श्ी रमुमननियाटकम्[hanuman nāṭakam] इनतरय स itihĀsa...

106
थमोऽ कलणनं नधनं कनिमिमथनं पवनं पवननं पथें नममको सपनि परपिे नथत नवमथनमेकं कनववरवचसं जीवनं सननं बीजं धमम भवत भवतं भ ते रमनम पत ीतनपममकरीमनतोरथिो िव सवजगपनतमधवधवबजचनोि डोडतनोनवे नि नवशिे िंंक रे भ - भनत म िनबधपलवितिोतैकमतक नत ं शैव समपसते नशव इनत ेनत वेिननतनो बौ ब इनत मणपटव कतनत नैनक अरनथ जै नशसनरत कम नत मीमंसक सोऽं वो नविधत वनतफिं ैिोनथो रनर तं रमं रवणनरं िशरथतनं िमणं गणढं जं जं तपविनतजिनधं सवसौभगनसनम् नवनिैककनिं कनिमिपटिधवंनसनं सौमिेवं सवमनं नमनम नभवनशरणं रं ननषकिम् अथोपम आसीिटभ पनतनतभटोनमनथनवननतको प पंनरथो नवभवसकिखतकेतबिी उवबबरभ नरभररणे भ नरव पतं र वमथो नवध मनरत प णतध नवभ तेषमीरतगणै जनष जनभ घवो रम सोऽपथ कौनशके न म नन रकोभनचत रजनं स शोधनो नरपनत िसतं िनत- तमै सोऽनप तमनवगिनगत सौनमनणोैमि ी रनमटकम्

Upload: others

Post on 21-Feb-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

परथमोऽङकःकलयाणयानया ननधयान कनिमिमथन पयावन पयावनयानयापयाथ नममममकोकः सपनि परपिपरयापत परनथत ।नवशयामथयानमक कनववरवचसया जीवन सजजनयानयाबीज धममदमम परभवतम भवतया भत रयामनयाम १पयातम शीतनपततरमङगमकरीममदयानङतोरकःथिोिवकः सवमजगतपनतममधमवधवकतरयाबजचनदोिकः ।करीडयाकोडतनोनमवनिम नवशि िषयाकम र भ-भयामनत म परियानबधपलवितिोतयातकममतयाकनतकः २ शवयाकः सममपयासत नशव इनत बरहनत वियाननतनोबौदया बमद इनत परमयाणपटवकः कततनत न यानकयाकःअरमननितथ जनशयासनरतयाकः कमतनत मीमयासकयाकःसोऽ वो नविधयातम वयानछितफि तरिोकनयाथो रनरकः ३त रयाम रयावणयानर िशरथतन िकमणयाग गमणयाढपज परयाज परतयापयाविनतजिनध सवमसौभयागनसनदमनवदयाननिककनि कनिमिपटिधवनसन सौमिवसवयामतमयान नमयानम नतरभमवनशरण परतर ननषकिङम ४

अथोपकमकःआसीिमदभटभपनतपरनतभटपरोनमयानथनवकयाननतकोभपकः पनतिरथो नवभयावसमकम िपरखयातकतमबमिी ।उववीबबमरभनरभयारररण भनरशवयाकः पमतरतयायार वमथो नवधया मनरतकः पणमशचतमधयाम नवभमकः ५तषयामीशवरतयागमणशच जनमषया जयायानभदयाघवोरयामकः सोऽपथ कौनशकन ममनननया रकोभयादयानचतकः ।रयाजयान स शोधनो नरपनतकः परयाियातसमत िम कःनत-तम सोऽनप तमनवगयािनमगतकः सौनमनतरणोचमममिया ६

शी रनममनियाटकम

Page 2: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

समनिसतीिमनपरमोिममनितयाियाथया नवदोिरयामकः सतवतीसमतयािथ गततयाशम िीिया ।किपत कौनशकननिनन च म ततरयागतयानयाकसया-नरतवयाऽमममचियाशम भयानवनविसौ मयारीचममगयाकनतम ७पणत जञनवधौ नयासमरभवदयामण सयाधध ममननकःसीतयासवरणयागतयानिनपवयाभगनवीमनशम ।शमतवया तदनमरतसव च नमनथियामयाथया तनयानधकसतकयाररपिनमभतकः पमनरगयाचयापयानशत मणडिम ८

तिया सीतया (आतमगतम)--कमठपषठकठोरनमि धनमममधमरमनतमरसौ रघमननिनकःकथमनधजमनन नवधीतयामरर तयात पणकःतवियारणकः ९

रयामो िकमण परनत--आदीपयातपरतोऽपमी नपतकः सवत समभयागतयाकःकनयायाकः किधौतकोमिरचकः करीततशच ियाभकः परकः ।नयाकष न च टनङत न ननमत नोतथयानपत थयानतकःकनयापीिमरो मरदनमनरि ननववीरममववीतिम १०

िकमणो रयामहियाननिकियाङम रोदभवया ननजपरचणड-िोिमणडोममरती परौनढ नयाटनत--

िव शीरघमनयाथ नक बहतया ियासोऽनम त िकमणोमवयामिीननप भधरयानि गण जीणमकः नपनयाककः नकयानतनमयामयानिश पश पश च बि भत तकौतमकपरोदतम ध परनतनयानमतम परचनितम नतम ननरनतम कमकः ११

रयावणपमरोनरतो जनक परनत--ियातव मवशमव िम नरतया कमनचिनयामसौिोकःकरीडयामशकरीकतनतरभमवनो िकयापनतयामचततनतक मढविीकस ननम कथयागोषठीषम नकः शयासत

Page 3: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तदतयानन परोरजयानस ममनकः परयाचया मरीचयािकः १२पमनकः रयाम परनत--

समतयािमतयािकः समरसरचरीचयामरमर-तरङगरनमीिदभमजपनरघसौरभशमनचनयाव पौितन नतरभमवननजतया चतनस धतया-मर रयाम तव मया जनकपनतपमतरीममपथयाकः १३

जनककः--मयारशवर धनमकः कम यामिनधज चददियानम तयामपमरोनरतकःगमरोकः शभोधमनमननो चचणमतया ननत कणयात १४

जनककः नवर--शमभोरयावयासमचिममतकपतम भमजकौतमकरीमयारशवर धनमकः कषममरमत िशकधरकः १५

जनककः सीतया परनत सिम--मयारशवरो िशगीवकः कमदयाशचयान मरीभमजकःनपनयाकयारोपण शमलक रया सीत नक भनवषनत १६

सीतया--'कमठपषठम' इतयानि पमनकः पठनत ।

रयावणपमरोनरतकः सकोधम--सयाधध ररण ररवलिभया च िवयाररमबषणममवषपरमथयावकरीणममकियासममदतवतो िशकनधरक च त धनमनष िमममि िोकःपरीकया १७

जनककः--शणमत जनककलपयाकः कनततरयाकः शमलकमतिशविनभमजयानया कम नणठतया तर शनतिकः ।

Page 4: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नमनत धनमरश तियारोपणननतरभमवनजिकमीजयामनकरी त ियारयाकः १८

शीरयामकः नयाटम--कपोि जयानकयाकः कनरकिभिनतदमनतममनपमरमर गणडोडममरपमिक वकतरकमिम ।ममहकः पञचशणवनजननचरमनयाकिकिजटयाजटगननथ रचनत रघणया पनरवढकः १९गरीतररकोिणड रयाम पनरणोनममपपनि नन वयाम जयानकरीजयामिगनोकः २०

िकमणो रयाम सज धनमकः कम वमनत सनत पथवयािीननभमवनयानधो यानतीतयाशङयार--

पनथव नथरया भव भमजगमधयारनयातव कममरयाज तनिि नदत िधीथयाकः ।निकम ञजरयाकः कम रत तनततरत निधीषयाधरयामकः करोनत ररकयामममकमयाततजम २१पथवी यानत नवनमरतया फनणपतनममर फणयामणडिनबभरतकमभनत कममरयाजसनरतया निकम ञजरयाकः कयातरयाकः ।आतनवननत च वनरत निनश भटकः सयाधध धरयाधयानरणोवपनत रघमपमगव पमरनजतकः सज धनमकः कम वमनत २२

तिया च--उनतकपत सर कौनशक पमिककः सयाधध ममनयामनमतभपयानया जनक सशनधया सयाक समयाफयानितम ।विरीमनसया सम च सरसयाकष ततो भयागमव-परौढयारकनतिमममिन सनरत तदभगनमश धनमकः २३शभौ दमणवलिरीममपनतयाकष कणयामननतकभरशननत नतरपमरयावरोधसमदशया कणनोतपिगनथकः ।

Page 5: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

व चयाफयािनत परकोषठकनममयाममनममच तयासयामरोनभदनत वियानन ियाशरनथनया तदभगनमश धनमकः २४

अनप च-- तदबरहमयातवधपयातनकमनमथयानर-

कतरयानतकयानरकरसगमपयापभीतया ।ऐश धनमननमजपमरशचरणया ननिर मममोच रघमननिनपयानणतीथत २५तरमटदभीमधनमकःकठोरनननिततरयाकरोनदमतरदयानजरवरमयागमगमन शभोकः नशरकःकमपनमनिगिननतिन कम ियानदचिन सपतयाणमवोनमिनविरीमिन मियानधिमन तरिोकसमोरनम २६रनधनिष नवधकः शमतीमममरनिषौ निशकः कोड-नमतवीरष मरशवर ििनिषौ कम िकमयाभतकः ।तयानकणया वनधरयानण पनिगकम ियानषौ च सपयाि-निमनमीितमयामिोबमििितकोिणडकोियारिकः २७

िकमणकः--गदम--जयामिगनसतमटदभरवधनमकःकोियारियामषममनचछिमतकःपरिमयारतोदभतकलपयानतयानिवतपरिीपतरोषयानिकः ।

रयाम परनत परशमरयाम सचन--दबभञज जनकयातमजयाकत रयाघवकः पशमपतममरदनमकःतदनमगममणरवण रोनषततवयाजगयाम जमिनगनजो ममननकः २८चडयाचमनमबतकङपतरमनभततणीद पषठतोभमननिगधपनवतरियानछितममरो धत तवच रौरवीम ।मौजया म िया ननननतरतमधो वयासशच मयानञजषठकपयाणौ कयामममजकसयाकसतरवि िणडोऽपरकः पपपिकः २९नपतमशममपवीतिकण मयातक च धनमरनजमत िधत

Page 6: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कः ससोम इव घममिीनधनतकः सनदनजहव इव चनिनदममकः ३०आजनम बरहचयारी पथमिभमजनशियातमभनवभरयाजमयान-जयाघयातशनणसजञयानतनरतवसममतीचकजतरपरशनतकः ।वककःपीठ घनयासतवरणनकणकनठन सकणमवयानकः पषतकया-नपरयापतो रयाजनगोषठीवनगजमगयाकौतमकरी जयामिगनकः ३१सोऽ सपतसममदममनदतमरीपयाजममनोदत नछितवया भरवसगरऽनतजरठ कणठ कम ठयारण कः ।रवयातीरननरोधरतमगरन बयारोकः सरस जवया-तकयाणड कयाणडमणडनतपतवधयामषतण वषवीसया ३२

पमनकः परशम दषटया--न नतरकःसपतकतवो नपबरिवसयामयासमनतषकपक-परयागभयारऽकयानर भनरचमतरनधरसनरदयानरपरऽनभषककः । सतीबयािवदयावनध ननधननवधौ ननिमो नवशमतोऽसौरयाजनोचयासकटकथनपटम रटदोरधयारकः कम ठयारकः ३३

जयामिगनकः कोध नयाटनतवया--कनि कम नपतकयाििनतपतरयानतरयािनमचछितया धनमभमगनम ।

रयाम सयाशङम--पयावमतया ननजभतममरयामधनमनत मियान िभनचमतननमनोकन च वयासमकन वनित तसयािर नननिनया ।भव नततरपमरनधन धनमनरि तनमनमथोनमयानथनकःसतव मन रयामनयामनन भमनव दधया कत दशत ३४जयामिगनकः--( फरीतफतकयारपरफम लिनयासयापमटकोटरोदीणमपरभत-

गवयामनिोचछिनितकयािकटधमतोमयाचछियानितनिङमणडिकः )अर र ननजकम िकमनिनीपरयाि वषम ियाशरथ कथमकयाणड-मियानतपरचणडिोिमणडकोिणडणडचनणडमयाडमबरणयापनरत-जगततरम । सकिवसममतीमणडियाणडिकम ममनिनीपकिकमी-

Page 7: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ररणनकरणमयानिन न मया वनतस । नोति कयातमवीमकः--सरसबयाहतवमर नदबयाहतव सनमतिोऽरमक एव ।तव चकवतवी ममननननिनोऽर तथयानप नौ पशतम तकम मकम कः ३५

उतकतोतकत गभयामननप शकिनतम कतरसतयानरोषया--िमददयामकनवशतवनध नवशसतकः सवमतो रयाजवशयान ।नपत तदतिपणमपरनतवचनमरो मनिमनियामयान-कोधयागनकः सवमतो म स िम न नवनितकः सवमभतकः वभयावकः ३६

अनप च--आशचध कयातमवीयामजममनभमजनवनपनचछिििीियानविगधकःकरगननथरतोतकषमणरणतकयारघोरकः कम ठयारकः ।तजोनभकः कततरगोतरपरिसममनितदयािशयाकयामनमकयारकःनक न परयापतकः मनत त मरिरनधनमभमङगममतसमक ३७

रयामकः सयानमनम--बयाहवोबमि न नवनित न च कयामममकतर मबक मनरमया न तवयानप सषकःतचयापि परशमरयाम मम कमवनडमभ िम नवमिनसतयानन ममि गमरणयाम ३८

अनप च--अ कणठकः कम ठयारत कम र रयाम थोनचतमननरनतम रनत गोनवपरयानि शरया रघमवशजयाकः ३९

सविगधम--भो बरहनभवतया सम न घटत सगयामवयातयामनप नोसवत रीनबिया व बिवतया नथतया मधमननमयािकगमण शरयासननमि समवतिममववीभमजया-ममयाक भवतो तो नवगमण जञोपवीत बिम ४०जयातकः सोऽर निनकरकम ि कनततरकः शोनतरभो

Page 8: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नवशवयानमतरयािनप भगवतो दषनिवयासतपयारकःअनमनवश कथतम जनो िममशो वया शो वयानवपर शसतगरणगमरणकः सयारनसकयानदबभनम ४१

परशमरयामकः न वया नवननरत मयातरमनप कततरयासमधवयासव वयाियानभजञपरशवधन नविध ननकःकनततरया मनिनीदबयाणवरणवतममनया नशनरणकः कौञच रसचछििया-िदयापनथकणयाकः पतननत स पमनकः कम दो ममननभयामगमवकः ४२

रयामकःसतीषम परवीरजननी जननी तवविवी व भगवती नगनरजयानप तवददोवमशीकतनवशयाममयाविोक-वरीडयानविीणमहिया परयाबभव ४३

अनप च--रयारकः कणठ नवशतम नि वया तीकणधयारकः कम ठयारकःसतीणया नतरयाणनधवसतम सम कजजि वया जि वयासमपशयामो धमवमनप सम परतभतममममम वयादया तदया भवतम न व बरयाहणषम परवीरयाकः ४४

परशमरयामकः तथयानप (सयाभसम)चयापमीशभमजपीडनपीतसयारपरयागपभजत भवयातम नननमतमयातरमरयाजनकपरधनसयाधनममिी-मयाकषमकयामममकनमि गरडधवज ४५

रयामकः (धषमणयामषममनचछिमतकः)पमरोजनमया नयादपरभनत मम रयामकः वमर न पमतरकः पौतरो वया रघमकम िभमवया च नकनतभमजयाम

Page 9: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अवीर वीर वया कितम जनो मयामममया बदो िमषनदजिमनिीकयापनरकरकः ४६भमयातर नकितिणमवनमत तननिनजमत रयामतदीरण भवयादशन िितया नतरकःसपतकतवो जमनडमभोऽ नवबयाहरीदशनमि घोर च वीरवरतततकोधयानदरम परसीि भगवञजयातव पजोऽनस नकः ४७नदकः शर नयानभसधत नदकः थयापनत नयानशतयाननदिमियानत न चयानथमभो रयामो नदनयामनभभयाषत ४८

रयामनयाटवणमनमरयामतियािया धनमकः सरि बयाण गमण ोज िया चकषमभयानत म सयाकयातमकरधवजकः वगमनत परनचचछिि च भयागमव ४९

तिया सीतयानयाटमतचयापमयाकषमनत तयाटकयारयावयाकणममयाकणमनवशयािनतरयासयासमनकष नविरजयासौ कनया नकमनया पनरनषतीनत ५०

भयागमवकः सयानमनमकः कयातमवीम भमजयासरस नचचछिि वीरो मनध जयामिगनकःस सयाक रयामकरयानधरढ बरयाहणिनपरणी बभव ५१धयावदजमनटधममपमतरपरशमकमणणयानिकनतर-शणीशोनणतनपनचछििया वसममती कोऽयामधयातपिमतरिोकयाभियानिनकणभमजयावषमभनिवोिोिवोऽ निनकतकम िकनतिको न परयाभनवषदनि ५२

रयामकः पशचयाजजयामिगनचरणकमिोननमपत--उतपनतजममिनगनतकः स भगवयानिवकः नपनयाकरी गमर-ववी ध तम ननदरयामनमपथ वति नर ततकममनभकः ।तयागकः सपतसममदममनदतमरीननवयामजियानयावनधकः

Page 10: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

सतबरहतपोननध भगवतकः नक नक न िोकोतरम ५३सि परशमरयामकः

मयातया कया न नशशोवमचयानस कम रत ियासीजनोतियानन याकतयातकः परमियापरतयानरतमनतजयामनयानत कत न कःकशचया भरतनशयामनवनधनया ो रयाजत िमनमोवयाषधयाथममनधजधनवनन मन शीरयामभतो नथत ५४जञयातवयावतयार रघमननि वकरीमयानिङग ततोऽवगयाढमनवन तनमञजमिनगनसनमतजो मरतकततरवधयाननिवतकः ५५

रयामनववयारवणमनमननकःसयाणमिमिरसयािगभीरभरीझङयारतयािरवकयारिनयािजयािकःपण ध बभव धरणीगगनयानतरयाि पयानणगर रघमपतजमनकयातमजयायाकः ५६रयाम शयाम सकयाम पशनत जनकजयापयानणपद परितनपतरया नतरयानिपद परवरपमरवधमणडियानया ममहततततपयानणपशमसौख परमनमभवती सनचियाननिरपततरयासीदबयाणनभनिया रमणरनतपत नोगननदया गतव ५७ववयानरक कम नशकननिनजयामिगन-वयालमीनकगौतमवनसषठपमरोनरतयादकः ।रयामो नवनध सर समयाप सिकमणत-रयाननिञजनकजया वपमर जगयाम ५८

इनत शीरनममनियाटक जयानकरीववरो नयाम परथमोऽङकः १

नदतीोऽङकःपरयापयाोधया वजनपरमोतसयारसभयावनयानभ-नमतवया मरयामऽनिगमरजन सीतया िकमणनरयामो यामतरमनप कथ मयारनयारयाचनभनिो

Page 11: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नीतवया सीतया नकनमनत तमरगयातयाडयामयास िणडकः १सवमिकणोपतयानिवभपयािोगयानमिम रमनिम रयाया तमरगयानविो-क मयारजवरयाकम नितनचतभरयातया वधपमतरोममङगियाविोकनया-यागत भगवततरणकः नकरणमयानिनतमरगया इम वभयावतजनवनततयाडनमसोढयारतयानडतयाकः पमनकःपमनभमगवनतभयाकर दमतगतयातयाचि नननतवनत बमदधवया ियाशरनथजमन-कपमतरी च िणडयाघयात तमरगयातयाडयामयास ननशयाया परौढयायाशीघरमयावोकः सगमो भवनतवतनभपरयाकः ।अत यात ममकम िननिनीबयानधव नसनधमपमतर परयाचीभयाग परमिममनित पकवनयानरङगनपङग ।रयाम कयाम गमरजननगरया मननिर समनिर वरमभोरत जनकतनया ननिनती जगयाम २परयाचीभयाग सरयाग तरनणनवरनरनण कयानतममद सममदननदयािौ नीरजयािौ नवकनसतकम ममि नननवमकयार चकोरआकयाश सयावकयाश तमनस शमनमत कोकिोक सशोककिपतऽनलपिपत नवतरनत नकरणयाछिवमरीसयावमभौमकः ३भनवष रयामशयापतनतननकटवनतमनन कोकिोकयानयामकमया-नमरोतपयातनननमत पयाशवमनथतयानयामनप नपरयाणयामनविोकतकः शोकसभवकः ॥वर करवकोरकयाननवििननया मनकः ि-निमभोजयानन ननमीिनमगदशया मयान सममनमिनजोतनिया कनिितमकः कविनिमभोनधममदि-नकोकयानयाकम िननिशो धविननिनिम कः सममजजमभत ४अदयानप तनतमङगशिनशनर सीमननतनीनया हनिथयातम वयाछिनत मयान एष नधनगनत कोधयानिवयािोनरतकः ।उदददरतरपरसयानरतकरकः कषमतसौ ततकणया-

Page 12: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तफम लितकरवकोशननकःसरिनिशणी कपयाण शशी ५यातयातमननतर निनकतो वषण रयागयाननवतकःवर शीतकरकः कर कमनिनीमयानिनङगतम ोजनशीतपशममवयाप सपरनत तया मति ममयामभोरररयानव कम ममदतीवननतया विकपयाणडकतकः ६कपमरकः नकमपनर नक मिजरयािनप नक पयारि-रकयानि फनटकयानतरकः नकमघनट दयावयापनथवोवमपमकः ।एततकम करवकिमरर शङगयारिीकयागमरौनिकयानतयाममकम र चकोरसमहनि परौढ तमषयारनतवनष ७अमतममतरशमममणडियानमभनदजचतमरचकोर परीनतरङगयारकषम ।परभवनत भविीया चनदधयातमनवमधयानतनिर पमनरनप यातकोऽनथयाकतमममीशकः ८चककरीडयाकतयानतनतनमरचचमफयारसरयारचककयानतयासरयारसयाकी गगनसरनस ो रयाजत रयाजरसकःसमभोगयारमभकम मभकः कम ममिवनवधबोधननदयािनरदोिवकः कीरोिजनमया जनत रनतपतबयामणननवयामणशयाणकः ९इतयाकणम चनदमणडिशयाण शयाणोतीणनो रनतपतबयामणोजयानकरीरयामचनदोवमककःथि ननपतनत, इनत शोकया-नभपरयामवगम ननषकयानतकः सवम आनिजनकः । अतरयानपतरणरयातरौ शमकसयानरकयािीनया पनकणया मधमरवरममिनोनममकःससनचतया ॥

रयामकःअङ कतवया जनकतनया दयारकोटतियानतया-तपमङयाङ नवपमिपमिकया रयाघवो नमरवकतरयामबयाणयानपञच परविनत जनकः पञचबयाणोऽपरमयाण-

Page 13: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

बयामणकः नक मया परररनत शनवयामररनती जगयाम १०गयाढगयाढ कमिममकम ि पमणडरीकयाकवककः-पीठ कयानठनमनप कम चोजयामनकरी मयानकरीणयामपणयाम कयामकः नशनथिमननियागमयायाचकयारनीत फरीत सिहि वयानमनयानिङग मतवया ११

