SADRŽAJ

UVOD........................................................................................................................................1

1.Pojam i vrste krađa................................................................................................................2

2. Obična krađa.........................................................................................................................3

2.1 Krađa po trgovinskim radnjama......................................................................................3

2.2 Krađe iz nezaključanih prostorija....................................................................................4

2.3 Krađe u sredstvima javnog saobraćaja............................................................................5

2.4 Hotelske krađe................................................................................................................5

2.5 Džepne krađe..................................................................................................................6

3. Način saznanja, obezbjeđenja lica mjesta i uviđaja..............................................................7

4. Otkrivanje učinioca...............................................................................................................9

ZAKLJUČAK..............................................................................................................................11

LITERATURA............................................................................................................................12

UVOD

Imovinski deliktima se nazivaju ona vrsta KD (krivičnog djela) kojima se ugrožavaju

(protivpravno prisvojena ili oštećena imovinska prava građana i drugih pravnih subjekata. Po

obimu čine najbrojniju vrstu KD, ali istovremeno iv id delikvencije gde postoji najveći stepen

profesionalizacije.

KD iz ove oblasti su: krađa, teška krađa, razbojnička krađa, razbojništvo, utaja, prevara, sitno

djelo krađe ili prevare, neosnovano dobijanje i korišćenje kredita i druge pogodnosti,

oduzimanja tuđe stvari, uništenje i oštećenje tuđe stvari, neovlašćeno korišćenje tuđeg vozila,

ucjena, zelenaštvo, protivpravno zauzimanje zemljišta, protivpravno useljenje, oštećenje

tuđih prava, zloupotreba poverenje iznuda, prikrivanje.

U ovom seminarskom radu je obrađen pojam i vrste krađe, obične krađe, način i saznanje,

obezbjeđenje lica mesta i uviđaj i otkrivanje ucinioca.

Prema KZ ko tuđu pokretnu stvar oduzme drugom u namjeri da njenim prisvajanjem sebi ili drugom

pribavi protivpravnu imovinsku korist, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine.

1

1.Pojam i vrste krađa

Ovo je jedno od najstarijih KD, jer je od uvijek postojala težnja pojedinca za prisvajanjem

tuđih stvari. Krađa je krivično djelo protiv imovine i u strukturi imovinskog kriminaliteta

zauzima vodeće mjesto po broju izvrženih i otkrivenih krivičnih djela. Oduzimanje može biti

na različite načine, izuzev onih predviđenih u inkriminacijama teških krađa.

Tokom industrijskog razvoja pojavni oblici i načini izvršenja krađa mijenjali su se, ali je

krađa uvek bila najčešće i najrasprostranjenije krivično djelo imovinskog kriminaliteta. Stvar

je predmet materijalne prirode i vrednosti. Tuđa pokretna stvar može biti u svojini, izgubljena

ili napuštena stvar. Stvar bez vlasnika ne može biti predmet krađe.

Krivični zakon predviđa postojanje i sitnog djela krađe, teške krađe i razbojničke krađe. Ova

zakonska klasifikacija krađa izvršena je prema određenim posebnim okolnostima koje ih

prate, kao što su način izvršenja, društvena opasnost učinioca, vrednost ukradenih stvari,

okolnosti pod kojima se djelo vrši, vrijeme izvršenja i sl.

Za krivicu je potreban direktan umišljaj i namjera prisvajanja, osim u slučaju stvarne ili

pravne zablude. „Učinilac ovog KD kazniće se novčano ili zatvorom do 3 godine. Pokušaj

ovog KD je takođe kažnjiv“.

2

2. Obična krađa

Pod običnim krađama podrazumijevamo one krađe koje sadrže samo zakonska obilježja

osnovnog oblika KD krađe, bez bilo kojih okolnosti koje bi tom djelu davali kvalifikovani ili

privilegovani oblik.

Prema ovoj klasifikaciji obične krađe su: krađe iz stanova i kuća, krađe iz trgovinskih radnji,

krađe po preduzećima i ustanovama, krađe po radničkim stanovima, domovima i internatima,

hotelska krađa, krađe po kampovima, plažama i kupalištima, krađe po gradilištima, krađe

odijevnih predmeta iz javnih lokala, krađe u sredstvima javnog saobraćaja, autobuskim,

željezničkim stanicama i aerodromskim i brodskim pristaništima, domaće krađe, krađe

bicikla, seoske krađe, krađe pri polnom opštenju, džepne krađe i sl.

