1

6ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2017-18

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ

«ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΝΔΡΟ ΣΤΟ ΕΠΙΠΛΟ»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΠΟΥ ΕΚΠΟΝΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:

ΕΛΕΝΗ ΒΡΑΝΤΖΑ

2

ΤΜΗΜΑ Β1

Α/Α ΕΠΩΝΥΜΟ ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΡΩΝΥΜΟ

1 ΑΔΑΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

2 ΒΑΪΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

3 ΒΗΤΤΑΣ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ-ΚΩΝ/ΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

4 ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

5 ΓΙΑΒΡΟΥΤΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

6 ΓΙΟΒΑΝΝΗ ΜΑΡΙΑ ΣΕΡΑΦΕΙΜ

7 ΔΗΜΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ

8 ΔΗΜΟΥ ΑΓΑΘΗ-ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

9 ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΘΩΜΑΣ

10 ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΞΕΝΟΦΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ

11 ΔΙΚΑΡΟΥ ΜΑΡΙΑ-ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

12 ΕΥΘΥΜΙΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

13 ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΘΩΜΑΣ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

14 ΖΑΡΚΑΔΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ

15 ΚΑΝΤΕΡΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΗΛΙΑΣ

16 ΚΑΟΥΡΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ

17 ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΘΩΜΑΣ

18 ΚΑΡΑΜΠΕΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

19 ΚΑΡΑΟΥΛΑΝΗΣ ΕΥΘΥΜΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

20 ΚΑΤΣΑΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΗΛΙΑΣ

21 ΚΟΥΚΟΣΙΑ ΑΓΑΘΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

22 ΛΙΛΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ-ΦΑΜΠIAN ΕΡΒΙΝ

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

3. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

4. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΞΥΛΟΥ

5. ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

6. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΞΥΛΟΥ

7. ΤΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ

8. ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΞΥΛΟΥ

9. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το ξύλο είναι προϊόν βιολογικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στα δέντρα. Ουσιαστικά το ξύλο ως προϊόν του φαινομένου της φωτοσύνθεσης αποτελεί αποθηκευτική μορφή ηλιακής ενέργειας. Από την ηλιακή ενέργεια που φτάνει στη Γη από τον Ήλιο, μέσω της φωτοσύνθεσης (photosynthesis) των δένδρων και των φυτών, παράγονται ετησίως περισσότεροι από 200 δισεκατομμύρια τόνοι οργανικής ουσίας (βιομάζας). Το ξύλο αποτελεί μέρος αυτής της παραγόμενης βιομάζας χωρίς καμία κατανάλωση ενέργειας από τον άνθρωπο.

Πρώτες ύλες για την παραγωγή του ξύλου είναι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), που τα δένδρα παραλαμβάνουν από την ατμόσφαιρα και το νερό με τα ανόργανα άλατα που παραλαμβάνουν από το έδαφος. Από άποψη δομής, το ξύλο είναι ένα υλικό που συγκροτείται (δομείται) από ιστούς ξυλωδών κυττάρων. Από χημικής άποψη, το ξύλο αποτελείται από τρεις πολύπλοκες πολυμερείς ενώσεις (δομικά συστατικά) που ονομάζονται εκχυλίσματα. Σαν αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια, που παρήχθη κατά τη φωτοσύνθεση, το ξύλο έχει μεγάλη αξία ως πηγή ενέργειας. Αυτή η αξία του βασίζεται κυρίως στη χημική σύστασή του. Τα στοιχεία που αποτελούν το ξύλο είναι ο άνθρακας (C, 48-50%), το οξυγόνο (O2, 43-45%) και το υδρογόνο (H2, 6%).

5

Η φύση χρησιμοποιώντας το φως του ήλιου, το έδαφος, το νερό και στοιχεία του ατμοσφαιρικού αέρα (CO2, O2) παράγει το ξύλο μέσω των δέντρων.

Το ξύλο έχει το πλεονέκτημα ότι απαντάται σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και είναι ανανεώσιμο υλικό, δηλαδή ένα υλικό που ανανεώνεται συνεχώς και ποτέ δεν εξαντλείται, σε αντίθεση με τις ορυκτές πρώτες ύλες, λ.χ. πετρέλαιο, μεταλλεύματα και γαιάνθρακας, που αργά αλλά σταθερά εξαντλούνται στον πλανήτη μας. Το ξύλο βρίσκεται στην υπηρεσία του ανθρώπου από τότε που αυτός εμφανίστηκε στη Γη. Το ξύλο έχει βοηθήσει σημαντικά στην επιβίωση του ανθρώπου από την παλαιολιθική εποχή, ενώ έχει συντελέσει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του πολιτισμού. Οι βασικές ανάγκες του πρωτόγονου ανθρώπου (καύσιμη ύλη, θέρμανση) καλύφθηκε από το ξύλο, καθώς και οι μετέπειτα ανάγκες του για στέγαση (καταφύγιο, σπίτι). Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, ο αριθμός των πρϊόντων που παράγονται από το ξύλο με απλή μηχανική ή σύνθετη θερμοχημική μεταποίηση αυξάνονται συνεχώς. Θεωρητικά από το ξύλο είναι δυνατό να παραχθούν όσα προϊόντα παράγονται από το πετρέλαιο.

Ξύλινο σπίτι.

Τα κυριότερα προίόντα που προέρχονται σήμερα από το ξύλο είναι τα εξής: καυσόξυλα, ξυλάνθρακες, πριστή και δομική ξυλεία, έπιπλα και ξύλινες κατασκευές, αντικολλητά (plywood) και καπλαμάδες (veneers), μοριοπλάκες, ινοπλάκες (MDF), OSB, σύνθετη δομική ξυλεία (glulam, LVL, SCL, PSL), χαρτί και χαρτοπολτός, ρητίνη (ρετσίνι), pellets και μπρικέτες ως καύσιμα, αιθέρια έλαια και αρώματα, αίθυλική αλκοόλη, τεχνητές και συνθετικές ίνες (τεχνητό μετάξι), φωτογραφικά φιλμ, σελοφάν, πλαστικά, θερμοπλαστικά (WPC), ταννίνες, τερεβινθέλαιο, συνθετικό πετρέλαιο, πυρολυτικό λάδι (bio-oil) και ξυλαέριο ως καύσιμα, πίσσα και πισσέλαιο, μεθανόλη, οξικό οξύ, νέα προϊόντα κυτταρίνης (nanocellulose), φαρμακευτικά σκευάσματα και αντικαρκινικά φάρμακα, και πολλά άλλα. Ωστόσο, σε πολλές φτωχές χώρες του κόσμου (Αφρική-Ασία-Λ.Αμερική), το ξύλο κατά μεγάλο ποσοστό (85-90%) εξεκουλουθεί και σήμερα να αποτελεί τη βασική θερμαντική ύλη και χρησιμοποιείται κατά το πλείστον ως καυσόξυλο. Περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας παραγωγής ξύλου χρησιμοποιείται σήμερα ως καύσιμη ύλη (κυρίως καυσόξυλα-ξυλάνθρακες).

2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Μεγάλος εχθρός του ξύλου είναι η φωτιά, πυρκαγιές κλπ. Παρ' όλα αυτά, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, ξύλινα αντικείμενα έχουν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση επί αιώνες ή χιλιετηρίδες, συχνά μάλιστα κάτω από αντίξοες συνθήκες. Το πιο παλιό ξύλο πού αναφέρεται

6

στην βιβλιογραφία βρέθηκε κλεισμένο μέσα σε παγετώνα στις Η.Π.Α. και η χρονολόγηση του με την μέθοδο του ισοτοπικού άνθρακα έδειξε ηλικία 31.000 ετών. Παρόλο που τα σωζόμενα λείψανα προβάλλουν τον λίθινο χαρακτήρα της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, σημαντικό ρόλο έπαιζε το ξύλο σε όλες τις περιόδους.

Εμφανίζεται σε πρωτόγονες κατασκευές της πρώιμης περιόδου, όπως για παράδειγμα σε πασσαλότοιχους με ξύλινο πλέγμα ως ξυλοδεσιά σε τοίχους από ωμόπλινθους και ακατέργαστες πέτρες, αλλά και σε μεγαλύτερα οικοδομήματα ως σκελετός (που μετατράπηκε αργότερα σε λίθινο). Το ξύλο όμως παρέμεινε και σε περιόδους αυξημένης χρήσης του λίθου ένα εξίσου σημαντικό δομικό υλικό για όλους τους τύπους στέγης και σκελετού, για γέφυρες, οροφές, για κατασκευές στήριξης και σκαλωσιές καθώς και για ένα μεγάλο αριθμό πρόχειρων οικοδομημάτων, που μας είναι γνωστά μόνον από τις γραπτές πηγές: κατασκευές στοών και σκηνών για γιορτές ή για εγκαταστάσεις στρατιωτικής χρήσης.

