ดร. สนอง วรอไร

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๒๒๑

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ออกแบบปก คนขางหลง  รปเลม วชรพล วงษอนสาสนพสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

เพลต Canna Graphic  โทรศพท ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑พมพ บรษทขมทองอตสาหกรรมและการพมพ จ�ากด โทรศพท ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๑-๓

พมพครงท ๑ มถนายน ๒๕๕๖  จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม

อาจารย ดร. สนอง วรอไร

หนงสอเรอง “จรยธรรมส�ำหรบผบรหำรและธรรมำภบำล”  ไดเรยบเรยงออกมำจำกกำรบรรยำยธรรม และเขยนเพมเตมในสวนทเปนรำยละเอยด รวมถงจดเรยงล�ำดบหวขอและพมพเปนรปเลมออกเผยแพรสมวลชน  โดยเฉพำะผบรหำรสงคม หนวยงำน หรอองคกร หำกไดน�ำเอำธรรมะมำคมครองใจไดแลว ควำมสงบสขและควำมเจรญกำวหนำของสงคม ยอมเปนทคำดหวงได

ดวยอำนสงสของกำรใหธรรมะเปนทำน ขำพเจำอทศบญกศลทเกดจำกกำรกระท�ำในครงน  จงบนดำลใหผรวมกระบวนกรรมทมสวนเกยวของกบกำรเผยแพรธรรมน ประสบแตควำมสขควำมเจรญ และควำมพนทกข ทกทำนทกคนเทอญ

ดร.สนอง วรอไร๒๘ ตลำคม ๒๕๕๕

คำ�ปรารภ

คำ�นำ�ของชมรม

กลยาณธรรม

“กอนทจะบรหำรคนอน ตองบรหำรตนเองใหไดกอน” ถอยค�ำอมตะแหงธรรมททำนอำจำรยกลำวไวในหนงสอเลมน สะกดโดนใจมำก  เพรำะหำกทำนไดนอมน�ำไปปฏบต  ยอมประสบควำมสขควำมเจรญทงทำงโลกและทำงธรรมแนนอน โดยเฉพำะอยำงยง ผน�ำและผบรหำร จ�ำเปนตองม “จรยธรรม ของผบรหำรและธรรมำภบำล”  เปนหลกใจ  เพอกำรท�ำงำนอยำงมประสทธภำพ ทงกำรงำนภำยใน คอ กำยใจตนเอง และกำรงำนภำยนอก คอกำรบรหำรองคกร บรวำรและ ผเกยวของทงหลำย

ชมรมกลยำณธรรมขอกรำบขอบพระคณทำนอำจำรย ดร.สนอง  วรอไร ทเมตตำมอบแผนทเดนทำงทถกธรรม อยำงแจมชด  ใหเปนคมอชวตทประสบควำมส�ำเรจแบบ ไรทกขโทษ  ทงสวนตว  กำรงำนและสงคม  ทงประโยชน ทำงโลกและประโยชนทำงธรรม ทงประโยชนในโลกนและ ประโยชนในโลกหนำ และในระดบทเปนอสระจำกควำมทกข โดยสนเชง หำกเขำถงธรรมตำมล�ำดบไป

หวงวำทำนผอำนจะไดรบประโยชนแหงธรรม สมตำม เจตนำรมณทเมตตำ  และเสยสละของทำนอำจำรย  ดวย ประสบกำรณจรงของผพสจนสจธรรมจนรแจงเหนจรง ขอ นอมถวำยอำนสงสแหงธรรมทำน เปนเครองบชำอำจรยคณ แดทำนอำจำรยดวยควำมเคำรพและส�ำนกในเมตตำของทำน เปนอยำงสง ขอพระสจธรรมจงรงเรองในใจทกทำนเทอญ

กรำบขอบพระคณและอนโมทนำบญอยำงยงทพญ.อจฉรา กลนสวรรณประธำนชมรมกลยำณธรรม

สารบญ

ปญญาทางโลก ....................................................๑๕บรหารตนเองกอน ................................................๑๙จรยธรรมส�าหรบผบรหาร ..................................... ๒๓  มรำงกำยสมบรณแขงแรง ...............................๒๕  มอำกำศหำยใจทสะอำด ..................................๓๐  ขยนออกก�ำลงกำย .........................................๓๐  มอำรมณผองใส ............................................๓๑เคลดลบอายยน ....................................................๓๕  มสตสมปชญญะครองใจ .................................๓๗  ยดมนพรหมวหำร ..........................................๔๑  เวนอคต ......................................................๔๒  มชวตเปนผให ...............................................๔๒

ดวงตาเหนธรรม ...................................................๔๕บรหารลกนอง .....................................................๕๓  อทธบำท ๔..................................................๕๕  ผลงำนเขำตำ ................................................๕๘  มจรยธรรมก�ำกบชวต .....................................๖๐  รจกบรหำรเวลำ ............................................๖๕  เวลำทมคณคำ .............................................. ๖๖ธรรมะคมใจ (ธรรมาภบาล) .................................. ๗๓  คมใจดวยศล .................................................๗๘  คมใจดวยธรรม .............................................๗๙  คมใจดวยสำมคคธรรม ...................................๘๑  คมใจดวยควำมกตญญกตเวท ..........................๘๑  คมใจดวยอทธบำท ๔ .....................................๘๒  คมใจดวยฆรำวำสธรรม ..................................๘๒ชวตทเลอกได ...................................................... ๘๗ผรจรงไมกาวลวง .................................................๙๕สตคมครองชวต ...................................................๙๙ค�าถาม-ค�าตอบ ..................................................๑๐๓บรรณานกรม .....................................................๑๐๙

เกรนนา

วนนผเขยนจะมำพดใหทำนฟงถงสงตำงๆ ทมคณคำอยำงมำกตอชวตและงำนทเรำท�ำ ตวผเขยนน  เดมเปนอำจำรยมหำวทยำลยเชยงใหม  เปนนกวทยำศำสตร  เคำรพในเหตผลคอควำมจรง  ไดถกสงไปศกษำตอทตำงประเทศ  เพอใหมควำมรส�ำหรบน�ำมำถำยทอดแกเยำวชน ปรำกฏวำเรยนจบจนสงสดทำงดำนวทยำศำสตรแลว  เลยไมเชอพระพทธเจำ  ไมเชอเรองตำยแลวเกดใหม  เนองจำกพสจนไมได  ไมเชอวำผขำงถนนมจรง  เทวดำมจรง  ไมเชอเพรำะคดวำเปนไปไมได ในทสดเมอป พ.ศ. ๒๕๑๘  จงไดไปพสจนดวยกำรบวชเปน

10จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พระสงฆและปฏบตธรรมเตมท  ๓๐ วน  เทำนนแหละครบ พฤตกรรมเปลยนจำกหนำมอเปนหลงมอ

ตงแตวนนนจนถงวนนเปนเวลำเกอบ ๔๐ ปลวงแลว บรรยำยธรรมมำนบไมถวน แมตอนนเกษยณรำชกำรมำ ๑๔ ปแลว กยงไมหยดบรรยำย ทงนเพรำะสงตำงๆ ทไดพฒนำและเขำถง ลวนเปนเรองเกยวกบตวเรำทงสน และไดตระหนกวำ ทเรยนวทยำศำสตรมำนน เปนควำมหลงจรงๆ และไดรวำ คนเรำก�ำลง ด�ำเนนชวตทผดพลำด  ในชวตนกยงเลกนอย พอจะแกไขได แตในชวตหนำ  ทจะตองไปเกดใหมนส น�ำพำชวตลงไปเกดต�ำกวำมนษยเปนจ�ำนวนมำกมำยจรงๆ  เหนแลวนำสงสำร จะไปบอกเขำกไมได  เพรำะเขำไมศรทธำ  ไมเชอ คนทไมรจรงและไมสนใจเรองน ลวนแตน�ำพำชวตหนำลงไปเกดต�ำกวำมนษย เกอบทงหมดจะเปนอยำงนน ยงคนทไปเรยนสงๆ มำจำกเมองนอก ยงเปนกลมทมควำมหลงมำก

ผเขยนเองกเคยเปนอยำงนน  เหนควำมหลงของตวเองแลวถงกบน�ำตำไหล วำนขนำดเรำจบปรญญำเอกทำงดำนวทยำศำสตร ท�ำไมเรำถงโงอยำงน แตพอพฒนำควำมรขนสงสด  (ภำวนำมยปญญำ) ขนมำได  กบอกตวเองวำไมเอำแลว ออกจำกปำ แลวไปชปำใหคนอนเหน  เขำกเปลยนกนได  เดยวนมคนศรทธำเปนหมนเปนแสน  ยคนมวทย  มเวบไซต  ม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร11

เทคโนโลยทำงวทยำศำสตรชวย ท�ำใหเผยแผควำมเปนจรงแทไดทวประเทศและทวโลก โดยไมตองเดนทำงไกลเหมอนในครงพทธกำล  เพอนรนเดยวกนกบผเขยนคดวำ ผเขยนนโงทอำยเกนวยเกษยณรำชกำรไปแลว ยงไมพกผอน  ไมเทยวหำควำมสขเหมอนคนทวไป  เขำกพดถกในระดบของเขำ เพรำะเขำมปญญำสองตว คอ ปญญำทเกดจำกกำรฟงกำรอำน  (สตมยปญญำ) กบ ปญญำทเกดจำกกำรพจำรณำ  (จนตำมยปญญำ) ทใชเรยนจนจบปรญญำเอกนนแหละ แตผเขยนไดเขาถงปญญาตวทสามคอ ภาวนามยปญญา ท�าใหเหนวา ตราบใดทลมยงเขายงออกจากรางกาย  เรายงใชเครองมอตวน (รางกาย) ประกอบกรรมได ใชท�างานได ตอนนจงท�างานเตมท ปญญาสงสดท�าใหเรามองไปอกแบบ มองออกไปไกลถงภพภมขางหนา พฤตกรรมของเราจงเปลยน และอยำกจะเลำใหทำนผฟงไดทรำบ

ในตำงประเทศมงำนวจยของ ดร. ดำเนยล  โกลดแมน บอกวำ คนทประสบควำมส�ำเรจในชวต  ใชปญญำไอคว (IQ) เพยงรอยละ ๒๐ ปญญำไอควกคอปญญำทเรำพฒนำกนมำในทำงโลกจนจบปรญญำเอก ปญญำประเภทนไดจำกกำรฟง กำรอำน กำรคด พจำรณำ  วเครำะห  วจย อตสำหเรยนแทบเปนแทบตำย ปรำกฏวำใชแครอยละ ๒๐ แตทใชมำกถงรอยละ ๘๐  คอ คณธรรม นคอคนทประสบควำมส�ำเรจใน

12จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ชวต ผเขยนบอกวำ  ใชเลย ถกตองทสด ถาเราไมพฒนาคณธรรม ใชความเกงเพยงอยางเดยว จะไปไมรอด ชวตจะลมเหลว  ตองใชควำมเกงหรอปญญำทำงโลกรอยละ ๒๐ และใชคณธรรมควำมดอกรอยละ ๘๐ ควำมดเกดจำกกำรประพฤตจรยธรรมทเกยวของนเอง จงจะประสบควำมส�ำเรจในชวต

ผเขยนเองไดพฒนำปญญำทำงโลกจนสงสด และพฒนำคณธรรมใหสงสด  ชวตกประสบควำมส�ำเรจ และในฐำนะทเปนชำวพทธ ผเขยนไดพฒนำ “ดวง”  ใหดอกดวย คนดวงดยอมไมวบต  ไมตกงำน เรองไมดไมเกดขนกบคนดวงด ผเขยนจงมปญญำไอควสง มคณธรรมสง และขณะเดยวกน มดวงดอกดวย  ดวยเหตนผเขยนจงตองท�ำงำนตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๓ จนถงบดน ๕๐ กวำปแลวกยงท�ำงำนไมจบ และจะจบเมอไรยงไมร  ขนอยกบเครองมอคอรำงกำยน  ถำยงใชงำนได มนกไปตออก ท�ำมำ ๕๐ ปเศษ  ไมเคยตกงำน ทงๆ ทไมเคยไปวงหำงำนทไหนเลย งำนเขำตลอด เปนแบบนเรอยมำจนทกวนน ถำทำนอยำกจะท�ำงำนอยำงไมรจบ  ผเขยนจะบอกวำตองพฒนำตวเองอยำงไร 

ภาวนามยปญญา เปนปญญาสงสด

ท�าใหเรามองชวตชดเจน

และมองถงภพภมขางหนา

พฤตกรรมของเราจะเปลยนเปนด

ปญญาทางโลก

ปญญาทมนษยสามารถเขาถงได ตวแรกไดจากการฟง การอาน ปญญาตวทสองไดจากการคดพจารณา วเคราะห วจย สองตวนเขาเรยก ปญญาทางโลก สวนปญญาตวทสามเกดจากการพฒนาจต จนเกดปญญาเหนแจง คอเหนถกตรงตามความเปนจรงแท  วนนจรง  อกหมนปแสนปกยงจรง ผดกบปญญำทำงโลกทวนนจรง วนขำงหนำอำจไมจรงแลว อยำงเชน ควำมรทเปนจรงในทำงโลกทผเขยนไปเรยนมำจำกตำงประเทศ ผลงำนตำงๆ ทตพมพไวในวำรสำรทงในประเทศและตำงประเทศ  เดยวนเอำมำใชไมไดแลว  เพรำะกำลเวลำ

16จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

เปลยนไป  เหตและผลทเคยสมพนธกน  บดนไมสมพนธกนแลว ไมเปนจรงอกตอไป จงเอำมำใชไมได

อยำงไรกด กำรน�ำปญญำทำงโลก (สตมยปญญำ และ จนตำมยปญญำ)  ไปท�ำงำนใหกบสงคมและบำนเมองเปนเรองด  ใชแกปญหำ  ใชสรำงสงตำงๆ  เพอชวยแกปญหำ นนเปนสงด  เชน กำรทเขำน�ำควำมรทำงโลกมำแกปญหำน�ำทวมกรงเทพฯ  ไดส�ำเรจ กท�ำใหผำนวกฤตมำได  ไมเชนนนน�ำคงทวมทรพยสนเสยหำยไปหมดแลว

ปญญำทำงโลกไมใชสงทเปนจรงอยำงยงยน แตคนสวนใหญกลบนยมพฒนำปญญำประเภทน ซงผเขยนเหนวำเปนการพฒนาทหลงทาง ยงถำเอำปญญำทำงโลกมำสองน�ำชวต กจะเกดควำมวบตอยำงทเรำเหนๆ กน

ผเขยนไปบรรยำยในเรอนจ�ำตำงๆ มำหลำยแหง นกโทษเหลำนนใชปญญำทำงโลกสองน�ำทำงใหกบชวต  เขำจงตองน�ำตวเองเขำคกเขำตะรำงไป  ในเรอนจ�ำใหญแหงหนง คนดงๆ อยทนนกม  รฐมนตรกม หมอดงๆ กม  เหนแลวนำสงสำร ทกเรอนจ�ำทผเขยนไปเผยแผธรรม แนนไปดวยนกโทษคดคำยำเสพตด  นำสงสำรมำก เพรำะเขำไมมคณธรรมคมรกษาใจ ดวยเหตนปญญำทำงโลกกดส�ำหรบใชแกปญหำทำงโลก แต

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร17

ถำใชน�ำชวตแลว ยงมโอกำสน�ำชวตไปสควำมวบตได สวนปญญำทำงธรรมเหมำะทจะใชทงแกปญหำทำงโลก และเหมำะทจะสองน�ำชวตไปสควำมเจรญถงจดสงสด อปสรรคและปญหำจะไมม มแตควำมสข ปญญำทงสองทำงน  (ทำงโลกและทำงธรรม) มนษยเรำสำมำรถพฒนำใหเขำถงได

บรหารตนเองกอน

ผทเกยวของกบกำรบรหำรบคคลในองคกร หมำยถงวำตองมหนำทบรหำรคนอน  ถำเรำเปนพอแม  เรำตองบรหำรลก ถำเรำเปนหวหนำ  เปนผน�ำในองคกร  เรำกตองบรหำรลกนอง แตกอนทจะไปบรหารคนอน เราตองบรหารตวเองใหไดกอน อยำงตวของผเขยน  เดนทำงไปทวประเทศ งำนไมรจบ กเพรำะไดบรหำรตวเอง จนมพฤตกรรม คด พด ท�ำ  เปลยนไปเปนดทงหมด แลวในทสด ควำมศรทธำในคณธรรมหรอควำมดกเกดขน พอเรำบรหำรตนเองไดแลว คนอนกเกดควำมศรทธำ เขำมำหำ มำพดคย  เขำกนอมน�ำเอำค�ำชแนะไปปฏบตตำม  ไปบรหำรตวเองได

20จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

เมอสองวนกอน มคนโทรศพทมำจำกประเทศฝรงเศส เขำไดอำนหนงสอและฟงธรรมบรรยำยจำกเวบไซต และเขำไดน�ำไปใชบรหำรตนเองตำมนน ปรำกฏวำพฤตกรรมเปลยนไป มคนทไดประโยชนจำกสงทผเขยนบอกเลำ อยำกจะมำกรำบผเขยน ผเขยนบอกเขำไปวำใหกราบพระพทธเจาดกวา เพราะสงตางๆ ทดงามของเรา ลวนไดมาจากการเอาค�าสอนของพระพทธเจา มำพฒนำตนเองใหถกตรงตำมทพระองคทรงชแนะ