जयानकरीरयामचनदोकः--अनोन बयाहपयाशगरणरसभरयाशीनिनोततर नो-भम ोभ कः परभतयानभमतफिभमजोनमनितोजयामत एषकःससयारो गभमसयारो नव इव मधमरयाियानपनोकः कयानमनोमयाधगयाढ चयानिङग गयाढ वनपनर ननर नरीनत चमतो बयाहबनधकः १२वकतर ततकः फनणितयाििवीनटकया वनवन चनिनघनयावतपगगभयाममरयामोऽबरवीिन गरयाण ममन बयाितचछिदनया तिधर मधमर परमयातमम १३मनि मनि जनकतनया तया चतमधयाम नवधयावर जह तिधरमधम परमतो मीनितयाकीमन तयातिनम कवियानधममकयामयाथममोकयानरयामकः कयाम मधमरमधर बरह पीतवयानप तयाकः १४भयानत म नचतनथतरयामचनद सयारनधती ननगममशकवतनोपनर थयानपतपयानणपदया सजयातननदया सरसीररयाकी १५

रयामकः--ततर मनथिसमतोरकःथिनननकपतककददमम सयाननिपनततभरमरमयािोकमिनिरनशमषतकयानतकयानतयाकम चयानतहमनि मिजपक गयाढ-बदयानियानङघरकः । उपनर नवततपको िकतऽनिननममगनकः

Page 14: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

शर इव कम सममषोरष पम यावशषकः १६ततरयावसर--

पथमिजघनभयार मनिमयानिोिनतीमिमचिििकयागया परफम रतकणमपरयापरकनटतभमजमिया िनशमततनिीियापरमदनत पनत दयागजयानकरी वयाजननदया १७

तयामनप िरथया मनवयानकः--तिनम जनकपमतरीवकतरमयािोक रयामकःपमनरनप पमनरवयाघरया चममबनि तपतकःतनतटभमजमिोरकःथि रोमरयानज-मिनसिनमयासीचमनमबत पञचबयाणकः १८

शीरयामपयाियाकः--ननदयािमसतीननतमबयामबरररणरणनम ियारयावधयाव-तकिपयामरबधबयाणवनतकरतरियाकः कयानमनो यानमनीषमतयाटकोपयानतकयानतगनथतमनणगणोदचछििचछिपरभयानभ-वमतियाङगयातमङगकमपया जघननगनरिरीमयाशनत शनत १९

जयानकरी परबमदया--परनत च नबभनत परमतो बयािभयावया-ननमिनत समरतसङगऽपङगमयाकम ञचनती ।अरर ननर नरीनत वयाजमपयािपनतीनमतमधमरकटयाकभयामवमयानवषकरोनत २०ननधमवनघनकनिगियाननभयाव भजनतयारमणरभसशकयातनकचतकः नपरयायाकःअधरिशनसपमतसीतकतयाया धतयायाकःनपब नपब रसनया म कयामतो नननवमशकम २१

रयामकः सयाननि जयानकरीवयानगवियासममलियासनत ियानित-

Page 15: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

शयानिनयाियापन--वयाचया गममफन रमभयाकरकमिििोियारसञचयारचञच-तनतरीसजयातमञजमवरसरसतरोदयारतयारयाकरणपरतगोननिदनयाकदममकम सममनवयामोिसवयािमतरी-पयातरीभतन धयातरी समरभनत चरथयावरया रयामरयाजञी २२

अथ रयामतयामयाहयािनत--अरण सयारङगनगमनरकम ररगभयामशच रनरनभ-निमशो निङमयातङगकः नशतमनप वन पकजवनकः ।नपरयाचकमममधतनविनसौनिमनवनजतकःसतया मयान मियान मरणमथवया िरसरणम २३वकतर वनयानत सरसीररयानण भङगयाकमयािया जगहजमपयाएणीदशतऽपविोक वणीमङग भमजङगयानधपनतजममगोप २४वण ध समवण ध िरन विर नचकप कयाननत तव िनतपनतिमनविोक पण ध मनणबीजपण ध फि नविीण ध ननम ियानडम २५विनममतरनशम पश कयानत तवोवयाम-मननितमिनिणडनया वयाधधौ नवधयातया ।नथतमतमिनिनिम कः चरोऽभलिघमतवया-नतकपनत च पनरपतय त तयारया नकमतयाकः २६

जयानकरी--सयाननि सोतकठया च परयाणवलिभमयाहयािनती--रमणचरणमगम तयावक भयावनतवयामधमरनगरममियार रयामियासी बरवीनम ।कतमनप गमर धयातरयाऽऽवयाद ननणवीतया म ।विनममतरशमममणडि वया नपरण २७

रयामकः--(सयाननिम)सीतया मनोररतरया नगरममनदरनती-मयानिङग ततर बमभमज पनरपणमकयामकः

Page 16: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयामतथया नतरभमवनऽनप थया न कोऽनपरयामया भमननति बमभमज न च भोकतीशकः २८मिमसमरनभसमवणम फरीतककयापमटोद-लिनितभमजितयायाकः सपमटयानिनङगतयायाकः ।समरतरसवशयाया रयाघव नपरयायाररनत हितयाप कयानप निवया तनशीकः २९आगयानमिीघमनवररनशचरमयानवरयासी-जजञयातवव रङगभवनऽदभमतकयामकनिकःशमतवया तोनगमरमपजिोतमपती-ममदीणमकणमसरणया चरणयामधयानयाम ३०इनत शीरनममनियाटक रयामजयानकरीनवियासो नयाम नदतीोऽङकः २

ततीोऽङकःभमकतवया भोगयानसमरगयानकनतपसम रयाघवो धममपतयासयाधध वनधमषणमकयामकः शवणममनननपतमकः परयाप रया शयापकयािमधत तनमननवववयानमनिननकरणतया रया मरोतपयातरतो-रलकयािणडकः परचणडकः परपतनत नभसकः कमपत भतधयातरी १निगभयागो धसरोऽभिरनन बहतरफयारतयारयाकः फम रननतवभयामनोभयामनवी गरणमसम रौनधरी नबनिम वनषकः । मधयाहोधवयामकोशशवगणरतमनतफरीतफरपरचयारोवयारवयार गभीरपरि इव मरयाकयािचीतकयारघोरकः २

ककी--आतमगतमपरयापतकः नकि मददयागबनधकयाितनरम दमत रयाजयान भरतरयाजपरयाथमयानम न िम कयािकपकः श स (ररनस उपगमपरकयाश) रयाजनिमङगिीनर वधमतोऽया आगमनमयातरणमरोतपयातयाकः समभवनतीनत ।

Page 17: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तयानमतपयातयानवक नकनतपमथ िशनिन कनिनतीिोकयाञ शोकयानिौघकः नशव नशव तरसया भमसयातकम वमतीव ।ककी वयाचमच नननिननजकम ियाङगयारमनतमकः ससीतकःशयानत पमतर रयाज भवतम वनमनभपरषतयामष रयामकः ३िशरथकः सकरणसतीवचनवीकरण मरणोतसयार नयाटनमरतीमचछियाममयासयाद धरणीतिममपगतकः कथमनप चतनयाममपिभ--रयाम कयामयागजनमव वन परनथत वीक शतिोधतम ध परयाणयाञ नशवनशव कथ तयाननवरयायाथ वयारमननमममतिकः या वचनमनत ततपमननयामनथया मभ यादभतिनम वचन रया बभयाष तथनत ४रयामभरतौ व व कयािमनधगम रषमशोकौ नयाटनतौ गमरो-नगमरया जटयावलकिचछितरचयामरधयानरणौ वनपरथयानरयाजयानभ-षकयारमभया रयाजयान िशरथ नमकतमममवतरतकः ।

ततर भरतकः--रया तयात मयातररर जवनितयानिो मयाकयाम िरतवशननशिकपयाणबयाणकः ।मनथनतम तयाननवसरत भरतकः सिीिरया रयामचनदपिोनम पमननवमोगम ५मया बयाधत ननर तथया गरनषम वयासोरयाजयारनचजमनकबयानधववतसिरयामयानमज भरत थया नपरयायाकःपयाियारनवनिगमनकनतरतपियाकयाकः ६शमतवया सममनतरवचनन समतपरयाणशयाप त च नवनचनत नवपयाकवियामरया रयाघवनत सकिमचनरत नपणननशव िीघमतरममचछवनसत न भ कः ७

Page 18: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मयाततयातकः कव यातकः समरपनतभमवन रया कम तकः पमतरशोकया-तकोऽसौ पमतरशचतमणयाध तवमवरजतया जयातकः नकम ।परयापतोऽसौ कयाननयानत नकनमनत नपनगरया नक तथयासौ बभयाषमदयागबदकः फि त नकनमर तव धरयाधीशतया रया रतोऽनम ८गमरोनगमरया रयाजमपया तण ध वन जगयामयाथ रघमपरवीरकःननषगपषठकः शरचयापरतत िकमणो गयानमव बयािवतसकः ९गमवयामजञयापनरपयािनया च वन सपरनथत रयाघवदषटयासौ तवनरतया नविरतनया शवशजन पचछिनत ।नतवया कोसिकनकयानघरमगि पशचयातसमनमतरया पमन-दमषटया रया शमकसयानरकयानपककम ि रयामयानमगया परनथतया १०रयाम परयापत वनयानत कथमनप भरतशचतनया परयाप तयातनीतवया िवनदिोक ममननजनवचनयािधवमिरनकयानभकःभरयातमकः शोकयाजजटयावयाननजनवततनमकः पयाियामयास नननि-गयाम नतषठनिोधया रघमपनतपमनरयागयानमभोगया वीरकः ११सदकः पमरीपनरसरषम नशरीषमदीगतवया जवयानततरचतमरयानण पियानन सीतयागनतवमनत नकनितसकदबरमवयाणयाशमणकः कतवती परथमयावतयारम १२

रयामकः--आियावव कशोिरी कम चतटीभयारण नमरया पमन-िवीियाचकमण च नव सरस िोियानवधौ शयामनस ।सोतकःकयाननगतमननकझम रसनरतपरयायानपवयामननमया-नभभयागयाननप भतभरवमगयानविनर यायाकः कथम १३अरणििननिनया ननिगधपयाियारनवनियाकनठनतनमधरणया यातकमयातिनतीअवनन तव समत पयािनवनयासिश

Page 19: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तज ननज कनठनतव जयानकरी यातरणम १४पनथ पनथकवधनभकः सयािर पचछिमयानयाकम विििनीिकः कोऽमयात तवनतनमतनवकनसतगणड वरीडनवभरयानतनतरमममवनमनती पषमयाचष सीतया १५घमसणमसणपयािया गममत भकः सिभयामनवरच नशवजयात मनरम धममकः कठोरकःइनत र जनकपमतरी िोचनरशमगभयकःपनथ पनथकवधनभववीनकतया नशनकतया च १६

ततर नचतरकट जयानकरी सकरण सवयाषपम--मरयाम बदजटन वलकिभतया िरन पयाियाननतकम वयामण भरत तथया पररनित तयारवरकः सीतया ।नोनदगननवरङगननगमततरननमकःसमिकःशवयापिकःशिनदोऽनप नकिष भनरनभरभतसयाशमकः पकःपरसवकः १७

ततरव समनमतरया िकमणमपरनत--रयाम िशरथ नवनद मया नवनद जनकयातमजयामअोधयामटवी नवनद गचछि पमतर थयासमम १८पिकमिरजोनभमममतिपयाषयाणिरया-मिभत िरलया गौतमो धममपतीमतवन चरनत नवशीणमगयावनवनधयानदपयािकनत कनत भनवतयारतयापसया ियारवनतकः १९विरी अदषरयाजमननिरयादबनरवमवरयारतया बयािभयावयाच िव-ोगयात नौकयासममनमभ वन चरनती थिऽनप भयारया-कयानतया सती नौकः परचरतीनत मनमयानयामयानभरतकः परमन-व समपरयाण कतमव न पदभयानमनत बमदया रयामभनधक-तयाबरवीत ॥

Page 20: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

उपितनमररलया गौतमव शयापया-निमनप ममननपती शयानपतया कयानप वया यात ।चरणननिनसङगयानमगर त भजनतीभवतम नचरनम नकः शीमती पोतपमतरी २०दषटयानतिन जनकयातमजयायाततरव रयामकः सर िकमणनगोियावरीतीरसमयानशतषम वनषम चक ननजपणमशयाियाम २१एषया पचवटी रघतमकम टी तरयानम पचयावटीपयानथकघटी पमरकततटी सशषनभतौ वटीगोिया तर नटी तरनङगततटी कलिोिचञचतपमटीनिवयामोिकम टी भवयानबधशकटी भतनकयािम षकम टी २२करीडयाकलपवट नवसनपमतजट नवशवयामबमजनमयावटनपषयाणडौघघट धतयानघरशकट धवतकमयासकटम ।नवदमचयाररचया नवधतकपट सीतयाधरयािमपटनभनियारीभघट नवरगणशकट वनि नगरया िमघमटम २३

अथ मयारीचकः--अतीतयानयागतवतममयाननतरकयाििशमनो िकयापतरयाजञयामयासयाद नचनतयामयास ।रयामयािनप च मतमव मतमव रयावणयािनपउभोमनि मतमव वर रयामो न रयावणकः २४समिनितफिमि ततर कयाि नकनतिशरथकम ििीप सीतया िकमणनगमनत िशकणठोतकनणठतपरनरत दया-कनकमकम रग जयानकरी सििशम २५िर रमम रनरनमनणम शगद वदममया-शचतवयारोऽनप मरया रिचछििमग मयानणककयानतदमनत ।नतर नीिसमतयारक समनवतत तदचि परनकत

Page 21: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ततदतम नकमतर बहनया सवयाधगरमो मगकः २६सयाग मयायाकम रग दमतननधनननशयाचयानरमयारीचमगधयावनत सञचरनत कणमनप गरन जयानकरी याचत मरयाम कयामयानभरयाम नननशतशरधनमधयामनरण िकमणननकपर तदकणयाोनलिनततटभमवया सोऽपगयातदधया २७

इनत रनममनियाटक मयारीचयागमन नयाम ततीोऽङकः ३

चतमथनोऽङकःआनिोिननवनशमककरण सयाधधकोिणडकयाणडमपरण करण धमनवनसनिहय पमषपितया पटि जटयानयारयामो मग मगत वनवीनथकयासम १रतयाभया सममपनत िनढ च तण पशतया गयारतगमलमयानपरयाप ननवतमत नकसियानयाघरया चयाघरया चभ सतनत पशनत परनतनिश कणडत वया तनमिर धयावनत नतषठनत परचिनत परयानतषम मयायामगकः २गीवयाभङगयानभरयाम ममहरनमपतनत निन बददनषकःपशचयाधतन परनवषकः शरपतनभयादभसया पवमकयामिभयरधयामविीढकः शमनववतममभरनशनभकः करीणमवतमयामपशोनदगनपिमततवयानदनत बहतर तोकममवयाध परयानत ३बयाणन निवन रघपरवीरततो मग वकनस बदमिककःनववयाध यावतरसया तपवी िशयाननतयावनिरयाजगयाम ४मयारीचमगयावग रयाम परयापत च रयावणभयानिव कम रङगीणयामयाकः पशयानम िोचन ५स वयाररदनममनण िनर नभकयामिघलिकमणिकमि यामजगयार तया पयानणति नकपनतीमयाकयारनती रघमरयाजपमतरौ ६

Page 22: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

र र भोकः परियारचोर नकमरऽधीर तवया गमतनतषठयानधनषठतचनिनयाचितटकः परयापतो जटयामकः वमममञचनया पनतिवतया न िम चनमचणडतमणडयाकम श-करयावकरणवरणयासगमरसकः पयाननत गधयातव ७जनम बरहकम ि ररयाचमननवधौ कतवया नशरकःकनतनशनतिवमनरिनण घोरिणडििनवयापयारशति मनकः ।रिोलियानसतकनिकनिमकननभकः कियास उतपयानटत-तनतक रयावण िजजस न ररस चौतण पती रघोकः ८मनयाककः नकम रणनद पमरतो मनमयागममवयारतशनतित कम तकः स वरिपतनयादभीतो मरनदयािनपतयाकमकः सोऽनप सम ननजन नवभमनया जयानयानत मया रयावणरया जञयात स जटयामरष जरसया नकिषो वध वयाछिनत ९मया भषीकः पमनतर सीत वरजनत मम पमरो नष िर िम रयातमयार र रककः कव ियारयानघमकम िनतिकयापहत परयानसचचवयाकपपररयारतरमनटतधमनननभनिमकम नवनकपमयाण-रयाशयापयािोपरयार िशनभरनप भश तवनचछिरोनभकः करोनम १०अक नवनकपनत धवज िित मदयानत नद मगचक चणम नत नकणोनत तमरगयान रकयाकःपतकः पनकरयाट ।रनधनगजजमनत तजमतनभभवतयािमबत तयाड-तयाकषमतविममपनत परचिनत नञचनमिचतनप ११कम दततो दढचपटनशियातिनरककः नपपष गरनऽदभमतपनकरयाजम ।ईषनतथतयासमरपतदभमनव रयाम रयामरयामनतमनतरमननश ननगिनममममकमकः १२न मतरी ननवमढया िशरथनप रयाजनवषयान विरी तरयातया रठररणतो रयाकसपतकः ।

Page 23: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

न रयामयानिमनमननवषोऽभतसमकनतनोजटयाोजमनमि नवतथमभवदभयागरनरतम १३रया रयाम रया रमण रया जगिकवीररया नयाथ रया रघमपत नकममपकस मयामइतथ नविरतनया ममहरयािपनती-मयािया रयाकसपनतनमभसया जगयाम १४आकषमयाणयाभरणयानन ममकतवया सरधवजी मयारनतमनदमौिौउमयाच रयामया सिकमणया वरया ियानन सिवरया १५रयामकः शमषक थयाणौ िनकण रटनत करटमविोक पमनरया-गचछिननिजपरयाणपरयाणमव मनवयानकः कण नवशम ।मयायाकम रग नवननरत रयामो भरयातरया सरयागत च पणमशयाियामकोणतरषम परसमीक सीतया दषशचतमथनो न च शोकभीतया १६

इनत शीमदनममनियाटक सीतयाररण नयाम चतमथनोऽङकः ४

पञचमोऽङकःरयामकः परयाणोतकमणसमयािनप घोरतर नवोगसममनधगमपणमशयाियानतरयािमयािोक कथमनप नविीणमहिमयागयामिम नजज-

गनमषनपरयाणयानधयारतिमतरीममपिभ जयानकरी मरनिरोिीत--दककत पणकः परणकनिषम कणठपयाशकःकरीडयापनरशमरर वजन रतयानत ।शयया ननशीथसम जनकयातमजयायाकःपरयापत मया नवनधवशयानििममतरीम १बनररनप न पियानया पनतिरनतनम कयानच-नतकनमिनममसीतया पणमशयािया नकमनया ।अरमनप नकि नया सवमथया रयाघवशच-तकणमनप ननर सोढया रनत सीतयानवोगम २

Page 24: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मधोऽ रनरनभकः नमत नरमरचया नतर कम रङगीगणकःकयाननतशचमपककम डमिकः किरवो रया रया हतकः कोनकिकः ।मयातगगममन कथ कथमरो रसनवमभजयाधमनयाकयानतयार सकिनवमनयाश पशमवनिीतयानस भो मनथनि ३मतिमव नर ककयया िर परनषतो वनमईदशी म बमनदममगकः कवयानप नररणमकः ४आनिनगतयातर सरसीररकोरकयाकीपीतयाधरनतमधमर नवधममणडियाया ।रगयावतयारमकरिनवमनिमतयाननपमषपयानमनन िनत कव गततरोिीत ५गयारगयार गहवरकयानतयारवनयानतया-ददशधिश ध िपमकभलिीनरव वलिीकः ।मयारमयार िरगतया तयामथ कयानतयारयामकः कयानतयामनदचरो िीनमरोिीत ६स भरजोरनञजतसवमकयाो बभौ नवभमममनमनविीणमचतयाकःोनषनदोगयानििहयमयान वकयानतमयानिङगतीव भनमकः ७सीतनत रया जनक वशजवजननतरया मनदिोचनचकोरनवनिमि ।इतथ फम ट बह नविप नविप रयाम-तयामव पणमवसनत पनरतशचचयार ८रया जयाननक परचनितोतपिपदनतर रया म मनकःकमिकयाननरयाजरनसएष नपर तव नवोगजवनहिगधोिीन परयानम भवती कव नविोकयानम ९र वकयाकः पवमतथया नगनरगरनितया वयामनया वीजमयानयारयामोऽर वयाकम ियातमया िशरथतनकः शोकशमकण िगधकः ।

Page 25: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नबमबोषठी चयारनतरी समनवपमिजघनया बदनयागनदकयाचीरया सीतया कन नीतया मम हिगतया को भवयानकन दषया १०र गोियावनर पमणवयानरपमनिन सीतया न दषया तवयासया रतम ध कमियानन चयागतवती यातया नवनोिया वया ।इतव परनतपयािप परनतनग परतयापग परतगपरतण परनतबनरमण तत इततया मनथिी याचत ११

पमनिमकमणमयासयाद वकिव नयाटनत--क वि नयाथनयाथ नकनमि ियासोऽनम त िकमणकःकोऽर वतस स आम एव भगवयानयामकः स को रयाघवकः ।नक कम मनो नवजन वन तत इतो िवी सममदीकतकया िवी जनकयानधरयाजतनया रयारया नपर जयाननक १२

सौनमनतरणया सर रयामकः, अतरयानतर वनयानत पमटञजनकतनया-तयानपनकः पयानपनो रजननचरपतभममजभमजङगमणडिीनणडतो-रगवधवधवधयातयार नवपकरकसया ननरत घोरसमरमनचछिमत

पनकरयाज जटयामष भगव च रयावणरथमयािोक--जञयातवया िशरथन नमतर शतरमननषिनमरया तयात नकनमि नयाम रयामकः पकीनदमबरवीत १३

जटयामकः--अधमरयातर निनयाधत अधमचदऽधमभयाकररयावणन हतया सीतयाकषणपक नसतयाषमी १४

तरनत वयाकशषकः रयामकः--भगनोऽ कथमनत रयावणरथतयातन वरियाकम र-करयावकरणन भगमरिसतकोनटतरमटजज धनमकः ।र सीरधवजरयाजपमनतर स तथया दषतवया धनयापकीनदो िशकणठकम ञजरनशरकः सचयानरपञचयाननकः १५तयात तव ननजतजसव गनमतकः वगध वरज वनत त

Page 26: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

बरमतवकनममया वधहनतकथया तयातयाननतक मया कथयाकः ।रयामोऽर नि तनददनकः कनतपवनवीडयानमतकनधरकःसयाधमम बनधमजनन सनदनवजी वतिया व रयावणकः १६

रयामकः--वनचरयानमगयाननविोक । आकः िम िम रयातमनयाममीषयारपण मयारीनचनया परपञचमविमब परयाणवलिभयाशषतो नवश-नषतोऽरनमनत अर पमनकः मगीचकवधन कम रङगयाणया नपरयानव-

ररममतपयाियामीनत नवचयाम--अमोघयाकः कषनयािीकयाकः कयाननषम मगीवधरयामकः नक िरघयातीनत सीतयाननशङया १७

ततकः कथमनप भगवनत भयाकरऽतयाचियाविनमबनन परि-कयािोनितपरचणडमयातमणडमणडिनमवोनित चनदमणडि तरण-

कोपयारणियारण तरनणननिननमवयाविोक रयामकः--सौनमतर ननम सवतया तरति चणडयाशमरजजमभतचणडयाशोननमनश कया कथया रघमपत चनदोऽममनमीिनत ।वतसतदभवतया कथ न नवनित धत कम रग तकःकवयानस पर नस रया कम रगनन चनदयानन जयाननक १८

