ค) ความปลอดภยในการท างานเกยวกบเครองจกร

เรองท 1 อนตรายจากเครองจกร

เครองจกร หมายความวา สงทประกอบดวยชนสวนหลายชนส าหรบให

กอก าเนดพลงงาน เปลยนหรอแปลงสภาพพลงงานหรอสงพลงงาน ทงนดวยก าลง

น า ไอน า เชอเพลง ลม แกส ไฟฟา หรอพลงงานอน อยางใดอยางหนง หรอหลาย

อยางรวมกน และหมายรวมถง เครองอปกรณไฟลวล ปลเล สายพาน เพลา เกยร

หรอสงอนทท างานสมพนธกน และรวมถงเครองมอกลดวย

ลกษณะการเกดอนตราย

จากรายงาน 2550 ของกองทนเงนทดแทน ส านกงานประกนสงคม พบวา

สาเหตทพนกงานประสบอนตรายสงสด 3 อนดบแรก เกดจากวตถหรอสงของตด/

บาด/ทมแทง เชน หนเจยนบาดแกม เปนตน มจ านวนถง 47,385 ราย รองมาเปน

วตถหรอสงของกระแทก/ชน เชน สวานกระแทกศรษะ เปนตน จ านวน 33,425 ราย

และวตถหรอสงของหรอสารเคมกระเดนเขาตา เชน เศษหนเจยร-

กระเดนเขาตา เปนตน จวน 32,649 ราย และสงทท าใหพนกงานไดรบอนตรายสงสด

คอ วตถหรอสงของ เครองจกร และเครองมอ มจ านวน 93,858 ราย 25,962 ราย

และ 24,313 ราย ตามล าดบ

ลกษณะของอนตรายทอาจเกดขน สามารถจ าแนกได 3 ลกษณะ ดงน

1. อนตรายทเกยวกบกลไก

1) สวนทมการหมน ไดแก เพลา สกร ใบพด สายพาน ฯลฯ

2) จดอนตรายของการเสยดทาน จดระหวางลอบดและจดพก สายพาน

เครองขดทราย บรเวณคอกกน และมอเตอรของเครองปน

3) จดอนตรายของการตดเฉอน จดแทนเครองเจยร ฟนเลอยแบบตางๆ

เลอยวงเดอน

4) จดอนตรายของการปาดตด ลกษณะการเคลอนไหวคลายกรรไกร จด

ระหวางใบพดขณะทใบพดมการเคลอนไหว

5) จดอนตรายของการเจาะ ไดแก เขมเจาะ สวานเจาะ เครองเจาะ

นอกจากนยงมอนตรายจากเศษวสดกระเดนจากการเจาะ

6) จดอนตรายของการกระตกสนสะเทอน มกอยในบรเวณการท างานทม

การใชหนยนตอตสาหกรรม บรเวณการเคลอนทของแขนเครองจกร

7) จดอนตรายของการถกฉด ดง กระชาก จดระหวางสายพาน/สายพาน

ล าเลยงและรอก มเลย โซและเฟองขบ โครงฟนเฟองและลกเฟอง

2. จดอนตรายทมใชสวนกลไก

1) ระบบไฟฟา การเกดไฟฟาผานรางกายของพนกงาน มไฟฟาร ว ถก

ฟาผา รวมถงไฟฟาสถตทงทางตรงและทางออม

2) กมมนตภาพรงสและคลนแมเหลกไฟฟา การเกดอนตรายจากไออนทม

ประจเกดจากกมมนตภาพรงส เครองก าเนดรงส เครองถายภาพเอกซเรย อนเปน

คลนแมเหลกไฟฟาทแผออกจากตนก าเนด รวมถงอนตรายจากไอออนทไมมประจ

จากอปกรณก าเนดความรอนทความถสง หรอเครองฉายเลเซอร ฯลฯ

3) เสยงและความสนสะเทอน ขณะทเครองจกรท างานอย มกเกดเสยงและ

ความสนสะเทอน อาจอยในระดบทเปนอนตรายตอสขภาพของพนกงานบรเวณนน

หรอใกลเคยง รวมถงผลกระทบตอสภาพแวดลอมและอบตเหตได

4) อนตรายเนองจากความดน ความดนภายในเครองจกร ท าใหเกดการ

ประท การแตกและการระเบดขนได

5) อนตรายเนองจากอณหภม ถาอณหภมสง เมอสมผสท าใหเกดแผล

ไหมได ถาอณหภมต ามาก ๆ สามารถท าใหผวหนงเกดอาการเนอตายไดเชนกน

6) อนตรายจากฝน อาจมการสะสมและน าไปสการระเบดได ฝนขนาดเลก

จะมอนตรายตอสขภาพของพนกงาน ท าใหสภาพแวดลอมไมด เกดอบตเหตได

3. อนตรายจากเครองจกรระบบอตโนมต

1) เครองจกรเรมเดนเครองไดเองตามโปรแกรมและอาจท าใหเกด

อบตเหตหรอการกระแทกได

2) ระยะเวลาทใชในการเรมเดนเครองคอนขางมาก และสวนมากมก

เดนเครองตลอดเวลา อาจมผลกระทบในเชงเศรษฐกจได เมอเครองจกรนนมปญหา

ขน และเกดอบตเหตได

3) บางครงตองตงโปรแกรมหรอจดการท างานใหอยภายใตขอก าหนดของ

เครองจกรอตโนมตน น รวมถงการตวจสอบและการซอมบ ารงในขณะทเดนเครอง

อาจกออบตเหตได

4) โปรแกรมทใชควบคมการท างานของเครองจกรอาจเกดความผดพลาด

ขนได เกดอบตเหตขนได

เรองท 2 ประเภทของอปกรณเพอปองกนอนตรายจากเครองจกร

สวนทกอใหเกดอนตรายมกเปนสวนทก าลงเคลอนท เพอลดความเสยงจง

ตองมการปองกนอนตรายทแหลงก าเนด หรอการแกไขทางวศวกรรมกอน จงใช