สรปแลว  เราอยในสงคม ในครอบครว เราตองบรหารตวเองใหดได กอนทจะไปบรหารคนอน ถำเรำเปนพอเปนแม เรำตองบรหำรตนเองกอนจะไปบรหำรลก มนส�ำคญตรงน  ถำตวเองยงเละเทะ  ไปสอนคนอน ใหประพฤตด  เขำยอมไมเชอ ผเขยนจะยกเรองจรงใหฟง ครอบครวหนง  พอดมเหลำ ลกชำยเปนหนมนกศกษำ ดมเหลำตำมพอ พอบอกวำ “ลก  ลกยงดมเหลำไมได” ลกถำมวำ  “ท�ำไมพอดมได แตผมดมไมได” พอตอบวำ  “ลกยงเปนเดก แตพอเปนผใหญแลว” ค�ำพดอยำงน ลกจะเชอไหมครบ ลกยอมไมเชอ การทพอพดอยางหนงแลวท�าอกอยางหนง ไมท�าตวอยางทดใหลกด ยอมไมท�าใหลกเกดศรทธาได แตผเขยนน ท�ำอยำงไร กพดอยำงนน ท�ำไดจรงแลวจงมำพด  ไปบรรยำยทไหนจงมคนศรทธำมำรมลอมกนมำก

ถาเราไมพฒนาคณธรรรม

ใชความเกงอยางเดยว

จะไปไมรอด

ชวตเราจะลมเหลว

จรยธรรมสาหรบผบรหาร

ทนมำเขำเรอง “จรยธรรมส�ำหรบผบรหำรและธรรมำภบำล” ค�ำวำ “บรหำร” หมำยถง ปกครอง ด�ำเนนกำร จดกำร ฐำนะของทำนคอเปนผปกครองหนวยงำน ด�ำเนนกำรใหงำนลลวงไปดวยด หรอปกครองผใตบงคบบญชำกสดแทแต นคอกำรบรหำร สวน “จรยธรรม” หมำยถง ธรรมทควรประพฤต ประพฤตแลวด  เปนคณธรรม

ส�ำหรบ “ศลธรรม”ม ๒  สวน คอ ศล และ ธรรม ตองขอถำมวำ ศล ๕  ขอ ทำนมครบหรอไม  ถำใครมศล ๕  ไมครบ ชวตนยอมมอปสรรคและมปญหำใหตองแกไข ซ�ำรำยตำยแลว จะไมไดกลบมำเกดเปนมนษย จะตองลงไปเกดต�ำกวำมนษย 

24จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

นเปนเรองจรงทเปนเหตเปนผล  ไมมกำรบงเอญ ศล ๕  เปนคณธรรมทน�ำเกดเปนมนษย คนทไมมศลอยครบจงตองลงไปเกดต�ำกวำมนษยแนนอน บำงคนไมสนใจ  ไมคดวำศลนส�ำคญ แมผเขยนจะบอกอยอยำงน ตำเนอตำหนงเรำมองเหนมนษยมอย  เหนสตวเดรจฉำนมอย แตเรำมองไมเหนเปรต อสรกำย สตวนรก เทวดำ พรหม ถำมวำมไหม นกวทยำศำสตรไมเชอวำม แตผเขยนขอยนยนวำม  เพรำะผเขยนเองเดมกไมเชอ จงไดไปพสจน  ไมดดวยตำเนอแตพฒนำตำทพยขนมำด จงเหนรปนำมทเปนทพยได

ทกคนสำมำรถฝกจตใหเกดตำทพยได  เงอนไขนนไมยำก เพยงแคปฏบตสมถกรรมฐำน จนกระทงจตตงมนเปนสมำธแนวแน  (ฌำน)  เมอน�ำจตออกจำกฌำนแลว จะเกดควำมรสงสด ๕ อยำง ทวทยำศำสตรเขำไมถง คอ อภญญา ๕  ไดแก

๑)  แสดงฤทธได  เดนบนผวน�ำได  เหำะลอยตวบนอำกำศได ด�ำดนได  (อทธวธ)

๒)  มหทพย คอไดยนเทวดำหรอสตวเดรจฉำนคยกน แมจะอยในปำในทหำงไกลเกนประสำทหจะไดยน (ทพพโสต)

๓)  เจโตปรยญาณ  เปนปญญำทลวงรควำมคดของผอน หรอรสงทเขำไปกระท�ำมำโดยไมมใครบอกกลำว

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร25

๔)  ปพเพนวาสานสสตญาณ  เหนภพภมในอดตของตวเองและคนอน กอนมำเกดชำตน  เคยเกดเปนอะไรมำกอน ตวผเขยนเองไดเหนชวตตวเองในชำตกอนๆ ถงกบน�ำตำหยดในควำมโงเขลำของตนเอง

๕)  ตาทพย  เหนผ  (สมภเวส)  เหนเทวดำได  เหนรปนำมทเปนทพยได  (ทพพจกข)

เหลำนมจรงทงนน ตวผเขยนเรยนจบสงสดทำงโลก คอระดบปรญญำเอกทำงวทยำศำสตร ตำนมองเหนไดแคมนษย กบสตวเดรจฉำน แตเมอไดไปฝกภำวนำทวดมหำธำตฯ ทำพระจนทร เพยง ๗ วนเทำนน กสำมำรถเหนดวยตำทพย ไดเหนเทวดำ  เหนผขำงถนน  เหนเจำทประจ�ำศำลพระภม  เหลำนมอยจรงทงสน แตไมสำมำรถมองเหนไดดวยตำเนอ ตำหนง ตองใชตำทพยหรอทพพจกข ทกทำนในทนสำมำรถพฒนำจตจนเขำฌำนได ถำทำนท�ำไดแลว ทำนจะเชอโดย ไมสงสยเลย ตำทพยมองเหนไดชดกวำตำเนอตำหนงดวย ซ�ำไป

ก. มรางกายสมบรณแขงแรง

กำรบรหำรตนเอง  เรมตงแต  ขอหนง บรหำรใหรำงกำยสมบรณแขงแรง  เพรำะรำงกำยเปนเครองมอใหจตใชงำน  ถำ

26จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

เรำเจบไขไดปวยอยบอยๆ สำมวนด สวนไข ยอมท�ำงำนไดไมเตมท  เรำจงตองมรำงกำยทสมบรณแขงแรง กำรจะมรำงกำยสมบรณแขงแรงได กตองรบประทำนอำหำรด  ไขมน น�ำตำล ของรสเคม  ลวนไมดตอสขภำพ ท�ำใหอำยสน ควรกนอำหำรทยอยงำย  โดยเฉพำะเมอตอนทมอำยมำกขน  เทยบอำหำรไทยกบอำหำรฝรง  เชน อำหำรทเรยกวำเบอรเกอร จะพบวำอำหำรฝรงอดมดวยโปรตน  ไขมน และแปง มผกนอย กนแลวท�ำใหตวใหญ อวนเทอะทะ

เมอครงทผเขยนไปรวมบกเบกมหำวทยำลยเชยงใหม เมอป พ.ศ. ๒๕๐๙ คนเชยงใหมมรปรำงด แตเดยวน ผดรปผดรำงไปหมดแลว ตวอวนตน  เมอสำมปทแลว  ไดมโอกำสไปหลวงพระบำง ประเทศสำธำรณรฐประชำธปไตยประชำชนลำว เหนคนทนนแลว นกถงคนเชยงใหมเมอหำสบปกอน  เขำมรปรำงดมำก และมนสยใจคอเหมอนกบเปนญำตพนอง  สวนเชยงใหมเดยวนเปลยนไปหมดแลว คนมนสยขระแวงสงสย ไมเอออำทรเหมอนกอน  เหนเปนคนแปลกหนำไปหมด ผดกนลบลบกบคนทหลวงพระบำง ทนนทกคนเหมอนญำตกน มควำมอบอน สนทสนมกน ทงทไมเคยรจกกนมำกอน

ยอนกลบไปพดถงเรองอำหำร ฝรงบรโภคอำหำรทมไขมน  โปรตน และแปงมำก มผกนอย คนสงวยกนมำกๆ ท�ำให

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร27

มอำยสน แตอำหำรไทยนนตรงขำม มไขมนและโปรตนนอย แตมแปงกบผกผลไมมำก  ดวยเหตน  รำนอำหำรไทยทคนไทยไปเปดในตำงประเทศ จงไดรบควำมนยม  เพรำะคนอำยมำกกนอำหำรไทยจะด แตถำกนแบบอำหำรฝรง จะมรำงกำยทไมแขงแรงและจะตำยเรว

อาหารทด อยำงเชน น�ำนมถวเหลองทคนจนชอบดมกน  หำกดมเปนประจ�ำแลว จะท�ำใหเสนเลอดมควำมยดหยน คนอำยมำกมเสนเลอดแขงตว  ไมหยนตว หวใจปมเลอดไปไมสะดวก  จงเกดอำกำรควำมดนโลหตสง ท�ำใหตำยเรว  ถำควำมดนสงจนเสนเลอดแตกในสมอง กจะโชครำยมำก นเปนเพรำะรบประทำนอำหำรทไมด อำหำรทด  เชน น�ำมนถวเหลอง นมถวเหลอง  เตำห  เมลดทำนตะวน น�ำมนงำ น�ำมนมะกอก (อนหลงนดแตมรำคำแพง  เหมำะส�ำหรบผสงอำย  เพรำะไมมไขมนอมตว) น�ำมนดอกค�ำฝอย น�ำมนร�ำขำว น�ำมนปลำ มไขมน ทด แตไมมคลอเลสเตอรอลไปอดตนเสนเลอด หำกรจกเลอกบรโภคอำหำรใหเหมำะกบวย  รำงกำยกจะสมบรณแขงแรงได

เมอแกตวลง ควรลดเนอหม  เบคอน ไสกรอก แฮม ใหนอยลง กนปลำใหมำกขน  เครองในสตวไมควรกน  เพรำะเปนแหลงรวมเชอโรค  เลยงอำหำรทอดน�ำมนเพอหลกเลยงสำรกอมะเรง  เปลยนเปนปง  ตม นงแทนจะดกวำ ยงเปนอำหำร

28จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ทอดทเรำซอมำจำกนอกบำน  ยงตองระวง  เพรำะพอคำแมคำบำงคนเขำใชน�ำมนททอดซ�ำหลำยๆ ครง หลำยๆ  วน ท�ำใหมสำรกอมะเรง และเดยวนมเหตกำรณทหำงใหญๆ บำงหำงทอดอำหำรขำย  เสรจแลว น�ำน�ำมนทใชแลวไปขำยใหพวกพอคำแมคำตำมตลำดอกตอหนง คนกนจงเสยงตอกำรเปนมะเรงมำก

เรำควรกนเมลดธญพช ดมนมขำดมนเนย ลดน�ำตำล ถำไมระมดระวงกำรบรโภคอำหำรจะตำยเรว  ไขมนกควรลด ผใหญไมควรดมนมทใชส�ำหรบเลยงเดกเพรำะมไขมนสงมำก ผใหญดมแลว  ไขมนจะอดตนเสนเลอด  เมอมอำยมำกขนตองพถพถนเรองกำรกน  ไขมนจำกพชกนได  ไขมนจำกสตวไมควรกน สงทควรกนใหมำกคอผก ผลไม หอม กระเทยม และขำวไมขดขำวหรอขำวกลอง ขำวขดขำวเหลอแตกำก  ไมมร�ำ มแตคำรโบไฮเดรต กนมำกไมด  เพรำะเปลยนเปนน�ำตำล ขำวกลองงอกเปนของดมำก แตคอนขำงแพง ขนมหวำนควรลดหรองดบรโภค ถวคว ถวทอด  เกลอ ผงชรส ควรงดใหหมด  ไมบรโภคไดจะมผลดตอรำงกำย

มะเขอเทศ มสำรไลโคพน (Lycopene) และสำรแอนตออกซแดนท กนตลอดชวตท�ำใหไมเปนมะเรงตอมลกหมำก ซงเปนมะเรงอนดบหนงของผชำย นอกจำกนน มะเขอเทศ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร29

ยงมวตำมนเอ  วตำมนซ  เบตำแคโรทน  (Beta-carotene) และกลตำเมต (Glutamate) อกดวย

นำยจอหน เอรธมำน ผเชยวชำญดำนโภชนำกำร พบวำ กำรกนถวเหลองสำมำรถชวยลดคลอเลสเตอรอล ซงเปนไขมนทท�ำใหเสนเลอดอดตน  เปนเหตใหมอำกำรควำมดนโลหตสง ท�ำใหอำยสน และเสยงตอกำรเกดโรคตำงๆ ตำมมำ  เสยงตอกำรเปนโรคหวใจ  เพรำะฉะนน ควรกนถวเหลองใหมำก  เพอลดคลอเลสเตอรอลอดตนเสนเลอด

คณะวจยรวม ๓ มหำวทยำลย  คอ มหำวทยำลยเกษตร ศำสตรของเรำ และมหำวทยำลยอกสองแหงในประเทศญปน วจยแลวพบวำ ขำ ตะไคร ใบมะกรด ทอยในตมย�ำกง มสรรพคณ ชวยตำนมะเรงในระบบยอยอำหำร มำกกวำอำหำรชนดอนถง ๑๐๐  เทำ  เรำสำมำรถน�ำตะไครมำทบๆ  ใสหมอตม  ใสขำ ฉกใบมะกรดใสลงไป ตม  ดมเปนน�ำสมนไพร  จะดมำก นอกจำกน นกวจยชำวเยอรมนยงพบวำ  เมดเลอดขำวของคนทกนอำหำรมงสวรต กนผกเปนประจ�ำ สำมำรถท�ำลำยเซลลมะเรงไดดกวำเมดเลอดขำวของคนกนเนอสตวถงสองเทำ เหลำนคออำหำรด งำนวจยของสถำบนตำงๆ มประโยชนทเรำควรศกษำ  เรำตองพถพถนในกำรรบประทำนอำหำร  เพอถนอมรำงกำยใหคงอยในสภำพดพรอมทจะใหจตใชท�ำงำนได

30จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ข. มอากาศหายใจทสะอาด

สงตอไปทตองระมดระวงใหด คอ อำกำศ  ในกรงเทพฯ มสำรพษมำก เมอเดอนทแลว ผเขยนไดมโอกำสไปทวงน�ำเขยว มโอโซนมำก ผคนทนนหนำแดงแกมแดงโดยไมตองทำหนำ แมแตผชำย ยงมใบหนำออกสแดงเรอๆ อำกำศดมำก ผคนทนนแขงแรง  เพรำะไดหำยใจเอำออกซเจนเขำสปอดมำก  ไดสดโอโซนเขำไปในรำงกำยมำก

ค. ขยนออกก�าลงกาย

นอกจำกอำหำรและอำกำศดแลว ยงตองออกก�ำลงกำย ซงเหมำะส�ำหรบผสงอำย  เชนตวของผเขยนเอง ผใดมปญหำขอเขำไมด  กใชวธเดน  เดนไปเดนมำประมำณครงชวโมง พยำยำมท�ำใหไดสปดำหหนงอยำงนอยกหำวน นำย Rodney Swayne แหงมหำวทยำลยวสคอนซน ท�ำกำรทดลองโดยเอำหนถบจกรใสกรง กรงหนงไมมจกรใหถบ อกกรงหนงใหถบจกรนำน ๓ วน  เสรจแลวจบหนมำฆำ ผำดเสนเลอดฝอยในสมอง พบวำมเสนเลอดฝอยแตกกงกำนสำขำมำก  สวนหนอกกรงทไมไดถบจกร พบวำเสนเลอดฝอยในสมองฝอเหมอนตนไมทแคระแกรน  เขำจงแนะน�ำวำ กำรออกก�ำลงกำยเปนสงส�ำคญ จะถบจกรยำนกได หรอเดนกได ฝรงเขำศกษำคน

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร31

แปดพนกวำคน ศกษำตอเนอง ๓ ป พบวำกำรเดน กำรท�ำสวน กำรขจกรยำนอยเสมอ ท�ำใหกำรตกเลอดในล�ำไสลดลงครงหนง

ง. มอารมณผองใส

กำรบรโภคอำหำรด กำรสดอำกำศบรสทธ และกำรออกก�ำลงกำย ลวนหยดไมไดทงนน นอกจำกน  อำรมณกตองดดวย และตองพกผอน  (เอกเขนก) บำง ถำใครนอนหลบแลว  ตนขนมำสดชน กระปรกระเปรำ ท�ำงำนได แสดงวำรำงกำยของเขำไดพกผอนเพยงพอแลว และยงถำเรำฝกจตใหเปนสมำธ  ใน ๒๔  ชวโมง นอนเพยง ๔ ชวโมงกเพยงพอแลว เพรำะเมอจตตงมนเปนสมำธ กำรฟนตวของรำงกำยจะท�ำไดเรว ท�ำใหรำงกำยแขงแรง

ตอนทผเขยนไปศกษำตอทประเทศองกฤษนำน ๔ ป เรยน หนกมำก  ไดฝกท�ำสมำธโดยไมรวธ  คอท�ำจตวำงโดยไมคดอะไรเลย ซงมผลท�ำใหท�ำงำนไดมำก นอนเพยง ๔  ชวโมงกเพยงพอ ทเหลออก ๒๐ ชวโมง  เรยนหรอท�ำงำนตลอดเปนเวลำ ๔ ป และเมอครงทไปฝกจตทวดมหำธำตฯ กนอนเพยง ๔ ชวโมงตอวน นง  เดนจงกรม ปฏบตวนละ ๒๐  ชวโมง กเพยงพอตอกำรพกผอน แตพระปำทำนนอนเพยงวนละชวโมง

32จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

เดยว  บำงทกแคครงชวโมงดวยซ�ำไป  เพรำะฉะนน กำรนอน กำรพกผอนถำนอนดวยจตสงบจำกอำรมณจะดทสด พลงงำนจะฟนตวเรว ส�ำหรบคณผหญงบำงคนสำมำรถวดไดงำยๆ คอ  ถำรอบเดอนมำไมตรงเวลำ แสดงวำอำรมณไมด แตถำอำรมณด  รอบเดอนจะมำเปนปกตตรงเวลำ  เพรำะจตกบรำงกำยมควำมสมพนธกน คนทมสมำธและมอำรมณดจะมอตรำกำรหำยใจและอตรำกำรเตนของหวใจต�ำ  (หวใจเตนชำ) แรงดนเลอดเปนปกต กำรใชออกซเจนลดลง สำรแลคเตท (Lactate)  ในเลอดซงท�ำใหเกลดเลอดไมจบตวกลดลงเปนอตโนมต

คนมกเครยด หวใจท�ำงำนหนก ตำยเรว คนไมเครยดมอำรมณ สงบ หวใจเตนปกต อำยยน ผทมจตเปนสมำธ จะมสำรเอนดอรฟน  (Endorphin)  เพมขน ท�ำใหมควำมสข มสำรอะซทลโคลน  (Acetylcholine)  เพมขนสงผลใหมกำรท�ำงำนของประสำทไวขน  มสำรโดปำมน (Dopamine) เพมขน ท�ำใหควำมจ�ำดขน  มสำรเซโรโทนน  (Serotonin)  เพมขน ท�ำใหนอนหลบดขน มสำรเมลำโทนน  (Melatonin)  เพมขน ท�ำใหแกชำลง ทกคนคงเคยเหนคนแกมำแลว หนงเหยวๆ  ไมนำมอง ผเขยนไดเคยพบทำนผหนงทอยในปำภพำน อำยประมำณ ๒๕๐ ป ทำนเกดตอนสรำงกรงเทพฯ ผวหนงเหยวยนมำกๆ

กอนทเราจะไปบรหารคนอน

เราตองบรหารตวเองใหไดกอน

เคลดลบอายยน

ผเขยนจงอยำกจะย�ำวำ ผใดประสงคจะมอำยยนยำว ตองบรหำรตวเอง  ใหมรำงกำยสมบรณแขงแรง มอำหำรดบรโภค มอำกำศดหำยใจ มกำรออกก�ำลงกำย มกำรพกผอนดถำยอจจำระสม�ำเสมอ และมอำรมณด  เรองอำรมณด ผเขยนเคยพบชำยคนหนง อำยประมำณ ๙๓ ป  เปนชำวบำน  ไมใชชำวเมอง ปนอยบนตนมะขำม  เกบฝกมะขำมมำตมกน  เมอทำนลงมำ ผเขยนกเดนเขำไปหำแลวยกมอไหวพรอมกบถำมวำ อะไรเปนเหตท�ำใหมอำยยนและแขงแรง จำกค�ำตอบของทำน ผเขยนจบได ๓ ประเดน คอ

36จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

๑)  เคลอนไหวท�าอะไรดวยตนเอง  ไมใชคนอนใหท�ำแทน หมำยถงออกก�ำลงกำยสม�ำเสมอ

๒)  กนอาหารรอบบาน  เกบมำปบ  ตมแกงกนทนท  ไมกนอำหำรแบบชำวเมอง บำงทแชตเยนไวนำนสำมเดอน หกเดอน วตำมนหมดไปแลว แตคณปทำนกนอำหำรสดใหม คนกรงกนแตซำกอำหำร  ขำวขำวมแตสำรคำรโบไฮเดรต พวกวตำมนและเกลอแรถกขดสออกไปพรอมกบร�ำขำว

๓)  มอารมณด ขอนส�ำคญทสด ทำนบอกวำ ทำนไมเอำเรองของครอบครว  เรองของคนอนมำทบถมใจตนเอง  มใจเปนอสระ  นสดยอด  ไมเอำเรองของคนอนมำใสตว  เรองของคนอนทงไปใหหมด แตมคนบำงคน  เอำเงนไปเชำเปดชองโทรทศนดและฟงคนเขำดำกน นเปนกำรกระท�ำทไมฉลำดเลย ท�ำลำยตวเองดวยกำรเอำบำปเขำตวตลอด  เครยดตลอด กตำยเรวเทำนนเอง

อกครงหนง  ผเขยนพบและพดคยกบคณพผหญงอำย ๙๐ ป กจบจดเคลดลบได ๓  ขอเหมอนกน กนอำหำรสดใหมรอบบำน ออกก�ำลงกำยดวยกำรท�ำอะไรๆ  ดวยตวเอง ลดกำร

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร37

ชนวสง และมอำรมณด ส�ำคญทสด คอไมเอำเรองของคนอนมำเปนเรองของตวเอง แตบำงคนเจอรถคนหนำขบชำกหงดหงด ดำเขำ รถขบจอหลงกหงดหงด ดำเขำอก  นมนเรองคนอนทงนน ท�ำไมไมปลอยวำง รถจะตด น�ำจะทวม มนกเปนไปตำมธรรมชำต กเรำอยในสภำวะแวดลอมอยำงน เรำกตองพบเจอบำงเปนธรรมดำ ขอใหรกษำอำรมณใหดเถด แลวอำยจะยน

เหลำนคอดำนทเกยวกบรำงกำย ตองบรหำรรำงกำยใหด  ใหสมบรณแขงแรง

ก. มสตสมปชญญะครองใจ

ค�ำวำ “สต” หมำยถง ระลกได นกได  ไมลม “สมปชญญะ” คอตวปญญำ  รวำดแลวท�ำ รวำไมดแลวไมท�ำ ตรงกนขำม คนสมยนนอยมำกทใชสตสมปชญญะ มกจะใชอำรมณเปนหลก ใชอำรมณน�ำทำงใหกบชวต  เหนจงจกสองหำงกคดวำมนเลขอะไร ไปกรำบไปไหวกนมำก วนกอนไปบรรยำยทปรำจนบร  เหน แผนปำยโฆษณำวดแหงหนง วดนมกำรสรำงสตว  (รปนำม) ประหลำดตงไว คนกเขำไปกรำบไหวบชำ พระพทธเจำโคดมไมไดสอนอยำงนน  ทำนสอนใหเรำเคำรพนบถอธรรมและวนย ไมเอำสงอนใดมำเปนทพงเคำรพบชำ ท�ำไมเรำจงไมเอำธรรม

38จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

และวนยมำไวในใจเรำ นจงจะสดยอด แตคนจ�ำนวนหนง มกใชอำรมณน�ำทำงใหกบชวต  ไมใชสตสมปชญญะน�ำทำงใหกบชวต

ผเขยนตองขออภย วนนพดเรองจรง ถำท�ำใหใครไมสบำยใจ ยกโทษใหดวย บำงคน เอ...วนทสบหกน หวยจะออก เลขอะไร  ไปซอลอตเตอรแลว นจตเปนทำสของอบำยมข ยงเกยวกบกำรพนน ชวตกวบต  เงนเดอนออกมำตอนสนเดอน เพอนชวนไปกงเหลำ ท�ำใหมศลไมครบ ตำยแลวจะไปไหน กไปเกดใหมต�ำกวำมนษยเทำนน สงตำงๆ  เหลำน ตองใชสต สมปชญญะสองน�ำทำงใหกบชวต รวำดแลวคด พด ท�ำ รวำไมดแลวไมคด  ไมพด  ไมท�ำ แลวบญเทำนนจงจะสงสมอยในดวงจต

ค�าวา “ด” คออะไร ด คอ มพฤตกรรมตอง

๑)  ไมผดกฎหมาย๒) ไมผดศล๓) ไมผดธรรม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร39

กำรคด พด ท�ำ  โดยไมผดกฎหมำย  ไมผดศล  ไมผดธรรม นคอ ด  เรองไมผดกฎหมำยน พอจะเหนไดงำย สวนเรองไมผดศลนลกขน อำชพบำงอยำง ปญญำทำงโลกบอกวำไมผดกฎหมำย กถอวำใชไดแลว  เชน  เลยงสงมชวตขำย  ไมผดกฎหมำยนะ แตผดศล จะเลำเรองจรงใหฟง มเศรษฐคนหนง  เลยงกงกลำด�ำสงอเมรกำ  ปหนงๆ  ไดเงนเปนสบลำน ตอนหลงลมละลำย  เดยวนตองมำรบจำงขบรถ นคอผลของกำรท�ำอำชพทไมผดกฎหมำยแตผดศล ตอนแรกกไดเงนมำก ไมผดกฎหมำยดวย กคดวำมนด  เขำมำเลำใหผเขยนฟง ผเขยนกสงสำร  เพรำะเขำไมใชสตสมปชญญะสองน�ำทำงใหกบชวต 

อกรำยหนงเรยนจบมำจำกมหำวทยำลยชอดงมำก  เขำจบแลวมบรษทจำงไปสรำงโรงฆำไก พอสรำงส�ำเรจกไดเงนมำกอนหนง บรษทเหนวำทำนผนสรำงโรงฆำไกไดอยำงมประสทธภำพ จงจำงตอใหสรำงโรงฆำหม  เขำไดสรำงอก  ไดเงนมำอกกอนหนง รวมเปนสองกอน จงเอำเงนทไดไปลงทนท�ำธรกจของตวเอง ปรำกฏวำเจง  ลมละลำย นำสงสำร  เพรำะเขำมองไมออก คดไดเพยงแตวำไมผดกฎหมำย กนกวำด แตทจรงมนผดศลจงมผลท�ำใหถกฟองลมละลำย

ค�ำวำ  “ด” ตองไมผดกฎหมำย  ไมผดศล  ไมผดธรรม หลำยทำนคงคดวำ แลวมนจะมอำชพอะไรเหลอใหเรำท�ำ  ทำน

40จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ลองไปคดด ขณะนคนไทยมเกอบหกสบหำลำนคนแลว  เกอบหกสบหำลำนคนน  เวลำตำยตองเอำบรรจในโลงศพเกอบทงนน ท�ำไมไมคดท�ำธรกจโลงศพละ จดกำรศพ แตเรำท�ำไมเหมอนคนโบรำณ ท�ำธรกจงำนศพแบบใหม  รำนเปดคหำเดยว มพนกงำนคนเดยวคอตวเอง  โลงศพมกแบบกถำยรปใสไวในแคตตำลอก  ไมตองตงโชวของจรง แตบอกรำคำก�ำกบไว รำยชอวดจดเรยงไวพรอมหมำยเลขโทรศพท ชอพระสงฆทสวดศพ รำยชอสปเหรอ รำนท�ำดอกไมงำนศพ  ใสไวพรอม ทกอยำงรวมอยในคหำเดยว พอคนเขำมำจอดรถ  กเลอกเอำตำมก�ำลงเงนทม  เปน one-stop service พอเขำสงเสรจ  เรำกจดกำรตดตอทกอยำงทำงโทรศพท  จดอำหำรจำกรำนนไปเสรฟทนนทน วนนนวนน จดดอกไมใหไปแตงทนนทน  เรยบรอยทกอยำง อยำงนท�ำไมคนไมคด  ไมผดทงกฎหมำย ไมผดทงศล ไมผดทงธรรม  เดยวนกมคนท�ำแนวนแลวเหมอนกน แตไมใชโลงศพ แตเปนดำนคอมพวเตอร  เปดบรษทขนมำ พนกงำนมสองคนคอสำมและภรรยำ ปหนงๆ ท�ำเงนไดหลำยลำนบำท พอมลกคำสงของเขำมำ  กโทรศพทสงรถจกรยำนยนตใหไปเอำชนสวนมำสงทบำน พอประกอบแลวเสรจ  กเรยกรถจกรยำนยนตมำ ใหน�ำคอมพวเตอรทประกอบแลวไปสงถงท งำนประเภทน ไมผดกฎหมำย  ไมผดศล และไมผดธรรม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร41

วนกอนไปพบคนขำยพวงมำลยอยทสแยก แตงสทผกเนคไท ทกอยำงตองทนสมย คนจงเรยกใชบรกำร  เมอสองวนกอนไปตอทะเบยนรถยนต  (ปำยวงกลม) สมยกอนตองรอขำมวน หรอไปเชำ กวำจะไดรบปำยวงกลมกเปนตอนบำย แตสมยนสองนำทเทำนนเอง  ไปยนเรองปบ จำยเงนปบ  ไดปำยวงกลมออกมำแลว  เพรำะฉะนน  ผเขยนจงเหนวำเรำตองคดกนใหมใหเขำกบยคสมย แตทงนตองเปนธรกจไมผดกฎหมำย ไมผดศลและไมผดธรรม

ข. ยดมนพรหมวหาร

มพรหมวหำร ๔  ไดแก  เมตตำ กรณำ มทตำ อเบกขำ เปนคณธรรมส�ำคญส�ำหรบคนทเปนหวหนำคน  โดยเฉพำะเมตตำ  ซงหมำยถงอำรมณทสงบเยน  ไมมโทสะ  ไมมควำมโกรธ ผเขยนมคนศรทธำมำก  เพรำะเจรญพรหมวหำรอยทกขณะตน แมเคยถกคนพดดำในทสำธำรณะ กวำงตวสงบเฉย  ทงนเปนเพรำะรวำคนเรำมหลำกหลำย มอะไรไมสบอำรมณ  เขำกดำเอำ แตจตของเรำไมกระเพอม  เพรำะเรำรวำเปนเรองธรรมดำ นเพรำะเรำบรหำรตวเองได ผเขยนคดวำ “เอำเถอะ เดยวกตำยจำกกนแลว” ท�ำใหใจเยน อกอยำง  เปนเรองธรรมดำของคน  เวลำไมสบอำรมณ มกมพดค�ำไมนำฟงออกไป  เรำเองกเคยเปนเชนนนมำกอน จะเปนผใหญได มนตองใจเยน 

42จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

และเมอเยนไดแลว คนจะศรทธำ กำรจะรกษำใจไมใหกระเพอม จะตองฝกจตใหมพรหมวหำรคมครองทกขณะตน

ค. เวนอคต

ตองเวนอคต ชอบ ชง หลง กลว  เหลำนคนทเปนผใหญตองเวนใหได ถำเปนผใหญแลวเวนไมได คนจะต�ำหนนนทำ ถำเวนได กถอเปนยอดคน ตวผเขยน มคนมำขอใหเปนประธำนทปรกษำ คอ  ไมด�ำเนนกำรเองเพรำะแกแลว ท�ำใหเรำตองเวนอคต ชอบ ชง หลง กลว กำรตดสนใจเพรำะอำรมณ ชอบคนนน กลวคนน อยำงนไมได  เปนผใหญตองเวนอคตใหได  ถำเปนผใหญไมเวนอคต  กไปไมรอด สงคมยอมไมมควำมสงบเกดขน

ง. มชวตเปนผให

ตองท�ำตวเปนผให  ไมใชผเอำ คนทมองชวตไดไมยำวไกล มกำรประพฤตคอรรปชนกนมำก ท�ำงำนแตละครง คดวำตนจะไดสวนแบงเทำไร อยำงนชวตยอมไปไมรอดจำกกำรตำยแลวตองไปเกดเปนเปรต ดงนน  ผบรหำรหรอผใหญตองท�ำตวเปนผให ผใหญทท�ำตวเปนผเอำ จะถกต�ำหนจำกคนในสงคม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร43

หลกธรรมทง ๕ ขอน ควรจะน�ำมำใชบรหำรตนเองใหไดกอน แลวจงจะไปบรหำรคนอน สรปใหฟงอกครง คอ

๑)  รกษำรำงกำยใหสมบรณแขงแรง  (มกำรบรโภคอำหำรด  มอำกำศดหำยใจ  มกำรออกก�ำลงกำยด  มอำรมณด)

๒)  ใชสตสมปชญญะน�ำทำงในกำรท�ำงำนและด�ำเนนชวต

๓)  มพรหมวหำรคมครองใจแลวยอมท�ำใหอำรมณสงบเยน

๔) เวนอคตหรอควำมล�ำเอยง  เพอไมใหถกครหำนนทำ๕)  ท�ำตวเปนผให แลวจะท�ำใหสงคมมควำมสมบรณ

บรบรณ

คณธรรม ๕ ขอน ถาน�ามาไวในใจเราได จะเปนการพฒนาตนเองใหมคนศรทธา ผใหญทลกนองศรทธายอมท�างานไดงาย

ดวงตาเหนธรรม

ตวอยำงในครงพทธกำล อปตสสะ คอพระสำรบตร สมยทเปนพรำหมณหนม  กอนมำบวชเปนพระสงฆอยในพทธศำสนำ ไดพบพระอรหนตอสสชก�ำลงเดนบณฑบำต มอรยำบถสงบเสงยม งดงำมนำเลอมใสมำก จงเกดเปนควำมศรทธำเลอมใส  เดนตำมตอนทำนบณฑบำต จนกระทง พระอสสชบรโภคอำหำรและลำงเชดถบำตรจนแลวเสรจ จงไดขอใหพระอสสชสงสอนตนบำง

46จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พระอสสช : อำตมำเปนพระบวชใหมยงไมรอะไรมำกนก แตศำสดำของอำตมำคอพระพทธโคดม มปกตตรสวำ “สรรพสงเกดขน ยอมมเหตทท�ำใหเกด พระศำสดำตรสเหตแหงธรรมนน และตรสถงควำมดบไวดวย พระศำสดำมปกตตรสดงน”

อปตสสะ นงฟงค�ำกลำวของพระอสสชดวยควำมสงบ แลวใชปญญำพจำรณำสงทไดยนไดฟงโดยแยบคำย (โยนโสมนสกำร)  ฉบพลนกรเหนเขำใจดวยจตอยำงถองแทวำ สรรพสงเกดขนตองมเหตทท�ำใหเกด  เมอเหตดบ สรรพสงยอมดบไปดวย จงเกดดวงตำเหนธรรม  เปนพระโสดำบนบคคล ในขณะทยงอยในเพศฆรำวำส จงไดน�ำควำมเรองนไปบอกเลำใหเพอนโกลตะฟง  เมอพดจบแลว จตของโกลตะไดบรรลโสดำบนอรยบคคลตำมไปดวย ทงสองจงพำกนไปบวช เปนพระสำรบตร และ พระมหำโมคคลลำนะ อยในพทธศำสนำ ปฏบตธรรมอยไดไมนำนกบรรลอรหตตผล และไดเปนคอครสำวกชวยเผยแพรธรรมของพระพทธโคดมจนสนอำยขย