Σ' αυτά προστέθηκαν πολλαπλές χρήσεις στην κατασκευή κατοικιών (ειδικές κατασκευές για τους πάνω ορόφους, λογεία, κλειστοί εξώστες κλπ.), καθώς και ολόκληρος ο τομέας της αρχιτεκτονικής εσωτερικού χώρου (παράθυρα, πόρτες, σκάλες, σανιδώσεις, κατασκευές για διακοσμήσεις με στόκο και άλλα παρόμοια). Τα είδη ξυλείας, που χρησιμοποιούσαν στην αρχιτεκτονική κατά την αρχαιότητα, είναι ουσιαστικά τα ίδια που υπάρχουν ακόμη και σήμερα σ' αυτόν τον τόπο. Από τα κωνοφόρα αναφέρουμε την ελάτη και την πεύκη, επίσης το κυπαρίσσι, τον κέδρο και τον άρκευθο, που εκλαμβάνεται συχνά ως κέδρος. Από τα φυλλοβόλα δένδρα τον κύριο ρόλο έπαιζαν η δρυς και η λεύκη, και σε περιορισμένη χρήση η μελιά, η οξιά, η πύξος, η ελιά, καθώς και η πιο σπάνια εισαγόμενη ξυλεία, έβενος και λεμονιά. Εκτός από τις επιγραφικές μαρτυρίες και μερικά ευρήματα, αναφορές για την παρουσία και τη χρήση των διαφόρων ειδών ξυλείας έχουμε από τον Θεόφραστο, τον Πλίνιο και τον Βιτρούβιο. Από τα κωνοφόρα είδη χρησιμοποιούσαν συχνότατα την ερυθρελάτη και την ελάτη για όλες σχεδόν τις κατηγορίες αρχιτεκτονικών κατασκευών: στηρίγματα, κατασκευές στεγών (π.χ. στην Επίδαυρο στο ναό του Ασκληπιού, στη Δήλο και στους

7

Δελφούς), προσωρινές σκηνικές κατασκευές και για όλους τους σκοπούς στην απλή αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Το ξύλο του πεύκου (πεύκη, πίτυς, pinus σε διάφορα είδη) είχε επίσης εξίσου ευρεία χρήση: κυρίως σε κατασκευές στεγών (μεταξύ άλλων στην Ελευσίνα, στον Παρθενώνα) και σε ξύλινα οικοδομήματα που έφεραν μεγάλα βάρη. Το θεωρούσαν πιο ανθεκτικό στο χρόνο και στο βάρος απ' ό,τι το ξύλο της ερυθρελάτης. Ιδιαίτερη φήμη είχε ανέκαθεν το κυπαρίσσι (κυπάρισσος, cupressus), το ξύλο του οποίου εθεωρείτο ιδιαίτερα μεγάλης διάρκειας, ανθεκτικό κατά των παρασίτων και φυσικά πιο ακριβό από τα κωνοφόρα που αναφέραμε. Ιδιαίτερα καλούς κορμούς έβρισκε κανείς στην Κρήτη, στη δυτική Μ. Ασία και στα ορεινά της Πελοποννήσου (όπως π.χ. για τους ναούς των Δελφών και της Επιδαύρου). Το ξύλο του κυπαρισσιού δεν το χρησιμοποιούσαν μόνον για κατασκευές στεγών, αλλά και για γόμφους, πόρτες, έπιπλα και αγάλματα. Το ξύλο του κέδρου (cedrus) ήταν ακόμη πιο ακριβό. Το εισήγαγαν από τη Συρία, τον Λίβανο και τα ορεινά δάση της Ν. Ανατολίας. Οι αρχαίοι συγγραφείς το μπέρδευαν προφανώς μερικές φορές με το ξύλο της αρκεύθου (juniperus), που ήταν φθηνότερο. Και τα δύο είδη φαίνεται να τα χρησιμοποιούσαν για τα δοκάρια των οροφών και των στεγών (μεταξύ άλλων στο Αρτεμίσιο της Εφέσου, στην Αθήνα στο Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού) και στην αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Το ξύλο του κέδρου το διάλεγαν ιδιαίτερα για πόρτες, έπιπλα και ξυλόγλυπτες εργασίες. Μεταξύ των εγχώριων φυλλοβόλων δένδρων η πιο σημαντική για την οικοδομική της ξυλεία ήταν ήδη σε πρώιμες περιόδους η δρυς (quercus). Οι κίονες του Ηραίου της Ολυμπίας π.χ. ήταν λαξευμένοι από κορμούς δρυός. Δοκάρια δρυός αναφέρονται στις οικοδομικές επιγραφές της Δήλου. Όχι σπάνια εμφανίζονται επίσης ως οικοδομική ξυλεία οι κορμοί καστανιάς (κάρυα ευβοϊκή, castanea) και λεύκης (αίγειρος, populus), αν και δεν υπάρχουν επιγραφικές μαρτυρίες. Η χρήση τους περιοριζόταν μάλλον σε απλά οικοδομήματα. Το ξύλο της καρυδιάς (καρύα, juglans), της ελιάς (oliva), της οξιάς (οξύη fagus) και της φτελιάς (πτελέα,ulmus) είχε, σύμφωνα με τις πηγές, μόνον περιορισμένη χρήση.

Χρησιμοποιούνταν περισσότερο για κατασκευή εργαλείων, επίπλων και για την αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Ιδιαίτερα πολύτιμος θεωρείται ο έβενος (ebenus), η εισαγωγή του οποίου γινόταν από τη Φοινίκη ή την Αίγυπτο, και γι' αυτό περιοριζόταν η χρήση του σε έπιπλα και γλυπτές εργασίες. Για παρόμοιους σκοπούς χρησίμευε το ξύλο της πύξου (πυξάρι, buxus), το οποίο έφθανε από τη Συρία και την Κύπρο. Δίπλα σ'αυτά τα είδη, που ήταν γενικά διαδεδομένα και διαθέσιμα στο εμπόριο, υπήρχαν στις διάφορες περιοχές και εγχώρια είδη που χρησιμοποιούνταν στην αρχιτεκτονική, όπως π.χ. στην Αίγυπτο ο φοίνικας, η ακακία και η ταμαρίκη. Οικοδομική ξυλεία προμήθευαν κυρίως οι ορεινές περιοχές της βόρειας Ελλάδας, η Μακεδονία και η Θράκη, τα δάση της Μ. Ασίας, καθώς και, ορισμένα είδη, η Αρκαδία, η Κρήτη και η Κύπρος (κυπαρίσσια), η Συρία και ο Λίβανος. Την οικοδομική ξυλεία προμηθεύονταν -όπως μαρτυρούν οι οικοδομικές επιγραφές- είτε σε ακατέργαστους κορμούς είτε επεξεργασμένη σε καθορισμένα μήκη. Ασυνήθιστο είναι ότι στα συμβόλαια μνημονεύονται πάντα μικρές ποσότητες. Μήπως προμηθεύονταν κάθε φορά τους μεγάλους κορμούς για τις

8

κατασκευές των στεγών και τις δοκούς για την κορυφή των στεγών μεμονωμένα και απευθείας από τον εκάστοτε ιδιοκτήτη;

Οι τιμές που αναφέρονται στις επιγραφές δύσκολα συγκρίνονται μεταξύ τους, επειδή δεν αναφέρονται σχεδόν ποτέ μαζί οι διαστάσεις και οι τιμές. Βέβαιο είναι μόνον το εξής, η ξυλεία δεν ήταν -τουλάχιστον από την κλασική εποχή- ένα φθηνό οικοδομικό υλικό. Αυτό οφειλόταν στο ότι σε όλες τις προμήθειες προστίθεντο σημαντικές δαπάνες μεταφοράς και στο ότι η δομική ξυλεία έπρεπε να προέρχεται από δένδρα μεγάλης ηλικίας για να έχει τις απαιτούμενες διαστάσεις. Στον τύμβο στο Γόρδιο κατασκευάστηκαν προς το τέλος του 8ου αιώνα π.Χ. δοκάρια προερχόμενα από κορμούς ηλικίας 700 χρόνων.

Από τα υλικά που είναι διαθέσιμα στη φύση, δευτερεύοντα ρόλο έπαιζαν από την πρώιμη ακόμα εποχή το καλάμι (κάλαμος) και τα διάφορα είδη άχυρου (π.χ. λοβός = άχυρο των φασολιών) χρησιμεύοντας για την κάλυψη απλών στεγών ή, μαζί με αργιλόχωμα, στην υπόσφωση της στέγης με κεραμίδια. Ορισμένα είδη καλαμιών χρησίμευαν και για την κατασκευή ψαθών, που ήταν χρήσιμες για τους εσωτερικούς χώρους. Στην πρώιμη εποχή έχτιζαν σε ορισμένες περιοχές ολόκληρα σπίτια από καλάμι (Ηρόδοτος). Τέλος πρέπει να αναφερθούν η πίσσα και η άσφαλτος, αν και η χρήση τους ήταν περιορισμένη, και η μεταξύ τους διάκριση όχι πάντοτε καθαρή. Ο Ηρόδοτος γνώριζε ωστόσο τη χρήση τους από τη Βαβυλώνα. Γνωρίζουμε επίσης από επιγραφές και σύντομες παρατηρήσεις στον Πλίνιο ότι χρησιμοποιούσαν την πίσσα, η οποία παραγόταν από ξύλο, για τη στεγανοποίηση της στέγης και την προστασία πολύ μαλακών λίθων.

3. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

Από επιστημονικής άποψης, η αξιοποίηση του ξύλου προϋποθέτει την ακριβή γνώση της δομής του. Ως δομή του ξύλου ουσιαστικά νοείται η αρχιτεκτονική κατασκευή του ξύλου. Η κατασκευή αυτή αποτελείται κυριώς από τα δομικά συστατικά του (κυτταρίνη, λιγνίνη, ημικυτταρίνες), αλλά και από άλλες συνοδές ενώσεις. Η γνώση της δομής του ξύλου είναι απαραίτητη, τόσο από επιστημονικής άποψης, όσο και από πρακτικής άποψης. Κι αυτό γιατί η ακριβής γνώση της δομής του ξύλου βοηθά το νέο επιστήμονα ή τεχνολόγο ή σχεδιαστή επίπλου, ή επαγγελματία, να καταλάβει τη συμπεριφορά του ξύλου ως υλικού. Γιατί απλά οι

9

κατασκευές του ξύλου που συναντάμε καθημερινά γύρω μας δείχνουν τη στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ της δομής του ξύλου, των ιδιοτήτων του και των δυνατοτήτων του ως υλικό επιπλοποιίας, κατασκευαστικό υλικό ή δομικό υλικό. Η επιλογή του κατάλληλου είδους ξύλου για μια συγκεκριμένη χρήση (λ.χ. έπιπλο) προϋποθέτει ασφαλώς την παραπάνω γνώση. Επιπρόσθετα, η γνώση της δομής του ξύλου και η δυνατότητα αναγνώρισης των διαφορετικών ειδών ξύλου (λ.χ. πέυκη, ελάτη, οξιά, καστανιά, κ.α.), που μπορεί να γίνει μόνο μετά από γνώση των μακροσκοπικών, μικροσκοπικών και φυσικών χαρακτηριστικών του είναι πολύτιμη, αφού δεν έχει μόνο επιστημονική σημασία. Μπορεί συνάμα, ή ανεξάρτητα, να έχει εμπορική ή οικονομική σημασία για τις βιοτεχνίες ή βιομηχανίες του κλάδου ξύλου και επίπλου, ιστορική σημασία σε επιστήμες όπως η αρχαιολογία, η παλαιοντολογία και η δενδροκλιματολογία, ή ακόμα και τεχνική σημασία για μηχανικούς ή αρχιτέκτονες που χρησιμοποιούν το ξύλο ως κατασκευαστικό ή δομικό υλικό. Το ξύλο, ως κορμός ή κλαδιά ενός δέντρου, είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Το πραγματικά όμως ενεργό και παραγωγικό τμήμα στον κορμό ενός δέντρου είναι μόνο μία πολύ λεπτή κυλινδρική επιφάνεια, η οποία παρεμβάλλεται ανάμεσα στον εξωτερικό φλοιό και το ξύλο του κορμού, και ονομάζεται κάμβιο. Αυτό παράγει τα κύτταρα για τη δική του ανάπτυξη, τα κύτταρα του φλοιού προς τα έξω και τα κύτταρα του ξύλου προς τα μέσα. Τα κύτταρα του ξύλου είναι ανθεκτικές μοριακές αλυσίδες που αποτελούνται από κυτταρίνη (περίπου 40-50%), ημικυτταρίνη (περίπου 15-25%) και λιγνίνη (περίπου 15-30%). Το ξύλο περιέχει επίσης ρητίνες, λίπη, λευκώματα, δεψικές και χρωστικές ουσίες, σε ποσοστό 2-7%. Το ξύλο κατατάσσεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, με βάση το είδος των δέντρων που το παράγει: Το ξύλο που παράγεται από τα πλατύφυλλα δέντρα (σφενδάμι, μουριά, καρυδιά κ.α.) το οποίο χαρακτηρίζεται ως σκληρό ξύλο, και το ξύλο που παράγεται από τα κωνοφόρα δέντρα (έλατο, κέδρος, πεύκο, κυπαρίσσι) το οποίο χαρακτηρίζεται γενικά ως μαλακό ξύλο ή ασπρόξυλο. Τα περισσότερα κύτταρα του ξύλου έχουν τη μορφή πολύ λεπτών μακριών σωλήνων, και κατά κανόνα διατάσσονται σε δέσμες παράλληλες με τον κεντρικό άξονα συμμετρίας, την «καρδιά» του δέντρου, και αυτά είναι οι «ίνες» του ξύλου. Ορισμένα άλλα κύτταρα, οι «ακτίνες», διατάσσονται ακτινωτά, από την καρδιά προς το φλοιό και σχηματίζουν τον εγκάρσιο ιστό στήριξης. Στα πλατύφυλλα δέντρα συναντάμε επίσης τα «αγγεία», σωληνόμορφους μεγάλους αγωγούς για τη μεταφορά των χυμών, που σε εγκάρσια τομή του ξύλου εμφανίζονται ως «πόροι».

Τα νέα κύτταρα του ξύλου σχηματίζονται κυρίως την άνοιξη, όταν το δέντρο βγει από τη χειμερία νάρκη του και έως την αρχή του καλοκαιριού, και ονομάζονται «πρώιμο» (εαρινό) ξύλο. Στο τέλος του καλοκαιριού και κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου δημιουργείται επίσης ένας αριθμός

10

νέων κυττάρων, τα οποία ονομάζονται «όψιμο» (φθινοπωρινό) ξύλο, κατά κανόνα πιο συμπαγές από το πρώιμο. Πρώιμο και όψιμο ξύλο μαζί αποτελούν έναν «ετήσιο δακτύλιο ανάπτυξης» ή «αυξητικό δακτύλιο» του δέντρου. Σε δέντρα με φυσιολογική ανάπτυξη, το όψιμο ξύλο αποτελεί περίπου το 15-20% του αυξητικού δακτυλίου. Το πάχος των ετήσιων δακτυλίων εξαρτάται άμεσα από το περιβάλλον ανάπτυξης του δέντρου (γεωγραφικό πλάτος και υψόμετρο). Το πάχος των δακτυλίων επηρεάζεται επίσης από την απόσταση μεταξύ των κορμών των δέντρων: δέντρα που αναπτύσσονται σε ανοιχτό χώρο και σε απόσταση το ένα από το άλλο, αναπτύσσουν πλατείς αυξητικούς δακτυλίους. Σημαντικό ρόλο, τέλος, έχει και η ηλικία του δέντρου: δέντρα με μεγάλη ηλικία αναπτύσσουν πολύ στενούς εξωτερικούς αυξητικούς δακτυλίους.

Οι εξωτερικοί ετήσιοι δακτύλιοι εξυπηρετούν κυρίως την κίνηση των χυμών του δέντρου, είναι ανοιχτόχρωμοι και ονομάζονται «μαλακό» ή «σομφό» ξύλο. Οι εσωτερικοί δακτύλιοι αντίθετα, λειτουργούν κυρίως αποθηκευτικά και συσσωρεύουν ουσίες όπως τανίνες, ρητίνες, κερί, ανόργανα στοιχεία (κάλιο, νάτριο κ.α.). Έτσι αυτό το ξύλο γίνεται βαρύτερο και πιο σταθερό, συνήθως σκουραίνει το χρώμα του και μετατρέπεται σε «εγκάρδιο» ή σκληρό ξύλο, η καρδιά του κορμού. Τα ξύλα των πλατύφυλλων δέντρων κατηγοριοποιούνται επίσης, με βάση την κατανομή των πόρων σε «δακτυλιόπορα» όταν οι πόροι διατάσσονται σύμφωνα με τους αυξητικούς δακτυλίους (π.χ. μουριά) ή «διασπορόπορα» όταν η κατανομή των πόρων είναι ομοιόμορφη (π.χ. σφεντάμι). Το ξύλο είναι ένα φυσικό, οργανικό υλικό με κυτταρική δομή. Αποτελείται από ίνες σωληνωτών κυττάρων που συνενώνονται μεταξύ τους με λιγνίνη σε δέσμες.

11

Α = Εγκάρσια τομή

Β = Ακτινική τομή

Γ = Εφαπτομενική

τομή

1. Ετήσιος

δακτύλιος 1ος

2. Ετήσιος

δακτύλιος 2ος

3. Κάμβιο

4. Εξωτερικός

φλοιός

5. Εντεριώνη

6. Κύτταρα ξύλου

7. Πρώιμο ξύλο

8. Όψιμο ξύλο

Σχηματική παράσταση τομών τμήματος κορμού.