रयामचनदमनधनकपनत--मनिरण मनथतोऽनस न पयानपजवयानितोऽनस तमसया न िम रयातमनतवया शरण शतधया पनरननन जयानकममसमो नि न याकः १९

अनप च िकमण परनत--सौनमतर ियाववनहतरनशरगतो वयामतया ननझम रौघकःकया वयातयाम ियाववहरममिनगररनजजरीत नरमयाशमकः ।धत धम नरमयाशमकः कथ कथम नव धमो धरणया-शछिया सगतयाऽभिन धरनणसमत कम तर कयानतनस सीत २०

रयामकः सकरण आतमनन परयाणवलिभयायाकः

Page 27: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

परमपरमयाणमनधगम--शक शशयाक जगमरकमक पक कम रग परनतनबनमबतयागमधम च भमणडिममदतयागननवमोगजयात मम नपरयायाकः २१रर ननिम िम ननमवयार मिन परोलफम लिपकररया-नबयाणयानतसवणम सवणम तज धनमकः नक पौरष मया परनत ।कयानतयासगनवोगजयातहतभमगजवयाियापरिगध वपमकःशरयाणया मतमयारण ननर वरो धममकः परमतिो बमधकः २२

अथवया--आपम यागममी शरया मननस म मगनयाकः सम पञच तननिमगध मिनयानगननया वपमनरि तरव सयाधध पमनकः ।कष कयाम ननरयामधोऽनस भवतया जतम न शको जनोिम कःी यामरमक एव सकिो िोककः सम जीवतम २३ततरयानप कण नवकनसतयाशोकतरति नवशया-

मयार म ियाशरनथकः--रतितव नवपलिवररमनप शयाघकः नपरयाया गमण-तवयामयायाननत नशिीममयाकः मरधनममममतियाकः स मयामनप ।कयानतयापयाितियारनततव ममि तदनममयापयावो-तमल सवममशोककविमर धयातरया सशोककः कतकः २४

पमनरनप परिपनत--रयारो नयारोनपतकः कणठ मया नवशषभीरणयाइियानीमनतर जयातयाकः पवमतयाकः सनरतो दममयाकः २५चनदशचणडकरयात मिमगनतवयामतोऽनप वरियातमयाल सनचकम ियात मिजो िपकः फम निगयात ।रयानतरकः कलपशतयात नवनधवशयातपरयाणोऽनप भयारयातरया रनत परमियानवोगसमकः सरयारकयाियात २६मयास कयाशयामिनभगतमपया नबनिवो वयाषपपयातया-

Page 28: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तजकः कयानतयापररणवशयादयावकः शवयासिघयामत इतथ नष नवररवपमषतनमतवयाच शनजीवतव कम निशकनठनो रयामचनदकः नकमतत २७

सिकमणो रयामकः--एव िवोगयादौरगवगजभमजगशरभशयािमिकोिबहि-कोियारियाहतभतवतयािसममतयािकयािकरयािचकवयािकणठ-नयािपरोचछिितमममिघोरचीतकयारनमनितबरियानधकयारकनि-तगहवरयानतरयािनविसिनवरिसरिपनरमिवरिचञचिग-िनदमिमकरनिनबनिमकरीियािजयािनपचछिियािवयाििमनित-परमतयानिमयािमियाननियानिोिवयाचयाििरिनितिनितमयाक-निवनिवकम िममकम निधनिजयािितकोनकिकम िनवियानसनी-कोमियाियापनननिनगनरनशरनशनियािीियाकियाप-सयानमकििोिदोियागिचञचचकोरचकमञजमगमञजदकपनकणी-पकवनदम ।गगनचममबनबदिकनवपमिफियाभयारयाविमबनयािनमबतयान-नतजनतमसतोषपोषननिनोपभषणयाधमनषतननकःशषसनवशषयामत-वषमपनधमवनधमषणमरसरसयािनपरयािनरनतयाितमयािकतमयािनव-शयािशयालमिमयािरशलिकरीनशरीषयासनशमीशयाकनशशपयाशो-कचमपकसमरियारकोनवियारकनणमकयारनसनिमवयारबहसयारननमब-जमबिम मबरकिमबकरञजसौभयाञजनवकम िननचमिकरजमरबी-जपरजमबीरभयाणडयारवयानीरकयाशमीरनयारङगकममरङगकििीच-निनयानिनगतयािविीधयातरीवटकम टजपयाटकयाङोिककोिचोि-भलियातकनबभीतकररीतकयामरयातककतकककतवककतमधकब-नधकजनतीजपयाशवतथकनपतथनतननतणीनयागकसरयानििम तरया-मरणयानी पमटनमरयावरयारकनधयारढममतकट रटनत करटवयामतो नविोक ।

Page 29: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िनकणततम िनकणयाचिपरचनितमिमयाितीमरचकिवङग-ककोििमनकजयातीतगरशतपतरयानिकमिममकम िकम ममनिनीक-हयारपनरमिनमनितचमनमबततयामरपणवीकयावरीतमङगभदयासयानद-गमभीरनीरधयारयातरङगपनरपीतमतरयावरणतरणीिकयाशशयाक-रदपयाियानदसरिनसरिसयािकशीगोपयािकया पयाणडमणडि-नगनरपरवयािचोिकम नतिकरिपमनियाटककणयामटककररयाटनवि-गधयानधकयानमनीनीरनधपीनतनविनघनजघनिोममिधनमम-लिभयारयानतरयानधनषठतशीणडयागरकपमरमगमिकम कम मतोमसभ-तककिममनवमिमवनधमतनवनवधगनधकम सममबहिपनरमिोदया-नरमयारतयाशनोनतथतकीरनीरयारकयाशमीरफनटकशमदशकपम-रकम नियावियातमरयाभमजगफरीतफतकयारपरफम लिफणयामणौ करी-डनत शोकभञजन ञजन चयाविोक वयामनयाकणया सकरणसवयाषप च िनकणन सनवम सयाननिमभवनिनत ।कयाककः कपोिथिसनथतो म कोि वयाम वसन सिौथम ।रयाज भमजग फणयानधरढो वनतिरो िनकणञजरीटकः २८

कण नवनचनत नवशम च सबयाषपम--भो भो भमजङग तरपलिविोिनजहवबनधकपमषपवरशोनभतपमषकरयाक ।पचछियानम त पवनभोजनकोमियागीकयानचतवया शरिचनदममी न दषया २९

भमजङगमकः समवयाणी कथनत--गतया गतया चमपकपमषपवणयाम पीनतनी कम कम मचनचमतयागी ।आकयाशगगव समशीतियागी नकतरमध इव चनदरया ३०

रयामकः--वसन नकमतोऽपयात जञयातशचयाभमिो मम ।

Page 30: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

शरण मरण रयाज मया पमनिमकमणऽतम तत ३१ततो वयाम नतरकत पमरकत च िनकणम ।धनो वनशरणया तयामरणयानी म गयारत ३२

नक च--नकनषकनधयादौ रौदरदयावतयार दषटया रयामो मयारनत वयाचमच ।सीतया नीतया चननचतकवयानप दषया हषकः कष सररनपरयार वीरकः ३३पयापनयाकषमयाणया रजननचरवरणयामबरण वरजनतीनकनषकनधयादौ मममोच परचमरमनणगणभमषणयाननचमतयानन ।रया रयाम परयाणनयाथतरर जनर नरपम िकमणनयािपनतीयानीमयानीनत तयानन नकपनत रघमपमरकः कयानप रयामयाञजन कः ३४

रयामकः सकरण सबयाषपम--जयानकया एव जयानयानम भषणयानीनत नयानथयावतस िकमण जयानीष पश तवमनप ततवतकः ३५

िकमणकः सबयाषपम--कम णडि नव जयानयानम नव जयानयानम कङणनपमरयावव जयानयानम ननत पयाियानभवनिनयात ३६

रयामकः आभरणयानन हि नवन गयाढमयानिग--सवतषम सतवनप तवयाभरणषम रयारोनयारोनपतो हनि नचर हिगतोऽनपममतियाथमसतरगमणवधनवशमदरयानश-ततपनतिभिफिियारणनमतरोिीत ३७

पमनरनप--अरर जनकपमतरी वकतरममदयामपश-नवरजनत परमरसो नयाकमो वयानप गनतममतिमरनवररवनहजवयािया िगधिरकःनकममत पवनसनोभमषण तनमभतो म ३८

Page 31: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रनममयानसयानमनम--शीरयाम कोनणपयाि तज ननजिनतयाशोकमककः सिोकिकश जतममीश तमनप कनपपतरयाजञयार रनमयानसमगीवयाथ सयाधध नगनरमवतरण पयािनवनयासिकमी-ननकपयािम तपियाक कनपतनरपमबि िशमन तव च िनर ३९ततो रनमयानसर िकमणन रयामण समगीवपमरकःनथतोऽभत तयाततर सयाकयातकनपथनयाथकः पयापयानन िगधम िरन ििशम ४०शमतवया रयाम कयानतयाररणमननिजयाननयादयानरनदोननकःशवयातमीमयानमविनत पमरततदबियादयानिनोऽनप ।रया नयाथ नवदमयान नकनमनत रघमपनतत ननरनतम परनतजञया-मयारढकः परौढरोषयानिबरिकियािकतोऽनधजधनवया ४१नतवया ससभरममथो जगिकवीर-मयानिगनघमपनत शमशमभ कपीनदकःतनदमत पमननरवयाभसत नपरयायाकःकनिपमकनिषम पमनदममतभयानवनीषम ४२

समगीवकः--अ मरतन कोऽसौ चतमणयाध तयाटकयानतककः

मरनतकः-- चतवयारो निनकरकम िकततरसनतयानवलिी-मयाियामियानतबकमधमपया जनजञर रयाजपमतरयाकः ।रयामतषयामभविमितयाटकयाकयािरयानतर-परतषोऽ समचनरतकथयाकनििीमिकनिकः ४३

ततकः--शमतवया बयािी तिनम मरती रयाघव परनतजञयातयाियानसपत परकनतकम नटियानपररयामयास ोदमम ।सौनमनतरतयानकतसरियाशषपषठथमिया-

Page 32: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नभयारणयाघररथ रघमपनतकः सिध निवमसतम ४४िकमणकः सशक रयाम परनत । िव जञयातवया बयाणकः पररतमवकः ।

तकः--एकिव शरणकनव नभनिकिवरयाकः ।नमरनत सपत तयाियात घनननत रनतयारमनथया ४५

रयामकः सयावजञम--मया भषीममन सौनमतर रयाघवऽनधजधनवननसतया िर पनरतज ननजमगयामयासतया भम ४६

रयामकः करण बयाणमयािभ--भयावोऽनत चतकम नशकननिनपयािोमतदमर नदजनतरकनतरोषरीनकः ।नयानयागनयासम च मनकः शर सपत तयािया-ननभतवया तिया परनवश भतिमपगयाधम ४७एकनव शरण बयािकििीकयाणडपरभगकमया-तकतषम परथमषम ियाशरनथनया तयािषम सपतवथ ।अशवयाकः सपत जगननत सपत ममनकः सपतयाबधकः सपत गयाकःसत सपत च मयातरो भभतकः सखयानसयामयानिर ४८

रयामबयाणकः सकोभम--बयाणकः परमयाणमनधगम वसमधरयायाकःसबोधननिव भमजङगमभङगनभतया ।बरहयाणममबरचरयाननवधमनोनत पकया-नपम यावशष इनत रयामकरयानदममतिकः ४९

पौरिनरकः सकोधम--शमतवया रतयानसमरमधमनन सपत तयािया-नयामण पयापहिन नवनयापरयाधम ।कोपयानिजवनितहतकमिोऽथ बयािीरङगयावतयारमगमनदनरचतवरषम ५०

Page 33: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तयारया सरषमम--अवश भगवतकः शीपमरषोतम रयामचनद परसयाियािदनचरनवरनरणकः परयाणवलिभ समगीव वककःपीठ िमनठ-षयामीनत मनमयानया नगनरवरनशरमयारहय रयामपौरनिनर-

समरमयाकयाकती नचनतयामयास--तयारया सततिरयारया नगनरनशरचरया सतधनममलिभयारयाशोकयानबधपरयापतपयारयानपमतमिनशरया वीरसमगीवियारयाकः ।नयारया नयारयाचधयारया ननजरमणरतया तयानपनकः पयानपनोऽपरयाणयाछियाणयावतीणयाम ररतम कनिकियाशयानिनो बयानिनोऽद ५१

रयामकः सकोभ पौरनिनर नगनरगनरमगमभीरमनरमयानमव-िोक सौनमनतरनमतरमनममतयाबरवीत वतस--

नक वयािी वयानरयािी वरिकिकियाहतिवनदवरिवयाछितयाकष ोदम नशवनशव तमममिोतकयािसचयानितयाकम कः ।परोदलियागिवलिीनशरकवनित चणडिोिमणडकयाणड-भरयानतयामियागशिपरररणननपमणकः कन ोदव एषकः ५२

सयावषमभ नयारयाण बयाणमयािया--विोदभवनदमजगणन पमरयानभनषतिोमरयाम सम तवमनप बयाणगमणन मनतरकः ।ततजसया परवधजनरयानरणतवपरयाणयानगरयाण समरषवनतियारण ५३

रयामबयाणकः--पौरनिनरशच बरहतजोनभगम परियारयापररण-परयाभव च--

अथ रघमपनतबयाणकः परयापतवनरपरमयाणकःपरििरनरोनचकः कोनटनवदमनमरीनचकः ।अकत हिभि वयानिनकः सोऽपरोिी-िननरतनपतशतरमकः नक सशलो रतोऽनम ५४

Page 34: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयामकः सकरण सनवषयाि च--वतस सौनमतर नगनरगहवरषम वोनननवनरत मरतसममनमभवनतमरयावीर अनपरयानधन वयानिन रतवया मनिभयागकः कथमरजयानकरीसममनमभनवषयामीनत नशरो धनवनपौरनिनर वयाजरयार--शसतौघपरसरण रयावनणरसौ ो िममशोभयानगनचक गौतमशयापननतरतभमजथमयानमयाणडिम ।ककयागतमकम िीरतया गमतया वीर तवया रयावणततसमषमरो नवशलकरणो जयागनतम सतपमतरतया ५५

वयािी परयाणयाततिम नमचछिन--समगीवोऽनप कमकः कतम ध तकया ध तव रयाघव ।नकमर न कमकः कमयािपरयाध नवनया रतकः ५६

रयामकः सबयाषपम--शमनदभमनवषनत पमरनिरननिन तवमयामव चिरर पयातनकन शयानमसौखयानथमन ननरपरयानधनमयारननष-मयातपमनजमनकजयानवररोऽतम मया म ५७

पौरनिनरकः--तथतमकतवया पमनकः वगयाम गनतत न भनवषनतयावतवया न रननषयानम थयानस तव मयाि ५८

इनत परयाणयानमममोच ।रनमयान वगतम--

ियासररो रघमपनतकः पनरभ त नकवववतयानिनभरवयास तियािऽनप ।ो िववयाकमननतकमननकनतकयाि ननरत पमरहतसमत तम िवकः ५९

रयामकः कथनचनदषयाि पनरतज पौरषमविमब--

Page 35: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयाज समगीवमयािौ सिनतमनभनषचयाङगि ौवरयाजरयामकः सनयानधपत सपवनतनयानवयानरनदयानपरतथ ।िकया सतज शकया तिनम कनपभटमयामलवतमतमयादौवषयामकयाि गमनतममनचरयानमननतरनभकः समतोऽभत ६०रयामयातपरकः शरतरो न कनशचतपरयाभवकः सतीररणयानि चयानकः ।तथयानप नयानबध परनववश रयामो बबनध सतम नवजयासनरषणमकः ६१

अनप च--रयामयादबिीयानि परोऽतर कनशचददयारयापरयारयानि परोऽनभमयानकःतथयानप रयामकः शरि परतीक बदधवयामबमधौ सतममनर जगयाम ६२

रयामततर जनकतनयाकमनीतयामनममत--इनिम निमपत इवयाञजनन गनितया दनषममगीणयानमवपरमियानयारणमव नवदममिि शयामव रमपरभयापयारष किया च कोनकिवधकणठनषवव परतमतसीतयायाकः पमरततम रनत नशननया बरयामकः सगरयाम इव ६३

रयामकः कयािनमबनीतयाणडऽवयाडमबर नविोक--तवनितरसमयानकयाननत सनिि मगन तनिनिीवरमघरनतनरतकः नपर तव ममचछियायानमकयारी शशीऽनप तवदमनयानमकयानरगतत रयाजरसया गतया-तवतसयादशनवनोिमयातरमनप म िवन न कमत ६४

इनत शीरनममनियाटक वयानिवधो नयाम पञचमोऽङकः ५

षषठोऽङकःरयामकः वयानरभटयानयाचष । भो भो समगीवसननकयाकः शणमत--

वसन मरनत परयापत नथरकः थयातम न मजत ।िकया ननकःशकमयािोक क इरयागनतममरमनत १

रनमयान (सरषध िोतमभयाफयािनकनिमनभनी ननज-

Page 36: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

परचणडिोिमणडोममरती परौनढ नयाटनत । िव पश--)अषयागमिमकः कयाकः पमचछिो म दयािशयागमिकः ।बयाह म पश भो नयाथ कथ रतयाकर तरकः २

रयामचनदकः सनवमो बभव--ततो जयामबवयान । िव रदयावतयारोऽ मयारनतकः रदतमनतकःनकतयाम । रयामचनदो रदतमनत कतवया भो भो मयारत,तवया नवरीनकः ककः कतम ध समथनोऽनत । ततर रनमयानमरया-वीरयादभमतपरयाकमकः । सरषध वयाकम । िवयाकणम --कमनो मिवियािवयािविपया नयाथो ितयावनददशोमघयाकः पलिववतपरसनफिवनिकतरसतनिवकः ।वयानमनवोमतरममम कमति शमतवनत गया मयारतकःसीतयानवषणमयानिशननिशतम वो रयामकः सरषमकः नशम ३िवयाजञयाप नक करोनम सरसया िकयानमरवयानजमबदीपनमतो न नकमथवया वयारयानननध शोष ।रिोतपयानटतनवनधमनिरनगनरकः वणमनतरनतरयाचि-कपकमणणनववतममयानसनिि बरयानम वयारयानननधम ४

अनप च--िवयाजञया िनर रयाजञया तवमनस कम िगमरकः शोष नक पोनधनक वया िकया सिकयानधपनतममपन जयानकरी मयानकरीणयामम ।सतम बरयानम मतकः फम नटतनगनरतटीभतभङगयातरङगया-िमदभरयामनिकचकोऽनप च मकरकम िगयारचीतकयारघोरम ५नक परयाकयारनवरयारतोरणवती िकयानमरवयाननक वया सनसममदत च सकि ततरव सपयाि ।रियानिोनितपवमतोचनशरवमरयानम वयारयानननधिवयाजञयाप नक करोनम सकि िोिमणडसयाध मम ६

रयामकः सतवर करममदया सममदत, वीरमयारत--

Page 37: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ममदया सममदममलिघ शीघरमयाशवया जयानकरीम ।नवन पमरततया आगचछि मन जीवनत ७

रनमयातथनत शीरयामसमगीवौ परणम समयािया ममदयासममदोपकणठ पीठयावतयारमयासयाद सदोऽनचनतत--

एत त िम रनतकमयाकः कमनमिदणनोनमममममनचछििकःकयािमबन रजोभरण ककम भो रनधननत झझयाननियाकः ।गयाढयामरडनरढनीरिघटयासघटटनीिीभव-दोमयाफोटकटयारननझम रपोवणीकणगयानरणकः ८

ध ममविमबोदलियागियाफयािकनिवयाकम िी-कतयामबरचरकः सजजो बभव--

अथ सनविसिमभकःतनमभतयानकपरकयाशजिचरिि याफयािवयाचयानितयाशम ।जिनननधमनधवीरोलिनघतम जयानघकतवगपनतनरव चणडोडीनमङगीचकयार ९ियागिोतयािकतमनमभनस पथमगनतकः फयारसीमननततयाभरकःफजमतपरौढोरवगोलिनितजिनननधकः पषठकषोगसतवकः ।िरयानतसनिरपरयारणमरणरनचतजसकः सनवभयाग-शचकनिगवयारणयानया कनटतटमनभतकः समनवदयामबमियाभम १०

ततरयावसर सममदयािम नतथतो मनयाककः--नवशयानतततर रषयामतसपनि जिनधनया परनरतो रतनयाभोमनयाककः कयाञचनयाङगतमनरननगनरसमतकः परयार िरयागततवमररो िरयाधवि जनर मम नशर परयाप तनत वयाचपषयागमलया तिग भमजरपवनयापनरतयाश जगयाम ११वियातट शयाितमयािमयािया नविोकमयानकः सरसयाञजन कःउलिोिनवयािनधवनलिममचकः कलिोनिनीवलिभममलििघ १२

Page 38: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अथ िशरथसनोरयाजञया वयामपमतरोरजननचरपमरीमयािोक भतवया नदिशकःअकनितपनरमयाणो मयातरया सतरपतयानकपनत जनकजयाग नशशपयागयावतीणमकः १३

जयानकरी नमकत मयारनतकः--मयातजयामननक को भवयाननर मगकः, कनयातर सपरनषत-तवददौतन रघतमन नकनमि रतऽनत तनममनदकया ।ितया तन तवव तया ननजकरयाियािभ चयानिग चपरमणयाशनण ससजम समगमिभदयातरषम रोमोदमकः १४रनममयाननवरिगििशमपणमिोचनयाभया सौवणममगमिीकमनमयानया जयानकरी सभयावयामयास । र भयानमनन--समवणम समवणम समवणम च मनथनिपरनपत रयामचनदण समवणम यागमिीकम १५

जयानकरी आशयािशमयासयाद कणमशनण परमज-ममनदकयावयाजन मयारनत परनत--

ममद सननत सिकमणयाकः कम शनिनकः शीरयामपयाियाकः समसननत वयानमनन मया नवधनर नवधमर चतोऽनया नचनतया ।एनया वयारर मनथियानधपसमत नयामयानतरणयाधमनयारयामतवनदररण कङणपि हय नचर ितवयान १६अतरयागमिीकमणौ परनतनबमबमयासी-दयाम सयािरमतीव नविोकनती ।मदप एव नकमभनमम वीकनतमीमयासया जनकरयाजसमतया मममोर १७

कथनचचतनया परयाप--अ मरतन दगमिीकमवककणमभतवयानमनो रयाम-

िव तनरम नकनमव तनमतया गतकः ?

Page 39: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रनममयान--वभयावयािव तनवनङग तवनदोगयानदशषतकःपरनतपतपयाठशीि नवदव तनमतया गतकः १८

जयानकरी--चनदो तर निनशिीनधनतसमकः पद फम निगोपमकपमरकः कम निशोपमकः शनशकिया शमपयासमया भयासत ।वयामवयामडववनहवनमिजो ियावयानगनवतसयापरतसिश न रयामसनननधनमतो यातरया दमत कयार १९

रनममयान--नक िरनमनिमममन रयामनशिीममयानयानक िमगममगमिनभिया रनरथपयानयामिव परसनिनमव िनव तवयाद सतरकयानस कयानन कम नपत सिकमण २०

अतरयानतर जयानकरी सपरपञच पचछिनरनममयान--मयातकः कम तरयातरयाजवयानटकया ?

