เกษม วฒนชย

บ ญ แ ล ว ท เ ก ด ม า เ ป น ค ร

มลนธยวสถรคณFOUNDATION OF VIRTUOUS YOUTH

วตถประสงคเพอสงเสรมและสนบสนนกจกรรมทเสรมสรางคณธรรมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงแกเยาวชนอยางยงยน สนบสนนกจกรรมเพอเสรมสรางความสมพนธทดระหวางครและเดกรวมถงสนบสนนการเสรมสรางเกยรตยศ ศกดศรและอดมการณของคร เพอใหครเปนแบบอยางทด

ในการขบเคลอนของมลนธยวสถรคณจะเปนการดำเนนงานควบคกนไปใน ๓ ศนยหลกซงเปนหวใจของมลนธ ดงน

www.vyouth.orgมลนธยวสถรคณ (สำนกงานใหญ)๒๑๔ ถนนนครสวรรค แขวงวดโสมนส เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพมหานคร ๑๐๑๐๐ โทรศพท ๐-๒๒๘๒-๐๒๑๖ โทรสาร ๐-๒๒๘๒-๐๒๓๕

ศนยสถานศกษาพอเพยง๑๗๓ ถนนนครราชสมา เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐โทรศพท ๐-๒๗๘๗-๗๐๓๓ ถง ๔ โทรสาร ๐-๒๒๘๒-๘๒๒๖

ศนยโรงเรยนคณธรรมโทรศพท ๐-๒๒๘๒-๐๐๒๔โทรสาร ๐-๒๒๘๒-๐๒๔๔

ศนยจตวทยาการศกษาโทรศพท ๐-๒๒๘๒-๐๑๐๔โทรสาร ๐-๒๒๘๒-๐๒๐๘

ของมลนธยวสถรคณนงานควบคกนไปใน ๓ ศนยหลกลนธ ดงน

.org(สำนกงานใหญ)

รรค แขวงวดโสมนส เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพมหานคร ๑๐๑๐๐ โทรศพท ๐-๒๒๘๒-๐๒๑๖ โทรสา

1

บญแลวทเกดมาเปนคร

เกษม วฒนชย

มลนธยวสถรคณ

2

คณครทรก บญแลวทเกดมาเปนครผเรยบเรยง ศ.นายแพทยเกษม วฒนชย องคมนตรหนวยงาน มลนธยวสถรคณ

พมพครงแรก ตลาคม 2557จำานวนพมพ 11,000 เลม

พมพครงท 2 ธนวาคม 2557จำานวนพมพ 18,000 เลม มลนธชวยการศกษาตนตสนทร สนบสนนการพมพ จำานวน 5,000 เลม ดร.รชน ชงช โรงเรยนปราโมชวทยา รามอนทรา สนบสนนการพมพ จำานวน 4,000 เลม มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต สนบสนนการพมพ จำานวน 3,000 เลม

พมพครงท 3 มนาคม 2558จำานวนพมพ 22,000 เลม มลนธศกดพรทรพย สนบสนนการพมพ จำานวน 20,000 เลม

พมพครงท 4 พฤษภาคม 2558จำานวนพมพ 5,000 เลม อ.นคม หมดราค อกษรกรป เมองพทยา อ.สวฒน หนองใหญ โรงเรยนพทธยาอรโณทย สนบสนนการพมพ จำานวน 5,000 เลม อ.ชวน กตเกยรตศกด โรงเรยนมารวทย

พมพครงท 5 พฤษภาคม 2557จำานวนพมพ 10,000 เลม มลนธชวยการศกษาตนตสนทร สนบสนนการพมพ จำานวน 10,000 เลม

พมพครงท 6 กรกฎาคม 2558จำานวนพมพ 5,000 เลม อ.นคม หมดราค อกษรกรป เมองพทยา สนบสนนการพมพ จำานวน 5,000 เลม

พมพครงท 7 มกราคม 2559จำานวนพมพ 5,000 เลม

จดพมพ : บรษท สำานกพมพ พ.ศ. พฒนา จำากด 12 หมอมแผว แยก 3 ถนนพระราม 6 ซอย 41 แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร 10400 โทร. 02-279-6222 โทรสาร 02-279-6203-4พมพท : บรษท ธนธชการพมพ จำากด 480/1 ซอยแสงสนต ถนนประชาอทศ แขวงราษฎรบรณะ กรงเทพมหานคร 10140

3

ความในใจของผเขยน

ผเขยนเปนครแพทยอยชวงระยะหนงของชวต หลงจากกลบจากการศกษาขนสงในตางประเทศ

แลว กไดมโอกาสเขาเรยน “วชาครแพทย (แพทยศาสตรศกษา)” ความรและทกษะทไดจากวชาครแพทย

นทำาใหผเขยนเขาใจตนเองในฐานะครคนหนง และเขาใจนกเรยนแพทยแตละคนวาจะชวยเกอหนน

อยางไรเขาจงจะสำาเรจการศกษาออกไปประกอบสมมาอาชพ

ลกศษยทกคนจงถอเสมอนรางวลแหงความเปนคร ผเขยนไดเขาเรยนหนงสอเมอเลยเกณฑอาย และถกทางการปรบเพราะผดพระราชบญญต