อกคนหนงคอพำหยะ  เมอรวำพระพทธเจำมำตรสรอยในโลกแลว กดใจมำก  เกดปตเตมท  ออกเดนทำงหลำยคนหลำยวน จนไปถงวดเชตวน  เมองสำวตถ  เมอไปถงกถำมภกษในวดวำ พระพทธเจำอยทใด  ไดรบค�ำตอบวำ  เสดจไปบณฑบำตอยในเมองสำวตถ พำหยะกตำมไปทนท  เหนพระพทธ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร47

โคดมก�ำลงทรงด�ำเนนอย กไดกลำวขนวำ

พาหยะ : ตถำคต ทรงโปรดสอนธรรม ใหกบขำพเจำดวย

พระพทธโคดม : พำหยะขณะนเปนเวลำบณฑบำต ไมใช เวลำสงสอนธรรม

หลงจำกทพระองคตรสเสรจแลว กทรงพระรำชด�ำเนนบณฑบำตตอไป  เมอพำหยะทลขอใหทรงสอนธรรมเปนครงทสอง พระพทธโคดมทรงนง มไดตรสสงใดออกจำกพระโอษฐ ปตทมอยเตมในดวงจตของพำหยะคอยๆ ลดลง พำหยะคดวำ ตนเองคงหมดหวงทจะไดฟงธรรมจำกพระโอษฐแลว แตกยงแขงใจถำมเปนครงทสำมวำ

พาหยะ : ขอใหพระองคทรงสอนธรรมใหกบขำพเจำดวย

ในทสดพระพทธโคดมไดพจำรณำเหนวำ  ปตทอยในดวงจตของพำหยะไดลดลงแลว พอจะมทวำงรนเตมธรรมเขำไป บรรจอยในดวงจตของพำหยะได จงมพระเมตตำทจะสงสอนธรรมใหกบพำหยะไดแลว จงตรสวำ

48จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พระพทธโคดม : พำหยะ  เมอเหนสกแตวำเหน  เมอไดยนสกแตวำไดยน  เมอทรำบสกแตวำทรำบ  เมอรสกสกแตวำรสก

พำหยะผปฏบตธรรมจนมจตตงมนเปนสมำธมำนำน ตงแตปลำยพทธกำลของพระกสสปพทธเจำ แตยงไมสำมำรถพฒนำจตไปสควำมพนทกขได  เมอมำไดยนไดฟงธรรมจำกพระโอษฐของพระพทธโคดม จงไดใชจตทนงเปนสมำธ พจำรณำธรรมโดยแยบคำย (โยนโสมนสกำร) แลวท�ำใหจตปรวรรต เขำสอรหตตผล  เปนพระอรหนตไดในขณะทยงครองเพศเปนฆรำวำส

ยงมอยอกคนหนง คอ  เดกหญงวสำขำ มดวงตำเหนธรรมเปนพระโสดำบนตงแตมอำยไดเจดขวบ เมอชวตเจรญวยเปนสำว จงไดแตงงำนกบลกชำยของมคำรเศรษฐแหงเมองสำวตถ  ไดอยกนกนกบสำมจนมบตร-ธดำไดมำกถง ๒๐ คน นำงไดสรำงมคำรมำตปรำสำทประจ�ำวดบพพำรำม และไดน�ำถวำยแดพระพทธเจำโคดมและพระสงฆสำวก นำงไดรบกำรยกยองจำกพระพทธโคดมวำ  เปนผมควำมยอดเยยม (เอตทคคะ) ในบรรดำทำยกำทงปวง

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร49

นอกจำกน ณ ทรมฝงแมน�ำยมนำ  อนเปนทตงของกรงโกสมพ แควนวงสะ ทเมองนนมเศรษฐอย  ๓ คน คอ โฆสกเศรษฐ ปำวำรกเศรษฐ และกกกฎเศรษฐ  ไดมโอกำสฟงธรรมจำกพระโอษฐ แลวบงเกดดวงตำเหนธรรมเปนพระโสดำบน  เศรษฐทงสำมมควำมศรทธำเลอมใส  ในธรรมวนยของพระพทธศำสนำมำก จงไดสรำงวดถวำยพระพทธเจำไวคนละวด คอ วดโฆสตำรำม วดปำวำรกำรำม และ วดกกกฏำรำม

ผมสภำวธรรมในดวงจตเปนพระโสดำบน  ไดสรำงวดถวำยพระพทธเจำไวหลำยรำย  เชน พระเจำพมพสำรโสดำบน ไดสรำงวดเวฬวนถวำยไวทกรงรำชคฤห แควนมคธ อนำถบณฑกโสดำบน  ไดสรำงวดเชตวน ถวำยไวทเมองสำวตถ แควนโกศล แตผทบรรลอรยธรรมขนทสงกวำ คอ ขนสกทำคำมผล ขนอนำคำมผล และขนอรหตตผล  ไมปรำกฏวำมใครสรำงวดถวำย ทงนเปนเพรำะจตไมตกเปนทำสของกำมแลว ยกเวนพระสกทำคำมยงมจตเปนทำสของกำมอยำงออน จงคดทจะเปนอสระจำกกำม ยงมสภำวธรรมในดวงจตเปนระดบอนำคำม เชน  ปปผลมำณพ ซงตอมำไดบวชเปนพระมหำกสสปะ และไดเปนประธำนปฐมสงคำยนำพทธศำสนำ หลงจำกทพระพทธเจำเสดจดบขนธปรนพพำนแลว กมไดสรำงวด ทงทตวเองเคยเปนเศรษฐ มสมบตมหำศำล  ไดยกสมบตทงหมดใหภททำ กำปลำน  (ภรรยำ) และภรรยำกไดยกสมบตทงหมดใหกบ

50จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

บรวำร แลวทงสองตำงออกบวช และบรรลธรรมเปนพระอรหนตดวยกนทงค สรปลงไดวำ ผมดวงตำเหนธรรมระดบพระโสดำบน ยงมโอกำสสรำงวดหรอสรำงศำสนสถำนถวำยไวในพทธศำสนำได แตเมอมสภำวธรรมในดวงจตสงกวำพระโสดำบนจะไมท�ำ

ทางเลอกสงสดของชวต

ท�าไดดวยการพฒนาจต

(วปสสนาภาวนา)

ใหเกดปญญาเหนแจง

บรหารลกนอง

กำรบรหำรคนอนนนตำงจำกกำรบรหำรตวเอง กำรบรหำรคนอนหรอบรหำรลกนอง  ใหมควำมรบผดชอบ ตรงตอเวลำ ลกนองตองเปนคนตรงเวลำ ผเขยนจะเลำเรองจรงใหฟงวำ งำนบรรยำยธรรมทกรงเทพฯ  เรำเปดใหลงทะเบยนตงแตตหำ และพอตหำทมงำนกพรอมจรงๆ  เรมงำนบรรยำยแปดโมงเชำ  ไปจนถงสโมงเยน สวนทเชยงใหม ลงทะเบยนหกโมงเชำ คนหลงไหลกนมำลนหลำมโดยไมไดเกณฑมำ  เพรำะทมงำนของเรำตรงเวลำ

54จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ผเขยนไปบรรยำยธรรมทไหน มกเนนอยเสมอวำ  ตองตรงเวลำ  เปนผใหญ ถำไมตรงเวลำกเสยหำย  เพรำะฉะนน กำรบรหำรผอนใหเปนคนมควำมรบผดชอบตองตรงเวลำ นอกจำกนยงตองบรหำรใหเปนคนเกงและด แลวกำรด�ำเนนชวตยอมพบกบควำมส�ำเรจ

ค�ำวำ “เกง” หมำยควำมวำ มควำมรมควำมสำมำรถ ควำมรทำงโลกตองทนสมย ควำมสำมำรถคอ ท�ำเปน รแลวตองท�ำได  นคอเกง สวนค�ำวำ  “ด” คอมคณธรรม อยำงทบอกวำใชควำมเกงเพยงรอยละยสบ แตใชควำมดถงรอยละแปดสบ จงตองผลกดนลกนองใหไปพฒนำตวเอง  เรยนกเรยนใหสงสด  เพรำะควำมรทำงโลกเรำตองน�ำมำใชพฒนำงำน แกปญหำงำน ผใหญตองสนบสนนลกนอง  ใหเรยนใหสงสดเทำทท�ำได และขณะเดยวกน ตองเนนคณธรรม สรำงใหเขำเปนคนมควำมรบผดชอบ มทศนคตในกำรท�ำงำนทถกตอง  คอ มงแกปญหำใหสงคม  มงท�ำใหสงคมเจรญ  ใชวธกำรอนเลศโดยไมหวงผลเลศ ตรงกนขำมกบคนทเรยนจบระดบสงเพยงอยำงเดยว มอตตำมำก อตตำตวใหญ ท�ำอะไรมกคดอยเสมอวำตวเองจะไดอะไร ถำไมไดอะไรกไมท�ำ  อนนเปนทศนคตในกำรท�ำงำนทผดพลำด

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร55

ผเขยนไดรบกำรทำบทำมใหไปสอนทมหำวทยำลยสงฆ มจร. วทยำเขตลำนนำ ทวดสวนดอก ตงแตเรมตนมำจนถงบดน  ไดถวำยควำมรแกพระสงฆ  โดยใชวธกำรอนเลศ แตไมหวงผลเลศ กำรท�ำงำนเปนกำรเรยนรคน  เรยนรงำน นคอทศนคตทถกตอง ดลกนองของเรำวำ ท�ำงำนหวงเงนเดอน หรอหวงต�ำแหนงอะไรหรอเปลำ อยำงนตงทศนคตไวผด  เพรำะท�ำงำนแลวท�ำใหชวตดอยคณคำ แตถำใครมทศนคตวำท�ำงำนเพอเรยนรคน  เรยนรงำน นนด ท�ำงำนเพอให  ไมใชท�ำงำนเพอเอำ ท�ำงำนเพองำน นคอทศนคตทถกตอง

สรปวำ ผบรหำรตองบรหำรคนในปกครองใหเปนคนท๑) มควำมรบผดชอบ๒) มควำมเกงและด๓) มทศนคตในกำรท�ำงำนทถกตอง๔) ท�ำงำนไดผลส�ำเรจโดยใชอทธบำท ๔ สนบสนน

ก. อทธบาท ๔

ปจจยทท�ำใหท�ำงำนไดส�ำเรจคอ อทธบำท ๔  ไดแก๑) ท�ำงำนดวยใจรก๒) ท�ำงำนดวยควำมพำกเพยร๓) ท�ำงำนดวยใจจดจอ

56จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

๔) ท�ำงำนโดยใชปญญำไตสวน

อทธบำท ๔  เปนหวใจแหงควำมส�ำเรจในทกเรอง  ทงกำรท�ำงำนทำงโลก ทงกำรปฏบตธรรม ตวผเขยนเองฝกท�ำงำนจำกเรองทยำกมำมำก จนบดนกลำยเปนของงำยไปแลว เวลำจะไปบรรยำยธรรมทไหน  เขำกก�ำหนดหวขอใหพด  เมอกอนยำก แตเดยวนเพยงดจรตของผฟง แลวบรรยำยใหตรงจรตเทำนนเอง  ไมใชพดเรองทเรำอยำกพด ผฟงอตสำหเสยสละเวลำมำแลว  เขำฟงแลวตองไดอะไรกลบไป นนคอสงทผเขยนมอง

เชนเดยวกน ค�ำถำมทถำมเขำมำทำงเวบไซต  ผเขยนตองใชเวลำมำกในกำรตอบปญหำ ปญญำทำงโลกใชไมได  ตองใชปญญำพระพทธเจำ และตองตนขนมำกลำงดก  เพอตอบปญหำเหลำนนเปนพนๆ  ขอ แตไมเคยหงดหงด  ไมเคยคดวำ เขำท�ำใหเรำเดอดรอน ท�ำใหเรำไมไดหลบไมไดนอน ไมเคยคด คดอยเสมอวำ  เขำผถำมปญหำมบญคณตอเรำ  เปนครสอนเรำ ท�ำใหเรำไดเจรญงอกงำมในสตปญญำ เดยวนไมมปญหำอะไรทตอบไมได

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร57

ขอยกตวอยำง  เมอสองสำมวนทผำนมำ มคนหนงไปศกษำตอระดบปรญญำเอกอยทอเมรกำ  สงขอควำมเขำมำในเวบไซตของชมรมกลยำณธรรม ซงผเขยนมหนำทตอบปญหำ แตคนนเขำบอกวำเขำไมไดถำม ไมตองกำรค�ำตอบ เขำเพยงแค “คดดงๆ”  เขำเขยนวำอยำงนน  เขำก�ำลงท�ำปรญญำเอกอย และไดไปฝกปฏบตธรรมทศนยวปสสนำกรรมฐำนของทำนโกเอนกำ  ทรฐโคโลรำโดและจอรเจย  เขำบอกวำดมำกๆ จนคดวำ  เมอเรยนจบกลบมำ จะไปกเงนมำสรำงสถำนปฏบตธรรม

เรองนพระพทธเจำโคดมสอนวำ กำรเปนหนเปนทกขอยำงยง  ตอมำเขำกเขยนวำ  เขำคดใหมแลว  เขำไมกเงนแลว เมอเรยนจบแลว จะท�ำงำนเกบเงนสกกอนหนง และเมอปฏบตธรรมจนไดดวงตำเหนธรรมแลว  จงจะสรำงส�ำนกปฏบตธรรม เขำคดอยำงนน  เขำไมไดถำม ผเขยนกไมไดตอบเขำ แตเขยนใหคนทเขำมำอำนเวบไซตไดเขำใจวำ ค�ำวำ “มดวงตำเหนธรรม” ซงมควำมหมำยวำ  เหนสรรพสงเกด และเหนสรรพสงดบ นนคอ ดวงตำเหนธรรม หำกมดวงตำเหนธรรม ระดบโสดำบน ยงสรำงสถำนปฏบตธรรมได แตหำกเปนอรยบคคลทสงกวำน จะไมสรำงศำสนสถำนใดๆ

58จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ข. ผลงานเขาตา

ยอนกลบมำพดถงกำรบรหำรผอน กำรบรหำรผอนก ไดแก

๑) ท�ำใหผอนมควำมรบผดชอบ๒) สอนผอนใหเกง มควำมร มควำมสำมำรถ๓) ปลกฝงใหผอนมทศนคตในกำรท�ำงำนทถกตอง๔)   สอนใหผอนท�ำงำนใหส�ำเรจ  เสรจตรงเวลำ งำนจะ

เสรจตรงเวลำตองเวนอบำยมข๕)   ฝกใหผอนสรำงผลงำนใหเขำตำ  เปนทเรยกหำเรยกใช

เจำนำยทฝกลกนองไดอยำงน  ตองเปนคนเกง ผใชบรกำรจงจะพงพอใจ และมผลงำนเปนทเรยกหำเรยกใช

ผเขยนท�ำงำนมำตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๓ จนบดนยงท�ำงำนไมจบ ยงไมเลกท�ำงำน และไมตองไปแสวงหำงำนทไหนมำท�ำ มงำนใหท�ำอยตลอดเวลำ นคอ “ผลงำนเขำตำ  เปนทเรยกหำเรยกใช” ดงนนจงตองฝกตวเอง รวมถงฝกลกนองใหไดรบอำนสงสอยำงน สมยกอน ผเขยนถกเจำนำยเรยกใชงำนอยเสมอ คนอนทไมท�ำงำนกลบไดสองขน จนคดวำจะไมท�ำงำนแลว แตแลวกกลบคดไดวำ  ยงจะตองท�ำงำนตอไป  ในทสดเมอกรรมดใหผล กมงำนใหท�ำมำตลอด ท�ำงำนมำกกวำคน

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร59

อน สรปไดวำ  เมอควำมดสงผล  เรำกไดรบสงตอบแทนดงน

ตวอยำงของคนทมผลงำนเขำตำอกคนหนง คอ คณลงผมดวงตำมดบอด เปนคนเปำแคน อยทำงภำคอสำน ตำบอดทงสองขำง แตทวภำคอสำนไมมใครเทยบเพลงแคนของคณลงได ดวยมแคนอนเดยวใหเปำ คณลงมงำนใหท�ำอยตลอดจนบดน และสำมำรถเกบเงนสรำงบำนได  นคอ “ผลงำนเขำตำ”

ฉะนนจงดตวเองใหออก แลวคดเอำจดเดนของตวเองออกมำ จะเปนอะไรกตำม  เชน ถำเรำเปนคนท�ำกบขำวเกง ใครพดเรองท�ำกบขำว  ใหเขำชมำทเรำเสมอ  ใหเขำนกถงเรำเสมอ อยำงนแสดงวำ ผลงำนของเรำเขำตำเขำแลว  นคอสงทผเขยนสอนเยำวชน ดตวเองใหออก คดเอำจดเดนออกมำ แลวพฒนำใหโดงไปเลย  ใหเขำยกนวชมำทเรำ ยงมอยอกตวอยำงหนงนกเปำแซกโซโฟนทไวผมทรงประหลำด มแซกโซโฟนอนเดยว มงำนเขำอยตลอดเวลำ นนเปนเพรำะมผลงำนเขำตำ

ผบรหำรตองถำมตวเองวำ  เรำมผลงำนอะไรเขำตำ  เปนทเรยกหำเรยกใช ผบรหำรตองฝกตวเองและฝกลกนองใหไดอยำงน

60จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ค. มจรยธรรมก�ากบชวต

จรยธรรมของผบรหำรเปนสงส�ำคญ “จรยธรรม”  คอจรยำทควรประพฤต ประพฤตแลวด  เปนคณธรรม ผบรหำรตองมจรยธรรม

คนเรำมหลำยบทบำท หลำยหนำท  แตละบทบำทกตองมจรยธรรมทตวเองตองประพฤตใหได  เชน จรยธรรมของกำรเปนภรรยำ  ไดแก จดงำนบำนใหเรยบรอย สงเครำะหญำตทงของตนและของสำม  ไมนอกใจสำม รกษำทรพยทหำมำได ขยนในหนำทกำรงำน  สวนสำมทดตองยกยองใหเกยรตภรรยำ  ไมดหมน  ไมนอกใจ มอบควำมเปนใหญในบำนให  ใหของขวญตำมโอกำส

จรยธรรมส�ำหรบพอแม กตองหำมปรำมปองกนลกไมใหท�ำชว ดแลอบรมลกใหเปนคนด  ใหกำรศกษำ จดหำคครองทเหมำะสม มอบทรพยใหเมอถงโอกำส  นคอหนำทของพอแม  ทจะตองประพฤตใหได กจะเปนพอพมพ แมพมพทดแลวลกจะไมเหลวไหลไมน�ำควำมเดอดรอนมำให

เวลำมคนตดตอใหผเขยนไปบรรยำยใหเยำวชนในสถำนพนจฟง ผเขยนบอกวำ ตองน�ำพอแมมำนงฟงดวย  ไมใชให

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร61

เยำวชนฟงฝำยเดยว  เพรำะเหตทเดกมควำมประพฤตไมด มควำมประพฤตวบต  เปนเพรำะพอแม  ในฐำนะทเปนพอพมพ แมพมพขำดจรยธรรมและคณธรรม แลวลกทเกดมำจะดไดอยำงไร พอแมบำงคนใชลกใหเปนคนสงยำบำ ลกแมจะรวำผดกฎหมำยไมดและไมอยำกท�ำ แตเมอถกดำวำ ถกต กจ�ำตองท�ำ ทกครงทบรรยำยใหเดกฟง  เดกมควำมตงใจฟงอยำงมำก แตพอบรรยำยใหพอแมฟง พอแมนงกมหนำ  ไมยอมสบตำกบผเขยน  นนแหละเปนตวบงชวำ ควำมผดมำจำกพอพมพ แมพมพทไมประพฤตจรยธรรม คณธรรมจงไมมกบพอพมพแมพมพ แลวควำมวบตจงไดเกดขนกบครอบครว

ลกทดตองจ�ำไววำ  เรำทกคนไมมใครเกดมำจำกกระบอกไมไผ มพอมแมกนทกคน ฉะนน  ไมควรทงพอแม ลกททงพอแมคอลกอกตญญ แลวจะน�ำควำมวบตมำสตว  ไปสงสอนอะไรใคร กไมมใครเขำเชอฟง ลกนองกจะไมเชอฟง ควำมกตญญเปนยอดของควำมดงำม  เปนคณธรรมทสดยอด ลกทดตองเลยงพอแมตอบแทน ชวยแบงเบำกำรงำนในบำน ด�ำรงวงศสกลไมใหเสอมเสย ท�ำตนเปนทำยำททด  เมอพอแมเสยชวตไป  ตองท�ำบญอทศให นคอจรยธรรมของกำรเปนลกทด เปนกำรแสดงควำมกตญญตอพอแม

62จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

นำนมำแลว สมยทผเขยนท�ำงำนในโครงกำรพระรำชด�ำร มแมทพทำนหนง สมยทยงมชวตอย ทำนใหควำมไววำงใจแกผเขยนใหเปนทปรกษำอยนำนถง  ๖ ป ท�ำงำนถวำยพระเจำอยหว  เมอทำนเสยชวตลง ทำงครอบครวของทำน ขอใหผเขยนเขยนค�ำไวอำลย ผเขยนไดเขยนโดยสรปประเดนควำมดงำมของทำนฯ  ได ๓ ประกำร คอ

๑) ทำนมควำมเหนถกตำมธรรม  เวลำทผเขยนเปนทปรกษำใหทำนจะชทำงแกปญหำเปนสองแนวคอ ทำงโลกเขำคดแบบน แตทำงของพระพทธเจำทำนคดแบบน จงตดสนใจเลอกเอง ปรำกฏวำทำนเลอกถกทกครง ท�ำใหกำรแกปญหำทกอยำงลลวงดวยดตลอดเวลำ ๖ ปทผเขยนไปท�ำงำนรวมกบทำน

๒) ทำนมควำมกตญญกตเวทตอแผนดนเกด ควำมกตญญกตเวทนคอยอดของคณธรรมทน�ำพำชวตและกำรท�ำงำนไปสควำมเจรญรงเรอง

๓) ทเหนเดนชดมำกคอ  ทำนมควำมกตญญกตเวทตอองคพระบำทสมเดจพระเจำอยหวและรำชวงศ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร63

จำกกำรมคณสมบตอนเลศ ๓ ประกำรน ทำนฯ จงไดเปนแมทพ  ในฐำนะทเปนผใหญ ตองมควำมกตญญกตเวท อนเปนสดยอดของคณธรรม  ทงพอแมไมได และตองตอบแทนคณแผนดน คนทเนรคณพอแม จะท�ำใหเกดเปนควำมวบตในชวตและอำชพกำรงำน  เชนเดยวกน คนทเนรคณตอแผนดนทตนมำอำศยเกด อำศยท�ำมำหำเลยงชพอยทกวน จะพบกบควำมวบต ควำมกตญญกตเวทเปนยอดของคณธรรม  ใครท�ำไดนบวำมชวตเจรญรงเรอง ผเขยนทออกท�ำหนำทเผยแผธรรมะของพระพทธเจำอยทกวนน  กเพรำะควำมกตญญฯ  ตอพระพทธองค ตงแตไดรบของดคอ ธรรมและวนย มำจำกกำรบวชสำมสบวนแลว กบอกกบตวเองวำ จะตองตอบแทนคณของพระพทธโคดม ดวยกำรออกเผยแพรธรรมของพระองคตรำบนำนเทำทยงมชวตเหลออย นคอควำมกตญญ-กตเวท ผใดท�ำไดนบวำสดยอด โดยเฉพำะผบรหำรตองมควำมกตญญฯตอบพกำร กตญญฯ  ตอแผนดนเกด กตญญฯ  ตอหนวยงำนทเรำเขำไปมสวนรวม ฯลฯ

เชนเดยวกน ผหวงควำมสวสดของชวต ตองประพฤตจรยธรรมพลเมองของประเทศชำต  ดวยกำรท�ำตนใหมศลธรรม ไมพรำเวลำใหสญเปลำ มน�ำใจสงเครำะห ท�ำหนำทใหสมบรณ น�ำชวตดวยสตปญญำ มควำมสภำพ ออนโยน รกษำควำมสะอำด ประณต  เผอแผแบงปน บ�ำรงพระสงฆผทรงศล อำนมำก 

64จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ฟงมำก คนควำหำควำมรอยเสมอ  เหลำนตองท�ำ  เพรำะใหผลเปนคณธรรมเกดขนกบตวเอง

ผทเปนขำรำชกำร ตองปฏบตตำมกฎระเบยบ  เชน เขำงำน ๘.๓๐ น. ผท�ำหนำทเปนหวหนำ  เรำตองมำกอน ตองมำใหทนทกครง หำกหวหนำมำสำย ลกนองกจะเลยนแบบ แลวเรำ จะต�ำหนลกนองไมได  เพรำะเรำท�ำผดเสยเอง นอกจำกน ตองมเมตตำกรณำตอผมำตดตอและผรวมงำน ซงจะมผลท�ำใหเกดบรรยำกำศในกำรท�ำงำนทสงบเยน มมนษยสมพนธด พดจำไพเรำะ มถอยทถอยปรำศรยเหมอนญำตมตร สจรต  สนโดษ นคอจรยธรรมของขำรำชกำร ผใดประพฤตแลว  คณธรรมกจะเกดขน และสงสมเปนควำมดงำมอยในจตของผประพฤต

ลกนองทดตองมำท�ำงำนกอนเจำนำย เลกทหลงเจำนำย

ครงหนงเคยมคนโทรศพทนดพบผเขยนตอนหำโมงครง แตจนหกโมงแลวกยงไมมำ ผเขยนไดโทรศพทไปถำมวำท�ำไมยงไมมำ  เขำตอบวำ “เจำนำยผมยงไมเลกครบ” ผเขยนสำธเลย  เดยวนคนนเปนพลเอกแลว จรยธรรมของผทเปนลกนองยงมอก คอ  เอำแตของทนำยให  ถำไมให กไมเอำ มควำมรบผดชอบตองำน ท�ำงำนใหส�ำเรจเสรจทนเวลำ  เอำควำมดของเจำนำยไปเผยแพร  ในทำงตรงกนขำม มลกนองหลำยคน พอ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร65

เหลำเขำปำกกนนทำเจำนำย อยำงนเจรญไดยำกเพรำะมควำมอกตญญ สงสมอยในดวงจตของเขำ

ส�ำหรบคนทท�ำหนำทเปนเจำนำย  ตองประพฤตตนเองใหสะอำด ดวยกำรมศล ๕ คมใจ  เจำนำยเมำเขำทท�ำงำน หรอ เจำนำยเปดซองคำผหญง กถอไดวำไมมคณธรรม  ลกนองไมเชอฟง ดงนนจงตองท�ำตวใหเปนแบบอยำงทด มปยวำจำ ไมดำทอ จะต�ำหนตเตยนตองใชเหตผล  ไมใชโทสะ และพดต�ำหนในทลบใหไดยนกนเพยง ๒ คน เพอไมใหเขำไดรบควำมอบอำย ลกนองจะไมจองเวร แลวพฤตกรรมของเขำจะดขน ผเปนเจำนำยตองเวนอคต มควำมยตธรรม มพรหมวหำร  มวนย ระเบยบก�ำหนดใหเขำงำน ๘.๓๐ น. กตองไมมำสำยกวำ ๘.๓๐ น. ระเบยบก�ำหนดใหเลกงำน ๑๖.๓๐ น. กตองไมกลบกอน ๑๖.๓๐ น.  เหลำนคอจรยธรรมทเมอเจำนำยประพฤตไดแลว จะใหผลเปนคณธรรม ดงนนเจำนำยจงตองประพฤตจรยธรรม  เพอเปนแบบอยำงทดใหกบลกนอง

ง. รจกบรหารเวลา

ทงหมดทกลำวมำขำงตนน คอ การบรหารบคคล  เรมตงแตบรหารตนเองใหไดกอน แลวจงบรหารผอนภำยหลง แตยงมเรองส�ำคญมำกอกเรองหนง นนคอ การบรหารเวลา

66จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

“เวลำ” หมำยถง ควำมยำวนำนทเรำมอย  ทกคนม ๒๔ ชวโมงเทำกน แตบรหำรแลวไดประโยชนจำกเวลำไมเทำกน เวลำเปนของมคำ ผำนไปแลวเรยกคนกลบไมได สงทท�ำผดพลำดไปเมอวำน  ยอมเรยกคนไมได จะแกไขใหมไมใหผดพลำดกท�ำไมได แมแตพระพทธเจำโคดมกยงแกไมได ยงถกพระเทวทตจองเวรไมรกภพกชำต  เวลำทผำนไปเรยกคนไมได  เวลำท�ำชวตใหสนลงทกวนๆ  เปนควำมจรง จงไมควรปลอยเวลำใหผำนเลยไปโดยเปลำประโยชน 

จ. เวลาทมคณคา

เวลำทมคณคำตอชวต มอย ๒ ลกษณะ คอ

๑)  เวลาในปจจบนขณะ  เปนเวลำทมคณคำ จะท�ำควำมดกตองท�ำในปจจบนน  ควำมดจงจะเกดขนได ถำจะเอำเวลำเมอวำนมำท�ำควำมด  ไมมทำงท�ำได  ตองท�ำเดยวนควำมดจงจะเกดขนได ผใดรตววำเมอวำนท�ำไมด ตองหยด  ไมท�ำสงไมดใหเกดขนอก  ตอไปนท�ำใหมใหด แลวควำมดจะถกเกบสงสมอยในจตใจ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร67

มสภำพสตรทำนหนงไดโทรศพททำงไกลมำถำมผเขยนวำ

ผโทรศพท : อำจำรยคะ พระพทธเจำมจรงไหม

ผเขยน :  มจรงสลก อำจำรยไดไปดทเกดของพระพทธเจำ (กรงกบลพสด) มำแลว ปจจบนอยในประเทศเนปำล

ผโทรศพท : หนคดวำเปนเรองสมมตกนขน  เพอเขยนสงสอนคนโงใหปฏบตตำม

ผเขยน : แลวหนไดรบผลเปนอยำงไรละ ทคดปรำมำส (ดถก) ผททรงคณธรรมสงและมชวตอยจรงในครงพทธกำล

ผโทรศพท : หนเรยนแลวจ�ำควำมรทครสอนในหองไมไดเลย มลกษณะคลำยกบสมองกลวง จงไดลำพกกำรเรยนนำนหนงป ขณะนกยงลำพกกำรเรยนอย แลวหนจะแกปญหำนอยำงไรคะ

ผเขยน : ขณะทโทรศพทมำหำอำจำรย  นหนอยทไหน

ผโทรศพท : หนอยทจงหวดนำนคะ

68จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ผเขยน : หนรจกพระธำตแชแหงไหม

ผโทรศพท : รจกคะ

ผเขยน : หนเอำดอกไมธปเทยน  ไปขอขมำตอพระธำตแชแหง  (สงศกดสทธ) ดวยกำรสวดมนตบทสรรเสรญคณพระรตนตรยจนจบ แลวกลำวขอขมำกรรมทตวเองคดผด  วำพระพทธเจำโคดมไมมอยจรง ตอไปนจะไมคดผดเชนนนอก ขอสงศกดสทธไดโปรดยกโทษใหกบขำพเจำดวย  เมอขอขมำกรรมแลวเสรจกตองประพฤตตนใหมศล

ผโทรศพท : คะ หนจะปฏบตตำมทอำจำรยแนะน�ำ

เรองนหำยไปจำกควำมนกคดของผเขยน  เปนเวลำนำนถงสองปเศษ จนกระทงวนหนง ผเขยนไดมโอกำสไปบรรยำยธรรมใหกบนกปฏบตธรรมทวดร�ำเปง  (ตโปทำรำม) อ�ำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม  ไดไปพบสภำพสตรทำนหนง แตงกำยอยในชดขำว  เธอไดเดนเขำมำหำผเขยนพรอมกบกมยกมอไหวแลวพดขนวำ

สตรในชดขาว : สวสดคะอำจำรย หนคอคนทโทรศพทมำหำอำจำรยแลวถำมวำ พระพทธเจำมจรงไหม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร69

เมอผเขยนรบไหว พรอมกบไดยนค�ำวำ  “หนคอคนทโทรศพทมำกถำมอำจำรยวำ พระพทธเจำมจรงไหม ผเขยนระลกถงค�ำแนะน�ำใหไปขอขมำกรรมทพระธำตแชแหงได จงไดพดขนวำ

ผเขยน : แลวตอนนกำรเรยนของหนเปนอยำงไรบำงละ

สตรในชดขาว : หนเรยนจบแลวคะ

เรองจรงทยกขนมำบอกเลำใหฟงน ประสงคจะบอกวำ พระพทธเจำเปนผททรงคณธรรมสง กำรประพฤตปรำมำสจงใหผลเปนควำมวบตทเรวและแรง ตอบกลบใหผประพฤตอกศลวจกรรมตองไดรบ ผใดประพฤตผดพลำดไวแตอดต  เมอระลกไดและรตววำท�ำไมดตองหยด  ไปขอขมำกรรมทประพฤตผดพลำดโดยรเทำไมถงกำรณ แลวหนกลบมำท�ำกรรมดใหเกดขนในปจจบน ชวตจงจะเขำถงควำมดงำมได ดงตวอยำงของผเขยน  เคยอยในวงดมสรำ  ในครงอดต แตเมอระลกไดถงโทษของกำรดมสรำ จงไดเลกดมอยำงเดดขำด บดนกำลเวลำไดผำนมำถง ๓๗ ปเศษแลว จงมแตควำมดงำมเทำนนทท�ำและเกบสงสมไวในดวงจต

70จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

๒)  เวลาทมสตก�ากบ  ไมวำจะท�ำอะไร มสตก�ำกบ  เปนเวลำทสดยอด  เพรำะควำมดงำมทงหลำยยอมเกดจำกจตทมสตคม นคอเวลำทมคณคำ 

คณหมอเฉก ธนะสร  ทำนบอกไววำ  ชวงอำยกำรท�ำงำนของคนเรำมประมำณ ๓๐ ป ท�ำงำนปละ ๒๕๐  วน วนละ ๘  ชวโมง รวมเวลำท�ำงำนใน ๑ ป  เทำกบ ๒,๐๐๐ ชวโมง ท�ำกจกรรมสงคมหรอครอบครว ๓,๘๐๐ ชวโมงตอป นอน ๒,๙๐๐ ชวโมงตอป รวมแลวระยะเวลำ ๓๐ ปเปนชวงของวยท�ำงำน ใน ๓๐ ปนนคนโดยทวไปท�ำงำนจรงๆ ๗ ป ท�ำกจกรรมสงคม ๑๓ ป และนอน ๑๐ ป  คณหมอเฉก ทำนแยกใหเรำดอยำงนวำ กจกรรมชวตของคนทวไปแทบไมมคณคำเลย ท�ำงำนเพยงแค ๗ ป นอนตง ๑๐ ป นอนมำกแตท�ำงำนนอย

