a study of the evolution of religiosity in western

Religious Studies Vol. 8, No. 16, March 2021

(DOI) 10.22034/jrr.2021.228143.1703

A Study of the Evolution of Religiosity in Western European Societies from 1980 to 20101

Mohammad Reza Majidi8

*

Majid Talkhabi3

**

(Received: 2020-05-14; Accepted: 2020-10-16)

Abstract

Examining the role of religion and the evolution of religiosity in Western European

societies, as secular societies, has always been important. Given the period from 1980

to 2010, this article seeks to answer the question of what changes religiosity has

undergone in Western European societies, especially in the two dimensions of belief

in religion and practice of religious beliefs. To answer this question, we have used the

survey method and data analysis. In this regard, a survey program entitled "Study of

European Values" examined the ideas, attitudes and values of citizens in various fields

including religion and religiosity since 1981 and in the form of five study waves

(1981, 1990, 1999, 2008 and 2017). The survey data have been used in this article to

explain and analyze the discussion. Considering indicators such as theism, religious

rites, church attendance rate and adherence to traditional rituals in important matters

of life (birth, marriage and death), the findings of this study show that the process of

secularization in Western European countries, both in terms of belief in religion and

in terms of practice of religious beliefs, has intensified and the role of religion in the

lives of Western European societies is much more declining than before.

Keywords: Evolution of Religiosity, Religious Beliefs and Practices, Secularization,

Christianity, Western European Societies.

1. This article is taken from: Majid Talkhabi, "A Study of Religious Developments in Western

European Countries from 1981 to 2010", 2021, PhD Thesis, Supervisor: Mohammad Reza

Majidi, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.

* Associate Professor, Department of Regional Studies, University of Tehran, Tehran, Iran

(Corresponding Author), [email protected].

** PhD Student in Regional Studies, Faculty of Law and Political Science, University of

Tehran, Tehran, Iran, [email protected].

های ادیانیپژوهش

«مقاله پژوهشی» 489ـ412، ص9911، پاییز و زمستان شانزدهم، شماره هشتمسال ا دهه یغرب یدر جوامع اروپا ینداریتحول د یرس یبررس

8 8080تا 8880 *یدیمحمدرضا مج

**یتلخاب یدمج

[80/40/9911؛ تاریخ پذیرش: 81/48/9911]تاریخ دریافت:

چکیده ر،سکولا جوامعی عدوا به غربی، اروپای جوامم در دید اری تحو سیر و دین بررسای نقش

به پاسخ دنبا به ،8494 تا 9104 زمانی بازۀ کرد لحاظ با این مقاله. اسات بوده مهم هنواره و دین به باورمد ی بعُ دو در ویژهبه ،غربی اروپای جوامم در دید اری که اساات پرسااش این وشر این پرسش از به پاسخ برای. است شا ه مواجه تحولاتی ه با دیدی، باورهای به عنل

مطالعه» ا عدو با پینایشی ایبرنامه رابطه هنین در. ایمگرفته ها بهرهو تحلیل داده پینایشی ،9111 ،9114 ،9109 مطالعاتی موج پدج قالب در و 9109 سااا از «اروپایی هایارزش جنله از مختلف، هایزمیده را در شااهرون ا هایارزش و هاها، نگرشای هش 8491 و 8440 از ودخ و تحلیل بح تبیین برای حاضاار در مقالۀ که اساات کرده دید اری، بررساای و دین مداسک داد خ اباوری، انجام و هاییشااخ در نظر گرفتن با. ایمبرده بهره آ هایداده تول ، یزن گ مهم مسااائل در دیدی ساادتی آیین به بد یپای و کلیسااا به رجوع میلا دیدی، در ساااکولاریلاسااایو فرآید که ده می نشاااا پژوهش های اینیافته شمرگ و ازدواج

باورهای به میلا عنل در هم و دین به باورمد ی در میلا هم غربی، اروپای کشااورهای . است زوا به رو از پیشبیش غربی اروپای جوامم زن گی در دین نقش و ش ه تش ی دیدی،

سایر تحو دید اری، باورها و اعنا دیدی، ساکولاریلاسایو ، مسیحیت، :هاکلیدواژه

.جوامم اروپای غربی

ی، رساااده دیتر۲090تا 9139از سااال یغرب یاروپا یدر یشااورها ینداریتحولات د یبررساا ی،ت اب یدبرگرفته از: م . 1 .9911 یران،دانشگاه تهران، تهران، ا یاسی،دانشکده حقوق و ع ور س یدی،استاد راهنما: محمدرضا م ی،امطادعات منطقه

[email protected]( مسئول یسنده)نو یراندانشگاه تهران، تهران، ا ی،اگروه مطادعات منطقه یاردانش *

یراندانشاااگاه تهران، تهران، ا یاسااای،دانشاااکده حقوق و ع ور سااا ی،امطاادعاات منطقاه یدیتر یدانشااا و **[email protected]

111/ 1101تا 0911از دهه یغرب یدر جوامع اروپا ینداریتحول د ریس یبررس

مقدمهنقش دین در جوامع سااکولار اروپای غربی همواره موضااوعی جذاب برای مطادعه

شناسی دینی همواره به این پرسش ، پژوهشگران حوزه دین و جامعهواقع دربوده اس . اند یه ساکولارشادن ساختار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جوامع غربی چه اهمی داده

کولاریسم ی و سدیندارای گذاشته و نسب یری بر نگرش اعتقادی و دینی افراد بر جتأثداشتن بررسی این موضوع آن اس در زندگی جوامع غربی چگونه اسا . ع اهمی

یااه میزان باااورمناادی دینی نزد شاااهروناادان هر جااامعااه همواره نقشااای ی یاادی در های ساایاساای و اجتماعی آنان داشااته اساا . در این وادی، تحولات سااریع گیریجه

شادن و توسعه اطلاعات های جدید و جهانیاز رشاد فناوری متأثرغربی جوامع اروپای هاای اخیر ای ااب یرده اسااا یه نقش دین در انگاره و اذهان و ارتبااطاات در دهاه

شاهروندان اروپایی با اهمی و حسااسی بیشتری مطادعه شود. مطادعاتی چون بررسی ر شرق اروپا، پیکل و سام ، و تومکا ( دFernandes, 2003; Vilaça, 2001فرناندز و ویلاشا )

(Pickel and Sammet, 2012; Tomka, 2011 در غرب اروپااا و آرتس و هااادمن، و بروخن )(Arts and Halman, 2004; Bréchon, 2004, 2013a در حوزه اروپاا مثاال ) های خوبی در این

,Bréchon, 2013b; Halman, 2003; Halman and Draulansاند. بساایاری از این مطادعات )زمینه

2006; Halman and Riis, 2002; Lambert, 2004های اروپایی های طرح مطادعه ارزش( از داده(The European Values Study( و برخی دیگر )Greeley, 2003; Pickel and Muller, 2009;

Pollack, 2008; Pollack, Muller and Pickel, 2012ه یا نظرسااان ی های داد( از دیگر پایگاه (. Coutinho, 2016: 164اند )ادم ی استفاده یردهبین

های درخور اعتنا، فاقد اتکای ی جوامع، بدون ان ار پیمایشدیندارمطادعه سیر تحول Theادم ی مانند نظرسااان ی اجتماعی اروپایی )های بینهای دادهع می اسااا . پایگاه

European Social Surveyادم ی )ای اروپایی، برنامه نظرسااان ی بینه(، مطادعه ارزشThe

International Social Survey Programmeهای جهانی )( و بررساای ارزشThe World Values

Survey اناد یه پایه بسااایاری از هاا در این زمیناه ای از پیماایش دهناده م موعاه ( ارائاهیردن این با مطرحدهند. مقاده حاضااار هاای تح ی ی این حوزه را تشاااکیل می پژوهش

، شماره شانزدهمهای ادیانی، سال هشتم/ پژوهش 111

با چه ۲090تا 9130های ی در جوامع اروپای غربی در ساااالدیندارپرساااش یه روند یژه وبههای م ت ف، ها و دادهتحولاتی مواجه شاده، یوشایده اسا با استناد به پیمایش

، به این پرساااش پاسااا دهد. آنهاهای و تح یل یافته« های اروپاییمطادعه ارزش»طرح یه اند توصپژوهانی یه در حوزه مطادعات دینی در اروپا فعالژوهش به دانشمطادعه این پ

تواند برای رایزنان فرهنگی و مب ّغان دینی جمهوری اسلامی شاود، و علاوه بر آن می می ایران در اروپا نیز مفید باشد.