ประถมศกษา ตอมาจงพบวาการไดเรยนหนงสอคอสงทตนเองปรารถนาอยางยง มความสขกบการเรยน

แตกหวดหวดจะไมไดเรยนเพราะความยากจน เปนบญเหลอเกนทคณพอคณแมทานสฝาฟนอปสรรค

นานาเพอสงเสยจนจบการศกษา ในระหวางทางกไดความรกและความปรารถนาดจาก “คณครทรก”

หลายตอหลายทานใหกำาลงใจ ใหคำาแนะนำาแกครอบครวและแกผเขยน

พระคณของพอแมและพระคณของครบาอาจารยเทยบเทาแผนฟาผนดน ยงใหญเหลอเกน

จงเขาใจและตงปณธานเสมอมาวาหากมโอกาสและมความสามารถใดกจะอทศเพอการศกษา

ไทย เนองเพราะเหนคณคาของการศกษานานาประการ เชน

1. การศกษาสำาคญสำาหรบทกชวต แตเกดจนตาย

2. การศกษายกฐานะของมนษยใหสงขน

3. การศกษาชวยจรรโลงสงคมใหเกดสนตสข

4. การศกษาชวยพฒนาเศรษฐกจใหยงยน

5. การศกษาหนนชวฒนธรรมไทยและความเปนไทย

6. การศกษาชวยปกปองสงแวดลอม และธรรมชาตอนงดงามของโลกใบน

4

หากการศกษาไทยจะบรรลเปาหมายทง 6 ประการขางตนนได ตองประกอบดวยเงอนไข 3

ประการคอ

1. เปนการศกษาทเนนวา ความรและคณธรรมเปนเรองเดยวกน เปนเนอเดยวกน

2. เปนการศกษาทมคณภาพและจดไดทวถง

3. ทกฝายตองลงมอชวยกนดวยความสจรตใจ และดวยความมงมน

หากหนงสอเลมนจะมประโยชนอนใดแลว ผเขยนขอใหเปนพลงบญเพอตอบแทนพระคณ

ของคณพอและคณแม และเปนเครองแสดงกตเวทตาคณแดคณครทรกและเคารพทกทาน

ขอประกาศวา เนอหาของหนงสอเลมนผเขยนนำามาจาก “คำาสอน” อนทรงคณคายงของพทธ

ธรรมาจารยผยงใหญสามทานคอ

พระเดชพระคณทานพทธทาส อนทปญโญ

พระเดชพระคณหลวงพอปญญานนทภกข

พระธรรมาจารยเจงเอยนแหงมลนธฉอจ

หนงสอเลมนเปนสมบตของวงการศกษาไทย ทานผใดเหนวาสวนใดในหนงสอเลมนอาจเปน

ประโยชนได กสามารถนำาไปพมพเผยแพรในลกษณะทำาบญเพอการศกษา โปรดอยานำาไปคาขายเปน

ธรกจเลย

ในการพมพครงแรกน กลยาณมตรของผเขยนสองครอบครวเปนผออกคาใชจาย ซงเปนการ

ทำาบญเพอการศกษา ผเขยนจงใครขอเอยนามไว ณ ทนดวย

1. คณสมเกยรต และคณปราณ เหลาทวสข

2. คณวสทธ และคณอรทย โรจนพจนรตน

ขออนโมทนาบญครบ

เกษม วฒนชย

ผเขยน

5

สารบญ

บทท 1 การเรยนรการศกษาและคณธรรม 7

บทท 2 โรงเรยนทรก 18

บทท 3 นกเรยนทรก 24

บทท 4 คณครทรก 31

บทท 5 ทศพธครธรรม 38

หนา

6 6

7

บทท 1

การเรยนรการศกษาและคณธรรม

ก.การเรยนร1. นยามและเปาหมาย

การเรยนรเปนกระบวนการททำาใหเกดการเปลยนแปลงในตวผเรยน 3 ดานดวยกนคอ

(1) เปลยนใจ (เปลยนคานยม เปลยนความเชอความคด) เพอใหยดมนในความด

ความจรง และความงาม คอไดคณธรรมชดหนง

(2) เปลยนจากความเปนผไมร เปนผรในเนอหาวชาความร คอไดความรชดใหม

(3) เปลยนจากผทำาไมไดทำาไมเปน เปนผทำาไดทำาเปน คอไดทกษะชดใหม

อนง องคการยเนสโกแหงสหประชาชาตไดกำาหนดเปาหมายแหงการเรยนรสำาหรบ

ครสตศตวรรษท 21 ไววา

(1) เรยนใหรถงวธการเรยนร ซงมรปแบบหลากหลาย (learn how to learn)