Χαρακτηριστικές τομές κορμού

Η διάταξη της δομής του ξύλου διαφέρει στις αντιπροσωπευτικές τομές του ξύλου ως προς τον

κατακόρυφο άξονα του κορμού, διαμορφώνοντας έτσι και τις παραμορφωσιακές ιδιότητες των

αντιστοίχων τεμαχίων:

o εγκάρσια τομή: τέμνει κάθετα τον κυρίως άξονα του κορμού

o ακτινική τομή: παράλληλη με τον κύριο άξονα διέρχεται από την εντεριώνη (άξονα του

κορμού)

o εφαπτομενική τομή: παράλληλη προς τον κύριο άξονα και εφαπτόμενη ενός ετησίου

δακτυλίου

Μέρη του κορμού: από το κέντρο προς την περιφέρεια διακρίνονται μακροσκοπικά:

Εντεριώνη:

ο κεντρικός πυρήνας του δένδρου γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται οι αυξητικοί

δακτύλιοι

το σχήμα το μέγεθος και το χρώμα της εξαρτώνται από το είδος του δέντρου

Εγκάρδιο ξύλο

(καρδιόξυλο) :

το παλαιότερο εσωτερικό τμήμα του κορμού, συνήθως με σκουρότερο χρώμα,

βελτιωμένα μηχανικά χαρακτηριστικά και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα

Σομφό ξύλο:

το περιφερειακό, νεώτερο, μέρος του κορμού με χρώμα συνήθως ανοιχτότερο του

εγκαρδίου

12

μέσω του σομφού ξύλου διαχέονται οι χυμοί από τις ρίζες σε όλο το δέντρο

Κάμβιο:

λεπτό, αναπτυσσόμενο στρώμα ζωντανών κυττάρων, που παράγει τον εσωτερικό φλοιό

προς τα έξω και το σομφό ξύλο προς τα μέσα

δεν διακρίνεται μακροσκοπικά

Φλοιός

(εσωτερικός και

εξωτερικός):

ο προστατευτικός μανδύας του δένδρου, από κυτταρικά στρώματα που περιβάλλει τον

ξυλώδη κύλινδρο του βλαστού και της ρίζας

η μορφή και το πάχος διαφέρει ανάλογα με το είδος του δένδρου

ο εσωτερικός φλοιός είναι λεπτότερος, έχει ανοιχτότερο χρώμα και είναι χυμώδης

Αυξητικοί (ετήσιοι)

δακτύλιοι:

διακρίνονται συνήθως με το μάτι στην εγκάρσια τομή του κορμού

διαμορφώνονται από τον τρόπο που μεγαλώνουν τα δένδρα (με προσθήκη επάλληλων

αυξητικών μανδυών)

το ξύλο που παράγεται στην αρχή της αυξητικής περιόδου (πρώιμο ή εαρινό) διαφέρει

από εκείνο που παράγεται αργότερα (όψιμο ή θερινό), ως προς την πυκνότητα, το χρώμα

και άλλα μακροσκοπικά χαρακτηριστικά. Έτσι, γίνεται δυνατή η διάκριση των ετησίων

δακτυλίων, που κάνει αναγνώσιμη την ηλικία του δέντρου

το πάχος τους εξαρτάται από το είδος, την ηλικία του δένδρου, τις κληρονομικές

καταβολές και τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής

Παρατήρηση: τα γενικά χαρακτηριστικά της δομής ως προς το μέγεθος και τις μεταξύ τους αναλογίες

διαφέρουν ανάλογα με το είδος του δέντρου. Μεγάλες διαφορές παρατηρούνται ανάμεσα

στα κωνοφόρα και τα πλατύφυλλα ξύλα

Φυσικά Χαρακτηριστικά του ξύλου:

Χρώμα: οφείλεται σε εναποθέσεις οργανικών ουσιών (εκχυλίσματα) στα κυτταρικά τοιχώματα και

τις κυτταρικές κοιλότητες

ποικίλει από λευκό μέχρι μαύρο

γίνεται σκουρότερο, όταν εκτεθεί στην ηλιακή ακτινοβολία

τεχνητή μεταβολή του χρώματος γίνεται με άτμιση, βαφή και χρήση λευκαντικών ουσιών

Οσμή: οφείλεται στην πτητικότητα των εκχυλισμάτων

αποτελεί, ανάλογα με το προϊόν που θα παραχθεί, μειονέκτημα ή πλεονέκτημα

Υφή: οφείλεται στις διαφορές δομής

διακρίνεται σε:

o λεπτή / τραχεία

o ομοιόμορφη / ανομοιόμορφη

Μεταβλητότητα

Δομής:

H δομή του ξύλου μεταβάλλεται, μέσα σε όρια, κατά την διάρκεια ζωής του δέντρου. Η

μεταβλητότητα αφορά την:

δομή των αυξητικών δακτυλίων

μορφολογία και δομή των κυττάρων

χημική σύσταση

13

Διαφοροποιείται:

μέσα στο ίδιο δέντρο

ανάμεσα σε δέντρα του ιδίου είδους

επιδρά στην αντοχή

Ελαττώματα Δομής: χαρακτηρίζεται κάθε απόκλιση από την κανονική δομή, που υποβαθμίζει ταυτόχρονα και την αξία

χρήσης του ξύλου. Σε αυτά υπάγονται και μερικά φυσικά χαρακτηριστικά των δέντρων (ρόζοι,

διεύθυνση ινών, εντεριώνη κλπ).

Αποκλίσεις από

την κανονική

(τυπική) μορφή:

οφείλονται στις επιδράσεις του περιβάλλοντος (καιρικές συνθήκες, έντομα, κλπ).

διακρίνονται σε:

o κλίση (με διατήρηση της ευθυτένειάς του)

o κάμψη

o διχάλωση

o γονατοειδής βάση

o στένωση

o κωνικομορφία

o διόγκωση βάσης

o απόκλιση από την κυκλική διατομή

o βολβώδη εκφυήματα

προκαλούν μείωση της αντοχής και στρεβλώσεις

Αποκλίσεις από

την ευθυΐνια:

αφορά κυρίως την στρεψοΐνια

οι ίνες δεν ακολουθούν παράλληλη διεύθυνση ως προς τον άξονα του κορμού, αλλά

σπειροειδή

ελαττώνεται η μηχανική αντοχή και προκαλούνται ραγάδωση, στροφή και στρέβλωση της

διατομής

μπορεί να προκληθεί τεχνητά, όταν η κατεργασία του ξύλου δεν γίνεται παράλληλα προς

την κατεύθυνση των ινών (λοξοΐνια), με ανάλογη επίδραση πάνω στις ιδιότητες του

στοιχείου

Ακανονιστίες

αυξητικών

δακτυλίων:

μορφές:

o εκκεντρότητα

o ψευδείς δακτύλιοι

o ασυνεχείς δακτύλιοι

o οδοντωτοί δακτύλιοι

o διπυρήνωση ή πολυπυρήνωση

μειώνουν τις μηχανικές αντοχές

γενικά δεν υποβιβάζουν σημαντικά την αξία χρήσης του υλικού

σημαντικές διακυμάνσεις στο πλάτος των ετησίων δακτυλίων αυξάνουν τις εσωτερικές

τάσεις και προκαλούν ραγάδες

14

Ανώμαλη δομή

(θλιψιγενές και

εφελκυσμογενές

ξύλο):

δημιουργείται στα κλαδιά και τον κορμό, όταν αυτός αποκλίνει από την τυπική

κατακόρυφη θέση

στα κωνοφόρα είδη, δημιουργείται θλιψιγενές και στα πλατύφυλλα εφελκυσμογενές ξύλο

εμφανίζεται στην πλευρά όπου οι ετήσιοι δακτύλιοι είναι πλατύτεροι, ενώ η εντεριώνη

παρουσιάζει έκκεντρη θέση

το θλιψιγενές ξύλο έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος, μικρότερες αντοχές και υπό φόρτιση

μπορεί να προκαλέσει απότομη θραύση του δομικού στοιχείου

η μηχανική αντοχή του εφελκυσμογενούς ξύλου είναι άλλοτε μεγαλύτερη και άλλοτε

μικρότερη από την αντίστοιχη του ευθυτενούς

στο εφελκυσμογενές ξύλο είναι δύσκολη η κατεργασία με μηχανήματα και το κάρφωμα

Διακοπή συνέχειας

ιστών και ινών:

Σε αυτές περιλαμβάνονται:

ραγάδες:

διακρίνονται σε θλιψιγενείς, τοξοειδείς ή περιφερειακές και διαμετρικές ή

αστεροειδείς

οφείλονται σε διακοπή της συνέχειας των ιστών του ξύλου

εμφανίζονται στα όρια των ετησίων δακτυλίων ή κατευθύνονται από την εντεριώνη

προς την περιφέρεια

μπορεί να γίνουν εντονότερες κατά την υλοτόμηση, την ξήρανση ή την κατεργασία

του ξυλοτεμαχίου

ρητινοθύλακες:

