทงนน ไมรจะแกอยางไร แมจะมาฟงคำพระเทศน

สอนใหฟงใหคดนกในทางทจะแบงเบาความทกขทางใจ กทำไมได

เพราะไมไดหดทำไวกอน

เหมอนทหารทไมไดซอมรบไวกอน พอออกรบนจะไปทำทารบ

ไดอยางไร นกมวยทไมไดฝกการชกไวกอน ขนไปบนเวทกทำทา

ไมถกตอง ฝายทเขาฝกไดดแลวกชกลมควำคะมำหงาย นบสบกยงลก

ไมขน อนนเปนการเสยเปรยบ

ในชวตเราแตละคน

นกเหมอนกน ถาเราเตรยม

ไมพรอม เรากตองเสยเปรยบ

ตลอดเวลา เสยเปรยบแก

ขาศกทมาโจมตตวเรา คอความทกขนนเอง

เตรยมตวไมพรอม ยอมเสยเปรยบ

พรงนจะชกแลว ทำไมไมไปซอม

นอนมาจรงจง...โธ... ไอนอนแน ลกเจาแมนอนนาน

ผมชนะแนนอน

8 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ความทกขมาโจมตเมอไหร เรากเสยเปรยบแกความทกข

เพราะเรานกไมไดทจะตอสกบความทกขเหลานน ไมมปญญาทจะคด

ไมมสตทจะนกจะเตรยมตวเพอการตอส เรากตองเสยเปรยบเรอยไป

เสยเปรยบขาศกทมาโจมตเราเรอยไป อนนเปนเรองทเกดขนแกชวต

ของคนทวๆ ไป บางทเรากอยสบายๆ ในครอบครว แตวาไมไดคดไว

ลวงหนาวาอะไรมนจะเกดขนบางในครอบครวของเรา ถาเหตการณ

อะไรเกดขน เราจะแกปญหาอยางไร จะทำอยางไร นไมคอยไดคดไว

กอน ในทางพระทานถอวาอยดวยความประมาท

เราอาจจะถกขาศกโจมตโดยไมรตวบอยๆ พอถกโจมตโดย

ไมรตว เรากกลบตวไมทน เกดการตกอกตกใจขวญหนดฝอ เพราะไมได

เตรยมตวไวลวงหนาในการทจะจดการกบสงเหลานน นเปนปญหา

เปนความทกขทเกดขนในชวตของเราทวๆ ไป ไมวาเปนหญง เปนชาย

เปนเดก เปนผใหญ กยอมมสภาพเชนเดยวกน เพราะฉะนนจงตอง

เตรยมพรอมในเรองอยางน

อยดวยความประมาท จะไมปราศจากทกข

อยดวยความประมาท กคอ ขาดการวางแผนในการดำเนนชวตประจำวน

ไมไดคดไววาอะไรมนจะเกด และเมอเกดขนเราจะแกไขปญหานนอยางไร ไมไดเตรยมตวไวกอน เมอไมไดเตรยมตว

เขาเรยกวาถกโจมตโดยไมรตว

9บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

เตรยมพรอม กคอวาเตรยมหาธรรมะไวใชเปนเครองปองกนตว

ไมใหตกไปสสภาวะแหงความตกตำทางจตใจ จงตองเขาวด ฟงธรรม

อานหนงสอทางศาสนา เพอใหเกดความรกอน เมอมความรแลวกตอง

เอาความรนนไปใชในชวตของเราตอไป เอาไปใชแกปญหา

เพราะฉะนน เมอเรยนแลวกตองเอาไปปฏบต เชน เรามาฟง

ธรรมกด มาสวดมนตตอนเชาตอนเยนอะไรกตาม บทสวดมนต

เหลานนลวนแตเปนบทเตอนใจใหเราไดคดไดนกถงเรองธรรมชาต

ธรรมดาของชวต วาสรรพสงทงหลายนนมนมการเกดขน เปนอย

เปนไปอยางไร อะไรเปนของเทยง อะไรเปนของไมเทยง อะไรเปน

สภาพอยางไร ตองเตรยมตว เอามาคดมานกไวบอยๆ

เตรยมธรรมะใหพรอม ปองกนใจตกตำ

การเรยนรกบการปฏบต ตองใหสมพนธกนอยตลอดเวลา

เรยนรแลวไมปฏบต กเรยกวายงไมเกดประโยชน ทจะใชปองกนความทกขความเดอดรอนไมใหเกดขน

จะเสยใจไปทำไม เขาตางหากตองเสยใจ ทเสยคนทรกเขาทสด

อยางฉนไป

นเธอ...ไมเปนทกขเสยใจบางหรอ ทแฟนเธอมหญงอน

10 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

เวลาสวดนนสวดรวมกน แตวาเรากตองไปพจารณาดวยตวเอง

เปนเรองเฉพาะคนทจะตองนงคดนงนกตรกตรองในคำเหลานน เชน

คำทเราสวดวา

รปปาทานกขนโธ รปทเขาไปยดถอนนเปนความทกข

เวทนปาทานกขนโธ เวทนาทเขาไปยดถอนนเปนความทกข

สญญาทเขาไปยดถอไวเปนความทกข...สงขารทเขาไปยดถอไว

เปนความทกข...วญญาณทเขาไปยดถอนนเปนความทกข...