(2) เรยนเพอใหเกดความรชดใหม (learn to know)

(3) เรยนเพอไดทกษะชดใหม (learn to do things)

(4) เรยนเพอใหไดคณธรรมจรยธรรมชดหนง เพอทจะอยไดกบผอน อยางสนตสข ไม

เบยดเบยนแตเออเฟอเกอหนนกน (learn to live with others)

8

2. การเรยนรทมประสทธภาพ (effective learning)

(1) หากผเรยนเพยงรแค “เนอหาวชา (subject matter) อาจไมเพยงพอ แตตองใหผเรยน

มโอกาสขดลกลงไปในเนอหาความรนน (in-depth investigation) จงจะเกดความเขาใจไดลกซงขน

เชน การมอบหมายใหกลมผเรยนไปคนควาเจาะลกแลวนำามาแลกเปลยนเรยนรกนและกน

(2) ความศรทธาของผเรยนตอสงทจะเรยนมความสำาคญตอความใสใจ และความเขาใจ

ในเนอหาวชาทจะเรยน

เนอหาทผสอนจดใหผเรยน จงตอง “เปนจรง – แมนยำาและครอบคลม” เพอใหผ

เรยนเขาใจอยาง “รแจงแทงตลอด”

(3) คณคา (value) ของเนอหาวชาทจะเรยน ไมวาจะเปนความรใหม ทกษะใหม คณธรรม

ใหม ตองใหผเรยน “ตคา” วามสาระประโยชนตอผเรยน ผสอนมหนาทชใหผเรยนเหนคณคา

ผเรยนยงเหนคณคาเทาไร เขายงทมเทมากเทานน

(4) เจตคต (attitude) เปนผลรวมของความเชอ (belief) การเหนคณคา (value) และ

พฤตกรรม (behavior) ในอดตทผานมาของผเรยน

เจตคตเปนปจจยทางความคดททำาใหบคคลประพฤตไปในทางใดทางหนง สงคม

ยอมตคาความประพฤตนนวาเหมาะสมหรอไมเหมาะสม พงปรารถนาหรอไมพงปรารถนา

เพราะฉะนนผสอนจงควรสงเสรมใหผเรยนเปลยน หรอสรางเจตคตและพฤตกรรม

ทเหมาะสม โดยพฒนาทงความเชอความศรทธา และการเหนคณคาในสงทผเรยนกำาลงเรยนร

9

(5) การควบคมพฤตกรรมของตนเอง (self - control) เพอใหเกดผลในสถานการณ

หนงๆ สำาหรบเดกและเยาวชนยอมเกดจากการฝกอบรม และการกำาหนดกรอบดานวนย มารยาท

และอนๆ จากผสอน จากโรงเรยนและจากสงคม ปจจยเหลานผสอนมสวนชวยผเรยนไดมโอกาส

ปฏบต จนประสบเปาหมายทพงประสงค

3. ผลของการเรยนร

การเรยนรเปนการพฒนาตนเอง ไมวาจะเรยนดวยตนเอง เรยนจากผอน หรอจากระบบ

การศกษาและการเรยนรยงผลใหแตละคนไดแสดงความรบผดชอบในชวต 4 ประการดวยกน คอ

(1) รบผดชอบตอตนเอง

(2) รบผดชอบตอครอบครว

(3) รบผดชอบตอหนาทการงาน

(4) รบผดชอบตอสงคมและประเทศชาต

ข.การศกษา1. นยาม

การศกษา คอ ระบบทออกแบบเพอใหผเรยนไดเรยนรตามวตถประสงคทกำาหนด เชน

(1) การศกษาขนพนฐาน เปนระบบการศกษาทออกแบบเพอสรางพลเมองไทยใน

อนาคต และเพอศกษาตอในระดบอาชวศกษา หรอระดบอดมศกษา

10

เพราะฉะนน หากประเทศชาตตองการใหพลเมองของตนรอะไรแคไหน ทำาอะไรได และ

เปนคนดงามเยยงไร กตองกำาหนดเนอหาลงในหลกสตรใหครอบคลม และจดการเรยนการสอน

จนกระทงผจบการศกษาขนพนฐานออกมาเปนพลเมองทประเทศชาตตองการ

ทำานองเดยวกน หากจะใหผเรยนจบชนมธยมศกษาปท 3 เพอไปตออาชวศกษาระดบ

ปวช. หรอจบชนมธยมศกษาปท 6 เพอไปตอ ปวส. หรออดมศกษากตองกำาหนดใหเนอหา

หลกสตรและการเรยนการสอนเหมาะสมและสอดคลองกบการศกษาชนสงดวย

(2) การอาชวศกษา เปนระบบการศกษาทออกแบบเพอสรางชางฝมอไปปฏบตงานใน

ภาคอตสาหกรรม หตถกรรม บรการ และการเกษตร-ประมง-ปศสตว

หากดจากโครงสรางประชากรไทย และจากพฒนาการการผลตของประเทศเพอนบาน

ซงเคยเปนแหลงแรงงานใหแกประเทศไทยในอดตแลว จำาเปนทจะตองกำาหนดยทธศาสตรเรงดวน

เพอปฏรปการอาชวศกษาใหสามารถตอบโจทยภาคการผลต บรการและการเกษตรแผนใหมใหได

(3) การอดมศกษา เปนระบบการศกษาทออกแบบเพอผลตนกวชาการและนกวชาชพ

ขนสง ในหลากหลายสาขา เพอตอบสนองโครงสรางเศรษฐกจและสงคมทกำาลงเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว และอยในภาวะทมการแขงขนสงทงในและนอกภมภาคอาเซยน