. چارچوب نظری پژوهش1ی در جوامع اروپای غربی را بسن یم، دینداردر گار ن س برای اینکه بتوانیم روند

های مناسبنیازمند چارچوبی نظری هستیم یه ضمن تعریف مفاهیم این حوزه، شاخصو کلااین منظور، پژوهش حاضااار از ادگوی گسااان ش را در اختیارمان قرار دهد. به

( بهره گرفته اساا ؛ زیرا این ادگو در مقایسااه با سااایر Glock & Stark( )9131اسااتارک )های لازر را تبیین و شناسایی یرده تری مفاهیم و شاخصادگوهای مشاابه، به طور جامع

(، Experiencesها )اسا . در این ادگوی نظری و مطادعاتی، دین، نظامی متشااکل از ت ربه ,Valuesها و نهادهای مرتب با امر مقدس )(، ارزشPractices(، اعماال ) Beliefsبااورهاا )

and Organisations Related to the Sacred تعریف شده اس . دینداری متشکل از باور و در )ها و ( اسااا یه در رفتارها، نگرشTranscendent Beingارتباط افراد با موجودی متعادی )

م ی به پنج بُعد تقساایدیندارو اسااتارک، گلاکیابد. مطابق با ادگوی اعَمادشااان بروز می(، فکری Communal(، مناسکی )Ideologicalایدئودوژیکی )(، Experientialشود: ت ربی )می(Ritualistic( و پیامدی )Consequential )(Holdcroft, 2006 : 89) .

( با مشاهده این موضوع یه مطادعات ت ربی مربوط به دین 9133گلاک و اساتارک ) یند، شااود و هر محققی به ساا یقه خود دین را تعریف می به نتایج متناقضاای منتهی می

ی را هایگرفته در این زمینه، ویژگیهای صااورتاند با مروری بر نتایج پژوهشیوشاایدهحول ها رااین ویژگی آنهاعی بیشاااتری برخوردارند. ی برگزینند یه از جامدینداربرای

: (52: 7717فرد و دیگران، )خدایاریاند بندی یردهپنج بُعد به شکل زیر دسته


یرنده م موعه دربرگ(: این بُعد Religious beliefs) بُعدد اعتقدادی یدا باورهای دینی گی پس از مرگ، اساااتااناداردی از بااورهاای دینی از قبیال بااور باه وجود خدا، زند

ادطبیعه و ... اسا . بنابراین، دلاد بر نظامی معنایی دارد یه شامل قدرت بالاتر و ماوراءنوعی قدرت مقدس و ماورایی اساا . در واقع، بُعد اعتقادی عبارت اساا از باورهایی

؛((Pearc & others, 2017 :370اعتقاد داشته باشند آنهارود پیروان آن دین به یه انتظار میشود: ادف. (: اعمال دینی به دو دساته تقسیم می Religious practices) بُعد اَعمال دینیشده دین یه در میان باورمندان به آن ینتدو(: آداب و رساور Ritualsشاعائر یا مناساک )

آید. مناساک، آداب و ترتیباتی اس یه در دین ادگو و رفتارهایی نمادین به حسااب می (: Devotionرا به جا آورند؛ ب. پرساااتش و دعا ) آنهارود ان آن انتظار میهر دین از پیرو

دهد، را با رضااای خاطر و بدون اجبار ان ار می آنهااعمال فردی و خصااوصاای یه فرد ؛(Salleh, 2012 : 267)اند ینها اعمادی غیررسمیازیرا

ای یه فرد در شااادههای برتر ای اد(: موقعی Religious experience) بُعد تجربه دینی یند؛ خود را رویارو و مواجه با شعور برتر احساس می آنها

(: باا این انتظار ارتباط دارد یه فرد مذهبی درباره Religious Knowledge) بُعدد فکری اصاول اسااسی ایمان و یتاب مقدس آگاه باشد )از جم ه تاری ، مقدسات، اخلاق و ...(

(Holdcroft, 2006: 90)؛ (: این بُعد ناظر به رفتار روزمره و غیردینی افراد اسااا . در Consequences) پیدامدها

دنبال بررسااای این موضاااوع اسااا یه به چه میزان دین بر اسااااس واقع، این بُعد بهویژه در بهها، هاای مذهبی بر رفتارهای فردی در همه زمینه اعتقاادات، اعماال و ت رباه

.(AbouYousef & others, 2011: 730)گذارد ییر متأثیردینی، غهای زمینهو استارک، در ب ش گلاکی مطابق با ادگوی دیندارهای پس از آشانایی با شااخص

ها را در جوامع اروپای شده، این شاخصهای ان اریوشایم با توجه به پیمایش بعدی می یابی ینیم. غربی در دو بُعد باورمندی به دین و عمل به باورهای دینی مطادعه و ارز


. بُعد باورمندی به دین2برای مطادعه باورمندی به دین در جوامع اروپای غربی، سااه شاااخص تع قات دینی، خداباوری و باور به خدای ش صی و باور به آینده فرازین )معاد( ارزیابی و تح یل شده

. ینیمبیان میاس یه در ادامه

. تعلقا دینی 8. 8ص دوازده یشور منت ب اروپای غربی در سه گروه یشورهای برای بررسی این شاخ

پروتساتان، یشورهای یاتودیک و یشورهای با مذاهب م ت در نظر گرفته شده اس . یشاورهای پروتساتان سوئد، نروژ و دانمارک هستند یه اغ ب به آیین پروتستان دوتری

امل ریزاسایون، شاا تع ق دارند. یشاورهای یاتودیک نیز، بر حساب میزان تقریبی ساکولا ن شااوند. نکته جادب در این گروه ایفرانسااه، ب ژیک، اسااپانیا، ایتادیا، پرتغال و ایردند می

اسا یه در یشاورهای یاتودیک، دین نهادمندتر اسا و بیشاتر ایستادگی یرده اس ؛ ور ط توان نشان داد یه جوانان بههای متفاوت میهرچند با مقایساه میزان دینداری نسال

رهای اند. گروه سور نیز یشوترها از یاتودیسایسم تأثیر گرفته سای یمتر از مسان محساو ه ند، آدمان و بریتانیا هساااتند یه در آنها هر دو مذهب یاتودیک و پروتساااتان پیروانی

ویژه در یاتودیساایساام ه ند، بساایار شاادید بین، تزدزل نهادمندی دینی، به دارند. در اینبودن تعداد اش اصی اس یه خود را بدون تع ق دینی اناس ، موضوعی یه بیانگر فراو

ینند. آدمان همچنان یشاااوری اسااا یه در آن نهادها پیوندهای ارگانیکی با معرفی میدود دارند و بنابراین حری گساسا از نهاد دینی محدود اس ؛ هرچند این حری

دون رین درصدِ افرادِ بحال، بیشت های اخیر بسیار شایان توجه بوده اس . با ایندر ساال : 7716)برش ون، تع ق به مذهبی خا متع ق به یشاورهای ه ند، فرانساه و ب ژیک اس

777-782) . توان از روند ت مینی حضاااور در ی یسااااها، یعنی تع ق تقریباا هماان نتاایج را می

جز ایتادیا، و در جوامع ساانتی مساایحی، به دساا آورد. در جوامع ساانتی یاتودیک، به ، میزان حضاور در ی یساها رو به زوال اس . در جوامع سنتی پروتستانِ ایس ند و م ت

دانمارک ثبات وجود دارد و در سااوئد متوساا اساا . برای مقایسااه روندهای اعتقاد و

110/ 1101تا 0911دهه از یغرب یدر جوامع اروپا ینداریتحول د ریس یبررس

تع ق در هر یشاور یک روند اساتاندارد محاسبه شده اس . در بیشتر یشورهایی یه در و های آرتسات نساابتا شاادیدتر بوده اساا . یافته اعتقاد روند نزودی دارند، نزول تع ق