วธการจดท าอปกรณเพอปองกนอนตรายจากเครองจกรขน

อปกรณปองกนอนตรายจากเครองจกร หมายถง สงใด ๆ หรอการกระท า

ใด ๆ ทสงผลใหเครองจกรมลกษณะหรอคณสมบตทปลอดภยตอการท างานปกต

โดยไมมผลตอสมรรถนะของเครองจกรหรอความช านาญของพนกงานทใชเครองจกร

นน ดงนนอปกรณปองกนอนตรายจากเครองจกรอาจเปนสวนประกอบทตดมากบ

เครองจกรหรอสรางภายหลง นอกจากปองกนพนกงานแลว ยงชวยปองกนใหกบผท

อยบรเวณใกลเคยงดวย

การออกแบบจะตองค านงถงการท างานของเครองจกร อปกรณปองกน

อนตรายจากเครองจกรสามารถแบงออกไดเปน 5 ประเภท คอ

1. ประเภทการด (Guard) เปนแผนกนส าหรบปองกนมใหเขาถงบรเวณทอนตราย

แบงการดออกเปน 4 ชนด ดงน

1.1 ชนดตดต งอยกบท (Fixed guard) อปกรณปองกนนตดอยางถาวร

กบเครองจกร ท าจากแผนโลหะ แผนสกรน ลวดทหมดวยผา ทอ พลาสตก หรอวสด

อนทแขงแรง กนเศษวสดแขงทมากระแทกไดและอายการใชงานยาวนาน นอกจาก

ควบคมจดอนตรายทเครองจกรขณะท างานแลว ควรผสมผสานระบบการปอนและขบ

ชนงานเขาไปดวย เพอมใหขดขวางหรอจ ากดการผลต หากตองการถอดการดออก

ท าไดวธเดยวคอ ตองใชเครองมอเฉพาะส าหรบถอดออก การดตดตงอยกบทแบงได

3 แบบคอ

1.1.1 แบบปดคลมทงหมด ใชปดคลมเครองจกรทงหมด ไมตองการ

มองเหนการท างานของเครองจกร ดงนนควรท าดวยโลหะแผนชนดปดทบ ดงแสดง

ในรปท 1

รปท 1 แสดงการดชนดตดตงอยกบท แบบปดกนท งหมดของเครองตด

1.1.2 แบบปดคลมทสามารถมองเหนการท างานของเครองจกร อาจท า

ดวยกระจกนรภย โลหะเจาะร ตะแกรงโลหะ หรอเหลกเสน เปนตน ดงแสดงในรปท 2

รปท 2 เครองปมวสดใชการดชนดตดตงอยกบท แบบปดกนทสามารถมองเหน

1.1.3 แบบแผนกนตดอยกบท (Fixed barrier) เปนอปกรณปองกนฯ ท

ใชไดท งแผนโลหะ พลาสตก ตะแกรงลวดหรอเหลกทมรในแผนตะแกรงนนขนาดเลก

เพอกนไมใหมอผปฏบตงานลอดผานเขาไปได และชนงานมการเปลยนแปลงรปราง

ไมมากนก ดงนนจงตดแผนกนโดยจ ากดระยะหางของทางเขาใหมคาความปลอดภย

ดงแสดงในรปท 3

รปท 3 เครองเจาะใชการดแบบแผนกนตดอยกบท

ขอด ของอปกรณปองกนฯ ประเภทการดชนดตดตงอยกบท คอ

1. การตดตงงาย

2. เสยคาใชจายนอย

3. สามารถจดท าหรอสรางใหเหมาะสมกบเครองจกรไดหลายชนด และ

ชวยปองกนอนตรายไดเกอบทงหมด

4. การบ ารงรกษาการดท าไดงาย

5. เหมาะสมกบลกษณะการทงานทท าซ าซาก

ขอจ ากด คอ

1. ท าใหไมสามารถมองเหนการท างานของเครองจกร

2. ไมสามารถใชกบเครองจกรทกชนด

3. มโอกาสกดขวางการปรบเครองและงานซอมบ ารง ท าใหถอดการดออก

จ าเปนตองมมาตรการส าหรบปองกนอนตรายส าหรบการซอมบ ารง

1.2 ชนดอนเตอรลอก (Interlocked guard) ทนททการดถกเปดหรอ

ถอดออก จะหยดกลไกการท างานของเครองจกรและกระแสไฟฟาทงหมด เครองจกร

จะท างานไดตอเมอปดหรอตดการดกลบเขาท การดประเภทนใชพลงงานไฟฟา

พลงงานกล ไฮดรอลก พลงงานลม หรออน ๆ รวมดวย ดงแสดงในรปท 4

รปท 4 การดชนดอนเตอรลอกส าหรบสายพานและปลเล

ขอด

1. ใหการปองกนอนตรายกบผปฏบตงานไดมากทสด

2. ถาชนงานเขาไปตดขดในเครองจกรสามารถแกไขได โดยไมตองใชเวลา

มากเหมอนกบชนดตดตงอยกบท

3. ไมขดขวางตอกระบวนการผลต

ขอจ ากด

1. ตองมการปรบแตงกลไกการท างานอยเปนประจ า

2. มการดแลบ ารงรกษาเปนพเศษมากกวาชนดตดตงอยกบท

3. อาจเกดอนตรายตอผปฏบตงานไดถากลไกเครองจกรกบการดขดของ

1.3 ชนดสามารถปรบได (Adjustable guard) เปนอปกรณทสามารถ

ปรบใหเหมาะสมกบขนาดของชนงานทจะปอนเขาไปยงจดทเครองจกรท างาน และ

สามารถใหการปองกนอนตรายไดด ดงแสดงในรปท 5

รปท 5 แสดงการดชนดสามารถปรบไดตามความหนาของชนงาน

ขอด

1. จดท าหรอสรางใหเหมาะกบเครองจกรทใชงานหลากหลาย

2. ปรบใหเขากบของขนาดตาง ๆ ชนงานได

ขอจ ากด