อนทสำคญกคอวานกวาเปนตวเราเปนของเรา ททานพทธ-

ทาสทานพดภาษางายๆ วา “ตวก-ของก” ใครฟงแลวกนกวาเปนคำ

ทคอนขางจะเปนชาวบานมากไปหนอย แตวาเปนคำทงายทสดวา

“ตวก-ของก” คนเรามตวกกอน แลวกมของกขนมา ในภาษาบาล

เรยกวา อะหงการ มะมงการ

ยดมนขนธ ๕ เปนความทกข

เรากตองเอามานงคดพจารณาวาเปนทกขเพราะอะไร เปนทกขเพราะอปาทาน

อปาทาน นนหมายความวา เขาไปยดถอวาเปนตวเปนตน

เปนสตว เปนบคคล เปนเรา เปนเขา

11บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

อะหงการ คอ สำคญวาตวมตวเปน สำคญวาตวเปนกอน

แลวกสำคญวาตวมสงนนสงน คอมตวสำหรบรองรบ แลวมอะไร

เกดขน ตวกเขาไปรบเอาสงนน รบเอาวาเปนของฉนขนมา อะไรๆ มน

กเปนของฉนไปหมด นเราคดไปอยางนน ความคดอยางนนมนเปน

เหตใหเกดความทกข เปนอปาทาน คอสรางตวยดถอ ความยดถอนน

เปนตวอปาทาน

ไมวาเราจะไปยดถออะไร สงนนมนกจะทำใหเราเกดความ

ทกขขนมา เชน ยดถอในเรองปจจยเงนทองวาเปน “ของฉน” มนก

เปนทกขเพราะเงนนน รถของฉน บานของฉน อะไรของฉนมมากมาย

หลายเรองหลายอยางทอยรอบๆ ตวนน ถาเราเขาไปยดมนถอมนวา

เปน “ตวฉน” เปน “ของฉน” ขนมา ไอตวยดถอนนแหละ มนเปน

ตวทกขขนมา

เพราะสำคญวา “ตวก-ของก” จงเปนทกข

เพราะเกดความยดถอวาเปนตวฉน เปนของฉน แลวกเกดความหวงแหนในสงนน ไมอยากใหสงนนเปนอยางอน

อยากใหเปนของเราเสยตลอดเวลา ถามนเปนอนไปเรากเปนทกข

เพราะเรายดวาเปนของฉน มนกเกดความทกข

12 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

เคลดของความทกขมนอยตรงน อยตรงทเราเขาไปยดมน

ถอมนในเรองนนๆ ใหสงเกตดใหด สงเกตทใจของเรา

นแหละคอความยดถอ ทพระทานสอนวา...