ای دهد یه در بیشتر یشورهای اروپای غربی هیچ شکاف فزایندههمکاران وی نشاان می میان باور و تع ق مسایحیان وجود ندارد. رابطه میان اعتقاد و تع ق در سطح فردی و در

یه نان، چ«ور بدون تع قبا»دو دهه گذشته تقریبا در جهان غرب بدون تغییر مانده اس . ,Aarts & othersگویند، در بهترین حاد ، دوران گذار یوتاهی اس )یرای و وواس می

به ایپذیرد یه ادگوی تغییر دینی از جامعهیه اساااتیو بروس میدر حادی (.23-28 :2008دنیای مدرن غربی دیگر مکانی مذهبی »گیرد یه جاامعه دیگر متفاوت اسااا ، نتی ه می

دهد. این مسئ ه های مذهبی از جهان را یاهش میهای فناوری برداش پیشرف «. نیس شااود افراد نظارت بیشااتری بر محی طبیعی داشااته و نیازی به توضاایحات و باعث می

بررسی تع ق دینی در سه (.(Hunt, 2002 :27ادطبیعی نداشته باشند های ماوراءدستورادعمل س شده اس .گروه فوق در جدول زیر منعک

میزان )درصد( تعلق دینی در کشورهای منتخب اروپای غربی. 1جمول شماره

سوئدک دانمارک

هلندبریتانیا

آلمانک بلژی

فرانسه اسپانیا

ایتالیاپرتغال

ایرلند

42 45 47 47 57 55 77 77 78 7 7 کاتولیک

7 - - 7 7 7 82 57 72 42 27 پروتستان

سایر

مذاهب8 7 5 71 8 6 7 - - 7 7

بدون

تعل،78 77 58 74 78 72 87 74 74 77 1

۲003منبع: برشون،

ی، یشااورهای پروتسااتان در مقایسااه با یشااورهای یاتودیک سااهم بیشااتری از طوری بهبین، از نظر سااانی نیز جواناان، مردان و ین ا دردهناد. را پوشاااش می متع قیرغجمعیا


اند ردهمعرفی ی متع قیرغادتحصاایلان دانشااگاهی بیش از دیگر افراد جامعه خود را افراد فارغ(Sahgal, Cooperman and Shiller, 2018: 81) عوامل م ت فی باعث شااده اساا مردمان اروپای .

ینند این ترین ددی ی یه بیشااتر مردر بیان میشااان را ینار بگذارند. شااایعغربی هوی مذهبی یبا نیمی یا بیشااتر در ایثر تقرعلاوه بر این، «. اندیج از دین دور شااده تدربه آنها»یه اساا

های دینی دوران یودیی خود ندارند یا با گویناد یاه دیگر اعتقاادی به آموزه یشاااورهاا می ین جن ساااق یی و گراهم نسمواضاااع ماذهبی خود دربارۀ موضاااوعات اجتماعی مانند

های مربوط به نهادهای مذهبی و رهبران را ددیل اصاا ی سااواییاند. همچنین، برخی رم ادفدهندگان ینند. حداقل نیمی از پاس شاناسند، معرفی می اینکه دیگر هوی خود را با دین نمی

های ی یسا را عامل بریدن از دین ذیر یژه یشورهای یاتودیک، رسواییوبهدر چندین یشاور، های یاتودیک مانند اساپانیا، ایتادیا و پرتغال رایج اس . یژه در یشاور وبهینند. این موقعی می

ه دین هایی یه بشود یا در زمانین نمیتأمشاان گویند به ددیل اینکه نیازهای معنویبرخی می شااناسااند. برخی نیزرا تنها گذاشااته اساا ، دیگر خود را با هوی دینی نمی آنهانیاز دارند،

(.Ibid.: 87دانند )ددیل این موضوع می ازدواج با فردی خارج از دین خود را

. خداباوری و باور به خدای شخصی 8. 8های بسیار ی یدی اس یه باید برای سن ش دینداری باور به وجود خدا از شاخص

غیر از دو یشور یاتودیک ایتادیا و پرتغال، یه در جوامع به آن توجه یرد. باور به خدا، بهدرصااد اساا ، تقریبا در تمامی یشااورهای 30مانده و بالای سااه دهه اخیر تقریبا ثاب

ک، ترتیب به یشورهای ب ژیدهد. بیشترین یاهش بهاروپای غربی روند یاهشی نشان میشااود. با وجود یاهش مسااتمر نروژ، بریتانیا، فرانسااه، اسااپانیا، ه ند و سااوئد مربوط می

ی، هنوز این باور در میان خداباوری در ساااه دهه اخیر در میان یشاااورهای اروپای غربدرصاد اسا . در این میان تنها استثنا یشور فرانسه اس 11یشاورهای یاتودیک بالای

درصد 33یه در آن حدود نیمی از فرانسویان به خدا باور ندارند. در این ب ش سوئد با پیشاتاز یشاورهای اروپای غربی اسا و پس از آن یشورهای نروژ و ه ند قرار دارند.

ر به خدای شاا صاای مانند خداباوری در ساای سااال اخیر، در اغ ب یشااورهای باو


دهد، سیر نزودی داشته درصد افزایش را نشان می 1شاده، ادبته به جز ساوئد یه بررسای اسا . بیشترین آمار باور به خدای ش صی مربوط به دو یشور یاتودیک ایتادیا و پرتغال

هد. دثاب اس یا یاهش اندیی را نشان می درصاد اس یه تقریبا 39و 3۲ترتیب با بهترتیب مربوط به یشورهای فرانسه، سوئد، دانمارک و یمترین باور به خدای شا صی به

مردر درصد 10 از دهد. همچنین، بیشدرصاد را نشان می ۲۲ب ژیک اسا یه یمتر از شاا صاای خدای به یه یسااانی شاامار اما ینند،می اعلار مؤمن را خود ایردند و پرتغال .(European Values Study, 2019)اس یمتر بسیار دارند اعتقادی ی، اگر فرانساااه را اساااتثنا در نظر بگیریم، ساااایر یشاااورهای یاتودیک طوربه تری نساب به یشاورهای پروتساتان یا یشورهای م ت دارند. در های مذهبیگرایش

ورهای م ت ف، هنوز باور به م موع، باید خاطرنشااان یرد یه بیشااتر اروپاییان در یشاا اعتقادی در اروپا به میزان چشمگیری حال، دامنه اعتقاد و بیینند. با این خدا را تأیید میتوان گف گرچه بیشتر مردر در طور خلاصه، میبه (. Casanova, 2009: 206)وسایع اس

ا عمق و اند، امیشاااورهاای اروپاایی هنوز نوعی اعتقااد عمومی باه خدا را حفظ یرده وساع دینداری در اروپا بسیار یم شده اس ، تا جایی یه یسانی یه به خدای ش صی

اند ت ربه شاا صاای ینند و یسااانی یه مدعیاعتقاد دارند، یسااانی یه مرتبا نیایش میدهند. از این منظر، مذهبی دارند، در بیشاااتر یشاااورهای اروپایی اق ی را تشاااکیل می

یزان وسیعی از دینداری را حتی در میان یسانی یه به ی یسا متحده یه م برخلاف ایالاتسادگی توان بهتوان یاف ، بیشتر جمعی در غادب یشورهای اروپایی را میروند مینمی

.(Ibid.: 207)سکولار و غیرمذهبی توصیف یرد ینه روند باور به خدا و باور به زم در ۲09۲در پژوهشاای یه تار اساامی در سااال

ی در سی یشور اروپایی ان ار داده، این نتی ه حاصل شده اس یه باور خدای شا صا شده یاهش یافته اس ؛ اما زمانی یه این یاهشْ سادیانه به خدا در ایثر یشورهای بررسی

وقفه یمعتدل ب نسبتا اندک اس . اگر این روند عمومی و نسبتا شود میزانش محاسابه می مروزه در شامال غرب اروپا و یشورهای سوسیادیستی ادامه داشاته باشاد، به ادحاد، یه ا