1. การปองกนอาจไมสมบรณตลอดเวลา ท าใหมอของผปฏบตงานอาจเขา

ไปอยบรเวณอนตราย

2. ตองปรบและบ ารงรกษาอยางสม าเสมอ

3. การดอาจบดบงการมองเหนได

1.4 ชนดสามารถปรบเองได แผนกนจะขยบตามการเคลอนทช นงาน

ขณะทผปฏบตงานปอนชนงานเขาเครองจกร ชนงานจะท าใหการดเคลอนตวเปดกวาง

พอทชนงานจะเขาเครองจกรนนได หลงจากชนงานเคลอนออกไป การดจะกลบไปอย

ในต าแหนงปกต ดงรปท 6 การดนปองกนผปฏบตงาน โดยการกนอยระหวาง

ผปฏบตงานกบบรเวณอนตราย วสดทใชท าการดอาจเปนพลาสตก โลหะ

รปท 6 เครองไสไมใชการดชนดสามารถปรบเองได

ขอด

ประหยด

ขอจ ากด

1. ไมสามารถปองกนอยางเตมทเสมอ

2. การดอาจรบกวนการมองเหนได

3. ตองปรบและบ ารงรกษาบอย ๆ

2. ประเภทอปกรณ (Devices) อปกรณนจะท าใหเครองจกรหยดท างานหากมอหรอ

สวนใดของรางกายพลงเผลอเขาไป สามารถแบงออกไดเปน 5 ชนด คอ

2.1 ชนด Presence Sensing ม 3 แบบ ดงน

2.1.1 แบบโฟโตอเลกทรก (Photo electric) ใชระบบของแสงควบคม

จงหวะการท างานของเครองจกร หากมวสดใดขวางล าแสง เครองจกรจะหยดท างาน

ทนท อปกรณนใชกบเครองจกรเพยงเครองเดยว การออกแบบและการตดตงโฟโต

เซลขนกบระยะเวลาทจะท าใหกลไกของเครองจกรหยดกอนทมอของผปฏบตงาน

เออมผานล าแสงถงบรเวณอนตราย ดงรปท 7

รปท 7 เครองปมวตถ

ใชอปกรณความปลอดภย

แบบโฟโตอเลกทรก

2.1.2 แบบคลนความถวทย (Radio frequency) เปนอปกรณทใช Radio

beam ซงเปนสวนหนงของวงจรควบคมเครองจกร เครองจกรหยดท างานหรอชะงก

เมอมการกระจายของ Capacitance field เครองจกรหยดท างานกอนผปฏบตงาน

เขาถงบรเวณอนตราย ดงในรปท 8

รปท 8 เครองปมวตถ ใชอปกรณความปลอดภยแบบคลนความถวทย

2.1.3 แบบอเลคโทรเมคานกส (Electromechanical sensing device)

เปนอปกรณทมลกษณะคลายขวหรอแทงสมผส ดงรปท 9 เมอนวมอแตะถกขวจะท า

ใหเครองตอกตาไกหยดท างาน

รปท 9 เครองตอกตาไก ใชอปกรณความปลอดภยแบบอเลคโทรเมคานกส

2.2 ชนดดงกลบ (Pull back) อปกรณดงกลบมกใชสายเคเบลผกตดกบ

ผปฏบตงานทมอ ขอมอและ/หรอแขนและปลายอกขางตดกบกลไกการดงกลบซงตด

ทเครองจกร เมอเครองจกรเรมท างานจะดงมอของผปฏบตงานออก ทงนตองมการ

ปรบระยะของสายดงใหมความยาวทปลอดภย ดงรปท 10

รปท 10 เครองปม/พบขนาดใหญ ใชอปกรณความปลอดภยชนดดงกลบ

2.3 ชนดจ ากดระยะทาง (Restraint) มกใชเชอก สายเคเบล หรอสาย

หนง ปลายขางหนงรดขอมอและปลายอกขางผกตดกบหลกทอยกบทตลอดเวลา

เพอจ ากดระยะทางการเคลอนไหวของมอของผปฏบตงาน ปอนชนงานภายในระยะ

ปลอดภยทสดทก าหนดไว ซงการปอนชนงานมกตองใชอปกรณปอนชนงานดวย ดง

รปท 11

รปท 11 เครองปมขนาดเลก ใชอปกรณความปลอดภยชนดรงมอ

2.4 ชนดควบคมความปลอดภย (Safety Control) อปกรณประเภทนม

3 แบบดวยกน

2.4.1 ชนด Safety Trip Control เปนอปกรณทใชในการหยดฉกเฉน ม

ลกษณะเปนแทงสามขา หรอสายเคเบ ล เมอกดหรอดงอปกรณเหลานจะท าให

เครองจกรหยดท างาน ดงรปท 12

รปท 12 เครองรดยาง ใชอปกรณความปลอดภยชนด Safety Trip Control แบบ

สามขา

2.4.2 ชนดควบคมดวยมอสองขาง (Two-hand control) มอทงสองของ

ผปฏบตงานอยในต าแหนงทปลอดภยซงเปนต าแหนงของปมควบคมและหางจาก

บรเวณอนตราย มอทงสองดานตองกดปมควบคมพรอม ๆ กน จงท าใหกลไกของ

เครองจกรครบรอบ อปกรณนมกใชกบเครองจกรทมคลทช เบรก และมอนเตอร

เบรกแบบ Part-revolution ดงรปท 13

รปท 13 เครองปมวสด

ควบคมการท างานของคลตช

ดวยมอทงสองขาง

2.4.3 ชนดปลอยดวยสองมอ (Two-hand trip) ผปฏบตตองกดปม

ควบคมทงสองมอพรอม ๆ กน เพอใหเครองจกรท างาน อปกรณนม กใชก บ

เครองจกรทมอปกรณประกอบแบบ Full-revolution clutches ดงรปท 14

รปท 14 Full-revolution clutch power press.