รปปาทานกขนโธ - รปทเขาไปยดมนถอมนเปนตวทกข ถา

รปเฉยๆ มนกไมเปนทกขแกเรา แตมนเปนทกขตามสภาพของมน

หมายความวามนทนอยไมไดในสภาพอยางเดยว มนตองเปลยนไป

เพราะสงทงหลายไมเทยง มความเปลยนแปลง มความทกขโดยสภาพ

ไมมอะไรทเปนเนอแทในตวของมนเอง นนมนคอรป เรองธรรมชาต

มนเปนอยางนน

เขมเลมเดยว ถาของฉนมนกทกข

ถาอะไรไมใชของเรา เรากไมมความทกขความเดอดรอนอะไร หรอเราไมไดยดถอวาเปนของเรา

มนจะแตก มนจะหก มนจะเปนอะไรไปเรากเฉยๆ เพราะมนไมใชของเรา

แตถาหากวาเปน “ของเรา” ขนมา เขมเลมหนงเรากยงเปนทกขเพราะเขมเลมนน

เพราะวาเขมเลมนนเปน “ของฉน” เปน “ของเรา” ขนมา

13บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

แตวาคนเรามกจะหลงผด เขาใจผดในเรองตางๆ ไมไดคดใน

แงวามนไมเทยง ไมไดคดในแงวามนเปนทกข ไมไดคดในแงวามน

เปนอนตตา แตเราคดวามนเทยง มนเปนสข มนเปนตวตน เปน

สตว เปนบคคลขนมา แลวเขาไปยดถอในสงทเปนนน แลวกมของอน

เขามาประกอบ ทำใหความยดถอเพมขนเรอยๆ

หลงยดตด จตเปนทกข

ถาเรามเพยงอยางเดยวมนกยดถอนอย ถามมากความยดถอมนกมากขนตลอดเวลา

นบานของฉน รถ เฮลคอปเตอรของฉน

ของเองมอะไร

ของฉนมแคน แตกมความสข

เดกเกดใหมๆ นคงจะไม

มความยดถออะไร ใหสงเกตด

เดกตวนอยๆ เราจะเหนวาเขา

ไมไดยดถออะไร ยงไมมความ

ยดมนในจตใจ ยงไมมความรสก

อะไรมากนก มความตองการกนอย

คอตองการนม พอดมนมเสรจ

แลวกหลบไปเทานนเอง หลบ

แลวกตนขน ถาไมหวมนกนอน

เฉยๆ มนไมทำอะไร เฉยๆ ใคร

จะเขามาทำอะไรกไมมอะไร นน

คอสภาพเดกออน

14 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

เราหดทำตนเปนเดกออนทางจตใจเสยบางกจะสบาย เดก

ไดเปรยบผใหญเพราะเดกไมมความยดมนในเรองอะไรตางๆ เดกมน

ยงไมฉลาดในการทจะยด แตวาเรานฉลาดในการทจะยด แตเปน

ความฉลาดทไมไดเรอง เพราะฉลาดในการทจะยดจะแบกเอามาไว

เปนของตวโดยไมรวาสงนนจะทำใหเราหนกใจ ทำใหเราเกดความ

ทกขทางใจ เราไมเขาใจ เรากเขาไปยดสงนนไว สำคญวาสงนนเปน

ของเราตลอดเวลา ไมรจกปลอย ไมรจกวางในสงเหลานน เรากแบก

หนกอยเรอยไป

เหมอนกบคำทพระทานวา

ฝกจตใหเหมอนเดกออน

“ภาราหะเว ปญจกขนธา ขนธหา เปนภาระอนหนกเนอ” หมายความวา หนกเพราะเขาไปแบก ถาเราไมไปแบก มนกไมหนกอะไร มนเปนเรองธรรมชาต ของมนอยางนน

จตเบาจนลอยได เลยเหรอน

คอย ๆ อาน คอย ๆ คด คราคดตดขด หยดพกสกนด ทำจตใหสงบ จกพบทางออก อานแลวคด คดใหเขาใจ เขาใจแลวลงมอทำ ทำดวยสตสมปชญญะ

ทำวนน เดยวน ขณะน อยารอชา อยาผดวน อยาประมาท คดเรว สขเรว ทำชา ทกขมาก ทกขยาวนาน

15บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

ศพทธรรมะเรยก “อปาทาน” ถาแปลเปนภาษาไทยวา

“ยดมนถอมน” หรอทานใชศพทอกคำหนงวา “อภนเวส” เชนใน

พระพทธภาษตทวา “สพเพ ธมมา นาลง อภนเวสายะ”

อภนเวสายะ กหมายถงวาการยดมนถอมน เหมอนกน

กบตวอปาทานนนแหละ แตวาใชอกศพทหนงวา อภนเวสายะ

แปลวา เขาไปยดมนถอมน วาเปนตวฉน เปนของฉน ขนมา

เมอเราเขาไปยดสงใดวาเปนตวเรา

เปนของเรา เปนตวฉน เปนของฉน

จตกเปนทกขทนท

เปนทกขเพราะสงนน

กอนหน กอนใหญแคไหนกไมหนก

ถาเราไมไปแบก

ยดมนขนธหา นำมาซงทกข

ขนธหามนเกดขน-ตงอย-ดบไป ตามวถทางของธรรมชาต

ถาเราไมเขาไปยด มนกเปนของมนอยางนน เราไมตองเปนทกขกบสงเหลานน

แตเมอใดเราไปยดถอวาสงนเปน “ของฉน” ขนมา เรากเปนทกขเพราะความยดถอนนดวยตวอปาทาน

16 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

อนนเปนเคลดทเราควรจะรไวในใจ แลวกจะไดไปแกปญหา

ชวตของเราได เวลาใดทเราเปนทกขเพราะอะไร เรากตองพจารณาวา

ทไดเกดความทกขนเพราะอะไร เพราะเราไปยดถอวาเปนของเรา

นนเอง เปนของฉน ทรพยของฉน สามของฉน ภรรยาของฉน บาน

ของฉน รถของฉน รวมไปถงประเทศของฉน มนกยงไปกนใหญ

ถาใครไปยดถออยางนนความทกขมนกเพมขน ยดถอของนอย ทกข

มนกมปรมาณนอยหนอย ใหญมนกมปรมาณมาก ยดมากกทกขมาก

ยดนอยกทกขนอย แตถาเราไมยดเสยเลย...