Kod običnih krađa dosta je visoka „ tamna brojka“. Oštećeni se često odlučuju na

neprijavljivanje krađa i to iz raznovrsnih razloda, a najčešče zbog toga što nisu sigurni da li

su stvar izgubili ili im je oduzeta i zato što sumnjaju u mogućnost otkrivanja krađe, kada se

radi o stvarima manje vrijednosti.

Najčešće obične krađe koje se dešavaju su: krađe po trgovinskim radnjama, krađe iz

nezaključanih prostora, krađe u sredstvima javnog saobraćaja, hoteske krađe, džepne krađe.

2.1 Krađa po trgovinskim radnjama

Ove krađe su prvi put zabilježene u Engleskoj u XVII vijeku, ali su se vjerovatno javile sa

pojavom prvih trgovina, tj. već u starom vijeku. Osnovna karakteristika ovih krađa je da se

one vrše u vrijeme kada je trgovinska radnja otvorena, dakle u radno vrijeme. Krade se iz

svih trgovinskih radnji, bez obzira na njihovu veličinu i specifičnost. Najveće štete od

ovakvih krađa su zabilježene u većim trgoviskim radnjama tipa robnih kuća i samoposluga,

zbog veće koncentracije ljudi u objektima i direktnog kontakta potrošača sa robom.

Izvršioci ovih krađa su najčešče zaposleni i potrošači, amateri i mentalni bolesniki.

3

Osoblje zaposleno u radnjama obično ima saučesnike jer su u većini prodavnica preduzete

takve mjere obezbjeđenja da se bez saučesnika ne može izvesti krađa. Saučesnici su obično

rodbina, prijatelji, dobavljači i druga lica koja se pojavljuju u prodavnici po potrebi posla.

Potrošači mnogo češće kradu iz trgovinskih radnji i njihov modus operandi zavisi od niza

okolnosti objektivne prirode i njihove sposobnosti i umiješnosti. Posebni su slučajevi krađe

nakita i vrijednih odjevnih predmeta gdje srećemo organizovane grupe maloljetnih učinilaca,

koje po načinu izvršenja i drugim okolnostima možemo svrstati u profesionalne učinioce.

Amateri najviše kradu po trgovinskim radnjama i njih možemo podijeliti na one koji koriste

situaciju u kojoj se nađu da ukradu neke stvari i one koji to stalno čine, često sami stvarajući

pogodnu priliku za krađu.

„Načini izvršenja su raznovrsni. Obično se ukradeni predmeti stavljaju u pojedine delove

odeće, torbe, korpe, džepove, kišobrane i slične predmete koje nose sa sobom i neprimećeno

udaljavaju iz prodavnice, ili dolaze na kasu i plaćaju određenu količinu robe, a ostatak

skrivaju i iznose“1.

2.2 Krađe iz nezaključanih prostorija

Osnovna karakteristika ovakvog načina izršenja je da se koristi nepažnja vlasnika stanova i

kuća i njihovih ukućana, koji često ostavljaju stanove i druge prostorije za stanovanje

otključane i neobezbijeđene. Izvršioci ovih krađa su najčešće skitnice i prosjaci, a u

posljednje vrijeme su zabilježeni slučajevi organizovanih grupa učinilaca ovakvih krađa, koji

veoma vješto i u kratkom vremenu vrše ovakve krađe.

Jedan od najčešćih načina izvršenja je tzv. „ušunjavanje“2, koje se sastoji u neopaženom

ulasku u nezaključanu prostoriju ili stan, brzom uzimanju predmeta koji su na dohvat ruke,

najčešće odjevnih predmeta, i neopaženom napuštanju prostorija. ovakvi izvršioci idu od

stana do stana, diskretno, pritiskom na kvaku ulaznih vrata, proveravaju da li je stan otključan

i ušunjavaju se u nezaključane stanove.

1 Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001. str 94.2 Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001. str 95.

4

U otkrivanju ovih krađa i njihovih učinilaca teškoću predstavlja to što oštećeni često ne

prijave krađu, jer i ne znaju da li je krađu izvršio neko od ukućana ili lica koja žive u

domaćinstvu, neko prilikom posete ili se radi o licu sa strane . Oštećeni su često i svjesni da

su sami doprinijeli krađi pa se odlučuju na neprijavljivanje.