สรปตารางเปรยบเทยบการท างาน ขอดและขอจ ากดของอปกรณความปลอดภย

แบบ/ชนด การท างาน ขอด ขอจ ากด

ชนดโฟโต-

อเลกทรก

เครองจกรจะท างานถา

ไมมอะไรขวางล าแสง

ผปฏบตงานสามารถท างานได

อยางอสระ

- ไมใชกบเครองจกรทเคลอนทแลว

หยดไมไดจนกวาจะเคลอนทจน

ครบรอบการท างาน

- ตองมล าแสงกวางพอ

- ตองหมนตรวจสอบและบ ารงรกษา

Safety trip

controls

เครองจกรหยดเมอ

สมผสอปกรณ

ใชงานงาย -ต าแหนงตดตงอปกรณมผลการใช

งาน

- ปองกนอนตรายเฉพาะผปฏบตงาน

- อาจตองมอปกรณเสรมส าหรบจบ

ชนงาน

- อาจตองมเครองมอเบรก

สรปตารางเปรยบเทยบการท างาน ขอดและขอจ ากดของอปกรณความปลอดภย (ตอ)

แบบ/ชนด การท างาน ขอด ขอจ ากด

ชนดควบคม

ดวยสองมอ

ตองใชมอท งสองขาง

พรอม ๆ กน ปองกน

ผปฏบตงานเขาไป

บรเวณอนตราย

-มอของผปฏบตงานอยใน

ต าแหนงทปลอดภย

- มอของผปฏบตงานสามารถ

หยบชนงานใหมหลงกลไกหมน

ไปกงหนง

-รอบการท างานของเครองจกรตองม

กลไกเกยวกบเบรก

- อปกรณควบคมนอาจถกปรบใหใช

ควบคมเพยงมอเดยวได

- ปองกนอนตรายเฉพาะผปฏบตงาน

Two-hand trip ตองใชมอท งสองขาง

พรอม ๆ กน ปองกน

มออยในบรเวณ

อนตรายขณะเครองจกร

เรมท างาน

-มอของผปฏบตงานพนจาก

บรเวณอนตราย

- สามารถปรบเพอการท างาน

เอนกประสงค

- ไมมสงกดขวางขณะมอปอน

ชนงาน

- ไมตองปรบส าหรบการท างานแตละ

ครง

- ผปฏบตงานอาจเขาบรเวณอนตราย

หลงจากเครองจกรเกดชะงก

- อปกรณอาจคางดวยแขนหรอวสดอด

สวตชสามารถใชมอขางเดยวท าให

เครองจกรท างานได

2.5 แบบประต (Gate) ประตเปนแผนกนสามารถเคลอนทได ปองกน

อนตรายแกผปฏบตงานทเขาในบรเวณอนตรายและคนอน ๆ ประตจะอนเตอรลอก

กบกลไกการท างานของเครองจกร ดงรปท 15 เครองจกรจะไมท างานหากประตปด

ไมสนท ขอจ ากด ตองบ ารงรกษาสม าเสมอและมองไมเหนงานทท าอย

รปท 15 เครองฉดพลาสตก (ซาย) และปมไฟฟา (ขวา)

3. ประเภทปลอดภยเนองจากต าแหนงทตดต งหรอระยะหางของเครอง (Safe

guarding by Location/Distance)

แนวคดของอปกรณความปลอดภยประเภทน ตดตงเครองจกรใหสวน

เคลอนไหวทอาจเปนอนตรายอยในบรเวณทไมสามารถเขาถงได หรอไมเกดอนตราย

แกผปฏบตงานขณะเครองจกรท างาน หรอหางจากบรเวณอนทมการท างาน หรอผท

เดนผานไปมา ต าแหนงทตดต งเครองจกรซงอปกรณสงถายพลงงานตดกบผนง และ

อกดานของเครองจกรหางไกลจากการท างานปกต รวมถงมแนวก าแพงลอมรอบหรอ

รวก นทมทางเขาออกจ าเพาะส าหร บเครองจกร หรอสวนทเปนอนตรายของ

เครองจกรอยสงเกนกวาจะเขาถงได

การปอนชนงานทปลอดภยตองมระยะหางทปลอดภยคงทไว เพอปองกน

มอของผปฏบตงานมใหเขาบรเวณอนตราย ซงขนกบขนาดของชนงาน

4. ประเภทการปรบปรงวธการปอนวสดและการเอาชนงานออก (Feeding and

Ejection Methods)

