122 สขภาพคนไทย 2556

6‘พลงงาน’ เปนประเดนใหญและรอนของสงคมไทยมาตลอด และไมเคยมค�าอธบายทประชาชนจะเขาใจแจมแจงไดเลยวาท�าไมราคาพลงงานบานเราจงสงเพยงน แตทยงชดเจนกคอ

การก�าหนดราคาทขนอยกบกลมธรกจยกษใหญเพยงรายเดยว จากรฐวสาหกจสบรษทมหาชน บวกกบอทธพลทางการเมองทไมเคยหางหายจากธรกจพลงงาน เมอราคาน�ามนและกาซถบตวสงขนชนดตอบค�าถามสงคมไมได การเคลอนไหวกปรากฏ จ�าเลยหลกยอมหนไมพนบรษทพลงงานแหงชาต ปตท. พลงไทยเพอไทย

น�ามน: เครองมอทางการเมองตลอดกาล

นบตงแตประชานยมเปนสวนหนงของวงจรการเมองไทย ทกรฐบาลจงลดแลกแจกแถมเพอหวงผลทาง

การเมอง น�ามนและกาซ ตนทนส�าคญการขบเคลอนเศรษฐกจและการด�ารงชวตของประชาชนจงถกแทรกแซง

เสมอมา ดงเชน ในยครฐบาลอภสทธ เวชชาชวะ เคยออกนโยบายตรงราคาน�ามนดเซล ดวยการลดการจดเกบ

ภาษสรรพสามตน�ามนจากลตรละ 5.70 บาท เหลอเพยง 0.005 บาท นนหมายถงการสญเสยเงนกวา 45,000

ลานบาท และไดรบการวพากษวจารณอยางหนก1

‘พลงงาน’ ท�าไมคนไทยตองจายแพง?