2. เปาหมายของการจดการศกษา

2.1 Dakar Framework ค.ศ. 2000

“ระบบการศกษาตองมงพฒนาศกยภาพและความเปนอจฉรยะของผเรยนแตละคน

11

เพอพฒนาอปนสยใหเขาสามารถปรบชวตของเขาใหดขน และเพอใหเขาสามารถชวยพฒนาสงคม

ใหดขนดวย”

2.2 เพราะฉะนน เปาหมายของการจดการศกษาจงควร

(1) เนนผเรยน (แตละคน) เปนสำาคญ ทงเดก ผใหญ และผสงอาย ตามอดมการณ

ของการเรยนรตลอดชวต

(2) ตอบสนองความตองการได (education on demand)

(3) ออกแบบหลากหลาย ทงในระบบและนอกระบบ

(4) ใชทรพยากรอยางประหยด กระบวนการควรเรยบงายและใหผลลพททมคณภาพ

และใหประโยชนสงสด

3. การบรหารการศกษา

3.1 ทงผบรหารการศกษาและครบาอาจารยจะตองเปนคนด มคณธรรม มอดมการณ

เพอชาต ซอสตยสจรต ไมฉอราษฎรบงหลวงเสยเอง และมความกลาหาญทจะตอสกบความไม

ถกตอง

3.2 ทกโรงเรยนเปนโรงเรยนคณธรรม (รายละเอยดอยในหนงสอ “โรงเรยนคณธรรม”

จดพมพโดย มลนธยวสถรคณ สำานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย พ.ศ. 2557)

3.3 ในการบรหารองคกรทางการศกษา (ไมวาใหญหรอเลก) จะตองจดโครงสรางและรป

แบบการบรหารโดยใชระบบธรรมาภบาล

12

(1) โครงสรางธรรมาภบาล 4 ระดบ

ระดบท 1 – เจาของ : ผกำาหนดเปาประสงคหลกขององคกร

ระดบท 2 – คณะกรรมการนโยบาย : กำาหนดนโยบายองคกร เพอใหองคกร

สามารถปฏบตงานไดผลตามเปาประสงคหลก

ระดบท 3 – ผบรหารองคกร : แปลงนโยบายองคกรมาเปนยทธศาสตรและเปา

หมาย และรบผดชอบการบรหารองคกร

ระดบท 4 – ผปฏบต : นำายทธศาสตรขององคกรมากำาหนดเปนแผนปฏบต

และปฏบตใหไดตามเปาหมายนน ๆ

(2) หลกปฏบตธรรมาภบาล

เปาหมาย : เพอสรางองคกรใหมประสทธภาพและประสทธผลสงสด

หลกการ : (1) ตองมความรบผดชอบ (responsibility) ในทกตำาแหนงงานและ

ทกระดบขององคกร

(2) ตองมระบบการรบผดชอบตอผลลพทของการปฏบต (account-

ability) ของทกตำาแหนงและทกระดบ

วธการ : (1) โปรงใสทกขนตอน

(2) ตรวจสอบไดทกขนตอน

13

4. การศกษาทมคณภาพ

จากประสบการณและจากงานวจยทางการศกษาพบวา มปจจยทมผลกระทบตอคณภาพ

การศกษาอยหลายปจจย

บางปจจยทำาใหคณภาพแยลง ตวอยางเชน

(1) นโยบายททำาใหผบรหารหรอครยายโรงเรยนบอยเกนไปทำาใหไมตงใจบรหาร

หรอไมตงใจสอน

(2) นโยบายทมโครงการทไมเกยวกบการเรยนการสอนโดยตรงเขามาแยงเวลาการ

สอนไป ทำาใหไมทมเทใหแกการเรยนการสอนเทาทควร

(3) ระบบการทำาผลงานทางวชาการหรอระบบประกนคณภาพทใชเวลามาก จน

ทำาใหกระทบการเรยนการสอน

สวนปจจยททำาใหคณภาพดขน และมนำาหนกสงไดแก

(1) การสรางบรรยากาศและสงแวดลอม รวมทงอาคารสถานท อปกรณการเรยน

การสอนทพอเพยงและเออตอการเรยนการสอน

(2) ครทเปยมศรทธา และมากดวยความรความสามารถทงในเนอหาวชาการทรบ

ผดชอบสอน และทกษะความเปนคร

(3) ปฏสมพนธระหวางครผสอนและนกเรยนทกคนในชนเรยน ทกชวโมงและ

ทกวชา

14

ครพรอมทสอนเตมท – ใชไหม?