یه در اغ ب جوامع اروپای ی حاد درشااود. بنابراین، تر اساا ، من ر میسااابق برجسااته


ریان سکولاریزاسیون، در ج نظریهغربی حریتی به سم اعتقاد یمتر به خدا، سازگار با ها م ت اس . بررسیاسا ، این تغییرات تدری ی و در اندازه متوسا و از نظر دامنه

های بساایار در دهد یه میان یشااورهای م ت ف همچنان تفاوتدر این زمینه نشااان میسااازی باور با یفر بعید اساا یه در میزان و روند اعتقاد به خدا وجود دارد و یکسااان

.(Smith, 2012: 5)پذیر رخ دهد بینیآیندۀ پیش

. باور به آینده فرا ین3. 8یا همان معاد( را در چهار شااخص باور به وجود بهش ، باور فرازین )باور به آینده

: 7716)برشون، توان سن ید به وجود جهنم، باور به گناه و باور به زندگی پس از مرگ می

شااده، به جز ایتادیا، شاااخص باور به وجود یبا در تمامی یشااورهای بررساای تقر. (771دهد. در آدمان درصد درصدی نشان می90 حدودا بهش طی سه دهه اخیر روند یاهشیِ

یه در ه ند و یحاد درافرادی یه به بهشااا اعتقاد دارند، یاهش چشااامگیری ندارد، ی رخ داده اسا . جادب توجه اس یه معتقدان به توجهانگ ساتان روند نزودی درخور

درصد 99یکی از یشورهای بسیار سکولار اروپایی، از عنوان بهبهش در یشور سوئد، 31یکی از یشورهای بسیار مذهبی اروپای غربی، از عنوان بهدرصد و در ایردند، ۲1به

یبا در تمامی یشااورهای تقردرصااد یاهش یافته اساا . این روند نزودی 11درصااد به شود. های م ت ف دیده میشده و ادبته با درجهبررسی

رساایم یه ای اجمادی به این نتی ه میه شاااخص باور به وجود جهنم با مطادعهدربار بهاین قِسااام از باور در میان اقساااار چندگانه باور، یمترین حامیان و معتقدان را دارد،

91 درصااد مردر سااوئد، 90درصااد مردر دانمارک، 1، فق ۲003یه در سااال ی طوربه جهنم اعتقاد دارند. این آمار در نهای در درصد مردر فرانسه 93درصاد مردر نروژ و

یه معتقدان به ی حاد دررسد، درصد می 10ی به س تبهمیان مردمان یشورهای یاتودیک درصد هستند. با توجه به اینکه در سی سال اخیر، 30بهش در یشور ایردند، نزدیک به

، همچنان با شیب یندی حامیان و باورمندان به جهنم به یمترین میزان خود رسیده اس یند. اش را طی میروند نزودی


درباره شاااخص باور به گناه نیز روند یاهشاای مشااابهی در جریان اساا . درصااد درصد و در ایردند و پرتغال ۲0درصاد به 30باورمندان به گناه در ساوئد و دانمارک از

شاخص باور به درصاد یاهش یافته اسا . درباره 10درصاد به 10میانگین از طور به. در مینشااده را به دو دسااته تقساایم یتوانیم یشااورهای بررساایزندگی پس از مرگ می

طور بهیشااورهای سااوئد، دانمارک و فرانسااه درصااد معتقدان به زندگی پس از مرگ 1درصد افزایش یافته اس ، حال آنکه در سایر یشورها یاهش بین 1متوس در حدود

.(European Values Study, 2019)درصدی را شاهدیم 90تا


یغرب یمنت ب اروپا یدر یشورها یندارید ی. شاخص ابعاد باور۲جدول شماره European Values Study, 2019: منبع (9139-۲003)

ب

مذه

باور به خدا

باور به خدای شخصی

تباور به بهش

باور به جهنم

باور به گناه

گس از مر

باور به زندگی پ

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

سوئد

پروتستان

86 57

85 62

72 76

76 75

75 77

77 77

72 1

4 77

74 76

77 82

86 86

74 75

کدانمار

پروتستان

67 61

68 64

77 75

72 72

72 74

71 72

1 1

4 1

77 77

78 72

72 74

78 77

فرانسه

ککاتولی

57

67 67

64 74

77 77

74 77

77 77

71 72

72 72

76 82

82 87

85 87

85 88

87

نروژ

پروتستان

56 61

65 26

77 -

72 71

82 82

88 57

75 72

71 78

77 85

88 51

82 82

85 57

بریتانیا

ترکیبی

65 27

24 47

76 77

77 77

57 56

51 68

77 75

74 71

67 62

27 27

57 54

57 56

آلمان

ترکیبی

67 64

61 -

77 75

77 -

75 77

78 -

74 72

77 -

82 87

52 -

82 71

87 -

هلند

ترکیبی

54 62

65 27

78 78

74 72

82 74

74 85

76 78

75 72

74 82

86 56

57 57

86 57

کبلژی

ترکیبی

67

27 61

42 77

77 77

85 75

77 78

87 74

76 72

77 88

87 85

55 87

88 88

84

اسپانیا

ککاتولی

26

42 46

17 88

81 57

52 86

57 55

52 77

77 77

71 82

57 67

65 84

52 57

64

پرتغال

ککاتولی

46

16 46

- 67

21 67

- 86

62 56

- 75

74 75

- 67

27 64

- 84

82 71

-

ایرلند

ککاتولی

12

16 -

- 54

65 -

26 22

46 -

41 52

58 -

67 25

46 -

12 27

42 -

45

ایتالیا

ککاتولی

17

17 17

12 67

27 62

64 67

51 58

84 57

81 87

72 51

27 27

61 27

27 64

51


. بُعد عمل به باورهای دینی3دادن فرایض در این ب ش برای بررساای عمل به باورهای دینی سااه شاااخص ان ار

ردن جاآوعنوان نماد مسیحی در اذهان و میزان بهدینی فردی و جمعی، تصور ی یسا به پردازیم. آیین سنتی دینی در نظر گرفته شده اس یه در ادامه به آنها می

. فرایض دینی فردی و جمعی8. 3ی و چه دادن فرایض و مناسک دینی، چه فرددر حوزه عمل به اعتقادات دینی، ان ار

طور مداور و واضح جمعی، شااخص ی یدی اسا . شواهد موجود در اروپای غربی به شده از یشوری . باورهای دینی سنتی و تعهد به دین نهادینه9دهد: دو چیز را نشاان می

ویژه . این باورها دائما در سراسر اروپای غربی، به۲به یشاور دیگر بسیار متفاوت اس ؛ اند. در همین زمینه یاهش حضاور منظم در ی یساااها از اوایل یافته، یاهش 9130از دهه دهد بیشاتر یشورهای ها نشاان می یاملا مشاهود اسا . بسایاری از پژوهش 9110دهه

هایی مانند یریساامس، عید جز در مراسااماروپای غربی حضااور منظم در ی یساااها را، بهیی یه در میان جوانان بساایار اند؛ ادگوها و مراساام تشااییع، متوقف یرده پاک، عروساای

شده، های اخیر فارغ از نوع شاخص یا نظرسن ی انت ابمشاهود اسا . روندها در سال دهند. این فرآیند نزودی در بسیاری از یشورهای قوار فرآیند سکولاریزاسیون را نشان می

ساایاتودیک مانند فرانسااه، ب ژیک، ایردند، پرتغال و اسااپانیا در خور توجه و شاادید ا (Norris and Inglehart, 2006: 227.)

های ادگوهاای زوال ماذهبی و تغییرات آن را با عنای به داده نیکودا و ترش اند. با توجه بررسی یرده ۲001تا 9139های جهانی در طول دوره نظرسن ی ارزش

ی ی طور بهی یشاورها شااهدیم یه یشورهای یاتودیک دیندارتر به ادگوهای دقیقی امتیاز بیشتری دارند؛ پس از آن، یشورهای دومذهبی دیندارهای ینه شاخصدر زم

گیرند. در میان یشورهای یاتودیک، فرانسه دینداری و یشورهای پروتستان قرار می طور بهیمتر از ساااطح متوسااا را، هم در بُعد معنوی و هم در بُعد نهادی، دارد.