U razjašnjavanju ovakvih krađa treba preduzeti određene operativno taktičke i istražne

radnje, kao što su prikupljanje obaveštenja, posredno prepoznavanje, preko albuma

fotografija, pod uslovom da je neko vidio učinioca, operativnu kontrolu objekta u kojima se

sakupljaju lica koja vrše ovakve i slične delikte, provjeru i kontrolu lica koja su već

evidentirana kao izvršioci ovakvih krađa, praćenje, postavljanje zasjede, traganje za

ukradenim predmetima i korišćenje MOS evidencije.

2.3 Krađe u sredstvima javnog saobraćaja

Ove krađe se vrše u vozovima, a rjeđe u autobusima i na željezničkim, autobuskim

stanicama, aerodromima i brodskim pristaništima.

Način izvršenja je različit i zavisi od okolnosti slučaja. Prije i posle putovanja putnici su

zaokupljeni pozdravljanjem sa rodbinom, pregledom i kupovinom karata za putovanje,

uvidom u red vožnje i drugim stvarima, te često ostavljaju prtljag bez nadzora, što koriste

učinioci, kojima je dovoljan i trenutak da pokupe prtljag i neopaženo se udalje.

Kao izvršioci se javljaju mlađi ljudi, vrlo pokretljivi i vješti, koji vrebaju priliku za izvršenje

djela i uglavnom se kreću na mjestima i u vrijeme najvećih gužvi ili noću, često i u grupama,

neupadljivo obučeni i pristojnog izgleda.

Kriminalistička obrada krađa iz sredstava javnog saobraćaja je otežana i činjenicom da je

ponekad teško lokalizovati mesto izvršenja krađe, s obzirom da su se ona dogodila dok put

traje, te se može utvrditi samo relacija na kojoj je predmet ukraden.

2.4 Hotelske krađe

5

Hotelske krađe vrše lica koja odsedaju u hotelu, lica koja se nalaze van hotela i hotelsko

osoblje. Kao objekat napada javljaju se novac, nakit, odevni predmeti, kao i drugi vrijedni

predmeti koje gosti hotela ostavljaju u svojim sobama. Način izvršenja zavisi od objektivnih

okolnosti i spretnosti i sposobnosti učinioca.

Pojedinci učinioci uzimaju sobu u elitinijim hotelima, gdje boravi bogatija klijentela, sa

namerom da u pogodnom trenutku uđu u nezaključane sobe i izvrše krađu ili preko prozora ili

balkona ulaze u sobe i kradu šta im se nađe pod rukom.

„Neki učnioci rade u sprezi sa osobljem hotela, koje im omogućava ulazak u sobe pojedinih

gostiju, dok neki pokušavaju da dođu do ključeva određenih osoboa tako što ulaze u hotel i

na recepciji traže ključ određene osobe, računajući da recepcionar ne poznaje goste i brojeve

njihovih soba“3.

U razjašnjavanju ovih krađa i otkrivanja njihovih učinilaca treba preduzeti niz operativno

taktičkih i istražnih radnji, a prije svega prikupljanje obaveštenja, praćenje, operativna

kontrola određenih lica u hotelskim objektima, zatim se koristi uvid u MOS evidenciju i

pokušava posredno prepoznavanje po albumu fotografija, a od istražnih radnji uviđaj i

pretresanje prostorija i lica u cilju pronalaženja ukradenih stvari dok još nisu proturene i

ponuđene na prodaju.

2.5 Džepne krađe

Džepna krađa predstavalja oduzimanje tuđe pokretne stvari iz odevnih predmeta oštećenog ili

njihovog prtljaga. Zavisno od načina izvršenja, okolnosti i visine oštećenja, džepna krađa

može, u krivično – pravnom smislu, biti kvalifikovana kao obična ili teška krađa. Kao

učinioci, džeparoši spadaju u grupu specijalizovanih i profesionalnih kriminalaca, koji su

dosta pokretljivi, vješti i snalažljivi i, pre svega, oprezni. Po pravilu nemaju drugo zanimanje

3 Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001. str 98.

6

i to im je način sticanja prihoda. Većinu džeparoša čine muškarci, dok se žene, najčešće,

pojavljuju kao saučesnici u džeparenju.

Prilikom vršenja džepnie krađe osnovna okolnost koja pomaže izvršenju je nepažnja

oštećenog i nedovoljna zaštita imovine. Da bi sebi olakšali izvršenje džepne krađe, džeparoši

i sami skreću pažnju žrtve, npr. prilaze žrtvi i traže da zapale cigaretu, guraju žrtvu pod

vidom pijanstva, međusobno se svađaju, ako rade u grupi i sl.