นกเรยนทกคนพรอมทเรยนเตมท – ใชไหม?

จงเปนทมาของ “คำาถามทมคายงกวาทองคำา” ทถามวา

“เกดอะไรขนในชนเรยน? – ใครรบาง?”

ครเตมใจสอนหรอไม? ผอำานวยการทราบไหม?

ครสอนตามหลกสตรหรอเปลา? ผอำานวยการทราบไหม?

นกเรยนไดเรยนตามหลกสตรหรอไม? เรยนไดไหม?

ถาไมไดจะแกไขอยางไร? หรอวาปลอยเลยตามเลย

นจงเปนทมาของคำาเสนอแนะทวาหากบานเมองไหนตงใจจะพฒนาคณภาพการศกษา

แลวไซร สงสำาคญคอตองมผรบผดชอบในผลลพทของการศกษา โดยเฉพาะอยางยงตองตอบ

คำาถามใหไดวา...

“เกดอะไรขนในชนเรยน?”

15

ค.คณธรรมกบการศกษา 1. คำาวา “การศกษา” ในภาษาจนประกอบขนดวยอกษร 2 ตวคอ

ก. การสงสอนจรยา (หรอความประพฤต-มารยาท)

ข. การอบรมจตใจ

คำาวา “สงสอน” ประกอบดวยอกษร 2 ตว เชนกนคอ

ก. ความกตญญ

ข. วฒนธรรม

เพราะเชอกนวา ความกตญญคอรากฐานความดของมนษยจงใหการยกยองและปฏบต

จนเปน “วฒนธรรมแหงความกตญญ” การศกษาจงควรประกอบดวยการสงสอนจรยา และการ

อบรมจตใจใหมคณธรรมดงาม โดยเฉพาะอยางยงความกตญญ

2. พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระปยมหาราชทรงออกแบบและวาง

ฐานรากของการศกษาแผนใหมของไทย โดยเฉพาะตงแต พ.ศ. 2435 เมอครงททรงจดตงกระทรวง

ธรรมการ และโรงเรยนขนหลายแหงทวประเทศ ทรงเนนอยเสมอวาเดกตองใกลชดศาสนา และ

ความรกบคณธรรมเปนเรองเดยวกน ขออญเชญพระราชหตถเลขา เมอ พ.ศ. 2441 ความวา

“...ใหมความวตกไปวา เดกชนหลงจะหางเหนจากศาสนาจนเลยกลายเปนคน

ไมมธรรมในใจมากขน

16

คนไมมธรรมเปนเครองดำาเนนตาม คงจะหนไปทางทจรตโดยมาก

ถารนอย กโกงไมใครคลอง ฤาโกงไมสนท

ถารมาก กโกงคลองขนและโกงพสดารมากขน...”

3. ทานพทธทาส อนทปญโญไดวพากษการศกษาไทยไว 4 ขอคอ

(1) เปนการศกษาทเพมความเหนแกตว

เนนความฉลาด แตไมรจกควบคมความฉลาด

(2) เปนการศกษาทมงเนนวตถนยม

นำาไปสความวนาศ

(3) เปนการศกษาโดยไมไตรตรอง มเนอหาเฟอเกนไป และไมเปนประโยชน

(4) ขาดสาระของความเปนมนษยทถกตอง

ขาดเรองจตวญญาณ

ทานพทธทาสไดแสดงธรรมบรรยายไวครงหนงวา หากการศกษาใหเฉพาะความรและ

อาชพแตขาดศลธรรม กเปรยบเสมอนหมาหางดวน หมายความวาหากจะครบถวนสมบรณแลว

การศกษาตองใหทงความร-อาชพ-และศลธรรม

4. ในหนงสอวนเดก ประจำาป พ.ศ. 2530 มการอญเชญพระบรมราโชวาทของพระบาท

สมเดจพระเจาอยหวฯ ลงพมพดงใจความตอนหนงวา

17

“...เดก ๆ นอกจะตองเรยนความรแลว

ยงตองหดทำาการงาน และทำาความดดวย

เพราะการทำางานจะชวยใหมความสามารถ มความขยน อดทน พงตนเองได

และการทำาดนน จะชวยใหมความสข ความเจรญ ทงปองกนตนไวไมใหตกตำา...”

บทเรยนจากพระบรมราโชวาทองคน คอ

(1) พอแมตองสอนลก ทง 3 ดาน คอ สอนความร สอนใหทำาการงาน และสอน

ความด

(2) ครบาอาจารยตองสอนลกศษย ทง 3 ดานเชนกน คอ ครสอนความร ครสอนใหทำา

การงานเปน และครสอนใหลกศษยทำาความด

An investment in knowledge pays the best interest.