روند، محدود بوده و تقریبا به ا میهایی یه منظم به ی یساااهخا ، تعداد فرانسااویاندازه ساوئد، ساکولارترین یشور در میان اروپاییان، بر اساس چهار شاخص )تع ق


Nicolet andدینی، باور دینی، نگرش به ی یسا و اعمال دینی( تعدادشان اندک اس )

Tresc, 2009: 1 .) ویژه وقتیدارد، به شاواهدی از سکولاریزاسیون شدید در ایثر جوامع اروپایی وجود اند هرگز به ی یسااا به نرخ حضااور منظم در ی یسااا و همچنین درصااد افرادی یه مدعی

روند توجه شاود. فق در ساه یشاور اروپایی ایردند، پرتغال و سوئیس بیشتر مردر نمیدرصد جمعی در ایثر ۲0یابند. یمتر از طور منظم در ی یسا حضور می اند یه بهمدعی

شااوند. این آمار در یشااورهای طور منظم در ی یسااا حاضاار می اروپایی بهیشااورهای درصد یاهش یافته اس . این احتمالا نشانگر نوع دینداری 90اساکاندیناوی به یمتر از

از ساار گذرانده اساا 9110اساا یه شاادیدترین و چشاامگیرترین افول را از دهه (Casanova, 2009: 208 .)

. خواننددهم مردمان یشورهای اروپای غربی روزانه نماز میمیانگین فق یک طور بهخوانند. در گویند هرگز نماز نمیدرصاااد( می 30) آنهایبا چهار برابر تقریاه یحااد در

درصااد( 3۲) سااالانبزرگچندین یشااور از جم ه سااوئد و دانمارک بیش از نیمی از ماز روزانه در منطقه اروپای غربی در مقایساااه با خوانند. نرخ نگویند هرگز نماز نمیمی

درصد(، 11متحده ) یالاتادرصد(، ۲1مناطق دیگر، از جم ه اروپای مریزی و شارقی ) درصااد( بساایار یم اساا 11درصااد( و جنوب صااحرای آفریقا ) 31آمریکای لاتین )

(Sahgal, Cooperman & Shiller, 2018: 98). در یشورهای الانسا بزرگیبا تعداد یمی از تقرینند. برای نمونه، در پانزده یشاااور های مذهبی شاااری میی فعااد اروپاای غربی در

بار در ماه در میانگین حداقل یک طور بهگویناد درصاااد می ۲۲شاااده فق بررسااایینند. در مقار مقایسه، حضور منظم در مراسم مذهبی در های مذهبی شاری می مراسام

اول متحده بسیار متدیالات اان مانند آفریقا، آمریکای لاتین و برخی از مرایز مسایحی جه ا گذاشتن اعتقادات مذهبی ب اشتراکاسا . برخی از اعمال مذهبی دیگر مانند نیایش، به

(..Ibidنادر اس ) نسبتا های مذهبی و ... در اروپای غربی دیگران، یمک مادی به سازمان

ها به های اروپایی و تح یل این دادهمطادعه ارزشهای هر چهار موج باا عناای به داده دادن فرایض گروهی رسیم: در م موع حضور در مراسم دینی جمعی و ان ارنتایج زیر می

119/ 1101تا 0911از دهه یغرب یدر جوامع اروپا ینداریتحول د ریس یرسبر

در ساه دهه اخیر در اغ ب یشاورهای اروپای غربی سایر نزودی طی یرده اس . بیشترین یشورهای با مذاهب دادن فرایض دینی جمعی در میان یشاورهای یاتودیک و یاهش ان ار

درصد 93درصد و ب ژیک با ۲۲درصاد، اسپانیا با 3۲خورد. ایردند با م ت به چشام می دادن فرایض دینی جمعی حتی در میان در این ب ش پیشاااتاازناد. باه این ترتیاب ان اار

درصد رسیده اس . این فرآیند یاهشی در 30ترین یشاورهای یاتودیک به یمتر از مذهبی تری همراه شده اس .ترییب مذهبی آدمان، بریتانیا و ه ند با شیب ملایم یشورهای با

اند. در این مدت یشورهای پروتستان سوئد، نروژ و دانمارک وضعی خاصی داشتهحضاور در مراسام دینی هفتگی ی یساا در سی سال اخیر در یشورهای مذیور، یمتر از

توان اس . در این میان می مدت طی یرده درصد بوده و تقریبا روند ثابتی را در این 90ادعا یرد یه یشاور فرانساه در میان یشورهای یاتودیک، تنها یشوری اس یه بیشترین

ها ج وتر از یشورهای شباه را با یشورهای پروتستان دارد و حتی در برخی شاخصرت و قدتواند نشااانه یاهش تدری ی با مذاهب م ت قرار گرفته اساا . این فرآیند می

ردی دادن فرایض دینی فاقتدار ی یسا بر پیروان مسیحی خود باشد. از طرف دیگر، ان ارماانناد نمااز، مدیتیشااان و مراقبه، یه در نقطه مقابل فرایض دینی جمعی قرار دارد، در مقایسااه با آن و تقریبا در نیمی از یشااورهای اروپای غربی وضااعی بهتری را سااپری

درصدی داشته و در دو یشور دیگر 90ر سای سال اخیر، رشد یند. یشاور ساوئد د میپروتسااتان، یعنی نروژ و دانمارک، تقریبا روند ثابتی در این مدت طی شااده اساا . در یشورهای با ترییب مذهبی نظیر آدمان، بریتانیا و ب ژیک و همچنین یشورهای یاتودیک

درصد یاهش 91تا 1تقریبا تقریبا شااهد یاهش فرایض دینی فردی هستیم و این روند بندی به فرایض یافته اساا . با وجود این یاهش، در یشااورهای یاتودیک همچنان پای

(.European Values Study, 2019درصد اس ) 30طور متوس بیش از دینی به

. تصویر کلیسا در اذهان عمومی 8. 3ه نمادی س ، ب کی یساا فق جایی برای نیایش پیروان مذاهب م ت ف مسایحی نی

ی پویاییی طور بهخود میزان رسوخ دین در باور عمومی جامعه و یاریرداسا یه با


(، اسااقف اعظم George Kerryدهد. دیتر جورج یری )دینی جوامع مساایحی را نشااان می (Brown, 2009« ی یساا یک نسل از انقراض فاص ه دارد »گف : 9111یانتربری، در ساال

مؤمنانهای جهانی، ی یساااهای اروپای غربی سااادیانه با عنای به بررساای ارزش .199:)(، Steve Bruceینند. بیشاتر ناظران دینی مشهور از قبیل بروس ) یمتری را جذب خود می

یه این اناد موافق( Ronald Inglehart( و اینگ هاارت ) McCleryی ری )(، ماک Baroباارو ) و پیشرف یردنشدن، شهرنشینی، دمویراتیزهۀ صانعتی تغییرات تا حد بسایاری در نتی

این های رفاه هستند.تکنودوژی اتفاق افتاده اسا یه برخی از خصوصیات اص ی دود یه از نظر اقتصاااادی از جم ه تحقیقات پیشااارفته صااانعتی، خدمات زیربنایی، هادود

عموما نی نیز اند، از دحاظ دیفنااوری پیشااارفتاه، آموزش عاادی و دمویراسااای برترین از اقتدار ی یساا بسیار هادود شاوند؛ به این معنا یه این های ساکولار فرض می دود دانند های ی یسااایی جدا میاند تا آن ا یه خود را از هر نوع مذهب یا موجودی مساتقل

(Folmer, Beaumont & Abdul Hamid, 2014: 397). ها، رفاه اجتماعی، ثب رس، بیمارساااتانی یسااااها چندین یاریرد سااانتی خود مانند مدا

اند. دهی اوقات فراغ را از دساا دادهیرها، فرهنگ و سااامانوممرگها و ها، ازدواجولادتها و هن ارها اند یه در هر حوزه نهادی، ارزشهای نهادی در این معنا از هم م زا شدهحوزه