िशमनत जयानकरी--र पमतर पनशचमनिगभयागनयायानत वयानटकया । रनमयान उदलिया-

गिपरचणडरपण परचनितकः--इतमकतवया रजनीचर रनममयानमनदभद िीियावनवीर ततसमतमकमयातपनरघयाघयातजमघयानयागतम ।ततकोपयारणिोचननदजननया परयाङ ननषकितवयादतबरहयासतण नवगनरमतन नवनधनया बदो नविगधकः कनपकः २१

रयावणकः तमयािोक--रर वयानर को भवयानरमर तवतसनमरनतयारवितोऽर रणडन जगतया कोिणडिीकयागमरोकः ।मददोिमणडकठोरतयाडननवधौ को वया नतरकटयाचिकः

Page 40: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

को मरकः कव च रयावण गणनया कोनटतम करीटयात २२ईषतसजजनमतरीव नयानभदत कप तनमकःननरतया चनदरयासन रयावणनयानतररसया २३ियागि चितिपिमतवरिशणवतनषत िीपमयानोरकोनभववीनकतोऽनगननदमजपरषनगरया रयाघवो दतमषकः ।तमषो दयाजरोम तवमनप रघमपत मदर भनतिमतियासतपतकः परयानथमतो मया तनिर रनममतकः सीतया शीतिोऽभत २४वनहबमभौ वयानरपमचछिजनमया स ियाहय िङया नमवोतपनतषणमकः ।रयामयादभ परयाप नकि परतयापकः पियामयानो िशकधर २५पियानन भमकतवया चपिकः पियानशनया हतयाशनतनपतममपयागतकः परयामनवरयाजत म परनतयातनयाछिियाजजियानन चयाबधौ तनषतकः नपबननिव २६

रयावणकः वगतम--द रदो मयारनततनरम नकनमनत रदभति म नगरी िरनत अरर जञयातम ।तमषकः नपनयाकरी िशनभकः नशरोनभतमषो न चकयािशको नर रदकः ।अतो रनमयानिरतीनत कोपयातपतिनरम भिो न पमनकः नशवया २७

अनप च--अनबधकः नक वडवयानिन तरणनबममबन नक चयामबरमघकः नक चपियाचन शनशभनतकभयािनतरण वयाकयािकः नक कवनहननदधनमषया धयारयाधरकः नक मरया-नमरकः नक धमवमणडिन स कनपकः पमचछिन रयाजत २८

अथ रयाकसयाकः--मरतपमतरतवककः कनपकटकरकयामनणरसौसममदलियागिो धवज इव समयानशषगगनकः ।

Page 41: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

पमनकः परतयायातरर कनपसन परचनितपि परोचमनवीचभम चनकतिङयापमरजनयाकः २९

अथयार गगनमणडिथो मयारनतकः--एकोऽर पवनयातमजो िशमम तव चयानप कोटीशवर-तवया नजतवया समर परभोकः परणननी सीतया च नतम कमकः ।नक ततथयाप भमज पमरया भगवतया रयामण समगीवतोरतवया िनकणपयानणनया वसममती तवया रनतमममति वचकः ३०इतमकतवया िशगीवनगरी भमसयातकतवया रनकतयामशोकवनन-कयामयागम जयानकरी परणम रयामयानभजञयान याचत म रनमयान ॥

मनथिी--नशया धमनशया शतरोकः कयािवयािवधनमवउदमया नशरोरत सजञयान वयानमन ििौ ३१

इनत परथममनभजञयानम ॥तथया च नचतरकटपवमत--

वकोनभचयानर चरभयाणडनमव तन ोिवया नविरिम नरतमनवमिियार कयाककःऐषीकमसतमनधकत तिया ततोऽकणयाकयाणीचकयार करणो रघमरयाजपमतरकः ३२

इनत नदतीमनभजञयानम ॥मनकःनशियायानतिक तथया म गणडथि पयानणतिन मषममरनत सजञयानमनप परचछि जीवयामतो रयाघव मयासमयातरम ३३

इनत ततीमनभजञयानम ॥रनमयान--

रत तयादरीतवया तिनम कनपभटनशचतरकट सजञयानतवया पयाियारनवनिदमनप जनकयातमजयाया रनमयान ।पयानणभयामनघरमगम पमनरिनधतट मनतरनतवयाभरगभत-

Page 42: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

णोमयामममतपत मगन तिमरभमजबियाडमबरणयाजगयाम ३४ततो मरचमनमबतचयारकसरकः परसनितयारयानधपमणडियागणीकः ।नवमतिरयामयातमरदनषवीनकतकः समयागतकः शीरनममयानवसनतवत ३५

सीतयापनत ससभरममयानिनङगतमममदत दषटया--िव--

पीतो नयामबमनननधनम कोणपपमरी नननषपष चणवीकतयानयानीतयानन नशरयानस रयाकसपतनयामनयान सीतया मया ।आशषयापमणपयानरतोनषकमर नयारयामनम वयातयामररोजलपननितननियातमजकः स जनत वरीडयाजडो रयाघव ३६

रयामकः (सनवकलप नवधयातयारममपिमभत) करकमयाम नवधयातयानक नवधयातीनत ॥

रनमयान िव--कम तरयाोधया कव रयामो िशरथवचनयाददणडकयारणमयागया-तकोऽसौ मयारीचनयामया कनकममगकः कम तर सीतयापरयारकःसमगीव रयाममतरी कव जनकतनयानवषण परनषतोऽरोथनोऽसभयावनीतमनप घटनत करकमयाम नवधयातया ३७

रयामकः--र वीर । नविीममयाणहिदयारण परयाणया िोकयानतर गनतमनम-चछिननत नकनमनत तण ध चनदविनया नयाविनस ।

रनमयान सतवरम--रया रयाम जगियाननि नकनमि नशवमतम ततव परयाणगनतदयारयागमि कर मम ३८

इनत जयानकरी नशरोरत रयामया परचछिनततथया च--

मनकःनशियायानतिक मर गणडथि तवया ।समष जयानकरीवककःपशयामतकयाणीकत गम ३९

Page 43: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

(रयामोऽनभजञयानतरमयासयाद) सयाधम मयारत सयाधम ।अ नपरयायाकः कम शिमनत ।

आञजन कः--कयाश ध चतपरनतपतकिया नरमननधकः थियाथ चतपयानणडमयानीिया एव मणयानिकया नि घनया बयाषपयाकः नकयानवयानरनधकःसतयापो नि शीतिो हतवरतयाकः नकदणमतरयाम तवतमनतमयातरमव हि ियावणशष वपमकः ४०

रयामकः--मयारत कया कथया ।रनमयान भोकः परभो--

कया शङगयारकथया कम तरिकथया गीतयानिनवदयाकथयामयादतकम नमभकथया तमरङगमकथया कोिणडिीकयाकथया ।अकवयानत नमथकः पियानकथया तवदभीतरककःपत-ितव शीरघमनयाथ त नगर वपऽनप नयानया कथया ४१

रयामकः--नतरिशरनप िमधमषयाम िकया नयाम मरयापमरीकथ वीर तवया िगधया नवदमयान िशयानन ४२

रनममयान--ननकःशवयासनव सीतयाया रयाजनकोपयानिन तिगधपवयाम तम सया िकया नननमतमभवतकनपकः ४३शयायामग शयायायाकः शयाया गनतम परयाकमकः ।तपमनिधनघतोमभोनधकः परभयावोऽ परभो तव ४४

अनतरयाि िकयाया सरमया नयाम रयाकसी धनममणी जयानकरीवयाचमच--

नबभनम सन सवीक भरमरीभतकरीटकम ।तदयानयाियागत पम तव तन सयाधध कम तो रनतकः ४५मया कम रषवयातर सिर रयाम िशरथयातमज

Page 44: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तवदयानयाियागत सतीतव नवपरीतयातम त रनतकः ४६इनत शीरनममनियाटक रनममनदजो नयाम षषठोऽङकः ६

सपतमोऽङकःरयामितनोतिकः समगीवकः--

कनपनपनतरपया पर सी परमनभनिकःनकनमनत जनकपमतरीरयामोकः कयामममचकः ।गनतरनप रनरसनोनवममतया रयाजगवयाम-निनत रघमजनवयाकयाियागतकः सनमतिकः १अथ नवजिशमयासयानशवन शमकिपकिशममननधनया परनथतो रयामचनदकः ।नदरिनवधममरयाबज मथनयाथ तथयानकःकनपनभरपनरमयाणवयामपतभनिकचककः २

रनमयान रयाम परनत--नपनतममकम टरत तवतपरयाणपरशनतपिवगबिननमजजदभभरयाकयानतिरकः ।निनत िशनटकरतपतनदभकः पतनदभ-जमरठकमठभतममकः पमर सपमरयाजकः ३शवयासोनममपरनतसननधरननधतगिपरनचछिनिरयारयाविीरतरपियािमनभकः कतफणयापरयागभयारभङगकमकः ।शोतरयाकयाशननरनतरयािनमनिततबधकः शोनरनभभममवधत वयानरवीरनवकमभरयाभमगनो भमजङगयानधपकः ४

रयामकः अ मरतन--कमध किशनतम निशकः थगनतम भतम धनरतरीधरया-ननसनधम धनिभरण किममनतम तनव रोदम नभकः ।नयासीरषम पमरकःपमरशचिबियाियाप कोियारिया-

Page 45: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तकतम ध वीरवरनथनी मम पर जतर पमनतवदभमजकः ५नभलिीनभकःसरयासम--

नो शसत नयानप शयासत न नर च रथकथया नयानप िनती न वयाजीनोकयाणो नयानप चोषया बत न च नशनबरो नयानप रयाजया जटयावयान ।नो नवत नयानप वसत न च नपरचनया कयानचितरयानत मयातकःपरयातदमषम नथतयानभनगमनरवरकम ररऽभयानप नभलिीनभरवम ६

नभलिीमयातरकः--नवजतवया िङया चरणतरणीो जिनननध-नवमपककः पौितो रणभमनव सरयायाशच कपकः ।तथयापको रयामकः सकिमनप रननत परनतबिनकयानसनदकः सतव वसनत मरतया नोपकरण ७

अतरयानतर ततर िङयाया मनतरणयाोपनवषो मननतरनभकःपरोतसयानरतो िकयाभटयानमतकणठ बभयाष नबभीषणकः--

समवणमपम याकः समभटयाकः समतीकणया वरिोपमया वयाममतकः परवगयाकः ।यावनि गहणननत नशरयानस बयाणयाकः परिीतया िशरथया मनथिी ८

नबभीषणो रयावण परतयार--जयानत मयान मयानमषीमनभममो दषतवया ररकःमतवया वयानिभमजौ च सयापरतमवजञयातम न त वयानरयाकः ।ततपौितमरयानगनरोनतरणमर तवयामवमभथमसीतयामपम ममञच च कतमभमजकः कयारयाकम टम मबीकतयान ९तजव कोप कम िकरीनतमनयाशन भजव धमध कम िकरीनतमवधमनमपरसीि जीवम सबयानधवया व परिीतया ियाशरथया मनथिी १०

रयावणकः सकोधम--जयानयानम सीतया जनकपरसतया जयानयानम रयाम मधमसिन चवध च जयानयानम ननज िशयातथयानप सीतया न समपम यानम ११

इनत वयामचरणन नबभीषण तयाडयामयास--

Page 46: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नबभीषणकः--ततशचतमनभमकः सर मननतरपमतररतसज रककःकम िधमकतममिङयामरयातक इवयामबरण नवभीषणो रयाघवमयाजगयाम १२

आगत नवभीषण परपर वयानरयाकः--अदवया नवभीषण शरणयापनि मरयाम नत-रयानणया िियात रघमपनतिधकयानधपतनशमएतव भमजयानवर परनतभमवौ समगीवरयाजयापमणतरिोकपरनथमयानसतचनरतयाकः सवत व सयानकणकः १३या नवभनतिमशगीव नशरचछििनप शकरयात िशमनयादयामिव सया नवभनतनवमभीषण १४

ततो रयामण--अथ िशरथपमतर ततर सौनमनतरनमतरऽ-पमिगमिनधतटयानत गभमिभयामवकरीणत ।अरनमर नवनननवष नयावतोऽगननतरोषया-दनि जिनधरननयापयातमयागन मसतम १५शीरयामचनद िशवकतररयानौ कतोदम कवभमजकः समतयाकःनमतरयाणमननत मग कनप च तपोधन गयाढतर वन च १६

सममदो रयाम परनतअमदोतर भनवषददशरथनपतरशवमधषम सनपमकः-सपयातोतयापिोिजवििनिकियावयाकम ि कममरयाजम ।जञयातवया रोिकःपमट वया ननम तव सगरकः परयागभवो भयानववतयानतया सपतयामबमधीनयामनप सनवधमवयागवयानतरनशमकः सवनतीम १७

रयामकः सरोषम--चयापमयान सौनमतर रयाघवऽनधजधनवननसममद शोषनषयानम पिया गचछिनतम वयानरयाकः १८

ततकः परयाञजनिपमटोपनथत सममदयाजञया निन ननबध-

Page 47: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मयान सतौ तरतकः परतरयानविोकयार रयानममयान-- मजजननत ननमजजननत च परयात परतरया िम तरवयाधधौ वीर तरननत वयानरभटयानसनतयारनतऽनप चनत गयावगमणया न वयानरनधगमणया नो वयानरयाणया गमणयाकःशीमददयाशरथकः परतयापमनरमयारमभकः सममजजमभत १९कपशच सनयापिवगकः पमरोगकः पयाथोम भवि विोनक ।ततपषठगकः पङम तियानरयासीनिरयामभोनननधनरतवयानि २०

इनत शीरनममनियाटक सतमबनधन नयाम सपतमोऽङकः ७

अषमोऽङकःरयामकः समवियानदतटऽवतीणमकः सममदममलिङघ नवकरीणमसनकः ।कपयाममपतयानरकम ि ित समरनदनपतयारमथयानििश १

रयामकः--भो मरयावीरयाङगिअजञयानयािथवयानधपतरभसयािमतपरोक हतयासीत पनरममचतयानमनत वचो गतवया िशया वि ।नो चलिकमणममतिमयागमणगणचछििोचछििचछिोनणत-चछितरचछिनिनिगनतमनतकपमर पमतरवमतो यानस २

अङगिकः--थयाजञयापनत िवकः ।

वगतम--रनतमरमनतयानम नो चनतपतमरनप परमोतपनिसमपणमकया धयाद मद वनधषयामनिकनपभटरतकटो रनतममककः ।जञयातवया सतज वर गगननमनत सममतपत िकोदभटपरौढकः पटटयानधरढकः समरपनतसमतजतनमरोतपयातकतमकः ३ततकः परनवशतञजनिबदकः पररतकः ।िव रयाम ितकः शयायामगो दयार ॥

Page 48: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयावणकः--परवश ।ततकः परनवशनत पररतन सरयाङगिकः ।आकयाश िक बदधवया ।र रयाकसयाकः कथत कव स रयावणयाखोरत रवीनिमकम िोरपहत नषकः ।तरिोकिीपनकरनतरनशयाकरयािो रयामनयामिरन भनवतया पतङगकः ४

रयावणकः सयाभसम--सोऽनप तव कनमरयावगचछिनस पमरया ोऽियानर ियाङगितोबदो मतनन रनत स कथ नमथयाविनिकः पमरकः ।नक िङयापमरिीपन तव समततनयारतोऽको मधी-तमतिकः कोपभतरपयाभरवशतषणीमभदयावणकः ५

रयावणकः--कतव वयानर रयामरयाजभवन िखयाथमसवयारको यातकः कम तर पमरया गतकः स रनममयाननििमगधिङयापमरकः ।

अङगिकः सयानधकपम--बदो रयाकससनमननत कनपनभकः सतयानडततनजमतकःसवरीडयानतमपरयाभवो वनमगकः कम तरनत न जञयात ६ो मषमयाकमिीिरतपमरनमि ोऽिीिितकयाननोऽक वीरममीमरनदनरिरीनोऽबीभरदयाकसकः ।सोऽमयाक कटक कियानचिनप नो वीरषम सभयावतिततवन इतततकः परनतनिन सपरषत सयापरतम ७

अनप च--ो िङया समिीिरतव समत रकयानस चयापीनपष-दकः कौशलमवीविजजनकजयामनबध तथयातीतरत ।शचयारयामममममटतस रनममयानमतपरवीरोदम

Page 49: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िरयाकयामणिौत एव न पमननोदम समयानिशत ८रयावणकः सयावजञम--

रयामकः सतीनवररण रयानरतवपम तनचनतया िकमणकःसमगीवोऽङगिशलभिकतया ननममिकिदममकः ।गणकः क नवभीषणकः स च नरपोकः कयारणिनयानतनथ-िधकयातङनवटकपयावकपटमवमधो ममककः कनपकः ९कतव वनपतकः समतो वनपनतकः ककः सयानथमकतवकियायातकः सपतसममदिघननवधयावकयानहको वनद तमअनत वनतसमननवतो रघमवर रषऽतर ककः वनतमया-नको भ यािनरणक मरणयातीतोनचतयामबमपरिकः १०रयामकः नक कम रत परतीपनवज कोऽसौ परतीपो नजतोवयािी सोऽनप च को न वनतस नकममम को वनत शयायामगम ।आतऽतरयानप तवयानत नवमनतररो मोरो मरयानीदशकःपमङ ननजबयािकनिकत वदोऽनस नोपनर ११

अङगिकः--आिौ वयानरशयावककः समतरददमि धघममभोनननधिमभतदयानपरनववश ितननवरयानतसपष िकयापमरीम ।नकपवया तदनरनकणो जनकजया ितवया तम भमकतवया वनरतवयाक परिरनपमरी च स गतो रयामकः कथ वणमत १२

रयावणकः समयानकपनत--भगन भममममयापतरजगव वयािी कतकः सकमत-तयाियाकः सपत रतया रतयाशच जिनधबमदशच बदशच सकः ।आकः नक तन सशिसयागरधरयाधयारोरगनदयाङगिसयानद रदममितो ननजभमजयाञजयानयातसौ रयावणकः १३

अङगिकः सयाटोप वयानमभनतिमनभनी--कतवया ककयागत तवया कनपकम िनतिको वयानिनयामया बिीया-

Page 50: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नभरयानतकः सपतयानबधतीर कणनमव चनरत नियानसनधयाचमन च ।बयाणनकन नयारत इनत पनततो वयानरवरीडवतकतवया सोऽनप परगवध दममनणसमतपमर ममञच िकश गवमम १४तसिशररण मयारतसमतनयातयानर वयारया नननधकःनकप गोषपिवननिजयािनमव परयावनश िङयापमरी ।सीतयािनशम समभभयानष च वन चयाभनञज रककःपतकःसन भ मवनध वियानर च पमरी रयामकः कथ वकत १५

रयावणकः सकोधम--कम तो रनतयारण कनकमगमयातर तणचरकम तो वकयादकपिवनननपमणो वयानिननरतकः ।कम तो वनहजवयाियाजनटिशरसनधयानसमदढ-तवर मदोदोगी गगनमनधनतषठनदनवजी १६

अङगिकः समिम--सधौ वया नवगनर वयानप मन ित िशयाननअकतो वया कतो वयानप नकनतपीठ िमनठषनस १७अवनर मया रयावण रयामित बयाणया िीयाकः रिषणणम ।भमकतवया तषयातयाम इव शोनणतयामभकः पयाननत त कणठघटकः सरनधकः १८

रयावणकः--वयानरयाधम ! कटमपरियानपनपश--मतमकः पयाियानतभततपनत निनकरो मनिमनि ममयागऽ-पषौ त िोकपयािया मम भचनकतयाकः पयािरणम ववनिम कःदषटया त चनदरयास सवनत समरवधपनिगीनया च गभनो ।ननिमजजौ तयापसौ तौ कथनमर भवतो वयानरयानमिनतवया १९

अगिकः--ततकणयानवषकतकोधकः कमपमयानकः पयानणतिन भति तयाड-

नतवया िोकःतमभयाफयािकनि नयाटनत--

Page 51: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

र र रयाकसवशघयात समर नयारयाचचकयारतरयामोतमङगपतङगचयापमगि तजोनभरयाडमबर ।मन शषमनमि तविीमनि भमणडि पयानततगधरयािमनठत नशवयाकवनित कयाककः कत यानत २०

रयावणकः सपरपञचम--रर शयायामग ! तवयामर धममशीितया कटमपरियानपनमनप न रननम ।उति च--थोतिवयािी ितकः यानि स वधो मरीभमजया ।करतिीकोपन कवनचदरपमरमनत २१

अङगिकः सविगधम--परियारयापररण न शमतया या िशयानन ।दषया ितपनरतरयाण सयाधोत धममशीितया २२

रयावणकः सगवमम--इनद मयालकर सरसनकरण दयानर परतीरयारकचनद छितरधर समीरवरणौ समयाजमनतौ गरयान ।पयाचक पनरनननषठत हतवर नक मदर नकसरकोभकमनमषमयातरवपमष त रयाघव तौनष नकम २३

अङगिो नवर--र र रयावण रीन िीन कम मत रयामोऽनप नक मयानमषकःनक गङगयानप निी गजकः समरगजोऽपमचकःशवयाकः नक रकःनक रमभयापबिया कत नकमम मग कयामोऽनप धनवी नम नकतरिोकपरकटपरतयापनवभवकः नक र रनमयानकनपकः २४

रयावणकः सरोषम--कतव कयानस पमतरकः कव पमननरर गतकः नकनम कत च कमया-नदपष नवषपयानया नवजननमनप मया मनस तव तणया ।ररो पौितपमतरतव बिमधनयागिोऽर समविया-

Page 52: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तसपरयापतो रयामितो नवसज जडमत जयानकरी वया नशरो वया २५रयावणकः--

नधनगधगङगि मयानन न त ननरतकः नपतयाननमयामनया वीरवनतत त िततवमयागतकः २६

अङगिकः--मति कत तम रयामण न म ननरतकः नपतयातरिोक शयानतकतया वतमत स िम रयातमनयाम २७नक कया ध वि रयाघव न च नक बदकः नकममभोनननधकःकरीडयाथ ध कनपपोतकरतरि जयानयातसौ मया ननरिङयानयाकननकयावनरवसनत नक वनत वतव हको िकयानधपनतनबमभीषण इनत परखयातकरीनतमभममनव २८

रयावणकः--बदकः सतम मनि जिननधौ वयानर तयावतया नकनो वलमीकयाकः नकनतधरननभयाकः नक नकनत नपपीिकः ।िगधया िकया िनप कनपनया स परभयावकः नकियागनकःशौयामशच ध ननजभमजज नक कत रयामनयामया २९

अगिकः--रयामो नयाम स एव न भनगनीनयासयावसयापनकिकःडगत रिषणनतरनशरसया धौतकः नशरकःशोनणतकः ।तदबयाियाननतननतयानतबदवपमषकः समनचछिमत धमवघरयाण िपमनमव वसमनवमिमनठत रयामकः कथ नवमतकः ३०

रयावणकः--पनरनमतमनरमयान कमदमन सममदनकनतधरघटनयानभकः कोममतीम गवम ।कःअकनितमनरमयानकः सननत िम षपरयापपयारयािशविनभमजयात नवशनतकः नसनधमनयाथयाकः ३१

Page 53: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अगिकः--र र रयावण रयावणयाकः कनत बहनतयानव शमशममकःपरयागक नकि कयातमवीमनपतिनोिमणडनपणडीकतम ।एक नतमनियानपतयानिकबि ितनदियासीगण-रन वतिम मनप तरपयामर इनत तव तषम कोऽनोऽथवया ३२

रयावणकः--भरयातया म कम मभकणमकः सकिनरपमकम िवरयातसरयारमनतमकःपमतरो म मघनयािकः पररनसतविनो न बदकः समरनदकः ।डगो म चनदरयासो रणममचपिो रयाकसया म सरयायाकःसोऽर व िवशतरमनसतभमवननवजी रयावणो नयाम रयाजया ३३