การลงทนเพอไดความร ใหผลตอบแทนดทสด

เบนจามน แฟรงคลน

18

บทท 2

โรงเรยนทรก

ในชวงวยเดกวยเรยนของคนเรานน มบานและโรงเรยนเปนทเพาะบมความร ปลกฝงความดงาม และสอนใหทำางานเปน บานและบดามารดาคออของชวต

โรงเรยนและครคอบานหลงทสอง ทใหการฝกอบรมบมนสย และปอนวชาความรจนเตบใหญ พวกเราจงผกพนกบโรงเรยน ทางตะวนตกเรยกโรงเรยนวา “alma mater” แปลตามตววา “แมทรก-แมผฟมฟกลก (ศษย)”

1. โรงเรยนคณภาพ (สามพรอม)

(1) ควรจดโรงเรยนใหเปนสถานททใหความสบายกายและสบายใจ (=รมณยสถาน) สำาหรบทกคน

(2) โรงเรยนมความพรอมมล เพอใหผบรหารสามารถบรหารโรงเรยนไดอยางมประสทธภาพและไดประสทธผลสงสด ดงหลกการทรงงานทวา “ประหยด-เรยบงาย-ประโยชนสงสด”

(3) โรงเรยนสามพรอม คอ

ก. ผบรหารพรอมบรหารจดการ

ข. ครพรอมสอน

ค. นกเรยนพรอมเรยน

19

2. โรงเรยนคณธรรม (สามด)

(1) ในขณะเดยวกนโรงเรยนสามารถศกษารปแบบโรงเรยนคณธรรมดงรายละเอยด

ปรากฏอยในหนงสอทจดพมพโดยมลนธยวสถรคณ พ.ศ. 2557

(2) โรงเรยนสามด คอ

ก. ผบรหารด

ข. ครด

ค. นกเรยนด

3. โรงเรยนคอสวนโลก

(1) หากเปรยบการศกษาคอ ตนไม โรงเรยนกคอสวนโลกทพรอมจะปลกตนไมลงดน

(2) เรมตงแตเตรยมดนเตรยมปย เพาะเมลดกลาลงดน แลวหมนรดนำาพรวนดน จนตน

กลาเตบใหญ

ตนไมนจะตองหยงรากลกลงดน มรากแกวคอความเปนไทยและวฒนธรรมไทย ม

รากฝอยคอภาษาไทย มารยาทไทย การแตงกายไทย อาหารไทย ดนตรไทย กฬาไทย ฯลฯ

ตนไมนจะตองแตกกงกานสาขา ชใบชดอกชผลเจรญงอกงาม สฟาสสากล เขมแขง

พอทจะคบหาสมาคมไดกบคนทงโลก

20

4. โรงเรยนคอหนวยวฒนธรรม

(1) วฒนธรรมคอสงททำาความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ

(2) โรงเรยนตองกำาหนด “นโยบายและยทธศาสตรดานวฒนธรรม” ใหปรากฏและปฏบต

ได

(3) โรงเรยนตองปลกฝง “วฒนธรรม” แกนกเรยนทกคน

เดกทมพนฐานวฒนธรรมทมนคงยอมเตบใหญ กลาแขง

และเปนตวของตวเอง พงตนเองไดอยางมนคง ชวตมรากแกวหยงลก

ไมถกพายพดหกโคนโดยงาย

5. โรงเรยนกบศาสนธรรม

(1) ทกศาสนาสอนใหคนเปนคนด และทคลายกนใน 3 หลกธรรม คอ ก.ใหถอความ

สตยความจรง ข.ใหยกยองความเปนมนษย และ ค.ใหมความรกความเมตตาตอกน

โรงเรยนตองใหโอกาสนกเรยนไดศกษาและปฏบตตามหลกธรรม อยาใหจตวญญาณ

ของเดกวางเปลา

(2) ความมเสรของชวตมใชหมายถงวาใครจะทำาอะไรกไดตามใจตน แตหมายถงวา

(ก) รบผดชอบการกระทำาของตน และ (ข) ตองไมเบยดเบยนผอนหรอสวนรวม

(3) โรงเรยนตองเนนคณธรรมหลกเพอเปนเขมทศชวตใหแกนกเรยน 3 ขอคอ

21

ก. มความสจรตใจ

ข. รถก รผด และใหละอายตอบาป

ค. มระเบยบวนยในการดำารงชวต

(4) ผบรหารและครพงเปนแบบอยางแกนกเรยนในการใชชวตทสำารวม อนประกอบดวย

หลก 4 ขอดงน

ก. ออนนอมถอมตน

ข. มวนยและมมารยาท

ค. สมถะและมธยสถ

ง. มนำาใจ มจตอาสา

6. โรงเรยนกบมารยาท

(1) มารยาทคอกรยาและวาจาทถอกนวาสภาพเรยบรอย ถกกาละถกเทศะ

(2) แบบฉบบมารยาทไทย ซงกระทรวงวฒนธรรมพมพเผยแพรนาจะถอเปนคมอใน

การสอนมารยาทแบบไทยแกนกเรยนทกโรงเรยนได

(3) ครควรเปนตนแบบของมารยาทไทยใหแกนกเรยนและประชาชนทวไป

(4) ครตองสงสอนใหลกศษยรวา...