56-02-089_001-196_Thai_new4-4_J.indd 122 4/4/13 6:32 PM

12310 สถานการณเดนในรอบป

แมเมอ ยงลกษณ ชนวตร ขนมาเปนนายกรฐมนตร

โดยประกาศวสยทศนอยางหาวหาญกอนขนด�ารงต�าแหนง

วาจะประกาศลอยตวราคาน�ามนดเซลและกาซแบบ

คอยเปนคอยไปเพอลดภาระเงนกองทนน�ามน แตทนท

ทแถลงนโยบายตอรฐสภาเสรจสนในวนท 24 สงหาคม

2554 นโยบายประชานยมถกกดดนใหตองท�าโดยเรวคอ

การลดเกบเงนสมทบน�ามนดเซล เบนซน 91 และเบนซน

95 เขากองทนน�ามน น�ามนและกาซในเมองไทยจงยง

คงขายต�ากวาราคาทเปนจรง

รายได 6,160 ลานบาทตอเดอน ทจะเขาส

กองทนน�ามนจงจ�าตองหายไป ท�าใหราคาน�ามนเบนซน

สตรปกตมราคาไมตางมากนกจากกาซโซฮอล ซงเปน

พลงงานทดแทนทมสวนผสมของพชพลงงาน นโยบาย

สงเสรมการใชกาซโซฮอลจงกลบชะงกงน ท�าใหรฐบาล

ตองกลบล�า ลดการเกบเงนเข ากองทนน�ามนของ

กาซโซฮอลลง เพอใหสวนตางราคากบน�ามนเบนซน

มากพอทจะจงใจใหคนหนกลบมาใชกาซโซฮอล2

ปรบโครงสรางพลงงาน ทางไกลทยงไปไมถง

แต เม อสถานะกองทนน� า มนก�า ลงลงเหว

ออกอาการ ‘เอาไมอย’ ซ�ายงตองน�าเงนทเกบเขากองทน

จากน�ามนเบนซนไปอมกาซแอลพจ ตนป 2555 คณะ

กรรมการนโยบายพลงงานแหงชาต (กพช.) ทมนายกฯ

ยงลกษณเปนประธาน กประกาศลอยตวราคาพลงงาน

โดยเรมปรบขนราคากาซแอลพจภาคขนสงเดอนละ 0.75

บาทตอกโลกรม จนถงสนป 2555 (จากราคากโลกรมละ

18.13 ไปเปน 27.13 บาท) แตยงตรงราคาในสวนของ

ภาคครวเรอนไว สวนราคากาซเอนจวปรบขนเดอนละ

0.50 บาทตอกโลกรม (จากราคากโลกรมละ 8.50 ไป

เปน 14.50 บาท) คณะกรรมการบรหารนโยบายพลงงาน

(กบง.) มมตเรยกเกบเงนสมทบเขากองทนน�ามน จาก

น�ามนเบนซนและกาซโซฮอล 1 บาทตอลตร น�ามนดเซล

60 สตางคตอลตร และกลบไปเกบภาษสรรพสามตน�ามน

ดเซลตามเดม3

รฐบาลกลาววาเพอเปนการปรบโครงสรางพลงงาน

ทงระบบใหสะทอนตนทนทแทจรง และปรบบทบาท

กองทนน�ามนใหเปนกองทนเพอรกษาเสถยรภาพราคา

ตามวตถประสงคดงเดม คอเหตผลทฟงขนและยาก

โตแยง ทวา ประชานยมกคลายสงเสพตด ราคาพลงงาน

ทเตรยมขยบขนตอเนองท�าใหเกดมอบรถบรรทก รถขนสง

และรถแทกซ ชมนมกดดนรฐบาลดวยการปดถนน

จนรฐบาลตองยอมโอนออนผอนตามบางระดบ ภายหลง

กตตรตน ณ ระนอง รองนายกรฐมนตรและรฐมนตร

วาการกระทรวงการคลง ตองแกเกยววากอนหนาน

เกดการสอสารทไมชดเจน ท�าใหเกดความเขาใจผด4

มอบจบไป แตค�าถามวาท�าไมคนไทยจงตองใช

พลงงานราคาสงยงไมจบ เครอขายภาคประชาชนรวมตว

กนออกมาช�าแหละความบดเบยวในธรกจพลงงาน

ท�าไมคนไทยใชน�ามนแพง?