ไมยด ไมทกข

การไมยดกคอปญญา มปญญารเทารทนในสงนน ตามสภาพทเปนจรง

คอรวาอะไรๆ มนกมแตเพยง ๓ เรองเทานน คอ เกดขน-ตงอย-ดบไป เกดขน ตงอย ดบไป

สภาพมนเปนเชนนนอยตลอดเวลา เราอยาไปจบเอาตอนใดตอนหนงของสงนน วาเปนตวเรา เปนของเรา เรากไมตองมปญหา

ไมตองมความทกข เพราะเรองอยางนน

17บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

ทนคนเราไมรจกใชปญญาพจารณาสงตางๆ ใหเกดความเขาใจ

วา ธรรมชาตแทจรงของสงเหลานนมนเปนอยางไร เราไมไดคดใหเกด

ปญญา ใหเกดความเขาใจแจมแจง พออะไรเกดเปลยนแปลงขนมา

เรากตองเปนทกขเพราะสงนน บางททกขขนาดหนก ทกขจนกระทง

วาจะกนไมได จะนอนไมหลบเอาเลยทเดยว แลวถาทกขมากๆ เขา

สภาพจตกจะเปลยนแปลงไป คอจะเปนโรคทางจต หรอเปนโรคทาง

ประสาท อาการทางรางกายกเปลยนแปลงไปดวย

ไมรจกใชปญญา ปญหาจงเกด

สงเหลานมนเกดขนเพราะเราไมเขาใจ ในเรองทงหลายตามสภาพทเปนจรง

ถาพดอยางตรงไปตรงมากพดวา “เราโง” นนเอง ไมใชเรองอะไร เราโง...

พอเราโงแลวเรากเขาไปหาเรองทมนเปนทกขตลอดเวลา ถาเรามความฉลาด เรากตองคดในแงทจะไมทำใหเราเปนทกข

มการคดทจะไมใหเปนทกขกได คดใหเปนทกขกไดเหมอนกน

จะเปดยงไงดหนอ...

18 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ทนเราจะเดนทางไหน เดนทางทจะคดใหเปนทกขหรอวา

เดนทางทเราคดแลวไมมความทกข ญาตโยมลองนกด นกดดวย

ปญญาของตวเอง

ถาเรานกดดวยปญญาของเราเองแลว เรากจะเหนวา...เอ!

คดแลวไมใหเปนทกขนมนด แตคดแลวใหเปนทกขมนไมด เรากมอง

เหน แตมองเหนแลวทำไมเราไปคดใหเปนทกขอก ทำไมไมมาคด

ในทางทจะไมใหเกดความทกขขนในจตใจของเรา ทำไมเราไมคด

อยางนน ความเคยชนนนเอง เพราะวาตงแตเกดมานเราเรยนรแต

เรองใหยดทงนน เขาสอนใหเรายดถอทงนน

คดดไมมทกข คดไมดมทกข

ถาเราคดใหเปนทกข กคดดวยความโงความเขลา แตถาเราคดใหไมเปนทกข

กหมายความวาเราคดดวยปญญา มนมทางอยตง ๒ ทาง ทจะใหเราเดน

19บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

ตงแตเปนเดกพอรเดยงสาเขากบอกใหเรารวา “อนนของหน

ไอนของหน ไอนนของหน” ใหยดถอเรอยมาตงแตเปนเดกเลก เรา

สอนอยางนนใหเดกยดถออยางนน ไมไดสอนใหปลอยใหวาง แตวา

เดกมนกรบไวอยางนน จนกระทงเตบโตขนเปนเดกอนบาลเปนเดก

ประถมมธยมอะไร

มนมคำคกนอยเรยกวา “ความยดมนถอมน” มาจากคำวา

“อปาทาน” หรอ “อภนเวสายะ” อกคำหนงเรยกวา “สมาทาน” เชน

เราสมาทานศล กหมายความวารบเอาขอปฏบตไปใชในชวตของเรา

นนมนไมทำใหเกดความยดถอ...เปนทกข

ความยดมน ถกปลกฝงมาตงแตเดก

ในโรงเรยนในการสอนตางๆ นน กสอนให “ยด” ทงนน

ใหรกชาต ใหรกประเทศ อะไรอยางน สอนใหรก กคอ ใหยดถอในชาตของตว ในประเทศของตว

แลวกในพระศาสนา นกสอนใหยดถอ คอไมไดสอนให “สมาทาน” เอาไปปฏบต

ตกตาของหน

นตกตาของหนอยาใหหายละ

20 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ถาเราสมาทานดวยปญญาเรากไมเปนทกขอะไร เอาไปใชให