مثلا اینون در .(Halman, 2009: 37)اند یاریردی و مسااتقل شااده و از حوزه دین خارج شااده اج ها بدون ازدوسور زوجینند و حدود یکها در ی یساا عقد می بریتانیا یمتر از نیمی از زوج

ن م پدر ی یسااای انگ یس و حدود یک نوزادانپن م زندگی مشااترک دارند. فق یک هم بادر .(Brown, 2009: 3)شااوند نوزادان در ی یسااای اسااکات ند یا ی یسااای یاتودیک رر تعمید می

های تاری ی بریتانیا ناپدید شااده، زیرا طول چهل سااال گذشااته، دین از بساایاری از نوشااته خوانده « احیای دین»امروز در حوزه عمومی آنچهشااود. ماهی سااکولارش بدیهی ت قی می

شاود، به معنای رو به رشاد بودن دین در انگ یس نیسا . حضور در ی یساها، عضوی ، میهای دیگر مناسااک مذهبی همچنان در آغاز یبا همه شاااخصتقرها و یدها، ازدواجتعم غساال

چیز در واقعیاا اجتماااعی یچهادامااه دارد. از این نظر، 9130دهاه مااننااد قرن جادیااد باه .(Ibid.: 201) سکولاریزاسیون در انگ یس تغییر نکرده اس


های اروپایی، اعتماد عمومی به ی یساا در ایثر یشورهای های ارزشبا عنای به دادهجز ایتادیا، پرتغال و ساایر نزودی داشااته و اینون به ۲003تا 9139اروپای غربی از سااال

بین، فق یشاور پروتستان دانمارک درصاد رسایده اسا . در این 10ایردند به یمتر از درصد افزایش یافته 39درصد به 10افزایشای داشاته و از اسا یه در این مدت روند

دت توانیم نار ببریم یه در این ماسا . در میان یشورهای یاتودیک نیز فق از ایتادیا می روند افزایشای داشاته اس . بیشترین یاهش اعتماد به ی یسا در یشورهای یاتودیک نیز

صورت ضااور در مراسم دینی بهشاود. شااخص ح در ایردند، اساپانیا و ب ژیک دیده می ومیر( و در میان جز مراسااام تودد، ازدواج و مرگهفتگی در نهاادهاای ی یساااایی )به

ترین یشااورهای یشااورهای اروپایی شاادیدا یاهش یافته و حتی در میان ساارساا درصااد اساا . این وضااعی در میان یشااورهای پروتسااتان مانند 10یاتودیک یمتر از

. وقتی (European Values Study, 2019)درصااد اساا 90وژ یمتر از سااوئد، دانمارک و نرر روند غادب دمتغیرهای حضاور هفتگی در ی یساااها و اعتماد به آنها را در نظر بگیریم،

ییاهش دیندار نیموجود، ا یهابا توجه به داده اسااا . ان یتمار قاره، روند یاهش دیه به اس یشوری ایتادیا .اسا نکارناپذیرا ،ایتادیجز ا به ی،غرب یاروپا یدر یشاورها

پرتغال، باره باشد. در م دد، من مد شده یایاح یجا به ان ید میزاندر آن رسدینظر م ولط و تح یلیه آن به ت ز أییدت یوجود دارد یه برا اییمنطق اریبسااا یاناه یزم دیا ترد

.( (Pérez-Nievas and Cordero, 2010: 13-18اس ازین یشتریب زمانی های آماریِدرباره شاااخص درجه ارتباط با خدا بدون نیاز به ی یسااا، با بررساای داده

درصد یشورهای 19طور میانگین شود یه به، این نتی ه حاصل می۲003مربوط به سال سااااها ندارند بودن ی یاروپاای غربی معتقادناد برای ارتبااط باا خدا نیازی به واساااطه

(European Values Study, 2019) همچنین، درباره اعتقاد مردر یشااورهای اروپای غربی به .های چهارگانه گویی به پرسااشعم کرد و توانمندی ی یساااهای یشااورشااان در پاساا

مربوط به مشااکلات زندگی خانوادگی، مشااکلات اجتماعی، نیازهای معنوی و روحی، های های ارزشفردی با بررسااای نتایج حاصااال از دادهمشاااکلات اخلاقی و نیازهای

اروپایی این نتایج حاصاال شااده اساا : در بیشااتر یشااورهای اروپای غربی، حتی در


درصاااد مردر معتقدند یه 30شااادت مذهبی پرتغال و ایتادیا، یمتر از یشاااورهاای باه شان را دارند. این وضعی ی یسااهای یشاورشان توان حل مشکلات زندگی خانوادگی

درصااد اساا . درباره توانمندی ی یساااها در ۲0در میان یشااورهای پروتسااتان یمتر از 9110های اروپایی از سااال های ارزشگویی به مشااکلات اجتماعی آمارهای دادهپاساا

درصااد مردر یشااورهای ۲0شااود یمتر از وجود دارد و با مقایسااه آمارها مشاا ص میدرصد یشورهای 30 مذهبی و یمتر از درصد یشورهای م ت 90پروتساتان، یمتر از

گویی به مشکلات اجتماعی آنها را یاتودیک معتقدند ی یسااهای یشاورشاان توان پاس گویی به مشکلات اخلاقی و نیازهای فردی، مشابه دو دارند. وضاعی ی یساها در پاس

ر تگیریم و به زمان حاضر نزدیکفاص ه می 9139شاخص پیشین اس و هر چه از سال شود. شاویم، تقریبا در تمامی یشاورهای اروپای غربی از حامیان ی یساااها یاسته می می

گویی به نیازهای معنوی و درباره شااخص چهارر مربوط به توانمندی ی یساها در پاس ترتیب یه در این ب شها قدری بهتر اس . بدینروحی افراد، وضعی از سایر شاخص

شااتری در همه یشااورهای پروتسااتان، یاتودیک و مذاهب ی یساااها حامیان و پیروان بیشده دارند. مثلا در دو یشور سکولار و پروتستان سوئد و دانمارک بیش ترییبی بررسای

شان گویی به نیازهای معنویدرصد مردر معتقدند ی یساهای یشورشان توان پاس 10از (..Ibidآمده اس ( ) 9را دارند )اطلاعات یامل در جدول شماره


تصویر کلیسا در اذهان عمومی کشورهای اروپای غربی .3جمول شماره

بمذه

اعتماد به کلیساها

درجه ارتبا با

خدا بدون نیاز

به کلیساها و

مراکز دینی

ک بار ضور در کلیسا حداقل ی

ح

در هفته

پاسخگویی کافی کلیساها به

ی ت اخلاقی و نیازها

مشکلا

یفرد


ت اجتماعیمشکلا


ت زندگی خانوادگیمشکلا


یی معنو

نیازها

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

سوئد

پروتستان

71

85

72

71

57

- 1

2 4

1 78

76

71

77

78

72

77

- 77

74

78

74

57

52

57

57

کدانمار

پروتستان

67

51

82

52

54

- 5

6 6

2 71

72

72

75

78

77

4 -

74

75

77

76

58

57

84

76

نروژ

پروتستان

87

86

52

56

75

- 1

4 4

4 77

- 87

82

74

- 71

- 77

- 71

76

57

- 55

68

کبلژی

ترکیبی

88

58

85

52

84

- 75

77

76

77

72

77

87

81

78

72

74

- 72

72

76

87

86

81

54

51

بریتانیا

ترکیبی

76

78

87

81

57

- 72

71

72

74

75

77

78

82

75

72

71

- 77

72

76

87

68

54

67

52

آلمان

ترکیبی

82

71

87

- 84

- 77

76

71

- 85

84

88

2 74

77

74

- 74

71

76

2 86

55

62

-

هلند

ترکیبی

75

71

77

87

87

- 71

74

78

72

72

76

72

87

77

72

77

- 75

77

77

82

56

81

57

58

فرانسه

ککاتولی

76

82

81

65

57

- 77

77

78

72

77

76

74

84

77

77

78

- 72

74

74

82

52

55

51

58

اسپانیا

ککاتولی

77

87

57

57

57

- 77

74

76

87

77

82

82

82

75

71

76

- 72

75

86

87

85

54

67

55

پرتغال

ککاتولی

62

42

52

- 67

- 75

74

75

- 55

52

52

- 77

76

88

- 82

86

52

- 68

27

67

-

ایرلند

ککاتولی

58

58

- 24

65

- 41

62

- 47

74

77

2 56

74

72

- -

77

72

- 57

67

68

- 27

ایتالیا

ککاتولی

62

62

67

67

82

- 75

87

87

74

52

67

58

57

87

87

87

- 82

84

82

57

24

27

27

62


بندی به آیین سنتی دینی در مسائل مهم ندگی. پای3. 3در اروپایی یه فرایض دینی بسایار رنگ باخته اسا و تصاویر ی یسا چندان خوب