ถาแผโครงสรางราคาน�ามนทคนไทยบรโภคออก

จะพบองคประกอบ 3 สวนคอ ตนทนเนอน�ามน คา

การตลาด ภาษและกองทน โชตชย สวรรณาภรณ ผชวย

กรรมการผจดการใหญนโยบายและเศรษฐกจพลงงานของ

ปตท. อธบายวา ตนทนเนอน�ามนมกใกลเคยงกนเพราะ

องราคาตลาดโลก สวนคาการตลาดแตกตางตามสภาพ

การแขงขนของแตละประเทศ แตสวนส�าคญทสดคอ ภาษ

และกองทนทท�าใหราคาน�ามนของไทยตางจากประเทศ

อน5

ในสวนของตนทนเนอน�ามน ปตท. อธบายวา

ตององกบราคาหนาโรงกลนในสงคโปร เนองจากสงคโปร

เปนตลาดกลางของภมภาค แตถงทสดแลว ปตท. กไม

สามารถใหเหตผลทกระจางกวานแกสาธารณะได เมอ

นกวชาการและภาคประชาชนตงค�าถามวา แลวเหตใด

ประเทศในภมภาคนอยางมาเลเซย อนโดนเซย จงไมตอง

องราคาหนาโรงกลนในสงคโปร ซ�าตนทนการกลนน�ามน

ของสงคโปรยงสงกวาของไทย 6 - 7 เทา หมายความวา

ก�าไรท ปตท. ไดรบยอมสงกวาทควรได ประเดนน

ถกโตแยงวา หากตงราคาต�ากวาสงคโปร น�ามนไทยจะ

ถกลกลอบสงออก แตกอกเชนกน ขอโตแยงนถกตกลบ

ดวยค�าถามเดมวา แลวเหตใดมาเลเซย อนโดนเซย

ซงราคาน�ามนต�ากวาสงคโปรจงไมวตกเรองน

56-02-089_001-196_Thai_new5-04_J.indd 123 4/5/13 10:05 PM

124 สขภาพคนไทย 2556

*รมต.พลงงาน กลาวในทประชมวฒสภา ครงท 27

(สมยสามญทวไป) เปนพเศษ วนพธท 28 พ.ย. 2555

สดสวนการใช LPG และราคาป 2554

ขอมลจากกระทรวงพลงงาน

จากแหลงกาซธรรมชาต

ในประเทศ

นำเขา LPG แค 22%

แตจะขายราคานอก 100%

เปนธรรมหรอเปลา

สดสวนการใช LPG และราคาป 2554

ขอมลจากกระทรวงพลงงาน

ปโตรเคม

ใชถกทสด

ครวเรอน

2.7 ลานตน

18.13 บ./กก.40%

โรงงาน

7 แสนตน

24.86 บ./กก.11%

รถยนต

9 แสนตน

21.13 บ./กก.13%

ปโตรเคม

2.4 ลานตน

16.20 บ./กก.*21.13%

ราคา

ตลาดโลก

ราคา

ตลาดโลก

LPG 55%

จากการกลน

นำมนดบ

23%

จาก LPG นำเขา

จากตางประเทศ

22%

1

2

3

100%

ยงไมนบชวงหลงๆ ทมการออกมาใหขอมล

ของ ม.ล.กรกสวฒน เกษมศร อนกรรมาธการเสรมสราง

ธรรมาภบาลดานพลงงาน วฒสภา ในลกษณะทวา

ประเทศไทยมแหลงน�ามนปรมาณมาก แตภาครฐจบมอ

กบบรษทเอกชนพยายามปดบงและเบยดบงทรพยากร

สาธารณะนเอาไว9

เมอประมวลขอมลเหลานเขาดวยกน จงไมแปลก

ทนกวชาการจ�านวนหนงและเครอขายภาคประชาชน

เรมตงค�าถามดงๆ วา เหตใดคนไทยจงตองใชน�ามนแพง

ถงเพยงน

หนนแอลพจ กระทบกองทนน�ามน เพอใคร?

ทวา สถานการณทโดดเดนไมแพน�ามนในปท

ผานมาตองยกใหกาซธรรมชาตคอ แอลพจและเอนจว

โดยเฉพาะกาซแอลพจ เชอเพลงทใชกนทงในภาค

ครวเรอน ภาคยานยนต ภาคอตสาหกรรม โดยเฉพาะ

อตสาหกรรมปโตรเคม

เดมทประเทศไทยสามารถผลตกาซแอลพจ

ไดเพยงพอตอการใชภายในประเทศ กระทงป 2551

กาซแอลพจเรมขาดแคลนจนตองน�าเขาถง 452,000 ตน

หนวยงานรฐและ ปตท. ชแจงวา เปนเพราะการบรโภค

กาซแอลพจของภาคยานยนตเพมสงขน แตรายงานของ

วฒสภาเปดเผยวา ในป 2551 อตสาหกรรมปโตรเคม

ใชกาซแอลพจคดเปนสดสวนรอยละ 26 (1,230,000 ตน)

ตวเลขจากกรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษ

พลงงาน กระทรวงพลงงาน ระบวา ราคาขายปลกเฉลย

น�ามนของไทยป 2553 เบนซน 91 ลตรละ 36.62 บาท

เบนซน 95 ลตรละ 41.26 บาท ขณะทสงคโปรราคา

หนาโรงกลนเพยงลตรละ 17.28 บาท และ 17.65 บาท

ตามล�าดบ ค�าถามทยงคงตอบไมไดคอเหตใดสวนตาง

จงหางกนมากเพยงน6

ขอมลความไมชอบมาพากลเรองน�ามนยงถกขด

คยตแผออกมาเปนระยะ มการตงขอสงเกตถงผลตอบแทน

ทรฐไดรบจากคาภาคหลวงเพยงรอยละ 12.54 (เรยกเกบ

ในอตรารอยละ 5 - 15) ซงถอวาต�ามากเมอเทยบกบอก

หลายประเทศในโลกทมปรมาณทรพยากรใกลเคยงกน

ขณะทรายไดของผรบสมปทานสงถงรอยละ 87.46 ขณะท

รายละเอยดสญญากเปนทคลางแคลงในเรองความโปรงใส

ความเปนธรรม และการเปดเผยขอมลสาระส�าคญแก

ประชาชน7

นอกจากน ประเทศไทยยงสามารถผลตวตถดบ

เพอใชกลนน�ามนไดเองถงรอยละ 40 ของการใชในประเทศ

ปรมาณการผลตของไทยตดอยในกลม 30 ประเทศแรก

จาก 224 ประเทศทวโลก และมแนวโนมเพมขนตอเนอง

ขณะทกระบวนการกลนของไทยสามารถพงตนเองได100%

เตมของการใชในประเทศ แตไมไดรบสวนแบงก�าไรจาก

สมปทานแมแตนอย8

ทมา: มลนธเพอผบรโภค. 2556. ตแผความจรงกาซหงตม ใครปลนประเทศไทย?. กรงเทพฯ: มลนธเพอผบรโภค.

56-02-089_001-196_Thai_new4-4_J.indd 124 4/4/13 6:32 PM

12510 สถานการณเดนในรอบป

และเพมขนเปนรอยละ 33 ในป 2552 (1,700,000 ตน)

ขณะทภาคยานยนตบรโภคกาซแอลพจรอยละ 16 ในป

2551 และลดลงเหลอรอยละ 13 ในป 255210 โดยท

อตสาหกรรมปโตรเคมจายคากาซแอลพจในราคาถกกวา

ภาคอนๆ (ดงรป)

การทภาครฐและ ปตท. ชแจงวากาซแอลพจ

ขาดแคลน ท�าใหเกดการสนบสนนการใชกาซเอนจวแทน

โดยออกมาตรการสนบสนนตางๆ หนงในนนคอ การดง

เงนจากกองทนน�ามนทเกบจากประชาชนผใชน�ามนเบนซน

ไปชดเชยใหแกกาซแอลพจและเอนจวเปนเงนหลายหมน

ลานบาท11 เปนสาเหตหนงทท�าใหกองทนน�ามนตดลบ

เพราะเมอดฐานะกองทนน�ามน วนท 10 มถนายน 2555

พบวา หนสนสวนใหญมาจากการตรงราคากาซแอลพจ

และเอนจวกวา 15,210 ลานบาท แตเปนหนจากการตรง

ราคาน�ามนเพยง 1,400 ลานบาท เทานน12

สถานการณการขนราคากาซแอลพจมาแรงขน

อกครงในชวงปลายป 2555 เมอกระทรวงพลงงานม

นโยบายปรบขนราคากาซแอลพจทกภาคสวนในกลาง

เดอนกมภาพนธ 2556 ดวยเหตผลดานหนสน กองทน

น�ามนและ ปตท. ตองแบกรบภาระขาดทน แตเครอขาย

ภาคประชาชนกเปดเผยขอมลทแสดงใหเหนวา ใครได

ประโยชนจากการชดเชย เมอราคากาซแอลพจในภาค

ครวเรอนอยท 18.13 บาท ภาคยานยนต 21.38 บาท

ภาคอตสาหกรรม ไมรวมกลมปโตรเคม 30.13 บาท แต

เฉพาะภาคปโตรเคมซงมสดสวนการใชสงเปนอนดบ 2

กลบใชกาซในราคาเพยง 16.20 บาท ซงเทากบเปนการ

ผลกภาระใหแกประชาชนเพออมอตสาหกรรมปโตรเคม13

จดทนาสนใจอกประการคอ ประเทศไทยสามารถ

ผลตกาซแอลพจไดเอง 5.5 ลานตนตอป น�าเขา 1.4

ลานตน แตการขยายตวของอตสาหกรรมปโตรเคม

ทมา: ความตองการใช LPG รายสาขา. 27 กมภาพนธ 2556. คนเมอ 6 มนาคม 2556, จาก มลนธเพอผบรโภค เวบไซต: http://www.con

sumerthai.org/main/index.php?option=com_content&view=article&id=2757:-lpg-&catid=286:2013-02-27-04-47-32&Itemid=350