เกดความเจรญทางดานจตใจ เชน เราสมาทานศล ๕ เรากระวงใจ

ของเราไมใหมเจตนาทจะไปฆาใคร ทำรายใคร ไปลกของใคร

ไปประพฤตผดในทางกามกบใครๆ ไมพดโกหก คำหยาบ คำเหลวไหล

ไมเสพสงเสพตดมนเมา รกษาสภาพใจไวอยางนน เรยกวาเราสมา-

ทานศลอย ปฏบตศลอย ไมไดเกดความทกขอะไร ไมไดทำใจใหเปน

ทกข เพราะการสมาทานอยางนน

เราสมาทานในเรองทจะทำสมาธ หมายความวา อธษฐานใจ

ใหเกดความมนคงทางใจวาเราจะฝกสมาธชวเวลาเทานนเวลาเทาน

เชน จะนงทำใจใหสงบเปนเวลา ๑๐ นาท ๒๐ นาท หรอ ๑ ชวโมง

อยางนกเรยกวาเปนการสมาทานเพอใหเกดอาการเชนนนขนมาในใจ

ไมเรยกวาเปนการยดมนถอมน หรอไมเรยกวาเปนตวอปาทาน

มนเปนความตงใจทจะทำในสงถกตอง สภาพจตเราจะไมเปนทกขอะไร

ปฏบตธรรมดวยปญญา ไมพาใหเกดทกข

เมอเชาผมเผลอ เหยยบมดตายครบหลวงตา

ผมผดศลขอ ๑ แลว ใชไหมครบ

เธอไมมเจตนาไมใชหรอ เธอจงรกษาศลนะ

อยายดตด

21บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

แตถาเราไปทำอาการยดมนถอมนขนมากเกดเปนปญหา เชน

นบถอศาสนาน กเรยกวานบถอเพอนำมาใชเปนระเบยบสำหรบปฏบต

ในชวตประจำวนของเรา แตถาเราไปยดมนถอมนในตวศาสนา อะไร

นดอะไรหนอยกระทบไมได เกดความขดแยงกนรนแรงในระหวาง

ศาสนา ดงทเราเหนขาวบอยๆ ในความขดแยงตางๆ ในเรองศาสนา

นนกเปนความยดมนไป จงเกดการกระทำทเราเหนวาเขาทำลายเรา

อะไรบางตางๆ นานา

ความจรงเขาทำลายไมได ตวธรรมะหรอตวคำสอนทแทจรง

นนไมมใครจะทำลายได มนอยอยางนนตลอดเวลา ไมมอะไรมา

ทำลาย เหมอนในสมยหนงทเขาโฆษณาวา “คอมมวนสตมา ศาสนา

หมด” เขาวาอยางนนคนกกลวกน กลววาคอมมวนสตมา ศาสนา

จะหมด ความจรงนนกหมดไปไมได

ธรรมะจะหมดจากใจ หากไมนำมาปฏบต

ธรรมะมนของอยคโลก มนไมหมดไป ถาตราบใดยงมคน “สมาทาน” คอเอามาปฏบตอย

ศาสนากไมหมดไปจากจตใจคน คอมมวนสตไมมา แตถาเราไมสมาทาน

คอไมเอาธรรมะมาปฏบต ธรรมะมนกจะหมดไปจากใจเรา แตมนกอยกบโลก

22 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ธรรมะยงอยกบโลก แตเราไมไดเอามาใช เหมอนกบแรธาต

ตางๆ ทอยใตดนนนแหละ มนกอยอยางนน แกสในอาวไทยมนกอย

มานานแลว นำมนมนกมอยอยางนน แรดบก...ทองเหลอง...สงกะส...

ทองคำ...เพชรนลจนดา...สงทงหลายทงปวงมนกมอยในโลก อยใตพน

พสธาทเราอาศย แตวาเราไมไดไปขดเอามาใช มนกจมดนจมทรายอย

อยางนน เมอใดมคนฉลาดมาร เขาดวยการพสจนตามแงของ

วทยาศาสตรหรอทางธรณวทยา เขากรวาตรงนมสงนนมสงน กรม

ทรพยากรธรณนเขารหมด รวาในประเทศไทยมอะไรบาง เขารแลว

แตวาไมมทนจะทำ ไมมคนทสามารถจะไปทำ กเลยอบไวกอนไมพด

ไมจา แตเมอมคนฉลาดมความสามารถมเงนทองพอจะใชไดมาขอ

อนญาตทำ เขากใหทำ เจาะไปเจาะมากเจอเขา ไดสงนนมาใช สงนน

มนอยในโลก

ธรรมะ ไมนำมาใชกไรประโยชน

ธรรมะนกเหมอนกน มอยเปนอยตลอดเวลา แตเราไมไดสมาทาน คอไมไดเอามาปฏบต

ธรรมะนนกอยแตลำพง ธรรมะยงไมเกดประโยชนแกใคร เมอใดเราสมาทานธรรมะ เราปฏบตธรรมะ

ธรรมะกคมครองเรา รกษาเราใหมความสขความเจรญขน

รวมสรางสายใยสมพนธรกแหงครอบครวใหอบอน ดวยการมอบหนงสอเลมนใหคนทรก โรงเรยน หองสมด เยาวชน