มอของผปฏบตงานไมจ าเปนตองเขาไปในบรเวณอนตรายของเครองจกร

เพอปอนชนงานและเอาชนงานออก บางครงผปฏบตงานสามารถปอนชนงานดวย

อปกรณปอนชนงาน เมอเครองจกรเรมท างานผปฏบตงานทเกยวของ ไมตองเอา

ชนงานออกจากเครอง หากวธการเอาชนงานออกจากเครองไดรบการออกแบบไว

อยางเหมาะสม

การปอนชนงานหรอเอาชนงานออก มกเปนงานทมอนตรายแฝงอย การ

ขจดอนตรายแฝงเหลานสามารถท าไดหลายวธดงน

4.1 การปอนวสดเขาเครองจกรแบบอตโนมต วธนจะลดการสมผสชนงาน

ระหวางการท างา บางครงผปฏบตงานไมตองท าอะไรหลงจากตงเครองเรยบรอย และ

ขณะเครองจกรท างานอย ดงรปท 16 ปมไฟฟามกลไกการปอนวสดอตโนมต ม

การดแบบใสครอบบรเวณอนตรายดวย

รปท 16 ปมไฟฟาปอนวสดแบบอตโนมต

4.2 การปอนเขาเครองแบบกงอตโนมต เหมาะกบปมไฟฟา ผปฏบตงาน

ใชอปกรณปอนวสดเขาหวปมในแตละจงหวะโดยผปฏบตงานไมตองยนมอเขาไปใน

บรเวณอนตราย และบรเวณอนตรายถกปดครอบไว ดงรปท 17 แสดงตลบใสวสด

และแผนดนวสด เมอดนวสดเขาเครอง จนชองเจาะ A อยในแนวเดยวกบอนเตอร

ลอก B กอนทปมจะท างาน

รปท 17 ปมไฟฟาปอนวสดดวยตลบใสวสดและแผนดน

4.3 การเอาชนงานออก แบบอตโนมต วธนอาจใชอากาศทมแรงดนหรอ

กลอปกรณ เพอท าใหช นงานออกจากปม โดยอปกรณเอาช นงานออกจะท างาน

อนเตอรลอกกบการท างานของเครองจกร วธนตองเพมอปกรณเพอความปลอดภย

ส าหรบปองกนผปฏบตงานดวย ดงรปท 18 เมอไดชนงานทปมเสรจ หวปมเลอนขน

เขมดนชนงานขนและแพนชตเตอร (pan shuttle) เคลอนเขาชอนชนงาน แลวเทใส

รางเทเมอหวปมเลอนลงเพอปมวสดตอไป แพนชตเตอรเคลอนออกจากบรเวณแม

ปม

รปท 18 กลไกลการเอาชนงานออกดวยชตเตอร

4.4 การเอาชนงานออกแบบกงอตโนมต ดงรปท 19 แสดงกลไกลเอา

ชนงานออกใชกบปมไฟฟา เมอแผนดนเลอนออกจากบรเวณแมปม ขาปดแตะชนงาน

ออกไป แลวเลอนแผนดนออกจนวสดจากตลบตกลง ขณะเลอนแผนดนปอนวสด

ปอนเขาบรเวณแมปม ขาปดจะกางออก

รปท 19 แสดงกลไกการเอาชนงานออก แบบกงอตโนมต

4.5 หนยนต ถงแมจะใชท างานแทนคน แตจ าเปนตองมผปฏบตงาน

ควบคมการท างานของหนดวย หนยนตนยมใชในกระบวนการผลตทตองการผลผลต

สง หนยนตอาจมอนตรายแฝงอยในตว ขณะหมนรอบตวเองในแนวดง แนวราบ จง

ตองจดใหมการปองกนอนตรายแฝงเหลานนอยางเหมาะสม ดงรป 20 เพมร วก น

ลอมรอบหน

รปท 20 แสดงบรเวณอนตราย และการดแบบรวก น ทลอมรอบหนยนต

สรปตารางเปรยบเทยบวธการปองกนวสดและการเอาชนงานออก

วธการ การท างาน ขอด ขอจ ากด

ปอนแบบ

อตโนมต

วสดปอนโดยกลไก

เครองจกร

ผปฏบตงานทเกยวของไมอย

ในบรเวณอนตราย

-ตองมการดอน ๆ ส าหรบปองกน

ผปฏบตงาน ปกตใชร วกนแบบอย

กบท

- ตองมการบ ารงรกษาอยาง

สม าเสมอ

- เหมาะกบวสดขนาดเดยว

ปอนแบบ

กงอตโนมต

วสดปอนโดยรางเทแมพมพ

ทเคลอนทได แผนหมนหรอ

แผนรองเลอน

ผปฏบตงานไมตองยนมอเขา

ไปในบรเวณอนตราย

-

สรปตารางเปรยบเทยบวธการปองกนวสดและการเอาชนงานออก (ตอ)