πρόκειται για επιμήκη φακοειδή ανοίγματα γεμάτα ρητίνη, στα όρια των αυξητικών

δακτυλίων

προέρχονται από κραδασμούς ή κάμψη κυρίως των κωνοφόρων δέντρων

Χρωματικές

ανωμαλίες:

οφείλονται σε παράσιτα (βακτήρια, μύκητες), τραυματισμό ή άλλες άγνωστες αιτίες

οι μη παρασιτικές ανωμαλίες διακρίνονται σε:

χρωματικές κηλίδες

εγκλεισμένο σομφό

ακανόνιστο (κόκκινο) εγκάρδιο της οξιάς

καστανό εγκάρδιο του φράξου

χρωματική ανωμαλία μπορεί να προέλθει ύστερα από μηχανικό τραυματισμό ή

βιολογική προσβολή του ξύλου ενός δέντρου, εξ αιτίας τοπικής συγκέντρωσης

εκχυλισμάτων

χρωματική ανωμαλία μπορεί να υπάρχει χωρίς προσβολή από μύκητες, αλλά η

προσβολή από μύκητες συνοδεύεται πάντα με χρωματική ανωμαλία είτε κατά θέσεις είτε

με την μορφή εγκάρδιου ξύλου

Τραυματικές

ακανονιστίες:

προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα, ανθρώπινη παρέμβαση, προσβολές εντόμων ή

ζώων, κλπ

σε περίπτωση τραυματισμού το δέντρο αντιδρά με την δημιουργία επουλωτικού ιστού, με

15

ακανόνιστο σχήμα και μέγεθος

Φυσικά αυξητικά χαρακτηριστικά: όταν το ξύλο εξετάζεται ως δομικό υλικό για την παραγωγή προϊόντων ξύλου ή για

την χρήση του σε κατασκευές, ορισμένα φυσικά αυξητικά χαρακτηριστικά του δέντρου αποτελούν

ελαττώματα

Ρόζοι:

είναι τα ενσωματωμένα τμήματα των κλάδων στον κορμό

διακρίνονται σε:

o συμφυείς (σύμφυτους) ή χλωρούς (ζωντανά κλαδιά που ενσωματώνονται στον κύριο

κορμό με συνεχόμενους αυξητικούς μανδύες)

o αποπίπτοντες ή νεκρούς (ξερά νεκρά κλαδιά που περικλείονται μέσα στον κορμό

σαν ξένα σώματα)

η ύπαρξή τους οδηγεί σε αποκλίσεις από την ευθυΐνια και σε ζώνες με θλιψιγενές και

εφελκυσμογενές ξύλο

η παρουσία νεκρών ρόζων ελαττώνει σημαντικά την αντοχή σε εφελκυσμό του ξύλου

(αποτελεί ασυνέχεια, οπή στην μάζα του ξύλου)

η διάμετρος των ρόζων και η διάταξη τους (π.χ. μεγάλη συγκέντρωση σε μια μικρή

περιοχή) μπορεί να έχει μεγαλύτερη επιρροή από τον αριθμό τους

οι ρόζοι έχουν δυσμενέστερη επιρροή όταν βρίσκονται στην εφελκυόμενη περιοχή του

στοιχείου

η αντοχή σε εγκάρσια θλίψη μπορεί να αυξάνεται με την παρουσία σύμφυτων ρόζων

Εντεριώνη: δημιουργεί προβλήματα όταν είναι ενσωματωμένη σε ξύλινα δομικά μέλη, λόγω

διαφορετικής δομής από το υπόλοιπο ξύλο

συνοδεύεται συνήθως από ρόζους και ραγάδες

ανάλογα με το μέγεθός της μπορεί να συνεπάγεται μείωση της μηχανικής αντοχής

4. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΞΥΛΟΥ Στη χώρα μας τα κυριότερα είδη ξύλου που χρησιμοποιούνται σε διάφορα προϊόντα και κατασκευές κατά σειρά σπουδαιότητας (από άποψη παραγωγής και οικονομικότητας) και κατά κατηγορία φαίνονται στον Πίνακα 1. Άλλα ελληνικά είδη που παράγουν ξύλο για διάφορες χρήσεις αλλά σε μικρές ποσότητες είναι από τα κωνοφόρα: κυπαρίσσι, άρκευθος, ίταμος και από τα πλατύφυλλα: καρυδιά, πλάτανος, φτελιά, σφενδάμι, σημύδα, φιλύρα, κλήθρα, γαύρος, φουντουκιά, σορβιά, οστριά, ελιά, ιπποκαστανιά, ακακία, μουριά, ευκάλυπτος, ιτιά, αείφυλλα πλατύφυλλα. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το ποσοστό τεχνικού

16

ξύλου από την εγχώρια παραγωγή είναι μικρό (περί το 25-30%), ενώ το υπόλοιπο είναι καυσόξυλο.

Πέρα όμως από τα εγχώρια είδη ξύλου, στη χώρα μας εισάγονται και ξενικά είδη σε στρόγγυλη μορφή ή σε πριστή ξυλεία, τα οποία κατεργάζονται παραπέρα για διάφορα προϊόντα ξύλου. Οι εισαγωγές αυτές περιλαμβάνουν είδη δρυός και πεύκης και πολλά πλατύφυλλα τροπικά ξύλα (Teak, Zebrano, Amazakoue, Palissander, Padauk, Bubinga, Afzelia, Iroko,, Afara, Ako, Difou, Ramin, Framire, Kosipo, Makore, Tiama, Sapele, Sipo Bete, Balsa, Canarium, Okoume, Obeche, Acajou, Seraya, Lauan, Bilinga, Meranti, Dibetou, Niangon, Abura, Μαόνι, κ.α.)

17

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Κυριότερα ελληνικά είδη ξύλου και χρήσεις τους

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΙΔΟΣ ΞΥΛΟΥ ΧΡΗΣΕΙΣ

ΚΩΝΟΦΟΡΑ Ετήσια παραγωγή

Πεύκη

(μαύρη, δασική, λευκόδερμος,

χαλέπιος, τραχεία κ.α.)

Παραγωγή:300.000 κ.μ. περίπου

Οικοδομικές κατασκευές, πατώματα, κιβώτια,

στύλοι, στρωτήρες, έπιπλα, βαρέλια, βάρκες,

ιστοί πλοίων, μοριοπλάκες, ινοπλάκες,

χαρτοπολτός, αντικολλητά, ξυλεία

μεταλλείων(χαλέπιος, τραχεία), ξυλόγλυπτα

(λευκόδερμος)

Ελάτη

Παραγωγή:250.000κ.μ.

(μαζί με την ερυθρελάτη)

Οικοδομικές κατασκευές, πατώματα, κιβώτια,

στύλοι, έπιπλα, ιστοί, στρωτήρες, τορνευτά,

χαρτοπολτός, μοριοπλάκες, ινοπλάκες.

Ερυθρελάτη Όπως και η Ελάτη. Επιπλέον μουσικά όργανα,

ναυπηγικές κατασκευές.

ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΑ Οξιά

Παραγωγή:450.000 κ.μ.

Έπιπλα (ύστερα από άτμιση), στρωτήρες,

πατώματα, ξυλόφυλλα, αντικολλητά,

μοριοπλάκες, ινοπλάκες, χαρτοπολτός, λαβές

εργαλείων, μέρη μουσικών οργάνων, πλοία,

παιγνίδια, καυσόξυλα.

Δρυς (διάφορα είδη)

Παραγωγή:1.200.000 κ.μ.

Οικοδομικές και ναυπηγικές κατασκευές, έπιπλα,

πατώματα, πάσσαλοι, στρωτήρες, βαρέλια,

τορνευτά, κάρα, καυσόξυλα, κάρβουνα.

Λεύκη

Παραγωγή:

περίπου 500.000 κ.μ

Οικοδομικές κατασκευές, ξυλόφυλλα,

αντικολλητά, κιβώτια, εσωτερικά επίπλων,

σπίρτα, τεχνητά μέλη, παιγνίδια, μοριοπλάκες,

ινοπλάκες, χαρτοπολτός.

Καστανιά

Παραγωγή:

περίπου 30.000κ.μ.