เบญจธรรม ม ๕ ขอ

๑) มเมตตากรณา

๒) มสมมาอาชวะ

๓) มกามสงวร

๔) มสจจะ

๕) มสตสมปชญญะ

ธรรมะคมใจ(ธรรมาภบาล)

ค�ำวำ  “ธรรมำภบำล” หมำยควำมวำ  เอำธรรมะมำคมครองใจ  เพรำะใจเปนนำย กำยเปนบำวรบใชจต พฤตกรรมทงหลำย (คด พด ท�ำ) ลวนส�ำเรจไดดวยจตหรอใจ จตเปนพลงงำนเหมอนพลงงำนไฟฟำ แตเปนคลนละเอยด  เกดดบๆ เรวมำก  ถำจตยงอย กสำมำรถปลกรำงกำยขนมำท�ำโนนท�ำนได คนตำยแลวมแตรำง  ไมมจต จะปลกขนมำกไมสำมำรถขนได คนทมพลงงำนจตเกดดบๆ สำมำรถท�ำงำน สงสมองใหคด สงปำกใหพด สงมอไมใหท�ำโนนท�ำน  เรองของจตเปนเรองทนกวทยำศำสตรยงเขำไมถง แตถำเรำมำฝกจตเพอ

74จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พฒนำปญญำตวทสำม (ภำวนำมยปญญำ) จะรวำเหตผลทอยนอกเหนอประสำทสมผสมจรง จตทพฒนำดแลวสำมำรถสมผสได อภญญำหรอควำมรสงสดทง ๕ ประกำรทบอกมำแลว ประสำทสมผสสมผสไมได แตจตทพฒนำดแลวสมผสได อภญญำ เปนสงททำนในทนมอยในตว  เพยงแตวำเมอไรจะพฒนำขนมำใช  ใครพฒนำขนมำได พฤตกรรมจะเปลยนไปเปนด

กอนทเรำจะไปบรหำรบคคลอนในองคกร  เรำตองบรหำรจดกำรตวเองใหไดกอน บรหำรพฤตกรรมใหดไดกอน กำรพด กำรท�ำเปนพฤตกรรมของมนษย กำรกระท�ำของเขำ  เรำมองเหนดวยตำ กำรพดของเขำ  เรำไดยนดวยห แตถำเขำนงเฉยๆ คดอะไรอย  เรำไมร แตคนทพฒนำจตดแลว จะสำมำรถลวงรควำมคดของเขำได แมวำเขำไมแสดงออกเรำกรได  มนมจรง เปนจรง แตคนสวนใหญไมรวำควำมรสงสดตวนมอย  เปนควำมรสงสดทประสำทสมผสไมได แตใชจตทพฒนำดแลวสมผสได

“ธรรมาภบาล” ประกอบดวยค�าวา “ธรรมะ” และ “อภบาล” หมายถง การปกครองดวยคณความด เราจะน�า ธรรมะขอใดมาปกครอง คมครองรกษาใจ เพอใหชวตมแตความเจรญถายเดยว ไมท�าใหชวตพบกบความวบตหรอตกต�า

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร75

ศล ๕ คอ  เวนประพฤตเบยดเบยนชวต  เวนประพฤตลกทรพย  เวนประพฤตผดในกำม  เวนพดเทจ  เวนดมน�ำเมำและสงเสพตด  เหลำนเปนคณธรรม  ถำมครบถวนจะฝงอยในดวงจต แมตำย คณธรรมทง ๕  ขอ มพลงผลกดนจตวญญำณใหไปเกดเปนมนษยไดอกครง  ศลทง ๕ ขอเปนคณธรรมทน�ำพำใหเรำไดมำเกดเปนมนษย ถำศล ๕  ไมครบ ตองลงไปเกดต�ำกวำมนษย ผเขยนจงบอกวำ  ทกคนตองน�ำศล ๕ มำคมครองใจ เอำศล ๕ มำ “อภบำล” ใจ  ผทมศล ๕ อยทกขณะตนจะไดรบอำนสงสมำก  เวนกำรฆำสตว จะมรปทรงงดงำม อำยยนยำว มก�ำลงมำก เปนทรกของชำวโลก ไมมโรคภยเบยดเบยน เวนลกทรพย จะมทรพยปลอดภย ทรพยตงมน ทรพยไมเสอมไปเพรำะลมน�ำ  ไฟ และโจร  ใครเสยทรพยเพรำะลมพดพำ บำนพงเพรำะน�ำทวม  เพรำะไฟไหม  หรอเพรำะถกโจรลกไป นนเปนผลของอกศลวบำกจำกกำรทเคยประพฤตผดศลขอ ๒

มเรองจรงจะเลำใหฟง ครงหนงผเขยนไดมโอกำสเดนทำงไปทอดกฐนทำงภำคอสำนตอนบน โดยมคณหญงสรยพนธเปนผน�ำคณะกฐน  ไดตงขบวนคณะกฐนทโรงไฟฟำฝำยผลตบำงกรวย ขบวนกฐนมงตรงเขำสโครำช ตระเวนไปตำมวดตำงๆ ทำงภำคอสำนตอนบน ผำนบงโขงหลง และไปสดปลำยทำงทวดภทอกจงหวดหนองคำย  เมอคณะกฐนไปถงศำลำของวดภทอก คณหญงฯไดยนอยทำมกลำงของคณะกฐนท

76จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

นงอยกบพนของศำลำ ทำนชไปทเสำตนหนงแลวเลำเรองใหฟงวำ ทเสำตนนเคยมอยปหนง มผหญงคนหนงมำรวมคณะกฐนกบทำน  ไดหยบเงนออกจำกถงกระดำษสน�ำตำลจ�ำนวนหนง  เพอรวมทอดกฐนกบวดภทอก สวนเงนทเหลอเอำใสเกบไวในถงใบเดม  ปดปำกถงโดยใชยำงรด แลวเอำวำงไวทโคนเสำตนนน  คณหญงพดพรอมกบชมอไปทเสำ  เมอเสรจธรกจทอดกฐนแลว ขบวนรถไดมงหนำกลบกรงเทพฯ พอรถไปถงกรงเทพฯ คณหญงจงไดรบแจงทำงโทรศพทวำ ไดลมถงกระดำษบรรจเงนวำงไวทโคนเสำของศำลำภทอก แตเจำของมไดกงวลใจกบเงนทลมไว  เพยงแตโทรศพทมำบอกใหทรำบ

ในปรงขนคณหญงไดจดคณะกฐนขนอก และไดวนไปทอดกฐนตำมวดตำงๆ ของภำคอสำนตอนบนเหมอนเดม ผหญงทลมเงนใสถงวำงไวทศำลำฯ กมำรวมทอดกฐนอกดวย เมอรถวนมำถงศำลำภทอก  เธอจงรบเดนไปทเสำตนนน และไดเหนถงกระดำษสน�ำตำลบรรจเงนวำงไวทเดม ซงเปนทนำอศจรรยวำ  เวลำผำนไปนำนถงหนงปแลว ผหญงคนนนตองมศลขอสองบรสทธ ทรพยจงปลอดภย  เทวดำทวดภทอกทำนเกบรกษำไวให  เมอเจำของเงนกลบมำเปนครงทสอง เทวดำจงน�ำถงมำวำงไวใหเหนเพอสงคนเจำของ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร77

ยงมอยอกเรองหนงทผเขยนจะเลำใหฟง ครงหนงผเขยนไดเดนทำงไปทเขตอ�ำเภอเชยงแสน จงหวดเชยงรำย เพอไปนมสกำรครบำบญชม พอครบำเหนผเขยนไปกรำบทำน  จงไดเดนไปหยบพระบรมสำรรกธำตของพระพทธเจำและไดยนมอสงใหผเขยน พรอมกบบอกวำเปนพระบรมสำรรกธำตของพระพทธเจำองคปฐม แมจะใสแวนสำยตำยำวแลว ผเขยน ยงมองไดไมชด จงเหนเปนลกษณะคลำยกอนหน ทมขนำดใหญพอๆ  กบผลมะดน  เมอกลบไปถงบำนทเชยงใหม จงใชแวนขยำยสองด  ไดเหนชดวำมใชกอนหน แตเปนพระบรมสำรรกธำตของพระพทธเจำเมอตนกป  ไดสอบถำมผใกลชดครบำฯ จงไดรบค�ำตอบวำเปนพระบรมสำรรกธำตของพระกกสนธ พทธเจำ เรองนเปนทนำอศจรรยมำก เพรำะโลกทเรำอำศยอย นเกด-ดบ (สลำย)  ไปนำนแลว แตพระบรมธำตของทำนยงคงอย คนทศกษำเลำเรยนมำทำงดำนวทยำศำสตรยอมไมเชอ หำเหตผลมำยนยนไมได  (พสจนไมได) แตคนทพฒนำจตจนเขำถงควำมรสงสด  (ญำณ)  ไดเทำนน จงจะรวำเปนไปได  คอเทวดำทศรทธำในพทธศำสนำ ทำนน�ำไปเกบรกษำไวบนสวรรคในครงทโลกก�ำลงอยในหวงเวลำของกำรแตกสลำย  เมอธำตตำงๆ ทเปนองคประกอบของโลกเขำมำรวมตวกน แลวเกดเปนโลกทประกอบขนดวยธำตใหญทงส  (ดน น�ำ ลม  ไฟ) อยำงเดนชด  เทวดำจงน�ำเอำพระบรมธำตกลบมำสงคนไวกบโลกดงเดม  เรองบอกเลำเชนน ผทศกษำหำควำมรมำทำงโลก

78จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ไมสำมำรถพสจนได จงไมเชอวำเปนควำมจรง ผเขยนเปนนกวทยำศำสตรทศรทธำในควำมจรง คอควำมเปนเหตเปนผลทสมพนธกน  ไมเชอเรองแบบนมำกอน แตเมอไดไปพสจนดวยกำรพฒนำจตตำมแนวของสมถกรรมฐำน จนสำมำรถเขำถงควำมรสงสดทเรยกวำ  โลกยญาณ  ไดแลว จงไดสมผสกบควำมจรงเชนนได และไดรบสมญำนำมใหมวำเปนดอกเตอรเพยนมำจนทกวนน

ก. คมใจดวยศล

ธรรมำภบำลขอแรกคอ น�ำศลมำคมใจ น�ำศลมำคมครองชวต ศลยงประโยชนใหคนทกเพศทกวย  ศลคมรกษำชวตไมใหวบต กำรไมลกขโมย ยงรวมถงกำรไมประพฤตคอรรปชนดวย นอกจำกนยงเวนกำรผดประเวณ  เวนกำรพดเทจ  ใครทเวนกำรดมสรำจะไดรบอำนสงสคอ มสตด มปญญำด  เรยนรไดงำย  ไมเปนบำ ค�ำพดมสจจะ มธรรมประจ�ำใจทกขณะตน อยำงนอยใหเรำเอำ “เบญจศล” (ศล ๕) มำอยในใจทกขณะตน  ไมตองไปขอใคร  ไมตองไปสมำทำนกบผใด  เมอตนขนมำ กขอใหมศลอยกบใจทกขณะตน และหำกปรำรถนำเปนอรยบคคลดวยแลว ศลทง ๕ ขอตองไมขำด  ไมทะล  ไมดำง  ไมพรอย

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร79

ข. คมใจดวยธรรม

ธรรมำภบำลขอสอง  คอ  เอำธรรมมำคมใจ อยำงนอยใหมธรรมทงหำ “เบญจธรรม” อยกบใจทกขณะตน  ไดแก

๑) มเมตตำกรณำ๒) มสมมำอำชวะ๓) มกำมสงวร๔) มสจจะ๕) มสตสมปชญญะ

ผใดมศล ๕ มธรรม ๕ อยกบใจทกขณะตน  ผนนมเทวดำคมรกษำ  เรองพระมหำชนกทวำยน�ำอยกลำงมหำสมทร ดวยเหตแหงเรอโดยสำรอบปำงเปนเรองจรง  เปนหนำทของเทวดำ (มณเมขลำเทพนำร) ทจะตองคมครองรกษำ น�ำพำไปสงยงเมองมถลำ คนทมธรรมำภบำล ๒ ประกำรน  ถำเทวดำไมคมรกษำ  เทวดำยอมตกนรก กำรท�ำควำมดเปนคณธรรมของมนษย กำรรกษำมนษยผท�ำควำมดเปนคณธรรมของเทวดำบนสวรรค  ผใดปรำรถนำมเทวดำคมรกษำ จงน�ำเอำศล ๕ และธรรม ๕ มำสถตอยกบใจทกขณะตน

80จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ยงมอยอกชำตหนงของพระโพธสตว  กอนทจะมำตรสรเปนพระพทธเจำโคดม ทำนไดเสวยพระชำตเปนพระสวรรณสำม เลยงพอแมตำบอดอยในปำ ทำนมสนทรเทพธดำคมรกษำ เมอพระสวรรณสำมถกลกศรอำบยำพษยง สนทรเทพธดำไดอธษฐำนใหพษของยำเหอดแหงหำยไปจำกรำงของพระสวรรณสำม ทนใดนนพระสวรรณสำมจงไดสต กลบฟนขนมำเหมอนเดม

มอยครงหนง ผเขยนไปบรรยำยธรรมทวดพระธำตดอยกองม จงหวดแมฮองสอน  เมอเวลำประมำณยสบนำฬกำ  มคนมำฟงกนมำก จนเลยออกไปนอกเตนท  และฝนตก ผเขยนขอใหเทวดำหยดฝน  เพอไมใหคนทมำฟงธรรมตองล�ำบำก  เทวดำกชวยใหฝนหยดไดจรง

ทบอกเลำมำนเปนธรรมำภบำล คอน�ำเอำศล ๕ มำคมใจ น�ำเอำธรรม ๕ มำคมใจ น�ำจรยธรรมตำงๆ  เหลำนมำคมใจ  เรำกจะมคณธรรม คนมคณธรรมยอมประสบกบควำมส�ำเรจในชวต  ธรกจ หนำทกำรงำน ท�ำกำรใดๆ ยอมส�ำเรจ เพรำะมคณธรรมสนบสนน

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร81

ค. คมใจดวยสามคคธรรม

น�ำเอำสำมคคธรรมมำคมใจ คอมเมตตำตอลกนอง แบงกนกนแบงกนใช ประพฤตดใหเหมอนเขำ ปรบควำมเหนใหเขำกนได กจะเกดเปนควำมสำมคคขนในสงคม ครอบครวเปนสงคมระดบเลกทสด ถำเรำมเมตตำตอทกคนในครอบครว แบงกนกน แบงกนใช ประพฤตด  คอ มศลมธรรมคมรกษำใจ ปรบควำมเหนทอำจไมตรงกน  ใหมำอยรวมกนได  เชน  ใชหลกเสยงสวนใหญตำมหลกกำรประชำธปไตย  สงคมใดไมน�ำสำมคคธรรมมำคมใจ สงคมนนยอมมควำมแตกแยกแลว ผลทจะเกดตำมมำคอควำมวบตยอมเกดขนได

ง. คมใจดวยความกตญญกตเวท

เอำควำมกตญญกตเวทมำคมใจ มควำมกตญญฯ ตอผมอปกำระ  ตอองคกรทใหเรำไดท�ำงำน มควำมกตญญฯ  ตอพอแมทใหเรำมำเกดและไดรปรำงกำยมำใชงำน มควำมกตญญฯตอแผนดนทเรำอำศยเกด  มควำมกตญญฯ  ตอครบำอำจำรย ผถำยทอดวชำควำมรและท�ำใหเรำเปนคนด  ตำงๆ  เหลำนผใดท�ำไดแลว  ผนนมควำมกตญญกตเวท ซงเปนเหตน�ำพำชวตไปสควำมเจรญรงเรองไดในวนขำงหนำ

82จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

จ. คมใจดวยอทธบาท ๔

เอำอทธบำท ๔ มำคมใจ  ไดแก ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสำ คณธรรมทงสนท�ำใหงำนประสบกบควำมส�ำเรจ ประกอบอำชพใดๆ  กส�ำเรจ ปฏบตธรรมกส�ำเรจ ท�ำอะไรๆ กส�ำเรจไปหมด เรยกวำมชวตทประสบควำมส�ำเรจ อทธบำท ๔ จงเปนหวใจแหงควำมส�ำเรจในกจทงปวงนนเอง

ฉ. คมใจดวยฆราวาสธรรม

แสวงหำควำมสขดวยธรรม ส�ำหรบฆรำวำสแลว คอควำมสขเกดจำกกำรมทรพย ควำมสขเกดจำกกำรใชจำยทรพย ควำมสขเกดจำกกำรไมเปนหน คนเปนหนยอมไมมควำมสข แตคนทยงไมมปญญำสงสด  ใชเพยงปญญำทำงโลกสองตว (สตมยปญญำ กบ จนตำมยปญญำ) กลบมองเหนวำ  ถำไมเปนหนเครดตไมด  เดยวนคนเหนผดกนมำก จงท�ำตวเปนหนกนถงระดบรำกหญำ ผเขยนเคยเปนกรรมกำรหมบำนมำกอน เคยเหนชำวบำนมำกเงนไปซอโทรศพทมอถอ กเงนไปซอรถจกรยำนยนตมำใช  ดอกเบยกแพง พอใกลสนเดอนตองตะเกยกตะกำยหำเงนมำผอนสงใชหน 

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร83

พระพทธเจำทรงสอนวำ  ใหฆรำวำสหำควำมสขจำกกำรท�ำงำนทไมมโทษ ตรงกนขำมมชำวพทธคำยำบำโดนจบเขำเรอนจ�ำจนแนน แมแตรฐมนตรยงตดคกเพรำะประพฤตคอรรปชน รวมถงพระดงยงตองตดคกดวยกำรประพฤตละเมดวนย  (ทศล) ทผดกฎหมำย