„Džeparoši izgrađuju svoj modus operandi koi je prvenstveno uslovljen stepenom njihove

inteligencije i sposobnošću za savlađivanjem tehnike vršenja dela koja je potrebna za

primenu odrešenog modu operandi, zapažanje i reagovanje prema situaciji koja se traži da

delo izvrši i ne bude primećen pri izvršenju dela“4.

Za suzbijanje i sprečavanje džepnih krađa neophodni su određeni preduslovi. Praksa pokazuje

da je najbolje timski, a ne individualni rad i to iskuskih, stručno osposobljenih, psihofizičkih

spremnih, operativnih radnika. Najbolje rezultate u praksi dale su sledeće radnje: stalno

osmatranje mesta ugroženih džepnim krađama, kontola džeparoša, iznenadno privođenje i

pretresanje džeparoša, praćenje džeparoša i opservacije pokreta ruku, prilaženje žrtvi i

trenutka vršenja krađe, organizivanje racija na mjestima i u objektima gde se okupljaju

džeparoši, pokazivanje oštećenom album fotografija u cilju prepoznavanja džeparoša,

korišćenje informatora.

3. Način saznanja, obezbjeđenja lica mjesta i uviđaja

Najčešči izvor saznanja za izvršeno delo je oštećeni. Po pravilu bi trebalo da oštećeni bude i

najpouzdaniji izvor saznanja, ali pri tome bi trebalo biti posebno obazriv. Oštećeni ima

poseban odnos prema zainteresovanosti prema djelu i nije u stanju da pravilno zapazi i

saopšti najvažnije detalje događaja, a praznine u zapažanju često popunjava izmišljanjem.

4 Jovan Špriga, Živojin Aleksić, „Kriminalistička metodika“, Beograd, 1986. str 246.

7

Neki oštećeni su skloni preuveličavanje i neosnovanom sumnjičenju, dok neki namjerno i

svjesno uvećavaju vrednost ukradene imovine.

Po izlasku na lice mesta sa oštećenim treba obaviti informativni razgovor o svim okolnostima

a naročito o vremenu i načinu izvršenja krađe, stvari i vrijednosti koje u ukradene, kao i

njihov opis, način na koji su vrijednosti bile obezbijeđene ili sakrivene, put koj se učinilac

kretao, da li ga je neko vidio, na koga oštećeni sumnja i na čemu zasniva svoju sumnju.

Obezbeđenje lica mesta vrše uniformisana lica i pri tome treba obratiti pažnju na

obezbjeđenje tragova i to kako vidljivih tako i mikrotragova. Kao izvor saznanja mogu sa

javiti i prijave očevidaca, prijave građana koji su privi primijetili da je krađa izvršena,

anonimne i pseudone prijave, i pozornička, patrolna i operativna djelatnost organa

unutrašnjih poslova.

Osnovna kriminalistička ptanja na koja uviđaj treba da odgovori su:

- da li je krađa stvarno izvršena,

- kada je i gdje izvršena krađa,

- način izvršenja i upotrebljena sredstva,

- šta je ukradeno i vrijednost pribavljene koristi,

- da li je krađu izvršilo jedno ili više lica,

- kako je učinilac prišao objektu i kako se udaljio,

- da li je neko čuo ili vidio učinioca,

- ko je učinilac5,

Do dolaska uviđajne ekipe neophodno je opistati opšti izgled lica mesta, izraditi skicu lica

mjesta i izvršiti njegovo fotografisanje, odnosno snimanje video kamerom. U statičkoj fazi

uviđaja trebalo bi pronaći relevantne tragove, obilježiti ih, opisati i skicirati i fotografisati. U

dinamičkoj fazi će se pronađeni tragovi fiksirati, predmeti upakovati i pripremiti za

vještačenje, utvrditi odnos pojedinih tragova i predmeta, protumačiti značaj pronađenih

predmeta i tragova. Karakteristični tragovi kod krađa su tragovi papilarnih linija učinilaca.

Tragovi papilarnih linija mogu se naći na: vratima, kvakama, bravama, prekidačima za

svjetlo, prozorima i drugim glatkim površinama i predmetimal.

5 Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001. str 108.

8

U toku uviđaja treba ostvariti razgovor sa eventualnim očevidcima, licima koja su prva

primijetila da je krađa izvršena, prikupiti obavještenja o licima koja su se prije izvršenja djela

pojavljivala u okolini napadnutog objekta, licima koja se nalaze u objektu, licima koja

poznaju okolnosti lica mesta ili lica koja su ih upoznala sa tim okolnostima i sl.