Πατώματα, έπιπλα, πάσσαλοι, στύλοι, δοκοί,

ξυλεία μεταλλείων, οικιακά σκεύη, βαρέλια,

μοριοπλάκες, ινοπλάκες, χαρτοπολτός

18

5. ΟΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ

Πυκνότητα είναι το μέτρο της μάζας που περιέχεται (περικλείεται) σε ορισμένο όγκο του και εκφράζεται με το πηλίκο της μάζας δια του όγκου. Η πυκνότητα και το ειδικό βάρος εκφράζονται με τον ίδιο αριθμό. Η πυκνότητα του κάθε είδους δίνεται σε ποσοστό 0% και 12% συνήθως. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την πυκνότητα είναι:

1. η ποσότητα του νερού που περιέχεται στη μάζα του 2. η δομή του ξύλου 3. τα εκχυλίσματα και 4. η χημική σύσταση του ξύλου. ΥΓΡΑΣΙΑ Υγρασία είναι το βάρος του νερού που περιέχεται (περικλείεται) στο ξύλο και εκφράζεται ως ποσοστό επί τις εκατό επί του απόλυτα ξηρού βάρους του ξύλου. Η υγρασία επηρεάζει την πυκνότητα, τις μηχανικές ιδιότητες, την κατεργασία, την θερμική και ηλεκτρική αγωγιμότητα, την ανθεκτικότητα του ξύλου στις προσβολές από μύκητες, ενώ τέλος είναι και καθοριστικός παράγοντας για την ξήρανση του ξύλου, τον εμποτισμό αυτού, την παραγωγή επίπλων, ξύλινων κατοικιών και άλλων ξυλοκατασκευών. ΡΙΚΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΓΚΩΣΗ Η ελάττωση (μείωση) των διαστάσεων του ξύλου, όταν αυτό αποβάλλει υγρασία κάτω από το

σημείο ινοκόρου (30-32%) ονομάζεται ρίκνωση. Από την άλλη μεριά, η αύξηση των

διαστάσεων του ξύλου, όταν η υγρασία αυξάνεται από μια χαμηλή τιμή η υγρασία 0% μέχρι το

σημείο ινοκόρου, ονομάζεται διόγκωση. Και στις δυο αυτές μεταβολές παρατηρείται μείωση

και αύξηση του ξύλου και στις τρεις κατευθύνσεις (εφαπτομενική, ακτινική, αξονική).

Μεταβολές της υγρασίας πάνω από το σημείο ινοκόρου, μεταβολές δηλαδή που λαμβάνουν

χώρα μέσα στις κυτταρικές κοιλότητες του ξύλου, δεν προσδίδουν καμία μεταβολή στις

διαστάσεις του ξύλου.

ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Όπως και τα υπόλοιπα υλικά έτσι και το ξύλο όταν θερμαίνεται παρατηρείται αύξηση των

διαστάσεών του ενώ αντίθετα όταν ψύχεται μείωση αυτών. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται

διαστολή και συστολή, αντίστοιχα. Εξαιτίας της δομής του ξύλου η διαστολή και η συστολή

δεν είναι ίδιες στις τρεις αυξητικές κατευθύνσεις του ξύλου. Οι μεταβολές αυτέ είναι πολύ

μικρότερες συγκρινόμενες με την ρίκνωση και την διόγκωση. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό

με την χαμηλή θερμική αγωγιμότητα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε περίπτωση φωτιάς.

ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Το ξύλο λόγω του ότι είναι ανισότροπο υλικό, παρουσιάζει διαφορετική μηχανική αντοχή στις τρεις αυξητικές κατευθύνσεις. Τυπικά η αντοχή σε δυνάμεις που δρουν αξονικά είναι μεγαλύτερη, ενώ δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ της εφαπτομενικής και της ακτινικής τομής. Οι μηχανικές ιδιότητες επηρεάζονται από:

Την υγρασία. Μείωση αυτής κάτω από το σημείο ινοκόρου έχει σαν αποτέλεσμα την

αύξηση της μηχανικής αντοχής

Την πυκνότητα. Μεγάλη πυκνότητα σημαίνει και μεγάλη μηχανική αντοχή

19

Την θερμοκρασία. Αύξηση της θερμοκρασίας προκαλεί μείωση της μηχανικής αντοχής.

Υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και χημική αλλοίωση του ξύλου και

να ελαττώσουν σημαντικά την αντοχή αυτού.

Σφάλματα δομής. Η παρουσία σφαλμάτων προκαλεί μείωση της μηχανικής αντοχής.

Σφάλματα όπως οι ρόζοι, οι ραγάδες το θλιψιγενές και το εφελκυσμογενές ξύλο

προκαλούν μεγαλύτερη μείωση. Δυσμενή επίδραση έχει επίσης και η προσβολή του

ξύλου από έντομα ή μύκητες.

Διάρκεια φόρτισης. Έχει σημαντική επίδραση και μάλιστα αντιστρόφως ανάλογη

επίδραση στην μηχανική αντοχή του ξύλου. Μόνιμη φόρτιση μπορεί να ελαττώσει την

αντοχή του ξύλου ακόμη και σε ποσοστό 50-75%

Οι σημαντικότερες μηχανικές αντοχές του ξύλου αναφέρονται παρακάτω:

α) Αντοχή σε εφελκυσμό: Το ξύλο βρίσκεται σε τάσεις εφελκυσμού όταν οι δυνάμεις που δρουν πάνω του τείνουν να το απομακρύνουν (επιμηκύνουν) β) Αντοχή σε θλίψη: Το ξύλο βρίσκεται σε τάσεις θλίψης όταν οι δυνάμεις που ενεργούν πάνω του τείνουν να το συνθλίψουν. γ) Αντοχή σε διάτμηση: Το ξύλο βρίσκεται σε διάτμηση όταν οι δυνάμεις που ενεργούν πάνω του τείνουν να προκαλέσουν ολίσθηση του μέρους του σώματος όπου ασκείται η φόρτιση, σε παράπλευρο μέρος του ίδιου του σώματος δ) Αντοχή σε κάμψη: Στις περισσότερες κατασκευές το ξύλο φορτίζεται με δυνάμεις που προκαλούν κάμψη, και ειδικά στατική κάμψη, η οποία και είναι η σπουδαιότερη μηχανική του ιδιότητα. Η αντοχή σε κάμψη εκτιμάται με τον υπολογισμό του Μέτρου Θραύσεως, το οποίο και δείχνει τις μέγιστες τάσεις των ινών των εξωτερικών πλευρών του ξύλου, όταν η δοκός θραύεται με την επίδραση φορτίου που ασκείται σιγά σιγά και για μεγάλο χρονικό διάστημα. ε) Ελαστικότητα: Το ξύλο έχει μεγαλύτερη ελαστικότητα από άλλα υλικά, δηλαδή κάμπτεται περισσότερο υπό την επίδραση ορισμένου φορτίου. στ) Αντοχή σε κρούση: Αναφέρεται σε απότομη δυναμική φόρτιση και έχει σημασία μόνο για ορισμένες χρήσεις του ξύλου όπως λαβές εργαλείων, αθλητικά είδη, κιβώτια συσκευασίας, όπου και το ξύλο παρουσιάζει μεγαλύτερη μηχανική αντοχή σε δυναμικά φορτία παρά σε στατικά ζ) Αντοχή σε σχίση: Παρατηρείται όταν οι εξωτερικές δυνάμεις που δρουν πάνω του με τη μορφή σφήνας. Το ξύλο έχει πολύ μικρή αντοχή σε αξονική σχίση, γεγονός που ερμηνεύει το ότι σχίζεται πολύ εύκολα. η) Σκληρότητα: Με τον όρο σκληρότητα εννοούμε την αντίσταση του ξύλου όσον αφορά την είσοδο σωμάτων στη μάζα του. Η σκληρότητα παρατηρείται 1,2 με 2 φορές μεγαλύτερη στην αξονική διεύθυνση σε σχέση με την εγκάρσια. Η ιδιότητα αυτή έχει άμεση εφαρμογή σε ορισμένες χρήσεις του ξύλου όπως παρκέτα, πατώματα, αθλητικά είδη κ.λ.π.

ΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Στην κατηγορία αυτή πρακτική σημασία έχει η παραγωγή ήχου με: Άμεση κρούση του ξύλου (μουσικά όργανα)

Η συμπεριφορά του ξύλου όταν οι ήχοι παράγονται από άλλες πηγές που προσπίπτουν στην ξύλινη επιφάνεια με τη μορφή ηχητικών κυμάτων (αντιχείο). Οξύς ήχος παράγεται από ξύλο με μεγάλη πυκνότητα, μικρό ποσοστό υγρασίας, μεγάλη ελαστικότητα και μεγάλες διαστάσεις. Αντιθέτως ξύλο με μικρή ελαστικότητα, μικρή πυκνότητα, μεγάλο ποσοστό υγρασίας, και μικρές διαστάσεις παράγει βαρείς ήχους.

20

ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Από τις οποίες πιο σημαντικές είναι η ηλεκτρική αντίσταση του ξύλου (η αντίστασή του

δηλαδή στην δίοδο συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος) και οι διηλεκτρικές ιδιότητες, κάτω από

την επίδραση εναλλασσόμενου ρεύματος υψηλής συχνότητας.

ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ

Εδώ συγκαταλέγονται οι διάφοροι εξωτερικοί παράγοντες, όπως τα βακτήρια, οι μύκητες, τα

έντομα, οι τερμίτες και οι διάφοροι θαλάσσιοι οργανισμοί, αλλά και όλοι οι κλιματικοί,

μηχανικοί, θερμικοί αλλά και χημικοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν

οποιαδήποτε αλλοίωση της εμφάνισης, της δομής, αλλά και της χημικής σύστασης του ξύλου.

6. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΞΥΛΟΥ

Το ξύλο ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται, ιδιαίτερα στις φτωχές χώρες, κυρίως σαν

θερμαντική και καύσιμη ύλη. Υπάρχει όμως, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες, μια πλειάδα

προϊόντων (χρήσεων) που στηρίζεται στο ξύλο σαν πρώτη ύλη. Η αξιοποίηση του ξύλου για

την παραγωγή διαφόρων προϊόντων υπάρχει σαν δραστηριότητα από την εμφάνιση του

ανθρώπου στη γη. Σήμερα, όμως, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, τα προϊόντα που

παράγονται είναι πολυάριθμα και καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες της ξυλείας που

παράγεται σε όλον τον πλανήτη κάθε χρόνο. Και μόνο αν αναλογιστεί κάποιος ότι η πρώτη

ύλη για την παραγωγή χαρτιού είναι το ξύλο, μπορεί να φανταστεί το μέγεθος των ποσοτήτων

σε ξυλεία που καταναλώνονται.

Ένας από τους πολλούς λόγους που οδήγησαν στην μεγάλη αυτή ποικιλία προϊόντων που

υπάρχει σήμερα, είναι η προσπάθεια των τεχνολόγων ξύλου να εκμεταλλευτούν τα

πλεονεκτήματα και να εξαλείψουν τα μειονεκτήματα που έχει το ξύλο σαν υλικό. Σ’ αυτό το

κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη αναφορά στα βασικότερα από αυτά τα πλεονεκτήματα-

μειονεκτήματα γιατί σχετίζονται άμεσα με τις ιδιότητες του ξύλου που θα αναλυθούν

διεξοδικά στη συνέχεια.

Πλεονεκτήματα του ξύλου:

α) Είναι ανανεώσιμη πρώτη ύλη: Αναπαράγεται από τη φύση σε αντίθεση με άλλες ορυκτές

πρώτες ύλες (πετρέλαιο, μεταλλεύματα) που εξαντλούνται συνεχώς.

β) Έχει μεγάλη αισθητική αξία, διότι είναι διαθέσιμο σε πολλούς συνδυασμούς χρωμάτων και

σχεδίασης. Είναι ζεστό υλικό με ιδιαίτερη αίσθηση στην αφή και στην όραση (π.χ. σύγκριση

ενός ξύλινου μ’ ένα μεταλλικό ή πλαστικό έπιπλο).

γ) Έχει μεγάλη μηχανική αντοχή σε σχέση με το βάρος του - Είναι άριστο δομικό υλικό με

μεγάλες κατασκευαστικές δυνατότητες και αρχιτεκτονική αξία.

δ) Είναι μονωτικό υλικό στη θερμότητα και στον ηλεκτρισμό.

ε) Δεν οξειδώνεται (δεν σκουριάζει) – Δεν ρυπαίνει το περιβάλλον.

στ) Η κατεργασία του είναι σχετικά εύκολη και απαιτεί μικρή κατανάλωση ενέργειας.

21

Φέροντα στοιχεία ξύλου σε στέγη.

Μειονεκτήματα του ξύλου:

α) Είναι υγροσκοπικό υλικό, δηλαδή απορροφά ή χάνει υγρασία και αντίστοιχα ρικνώνεται ή

διογκώνεται με την απώλεια ή πρόσληψη υγρασίας.

β) Είναι ανισότροπο υλικό, δηλαδή διαφέρει η δομή του, η μηχανική αντοχή του και άλλες

ιδιότητές του στις τρεις κύριες διευθύνσεις / τομές του.

γ) Προσβάλλεται από μύκητες, έντομα και μικροοργανισμούς και κατά συνέπεια αλλοιώνεται.

δ) Καίγεται σχετικά εύκολα.

Στρέβλωση και ραγάδες σε ξύλο εξαιτίας απότομων μεταβολών υγρασίας

22

Ανισοτροπία του ξύλου: πολλές ιδιότητες του ξύλου διαφέρουν ανάλογα με την διεύθυνση

στην οποία αναφερόμαστε (L=αξονική, R=ακτινική, T=εφαπτομενική)

Ξύλο που έχει προσβληθεί από μύκητες (αλλοίωση)

Το ξύλο είναι εύφλεκτο υλικό.

23

7. ΤΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ

Τα κυριότερα προϊόντα που προέρχονται σήμερα από το ξύλο είναι:

ΜΑΛΑΜΙΝΕΣ

Οι μελαμίνες είναι ένα από τα διακοσμητικά υλικά επιπλοποιίας, ιδιαίτερης αντοχής,

προσφέροντας καλαίσθητες και ολοκληρωμένες προτάσεις σε ιδιώτες, επαγγελματίες και σε

ξενοδοχειακούς χώρους. Είναι διακοσμητικά φιλμ/χαρτιά εμποτισμένα με ρητίνες μελαμίνης

που επενδύονται σε Μοριοσανίδα (ChipBoard) ή MDF (μίας ή δύο όψεων).

MDF-ΙΝΟΣΑΝΙΔΕΣ

Οι ινοσανίδες μέσης πυκνότητας(MDF) είναι πάνελ που προέρχονται από την θερμή

συμπίεση ινών ξύλου, με πρόσμιξη ρητίνης. Το MDF αποτελεί ιδανικό υποκατάστατο του

ξύλου, μπορεί να επεξεργαστεί μηχανικά με οποιοδήποτε τρόπο, να δώσει οποιοδήποτε

επιθυμητό περίγραμμα, καμπύλη ή σκάλισμα και εξαιτίας της καλής και λείας επιφάνειας

μπορεί να φινιρισθεί και να επενδυθεί με διάφορα επιστρώματα (καπλαμά, βερνίκια, λάκες

κλπ).

Κύριες χρήσεις: επιπλοποιία, πόρτες, κορνιζοποιεία κ.α.

ΜΟΡΙΟΣΑΝΙΔΕΣ

Οι μοριοσανίδες είναι πλάκες από συγκολλημένα λεπτά τεμαχίδια ή ίνες ξύλου με κόλες

συνθετικής ρητίνης και κατασκευάζονται υπό την επίδραση θερμότητας και πιέσεως. Οι

μοριοσανίδες χρησιμοποιούνται : για διάφορες δομικές & ξυλουργικές κατασκευές. Όπως την

κατασκευή επίπλων καθημερινής χρήσης , εσωτερικές διακοσμήσεις και τοιχοποιίες ή

ψευδοροφών τοποθετούμενες σε μεταλλικά πλαίσια (συστήματα τοιχοποιίας και οροφών), για

πορτάκια και πάνελ τύπου σάντουιτς.

ΚΟΝΤΡΑ ΠΛΑΚΕ

Το Κόντρα Πλακέ είναι ένα είδος τεχνητής ξυλείας που κατασκευάζεται από αντικολλητά

ξυλόφυλλα πάχους 0,5 έως και 3mm και σπανιότερα έως και 8mm. Αποτελείται από τη

συγκόλληση μονού στρώσεων ξυλόφυλλων κάθετα διατεταγμένες με σκοπό την επίτευξη

καλύτερων μηχανικών αντοχών. Όσο πιο λεπτά είναι τα ξυλόφυλλα που χρησιμοποιούνται,

24

τόσο μεγαλύτερη είναι η ανθεκτικότητα του κόντρα πλακέ που παράγεται. Πρόκειται για υλικό

που παρουσιάζει υψηλή αντοχή στην υγρασία, έχει χαμηλό βάρος & εξαιρετικές αντοχές.

Η χρήση τους εξαρτάται από την σύνθεσή τους και τις κόλλες που έχουν χρησιμοποιηθεί για

την παραγωγή τους. Η συγκόλληση των ξυλόφυλλων του Κόντρα Πλακέ γίνεται με κόλλες muf

για Κ/Π εξωτερικής χρήσης και για εσωτερική χρήση με κόλλα Ε1. Το Κόντρα πλακέ έχει

μεγάλη διάρκεια ζωής και αρκετοί τύποι έχουν τη δυνατότητα για πολλές επαναληπτικές

χρήσεις.

Η σύνθεση αποτελείται από φάτσα όπισθεν (εξωτερικός καπλαμάς συνήθως ενιαίος), καρδιά

(ένα ή περισσότερα ξυλόφυλλα ανάλογα το πάχος συνήθως συνενωμένα & κολλημένα ανά

ένα με αντίθετη ροή ινών).