पररतकः सरोषम--यातया नयाम कपीनदररपती तयावगयाढयानतर-थमयानौ िशकनधर मरती कनधपरनतषठया पमनकः ।सदकःपयानटतकणटकरीकसकणयाकरीणयाध िसथिीवनभयानजनपलिवन झनटनत परयाफोटदजमनटकः ३४

रयावणकः--सवय म सम समत कनठनया वकथिी समगननभमगन मममव िनतममसिररयावतोनितकः ।रिोनतकपतमरीधकमपजननततरयासयाङगनयानिङगन-परयापतयाननिररपरसयािममनितनशचनतकः स मऽनो नरपमकः ३५

अङगिकः--र र रयावण शभमशिमथनपरखयातवीयमकः कथरयाम ोदमनमरचछिसीिमनि चतनि मति तथया ।रयामनतषठतम िकमणन धनमषया रया कतया िनघितयातचयारण च िनघतो जिनननधिमगधया रतोककः पमरी ३६

रयावणकः--

Page 54: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नमया तव विनस परचनणमतबियानरमयाकितशवरया-छिषयापथवया नररणकनशपोभम मयाङगियाङगि ।अनषयाममरनदषया बिकथया मदबयाहसयारयाििरयामशचनदपमरया नपरयापररण सनध नवधत कथम ३७

अङगिकः--नशरोनभमयाम िवीकः नशव इव न त ियानत पमनकःपरबनध पशयाबधकः सरस इव कियाससमभट ।नरत तम बरमतवया मम जनकिोिमणडनवज-फम रतकरीनतम तमभतज कमिबनधोकः कम िवधम ३८

रयावणकः--कतव वयानितनदभवो रघमपतिमतकः स वयािीनत ककःको वया वयानर रयाघवकः सममनचतया त वयानिनो नवमनतकः ।तवयामबदधवया चतमरमबमरयानशषम पनरभरयामन ममहततन कःसनधयामचमनत म ननसतप कथ तयाततवया नवमतकः ३९तवददोिमणडपरचणडपरनतरनननवनधपरौढबयाहवोकः सरस-चछििकरीडयापरवीणनथरपरशममरयागवमननवयामपक ।ितोऽर रयाघव तविपघनघणयावयासवयाियागिोमकःपमतरकः समतरयामसनोकः पिवगबिपतनयाममतशचयागिोऽरम ४०

रयावणकः--दभगनयाकः नकि बयाितयाितरवो रयामण सयादमतवच-नशछिनि च पमरयातन नशवधनमतदीयमममनददशत ।नयासीितिनयागत शमनतपथ विनोकधमधवजकःपौितकः करकनिमकरीकतररकरीडयाचिो रयावणकः ४१शरयाकः शोतरपथषम नकः कनत कनत परयाञचकः पि चनकरतषयामव नविघ सयामसरनण जयागनतम िकयाभटकः ।ददोममणडिगयाढपीडनवशयाननिपनिरतिचछिटयाकः

Page 55: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

शकयामकम रननत शकरनगररदयानप धयातमदवयाकः ४२वषतकत हतषम मधमसम जवयािगनकः फम नटतवया बनर-वयामकरीणतषवनिकषम िवनिनत दषयानप रयामयापमणम ।नचतनयानितन तिनधक बरहयाणमपरीण-तम ककः परथमया मयाननषम मरयावीरया वरयात ४३वीरोसौ नकमम वणमत िशममनशछिनिकः नशरोनभकः वकः पजयाथमसममतसमको घटनतम िव टवयानङगनकः ।सतरयाथवी ररकणठसतरभमजगवयाकषमणयाोदतकःसयाटोप परमथकः कत भरमकम नटनभकः नथतवयानतर वयानरतकः ४४

(अतरयानतर परनवश) परतीरयारकः--बरहनिधन नष समतषणी बनरकः थीतया वलप जलप बरपत जडमत नषया सभया वनरिणकः ।तोतर सरर नयारि तमनतकथयाियापरि तममबमरो ।सीतयारलिकभलिभगनहिकः वथो न िकशवरकः ४५

अगिकः--(कोध नयाटनत)फजमनददवयासतबयाहवनतकरनवगितकधर तकः नशरोनभ-ितवो रयामकः कनरषतमनचतबनिम भतसघयातशयातया ।रनयानतक नयागितवयामनतपरषरषया तयातककयावनशषकःपरोदतोदतपयािपररतबहनशरकःकनिम ककः करीनडतोऽनम ४६अनत मतनतनमनयामम शतोजननवतरकःनतमनङगिनगिोऽपनत तनदिोपनत रयाघवकः ४७मरयामममदत कतया नवरिगिगिदतिसभतधयारया-धौतशयानघरपरसयािोपनतजजगजजयातनमथयामनरमयामकियासोलियासनचछियावनतकरनपशमनोतसनपमिपनोदमरयाणयािोषणया चषयानमि त फिनमर नगरीरकण तपरयासकः ४८सीतया ममच भजव रयामचरण रयाज नचरयादभमजतया

Page 56: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िवयाकः सनतम रनवभममजकः पनरभव मया यातम िकयापमरी ।नोचदयानरवयानरनीपनतमरयाचञचचपटोतर-ततनममनषनभरगसगरगततततफि िपस ४९दषकः नक रघमननिनो ननर पमरया नक च तवया न शमतोऽ-रण नक न नविनमबतोनस न पमनमयामगत नथतोनस कणमतलिकशवर ममच मयानमनि शमतवया वध वयानिनकःसीतयामपम रक रयाकसकम ि ियासतवमङगीकम र ५०

(कपककः) रयावणकः--मरतवददमभोनिकणघनटतघोरशवथमनयाननसगनोिगण परसभममरसया पीतगगनकः ।नश िवदीची ननजभमजवनोददयामकनरणी-म कम वमनवीरकः मरनस कथमयासीददशममकः ५१आकनधयािनप कणठकयाणडनवनपन दयाक चनदरयासयानसनयाछितम परकनमत मव झनटनत तरमटनचछिरकःसनततौ ।अमर गनितयाशमगदिवचो भगनभरम वया दभ-दकतरषववमनप व स भगवयातनम परमयाण नशवकः ५२ऽरपनवमकया पररयारमभजनमया नछिननध मया नछिननध मयानछिनधीतमनतिपरयाकः पमरयानरपमरतो िङयापतमधौिकः ।त भमौ पनततयाकः पमननमवभवयानयािोक मरनोऽपरया-नयानचषनत इम नर नो वनमनत परीतयाटटरयास वधमकः ५३मि पच ततशचतमषनमनत सकसननिवशकः नशरकः-पमषपरनतमयाविोकननमतरचछोनणतरञचनत ।रतपशमवशन मनरम िशम मधयामनमयािोक-छिमभोरदभमतसयारसकरनसककः कनम तमतो रयावणकः ५४िकनदकः समधीरवीरपिवीरमो न गमो नगरयातनमञजमहवनत चनदरयासशकियानमौिीन पमरयारकः पमरकः ।

Page 57: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

भीतया मनिनशोिोऽनप िरनतरव ततर कणपरयाणयादशच निदकया तनमतनमशवयासयाननििवीनपतकः ५५

अगिकः--(सयावजञम )आतया मतकरोमनवकमकथया पौित नवतयानरणीिर नक न ननपयातननत िरन वधवभीतयाकः नसतकः ।कियासोदरणन भयारवरनपरौनढतवयानवषकतयातण ध वणम नक च नकनचिपर तपौरषयापिम ५६िोिमणडयानरतपौतरनभकमरभवदनमनपमितो ममनन-तदबयारोवमनमनचछिनतपरशमनया ो रयाजबीजयानतककः ।शौ ध शौमरसयामबमधभमगमपतगयामसोऽनप नयासीजजिततजो वडवयानि नकमसौ िकयापनतकः पलविम ५७र र रयाकसरयाज ममच सरसया िवीनममया मनथिीनमथया नक ननजपौरष घटनयापरयागलभमयारभत ।एनया पशनस नक न नकनिरगणरदीतिोनवमकमयासनया वयानरभतममरदभटभमजतमभयागनभीमया पमरकः ५८

इनत िकयाभटममतकटवयाकरनधनकप िकयामयातकनिगिो ननषकयानतकः ॥

इनत शीरनममनियाटकऽङगिीनधकपण नयामयाषठमोऽङकः ८

अथ नवमोऽङकः अथ ननजपरतयापपरचणडसमरोतसयारपनरपणम िकयापतकः--

शमतवया ियाशरनथकः समविकटक सयाटोपमधत धनम-षकयारकः पनरपरननत ककम भकः परोचछिननत कौकपकयान ।अभननत तथव नचतरफिकिधकयापत ततपमन-वयिरीकम चपतरवनलिरचनयावधगधमधत करयाकः १

(ततो ननजरयाजमननिरनशरथमञचमयारहय)

Page 58: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िकयाया कतवयान नर नवकनत िगधयागपमचछिकः पमरयाकोपष परनतभयानत वयानिसदशो नन तिीकः समतकः ।शयामकः कयामसमयाकनतकः शरधनमधयामरी स सीतयानपरकःपरतक नरपममीकतीनत ननगिनमचनथतो रयावणकः २

ततरो मनिोिरी--दषटया रयाघवमव रयाकसवनवचछिनिियावयानिजयानकया ननजवलिभ परम परमयाणमयािोक च ।कयाकनती ममहरयातमपकनवज भग च ममगधया ममह-धयामवनती ममहरनतरयािपनततया मनिोिरी समनिरी ३वनियारवनियारकवनिवननिमनियारमयाियामकरनिनबनिनमनिोिरी चरणयारनवनिरणतकरयानककम रतयामनषीत ४मनिोिरी अञजनि बदधवया रयावण वनरनवदयावण नवजञयापनत--िव

!तव बयाहदतचनदश रनगनरभरयामतया जगदभकककःपमतरकः शकजीतवत रणनधनमन बिी वयानिनजत ।तदयाजनिबिया बियािपहतया िया सया जयानकरीिकयाया ररसीतमवयाच वचन मनिोिरी मननिर ५

रयावणकः--(ननजभमजयाडमबर नयाटनत)नक त भीर नभया ननशयाचरपतनयामसौ नरपममत मरयानयाग समरोदत न समरयानतषठननत शकयािकः ।मददोिमणडकमडिोदतधनमकःनकपतयाकः कणयानमयागमणयाकःपरयाणयान तपनवनकः सनत रण नषनत पशयाधमनया ६

मनिोिरी--(सभ रयावणोनितपदयाथममपशनती भयानवनयानदती पदयाथममवगम) अरो परयाणनयाथ ! िकशवर !

नकनमनत वकपोिकनलपतरमगियाियापरयातमनो वधमनस ? शयानत पयाप परनतरतममगिनमनत वनचतममतपयाद ।

Page 59: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

एककः समगीवभतकः कनपरनिवन पतन चयानप िगधवयायाततषणी तियानी िशमम भवतकः नक कत वीरवगयकः ॥परयापतोऽसौ पतनयात सकिकनपबिवयामनधमममलिङघ ोदमतव सीतया ममचममचतननशमकथतपर सी रयावण ७

(मनिोिरीकथनन नकनचतसभो रयावणकः)शमक च सयारण वीर ित परथयाप रयावणकः ।रयामिव नशनबर मतर चकऽथ मनतरनभकः ८

ततर नवरपयाकनयामया मनतरी--(सनरतम)िव तवया परनत सपरनत परनतभटपरोलियासन नो ममििवया परनतपदत नरतनमि मयाद मनतरणकः ।सीतयारकणिकिकमणधनमित यानप नोलिनघतयारिोलिनघतवयानरनधकः कनपकम िकः सयाधध स रयामो मरयान ९यावददयाशरथनम पशनस मम यावनि पयाथोनननधबद यावनिमया न पयावकवशया िकया ननरतयािकयाम ।यावनिव ननजयानमज समचनरत यात कम ियाङगयारतयातयावदयावण िोकपयाि तरसया सीतया परचछियानघयाम १०

रयावणकः--(सयाशचमम)एत त मम बयारवकः समरपतिनोिमणडकणडररयाकःसोर सवमजगतपरयाभवकरो िकशवरो रयावणकः ।सतम बदनमम शणोनम कनपनभकः पशयानम िकया वतयाजीवनदभनमनर दशत नकमथवया नक वया न वया शत ११

नवरपयाककः--रयाजननवषयाि मयागयाकः पश--आजञया शकनशरोमनणपरणननी शसतगरयाणयामनपभनतिभमतपतौ नपनयानकनन पि िकनत निवया पमरी ।सभनतदममनरणयानव च तिरो नदगवरयालिभतयाचिष न रयावणकः कव नम पमनतवकतर सवत गमणयाकः १२

Page 60: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयावणकः--(ध ममविमब)मनतनवमपनशचतया मनतरी रनतममनतरी नवियानसनयाम ।परयाकमकसयारयाणया मयानननया तवनसवलिरी १३

अथ मरोिरो नयाम मतरी--रयाजनममसमया वयाचो मधमरयाकः क न नपरयाकःतव कोिकमयाकः नकनतम नतया वसनसगम १४नपरया वया मधमरया वयाक च रमतषवव नवरयाजतशीरकण परमयाणनतम वयाचकः समनककम शयाकः १५नवभव भोजन ियान नतषठननत नपरवयानिनकःनवपतौ चयागतऽनतर दशनत िम सयाधवकः १६अग परतमतनयाशयानया मकतया परमो गमणकः ।तथयानप परभमभतियानया मौयामनििममचत १७रव तमनतनभकः वयामी परयापत वसनयाटवीमपशचयानमकतवमयापनिरदतम ध शकत कथम १८नदशच िमतरी च िकमीशच नननतनदमषयामसमकम मयारयाशच वननतया रयाजनिनथरौवनयाकः १९ितोतसयाररकयातऽनप नचतगरणकोनविकः ।सत नविगधभममजनत नपयाकः कणयामनतषटपिकः २०पनदनी कयाननतमयापि सकोच च कम ममदतीन भवननत नचर परयाकः समपिो नवपिोऽनप वया २१

तथया च--समरजयानिनभरयाचयाययनवीनतशयासत नतरधया मतमऐनरक चयाममनषमकयाखमनरकयाममनषमक तथया २२ऐनरकयाममनषमक ततर शयासतयाणयाममतमोतममआममनषमक ततम यािनरक चयाधमयाधमम २३जजञयानयातवयानमन रतवया भजनत मनतरणकः नपरम ।

Page 61: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नवषशसतयानिनभकः शयासत तिनरकनमनत मतम २४तमलकः समनदजवधरयाजञयाभगो मरीभमजयाम ।दध दभवतपयाप न शषो वतिम ममरनत २५अपरयाध नवनया मनतरी परभमणया पीनडतोऽनप सन ।न वरप कवनचदयानत तियाममनषमकममचत २६रयाजगरणशतिोऽनप मनसयानप न नचनतत ।सनचवकः वयानमनो नयाशमनरकयाममनषमक नर तत २७शमकशच सयारणो वीरशचनरकौ मनतरनौ तव ।वयानरी तनममयाथया रतौ ततर नथतयावनप २८आवयामयाममनषमकौ रयाजननवरपयाकमरोिरौ ।मनथिी िीतया तण ध नो चत सरचरौ तव २९

रयावणकः--(सभ सनशरकःकमप वगत वया वगतमवोचत )

नीनतशयासतनमि शमतवया कम मभकणमकः कवनचदबिी ।रननत चनमयामतो मद परथम परषतयामम ३०

नवरपयाकमरोिरौ--(परभोकः नशरकःकमपनयािनतगम-तमनभपरयामवगम)

नीनतशयासतनविो धमध कवि नपतकः पमरकः ।पठनन मवरयाजयानिपमरतो न कियाचन ३१रया नयाथ िकशवर ! नकनमतयावोकः शदयानधकयानरणो-वयरपशकयाममकम रनस तऽन िम रनधकयानरणकः पयापयाकः ॥

उतिञच--न सपम मम रति न िमष किवर ।न परजयासम न भपयाि धन िम रनधकयानरनण ३२तऽपनधकयानरणकः पयापया नदषननत ननज पनतम ।आवया तथया नवधौ नव भवयाननप न मढधीकः ३३

Page 62: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ननमतिरतयानपमतरयाजभयारयानतषठननत वरनवरयारसयारयाकःनबडयािवनियानरतिम गधममदयाकःवपननततमढनधकःनकतीनदयाकः ३४

अनप च--उतयातयानपरनतरोपनकम समनमतयानशचनवलिघनवधमनकमदयानकणटनकनो बनरननमरसननवशषनसरतयान ।अतमचयानिमनितयाशच शनकरनियामनभतिमयाियाकयार इव परोगचतमरो रयाजया नचर ननित ३५

रयाजनकयामवशयानदरदसगरोनप रयाजञया शमदनयाशमद-सगरकः परोजनरीनोऽनप कतमवकः । परोजन जननत

कवनचतकयाि । अतर भगवयान भवतयानमषकः परमयाणमणयाङमौनिकः ॥जीणतपमतकटकयािकटकवि पिमष रठयानमनमथनीत भयासमरभयािनतरतनमतया कलपयानतियावयानिकः ।कः शतिया समिकतोऽनप शनशन शियातमजया वधममनीधत कौतमकरयाजनीनतननपमणकः पयायातस वकः शकरकः ३६निगवयासया नि तनतकम धनमषया शसत च नक भमनयाभमयाथया नकमङगनया नि च सया कयाम पर दनष नकम ।इतनोऽननवरोनधकममननरत पशननिज वयानमनभङगी सयानदनशरयावनदशकि धतऽनथशष वपमकः ३७बरयाहण मनतरण दोण शमद वीर भनवषनत ।गमर िमनोधनतकतवया थया तव मया तथया भव ३८

अतरयानतर मनिोिरी रयावणन सर िमयानया मरमरवयाणीनवियासिीिया अशोकवननकयामयागम जयानकरी-

थयानमयाकमोपनवशयार ॥परयाणनयाथ िकशवर पश--

मनिोिरीजनकजयाङगमनोररतवभिोनत कोनप नि नयाथ नवचयार तवम ॥

Page 63: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयावणकः--मनकः नपर पनरमितव भिमयाखया-तङग नविरिम नरतमकः सरसीररयाणयाम ३९रप तवयायाशच न कोनप भिकः ि नपर मदचनन मयागयाकः ।सीतयाधर वया मधमर िशयाो रयामो रनमषतथ वयाथ सदकः ४०

मनिोिरी--(सकरणया िकयामनधनकपनत)

नवभीषणकः पयापकथयाननमगनकः वयापयाकम िोभदनि कम मभकणमकःरयाजयानभमयानी पनततकः किक िक ननमगनयानस गभीरपक ४१

इनत ननषकयानतयाकः सवत ॥इनत शीरनममनियाटक मननतरवयाक नयाम नवमोऽङकः ९

अथ िशमोऽङकःततकः समनिर मननिर परनवश रयावणकः सयानमचरकः-

भो भो िकशवरयानमजीनवनो जनयाकः शणमत अरनमियानी मयाया-परपचरचनयानभजयामनकरीमिमसमरनभफरीतिोममिियानित-

नवरयाजमयानपीनोनितकम चकिशोपशोनभतोरकःथि िमयान-तनमधमरयाधर पयायानम ॥

मयायानवनोऽनमचरयाकः--दोचत िव ।(रयावणकः)

अथ रजननचरशो रयामसौनमनतरमयाया-नवरनचतनशरसी तदपियावणपणत ।गििनवरिरति परतपयम तनतर जनकिम नरतमरग थयापयामयास पयापकः १

(जयानकरी)सबयाषप, नशरकःसरसीररदमयािोकनत-

Page 64: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अरर जनकपमतरी फम लिरयाजीवनतरीननसनििधयारयागभमननमममतिरयारया ।रमणमरणभीतया मतमनया नक न नीतयाहििरनजयािकः सिरदया नवशयािकः २

(रयामनशरकःकमिमनधकत)रया रयाम रया रमण रया जगिकवीरतनतक न मरनस ।अधरमधम मिी कयामकिीषम पीतवया-ऽमतनमनत िवयािीतीरवयानीरकम ञज ।नकममतपनरपण ध शीणममपमबरऽकम -तम इव ननर शतरम नयाथ मशयानस घोरम ३

रयावणकः--नशरोनवररशोकमोररोषपरमयाकम ियामयाियापरयाशवयासनत ।जयानकरी-सतवर परयाणयाततिम नमचछिनती भोकः परयाणयानधनयाथ रयाम ।अरर मधमरवयाणी नक न वकतरयारनवनि ननकमिोत नो मिङग नवियासकः ।अमरपमरवधनया वलिभोऽदयानप ननवरजतम परमरसो म तवियानिङगनन ४इनत रयामनशरकःकमिमयानिनङगतमनमचछिनत, आकयाश कोियारिकः--न िम न िम सीत रयामभपयािमौनिकःसमरनशरनस वधो न नपरत कियानचत ।पश कथमनप मयातमयाम ननशयाचयानरणतवरर रर ररभतिष मयायावयातयारकः ५

इतयाकयाशवयाणीशवणमयातरण नशरसी गगनममतपत ननषकयानत रयावणन सर ॥

जयानकरी--

Page 65: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

(सरषध, सतरप च) अन परमधनममनण कपयातरनगनण सरम नकनमतदभमतनमनत ।

सरमया रयाकसी--(सिम)जयाननक तव न जयानीष रयावणयानतियारणयाम ।मयायामयासयाद मया भषी रयामकः कयाम स जीवनत ६कोियारि कयारिमिमियानया रषयारव सजजतमरगमयाणयाम ।आकणम याकणमनवशयािनतर रयामयागमयाियातमननशयाचरयाणयाम ७नवरम नवरम शोकयातकोपमयानोऽथ रयामकःसतनपशमबनध रयावण मिमनतवया ।बिनभिमपिनीिकः कोमिकः कोमियानङगतविधरमधमपयान ह कनरषतजसम ८

जयानकरी--कयाम जीवनत म नयाथ इनत सया नवरर जरौ ।परयाङमतवया सतमयानत जीनवतयामीनत िनजजतया ९

रयावणकः--ततकःपमनरपशोकवयानटकया परनवशनत मयारनयारयाचनभनिो रयावणकःसमरसमनिरीनभकः पनरवतकः सीतयाहि नवकयारममतपयािनतमम ।

भो जयाननक पश ।अमचणडचपटघयातपनततविमननतकम मभथिथिोनममतिसरतिमौनतिकितयातोमयानचमतयानघरतनयाकः ।एतयातवतपिपदषटपिवधपरयायाकः पमरनधो धमवसीत समपरनत सगत तव सतीचयानरतवलिीफिम १०सीत पश नशरयानस यानन नशरसया धत मरशकः पमरयातयानन तवतपिसनशतयानन समभग कमयािवजञयास ।शमतवव परियारिमपटवचकः नमतवया रत रयावणननमयामलयानन नशरयानस तयानन तव नधकसयाधवीवचकः पयातम वकः ११

Page 66: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

भनवतरी रमभोर नतरिशविनगियाननरधमनयास त रयामकः थयातया न मनध पमरतो िकमणसकः ।इ यातमचनवमपिमधमनया वयानरचम-िमनघषठि षषठयाकरपरनविोपयातपठ पमनकः १२

(सविगधम)र र िङश िौलयात नतरपमरनवजननो मया परतीषीकः परसयािमया मया नछितवयालपबमद न िम भवनस व परयाकतकः परयाणरककः ॥मयारयार मयानवतयारीवमरमनिभमवया शयानपतोसीनत कम द मधयामनमीशोपनमननत भश सोऽममचिमशयाकः १३अधध चतनस जयानकरी नवरमतधध च िकशवरकःनक चयाधध नवररयानिकः कवितधमञच रोषयानिकः ।इतथ िम नवमधवशसवनतकर ियार समपतो-रक वनद तम पयारिगधमपर िगध करीषयानगननया १४ममगध मनथनि चनदसमनिरममन परयाणपरयाणौषनधपरयाणयान रक मगयानक मनमथननि परयाणशवनर तरयानर मयाम ।रयामशचममबनत त मम च समममनकन चयार पमन-शचमनमबषयानम तवयानन बहनवधमममञचयागर मयानननन १५

जयानकरी--नवरम नवरम रककः नक वथया जनलपतनपशनत ननर मिी कणठसीमयानमनकःरघमपनतभमजिणडयािम तपिशयामकयानत-िमशमम भविीो ननषकपो वया कपयाणकः १६

पश--मदयाननयाभवदयामकः सीतया रकतम त व ।पश तवतकम िनयाशया मया रयामण भ त १७

इनत रयावणो ननषकयानतकः ।

Page 67: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ननजमननिर नकनत सम नीतवया (वगत) मरयानत परपच-ममतपयाद नन जयानकरीमनमभनवषयामीतवधयाम-भरीननकःसयाणशधवननगणतमरगनिनफरीतनयािकःसयाननि रयाकसनदकः कटकभटभमजयाफयािकोियारिन ।िकयामयाप म रयामकः वमभविथो मयाया रयावणनछिनियानमरनो िधयानकः नशरनसररभरषवकतकः पञच पञच १८

एवनविो भतवया पमनरशोकवननकया परनवश रयावणकः--िकयाभटोऽथ रघमननिनवषधयारीपयापो जगयाम पमरतो जनकयातमजयायाकः ।नयामयानप कम त इचछिनत त रपया-िनयाङगनयापररण न मनकः कियानचत १९

जयानकरी रघमननिनवधयानरण तमयािोक (सरषमम)सयाकयाियािोक रयाम झनटनत कम चतटीभयारनमरयानप रषयाम-िम तथयाोितिोभयाध िरिनितकम चयाभोगचिोनितयाङगी ।धनयार परयाणनयाथ तज रजननिचरनचछिनिशीषयामनण गयाढमयामयानिगयाद ि जनर नवररमरयापयावककः शयाननतमतम २०

इतयानिनगतमनमचछिनत--रयामवषधयारी रयावणकः--(सनवषयािम)

भतवया ततोपवसर जनकयातमजयायािकयापनतममकरकतमशरयातमरयायाम ।किीबो नवशीणममनणिणडमतकः मरयातमकःपयापयाततकः नशव नशवयानतरधीत दयाक २१

जयानकरी--सरमोपिशयादयावण रघमननिनवषधयानरण मतवया (सनवषयाि)

जयानकरी--रयाकयाश ! रया धरनण ! रया वरणयाकम ! वयाो !