วธการ การท างาน ขอด ขอจ ากด

เอาชนงาน

ออกแบบ

อตโนมต

ชนงานออกโดยใชลมหรอ

ตวกลางเชงกลไกตาง ๆ

- -อาจเกดอนตรายจากการเปาขหรอ

เศษวสด

- จ ากดขนาดของชนงาน

- การใชลมเปาอาจกอใหเกดเสยงดง

เอาชนงาน

ออกแบบ

กงอตโนมต

ชนงานออกดวยตวกลาง

เชงกลซงเรมโดย

ผปฏบตงาน

ผปฏบตงานไมตองเขาไปยง

บรเวณอนตราย เพอเอา

ชนงานทเสรจออก

-ตองมการดอนส าหรบปองกน

ผปฏบตงาน

หนยนต ควบคมการท างานโดย

ผปฏบตงาน

-ผปฏบตงานไมตองเขา

บรเวณอนตราย

- เหมาะส าหรบงานทม

สภาพแวดลอมทท าใหเกด

ความเครยดสง เชน ความ

รอนและเสยงดง

- หนยนตเองมอจรายแฝงอยในตว

- ตองดแลและบ ารงรกษาอยางมาก

- เหมาะกบการท างานพเศษ

โดยเฉพาะ

5. ประเภทการชวยเหลออน ๆ ประเภทนไมสามารถปองกนอนตรายไดอยาง

สมบรณ จ าเปนตองมการปองกนแกผปฏบตงานเพมขน

5.1 Awareness barriers แนวกนนไมชวยการปองกนทางกายภาพ

เพยงเตอนใหรวาเขาก าลงอยใกลบรเวณอนตราย ดงรปท 21 แสดงเชอกทอย

ดานหลงของเครองตด เชอกนเปนแนวกนเตอนมใหเขาบรเวณอนตราย หากมการ

เขาไปแสดงวาผน นต งใจฝาฝน

รปท 21 ดานหลงของเครองตด

5.2 กระบง/ฉากปองกน ใชส าหรบปองกนเศษวสดปลว การกระเดนของ

น ามนหลอเยน งานตดหรอกลงโลหะ รปท 22

รปท 22 กระบงแบบตาง ๆ

5.3 อปกรณปอนและอปกรณใชจบ (Hand-feeding tools and holding

fixtures) เปนเครองมอพเศษใชวางหรอหยบชนงานออกจากบรเวณอนตรายของ

เครองจกร ดงรปท 23 สวนรปท 24 แสดงอปกรณดนชนงานแบบตาง ๆ

รปท 23 อปกรณจบแบบตาง ๆ

รปท 24 อปกรณดนชนงานแบบตาง ๆ

เรองท 3 มาตรฐานของอปกรณเพอปองกนอนตรายจากเครองจกร

แนวคดการออกแบบและการเลอกวสดส าหรบอปกรณปองกน ฯ

1. เลอกซอเครองจกรทมอปกรณเพอปองกนอนตราย ซงมการท างาน

นาเชอถอไวใจได ไดตามหลกมาตรฐานสากลและกฎหมายทเกยวของ สามารถ

ปองกนแกผปฏบตงานและผทอยใกลเคยง

2. สามารถปองกนอนตรายแกผปฏบตงาน ผอนทท างานอยใกลเคยงหรอ

สญจรขณะทเครองจกรท างาน

3. ไมกอใหเกดความร าคาญ หรอไมสะดวกในการท างานของผปฏบตงาน

เชนวสดทใชท าแผนกนเศษวสดกระเดนเขาตาเกดรอยขดขวน ท าใหไมสามารถ

มองเหนชนงาน ท าใหตองถอดการดออกทกครงทมการปรบแตงเครองจกร การดน

กจะถกถอดทงไปในทสด

4. ไมกดขวางตอกระบวนการผลตหรอการปฏบตงาน ไมลดประสทธภาพ

การท างานลง สามารถท างานไดสะดวก

5. ไมเปนสาเหตใหเกดอนตรายอยางใหมขน อปกรณปองกนฯ ตองไมม

คม ขรขระ รอยหยก เปนเหลยม จดหนบ จดยน หรอสงอน ๆ ทกอใหเกดอนตราย

ได หรอยดอปกรณปองกน ฯ ไมแนนเมอเกดการสนสะเทอนมโอกาสสะบดกอใหเกด

อนตรายได

6. ไมเปนอปสรรคตอการตรวจสอบและบ ารงรกษาเครองจกร สามารถท า

ไดโดยไมตองถอดอปกรณปองกน ฯ ออกจากเครองจกร เชน การเปลยนถายน ามน

การหยอดน ามนหลอลน การปรบสายพาน เปนตน

7. อายการใชงานยาวนาน แขงแรงทนทานตอการใชงานปกต และ

บ ารงรกษานอยทสด

แนวคดการเลอกวสดส าหรบสรางอปกรณเพอปองกนอนตรายมดงน

1. วสดมความแขงแรง ทนทานไมแตกหกหรอโคงงอไดงาย

2. วสดตองไมตดไฟงาย

3. ไมเปนตวน ากระแสไฟฟาหรอวสดเปนฉนวน

4. ไมเปนสนม ท าใหไมผกรอนงาย มอายการใชงานยนยาว

5. มน าหนกเบา เพอสะดวกในการเคลอนยาย

6. จดหาไดงายและราคาถก

มาตรฐานของวสดทใชสรางอปกรณปองกน ฯ

1. ชนดทท าดวยโลหะ เปนทนยมมากกวาชนดอน เนองจากมความ

แขงแรงทนทาน มาตรฐานโครงสรางของโลหะมรายละเอยดดงน

1.1 วสดทใชท าโครงสรางของอปกรณปองกน ฯ ขนาดเลกสดจะตองท า

จากเหลกฉากขนาด 1” x 1” x 1/8” หรอถาท าดวยทอเหลกหรอโลหะทมความ

แขงแรงเทากนจะตองมเสนผานศนยกลางภายในเทากบ 3/4“

อปกรณปองกนฯ ตองยดใหม นคงกบสวนทแนนหนาของเครองจกรหรอ

พนโรงงานในทก ๆ ระยะ 3 ฟต หากตองใชอปกรณปองกน ฯ กบสวนทเคลอนไหว

ของเครองจกร ตองเพมสวนทยดกบอปกรณปองกน ฯ ดวย

1.2 โครงสรางของอปกรณปองกน ฯ ทยดตดกบพนโรงงาน หรอบรเวณ

ทท างาน โดยปราศจากแรงยดเหนยวจากทอนจะตองท าดวย เหลกฉากขนาด 1 ½ “ x 1 ½“ x 1/8” หรอใชทอโลหะขนาดเสนผานศนยกลางภายใน 1 ½“ หรอโลหะอยางอนทมความเหนยวเทาเทยมกน อปกรณปองกนฯทเปนรปสเหลยม