تودد، ازدواج و مرگ( نیس ، درخواس برگزاری مراسم دینی در دحظات مهم زندگی )درصد خواستار برگزاری هر 3۲، 9110آوری قوی مانده اسا . در سال طور شاگف به

ها هستند. در اروپای بسیار سکولاریزه، درصد خواهان آن 11، ۲003ساه آیین و در ساال -777: 7715)برش ون، اساا مانده بودن دینی دحظات مهم زندگی همچنان مهم باقیآیینی

های بسیار پرطرفدار دینی در میان مردمان یشورهای اروپای از مراسم . این مراسام (782رایض د فغربی )پروتسااتان، یاتودیک و ترییب مذهبی( اساا یه با وجود یاهش شاادی

دینی در ی یساااها و نهادهای دینی رساامی، هنوز بیشااترین حامیان و طرفداران خود را دارند.

از سااه مراساام مذیور برگزاری مراساام دینی به هنگار مرگ، حامیان بیشااتری دارد؛ های اروپایی در های ارزشهرچناد با توجه به مقایساااه آمارهای موجود مربوط به داده

درصاادی نشااان 91تا 1اهمی برگزاری مراساام مذیور یاهش روند چهار موج خود،دهد. ودی همچنان بسایاری از مردر، حتی در میان یشاورهای پروتسااتان و سکولار، می

داشتن مراسم دینی برای زمان تودد، های یادشده هستند. اهمی طرفدار برگزاری مراسام سیار سکولار اروپایی، در ازدواج و مرگ در یشور سوئد، در جایگاه یکی از یشورهای ب

و 1، 3ترتیب به 9110درصد اس یه نسب به سال 33و 10، 10ترتیب به ۲003سال درصاد یاهش داشاته اس . این وضعی برای دو یشور پروتستان نروژ و دانمارک 9۲

در خصاو مراسام دینی تودد و ازدواج مشاابه وضاعی سوئد اس ، اما مراسم دینی درصااد را نشااان 30تنها یاهش نیافته اساا ، ب که آمار جادب بالای هبرای زمان مرگ ن

طور خا فرانسه یه همواره در دهد. در یشاورهای یاتودیک، به غیر از اسپانیا و به میاند، درصد بالای اهمی مراسم دینی، وضعیتی مقایسه ردیف یشاورهای پروتستان قابل

شور، دهد. از میان این دو یسال اخیر نشان مینسابتا ثاب و بعضا افزایشی را در بیس رو تر اسا و اسااپانیا نیز با روند یاهشی روبه فرانساه به یشاورهای پروتساتان نزدیک

اس ؛ هرچند هنوز آمارها در مقایسه با فرانسه بالاتر اس .


در میان یشااورهای دو یا چندمذهبی، ه ند، مشااابه یشااورهای پروتسااتان، روندی یند یه حتی در این ب ش پیشتاز تمار یشورهای اروپای غربی اس . ییاهشی را طی م

ساایر یشاورهای با مذاهب م ت طی ساه دوره نظرسان ی فرآیندی یاهشی را نشان (European Valuesها همچنان چشاامگیر اساا دهند؛ هرچند میزان و درصااد مراسااممی

(Study, 2019. اند یه مهمی را حفظ یردهاز این منظر، نهاادهاای دینی یااریرد اجتماعی. جدول (772: 7716)برشون، داشتن یاهش نفوذشان باشد تواند اهرمی برای محدود نگهمی

شده اس . های یادشده در یشورهای بررسیبیانگر وضعی مراسم 3شماره


غربیاهمیت برگزاری مراسم آیینی در کشورهای منتخب اروپای . 4جمول شرماره

European Values Study, 2019منبع:

بمذه

ی تولد

: داشتن مراسم دینی برااهمی

ی ازدواج


گی مر


7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

7224

7111

7112

7147

سوئد

پروتستان

52

62

56

- 52

67

51

- 64

24

42

-

کدانمار

پروتستان

51

65

61

- 58

67

68

- 42

42

42

-

فرانسه

ککاتولی

57

67

65

- 51

66

64

- 27

27

27

-

نروژ

پروتستان

56

- 66

- 67

- 22

- 47

- 47

-

بریتانیا

ترکیبی

54

51

66

- 61

61

42

- 26

24

46

-

آلمان

ترکیبی

67

68

65

- 68

64

61

- 27

27

21

-

هلند

ترکیبی

87

82

82

- 84

86

57

- 52

56

62

-

کبلژی

ترکیبی

66

22

28

- 67

22

26

- 27

28

21

-

اسپانیا

ککاتولی

62

24

24

- 62

25

24

- 27

42

21

-

پرتغال

ککاتولی

25

12

25

- 21

41

21

- 45

17

21

-

ایرلند

ککاتولی

17

17

- -

12

17

- -

16

16

- -

ایتالیا

ککاتولی

46

41

46

- 47

45

47

- 41

41

42

-


نتیجهطور خا اروپای غربی، در دو قرن اخیر موضاوع دینداری در یشورهای اروپایی، و به های این پژوهش، یه با مطادعه و بررساای با نظریه سااکولاریزاساایون ع ین بوده اساا . یافته

9139های شاده در فاص ه سال ن ارهای اروپایی در طی چهار موج مطادعاتی اهای ارزشدادهدهد در بیشااتر یشااورهای اروپای غربی شااکاف حاصاال شااده اساا ، نشااان می ۲003تا

ای میان باور و اعمال دینی مسااایحیان وجود ندارد. روند یاهشااای اعتقادات و اعمال فزاینده های م ت ف در میان جوامع پروتساااتان وها و درجهدینی در طی ساااه دهه اخیر با نساااب

ی گیرد، ادگوی تغییر دینیه اساااتیو بروس نتی ه می طورهمانیاتودیک همچنان ادامه دارد و دنیای مدرن غربی دیگر مکانی مذهبی »ای باه جامعه دیگر متفاوت اسااا ، ودی از جاامعاه ها در همه یشورهای پروتستان، یاتودیک و م ت مذهبی بیانگر مقایسه طودی داده«. نیسا

اند. اعتماد به توانمندی ی یساها ها یاریردهای سنتی خود را از دس دادهآن اسا یه ی یساا گویی به مشکلات اخلاقی، اجتماعی و زندگی خانوادگی به حداقل رسیده اس . در پاس ته ترین حد ممکن یاهش یافیینپایض دینی در یشورهای پروتستان به فرادادن ان ار

منفی یُندی در جریان اساا . در یشااورهای و اینون با روندی ثاب و حتی با شاایب د مشهو یاملا یض دینی فرادادن م ت مذهبی و یشاورهای یاتودیک روند یاهش ان ار

بینی یرد یه در آینده توان پیشبرانگیز اسااا و در صاااورت ادامه این روند میتأملو ا نکته نههای بیشتری را در میان یشورهای اروپای غربی شاهد باشیم. تنزدیک مشاابه

های تودد، مرگ و ازدواج در میان های آیینی در زمانمثب ْ برگزاری و حمای از مراسمیشاااورهاای اروپای غربی اسااا یه همچنان حامیان و طرفداران خا خود را دارد.