ก. จะปฏบตตนอยางไร ?

ข. จะปฏบตตอผอนอยางไร ?

นคอเปาหมายอนยงใหญของการศกษา

22

7. โรงเรยนกบการแตงกาย

(1) หากผบรหารและครรจกแตงกายใหสภาพเรยบรอย เหมาะสมกบโอกาสและ

สถานท ถอเปนเครองสะทอนใหเหนวาผใหญทงหลายทานมวนย และรกตนเอง

(2) การแตงกายใหสอดคลองกบฐานะและวย เปนการแสดงออกทเปนธรรมชาตและ

งดงามสมฐานะและสมวย

การฝนไมเปนธรรมชาตยอมมใชความงามทแท แตเปนความงามเทยม

(3) นกเรยนควรไดเรยนรหลกการแตงกายดงกลาว จากผบรหารและคร

8. นเวศวทยาชวตในโรงเรยน

(1) โรงเรยนมขอบเขตและลกษณะทางกายภาพฉนใด เรายอมกำาหนดขอบเขตและ

ลกษณะของผคนในโรงเรยนไดฉนนน

(2) นเวศวทยาชวตในโรงเรยน คอความงดงามของชวตทกผทกนามในโรงเรยน ซง

ปรากฏออกมาเปน...

ก. ความจรงใจตอกน

ข. ความเปนกนเอง

ค. รอยยมทออนโยน

ง. คำาพดทนมนวล

23

จ. ทาททมนคง สภาพ เรยบรอย

ฉ. วฒนธรรมทงดงาม

นคอภาพของคณครทลกศษยโหยหา และกควรเปนภาพของลกศษยทครปลกฝงให

ร – รก – สามคค

พระราชทานแกคณะบคคลทเขาเฝาฯ ถวายพระพรชยมงคล เนองในวโรกาสวนเฉลม

พระชนมพรรษา ณ ศาลาดสตาลย เมอวนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 2534

“...คำาวา “ร” หมายถง การรแยกแยะสงด – สงเลว

“รก” หมายถง การมความรกทเขาไปลงมอปฏบตแกไขปญหานน

“สามคค” หมายถง การรวมพลงกนดวยความสามคคเปนหมเหลา และพนอปสรรคไป

ดวยด...”

24

บทท 3

นกเรยนทรก ขอนอมนำาพระบรมราโชวาทในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงไดพระราชทานลงพมพ

ในหนงสอวนเดก ป พ.ศ. 2522 ดงน

“...ผทเกดกอน ผานชวตมากอน จะตองสงเคราะห จะตองอนเคราะหผเกดตามมาภาย

หลง

ดวยการถายทอดความร ความดและประสบการณอนมคาทงปวงใหดวยความเมตตา

เอนดและดวยความบรสทธใจ

ใหเดกไดทราบ ไดเขาใจ และสำาคญทสดใหรจกคดดวยเหตผลทถกตอง จนสามารถเหน

จรงดวยตนเองไดในความเจรญและความเสอมทงปวง

โดยนยน บดามารดาจงตองสอนบตรธดา พตองสอนนอง คนรนใหญจงตองสอนคนรน

เลก

และเมอคนรนเลกเปนผใหญขนจงตองสอนคนรนตอ ๆ ไป ไมใหขาดสาย ความรความ

ด ความเจรญงอกงามทงมวลจงจะแผไพศาลไปได ไมมประมาณ เปนพนฐานของการพฒนา

ความผาสกอนยงยนสบไป”

25

1. จตใจของเดก

(1) จตใจแทดงเดมของเดกดงามเสมอ สงคมและสงแวดลอมตางหากททำาใหเดกมมลทน

(2) พอแม – คร – และผใหญในบานเมองตองชวยกนชำาระจตใจของเดกใหสะอาด

บรสทธ

(3) ชวยกนปลกฝงวฒนธรรมและศลธรรมแกสงคม ใหสงคมสงบสข ปราศจากสงชวราย

ใหสงแวดลอมสะอาดเปนระเบยบ ปราศจากสงสกปรกรกรงรง เดกจะไดอาศยและเตบโตมาใน

สงคมและสงแวดลอมทดงาม

(4) เปนบญเปนกศลแลวทไดเกดมาเปนคร ไดมโอกาสชวยเดกชำาระจตใจ

ครไดมโอกาสสรางสรรคสงคมคณธรรม สรางสรรคสงแวดลอมทมคณภาพคณคา

ลกศษยของครจะไดเตบใหญมาในสงคมและสงแวดลอมทดงาม

2. นกเรยนฝกฝนจตใจ

(1) จตดงเดมของเดกนน

ก. งดงาม (ใจงาม)

ข. บรสทธ (ใจสะอาด)

ค. เปนประภสสร (ใจสวาง)

26

(2) ครตองสอนใหนกเรยนฝกฝนจตใจ ชวยสรางภมคมกนสำาหรบจตใจลกศษย โดย...