สานสขใหสงคมนาอยยงขน

23บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

ใหเขาใจความหมายของคำเหลานเสยดวยวา “สมาทาน” นน

คอการยอมปฏบตตามหลกธรรม เพอทำตนใหหลดพนจากความทกข

ทางใจ สวน “ความยดมนถอมน” นนเปนการยดไวดวยความไมเขาใจ

ทำใหเกดความทกข คลายกบคนไปกอดเสาไว เอามอประสานกอด

เสาไว แลวกพดวา “เอาออกอยางไร...เอาออกอยางไร” มนไมรจะเอา

ออกอยางไร มนกอดไวอยางเดยว ความจรงเอาออกมนกงายนดเดยว

ไมยากอะไร แตวาเอาออกไมได มนคลายอยางนน

แมเราจะร เชน อานธรรมะ...ร ฟงเทปธรรมะ...กร มาฟง

เทศนพระสอนในวนอาทตย...กร แตวาพอกลบไปถงบานถงเรอน จต

มนกกลบไปสภาวะเดม เพราะเราเคยคดในรปอยางนน เคยนกในเรอง

อยางนนอยตลอดเวลา วตกกงวลไปดวยเรองอะไรตางๆ มากมาย

กายกองในชวตของเรา สงใดเกยวของในชวตเรากนกไปไกล

นกไปวากลวจะเปนอยางนนกลวจะเปนอยางน

อะไรตางๆ มนกเกดเปนปญหา ทำใหเรา

เกดความทกขความเดอดรอนใจ

ไมเปลยนวธคด ชวตกตดอยกบทกข

คนเราทยดถออะไรแลวมนกยดอยอยางนน ไมยอมเปลยนแปลงความคดของตวใหเปนอยางอน

คดแตในเรองทจะใหเกดปญหาในชวตประจำวนอยตลอดเวลา

24 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ทางแกมนกคอวาเราหดปลอยหดวางเสยบาง อยาไปยดมน

ถอมนมากเกนไป แตวากควรจะพยายามพดจากนทำความเขาใจกน

เชน คนอยดวยกนนบางทมนกเกดปญหา ในครอบครวสามภรรยาอย

ดวยกน มความยดถอเหมอนกน สามกยดถอวา “ภรรยาของฉน”

ภรรยากยดถอวา “สามของฉน”

เมอเกดเปนปญหา ฝายหนงสรางปญหาอกฝายหนงจะคด

อยางไร ถาเราเปนนกธรรมะเรากคดกพดจากนบาง ทำความเขาใจกน

แตวาพดกนดวยใจเยนๆ อยาพดดวยอารมณ อยาพดดวยความรอนใจ

เพราะถาพดดวยอารมณ ดวยความรอนใจ อกฝายหนงมนกเกด

อารมณเหมอนกน เกดความรอนขนเหมอนกน

อยดวยกนอยางเขาใจ จะไมเปนทกข

ถาทกฝายประพฤตธรรม มนกไมมเรองอะไร คอถาเอาธรรมเขามาใชแลว

เรองมนหมดไปเทานนเอง มนไมมปญหาอะไร ไอทเกดปญหานเพราะวาเราไมใชธรรมะ

ไมเอาธรรมะมาประสานจตใจของผทอยรวมกน ใหเกดเปนใจเดยวกน ใจเหมอนกน ไมไดทำอยางนน ไมเอาธรรมะมาใช

เลยเกดเปนปญหาขนมา

25บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

รอนกบรอนมากระทบกน เหมอนหนกบเหลกเอามาตกนเขา

มนกเกดเปนประกายไฟ เอาปยอะไรวางเขาไปตรงนน มนกตดขนมา

เอาไปใชตดอะไรกไดเหมอนกน เหมอนคนสมยกอนเขาไมมไมขดไฟ

เขาใชเหลกไฟ ภาษาเดมเขาเรยกวา “เหลกไฟ” เพราะมเหลกอนหนง

ชนยาวแคนเปนเหลกกลาอยางด แลวไปหาหนตามภเขามา รปเหลยม

อะไรกตาม เอามาถงกเอาปยเตารางน เตารางมนมขยเปนปย เอามา

ชบดนประสวนดหนอย แลวเอามาจบไวแลวกตๆ เกดเปนประกาย

เมอเกดเปนประกายกตดไฟปยนน แลวกเอาไปใชเปนเชอเพลงได

เพราะตางคนตางสะสมแตกเลสไวในเนอในตวมากมาย ไมได

สะสมธรรมะ ไมได เปนคนของพระ แตวาเปนคนของกเลสมา

ตลอดเวลา พอพดอะไรขนกไมยอมรบ คอไมเอาตวจรงมารบ แตเอา

ตวปลอมออกรบ ตวปลอมนนกคอ “ความเหนแกตว” นนเอง

พดกนดวยความโกรธ กอใหเกดโทษมหนต

เหลกกบหนมนกระทบกนทำใหเกดไฟ ฉนใด จตใจคนเรานกเหมอนกน

ถาเราพดกนดวยอารมณ มนกเกดกเลส

26 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ความรสกนกคดทเปนเรองเขาขางตว เรยกวาเปนความเหน