ควำมสขจำกกำรมคครองด มควำมเชอพอๆ กน มศลพอๆ กน มกำรสละบรจำคพอๆ กน และ  มปญญำพอๆ กน หำกมคณธรรมทงสใกลเคยงกน กอนโลมไดวำเปนคสรำงคสม แตถำคนทมสตปญญำเหนถกใหดเขำเปนตวอยำง คดวำเขำเปนครสอนเรำ  เขำดมเหลำ  เขำกลำวผรสวำจำ  เทำกบวำเขำไดชวยใหเรำฝกขนต  เขำท�ำชวใหเรำเหน  เรำจงอยำท�ำวำจำเชนเขำ ผใดเหนไดเชนนแลว  เขำกมบญคณ  เหมอนเปนครดทอยใกลตวเรำ  ไมตองเดนทำงไปหำครทอยหำงไกล

มเรองจรงทผเขยนประสงคจะบอกเลำใหฟงวำ มผหญงคนหนงไดโทรศพทมำหำอำจำรยแลวพดวำ

ผโทรศพท : อำจำรยคะ  เวลำหนนงรถไปท�ำงำนคกบสำมทท�ำหนำทเปนคนขบ พอมรถขบแซงขนหนำไป สำมกดำคนทขบรถแซง พอมรถคนหนำขบชำ สำมกดำคนขบรถคนหนำ พอมรถจอตำมหลง สำมกดำคนทขบรถจอหลง คน

84จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ทขบรถเหลำนนไมไดยนค�ำดำของสำมหรอกคะ หนสคะ  ไดยนค�ำดำเขำทำงหขำงขวำชดเจนมำก นทนฟงมำได ๒๐ ปแลว หนจะแกปญหำนไดอยำงไรคะ

ผเขยน : สำมดำวำคนขบรถคนอน มำนำน ถง ๒๐ ป แตขนตบำรมของคณยงไมกลำแขงพอ ฉะนนทนฟงตอไปอก ๑๐ ป สำมเปนผมบญคณ ทท�ำใหคณไดพฒนำขนตบำรม เมตตำบำรมปญญำบำรม  ฯลฯ  โดยไมตองเสยเวลำเสยเงนเสยทองเดนทำงไปหำครทอยหำงไกลทไหน

ผเขยนแนะน�ำพรอมกบบอกวธกำรฟงใหเขำไดรบทรำบ คอ ตองเจรญสตใหมก�ำลงกลำแขง และเจรญปญญำเหนแจง (วปสสนำภำวนำ)  ใหเกดขน แลวใหสตกบ  (สมถภำวนำ) ปญญำเหนแจง (สตสมปชญญะ)  สองน�ำทำงใหกบชวต  เมอพบกนครงหลงสด  เธอไดรำยงำนวำบดนฟงเสยงดำไดโดยจตไมหวนไหวใหเกดเปนอำรมณทไมปรำรถนำ  (อนฏฐำรมณ) ไดแลว

สรปไดวาผใดพฒนาจตจนมก�าลงของสตและปญญาเหนแจงไดแลวและใชสตสมปชญญะสองน�าทางใหกบชวต ยอมท�าใหมแตคณงามความด (บญ) เทานนทถกเกบสงสมอยในดวงจต แลวความสขความสมปรารถนาจงจะเกดขนได

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร85

สรปธรรมำภบำลกท�ำอยำงนอย ๖ อยำงดงน

๑)  เอำศล ๕ มำคมครองใจ๒)  เอำธรรม ๕ มำคมครองใจ๓)  เอำสำมคคธรรมมำคมครองใจ๔)  เอำควำมกตญญกตเวทมำคมครองใจ๕)  เอำอทธบำท ๔ มำคมครองใจ๖)  เอำฆรำวำสธรรมมำคมครองใจ

เพยงเทำน  ชวตกมควำมสข และสงเหลำนเปนของไมตองซอหำ  เพยงแตท�ำใหเกดมขน  กไดชอวำเปนผม  “ธรรมำภบำล” คมครองใจไดแลว

ผใดเอำธรรมะมำคมครองใจ (ธรรมำภบำล)  ชวตยอมเปนอสระจำกกเลสมำรทง ๓ ตว คอ

ความโกรธ  (โกธะ)  เปนกเลสมำร ทท�ำใหจตเกดอำรมณไมพอใจอยำงรนแรง  เปนอำรมณเศรำหมองทมนษยและอมนษยไมปรำรถนำน�ำตวเขำใกล  เมอตำยแลวควำมโกรธยงเปนพลงผลกดนจตวญญำณใหโคจรไปสภพนรกได

ชวตทเลอกได

88จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ความโลภ  (โลภะ)  เปนกเลสมำร ทท�ำใหจตเกดอำรมณหวกระหำยอยำกไดของผอนมำเปนของตน ควำมโลภมพลงผลกดนจตทขำดสต  ใหประพฤตลกขโมย คดโกง ประพฤตคอรรปชน ประพฤตเอำของทเขำยงมไดอนญำตมำเปนของตน ฯลฯ เมอตำยแลว ควำมโลภยงเปนพลงผลกดนจตวญญำณใหโคจรไปสภพเปรตได

ความหลง  (โมหะ)  เปนกเลสมำร ทท�ำใหจตเกดควำมไมร  (อวชชำ) ตำมควำมเปนจรงแท ควำมหลงท�ำใหจตมควำมเหนผด  เปนทำสของโลกธรรมและวตถ  เมอตำยแลวควำมหลง ยงเปนพลงผลกดนจตวญญำณ ใหโคจรไปเกดเปนสตวในภพดรจฉำนอกดวย

จำกแรงผลกดนของกเลสทง ๓ ตวทกลำวถงขำงตน จงเปนเหตท�ำใหจตวญญำณเศรำหมอง ตำยแลวยงตองโคจรไปเกดเปนสตวอยในทคตภพ ดงนนผรจงไมประมำทพฒนำจตใหมศล มสต ก�ำกบอยทกขณะตน  เพอเอำศล  เอำสตมำคมครองใจ  เมอตำยแลว จตวญญำณยงมโอกำสโคจร กลบมำเกดเปนมนษยไดอก มำกไปกวำนผรยงเลอกทจะสรำงและสงสมกำรบ�ำเพญทำนและรกษำศลอยเสมอ เพรำะรวำคณธรรมทงสองเปนพลงผลกดนจตวญญำณใหโคจรไปเกดเปนเทวดำอยในภพสวรรค และหำกท�ำตนใหมศล ๕  คมรกษำใจพรอม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร89

กบน�ำตวเขำปฏบตธรรม (สมถภำวนำ) จนจตเขำถงควำมตงมนเปนสมำธระดบฌำน แลวจตหลดออกจำกรำง  (ตำย)  ในขณะจตทรงอยในฌำน พลงของฌำนยอมผลกดนจตวญญำณ ใหโคจรไปสกำรเกดเปนพรหม  เสวยฌำนสมำบตสขอยในพรหมโลก ตำงๆ  เหลำนเปนวถของชวตทผรนยมเลอกทำงเดนใหกบชวตของตน

ทางเลอกสงสดของชวต ท�าไดดวยการพฒนาจต (วปสสนาภาวนา) ใหเกดปญญาเหนแจง ยอมรเหนเขำใจควำมจรงสงสด  (ปรมตถสจจะ) วำกำรจะน�ำพำชวตพนไปจำกควำมทกขทงปวงได ตองก�ำจดอวชชำใหหมดไปจำกใจ เพรำะอวชชำคอควำมไมรจรง  เปนตนเหตน�ำพำจตวญญำณใหโคจรไปเกดเปนสตว  (รปนำม) อยในภพตำงๆ ของวฏสงสำร ดวยเหตน ฉนนภกษผดอรนไดลดทฏฐและน�ำตวเขำหำพระเถระทปำอสปตนมฤคทำยวน แขวงเมองพำรำณส  เพอขอเรยนวธปฏบตธรรม ทน�ำชวตสควำมพนทกข แตไมสำมำรถพฒนำจตตนเองใหพนจำกควำมทกขได จงไดน�ำตวเองกลบไปหำพระอำนนท ซงขณะนนพ�ำนกอยทวดโฆสตำรำม กรงโกสมพ แควนวงสะอกครงหนง  เพอขอควำมเมตตำจำกพระอำนนท ใหสอนธรรมทตวเองไมสำมำรถน�ำพำชวตพนไปจำกควำมทกขได พระอำนนทผมเมตตำจงไดกลำวกบฉนนภกษวำ

90จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พระอานนท : พระผมพระภำคเจำทรงแสดงธรรมใหผมศรทธำใหเหนถงเหตแหงควำมเกดขนของกองทกขทงปวง (ปฏจจสมปบำท) ดงน

เพรำะอวชชำเปนปจจย  สงขำรจงมเพรำะสงขำรเปนปจจย  วญญำณจงมเพรำะวญญำณเปนปจจย  นำมรปจงมเพรำะนำมรปเปนปจจย  สฬำยตะ (อำยตนะ ๖) จงมเพรำะสฬำยตะเปนปจจย  ผสสะจงมเพรำะผสสะเปนปจจย  เวทนำจงมเพรำะเวทนำเปนปจจย  ตณหำจงมเพรำะตณหำเปนปจจย  อปำทำนจงมเพรำะอปำทำนเปนปจจย  ภพจงมเพรำะภพเปนปจจย  ชำตจงมเพรำะชำตเปนปจจย   ชรำ มรณะ  โสกะ ปรเทวะ 

ทกข  โทมนส อปำยำส จงมพรอม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร91

จำกสภำพอำศย (ปฏจจสมปบำท) จะเหนไดวำ อวชชำ เปนตนเหตน�ำมำ ซงกำรเวยนวำยตำยเกดอยในวฏสงสำรอยำงไมมวนจบสน และกำรเกดกำรตำยในแตละครง น�ำมำซงควำมทกขทงปวง  ดวยเหตน ฉนนภกษจงไดเพยรพยำยำมปฏบตธรรม จนสำมำรถก�ำจดอวชชำใหหมดไปจำกใจของตนเองได แลวจตของฉนนภกษจงไดปรวรรตเขำสอรยธรรมสงสดคอเปนพระอรหนตนนเอง

ในฐานะทผเขยนไดพฒนาจตจนเขาถงความรสงสด (ภาวนามยปญญา) ทสามารถน�าพาชวตด�าเนนไป ตามครรลองแหงธรรมสความพนทกข จงไดรวาสตมยปญญาและจนตามยปญญา ทตนเองไดพฒนามาจนสงสดและมปรญญาบตรรบรองนน คอ อวชชา นนเอง

อนงผปรำรถนำน�ำพำชวตไปเกดอยในสทธำวำสพรหมโลก จะตองท�ำอยำงไร กอนอนผเขยนขอบอกวำ พรหม ม ๒ ประเภท คอ พรหมปถชน ยงมกเลสหนำ ปญญำทบ เหมอนมนษยทวไป พวกนมเยอะ  กบอกพวกหนงคอ อรยพรหม คอเปนอรยบคคลขนอนำคำม ตอนเปนมนษยไดปฏบตธรรมจนจตบรรลถงระดบอนำคำม ตำยจำกมนษยแลว จตวญญำณไดโคจรไปเกดเปนพระพรหมอนำคำม อยในสทธำวำสพรหมโลก

92จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ทกทานลองถามตวเองวา หากเลสทผกมดใจดงตอไปน ยงมอ�านาจเหนอใจของทานหรอไม

๑) สกกายทฏฐ ควำมคดวำมตวเรำ มของเรำ นของเรำ นต�ำแหนงของเรำ ฯลฯ

๒) วจกจฉา ควำมสงสย  เชน พระพทธเจำมจรงไหม พระธรรมพระสงฆมพระคณจรงไหม พอแมมพระคณจรงไหม ฯลฯ

๓) สลพพตปรามาส  ไมเอำธรรมและวนยมำไวกบใจ ไมนบถอพระพทธศำสนำ  ไมเอำศลมำคมครองใจ แตไปยดถอสงทไรแกนสำร  เชน กรำบไหวบชำเจำปำเจำเขำ  เครองรำงของขลง ภตผปศำจเพอใหคมครองตน

๔) กามราคะ  จตยงตดเปนทำสของกำม คนนสวย อำหำรรำนนอรอย ยงมกำมสข-กำมทกขอยในใจ

๕) ปฏฆะ ควำมรสกขดใจ ควำมขนมวในใจ  เมอมเรองขดใจ

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร93

ถำทง ๕ ขอนยงมอยในใจ กยงไปอยสทธำวำสไมได

และสดทำย  ถำเรำสำมำรถก�ำจดควำมหลง หรอควำมไมรจรง  (โมหะ)  ไมใหมอ�ำนำจเหนอใจไดอก อวชชำหมดไปจำกใจ ชวตกพนไปจำกวฏฏสงสำรได

ผมธรรมำภบำลในชำตปจจบน  ชวตในชำตปจจบนยอมด สวนชำตหนำกเปนไปตำมเหตทบอกไว ทงนเพรำะจตเปนรำกฐำนของสงทงหลำย จตประเสรฐกวำสงทงหลำย สงทงหลำยส�ำเรจดวยจต ดวยเหตน  เรำจงเลอกได จะใหส�ำเรจไปในทำงดหรอไมด กเลอกท�ำเหตใหถกตรงตำมทตนปรำรถนำ

ผรจรงไมกาวลวง

เรอง “จรยธรรมของผบรหำรและธรรมำภบำล”  ไดบรรยำยมำใหฟงแลว แตทำนจะเปนอยำงไร อยทตองท�ำเอง ชวตจะเปนอยำงไร อยทเจำของชวตเปนผบรหำรจดกำรดวยตวเอง ผรจรงยอมไมเขำไปกำวลวงในชวตของผอน แมอยในฐำนะทเปนพอเปนแมทรจรง จะไมเขำไปกะเกณฑชวตลก ยกตวอยำง พระพทธเจำเปนผรจรง  ไมกำวลวงในชวตผอน สมเดจโตพรหมรงสเปนผรจรง  ไมกำวลวงในชวตผอน อยำงในตวอยำงท  พระสองรปตศรษะกน พระ ก.  ไปตศรษะพระ ข. จนหวแตก พระ ข.  ไปฟองพระผใหญวำพระ ก. มำตศรษะตวเอง พระผใหญยกใหสมเดจโตฯ พจำรณำโทษ 

96จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

ใครผด  ใครถก สมเดจโตฯ พจำรณำวำ พระทเอำเรองมำ ฟองรอง  เปนฝำยผด 

พระผใหญ : ขรวโต ท�ำไมจงตดสนใหพระ  (พระ ข.) ทถกตทศรษะเปนฝำยผด

สมเดจโตฯ : พระพทธเจำตรสไวมใชหรอวำ “เวรยอมระงบดวยกำรไมจองเวร”

พระผใหญ : ออ ถกของขรวโต ทตดสนไดถกตรงตำมธรรม

ควำมรอยำงน แมคนเรยนมำจนจบปรญญำเอกกไมม ตองเปนคนทมปญญำเหนแจงจงจะคดได ดวยเหตน อำชพต�ำรวจ อยกำร ทนำย ผพพำกษำ จงเปนอำชพทเสยง  เพรำะเขำไปรวมในกระบวนกรรมทเขำผกเวรกนมำ

กำรทพอแมบงคบใหลกเรยนสำขำวชำนน สำขำวชำน กถอเปนกำรกำวลวง ผเขยนตองขอโทษทำนทเปนพอเปนแม แตกำรท�ำอยำงนนถอวำเปนควำมไมรจรง  เพรำะพอแมมปญญำเพยงสตมยปญญำและจนตำมยปญญำ แตกลบเอำฐำนะกำรเปนพอแมเขำไปกำวลวงในชวตลก พอแมจงไม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร97

สบำยใจไมสบำยกำยไปดวย ฉะนน  เหนคนท�ำไมด  ใหพจำรณำวำเปนเรองของบคคลอน  เรำไมมสวนเกยวของ  เรำเพยงแตชวยเขำในสงทเรำชวยได  เชน คนถกน�ำทวมบำนเรอน หำกไมมหนำทโดยตรง  เรำชวยบรจำคสงของ  ชวยเขำในเรองตำงๆ ได  เรำสรำงบญได แตตองเขำใจวำ ทเขำพบวบตน�ำทวมบำนนน มนเปนเรองของอกศลวบำกทเกดจำกกำรท�ำเหตไวไมดมำกอน ถำเรำเหนคนท�ำด  เขำใสบำตร  เรำผำนมำเหน กอนโมทนำบญกบเขำ บญกเกดกบเรำ  เพรำะกำรอนโมทนำบญเปนกำรท�ำบญอยำงหนงทมระบไวในบญกรยำวตถ ๑๐

สตคมครองชวต

ถำเรำมสต  บญจะเกดกบเรำตลอด น�ำชวตดวยสต อยำน�ำชวตดวยอำรมณ ตองพฒนำสตและปญญำเหนแจงคอปฏบตสมถภำวนำและวปสสนำภำวนำ  ถำใครท�ำได นบแตวนทเขำถงธรรมไดนนแหละ ชวตจะมแตบญตลอดเวลำ ตวผเขยนเอง ๓๗ ปมำแลว  เมอกอนกลวผ ตงแตออกจำกวดมำ ไมกลวอกเลย ตรงกนขำม ท�ำตวเปนเพอนทดกบผ กอนเขำวดรองเพลงไดเปนจ�ำนวนมำก ออกจำกวดมำแลวรองไมออกสกเพลง กอนเขำวดท�ำทงดทงชว  เดยวนท�ำแตควำมดฝำยเดยว กอนเขำวดดมเหลำ  เดยวนเลกดมอยำงเดดขำด พฤตกรรมกมแตดกบด 

100จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

เมอผอนน�ำตวเขำหำใกลชดกบผทมพฤตกรรมดงำม  เขำมำพดคยไตถำม  เขำยอมเกดควำมศรทธำในคณธรรมหรอควำมดงำม บวเหลำท  ๑, ๒, ๓  คอ ผรทสำมำรถเขำใจไดฉบพลน  เมอไดยน  ไดฟง  หวขอททำนยกขนมำแสดง (อคฆฏตญญ) ผรทสำมำรถเขำใจตอเมอทำนขยำยควำม (วปจตญญ) และ  ผทพอจะแนะน�ำใหรได  (เนยยะ)  เหลำน สำมำรถเกดขนในใจได  ในทำงตรงกนขำม คนตดคก พอพนโทษออกมำแลว  ยงขโมยรถจกรยำนยนต ยงคำยำบำ  เหตเปนเพรำะอยในคกไดใกลชดพดคยกบคนไมด  เกดศรทธำในควำมไมด บำปกเขำตวมำกขน พฤตกรรมทท�ำกเกดเปนควำมชวรำย น�ำมำซงควำมวบตของชวต  เหนแลวนำสงสำร

เวลาทมสต

คอเวลาทมคามาก

เพราะความดงามทงหลาย

ยอมเกดจากจตทมสตคม

ตอไปเปนค�ำตอบค�ำถำมจำกทำนผฟง

ถาม : กำรรบจำงกอสรำงโรงฆำสตว และกำรเลยงกงเพอสงออก ท�ำไมจงเปนบำปกรรม กงเปนอำหำรของมนษย หำกเปนอำชพทผดศลและท�ำใหเกดบำป จะท�ำใหลมละลำยจรงหรอ

ตอบ : ค�ำถำมนผเขยนตองขออภยทำนผฟง ผเขยนพดสจธรรมของพระพทธเจำโคดม ปญญำทำงโลก (สตมยปญญำ กบ  จนตำมยปญญำ) บอกวำเปนสมมำอำชวะ แต

คาถาม-คาตอบ

104จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

คนทมปญญำสงกวำทำงโลก (ภำวนำมยปญญำ)  เขำบอกวำเปนมจฉำอำชวะ กำรสรำงโรงฆำสตว กำรเลยงกง  เลยงกบ เลยงสงมชวตเพอขำย กำรตงบรษทก�ำจดปลวก มด แมลง เหลำนน�ำมำซงควำมวบตทงนน ถำเรำมปญญำสงสด จะรวำอำชพดงกลำวเปนกำรประพฤตผดศล  นคอควำมจรงตำมกฎแหงกรรม

ถำทำนรวำไดท�ำบำปไปแลว ตองท�ำบญใหมอำนสงส ยงกวำบำป  เพอใหบญมนค�ำบำปใหอย  เหมอนทำนแมทพผลวงลบนน  ในชวตทำนยอมเคยท�ำทงบญทงบำป แตบญสงใหทำนไปสสคตโลกสวรรค  เพรำะฉะนน ส�ำหรบผทตองประกอบอำชพนตอไป  เพรำะเปนกจกรรมของครอบครว จงท�ำตอไปเถอะ แตในขณะเดยวกน  ตองท�ำบญใหมำกกวำบำป ยกตวอยำง  มบรษทท�ำนองนแหงหนงในเมองไทย เปนบรษทใหญมำก  เขำบรจำคเงนมำกเพอสรำงศำสนสถำน เพอใหบญใหญมนค�ำบำปไว แตกระนนกตำมลกๆ แลวบำปยงคงฝงอยในใจของผกระท�ำ

ถาม : กำรผลตบหรของโรงงำนยำสบ บหรเปนสงทใหโทษและอนตรำยตอสขภำพ ถอวำเปนอำชพทเปนบำปกรรมตอมนษยดวยหรอไม

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร105

ตอบ : ผเขยนเคยมเพอนอยทนน  เสยชวตไปนำนแลวดวยโรคมะเรงปอด  เปนอำนสงสบำป นำสงสำร  ไดเงนมำกจรง แตกมปญหำดำนสขภำพ ฉะนน ถำทำนรวำมนเปนสงไมด กตองท�ำดใหใหญกวำสงทไมด  เพอกรรมดจะไดสงผลกอน ควำมวบตของชวตจงอำจรอดไดบำง แตอยำงไรเสย บำปยงกฝงอยในใจของผท�ำบำปแลว ลบลำงไมได  ตองชดใชสถำนเดยว ฉะนน ส�ำหรบทำนน  ตองปฏบตธรรมใหเกดบญใหญอยเสมอ

การท�าตวใหไดบญมอย ๑๐ วธ คอ

 ๑)  บ�ำเพญทำน ๒)  รกษำศล  ๓)  เจรญภำวนำ (ปฏบตธรรม) ๔)  ประพฤตออนนอมถอมตน ๕)  ชวยเหลอคนอน  ๖)  เมอมควำมด อทศควำมดใหคนอน ๗)  เมอเหนคนอนท�ำควำมด  เหนดดวย ๘)  ฟงธรรม  ๙)  เทศนธรรม ๑๐) ท�ำควำมเหนใหตรง

106จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

กำรประพฤต ๑๐ อยำงนเปนบญ  เรยกวำ บญกรยำวตถ ๑๐ และหำกเมอใดมสตกลำแขง น�ำตวเองไปปฏบตธรรม เพอใหเกดเปนบญใหญทสด สำมำรถน�ำพำชวตเขำถงนพพำนได

เมอเชำนทโทรทศนออกขำว ๓๒๘ ศพทตองพบกบควำมวบต ถำใครรจกกบคนเหลำนน จงตำมดชวตเขำเถอะ จะพบวำเขำไดท�ำกรรมทท�ำใหเกดเปนควำมวบตทงนน นอกจำกนยงมพระรปหนง  เมอสมยทเปนเดกเลกๆ อยทองไรทองนำกบแมสองคน ฆำสตวตดชวตไวมำก  เมอบวชเปนพระสงฆ วดของทำนอยบนยอดดอย คนหนง พญำยมมำหำ  จะเอำชวตทำนลงนรก ทำนไมยอมไป  เจรจำกบพญำยมวำ ขณะนบวชเปนพระแลว ขอปฏบตธรรม ท�ำควำมดใหถงทสด แลวจงจะไป พญำยมบอกวำ ถำอยตอ กตองอยอยำงทรมำน (พระเปนโรคหวใจ)  ทำนกยอมทรมำน ไมยอมไปนรก พญำยมกตกลงยอมตออำยใหอก ๑๒ ปมนษย  เดยวนทำนท�ำควำมดอยำงยงยวดเลย วดนผเขยนไดรบเชญไปบรรยำยธรรมเปนประจ�ำทกป บรรยำยถวำยพระสงฆทมำจำกจตรทศ ประมำณ ๕๐๐ ถง ๖๐๐ รป อกสำมปกจะครบเวลำ ๑๒ ปทตอรองขอไวกบพญำยม แตผเขยนคดวำพระนำจะพนได  ใครทจตไมตกเปนทำสของกำม ตวอยำงเชนเมอจตสมผสกบรป เสยง กลน รส และสมผสทำงกำยแลวชอบ  เชน กลนหอมชอบ ภำพสวยงำมชอบ อำหำรรสไมอรอยไมชอบ พวกนเรยกวำ กำมสข-

ด ร . ส น อ ง ว ร อ ไ ร107

กำมทกข  ถำจตยงตกเปนทำสของกำมและตำยลงในขณะนน จะไดพบพญำยมแนนอน และจะตองไปเกดในกำมภพ นบแตภพอนเปนทอยของสตวนรก  เปรต อสรกำย เดรจฉำน มนษยเทวดำ  เหลำนคอกำมภพ

วนกอนไดไปบรรยำยทโรงพยำบำลแหงหนง พอพดควำมจรงเทำนน หมอเดอดรอน เพรำะพระพทธเจำโคดมทำนตรสวำ กำรเจบไขไดปวยของมนษยในยคสมยเรำ มสำเหตทท�ำใหเกดสอยำง คอ

๑) ออกก�ำลงกำยไมสม�ำเสมอ๒)  เพยรมำก ท�ำงำนหำมรงหำมค�ำ นอนนอย๓) ฤดกำลเปลยน๔)  โรคกรรม

เหต ๓ ขอแรก  เพยงแตท�ำกลบเปนตรงขำม อำกำรปวยกจะหำยได หมอรกษำกหำยได แตเหตทส  โรคกรรมน ถำหมอรกษำคนไขใหหำยปวย หมอกไดบญจำกคนไข แตเจำกรรมนำยเวรทจองเวรอยกบคนไข จะหนมำจองเวรกบหมอแทน นเปนควำมจรงทผเขยนไดพดไป แตผจดงำนทโรงพยำบำลเขำเดอดรอนวำ จะพดใหหมอฟงแบบนไมได ขอใหผเขยนพดเพยงครงเดยว แตผเขยนทรยศหรอเนรคณตอ

108จ ร ย ธ ร ร ม ส า ห ร บ ผ บ ร ห า ร แ ล ะ ธ ร ร ม า ภ บ า ล

พระพทธโคดมไมได  ตองพดควำมจรงใหหมดและผเขยนยงไดชทำงออกให ทำนกดเอำเถอะ หมอตำตองถกยงจนตำบอด หมอกระดกตองถกผำตดกระดก หมอมะเรงกเปนมะเรงตำย เพรำะเขำไมเชอ  เขำมและใชปญญำเพยงสตมยปญญำกบจนตำมยปญญำสองตวเทำนน แตภำวนำมยปญญำอนเปนปญญำสงสด  เขำเขำไมถง  ถำเขำเขำถง  เขำจะระวงพฤตกรรมของตวเองใหมำก มหมอผหญงคนหนงทเชอและเลกรกษำคนไข แลวไปปฏบตธรรม หมออกทำนหนง ซงยงสำว  เกง  และรวยดวย  เมอกอนเวลำจะซอเสอผำ  ตองบนไปซอทปำรส ฝรงเศส  เพรำะสมยกอนมอตตำมำก แตหลงจำกถกทำใหไปปฏบตธรรมทยวพทธฯ แลวเขำถงปญญำเหนแจง กเลกประพฤตสรยสรำย น�ำเงนทมเหลออย  ไปเปนเจำภำพสนบสนนกำรจดคอรสปฏบตธรรมใหกบผอน...สำธ

ทวศกด ญำณประทป และคณะ ๒๕๓๐ พจนำนกรม : ฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. ๒๕๓๐ มหำวทยำลยรำมค�ำแหง กรงเทพฯ

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ๒๕๔๕ พจนำนกรมพทธศำสตร  :  ฉบบประมวลธรรม บรษทสอตะวนตก จ�ำกด กรงเทพฯ

พระพรหมโมล (วลำศ ญำณวโร ป.ธ.๙) ๒๕๔๕ วมตตรตนมำล ส�ำนกพมพดอกหญำ กรงเทพฯ ๑๐๑๔๐

สร มผลกจ-วเชยร มผลกจ ๒๕๔๓ พทธกจ ๔๕ พรรษำ บรษท คอมฟอรม จ�ำกด กรงเทพฯ ๑๐๒๕๐

บรรณานกรม

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

1 คณฉนซวซน และ ครอบครว

12,000

2 คณเรงศกด โอภำสรศม 8,000

3 คณพชรำ ธรรมลขตชย 6,850

4 คณรงสต คณอญจนำ อดมผล

5,000

5 รำนเหมอนฝน 4,400

6 คณจนทรทพย คนธมำนนท

4,100

7 คณวลยทพย ปตจอมวงค และคณะ

4,000

8 คณขนษฐำ พงศศรวฒน

4,000

9 คณนรนทร คณธรประภำ เศวตประวชกล

4,000

10 คณพรณ จตรยงยน 4,000

11 คณอทยวรรณ ขนเจรญ

2,650

12 คณพมพนภำ กตตชยชนะกล

2,300

13 พระชำล ฐำนยตโต 2,200

14 อำมำเซยมฮว แซล 2,160

15 คณมำนะ นำวน 2,000

16 คณนฤมล ภทรวมลพร 2,000

17 คณตอง 1,600

18 คณธมน ไทยวำนช 1,560

19 คณญำตกำ นนทฐณฏ และ คณอนนต ปกสงคะเณย

1,002

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

20 คณพำสพร ธปพล 1,000

21 พ.ต.ต.หญง ทศนมน ดษเจรญ

1,000

22 พ.ต.อ.บญเสรม คณยพด ศรชมภ

1,000

23 คณวชย โพธนทไท และครอบครว

1,000

24 คณอดมพร สำยเพชร และครอบครว

1,000

25 คณยศภทร เกรยงชตมำ

900

26 คณฉลองชย คณวรรณกร คงบนเทง

900

27 คณจนทรำ คณเทยนชยคณธรรมนำถ ทองเคยน

800

28 คณรชกฤต อรณเดชำวฒ คณภควรนทร พนตกลเศรษฐ

640

29 คณร�ำพรรณ ชชย 630

30 คณแนงนอย ภญโญชนม และคณพยง กำญจนกนทร

600

31 คณณำตยำ เกตแกว 600

32 คณวรลกษณ อรำมประยร และครอบครว

580

33 คณฉลองชย คงบนเทง 570

34 พ.ต.อ.เดชชำภำกร หรญวฒน

540

รำยนำมผบรจำคพมพหนงสอจรยธรรมส�าหรบผบรหารและธรรมาภบาล

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

35 คณพฤกษ นลสข และครอบครว

500

36 คณยม ลมสมบรณ 500

37 คณณฏฐวฒ อทยเสน 500

38 คณนภำ แกนทองแดง 500

39 คณปรำณ ชวนปกรณ 400

40 คณเอกชย ดรงโรจน 400

41 คณมำล บญนำค 380

42 คณวฒชย ใยมณ 330

43 พระชยพร จนทว�โส 300

44 คณพรทพย ไชยณรงค และครอบครว

300

45 พ.ต.อ.สมศกด จตตรตน

300

46 คณวระ-คณสจรรยำ ถนทว และครอบครว

300

47 คณอกฤษฎ คณเขษมศกด อำยตวงษ และครอบครว

300

48 คณสรท สขวฒน และครอบครว

240

49 คณทวำพร หลวงบ�ำรง 220

50 คณนภจสรณ หมอด 220

51 คณยำยโสภำ ปทมดลก 200

52 คณชรนทร สวชรงกร 200

53 คณน�ำรน แรมกมล 200

54 คณบศกร ทรงพฒ 200

55 คณเพยงจนทร ทองเคยน

200

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

56 คณวำทน สธนรกษ 200

57 คณทอ-คณสนนทำ แหลมไพศำล

200

58 คณพกล จนทรเจรญกจ 200

59 คณอำรยำ ปฏณำณกว 200

60 คณล�ำดวน กฤษดำ 200

61 คณวรรตน ชยสวสด 170

62 คณณฏฐฑตำ มหำปญญำวงค

160

63 คณวไล บญเตม 160

64 พระมหำธรำนนท จรฏฐโก

160

65 คณสมนก ลำภวงคไพบลย

140

66 คณจฑำมำศ ธรรมบวชำ

120

67 คณปลก ยนสยำม 120

68 คณสรตน พมผล 102

69 เทศบำลเมองปเจำสมงพรำย

100

70 คณภำสกร รจรำธำดำกล

100

71 คณอษณย พงคประยร 100

72 คณไพรวน ลขตวำนช 100

73 คณสรตน พมผล 100

74 คณอำรยำ พนธสรยำนนท

100

75 คณปวรศำ แกนด 100

76 คณฉลองชย คงบนเทง 80

รำยนำมผบรจำคพมพหนงสอจรยธรรมส�าหรบผบรหารและธรรมาภบาล

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

77 คณอษำ สงำงำม 80

78 คณประยทธ ปยะกำโส 70

79 คณประมวญ ผวสวย 70

80 คณนฤมล เอยมสอำด 60

81 คณนวรตน ดกง 60

82 คณนภำงค ตกปำกเกลด

60

83 คณยวด โอโลรมย 60

84 คณเบญจรตน สทธชจต

60

85 คณศภโชค โพธทอง 60

86 คณเกยรตสน อมบตร 60

87 คณเรวตร ศรจนทร 60

88 คณปำณศำ พรวณชกล 60

89 คณส�ำรำญ ชนบญ 50

90 คณศรยภำ ปนกรวด 40

ล�าดบ ชอ-สกล จ�านวนเงน

91 คณเทว กอไทสง 40

92 คณสมจตร มหำนนทกล

40

93 คณสทยำพนธ เชยวชำญ

40

94 คณอรสรำภรณ ศรรตนอำภรณ

40

95 คณกตตวช แยนกำร 40

96 คณด�ำรงค ศกดชยกล 30

97 พระมหำสมถวล ปรำโส 30

98 คณธนำ ศรนเวศน 30

99 คณสมปอง รำมศร 20

100 คณสรำวธ รตนยำนนท 20

101 ด.ช.ภมนทร อรจนทร 20

102 คณปรำณ มหำร�ำลก 20

103 คณปรดำ เลงอดมภำค 20

     รวมปจจย 96,424

รำยนำมผบรจำคพมพหนงสอจรยธรรมส�าหรบผบรหารและธรรมาภบาล

www.kanlayanatam.com

กอนทเราจะไปบรหารบคคลอนในองคกร เราตองบรหารจดการตวเองใหไดกอน บรหารพฤตกรรมใหดไดกอน

“ธรรมาภบาล” ประกอบดวยคำาวา “ธรรมะ” และ “อภบาล” หมายถง การปกครองดวยคณความด เราจะนำาธรรมะขอใดมาปกครอง คมครองรกษาใจ เพอใหชวตมแตความเจรญถายเดยวไมทำาใหชวตพบกบความวบตหรอตกตำา