Page 68: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

वतयानम धमम ! कथमयागतमयातमनयाथम ।(आकयाश) मनिोिरी रघमशरयारतरयाकसनदचमनमबषनत तवमनप वतनस ततर रयामम २२अथ ननजकनिमननिरथो रयावणकः--(वगतम)कतकतनप रयामतव वतममयान मन नथतननरधनतव तयाकः सवयामकः पयापमियाकः परवतकः २३जनथयान भरयानत नवषमगतपणयारतनधयावचो विरीनत परनतपिममिशम परिनपतम ।कतया िकयाभतममवमिनपनरपयाटीषमघटनयामयापत रयामतव कम शिवसमतया न तवनधगतया २४

इनत शीरनममनियाटक रयावणपरपञचो नयाम िशमोऽङकः १०

एकयािशोऽङकः ।अथ ततर समवियानदकटक िकयापतकः सकयाशयािनधगतितमङगि जयानकरीवलिभकः पपरचछि । अ ितयाङगि !िकशवर सननधनम जननतया परीनतकयानरणी यािनमप-

कयानरणी वया ॥अङगिकः--

रयाजन सवमथ मनमपकयानरणी पमितयापत परीनत-नरनत भगवयाननरोियाररणम रनरणयाङश रतदमरतवयात ।उकया रथो भषनमनथमयािया भमयाङगरयागो गजचमध वयासकः ।एकयािथऽनप धनयानधनयाथ सखौ िश नतरपमरयानतक १

रयामकः--(नवर)भो मरयावीरयाङगि मवरयाज वयानरभटयानबरनर । भो भोकः

समगीवसननकया रयातरौ सयावधयानतया थयातव शवकःसनोि रयाम समरोतसवो भनवषनत ॥

Page 69: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अङगितथव करोनत । कटक शयानौ रयामिकमणौननरनतम रयावणन परनरतया परभञजनी नयाम रयाकसी ॥

उतयातियारणसमतीकणकपयानणकयासौवीरयाटवीषम नननश ननभमरतकः शयानम ।दषटया समिशमनगमरभरमणन गमपतरयाम ननरननम कथमद वर वरयाकरी २ततरयावसर परबमदमगि वीरमवगमयाधीर पमनगमनतमममदतया परभञजनी।

अङगिकः--(सटोपम)मया गयानतषठ ननशयाचनर कणमनप नथतवया पमनगममतयातरयात भमजनवकमयानिजगनददयावणो रयावणकः ।अदयापङगिबयाहपयाशपनततया मढ नकमयाकनिसनसरयाननतकमयागतव रनरणी कतवया पनरतरयात ३कटक वयानरभटयातदबोरचीतकयारमयाकणम भरवरव-िनोतमभयाफयािकनिमनभनी सयाटोपममतपयानटतम-िोगशिधयानरणकः परचणडकोियारिन िङयामयाकम -िनतोऽकपयारव यानमनयाकः पर गतयाकः ॥िकयाया रयावणकः सनोिमयासयाद वयानरवयानरनीको-ियारियामपममनचछिमतकः समरभमौ कटकममतकट परथया-प िकयाबिनशरपय धकमयारहय पमरकःनथतन मरो-िरण मनतरणया सर रयामवयानरनीमनरमयान पशनत म ।

ततर रयामकटक वयानरयाकः--िनतोनिवयानरया जिननधौ दषटया रण रयाकसया-नमतपयाटयाशम नवमयानमव जगहकः पथवी समया चनकर ।दषटया त च नवभीषण रघमपत तरयारीनत वयाक तियाशमतवयासौ रनममयानमपत तरसया परीतया ििशम वम ४

िङयाया रयावणकः मरोिर पचछिनत । भो मरोिर !

Page 70: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कियागतो रयामोऽमयानभनम नवनित रयामयागमननिनम ॥मरोिरकः--(सीतया परचछितम रयामयानत बमदया सयारसमविमब)

रयाजलिकशवर !नञचदभवि चिनतकनतधर कमभतसमतयाणमवतरदनरवधनविोचनजिपरयारबधवषनोदमम ।परोिचतकनपवयानरनीपिभरवयाधतधिीपट-चछिनियानितपथ कथ न नवनित तजजतरयातरयानिनम ५जपरयाण रघमननिन धिीकिमबयातनमत निनश ।शनशपरभ छितरममिीक बयािया सनोि रोनिनत चकवयाकरी ६

सरयायाथमनमनदपरित छितरगजतमरगयाविीसभवो रयामिव ॥रयावणकः --मरोिर ! रयामकः कम तरयात ।

मरोिरकः--िव ! पश --अङ कतवोतमयाग पिवगबिपतकः पयािमक रनतम-भममौ नवतयानरतयाया तवनच कनकमगयाङगशष ननधया ।बयाण रककःकम िघन परगमनणतमनमजनयानपमत तीकणमकणोकःकोणनोदीकमयाणतविनमजवचन ितकणनोऽमयात ७अनप च--भरभङगयादबदनसनध रघमपनतरवतयादबननिनया वनितोसौनवषत मयातमि तवनच पमनरनमज मनतरणो ितकणयामकः ।बयाण ितयाधमदनषतव जनपशमन िकमण सनमतो कःसमगीवगीवबयाहकः कतचरणभरकः सोऽङगि रयावणोऽम ८गगन नगनित भनमनगमनितया नगनितया निशकःसनरतकः पिवगकः पीतयाकः सीतयापनतपियानमगकः ९िव मरोतपयात पश मधननिनऽनपकवनचनमीनकः कवनचनमषकः कवनचलिनमबतकनतकया ।कवनचनमगनशरकः सयादध नभो वयाधगरयात १०

रयावणकः--(सयाभसम)

Page 71: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

अरो मरोिरयामयात नकमथध वलगसपश-परतयाप ससोढम रनवरनप िशया न नवभम-ननममजजतमनमजजतपरजिधौ पवमजिधौ ।रनरकः शत वयाधधौ ननवसनत नरमयादौ पमरररोनवनरनञचकः नकञचयानप वननजकमि ममञचनत न वया ११अतरयानतर थया रयावणो न वनत तथयाशोकवननकयानथत-नवमयान जयानकरीमयारोप रयाम िशमनत म सरमया ॥नविरिम नरतमदमनषिमशगीवनरपौ बभौसमनीिव मनोरम तमयाि मधमपयाङगनया १२

ततर रयामकटक वयानरयाणयाम--रमपरयाकयारजघनया रतदमनतिम षकनिनीम ।िकयामक नतरकट िदशमवमननतयानमव १३

िकयाया रयावणकः । भो मरोिर ! सवयममननतरनभकः परबो-धतयाम वीरकः कम मभकणमकः ॥

मरोिरकः--ियाजञयापनत िव इनतननषकम कम मभकणमननदयाि जगयाम ।

ततर कम मभकणमनपरया-नवरम नवरम तण ध कम मभकणम कणयाम-नििम तव नननयािरष ननदया जरयानत ।इनत कथनत कयानचतपर सी परकमयाणयामशकगिकरनध रनतथ परनवषम १४ननदया तथयानप न जरौ नि कम मभकणमकःशीकणठिबधवरनकनिरकयानमनीनयाम ।गनधवमकसमरनसदवरयाङगनयानया-मयाकणम गीतममत परम नवननदकः १५

वकटक मयारनतकः--

Page 72: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

जमभयासभयारभीमभरमकम नटतटनटतकम मभकणयामटटरयास-वयासवयाकोशवकतरवनतकरचनकतपरयानणपमणपररोरकः ।िीियािोिनमणयािीमिम नमनथिसमतयासङगभपयािरसकःपयायानतसनिरपवयामचिनशरनशरकःश रो रयामचनदकः १६

िकयाया कम मभकणमकः--समपतोनतथतकः कविन पिशिजयाितीवरयासव पनरनपबनिनप कम मभकणमकः ।तनपत जगयाम न तथतवित समरयायागगया नपबयानम ममनया सर सयागरण १७

वकटक रयामकः--उपनथत वीक तमयार रयामो िकयानशरोनननममतजयानमिघनमभो मयारत नतरममितमतनतकनितवयािीतस च कम मभकणमकः १८

कम मभकणमकः--( रयावणसमीपभयागमयागम ) भो रयाजन !दनप नकनतपयाियानयामयाजञया सवमतरगया वम ।तथयानप शयासतिीपन सचिनतवनीशवरयाकः १९

(रयामया जयानकरी िीतयानमतनभपरयाकः)रयावणकः--

इि भरयातवचकः शमतवया तथतयार िशयाननकः ।शयासतननकःसशया वयाचकः सतया क न वलिभयाकः २०

जयानकरी न समपम यामीतनभपरयायादयावणकः--( सयावजञम )उनतकपतफनटकयाचिनदनशरशणीननघषयाङगि-रनभकः पीनतरकः समरयासमरभपरयापतपरनतषठभममजकः ।सगयाम मम कम मभकणम नवजकः नक तवदभमजयाडमबरकः ।परतयाशयानशनथिोमर वरज पमनकः वयापया ननदयािम २१

कम मभकणनो भीममयािमब--रयाजनमयागया नवषयाि पनररर बिवनदनदषकः शोकशल

Page 73: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कलयाणयानयाशनतयामरमरनमकया नो भवनत जरयानम ।ककः कयािकः को नवधयातया नकमनरकम िभ को मकः क च यामयाकःको रयामकः क कपीनदयाशचिनत मन रण रोनषत कम मभकणत २२

रयावणकः ( सयाननि ) मरयाबिपरयाकम रयाकसभटकःपनरवतो रणपरयाङगणऽवतरतम वतसकः ।

कम मभकणमकः । (सोकप) तथया कतवया--अन कनपकम िमलियाकः नक ममधया यात भीतयाननर जगनत भवनदभममदत कम मभकणमकः ।अनप जिधरपोतो िनढ नक वलपकम लयामनप मशककम टम मब कसरी नक नपननष २३

अनपच--नयार वयािी समबयाहनम रनतरनशरसौ िपणतयाटकयारनयार सतमकः सममद न च धनमरनप ततमबक तवयातम ।रर रयाम परतयापयानिकविमरयाकयािमनतमकः नकियारवीरयाणयामौनिशलकः समरभमनवचरकः सनथतकः कम मभकणमकः २४

(ततो गगनममतपत)समगीव बयाहमि पिवगबिपनत कणठिश भमजननकपवया ननषपीड गयाढ रजननचरपमरी सिधयानो जगयाम ।सयाननि कम मभकणम तिनम कनपभटत तण ध सकणधघरयाण जगधवया जगयाम वनशनबरममिर कपमरणयानभत २५ननकःशवोतसज बयाषप ननकमिोशचयातमनो वयानर ितवयाकतवया िकोपगढ सकरणमपमनभयामनव नीतवया नतरशिम ।कोधयानधकः कयािमनतमकः परिहतवरयाङगयारनतरो नवकणध-नशछिनिघरयाणोऽवतीणमकः पमनरनप समरपरयाङगण कम मभकणमकः २६त दषटया जीनवतयाश नगनरवरकम रर तरतनचतयाकः कपीनदयाकःकनचतपयाियानतवयातपरचनितपवनयानिोनितयाकः चरननत ।

Page 74: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कनचददोिमणडचणडभरमणननपनततयाकः शोनणतयानमनदरननतपरयाणयान कनचत परवीरयाकः कथमनप िधनत फरीतफतकयारनभनियाकः २७उनतकप शिमज नतरपमरयानतकसरयारकतमनमव कोनटतनडतपरभयानभकः ।घोर जविनतममरनस नकपनत म रक-तयारयापत तनिपमणया रघमणया ननरतम २८कोधयागनजयामठरयागनकः कनपनशनबरगतो ममदर वयािियानोवकतर नननकप कोनट कविनत भटयानमतकटयानकम भकणमकः ।कयानशचतपदभया नपननष शवसनसरचरया वयानरयाकः कणमरनधया-ननिगमचछिनतक एतयानपमनरनप िशनशचनवमतयाननत घोरम २९सवन सयानदनशनबर वकरण धमनव-नवयातयानन कटक तत उतरण ।समगीवमव कनपवीरवरषम सतसमजगयार कोपकनितो मनध कम मभकणमकः ३०तयात नविोक नवषमथमथयागितगयारतमतन भमनव पयातनतम शतरममममतिोऽनप ननकःशवसनत याविसौ कपीनद-तयावदबबनध नरनसरपियाङगि सकः ३१दषटया नीितिमभमनप गतमयाकम रककः-कध मौिौ शवणकम रर घरयाणवकतरोिरषम ।तीवरजवयािो िरनत कम नपतकः वन रपण वीरकःकवयािोऽभतिनम नवकिकः परोनतथतौ वयानरनदौ ३२

िकयानशरकःथो रयावणकः-िकशवरतमविोक रण जविनतकयािनमबनीसरचरयामतवयानरधयारयाम ।तण ध मममोच तिमपममपिबधसजञो

Page 75: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

भोतिम कतयानत इव नीिनिौ स िधौ ३३जयामबवयान-

िमभोनि कम मभकणध नगनरनमव तरसया पयातञजयानमबनधकणठ गयाढ नवरच वभमजगमरमि जयामबवयानमगवषकः ।ननमममतिौ तयावभतयामभविथ मरतपमषपवनषतिङगगमलफयाघयातन रोपयादजननचरवरतननिरोपतथौ ३४आिनकतो रघमवरण सिकमणनकयाियानतकयानिव नरपोकः पनरशनङतन ।थयान जगयाम रनममयानसमरऽवतीममयारश उगनरनसर इवयारणयाककः ३५मनयाको मरशङगनथत इव रनममतपयानणपद नगनदकःकलपयानत मनिरयागऽजन इव समर ममदरकः कम मभकणत ।अनद कवयािवीरकः परनरतमननिजनयानचछिननममदगरणियागिनयाञजन ोदभमतजननतरषया ममदर दयाक चकषम ३६

रयामकः ।अतरयानतर रघमपनतकः शरमगममनददयाकम मभकणमननधनया रण मममोच ।नभतवया नबभि हि धरणीमथकोमधयामनममदतमणडि चयानकः ३७

रनममयान ।उदनमरतनचणडचपटघयातया-नमधयाम पयात तमनरन रजनीचर ।भगनो भनवषनत िमभनस भीमसनोबभरयाम पमचछिननकतो गगन कबनधकः ३८

िकमणकः-िवयाकः सवत नवमयानयानपनत रवकः निनो यातम िर

Page 76: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

र र शयायामगनदयाकः पनरररत रणपरयाङगण रयाकसयाशच ।वरितरतयाञजनयानदपरनतनननधरवनधकः सवमनवमयापकयानयािकयातङकरतमननमपतनत नभसकः कौमभकणमकः कबनधकः ३९

(मतकः कम मभकणमकः)उतकयानतोऽनप विरयातपरवरसमरवधिोनभमरयाकषमयाणकःपरयाणतरयाणया भतममकः पमनरनप समरयापकया नयाररोर ।सगीतनयामरियादममिमममरजरवकः त मयानो नवमयानवीरकः सगयामधीरकः नशव नशव स कथ वणमत कम मभकणमकः ४०

िङयानशरथो रयावणकः--(सनवमम)मरचनदयानितयाकः शतममममयात कतमभमजकःपमरदयार याकः सभममपसपमनतनमनिनमपरकोपवयाकमपयाधरतटपमटवयामनरभटकःसमयाकयानतया स नशव नशव िशगीवनगरी ४१

इनत शीरनममनियाटक कम मभकणमवधोनयामकयािशोङकः ११

दयािशोऽङकः-रयावणकः सकोध--तण ध पणमकटक पमतरनमनदनजत िम षकरसमरजञअधवम ध वणोनत म इनदनजतसतवर कम मभकणमवधयामषममनचछिमतकः

सीतयापनतवध बदिककः समरचतवरऽवतीणमकः । इतो-िकमणो धनमगममणटणतकयारधमरनणगगनयानतरमयापरनको-

पयानिजवयाियाविीनभकः सिङयानधपया िङया कविनघोर-समरनयासीरवतरनत म ।

रयावनणकः--(िकमणमविोक)नयार सौनमनतरकोप जयानऽलपमनप कयारणमनन चञचिबमदीनया निरकोपयावकयारणौ १

अनपच--

Page 77: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कमदयाकः सतरयासमन नवजरत ररो नभनिशकभकम मभयामषमददरषम िजजया िधनत परममी सयाकया ननषपतनतकः ।सौनमतर नतषठ पयातर तवमनस ननर रषया ननवर मघनयािकःनकनचदभभङगिीियानननमतजिनध रयाममनतरषयानम २समगीवमयारनतनियाङगिनीिममखयाबयाषपयानधकयारजिियानतनरत परचणडम ।त रयावनण जििमणडिमयानथत नोपशननत तयानपरररनत म स घोरबयाणकः ३मयायारथ समनधरहय नभकःथिथोगमभीरकयािजििधवननरजजगजम ।बयाणरपयातिरो फनणपयाशबद-तौ मरमनिरनगरी पनवनव शककः ४

अतरयानतर पवमवरमनममरनती चकवयाकरी सरोवरथया-(शशयाप ो म िनत स रयामकःसिकमणो रयावनणबयानजयािकः ।रण रतोऽ ममिममदरनतीचनदोि नतनत चकवयाकरी ५)

सरमया--शमतवया रनत िशरथयातमजोनवममयान-मयारहय पमषपकमवयाप िशयानन ।आजञया नननया सरमया जनक पमतरीसीतयानविीणमहियानस निव गतयानस ६

जयानकरी--नक भयागमवचवनगौतमकयाशपयानयावयाणी वनसषठममननिोमशकौनशकयानयाम ।जयातयाऽनतयापरर आिनपतया तवया म

Page 78: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

यानमगनचचमककम चया सधवनत रयाम ७रया रयाघव नपरतम फम रतीर वयामोबयाहतथया ननमपनत नकमतत ।नयादयानप नमधमरननममिदनषपयातकःसभयावनप नवियासनगरया भमजयाभयाम ८

उति च तकः--समयाननतयानप न तथया ममिमभमपनतमयातरयानमजन जनकन तथयागजन ।आशवयानसतयानप रमणी रमणन तण धपरमणया थया मधमरननममिदनषपयातकः ९परयाणशवरकः परनतनगर न िियानत रयामोरया वतस िकमण ममयापनन रषकः ।मदतसितवमनप नोतरमयािियानसभरयानतवया भमव मम कतऽथ निव गतौ वया १०वगयामनिमौ झनटनत मयानविोकनतौन बरहिोकमनधगचछित एव तयावत ।परयाणया निव वरजत सयाधमनगरया मममोचशवयासयाननि जनकजया सर सङगरण ११

समरयािपहत नवमयान सरमया रयावणभयानितनभपरयाकः ।अतर वकम णठयादरडकः--

रयारयाकयार ननशम नतरभमवननवनित रयावणकः कमम घोरकोधयागनधममधयाटीिनितनरपमकम ि तरयासनयाकसनदम ।पकयाघयातपरचणडपरचनितपवनधवतशिनदपयातकःसपरयापतो वनत कः सविमतरसो जीवयामयास रयामम १२

रयावनणकः--(सभ रणसकटममपिभ सपरपञचम )

Page 79: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

पयापो नवरच समर जनक पमतरीरया रयाम रयाम रमणनत नगर नगरनतीम ।डगन पशत विननिनत र परवीरयामयायामी नशवनशवनदनजियाजघयान १३नदधया कतया तया पमनरयािियानो मयायारथथोऽमबरवतममनया चबरहोपिशयातस ननकम नमभियादनमगोधमियावटमयाजगयाम १४

(समरचतवर) रयामकः--दषटया मयायाजनकतनयाणडन रयामचनदोगमववीममववीतिममपगतो िीघममयासयाद मचछियामम ।ततपयाियाग पमनरनमजननशचतनया परयाप रयामकतवोतसग मरनस न नगर वयाररननितरोिीत १५

िकमणकः--नसचतन नवकचननिनीगभमननमममतिवयारयाधयारयासयारममिजरस रयामधमनोऽपरमयाणम ।मयाितया तवमनप पिवीमयानथतो बरहशयापया-नितयाियापनवमिपनत दशया िकमणशचकवयाकयाकः १६

सया थया--एकनयाकणया परनवततरषया वीकत वोमसथ भयानोनबममब सजिगनितनयापरणयातमकयानतम ।अहशछिि िनतनवररयाशनकनी चकवयाकरी दौ सकरीणधौ नवसजनत रसौ रौदकयारणसजञौ १७

ततर ननकम नमभियादौ नगोधमिऽवटरयावनणकः--(सतवरम)

कम णड नवभीतकसनमनदभरथयाधमचनदशकभकम मभििनकः पिमयाजमरयाव ।

रनमयान--

Page 80: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

शतरमज रथवरऽधमसममदतऽगन-मजञ बभञज तरसया रनममयानमपत १८

िकमणकः--रणपरयाङगण शनशचरयाियाप ियाशरथनयानपमत सरयारयासतमनममतसयाननि शोकमपरया र र मयायारथयारढपरौढबयाहशयानिनम-घनयाि मयाया नवनभद तवया मिोक परथयापयानम पश ।िोकःतभयाफयािकनिफम टनवकटरवधवतघोरयानधकयारकःसरयारयासत ननोज वधनमनष धरणी पयानणनयारत वीरकः ।कोधयानधो रयावण जवििनिनशयाममनदरनपयानणमगमनथतवया नचकप सौनमनतररथ दढनशरो मघनयाि सयानद १९इनत शीरनममनियाटक मघनयािवधो नयाम दयािशोऽङकः समयापतकः १२

तरोिशोऽङकः ।(सकोधम)

िङशवरकः समतवधयारणवकतरचक-ततरकवीरननधनया नकपनत म शनतिम ।सौनमनतरवकनस रचयाधमपथ जविनतीनकपतयामबमधौ रनममतया तरसया गरीतवया १

( रयावणकः शनतिगरणमविोक सकोध बरहयाण रनतमममदतकःबरहया सभ नयारि समयार )

नयारिकः (परनवश) तयात नकनमनत मतोऽरम ॥बरहया -- वतस ! यावनमयारनतकः समरभमौ तयाविकवीरघयानतनी-

शनतििमकमण न नभननत । तनमनपमनरनभनि िकशवरोमया ननतरया रननषतीनत मतवया समरतकः पवनपमतरकः

थयानयानतर न कः ॥नयारिकः--ियाजञयापनत तयात इनत (ननषकम )

Page 81: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दयाङ नयारिोऽथ नपतभङगभयािनषी-तथयानयानतर समरतकः पवन सनमम ।

िकयापतदमढचपटभवतपररयारया--जजगनयार रयामनरपमरतर नवध तम शनतिम २

रयावणकः--दषटया शनतिगरणमनधक रयाकयासनदकः कतयानत-कोधयाधमयातो जवनितहियानगनफम निङगोगवषकः ।तयामव म नकपनत ननधन िकमणोगमनतर नभमतवया वककःथिमनप गतया भति कममरयाजम ३शनतिकः परौढोगतजकःपरिसममनितयादयावणयातकोपमयानया-दजमनती िीपनती जवनितिशनिशो िकमण वधनती ।रयारयाकयारपरियाप सकिजनभव िवितनदकमपबरहयादकः त मयानया भमजगपनतपमर कयारनती जगयाम ४

(अतरयानतर थयानयानतरयाियागत रनममतया )पशचयातयापगत नवभीषणबि कीण पिवङगशवरमढ जयामबवनत पिवङगमगणऽसभ भ कःनथत ।शनतिपरौढमरयापररयारनवधमर मचछियामगत िकमण रया रयाम नविपतरो रनममतया परोति नथरकः थीतयाम ५

अथ नवभीषणकःरयातरौ जवििमलममक कर कतवया नशनबर पयमटनपरौढशनतिजवयाियाविीकवनितयान वयानरयान प-शनत म को जीवनत न वनत ततर जयाबवनत-मवयापशिमपनवष मचछियामरनरत नयानम ।

जयामबवयान (नवभीषण परनत)अञजनी समपरजया न मयातनरशवया तम रयाकस ।रनमयानवयानरशषठकः कयाम जीवनत वया न वया ६

Page 82: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नवभीषणकः--नव रयाजनन समगीव नव रयाम न चयाङगिआतण िनशमतकः निरो थया वयामसमत पमरकः ७

जयामबवयान--भो रयाकसनद नवभीषण !