แกตว เมอมความเหนแกตวเกดขนกไมยอม ไมยอมทจะฟง ไมยอมท

จะรบคำพดนน ดนทรงไปคนเดยว แลวบางทกพดวา “เฮย ! มนเรอง

ของฉนนะ เธอไมเกยว” อยางนมนกไมถกตอง มนกตองเกยวกน

ครอบครวนตองชวยกน แมบานทำไมดพอบานกตองรบผด

ชอบ พอบานทำไมดแมบานตองรบผดชอบ มนหนกอยทคนในบาน

ไอคนอนนนเขาสบาย เขาเอาแตประโยชนของเขา ไดแลวเขากปรอไป

ปรอมา เวลามปญหาเขากไมมาชวยไมมารบภาระอะไร ภาระมนอย

กบคนในบาน

สขและทกข เกยวพนกนเสมอ

คนเราอยดวยกนความสขเนองถงกน ความทกขเนองถงกน มนกตองเกยวกน เพราะวาเวลามปญหา ใครจะมาชวย

คนอนทไหนใครเขาจะมาชวย กมนเปนความหนกอยทในครอบครว

แบบนเขาเรยกวา เมาสนขไมรบประทาน

อนางเอย...ผวเอง เมาหวรานำอยโนน

เฮอ...อกแลวหรอ เหนอยใจจรงๆ

27บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

เพราะฉะนนจงเปนเรองทจะตองทำความเขาใจกน คอ พดกน

ดวยใจเยนใจสงบ ทำอารมณใหแจมใส แลวกพดกนดวยอารมณท

แจมใสนน อยาใหเกดความขนมวเศราหมองใจ

เมอเหนอกเหนใจกนเพราะอยกนมานาน มลกมเตามอะไร

เปนหลกเปนฐาน กควรจะระงบยบยงควบคมตวเองใหเกดความคด

นกในทางทถกทชอบ เปลยนแปลงสภาพชวตจตใจเขาหาสงถกตอง

โดยถอหลกประจำใจวา “เราจะอยโดยไมสรางปญหาใหแกใครๆ”

เชน อยในครอบครว อยโดยไมสรางปญหาใหแกครอบครว อยโดยไม

สรางปญหาแกสงคมหรอไมสรางปญหาอะไรใหเกดขนในวงงานวงการ

ทเราเขาไปปฏบตเกยวของกนอย

รบฟงดวยด ยอมมทางออก

คนหนงพด อกคนหนงกตองรบฟง รบฟงดวยจตใจทสงบ ระวงอยาใหเกดกเลส อยาใหเกดความโกรธ อยาใหเกดความหลง

อยาใหเกดความสำคญผดวาฉนเปนอยางนน ฉนเปนอยางน ไมใหมความรสกอยางนน ทำใจใหวาง

ยอมรบฟงดวยด ในคำทเขาปรารภออกมา แลวกมองดตวเรา วาตวเรามความผด

มความบกพรอง มการสรางปญหาขนอยางไร

28 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

ถาเราคดอยางนน เรองมนกพอจะเบาลงไปได ไมมอะไรทจะ

ทำใหเกดความหนกอกหนกใจ แตเรองมนไมเปนอยางนน เพราะวา

เราไมไดเอาธรรมะไปใชในชวตจรงๆ แมจะไดมาฟงธรรมอยในวน

อาทตยหรอไดอานหนงสอธรรมะอยบาง กเพยงแตสกวาฟง เพยงสก

วาอาน แตวาไมไดเอาไปใชในชวตประจำวน แบบทเรยกวา เขาหซาย

ออกหขวา เขาหขวาออกหซาย ฟงเสรจแลวกลกขนไป จตใจกกลบไป

สภาวะเดมตอไป ยงไมไดผลคมคาจากการเรยนการอานธรรมะอยาง

แทจรง

ใชธรรมะเพอชนะธรรมชาตฝายตำ

เราจะเรยนเพยงเทานนไมได ตองใหมนเกดการปฏบต

คอเอาไปใช เอาไปคดพจารณา เพอใหเกดปญญาขนในตวเรา

แลวเอาชนะธรรมชาตฝายตำทเกดขนรบกวนจตใจ ทำใหเกดความทกขความเดอดรอนใจ

ไปดวยประการตางๆ นน อยาใหใครๆ ตองเปนทกข

มปญญา ตามขนมา หรอเปลา

แลวเจาจะอย บนนนไดตลอด หรอเปลาละ

อานใหร รแลวลงมอทำ ทำ ทำ ทำ เทานน จงจะเปนสข สข ทกข อยทใจ ใจใคร ใจเขา อตตา ห อตตะโน นาโถ ตนแลเปนทพงของตน ทพงของตนทดทสด คอ ความด คดด ทำด พดด สงดๆ จะตามมา พาพนทกข สขทกขณะ สาธ สาธ สาธ