จะตองมขาตงท งสดาน ซงจะยดแนนกบพนโรงงาน ถาเปนรปกรวยจะตองมาตงอยาง

นอยสามดานยดตดกบพนอยางมนคงเชนกน

1.3 อปกรณปองกนฯ ทมความสงไมเกน 30 นว และพนผวทงหมดไม

เกน 10 ตารางฟต จะตองมโครงสรางท าดวยโลหะแทงทมเสนผานศนยกลางกวา

3/8 นว หรอเหลกฉากขนาด 3/4“ x 3/4“ x 1/8” หรออาจเปนโลหะอยางอนทม

ความเหนยวคงทนไดเชนเดยวกน

อะลมเนยม เปนโลหะอกประเภททนยมท าเปนโครงสรางของอปกรณ

ปองกนฯ แทนเหลก เนองจากมน าหนกเบากวา และเหลกจะเปนสนม

2. วสดประเภทอน ๆ

2.1 พลาสตกใสโปรงแสง เพอใหมองเหนสวนตาง ๆ ทเคลอนไหวของ

เครองจกรในขณะท างานไดชดเจนตลอดเวลา และไมตองการความแขงแรงทนทาน

มาก สามารถดดแปลงใหมรปรางตาง ๆ ไดงายกวาวสดประเภทอน ๆ

2.2 กระจกนรภย ชนดไมแตกละเอยด (Shatter proof glass) มองเหน

การท างานไดชดเจนกวาพลาสตก แตแตกงาย

2.3 ไม ไมแพรหลาย เพราะตดไฟงาย ดดซมความชน ไมแขงแรง ช ารด

แตกหกงาย ไมมกใชกบโรงงานสารเคมตาง ๆ ซงมไอระเหยของกรด ดางหรอหลาย

ชนดทสามารถกดกรอนโลหะ ดงนนไมทใชตองเนอแขง มความหนาไมนอยกวา 1 นว

สวนใหญจะเปนไมชนเดยวประกอบกนอยางแนนหนาดวยตะปควงหรอตะปตาง ๆ

ไมใหโยก และตามขอบหรอมมตาง ๆ ตองลบเหลยมทมคมออก

มาตรฐานของวสด ควรมขนาดตามตารางท 1

ตารางท 1 มาตรฐานระยะหางจากจดเคลอนไหวของเครองจกรและชองเปดแยกตาม

ชนดของวสดทใชท าอปกรณเพอปองกนอนตรายจากเครองจกร

มาตรฐานของระยะปลอดภย

1. ระยะสงสดทเออมถง (Range of reach upward) เมอยนตวตรงแลว

ยกแขนขนจนสดเหนอศรษะ มระยะปลอดภยจากพนถงอปกรณปองกนฯ ทอยเหนอ

ปลายนวขนไป เทากบ 2,400 มลลเมตร

2. ระยะเออมถงดานหนา (Range over) ขณะยนอยทรอบนอกของร วก น

ตองมการก าหนดระยะปลอดภยทหางออกจากนอกเขตรว

3. ระยะของการเออมถงโดยรอบ Range around) ระยะของสวนทหมนได

เปนอสระจากจดทมอยกบทจะอยในขายของระยะของการเออมถงโดยรอบ ระยะ

ปลอดภยนแบงเปน 3 ระดบ

3.1 ระยะปลอดภยจากโคนนวถงปลายนว เทากบ 110 มลลเมตร

3.2 ระยะปลอดภยจากขอมอถงปลายนว เทากบ 210 มลลเมตร

3.3 ระยะปลอดภยจากขอศอกถงปลายนว เทากบ 510 มลลเมตร

4. ระยะของการยนผานเขาไป (Range into) มการก าหนดระยะการเขาถง/

ระยะปลอดภยจากมอ นวมอ และแขน ทอาจผานเขาไปในชองเปดของอปกรณ

ปองกนฯแบบปดครอบ

5. ขอปฏบตตามมาตรฐานสากล BS EN 292 ก าหนดความกวางของชอง

เปดของอปกรณปองกนอนตรายจากเครองจกร เชน ชองเปดตองกวางไมเกน 10

มลลเมตร เพอปองกนนวมอของผปฏบตงานลอดเขาไปยงจดทเปนอนตรายได ดง

รปท 1

รปท 1 แสดงขนาดของชองเปดและระยะต าสดทจะเขาถงจดอนตราย ตามมาตรฐาน

BS EN 292

มาตรฐานของอปกรณเพอปองกนอนตรายจากเครองจกรตามกฎหมาย

ตามมาตรฐานทก าหนดไวในประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความ

ปลอดภยในการท างานเกยวกบเครองจกร

หมวดท 1 การใชเครองจกรทวไป

ขอ 5 ใหนายจางจดใหมอปกรณปองกนฯ ดงน

(1) เครองจกรทใชพลงงานไฟฟา ตองมสายดนตามมาตรฐานทกเครอง

(2) เครองจกรทใชพลงงานไฟฟา ตองมสายไฟฟาเขาเครองจกรโดยฝงดน

หรอเดนลงมาจากทสง ท งนใหใชทอรอยสายไฟฟาใหเรยบรอย เวนแตใชสายไฟฟา

ชนดทมฉนวนหมเปนพเศษ

(3) เครองจกรส าหรบปมวตถซงใชน าหนกเหวยง ใหตดตงตวน าหนก

เหวยงไวสงกวาศรษะผปฏบตงานพอสมควรเพอไมใหเกดอนตรายแกผปฏบตงาน

หรอใหจดท าเครองปองกนอยางหนงอยางใดใหมความปลอดภยตอลกจาง และ

จะตองไมมสายไฟฟาอยในรศมของน าหนกเหวยง

(4) เครองจกรส าหรบปมวตถโดยใชเทาเหยยบตองมทพกเทาและมท

ครอบปองกนมใหเหยยบโดยไมต งใจ

(5) เครองจกรส าหรบปมวตถโดยใชมอปอน ตองมเครองปองกนมอใหพน

จากแมปมหรอจดหาเครองปอนวตถแทนมอ

(6) เครองจกรทใชพลงงานไฟฟาปมหรอตดวตถทใชมอปอน ตองมสวตช

สองแหงหางกนเพอใหผปฏบตงานตองเปดสวตชพรอมกนทงสองมอ

(7) เครองจกรชนดอตโนมต ตองมสเครองหมายปด เปด ทสวตช

อตโนมตตามหลกสากลและมเครองปองกนมใหสงหนงสงใดกระทบสวตช เปนเหตให

เครองจกรท างานโดยมไดต งใจ

(8) เครองจกรทมการถายทอดพลงงานโดยใชเพลา สายพาน ปลเล ไฟล

วล ตองมตะแกรงเหลกเหนยวครอบสวนทหมนไดและสวนสงถายก าลงใหมดชด ถา

สวนทหมนไดหรอสวนสงถายก าลงสงกวาสองเมตรตองมตะแกรง หรอร วเหลก

เหนยวสงไมต ากวาสองเมตรกนลอมใหมดชด ส าหรบสายพานแขวนลอยทม

ความเรวไมนอยกวาหารอยสสบเมตรตอนาท หรอสายพานทมชวงยาวเกนกวาสาม

เมตร หรอสายพานทกวางกวายสบเซนตเมตรหรอสาพานโซ ตองมทครอบรองรบซง

เปดซอมแซมได

(9) ใบเลอยวงเดอนทใชกบเครองจกรซงอาจเปนอนตรายตอผปฏบตงาน

ไดตองมทครอบใบเลอยสวนทสงเกนกวาพนโตะหรอแทน

(10) เครองจกรทใชเปนเครองลบ ฝน หรอแตงผวโลหะ ตองมเครอง

ปดบงประกายไฟหรอเศษวตถในขณะใชงาน

การตรวจสอบและการบ ารงรกษาอปกรณปองกนฯ

ผปฏบตงานจะตองระลกอยเสมอวาอปกรณปองกนฯเปนสวนหนงของ

เครองจกรทตองใหความสนใจ หมนตรวจสอบดแลบ ารงรกษาอยเปนประจ าทกวน

กอนใชงาน คงสภาพทสามารถใชงานไดอยางปลอดภยตลอดเวลา

1. การตรวจสอบอปกรณปองกน มหลกการดงน

1.1 กอนปฏบตงานทกครง จะตองตรวจสอบการท างานของกลไกปองกน

อนตรายของอปกรณปองกนฯ ไดอยางถกตอง

1.2 ตรวจสอบสภาพของอปกรณปองกนฯ วาไมช ารด เชน การหกงอ

หลวม หรอการทะล ฉก ขาด ของแผนตะแกรงทใชท าอปกรณปองกนฯ ชนดตดอย

กบท เปนตน

1.3 ตรวจสอบการหลอลน บางชนดตองการหลอลนในสวนทหมนได

1.4 ตรวจสอบประสทธภาพในการปองกนวาไดผลเตมท หากบกพรอง

ช ารดควรแกไขทนท

1.5 เมอตรวจสอบเรยบรอยแลว ตองลงบนทกการตรวจทแขวนไวกบ

เครองจกรดวยทกครง

2. การบ ารงรกษาเครองจกรและอปกรณปองกนฯ ผปฏบตงานควร

ตระหนกอยตลอดเวลาวา อปกรณปองกนฯเปนสวนหนงของเครองจกร และควร

ไดรบการบ ารงรกษาทถกตอง ดงน

2.1 การบ ารงรกษาเครองจกร เครองจกรบางชนดควรออกแบบใหมการ

หลอลนโดยอตโนมต หากจ าเปนตองหยอดน ามนตองใหเครองจกรหยดท างาน

เสยกอน หรอบรเวณทจะหยอดน ามนอยหางจากเครองจกรพอสมควร โดย

ผปฏบตงานไมตองเขาใกลเครองจกรทก าลงท างาน

นอกเหนอจากชนดของน ามนหลอลนและวธการใชแลว ผปฏบตงานจะตอง

มความรในเรองกลไก การขบเคลอนตาง ๆ ของเครองจกร เชน มอเตอร เพลา

หรอ/และอน ๆ วาไดรบการหลอลนเพยงพอ

กรณทตองการหยดเครองจกรเพอซอมบ ารง ควรใชระบบลอกหรอม

กญแจลอกส าหรบปมสตารทเครองเฉพาะตว โดยเฉพาะอยางยงหากปมสตารทนน

อยหางจากจดทจเขาไปท างานมาก เพอปองกนบคคลอนไปกดปมสตารทเครองโดย

รเทาไมถงการณ

กรณมบคคลหลายคนท าการซอมแซมเครองจกร ตองมการพดจาตกลง

กนใหแนนอนกอนวาเมอใด และใครจะเปนผทสตารทเครอง และไมควรใหผทไมม

หนาทเกยวของเขาไปบรเวณทก าลงซอมแซมเครองจกร วธการทดทสด คอ หลงจาก

ซอมเครองจกรแลวควรใหหวหนาชางหรอผควบคมงาน ตรวจสอบวาเรยบรอยแลว

จงเรมสตารทเครองจกรใหท างานได

การใชทลอกหรอกญแจลอกเครองจกร ดงรปท 26 จะบรรลผลตอเมอ

ผปฏบตงานไดรบการฝกหด และปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด การใสทลอก

มหลกเกณฑ 5 ประการ คอ

รปท 26 แสดงทลอกสวตชสตารทเครองจกรขณะซอมบ ารง

2.1.1 ผมหนาทซอมบ ารงรกษาเครองจกร จะตองแจงใหผทใชเครองจกร

ไดทราบวาตนก าลงซอมบ ารงเครองจกรอยในขณะนน

2.1.2 ขณะท าการซอมบ ารงอยน น ตองแขวนปายแสดงใหผปฏบตงานอน

ไดทราบวาเครองจกรนนก าลงอยในระหวางการซอม

2.1.3 ขณะซอมบ ารงนนตองแนใจวา ไมมใครทจะสตารทเครองจกรให

ท างานได ดงนนชางซอมบ ารงควรใชทลอกเฉพาะตนเอง

2.1.4 เมอท าการซอมบ า รงเสรจแลวต องปลดลอกเฉพาะตวของ

ผปฏบตงานเอง อยาใหคนอนปลดให และเมอปลดออกแลวจะไมท าใหเกดอนตราย

แกผปฏบตงานอน

2.1.5 ถาทลอกเฉพาะตวหายจะตองรบแจงหวหนาทนท แลวท าการเบก

ทลอกชดใหมมาใชทนท

2.2 การบ ารงรกษาอปกรณปองกนฯ เพอใหอายการใชงานของเครองจกร

ยนยาวขน กฎเกณฑในการปฏบตเกยวกบอปกรณปองกนฯ มดงน

2.2.1 ไมอนญาตใหผปฏบตงานกบเครองจกรทมการแตงกาย เชน ผก

เนคไท สวมเสอหลวม ใสนาฬกา แหวน เครองประดบอน ๆ ไวผมยาวโดยไมไดผก

รดใหเรยบรอย เนองจากอาจถกเครองจกรหมนหรอดงเอาสงดงกลาวเขาไปใน

เครองจกร

2.2.2 หามผปฏบตงานกบเครองจกร ถอด ปรบ หรอเคลอนยายอปกรณ

ปองกนฯ โดยมไดแจงใหหวหนางานทราบ ยกเวนเปนผทรบผดชอบโดยตรงมหนาท

ในการซอมบ ารงอปกรณปองกนฯ อยแลว

2.2.3 กอนทจะถอด ปรบหรอเคลอนยายอปกรณปองกนฯ จะตองหยด

เครองจกร ยกสวตชแลวใสทลอกไว พรอมแขวนปายบอก

2.2.4 กอนทจะสตารทเครองจกรนนใหมตองแนใจวาอปกรณปองกนฯ ได

ใสกลบเขาทเรยบรอยพรอมท างานไดเปนอยางด

การบ ารงรกษาอปกรณ โดยทวไปกระท าได ดงน

ก. ท าความสะอาดเปนประจ า หลงเลกงานทกวน

ข. ทาสารปองกนการกดกรอนในกรณทกระบวนการผลตมไอระเหยของ

สารกดกรอน

ค. ถาพบมสวนใดของอปกรณปองกนฯ ช ารดเสยหาย ตองแจงใหหวหนา

งานหรอผทเกยวของทราบ เพอจะไดซอมแซม

ง. ในกรณทสวนของอปกรณปองกนฯ ช ารดเกนกวาทจะซอมแซมได

จะตองเปลยนเอาชนใหมมาทดแทน

จ. ตองมการหยอดน ามนหรออดจาระบในสวนตาง ๆ ทมการเคลอนไหว

ของอปกรณปองกน ฯ