¾Ñ¹µÑ¹/à´×͹300

250

200

150

100

50

0

¾Ñ¹µÑ¹/à´×͹

ËÁÒÂà˵Ø: »‚ 2555 ໚¹¢ŒÍÁÙÅà©ÅÕèÂà´×͹ Á.¤.-ÁÔ.Â. 55

70

60

50

40

30

20

10

0

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

¾Ñ¹µÑ¹/à´×͹100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

¾Ñ¹µÑ¹/à´×͹200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

ภาคครวเรอน

ความตองการใชกาซ LPG รายสาขา

ภาคขนสง

ภาคอตสาหกรรม ภาคปโตรเคม

à©ÅÕè »‚ ¾.È. GDP ¨Ó¹Ç¹¤ÃÑÇàÃ×͹

2540-2546

2547-2555

2.2%

4.1%

2.2%

2.8%

3.8%

7.8%

7.7%

4.8%

21.7%

21.3%

11.3%

22.3%

56-02-089_001-196_Thai_new4-4_J.indd 125 4/4/13 6:32 PM

126 สขภาพคนไทย 2556

ทมา: บรษท ปตท. จ�ำกด (มหำชน). 2555. รายงานประจ�าป 2554. กรงเทพฯ: บรษท ปตท. จ�ำกด

(มหำชน), หนำ 13.

ซงสวนใหญเปนบรษทลกของ ปตท.

ใชกาซแอลพจถง 2.1 ลานตนตอป

อนเปนตนเหตท�ำใหไทยตองน�ำเขำ

ดงทกลาวไปแลว แมวาไทยจะม

โรงแยกกาซหนวยท 6 จงหวดระยอง

เปนโรงแยกกาซทใหญทสดของ

ประเทศ แตกาซแอลพจทผลตได

จากทนขายใหเฉพาะอตสาหกรรม

ปโตรเคมซงเปนบรษทลกของ ปตท.

เทานน ภาคครวเรอน ยานยนต และ

อตสาหกรรมอนๆ กลบตองใชกาซ

น�าเขา ท�าใหตองแบกรบภาระแทน

อตสาหกรรมปโตรเคมประมาณ

23,000 ลานบาท ตงแตป 2551 -

255414

อยางไรกตาม แนวโนมคา

ครองชพทสงขนในป 2556 แผนการ

ปรบโครงสรางราคากาซแอลพจของ

กระทรวงพลงงาน กลางเดอน

กมภาพนธ 2556 จงตองชะลอ

ออกไปอกอยางนอย 2 - 3 เดอน

โดยกระทรวงพลงงานใหเหตผลวา

ตองการจดระเบยบกลมทจะไดรบ

การชวยเหลอและสรางความเขาใจ

กบภาคประชาชนในประเดนทกลม

เอนจโอออกมาตอตาน

ผกขาดโดยเสร วถ ปตท.

อะไรทน�ำพำสงคมไทยและ

ธรกจพลงงำนไทยมำถงจดน

พระราชบญญตทนรฐวสาหกจ พ.ศ. 2542 คอ

เครองมอในการแปรรปการปโตรเลยมแหงประเทศไทย

ใหกลายเปน ปตท. เชน ทกวนน การขายหน ปตท.

เมอป 2544 ยงถกเลาขานถง 77 วนาท ทหน ปตท.