तनमञजीवनत िमधमषत रतमपरत बिम ।रनमनत गतपरयाण जीवनतोनप रतया वम ८ततकः सतवर जयामबवतया सर नवभीषणकः पषठोपनथतमयारनत नविपनत रयामचनदमनममरनत ।

रयामकः-(नवभीषणमविोक)नगरीनयानतमी वीरयातवन वतस निव गतमनरषयानम ससीतोर कव यानत नवभीषणकः ९भमति मन परथममनतस फियानन वतससमपत करोनष शन मन जीवनत तवम ।परयाणयाञजरयानस समरिोकसमया नकवयासयापतभयावमरर परकटीकरोनष १०

(इनत तयारवरकः सवत रिननत )रयामकः--

रया वतस िकमण नधगतम समीरसनमतवया रणनप पनरहत परयाङममोऽभत ।गोपयातीर भरततम ममयानमजकः नकतवयामनधजधनमरदतशनतिपयातयात ११(अिममदथयाौवनशसतभरणनत सशर धनमततिम नमचछिनत )

(रनमयाननिजयापरयाधन सकरण भरतबयाहवणमनयाक-णमनन सयाभस सतवर गयारडथयानमनभनी

रयामपमरतकः नथतवया )

Page 83: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िव ! पश--सपतयामभोननधो िशव च निशकः सपतव गोतरयाचियाकःपथवयािीनन चतमिमशव भमवनयानक नभोमणडिम ।एतयावतपनरमयाणमयातरकटक बरहयाणडभयाणडोिरकवयासौ यानत रयाकसो रघमपत नक कयामममक तजत १२

रयामकः--भो मयारत तथयानप मयाममनमथ जयागनतम िकयाभटकः ॥रनमयान--िव ! पश, नीचकः सर मतरी न कतमवया तकः-

िकः करोनत िम वमत नन पतनत सयाधमषम ।िशयाननोऽररतसीतया बनधन यानमरोिधकः १३िवयािपमतमयानया पनरररनत िया िमजमनो वया कियानच-नमयान नयापोनत तषयामनमजननतगमणयानव कम तरयानधकतवम ।वभयामनमभयामनवीयानररनत नि पमनकः शीतरनशमममरीची-नबरहयाणडर णड तिनप रघमपत नक गरशतवमनत १४

रयामकः--अ रनममन !नक तया नकत वीर कयाियानतरगतनशयाअरो या न पशननत बनधमनभवयाम न भमजत १५

रनमयान--(िकमण नवषमनथतमविोक िकमणवको-

नभनि दषटया ( सनवमो रयामम ) रनममनतकतपरनतजञ िवमिव मोऽपमकः । )

पमनितव ! पश--पयातयाितकः नकमम समधयारसमयानयानमननषपीड चनदममत नकममतयाररयानम ।उददणडचणडनकरण ननम वयारयानमकरीनयाशपयाशमननश नकमम चणम यानम १६

रयामकः--( आतमगतम )

Page 84: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दिमतिमनन मरयावीरण ततनिियानीमव कतवयािशमनत परनतम ततकरणयािकयािनप मरयापरिकः यात ।

(इनत नवचयाम परतयार ) --वद समषणमधमनव तियान तविकयापतरनमचरोनप तो नभषकसकः ।नवयानथया विनत रयामनगरया रनमयानप-यमङसमपतमनचरण तमयानननया १७समपतोनतथत रघमपनतनभमषजया वनरषठपपरचछि त सकरण तरणोपचयारम ।स वयाजरयार नरमरनशमरचया रजनयाजीवतसौ दमनरणशिनवशलवललया १८ततर रयामणयाहतया वयानरभटया दमनरणयानदगमनयारयामपमरतकः ववपरयाकमयानमरप समयावनधमचमकः ।निनसतरयातर पमनरनत गतवया ततरव मनिनदनविौ नदरयातरम ।समगीवनीिौ पमनरकरयातर वीरोऽङगिो यामचतमषन १९

(रयामकः सभम--आतमकः सकम नचतममकमिकः समरसकटभगवतो रदयावतयार मयारतकः सयाशकममकमिनवकयाश पशनत

।)रनमयान--(सतवर सकरण गयारडथयानमयाथयायाञजनिपमटमनभ-

नी )िव कण तमभतयामयातमया याविन नभषकचक-

चडयामनण िकया परवशयागचछियानम ॥ (तथया कतवया)नीतवया िकया समषण पमनरननिसमतकः परयाथमयामयास रयामिवयाजञया िनर वीरयातव नरतकरणोपनथतयाकः सननत सवत ।िकयाणया षनषरयात दमनरणनगनरनरतो ोजनयानया रनमया-तियागनकः सषमप फम टनरवपरततर गतवयातर चनम २०

Page 85: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयामकः--( सरषमम ) तथया करोतम वीरकः ! रनमयान--धयातवयातमयान परणम परभममवननसमतयावलिभ त वयाकनीतवयाऽोधया गनमषनिकम शितयामयाननषपीनत ।चडोडीन चकयार दमतमथ जननीिकमणोपिभवप वयािकः समि कविनत भमज वयामममतथमषीनत २१परोवयाच कोसिसमतयापमरतोदभमत सयावप च सया ममननवनशषठपमरोनरत ।पयाशवत ननोज सशर धनमरयािधयानशयाननत चकयार भरत ममननरयाजरोमकः २२

( ततर दोणयानदनशर ) रनमयान--दषटया सवयामतमनरननकरणोदतपरभयाततर शिवलिीरतयानमरनिरयाङगयारभयावननत वीरकः ।भरयानतवया िोभयाध नगनरममिररनिोतपपयातष तयातसमयारया दमतममपगततदबिनोजजरयार २३

ततरयाोधयाया शयाननतमणडप कम णडसमीपथौ भरतवनशषठौ--हतवया शीणडकयाणड सतगरकम समम पमणडरीक मणयािकपमरोशीरगभ ध परचमरघतमत नयानरकि जमरयाव ।तण ध पणयामहनत स जवििनिननभ शिमयािया वीरकःपरयापतततरयाञजन कः स नकनमनत भरतत शरणयाजघयान २४

( तिया भरतबयाणन नभनिो रनमयान भरतिोददमणडममतिकयाणड-परचणडपररयारमनचछिमतनवनधनिनतयाकरपनतििोपयातपरयाणयानप-

नरततिम नमचछिन )पम यावशषभरतषमिियाटपटटोरया रयाम िकमण कम तोरनमनत बरमवयाणकः ।समनचछिमतो भमनव पपयात नगनर िधयानोियागिश रररण सकसरण २५

Page 86: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ततर वनशषठभरतयािकः सवत--(सनवमम )सवत ननशम सरिकमणरयामनयामततरोपगम रनममतपिोननमपतमकः ।वत च त वचनयािपनी शलमचछियाध जरयार स ममनननगमनरजौषधीनभकः २६

रनममयान--( सयाभसम )नजजञयासया भरतबयाहपरयाकमरयामतम त मनध िकमणशनतिभि ।शयानतोऽरनमतथ नगनर न त कम मयार-वयाक जगयाि रौनमयानभरत सरोषकः २७

(भरतकः रयामिकमणोकः समरसकटममपिभ गगन-मणडिभरयानतननजभमजयाटोपनया िोधमयानधनमगममण-

टणतकयारमनभनी )( अतरयानतर वकटक )--रयामकः--

वतसोनतषठ धनमगमरयाण नरपवकः सन नवननघनननत नकःनक शषऽद ननरयाकतयाकः नकमरकः परतयाहतया वया नपरया ।भरयातितनर वचो नवभनत हि भरयातकः नपर नछिननध मया ककन नपरसयारस समतवधयानमयातकः कतयाथयाम भव २८ततरव--शमतवनत त वचन भरतकः शरयागसयानद कनप समनधरोप गमण ननमज ।मोतिम िध झनटनत कम डनिन चकयारतमषयाव त परमनवममयागतकः सकः २९

रनमयान--उतीम बयाणयातकम शि गरीतवया समपज बयाह भरत वयानगभकः ।मनो िनरद थया निगनत तथया रनमयानछिनबर जगयाम ३०अनद रदयावतयारकः परिसममनितदयािशयाकयामनमकयार

Page 87: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

दोण िोषणया िधयानकः कटकननकटतयामयागतोऽपधमरयातर ।निगभयागोतयािदनषतरितरसरतीरमयाथया वीर-तयार धीमयानरोिीतिनम सर ममिया वयानरनीमयाजगयाम ३१

( पवमतोदोतनन सयनोिभरमयात सरोवरथ नवकनसत-कमिमयािोक परयातरयाशङया िजजयावयानरोिीत । तिनमनिगभयागयानविोक सयनोिमपशनममि परयाप रया जञयातपवमतोदोतनन सयनोिभरमयातकमिनवकयास इनत रषतण

सर ववयानरनी जगयाम )रतवया मयायामरषवीवरजननचरवरया कनधकयािीममिगयागयारीरपया परमथ परबिमथ बि रयाकसयानमिमनतवया ।नजतवया गनधवमकोनट झनटनत ततमनणजवयािमयािया शिपरयापतकः शीमयानरनमयानपमनरनप तरसया नननितततपमरतयात ३२

रयामसमगीवयािकः सवत (सरषमम)ो मनिनदनवियानिवयानरचमचक रकयाकरकःसरतयाम रणभङगभरवरवोलियास िकयापतकः ।सीतयातकमरयानधकयारररणपरदोतनोऽ रनरकःसपरयापतकः पवनयातमजकः पटममरकः शीकणठवकम णठोकः ३३कनपकटकभटयानया गणडगोपयािनयामयासमरनशरनस धीरो ोञजनयायातनजकः ।निशतम नवशििकमी िकमणयातमनकः शी-चरणननिननतया ननतसतोिशीकः ३४रयामकः--एककोपकयार परयाणयानियायानम त कप ।परतक नकमयाण शष ऋनणनो वम ३५

(सिम)अङगषवव जरया यातम तवोपकत कप ।भवयानपरतमपकयारयाथममयापतसम िभतया पिम ३६

Page 88: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िकमणकः--आिनपतो रनममतया नगनरजौषधीनभ-ममचछियाध नवरया सशर धनमरयािियानकः ।रयामयारनवनितरनणधमरणीधरयातमयािकयापतकः कम नपतकयाि इवोपतथौ ३७

कोधयारणकः परोतफम लितनिरयाङगयारनतरो रयामकः धनमगममणट-णतकयारमनभनी-(सरषध सबयाषप सपमिक च िकमणगयाढमयानिग ) रया िकमण परौढशनतिभिि जनरमम हिपमङ रया मघनयािकम िकमनिनीपरयाि वषम

वतस एतयावती विनया न वनतस ॥िकमणकः--आम !

ईषनमयातरमर वनद फम ट ो वनत रयाघवकः ।विनया रयाघवनद कवि वरनणनो वम ३८इनत शीरनममनियाटक िकमणशनतिभिो नयाम तरोिशोऽङकः १३

चतमिमशोऽङकःततकः परयातकःकयाि रयावणो िोनरतयाक ितमयाह समयानिशनत ।

र िोनरतयाक वयानरवयानरनी गतवया रयामनमनत बरनर ।अ रयाम जयामिगन नननजमत तवयाररपरसयािपरशमगमरीतत रयावणया परचछि

तततव सीतया परचछियानम ।िोनरतयाककः--

ियाजञयापनत िवकः । (इनत गगन ममतपतरयामनशनबर ततो रयाम नमकतोपनथतकः । )

रयामत रयावणित जञयातवया पचछिनत अ िोनरतयाक ! नककरोनत रयाकसगणकः ।

Page 89: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

िोनरतयाककः--िव!अधयाकीनिो िकयाममममिनवनतमतर-नदशलया सौनमतररममपनननयाौषनधवरयाम ॥इनत मयारमयार तविनरनगरीनभनतनिनतरनमनत िनतिमशनत कम नपतो रयाकसगणकः १

रयामकः--(नवर) नकमथममयागतोऽनस ।िोनरतयाककः--

िव भगमपनत नननजमत गरीत ररपरसयािपरशमरयावणया परचछि तततव सीतया समपमनषनत िकशवरकः ॥

रयामकः (नवर) ित पश ।पौितपरणन तयावकमनत मतवया मनो मोितिो नष ररपरसयािपरशमतनयानधक तयामनत ।दयाचकः स िशयाननो मम नगरया ितया नदजभो मरीतमभ बरनर रसयाति बिनभि नननजमत नक िीतयाम २

अथ िवरयाज इनदकः रयामया शतरमज रथवर नवतरनतम ।रयामोनप रनमनत रथधवजयागमयारोप व रथयारोरण नयाट-

नत--तथयानवध तमयािोक िोनरतयाको ननषकयानतकः ॥िकयानशरथो रयावणकः--अ िोनरतयाक !

कोसौ ियाशरथधवमज वतमत ॥िोनरतयाककः--िव !

रिोलिनघतवयानरनधजमनकजयानवशषशमषनमनकः--कौसलयासमतिनपयाटनपटमगमतयाशमभमणडिकः ।

ननिमगधयानिरयाकसनदनगरकः सौनमनतरसजीवनया--ोतयातौषनधपवमतशच मरतकः पमतरो धवज वतमत ३रयावणकः--

(सतवर मनिोिरीमननिर परनवश) अन मनिोिनर !

Page 90: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयामया परनतपकवकनशनन ियायानम वया मनथिीमद रयाघवसयाकनवमननरतकः वगध गनमषयानम वया ।नीनतजञ कथव िनव कतमकः पको गरीततवयासमशयाव पिममिीमगमनमनमयातरशष बिम ४

मनिोिरी--(नवर)अन परयाणनयाथ िकशवर !

दषटया िन भनगनयाकः शमतरननधन मयातमियानप नयाशतयाियानया भिन तकनपवरिरन बदसमगीवसखम ।कमयामणमदयानभङग जिनननधतरण ो न जयाततियानीसोऽ नष कम िऽनमनकथनमव गनमतो जयात त नववककः ५

रयावणकः--(सयापतरप सयाभसम)नधनगधकशकनजत परबोनधतवतया नक कम मभकणतन वयावगमगयामनठकयानविमणठनपरकः पीनकः नकमनभभममजकः ।नधकयारो हयमव म िरततरयापसौ तयापसकःसोऽपतरव ननरननत रयाकसभटयाञजीवतरो रयावणकः ६

मनिोिरी--(सकरणम)शोक िकश मयागयाकः कम र नचरमपमनमयाम नवगढोपगढ िवयाजञया िनर ोदम समरमवतरयामनम समकनतरया त ॥

रयावणो नविीममयाणहिकः--मव कयानत वकयानत तरण करणया परयाणरङकः नकमकोिकया सनतज शकया नशव नशव समरयाोदतो रयाकसनदकः ७

अथ रयामयाजञया वयानरभटयाकः--उदनददकपयािकोियारिबरिमियावगरोगयानभरकणयातयारयानभिवीपमयान निनश नवनिनश िशगीवममदगीवनतकःएत ननकःशषसतमगथनसमनधककः शनसतणकः शिपयाि-रददयामयानकः कपीनदया रजननचरपमरीममतरण पिवनत ८

Page 91: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

जिमध रदपयाियानदनशरगतो रयामरयावणो-ममद ननरीकमयाणो रदकः कनपभटकः सवनषतया

िकया नविोक ॥मरदमदयानितौ शतममममयात कतमभमजकःपमरदयार याकः सभममपसपमनतनमनिनम ।परकोपवयाध यामधरतटपमटवयामनरभटकःसमयाकयानतया स नशव नशव िशगीवनगरी ९असत तपिवगयानधपन नवनरत पौितवकतटसघटटयानिितियावनवपिकः सीिननत भमीररयाकः ।उतपयाट परनरतयाकः वशिनशर िकनदरतयाविी-नपषोऽ ननजकम णडननझम रजिजममबयािनपणडयात १०तथतनोदत फनटकनशरी सोनप नविधसमनतयाियामितरमनटतवसमधयाबनधनवधमतकः ।अमम नयादयानप नतरपमरररनतवनतकरकःपमरतयािनषयामनप नशनरणयाममलिसनत ११

रयावणकः (सकोधम) रथयारोरण नयाटनत--भरीमिमिशतयािननकरवयानोलिसतकयारिोननकःसयाणवनपणमकणमकम ररो ननमनिगयाम बभौ ।मदयाथ ध िशकनधरो रथगतो मयानणकमौनिमशो-िीपयािीनपतमतको जनकजयारयामो नवधकः कममणया १२नीचवमवौ पनरनमतकः पवनो वनषममनिीचकयार तरनणकः रतया करषम ।रककःपनत गगनमयापतमवक सयाकया-निदो मकः थनगततमगतरङगभगयाकः १३

आकयाश--िया नीिो िकयानधपसमभटकोिणडनशर

Page 92: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

नथतशचञचदबयाषपयाकनितमगतषणयाननवतनगनरकः ।तिव िवयानया मनतरजनन निङमणडिजमषयाधनमकःशङग भङगतिमपनर नगनरततर जिनधकः १४सयाशचय ध ततर रयाम सपटम भटमम सवथ िवतौतसयाशक रयाममद कनपषम सनवन िकमण सयाशमपरम ।सयास भरयातकत सभमननिज सतरप चयातमकतनकपत तदकतरचक रजननचरपतनभमनिभयाव बभव १५बदधवया तणयानिशोचममघवरसटयावनणबनधनवयाम-िनोनभमशचयापयाननवधमनवनिशिश च शरयानिनकणरयािियानकः ।कवडनकरीडनपरकम पनपरसरिनभभवदनजमतयातनजमतौघकःशशवनतदनममशीरवतरनत रणपरयाङगण रयाकसनदकः १६

रयामरयावणोकः--रणयाङगण कम णडनिनो मवयानकः परपर सयाकनभनििरयाकः ।कम चयागिगनया इव कयानमनीनया कम मभयागिगनयाकः समषमपमगमजयानयाम १७गगन गगनयाकयार सयागरकः सयागरोपमकः ।रयामरयावणोममद रयामरयावणोनरव १८

ततर सयारो नयाम रयाकसतमममिमद--आशवयारढतम यावदवरजनत न नशनबर वयानजनकः पवममधधधयावनत नणडत वमनरकम िबियातपयािमगमन धीरकः ।सयारकः कवयािवीरकः नशरनस करतिोतथयानपतनयाङगिनकम दनयातयानडतो दयाक नशव नशव समर पनशचमयादतन तयावत १९

अङगिकः (वया) रयावणकः--यावयाननबधकः किशनशशमनया तयावतया नक च पीतकःतमलयाकयारयानपरररनत रनरकः नक गयाननदतमङगयान ।ततरयागमयाकः परनथतवपमषकः सनतम नतगमवभयावया-तषया गयासगरणरभस रयाम त नयामध म २०

Page 93: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयावणकः--सतीमयातर ननम तयाडकया ममननसमतो रयामकः स नवपरकः शमनच-मयामरीचो मग एव भीनतभवन वयािी पमनवयामनरकः ।भो कयाकम तथ नवकतथस वि रण वीरतवया को नजतोिोगमवमतम तथयानप त नि पमनकः कोिणडमयारोप २१

अतरयानतरऽङगिकः--वनदयात न नवचयारणीचनरतयानतषठनतम ह वतमतयासमनिसतीिमनपकम णठशसो िोक मरयानतो नर त ।यानन तरीनण कम तो ममयाननप परयाणयासनवरयाोधनदया कौशिनमनदसनमननधन ततरयापनभजञो जनकः २२

रयावणकः--शभोकः पवमतकनिम कन मरती करीडया कतया न तर र मयानव रयाम मया मर भव िवशवर रयावणम ।जयाघोष कम र तयाडकयानतमसमरयाणयामनतक समगशचयानीनतसमगधीरकम नटिकः शयायामगयाणया पनतकः २३

रयामतथयानप त रयावण न जघयान । िजजयावनमरव-िनयामबमजकः सन मनयाक नथतकः रयावणकः

(नवर) र र मयानव रयाम !ो मया ननरतो घोर समर तव पवमजकः ।अनरणकः नकमद तवया वथतथ िनजजतकः २४