4. Otkrivanje učinioca

Traganje za učiniocem treba početi odmah po saznanju za izvršenu krađu, polazeći od

osnovnih podataka dobijenh prilikom prijavljivanja i kasnije utvrđenih uviđajem na licu

mjesta. Da bi se sačinile kvalitetne i realne verzije o mogućem učiniocu ili bar krugu lica iz

koga on potiče neophodno je utvrditi što više kvalitetnih indicija i primenom indicijalnog

metoda doći do učinioca ili bar suziti krg mogućih učinilaca.

„Način izvršenja MOS je kod krađa izuzetno važna indicija, mada joj se u praksi ne pridaje

dovoljno pažnje. Učinioci krađa imaju svoj individualno određeni način izvršenja, to ne znači

da svako sledeće delo predstavlja kopiju prethodnog“6.

Provjerom alibija ovih lica i dovođenje u vezu sa tragovima pronađenim na licu mesta, kao i

prikupljanjem obavještenja i informacija preko saradničke mreže, može se utvrditi da li je lice

koje smo osumnjičili na osnovu načina izvršenja izvršilo krađu.

Prisustvo određenog lica na licu mjesta je jaka indicija. Da je neko prisustvovao na licu mesta

može se utvrditi pronalaženjem tragova koje je ostavilo lice na mestu i ta kako onih direktno

indetifikacionih. Indicija znanja, vještina, sposobnosti i navika ukazuje na to da je učinilac

morao posjedovati određene sposobnosti da bi izvršio krađu.

Preduslov za uspješno traganje za ukradenim predmetima je da se, prilikom uzimanja

krivične prijave od oštećenog, ukradeni predmeti detaljno opišu i navede što više njihovih

osobnih karatkeristika i indetifikacionih oznaka čak i fotografija.

6 Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001. str 111.

9

Pretresanje je istražna radnja koja omogućava pronalaženje i obezbeđenje materijalnih

dokaza. Treba izvršiti detaljno pretresanje svih prostorija u kojima boravi osumnjičeni, a ako

je više osumnjičenih neophodno je izvršiti istovremeno, simulativno pretresanje kod svih

njih.

Prepoznavanje je jedna od radnji koja je dala značajne rezultate u praksi. Prepoznavanje

osumnjičenih može se izvršiti ako je oštećeni ili neki očevidac bio u prilici da vidi učinioca.

Pronađeni ukradeni predmeti se takođe podvrgavaju prepoznavanju od stranih njihovih

vlasnika.

Sa osumnjičenim licima treba obaviti detaljan informativni razgovor i to o okolnostima

krađe, načinu izvršenja svake krađe, utvrđivanju ukradenih predmeta i šta se sa njima desilo,

razjašnjavanju okolnosti pod kojima su krađe vršene, utvrđivanju saučinilaca i saučesnika i to

za svaku krađu ponaosob. Pored informativnog razgovora za osumnjičenim u praksi se često

koristi i poligrafsko testiranje.

10

ZAKLJUČAK

Bez obzira na preduzimanje brojnih mjera za zaštitu imovine, broj krađa nije sveden na

podnošljivu mjeru i to kako u svetu, tako i u našoj zemlji.

Pod krađama podrazumijevamo one krađe koje sadrže samo zakonska obilježja osnovnog

oblika krivično djela krađe, bez bilo kojih okolnosti koje bi tome djelu davali kvalifikovani ili

privilegovani oblik. Zbog svoje društvene opasnosti i masovnosti krađe najviše zaokupljuju

pažnju oraganima unutrašnjih poslova.

Sa kriminalističko – operativnog aspekta otkrivanje ovih delikata i njihovih učinilaca,

potrebano je izvršiti adekvatniju klasifikaciju koja bi više odgovarala kriminalističkim

metodama borbe protiv ovih delikata.

11

LITERATURA

1.Vladimir Vodinelic, „Kriminalistika“, Beograd, 1976.

2.Mićo Bošković, Božidar Banović, „Kriminalistička Metodika“, Beograd, 2001.

3.Milo Bošković, „Krivično pravo“, Novi Sad, 2009.

4.Jovan Špriga, Živojin Aleksić, „Kriminalistička metodika“, Beograd, 1986.

5. http://www.pks.rs/Portals/0/privredaSrbije/informatika/zakoni/pdf/krivicnizakonik.pdf.

12