Χρήσεις: Ναυπηγική, Επιπλοποιία, Επένδυση εσωτερικών & εξωτερικών πορτών, Οικοδομή

(για εμφανές μπετόν), χωρίσματα & επενδύσεις κτιρίων, Δάπεδα (Antiskid), Δεματοποίηση,

Κατασκευές παιχνιδιών, μουσικών οργάνων κλπ., Πινακίδες σήμανσης, Καρότσες φορτηγών.

OSB

To OSB είναι μία δομική ξυλόπλακα σε επίπεδη μορφή που παράγεται από ειδικού τύπου ξυλοτεμαχίδια (λωρίδες ξύλου –strands) συγκολλημένα με ρητίνη μεγάλης αντοχής σε υγρασία και θερμοκρασία και διασταυρωμένα με προσανατολισμένη διάταξη, σε 3 έως 5 στρώσεις , έτσι ώστε τα ξυλοτεμαχίδια κάθε στρώσης να κατευθύνονται κάθετα προς αυτά της επόμενης στρώσης. Το OSB έχει μεγάλη μηχανική αντοχή στις κατασκευές. Οι πολλές στρώσεις ξυλοτεμαχιδίων με κάθετη διάταξη μεταξύ τους και η ευθυγράμμιση των ξυλοτεμαχιδίων των επιφανειακών στρώσεων στο μήκος της ξυλοπλάκας είναι ο λόγος που αυξάνουν την μηχανική αντοχή και την ελαστικότητα της ξυλόπλακας.

Χρήσεις: δομικά μονωτικά πάνελ, πλάκες ξυλοτύπων για μπετό, σανίδωμα στεγών & πάνελ επικάλυψης εσωτερικών & εξωτερικών τοίχων προκατασκευασμένων κατοικιών και άλλων κτιρίων, βιομηχανική συσκευασία & κουτιά εμπορευμάτων, παλέτες, ξυλουργικές εργασίες, σε μέρη επίπλων ταπετσαρίας

25

8. ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΞΥΛΟΥ

Μερικά από τα μηχανήματα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την κατεργασία του ξύλου είναι: πριονοκορδέλες, πλάνες, ξεχονδριστήρες, γωνιάστρες, σβούρα, παλινδρομικό δισκοπρίονο τύπου radial, θερμή πρέσα συγκόλλησης επιφανειών, σύνθετο 5 εργασιών, αλυσοτρύπανο, μορσοτρύπανα, απλό τρυπάνι, φρέζα, τριβείο δίσκου και ταινίας, τόρνο, συγκολλητική περιθωρίων, φαλτσοπρίονα (radial) πάγκου, αεροσυμπιεστές, πλήρη σειρά εργαλείων χειρός (δράπανα απλά, κρουστικά, βιδολόγους, τριβεία παλμικά, τριβεία σχήματος δέλτα, ταινιολειαντήρες, έκκεντρα τριβεία, δισκοπρίονα, σέγες, σεγάτσες (αλεποουρές),καρφωτικά αέρος, φρέζες (ρούτερ) χειρός, οδηγούς τρυπήματος (σύστημα 32mm, φυράμια, καβίλιες), πολυεργαλεία και τροχιστικά.

9. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΞΥΛΟΥ

Η κατεργασία που υφίσταται το ξύλο κατά τον τεμαχισμό του σε μικρότερα τεμάχια (σχιστά, πριστά, ξυλόφυλλα, πλανίδια ή τεμαχίδια, κτλ.) ή κατά τη διαμόρφωσή του σε διάφορα σχήματα με χρησιμοποίηση μηχανικών μέσων ομνομάζεται μηχανική κατεργασία. Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται κοπτικά μέσα σε εργαλεία ή κεφαλές αποχωρίζεται κατά τη διάρκεια της κατεργασίας ένα μέρος του κατεργαζόμενου υλικού (π.χ. διαμόρφωση προφίλ στις επιφάνειες του ξύλου, διάνοιξη οπών, κτλ.) διαφοροποιείται η αρχική μορφή χωρίς την παραγωγή υπολειμμάτων κατεργασίας.

Η κατεργασία του ξύλου και των προϊόντων ξύλου με χρήση κατάλληλων εργαλείων και μηχανημάτων έχει ως σκοπό τη μετατροπή ακατέργαστης πρώτης ύλης ξύλου (κορμοί

26

δένδρων) σε πριστή ξυλεία και άλλα προϊόντα μηχανικής κατεργασίας (καπλαμάδες, αντικολλητά, μοριοσανίδες, ινοσανίδες, κτλ.) και σε δεύτερη φάση τη μετατροπή των προϊόντων αυτών σε συγκεκριμένες κατασκευές επίπλων, κουφωμάτων κτλ.

Βασικό χαρακτηριστικό της μηχανικής κατεργασίας του ξύλου είναι ότι δε μεταβάλλεται η δομή και η σύσταση του ξύλου. Με τη βοήθεια μαχαιριών, τριβείων, πριονιών, σπαστήρων, κτλ. μπορούν να πραγματοποιηθούν διάφορες κατεργασίες όπως:

Πρίση ξύλου (κοπή ξύλου) με ταινιοπρίονο (πριονοκκορδέλα) και με δισκοπρίονο. Την πρίση διακρίνουμε σε κατά μήκος πρίση (παράλληλα προς τις ίνες του ξύλου) και σε εγκάρσια πρίση (κάθετα προς τις ίνες του ξύλου).

Πλάνισμα ξύλου σε πλάνη με τραπέζι ή σε ραμποτέζα (μηχάνημα με 4 κεφαλές πλάνης για ταυτόχρονο πλάνισμα και των 4 πλευρών των πριστών).

Ξεχόνδρισμα ξύλου (πλάνισμα ξύλου με αφαίρεση συγκεκριμένου επιθυμητού πάχους ξύλου) με ξεχονδριστήρα.

Κοπή του ξύλου με μαχαίρι κατά την εκτύλιξη του κορμού για παραγωγή ξυλοφύλλων.

Τρύπημα ξύλου για άνοιγμα τρύπας σε συνδέσεις μόρσου-τρύπας ή καβίλιας-τρύπας. Το τρύπημα γίνεται με διάφορους τύπους μηχανημάτων τρυπανιών όπως απλό τρυπάνι, πολυτρύπανο, μορσοτρύπανο, αλυσοτρύπανο.

Μορφοποίηση ξύλου (διαμόρφωση μορφών προφίλ) σε σβούρα, φρέζα, κτλ.

Λείανση ξύλου σε τριβεία (γυαλοχαρτιέρες) διαφόρων τύπων.

Στη μηχανική κατεργασία του ξύλου που γίνεται με αφαίρεση του πλεονάζοντος ξύλου, τα αφαιρούμενα ξυλοτεμαχίδια έχουν μέγεθος που ποικίλει από χιλιοστά του χιλιοστού (σκόνη ξύλου που παράγεται κατά τη λείανση), μέχρι και εκατοστά του μέτρου (π.χ. ξυλοτεμαχίδια για παραγωγή μοριοσανίδων) ή και μέτρα (π.χ. τα ξυλόφυλλα που παράγονται κατά την εκτύλιξη των κορμών).

Η σωστή μηχανική κατεργασία του ξύλου απαιτεί, πέραν από την εφαρμογή συγκεκριμένων κανόνων μηχανικής κατεργασίας και τεχνολογίας ανάλογα με το είδος της κατεργασίας (κοπή, τρύπημα, πλάνισμα, λείανση, κτλ.), και τη γνώση της συμπεριφοράς των ιδιοτήτων των διαφόρων ειδών ξύλου. Οι παράγοντες που επηρεάζουν καθοριστικά τη μηχανική κατεργασία του ξύλου είναι η πυκνότητα του ξύλου, η δομή του ξύλου, τα σφάλματα του ξύλου και η χημική του σύσταση. Έτσι, ξύλα μεγάλης πυκνότητας (δρυς, ευκάλυπτος, padauk, palissander, κτλ.) απαιτούν μεγαλύτερη γωνία κοπής, μεγαλύτερο αριθμό δοντιών, μικρότερο βήμα και καταναλώνουν περισσότερη ενέργεια σε σχέση με ξύλα που έχουν μικρή πυκνότητα. Ξύλα με σύνθετη στρεψοΐνια (αντίθετα νερά), (π.χ. μαόνι αμερικής, σαπέλι, ντιμπετού, φραμίρε, κοτιμπέ), απαιτούν μικρότερη γωνία κοπής (20 -15 μοίρες αντί 30) κατά το πλάνισμα.

27

10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://portal.tee.gr/portal/page/portal/MATERIAL_GUIDES/KSILO/xil_1_2nt.htm

http://users.teilar.gr/~mantanis/Domi-Xylou.pdf

http://www.cretanlyra.gr

https://www.alfawood.gr/products.html

http://www.wfdt.teilar.gr/material/EDU_FILES/324_Didaktikes_simeivseis.pdf

http://greekworldhistory.blogspot.gr/2015/09/blog-post_20.html