29บรษท สำนกพมพเลยงเชยง เพยรเพอพทธศาสน จำกด

อยเพอไมใหใครเปนทกข ในวงแคบกคอในครอบครว เรา

มชวตเปนอยโดยไมไดทำใหใครเปนทกข แมบานไมอยเพอใหพอบาน

เปนทกข พอบานไมอยเพอใหแมบานเปนทกข พอแมไมอยเพอใหลก

ทกคนเปนทกข ลกกเหมอนกนจะไมทำอะไรใหพอแมเกดความทกข

ความเดอดรอนใจ อะไรทเราทำแลวคณแมไมสบายใจ คณพอไมสบาย

ใจ การกระทำนนเปนการกระทำทไมถกตอง

หรอวาเราอยกบเพอนกตองไมทำอะไรใหเพอนเกดเดอดเนอ

รอนใจ ไมใหเพอนตองเปนทกขในเรองนนๆ เหนวาเพอนจะทำอะไร

ผดพลาดเสยหาย เรากคอยแนะนำชแจงใหเพอนเกดความสำนกรสก

ผดชอบชวด แลวจะเปลยนสภาพชวตใหเขาหาตวสมมาทฏฐ คอ

ความเหนชอบ แลวมการคดชอบ พดชอบ ทำชอบ ทำการงานชอบ

ดำรงชวตชอบตอไป เปนการชวยเหลอเกอกลกน ถาเราคดเราทำ

อยางนนอยสมำเสมอในชวตประจำวน ความคดรายๆ มนกผอนคลาย

ลงไป เบาไปจากจตใจของเรา

เราจะเรยนเพยงเทานนไมได ตองใหมนเกดการปฏบต

คอเอาไปใช เอาไปคดพจารณา เพอใหเกดปญญาขนในตวเรา

แลวเอาชนะธรรมชาตฝายตำทเกดขนรบกวนจตใจ ทำใหเกดความทกขความเดอดรอนใจ

ไปดวยประการตางๆ นน อยาใหใครๆ ตองเปนทกข

เกดเปนคน อยาทำตนใหคนอนเปนทกข

คนเราทำอะไรนอยาเหนแกตว แตตองเหนแกประโยชนผอน

อดมการณของพระพทธเจานนสอนใหเรา “อยเพอไมใหใครเปนทกข”

30 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)

เรากตองสงเกตอกเหมอนกน คอสงเกตวาตงแตเราเขาวด

ฟงธรรม หรอวาเขาใกลพระมาเปนเวลานานเทาใดแลว สงตางๆ ใน

ชวตของเรานนมนเปลยนแปลงหรอไม ถาไมมการเปลยนแปลงทาง

จตใจกเรยกวาเขาวดอยางไมไดผล เขาวดอยางไมถงวด เหนพระแต

ไมไดเหนพระ ไมไดเอาพระไปใชในชวตประจำวน ไมไดเอาพระไปอย

ทบานไปอยทใจของเราดวย มาเหนทวดแตเหนไมชด เหนแบบคนแก

ตามดตามว มองอะไรไมชดเจน แลวกไมไดเอาไปใชในชวตจตใจ สง

นนจงยงไมเกดประโยชน

พระศาสนาหรอธรรมะของศาสนาจะไมเกดประโยชน ถาเรา

ไมเอาไปใชในชวตประจำวน เพราะฉะนนเราจะตองเอาไปใช ใชเปน

เครองมอพจารณาตวเราเองกอนวาเรานมความเปนอยทบกพรอง

อะไรบาง โดยปกต...ขออภย... อยากจะพดวา

เขาขางตวเองเมอได เหมอนเขาใกลความชว

คนเราสวนมากมกจะเขาขางความชว ทเรยกวา “เขาขางตว” นนแหละ

ไอตวนนมนไมใชตวแทหรอก เปนตวของความชว แลวเราทำอะไรอย เรากเขาขางสงนน

ไมคอยจะยอมเปลยนแปลง

สกตวสองตว คงไมเปนไรหรอก

30 เคลดลบดบทกข พระพรหมมงคลาจารย (ปญญานนทภกข)