شویم، تر مییکنزددهد یه هر چه به زمان حاضار ها نشاان می ای طودی از دادهمقایساه آیینی نیز با شایبی یُند و شااید نامحسوس در جریان اس . در هایروند نزودی مراسام

توان گف پروتستانتیسم در مقایسه با رقیب یاتودیک خود، با انقباض شدید م موع، میدر گستره امر قدسی در واقعی همراه اس . در پروتستانتیسم اسباب و دوازر مربوط به

درآمدی از دحاظتیسااام مانند پیشها یاهش یافته و پروتساااتانشاااعائر دینی به حداقل تاری ی ضروری برای سکولارشدن یشورهای اروپای غربی عمل یرده اس .


منابع رضا خدامی، تهران: نی. ، ترجمه: ع یدین در جوامع مدرن (.9913یر )برشون، پی ، تهران: آوای نور. های دینداریمقیاس(. 9919فرد، محمد؛ و دیگران )خدایاری

Aarts, Olav; Need, Ariana; Te Grotenhui, Manfred; De Graaf, Nan Dirk (2008). "Does

Belonging Accompany Believing? Correlations and Trends in Western Europe

and North Amerika between 1981 and 2000", in: Review of Religious Research

2008, Vol. 50 (1): 16-34.

Abou-Youssef, Mariam; Kortam, Wael; Abou-Aish, Ehab; El-Bassiouny, Noha

(2011). "Measuring Islamic-Driven Buyer Behavioral Implications: A Proposed

Market-Minded Religiosity Scale" in: Journal of American Science, 7 (8).

Brown, Callum G. (2009). The Death of Christian Britain Understanding

secularization 1800–2000, in: the Taylor & Francis e-Library.

Casanova, José (2009). "The Religious Situation in Europe", in: Secularization and

the World Religions, Edited by Hans Joas, Liverpool University Press.

European Values Study (2019). The European Values Study (1981, 1990, 1999,

2008), available at: https://europeanvaluesstudy.eu/ (2019, 9, 28). Folmer, Henk; Beaumont, Justin; Abdul Hamid, Ahmad Fauzi (2014). "Secularization

in Western Society: An Overview of the Main Determinant", in: Pensee Journal,

Vol. 76, No. 6.

Halman, Loek (2009). "Value Change in Western European Societies: Results from

the European Values Study”, available at:

https://www.researchgate.net/publication/242221510

Holdcroft, Barbara B. (2006). "What is Religiosity", in: Journal of Catholic

Education, 10 (1), http://dx.doi.org/10.15365/joce.1001082013

Hunt, Stephen (2002). Religion in Western Society, NewYork: Palgrave.

Nicolet, Sarah; Tresch, Anke (2009). "From practicing Christians to Post-Traditional

Believers? The Evolution of "Belonging" and "Believing" in Western Europe", In:

ECPR, Lisbon, pp. 13-20.

Norris, Pippa; Inglehart, Robert (2006). "God, Guns and Gays, Supply and Demand

of Religion in the US and Western Europe", in: ppr (Poblic Policy research), This

essay first appeared in the Sacred and Secular: Religion and Politics Worldwide,

by Ronald Inglehart and Pippa Norris, published by Cambridge University Press.

https://www.cambridge.org/core/search?filters%5BauthorTerms%5D=Hans%20Joas&eventCode=SE-AU

https://www.cambridge.org/core/what-we-publish/publishing-partners/liverpool-university-press



Pearce, Lisa D.; Hayward, George M.; Pearlman, Jessica A. (2017). "Measuring Five

Dimensions of Religiosity across Adolescence", in: Rev Relig Res 59: 367–393,

DOI 10.1007/s13644-017-0291-8

Pérez-Nievas, Santiago; Cordero, Guillermo (2010). "Religious Change in Europe

(1980-2008)", Paper to be presented at the SISP Annual Conference, pp. 1-29.

Sahgal, Neha; Kooperman, Alan; Shiller, Anna (2018). "Five Centuries after

Reformation, Catholic-Protestant Divide in Western Europe Has Faded", In: Pew

Research Center, available at: http://www.americanscience.org.

Salleh, Muhammad Syukri (2012). "Religiosity in Development: A Theoretical

Construct of an Islamic Based Development", in: International Journal of

Humanities and Social Science, Vol. 2 No. 14.

Smith, Tom W. (2012). "Beliefs about God across Time and Countries",

NORC/University of Chicago, Report for ISSP and GESIS.

http://www.americanscience.org/


References

Aarts, Olav; Need, Ariana; Te Grotenhui, Manfred; De Graaf, Nan Dirk. 2008. "Does

Belonging Accompany Believing? Correlations and Trends in Western Europe

and North Amerika between 1981 and 2000". In: Review of Religious Research

2008, vol. 50 (1), pp. 16-34.

Abou-Youssef, Mariam; Kortam, Wael; Abou-Aish, Ehab; El-Bassiouny, Noha.

2011. "Measuring Islamic-Driven Buyer Behavioral Implications: A Proposed

Market-Minded Religiosity Scale". In: Journal of American Science, 7 (8).

Brown, Callum G. 2009. The Death of Christian Britain Understanding

Secularization 1800–2000. In: The Taylor & Francis e-Library.

Casanova, José. 2009. "The Religious Situation in Europe". In: Secularization and the

World Religions, Edited by Hans Joas, Liverpool University Press.

European Values Study. 2019. The European Values Study (1981, 1990, 1999, 2008),

available at: https://europeanvaluesstudy.eu/ (2019, 9, 28).

Folmer, Henk; Beaumont, Justin; Abdul Hamid, Ahmad Fauzi. 2014. "Secularization

in Western Society: An Overview of the Main Determinant. In: Pensee Journal,

vol. 76, no. 6.

Halman, Loek. 2009. "Value Change in Western European Societies: Results from the

European Values Study”, available at:


Holdcroft, Barbara B. 2006. "What Is Religiosity?". In: Journal of Catholic

Education, 10 (1), http://dx.doi.org/10.15365/joce.1001082013

Hunt, Stephen. 2002. Religion in Western Society, NewYork: Palgrave.

Khodayari Fard; et al. 2013. Meghyas-hay Dindari (Scales of Religiosity), Tehran:

Away Nur. [in Farsi]

Nicolet, Sarah; Tresch, Anke. 2009. "From Practicing Christians to Post-Traditional

Believers? The Evolution of "Belonging" and "Believing" in Western Europe", In:

ECPR, Lisbon, pp. 13-20.

Norris, Pippa; Inglehart, Robert. 2006. "God, Guns and Gays, Supply and Demand

of Religion in the US and Western Europe". In: Public Policy research, (This

essay first appeared in the Sacred and Secular: Religion and Politics Worldwide,

by Ronald Inglehart and Pippa Norris, published by Cambridge University

Press)

https://www.cambridge.org/core/search?filters%5BauthorTerms%5D=Hans%20Joas&eventCode=SE-AU

https://www.cambridge.org/core/what-we-publish/publishing-partners/liverpool-university-press



Pearce, Lisa D.; Hayward, George M.; Pearlman, Jessica A. 2017. "Measuring Five

Dimensions of Religiosity across Adolescence". In: Rev Relig Res 59: 367–393,

DOI 10.1007/s13644-017-0291-8.

Pérez-Nievas, Santiago; Cordero, Guillermo. 2010. "Religious Change in Europe

(1980-2008)", Paper to be presented at the SISP Annual Conference, pp. 1-29.

Pierre, Berschon. 2018. Din dar Jawame Modern (Religion in Modern Societies),

Translated by Ali Reza Khoddami, Tehran: Ney. [in Farsi]

Sahgal, Neha; Kooperman, Alan; Shiller, Anna 2018. "Five Centuries after

Reformation, Catholic-Protestant Divide in Western Europe Has Faded". In: Pew

Research Center, available at: http://www.americanscience.org.

Salleh, Muhammad Syukri. 2012. "Religiosity in Development: A Theoretical

Construct of an Islamic Based Development". In: International Journal of

Humanities and Social Science, vol. 2, no. 14.

Smith, Tom W. 2012. "Beliefs about God across Time and Countries".

NORC/University of Chicago, Report for ISSP and GESIS.

http://www.americanscience.org/

a study of the evolution of religiosity in western

Documents