ถกขายหมด พรอมกบขอครหาหนาหเกยวกบนอมน

นกการเมองทเขาไปชอนซอหน โดยมกระทรวงการคลง

เปนผถอหนใหญ น�าไปสการอางสถานะอนคลมเครอ

กลบไปมาระหวางความเปนรฐวสาหกจกบบรษทมหาชน

เหตน สงคมไทยจงไดเหนบทบาทของรฐท

มกเออประโยชนแก ปตท. เสมอๆ ไมวาจะเปนการโอน

โครงขายทอกาซทผกขาดใหแก ปตท. ในชวงทเขาตลาด

หลกทรพย แมวาภายหลงศาลปกครองสงสดจะตดสนให

56-02-089_001-196_Thai_new4-4_J.indd 126 4/4/13 6:34 PM

12710 สถานการณเดนในรอบป

ปตท. คนใหแกสาธารณะ แตกลบไมเกดการบงคบคด

แตอยางใด และยงเปดทางให ปตท. ควบรวมโรงกลน

น�ามนตางๆ กระทง ปตท. กลายเปนผผกขาดการกลน

น�ามนทมสวนแบงการตลาดสงถงรอยละ 85 ทเปนเชนน

เพราะก�าไรอนมหาศาลของ ปตท. คอแหลงดงดดทใครๆ

หมายปอง หากส�ารวจโครงสรางกรรมการ ปตท. ทกยค

สมยจะพบรายชอขาราชการระดบสงในกระทรวงการคลง

กระทรวงพลงงาน ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส�านกงานอยการสงสด และ

นกธรกจทมเสนสายแนนเหนยวกบฝายการเมอง ท�าให

ปตท. กลายเปนธรกจท เดอนเดน นคมบรรกษ ผอ�านวย

การวจย ดานการบรหารจดการระบบเศรษฐกจ สถาบนวจย

เพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) เรยกวา ‘ผกขาด

โดยเสร’15

ขอกลาวหาเหลาน ปตท. ยงไมมค�าตอบทกระจาง

พอใหสงคมหายคลางแคลง แมวาจะเคยมการตงกระท

ถามในสภา แต ปตท. กเลอกตอบเพยงบางขอ ขณะท

บางขอกตอบไมคอยตรงประเดนนก16 สวนค�าถามท

ออองอนๆ ปตท. เลอกทจะเงยบเปนสวนใหญ

นอกจากการเพมความโปรงใส ตรวจสอบได

และลดการผกขาดในธรกจพลงงานแลว นโยบายพลงงาน

แหงชาตเปนอกสงทตองท�าควบคกนไป มนญ ศรวรรณ

ผเชยวชาญดานพลงงาน ทแมจะไมเหนดวยกบขอมล

ทวาประเทศไทยสามารถผลตพลงงานไดมากมายดงท

ภาคประชาชนบางกลมพยายามน�าเสนอ แตกเหนวา

ทผานมาประเทศไทยไมเคยมนโยบายพลงงานแหงชาต

ไมเคยจดท�านโยบายทครอบคลมสถานการณจ�าลองระยะ

ยาว 20 ป ทงดานอปสงคและอปทาน ซงแผนพลงงาน

แหงชาตจ�าเปนตองผานกระบวนการมสวนรวมจากทกฝาย

และควรออกเปนกฎหมายใหกระทรวงพลงงานเปนผก�ากบ

ดแล โดยปลอดจากการแทรกแซงทางการเมอง17

เมอธรกจจบมอแนบแนนกบกำรเมองเพอผล

ประโยชนรวม กำรแกปญหำโครงสรำงพลงงำนไทยจงไม

อำจหวงเจตจ�ำนงทำงกำรเมองของนกกำรเมองไดเพยง

ฝำยเดยว กำรปลดลอกกำรผกขำดและสรำงนโยบำย

พลงงำนแหงชำตใหเปนจรงคงตองอำศยทงควำมแขงแกรง

และอดทนนำนของหลำยฝำย แตวนนมเพยงภำค

ประชำชนเปนควำมหวงเดยวในกำรตแผขอมล กดดน

และผลกดนใหสงคมไทยหนมำสนใจอยำงจรงจง ไมให

เปนเพยงเสยงบนแลวลอยผำนเมอพลงงำนทงหลำย

พำกนขนรำคำ

56-02-089_001-196_Thai_new4-4_J.indd 127 4/4/13 6:34 PM