रयामकः--(ननकःशकम) र र रयाकसयाधम पश ?न ि नकः पवध नपनतमनरण िवधी-जमो वया मतमवयाम मनध भमजभतया ककः पनरभवकः ।नजत मन कयारयागरनवननरत ररपतकःपमितो नदभकयामकत कपण तदथनत २५ो रयामो न जघयान वकनस रण त रयावण सयाककः

Page 94: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

स श ो नविधयातम वनसतभमवनवयापयारनचनतयापरकः ।हद परनतवयासर वसनत सया तयातवर रयाघवोमययात भमवनयाविी नविनसतया दीपकः सम सपतनभकः २६"स परौढरयावणरषया नवनरतयाविपकःसजजो बभव दढसङगरबदिीककः ।आपनिभीनतररण ववसयाननया नरपरयाणयातण नवपमिसतवसरयाभयाजयाम २७ततर रयामो रनत िभ न नपरयानवररयानिमतकः ।ततसत मननस वथ रमयाणया रमणीतया" २८बयाणोऽ मम तयाटकयातमनशरनस नियातकः वसमनयामनसकया-परयाणयायामपरकः रनतरनशरसया हतवया िशयायाहनतम ॥मयारीच च बनि नवधया तिनम तवयाचम वयारयानननधभोतिम रयावणमयानमष मगत भो िीतया मनथिी २९

रयावणतथयानप सयावजञम--किीबयानयामव मदषम परयाणतरयाणया रयाम धीकःिजजयापरशयानत ससतसम मयामणयानमव मकतया ३०

(गगनमणडिमविोक--)र कयाि तवमकयाििबधनवभवकः वर सकयामो भवशभो भष नतनकः शवनशरोमयालननमजयाङग ममहकः ।नक च तव च नवनरञच सनचनम जगतसगयाम बीज कवनचतसनिदकः करवयािभीषणभमजो मदया िकशवरकः ३१

रयाममयानकपनत--अद वया जयानकरी रयाम कयाम पयानत मननिर ।रण वया ियारणो गधो मधमरयानधरयानमम ३२

ततरयाशोकवननकयानथतनवमयानमयारहय जयानकरी रयामरयाव-णोममद िशमनत नतरजटया सरमया च । मनिोिमनप

Page 95: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

समनिरीपनरवतया िकयाचिनशरमयारहय पशनत । रदोनपसममदमध एकन चरणनोपनथतो मद पशनत ।

िवयाकः सवत नवमयानयानधरढया नभोमणडिगतया मद पशनतम ॥रयामकः--सरयारभरव इव कोध नयाटनत ।

र र ननशयाचरपत तवनरत गरयाण बयाणयासन नतरिशिपमरर शर च ।ननवयामपयानम नवररयानगनममम नपरयाया मनिोिरीतरिनतरजिपरवयारकः ३३

(इनत बयाणयान पशनत) मनिोिरी (सभम)--उतपयािननकमनप कौणपकोनटमनत-तजोहतयाशनसनमनधनसयानमधनीम ।रतयाढकरीमकत बयाितरकः पषतक-रीषजज फम टमनन िशयाननोऽनप ३४

(रयामभमजिणडौ)आकष मनध कयामममक रघमपतवयाममोऽबरवीददनकणियानयाियानसमभोजनषम पमरतो मति नकनमतथ तव ।वयामयानकः पमनरबरवीनमम न भीकः परषम जगतवयानमनछितम रयावणवकतरपनतिनमनत ो िदयातस वो मगिम ३५कम नशकसमतसपयामदषनिवयासतमनतरोभगमपनतसरोदया वीरभोगीनबयाहकः ।निनकरकम िकतमकः कौतमकोतयानचकम-बमहमतनरपमकमयाम कौतमकरी रयामिवकः ३६दयावणो बहनभरव भमजकः करोनततदयाघवकः परनतकरोनत भमजदन ।कममद िनप तमलफि तथयानपरककःपतिमशगमण नरवीरतमलम ३७

ततर मनिोिरी जयानकरी च--

Page 96: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

र रयावणयातममपयातम सर तवयाकम कःशीरयाघव समरमनरम कतपरनतजञ ।मनिोिरी जनकजयाऽतनगयाविनमब-नकत चकोरकवधनरव चकवयाकरी ३८

रयामकः (रयावणमपरनत)--एकनमननवननपयानततऽनप नशरनस कोधोपशयाननतकः कम तकःनकनतम वयानमनया मधमननधन दष न तरयानरणया ।तवतो मधमबहतवतकः फिनमि समङ मया िभतनछिनि नछिनिमवक रयाकसपत व िमनम जञयानस ३९

(अतनतदमततर शीरयामबयाणयानितयाडनवगो रयावणकः)--धनमननमनसतशयानिपरररणगिचछििकम नपतोिशयाकः वयानमरनो रघमपनतशरवरयातिनितयान ।कररकरकनमभनस भशमयािया मगपत नकपनियानरनशचपिनत िोनवधशनतमनप ४०

रयामकः(सयावषमभम)--कलपयानत तकतयानतनरव वरसमरपरयाङगण रयामचनदोबयाणरतीणमशयाणनमवनभरनप िशगीवमरनो नवव ।नचचछिियािोक भ कः स पमनरनप नवयाननवनमतकः सनममहत धनवशमयागतित तिनम नरपमवधयायािि बरयाहमसतम ४१पतयामर रघमपनतकः समरऽनतकोपया-दबयाण मममोच हि िशकनधर ।नभतवया स तदिशोनणतशोणगयातरकःपरयाणयाननववश धरणीतिम नीतवया ४२

मनिोिरी सकिसमनिरसमिरीनभकः पनरवतया गििनवर-िनतरजिपरवयारकः सीतयापतनवमररयानिन सर िकयापतकः

परतयापयानि ननवयामपनती रयारयाकयार घोरफतकयारकः

Page 97: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

कम वमनती झनटनत नतरकटयाचियािम तपत समरभमौ मरया-ननदया गत ननजपरयाणनयाथ िकयापतशचरणकमि-

ोननमपत ॥नभनिरयावतबनधमनसनधमरनशरकःसपयानतनभमधौनतिककःशशवनदशवजपरशनतरचनयावणयामविीनशनलपन ।नयाकयानतकःपमनरकयाकपोिनविसतकयाशमीरपतरयाङम र-शीनवनयासनवनयाशभीषणभमजतमभया तमभ नमकः ४३

रया परयाणनयाथ िकश !भनषठयानन ममयानन चममबनत भमजभम ोनभरयानिङगतचयानरतरवरतिवतयानप भवतया कयानतन मनिोिरी ।रया िमबोिरकम मभमौनतिकमनणतोममममकयाविी-नशलप वयागधमनणमक भवतो िकनदननदयारसकः ४४एकनव सममदतो ररनगनरदयामभया नतरिोकरी नजतयायाषयािशनभभममजरवसरकः शसत नयासयानितकः ।सोपन नदभमज मनमषमरर कवयािवीरो नरपमपरयाप वथमभमजो रण नवननरतो िवया तम नमकः ४५जयानतबरमहकम िऽगजो धनपनतमकः कम मभकणनोऽनमजकःपमतरकः शकजी व िशनशरयाकः पणयाम भमजया नवशनतकः ।ितयाकः कयामचरया रथशच नवजी पयारसममद गरसवध ननषफनित तथव नवनधनया िव बि िमबमि ४६कयािन नवशवनवजी िशकनधरोऽभ-दभगयामचिोदरणचञचिकम णडियागकः ।सकयारमनगनिरनया स एष कयाि-शचयाजञया नवनया रघमपतकः पिवगननमरदकः ४७िमग ध नतरकटकः पनरया सममदो रकयानसोधया धनिशच नवतम । सजीनवनी

Page 98: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ममयागनवदया स रयावणकः कयािवशयानदनषकः ४८इर िम नवषमकः पमरयाकतयानयाभवनत नर जनतमषम कममणया नवपयाककः ।नशवनशरनस नशरयानस यानन रजमकःनशव नशव तयानन िमठननत गधपयािकः ४९

ततो िकमणवयामपमतरौ नवमयान जयानकरीमयारोपसतवरमयानीतवनतौ ॥

(जयानकरी ससभरमममतथया िजजया नयाटनत ) रयामकः--जनकतनया हतवया रयागी रत िशकनधर ।तिनम नवररजवयाियाजयाियाकम िीकतनवगरकः ।रघमपनरवढो नयाधो नोधवध न नतमगवकतममकम नितदगमभोजदनदकः समयानरतवनतथतकः ५०

(सयाशम ववशपनरजनिजजया च) रनमयान--मयातजयामननक !चयापयानिङगनभगमरयाङगमिननतकरतयामबमजमध ममनषनननवषपञचकशर नबभरयाणमनतकर ।वीरशीनरकतनरव नवबयामणवरणरनङतवीर रयाममवनथत परणम त परोनमथ िकयाभटम ५१

जयानकरी--वगतमतयापचछििसमधयाकरतनममतया कोधयानियामभोधरकःसयारयासयारनववकशोकभवन रषम बीजयाशकः ।कयािवयािनवप गयारडमनणधय मदममो रयामभकःकवलपरनतभघमटत समकतरयाम सतसगमकः ५२

रयामकः उपसत--सयाशकम--र मरयानतो जनयाकः दनप नपरया पनतवरतया तथयानप नचरपरमननिरथया निवमनतरण कथ मया परषममरमनत ।

इतयाकणम रयामवयाकयाियाकयाशयािवतरननत म

Page 99: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

बरहयािकः । ततो जयानकरी निवोपकरण नयाटनत ॥ततर रयामो रनत िभ न नपरयानवररयानिमतकः ।तसत मननस वचछि रमयाणया रमणीतया ५३

जयानकरी--(सतवर जवितपयावकममपगम भो भगवन अगन ! )

मननस वचनस कया जयागर वममयागतनि मम पनतभयावो रयाघवयािनपमनस ।तनिर िर ममयाङग पयावक पयावक तवसमिनितफिभयाजया तव नर कमयकसयाकी ५४

इनत जवितीवरिरनयानतरयाि िर नचकप ।अथ वयानरभटयाकः--

सत कयािहतयाशन वरतो नजहवयानतिीियासर-ङगयार सरसीरर कमिभरयािोक सीतननम ।शमद जनकयातमजतनभिधौ तयावनिम करीशशवरकःफफतकयाररवरपनर रभसया तयावनिभोमणडिम ५५

शीरयामकः--सयाननिम--वनह गतयाया जनकयातमजयायाकःपरोतफम लिरयाजीवमम नविोक ।उवयाच रयामकः नकमरो समरयािीनङगयारमध जिज नवभयानत ५६

(जयानकरी सयाननिम)शीरयाम िनतया नवनोिनवपमिपरीनतपरभतीभव-तपरवियामबमकणयावत कमि निवोनतथतया जयानकरी ।आगमयाशम ससभरम बहतरया भनति िधयानया पमनततपयािौमनणककणोजविकरया नव पशतदभमतम ५७

अरलयावचरणपशममयातरण ककणमणोनप ोनषतो

Page 100: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

मयाभवननिनत भयावकः ।समगीवो रयाम नवजञयापनत िव ! --

इनम तवन ियानवननिनी नतरिशनयाथनजतकः परसवथिी ।नकमपर िशकनधरगनरनी तवन करोनत करदोजनम ५८

रयामो नमरयाननो भतवया--(नकमयाजञयापनत मरयाभयागया मनिोिरी)

मनिोिरी--धनया रयाम तवया मयातया धनो रयाम तवया नपतया ।धनो रयाम तवया वशकः परियारयानि पशनस ५९सयाधम रयाम सयाधम अतकः पर मम कया गनतकः ।

रयामकः--मरकःभयाग न िम रयाकसीनया सरगमन धममकः ।

अततवया नवभीषणयािमयाथया िकयाचि रयाजनचरया भमजतयानमनत । नवभीषण िकयानधपतयानभषकनयाटनत । ततो रयामकः आतमयान पमषपकनवमयान जयानकरीचयारोप समरभनम िशमनत नपर जयाननक ! पश ।

अतरयासीतफनणपयाशबनधननवनधकः शतिया भवददवरगयाढ वकनस तयानडत रनममतया दोणयानदरतरयाहतकः ।निवनरनदनजितर िकमणशरिनोकयानतर परयानपतकःकनयापतर मगयानक रयाकसपतकः कतया च कणठयाटवी ६०रनतीनत जवनितकः कशकः कनपरनप वरीडयावनमरयाननोिीियािनघतवयानरनीपनतनरनत शयाघयाचितकनधरकः ।रयामयानमतीषम या किमनषतकः पशन नपर तवतकतनवकयामतननियातमज िशममकः कया कयामवथया गतकः ६१

जयानकरी (सनवमम)--भो परयाणनयाथ तथयानवधयात वनयानतयात कथनमरयागतकः ।

Page 101: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

रयामकः (सरषध) नपरजयाननक-ननवयासकः कयानतयार नपरजननवोगयानधरनधकोधनममयामतरतरयाण नरपमरनप धमरीणकः पिभमजयाम ।अकपयारपयार वसनत च स कयातर परनतकनतनम-नमतर समगीवो नि तनिती रयाघवकथया ६२

(अतरयातर चनदोिो बभव) रयामकः--िनव !पशोिनत नवोनगनो निनमनणकः शगयारिीकयामनणकःपरौढयानङगभमजङगमतकमनणशचणडीशचडयामनणकः ।तयारयामौनतिकरयारनयाकमनणकः कनिपमसीमननतनी-कयाञचीमधमनणशचकोरतरणीनचनतयामनणशचनदमयाकः ६३परयाचीनमतनवररवथयानतभीतकःकयाकम तथकः कतकम तमकयानकमीििीिकः ।समपणत शनशनन नचरया िगनदषकःपर याकः थगनत िोचन करयाभयाम ६४

(अतर रयातरौ समसमपतयाकः सवत थयाथयान परयातरयागत )नबभीषणकः रयामपयािौ परणम िव-

नककम वयामणपोनधसनवतगरोदयानया ममि सवमतोिक रघमवशनवकमकथयाबीजपररोरथिी ।िवनयातर िशयानन िशनभनशछिनिकः नशरोनभकः कमया-िककन शत शत शतमयामोनितया दषकः ६५

रयामततततकयािोगोपकरणशछितरचयामरयानिनभनवम-भीषण सभयाव पमनरोधया रयाजभोगया परनथतकः ॥

ततर समगीवकः िव--वयानजवरयातमरपररयारिनितकोणीरजोनभममतसयानदजवीणमकपोतकणठरनचनभवनोमिमयातीमत ।नकञचयानककरीनदगणडनविसददयानयामबमधयारयाघन

Page 102: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

सगयाम परथनतमी पनरमिपरोदयानरमनियाननियाकः ६६ततकः सममद सतममयासयाद जयानकरी भो परयाणनयाथयामपमतर !--

दषोऽ सनरतया पनतकः नपरतम कवयात स सतमकः परकवनत कवनत ममहमममहकः सकम तमक पष पर नवनमत ।अतरयासीिमतर नयातर नकनमनत वग ननजपर नसवयावतयासमधयानननधकः समभवनमनिनमतया जयानकरी ६७ममिशमनकमबधजिनधकलिोिरयाचछियानितसतोकः परकटनया ममवयावनतनरनत भयावकः ।नियातवया पीतवया िरीनभजमिनधमथ नचरयाददषमनयाकबनधम-परीनतपरौढयाशमपरनदगमणमनरमनभननमझम रयाकः परनतकः । नवनतयाकः पमरतयाननिनशनननश ननवररौषधीनया जविनदभ-त, दशनत तिमभकःनथतकनपनशनबरमयानरणकः सतमशिया ६८िया िरयापयानतनतरिशमवतीनतरसमिभया-मपया रतयाम रयारयावनिवििकमी नवतनमत ।तिया मयानणकफनटककनकगयावनशर-रशनयातमया सतमनवमभवनत मरयानयाटक इव ६९जगयाम रयामकः सर सीतया वया पमरीमोधया सर वयानरनदकः ।परतयागत तभमरतयानिनभशच रयाजऽनभनषतिो ममनननभनशचरया ७०नरतवकया ररश रपरणननी पीषभयानोकः कियानिकपयाियावनिमौनिभषणमणीन गहणीत सवयामननप ।तकः कयाची रनचतया नचरया बहशकः शोणीतट जयानकरीगयानती ननजमजमनसनञजतनगरया तवनदकमयाडमबरम ७१

अङगिकः--अकमयात वयानरभटभकः सममतपत नपतरनतयारमव-िोक िोतमभयाफयािकनिमनभनी कोध नयाटनत ॥रयामचनद तवयानिष दततनमया कतम ।

Page 103: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

तसतिोकनयाथोनस न च तयाज गमरोवमचकः ७२पश शीरयामचनद तविनभमतमरो िकमणनयानप पणततण ध रङगयावतयारऽवतरतम स भवयानयारतो न तयातकः ।समगीवणयाञजन परममभटचमचकवयािन सयादधतवयामकनयाङगिोर नपतननधनमनममत मथनयानम िोषणया ७३शमतवयाङगि मरती समरपरनतजञयात चमकमभमकः कनपचमपतकः सरयामयाकः ।सौनमनतररपनपरयानधनमयारत तमतवया कतयाजनिपमटकः पमरतो बभव ७४

तिया च--आकयाशवयाणभविवमरो स वयािीियासो रननषनत पमनममथमरयावतयार ।शमतवया नविोक रघमननिनवयानरयाणयाकयारणमञजनिपमट स रणयाननिवतकः ७५

अङगिकः--नपतवधपरतीकयारो भनवषतीनत सयाननि कोपमपरयाशयाननतमत रयाम तौनत ॥

िव--अकणममकरोचछिष नवनधबरमहयाणडभङगधीकः ।गमणयानयाकणम रयाम नशरकःकमपभयानिव ७६

रनमयान--कममकः पयािोङगनषभममजगपनतरसौ भयाजन भतधयातरीतियापरयाकः सममदयाकः कनकनगनरर वतवनतमपररोरकः ।अनचमशचणडयाशमरोनचगमगनमनिननमया कजजिन िहयमयान-शतरमशणीपतङगो जविनत रघमपत तवतपरतयापपरिीपकः ७७कियासो ननितमषयारनशरी नवनिनगमरीशकः सया

Page 104: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

वगमङगया गरिीनघमकया नरमरनचशचनदोपिो िपमणकः ।कीरयानबधनमवपतक नकमपर शषतम शषनतवषोयाकः यानिर रयाघवनकनतपत करीतत तटयाकतव ७८कयातवया भवि िशयािमन तवतकरीनतमरसी गतयासयानप बरहमरयािसङगमवशयाततरव गनभमणभत ।यातवया वोमतरनङगणीपनरसर कम नियावियात तयाममति भयानत नवशयाकम र ततनमि शीतदमतममणडिम ७९रयाम रयाम मरयावीर क व गमणवणमन ।तकरीनतमकयानमनीभयाि कतरीनतिक नभकः ८०िकमीनतषठनत त गर वयानच भयानत सरवती ।करीनतमकः नक कम नपतया रयाम न िशयानतर गतया ८१रयाम तवदभमजिनणडनडनणडमडमतकयारपतयापयानि-जवयाियाजजमरकरीनतमपयारिघटीनवफोनटतया नवनिवकः ।भोगीनदयाकः कनत तयारकयाकः कनत कनत कीरयाबधकः कतनपपरयाि याचिपयाञचजनकरकयाकः कपमरकम निनिवकः ८२अतमतिो नि न परकम पनस मषया वयाि न चनमनसतदबरमोऽदभमतकरीतमनन रसनया कषया न कणडत ।रयाम तवतरणपरतयापिरनजवयाियाविीशोनषतयाकः सवत वयानरधततो नरपमवधनतरयामबमनभकः पनरतयाकः ८३दोतदमनतमयातनोनत सनवतया जीणनोणमनयाभयाि-चछियायामयाशत शशी मशकतयामयायाननत तयारयािकः ।इतथ वणम तो नभतव शो यात मतगनोचरचयानमनभरमरयात रघमपत वयाचततो ममनदतयाकः ८४कतवया मरममि ि रघमपत वनिन निगोनषतयावगमङगयाममसिन शयाि इव तवतकरीतम कः कनणडतयाकः ।तयासया रयानशरसौ तमषयारनशरी तयारयागणयाततकणयाकः

Page 105: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam]

शीरनममनियाटकमŚRĪ HANUMAN NĀṬAKAM

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

परोदतपणमसमधयाशमनबमबमसणजोनियाशच ततपयासवकः ८५सममदतौ तसमकयािमव शकःपरतयापो तव पमषपवनतौ ।रयामयानरचयापशच मिशच शषतवतडगतीथ ध तिननषशयानत ८६नकनचतकोपकियानवियासनवभववयावलगमतत भमजोननकपयािकरोननिशयाचरबि परतनथमनया तपमरकः ।कितफर रटतकफर नवघटददयार फम टदमगगमिमपरकरीडतकनपननकःशवसतफनणरटनदभनलिभरमददीनप च ८७शत जञयाननवकयानरणो न नर भवदतरदमरो वयानरनीदमषटया रणिमपट भमजमग दष पमनतयावकम ।यानशत बि थिीकतसनरनियाथकः पिवङगशवरकःकयानतो भनरभन तर नशनशरया या म या रवकः ८८

रयामकः--परथयाप तया वयानरवीरसनया ततकयािोगयाभरणपरियानकः ।भमननति रयाज ननजबनधमवगयकः सम ससीतकः सरिकमणशच ८९रयामो ियाशरनथनिमवयाकरकम ि तयाङगनया जयानकरीनीतया सया िशकनधरण वनतो िकयाि छिदनया ।रयामणयानप कपीनदसगमवशयािमभोनननध िीियाबदधवया पवमतमयािया नरपमवधयाियानी ननवयामनसतया ९०

ततर ततकसीतो िकमणो नविपनत--वन नवमोतिम जनक कनया शोतम च तयाकः पनरिनवतयानन ।समन िकयासमर रत मयामजीवनमयारनतरयातवरकः ९१पशमरनप न मगो मगी मगनद-धवननचनकतकः परसवकण जरयानत ।अमरघमरजयानकरीमयावयानि न स जीवनत ननिमोऽद वधयाकः ९२दभगन धनमरीशवर समर जजयामिगनो नजत-

Page 106: श्ी रमुमननियाटकम्[Hanuman Nāṭakam] इनतरय स ITIHĀSA MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENT VEDIC LITERATURE COLLECTION क सस म इव

[Hanuman Nāṭakam] इनतरयासITIHĀSA

MAHARISHI UNIVERSITY OF MANAGEMENTVEDIC LITERATURE COLLECTION

ततिया न गमरोनगमरया वसममती सतमकः पोधौ कतकः ।एकक िशकनधरककतो रयाम नक वणमतिव वणम न सोनप सरसया नीतकः कथयाशषतयाम ९३रम शीरयामचनदपरबिभमजबरतयाणडव कयाणडशौणड-वयापत बरहयाणडभयाणड रणनशरनस मरयानयाटक पयाटवयानबधम ॥पमण भतियाञजयान परनवरनचतनमि कः शणोनत परसङगया-नममतिोऽसौ सवमपयापयािनरभटनवजी रयामवतसङगरषम ९४चतमिमशनभरवयाङभममवनयानन चतमिमश ।शीमरयानयाटक धत कवि बरह ननममिम ९५रनचतमननिपमतरणयाथ वयालमीनकनयाबधौनननरतममतबमदया परयाङ मरयानयाटक त ।सममनतनपनतभोजनोदत ततकमणगनथतमवतम नवशव नमशियामोिरण ९६

इनत शीपवनतननवरनचतनमशियामोिरसगरीत- रनममनियाटक शीरयामनवजो नयाम चतमिमशोऽङकः समयापतकः १४