ก. ใหมศาสนธรรมในใจ

ข. ใหเปนคนมเหตผล

ค. ใหรจกแยกแยะผดชอบชวด

ง. ใหกลายนหยดในความดความชอบ

จ. ใหกลาปฏเสธความชวความผด

(3) อยาใหเชอรายเขาสจตใจของลกศษย มฉะนนอาจเกดภยพบตขนในใจของเขาได

3. เดกเรยนรจากสงคม

(1) ถาผนำาสงคมแบงแยก ตอตานกน ตอสกน ใชอำานาจและความรนแรงเพอใหไดมา

ซงสงทตน หรอพวกตนตองการ เดกยอมซมซบแบบอยางจากผใหญ

ตอไปเดกกตอตานพอแม ตอตานคร และตอตานสงคม

(2) ถาผนำาในสงคมใชเหตผล ยดถอกฎหมาย มคณธรรม และใชความปรองดองเปน

แบบอยาง

เดกกจะสบสานสงคมปรองดองตอไป

27

4. ชวตทตกตำาของเดก

(1) ตอไปน คอ พนท สดำาในชวตนกเรยน

ก. เพอนรงแก

ข. หนเรยน – ขาดเรยน – ออกกลางคน

ค. หนเทยว – คบเพอนชว – ตดยาเสพตด

ง. ตดการพนน – ลกขโมย

จ. หนออกจากบาน – ใชชวตจรจด

ฉ. สำาสอนทางเพศ – ตดเชอกามโรค หรอตงครรภในวยเรยน

(2) เราจะแกสงไหนด ?

ก. นกเรยนทมปญหา

หรอ ข. ปญหาของนกเรยน

(3) นกเรยนทมปญหาเกดจากครอบครว โรงเรยนและสงคมผดเพยน จนทำาใหเดกหลง

ทาง

หากจะใหปญหาของนกเรยนผอนเบาลง หรอหมดไปเราตองทบทวนระบบการอบรม

เลยงดในครอบครว ทบทวนระบบการศกษาและอบรมสงสอนกนใหม รวมทงการแกขอผดพลาด

และความชวรายของสงคมโดยรวมดวย

28

5. สอนเดกใหดแลตนเอง (1) พอแม – คร – และผใหญในสงคมตองเปนแบบอยางทด และสอนเดกใหรบผดชอบ

4 ประการ คอ

ก. รบผดชอบตอตนเอง

ข. รบผดชอบตอครอบครว

ค. รบผดชอบตอการศกษาเลาเรยน

ง. รบผดชอบตอสงคมสวนรวม

(2) นกเรยนตองดแลตนเอง ทงเรองสขภาพ และความประพฤต

- ฝกวนยชวต

- ใหรกและเคารพในชวตของตน

(3) นกเรยนตองเรยนรทจะบรหารเวลา รบผดชอบการเรยน

(4) นกเรยนตองเรยนรทจะบรหารรายได – รายจายของตนโดยใชหลกการของปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง ดงน

ก. สอนใหนกเรยนรจกคณคาของเงน

ก. 1 พอแมกำาหนดคาใชจายตอสปดาห หรอตอเดอนใหลก

ก. 2 นกเรยนทำางานหารายไดเองจากงานทสจรต

ทง ก.1 และ ก.2 คอแหลงรายได ปรากฏอยในบญชรายได

29

ข. สอนใหนกเรยนรจกใชเงน

ข.1 ใหนกเรยนจดบญชรายจายทกรายการ

ข.2 กอนจะใชจายรายการใดใหถามวา (1) มเหตผล หรอความจำาเปนตองซอ

สงของนนหรอไม (2) ราคาพอประมาณหรอไม (3) จะมผลกระทบตอเงนออมสะสมหรอไม ?

ค. เมอถงเวลาสนคาบ (สปดาหหรอเดอน) ใหนกเรยนสรปผลรายไดและรายจาย

โดยใหมเงนออมประจำาคาบ เพอนำาไปรวมเปนเงนออมสะสม และใหนกเรยนแบงสวนหนงจาก

เงนออมเอาไปบรจาคในกจกรรมสาธารณะ ฝกใหเขาเปนผรจกให

หลกการทง 3 ขอน เมอนกเรยนเรยนรมากเขา เขาจะเกดปญญาในการวางแผนการ

เงนอยางรอบคอบ พงตนเองไดไมสรยสราย หรอเปนหนงาย

6. ชมรมนกเรยน

(1) นกเรยนตองขยนขนแขงในการเรยนรจากหลกสตร ขณะเดยวกนกตองไมละเลยใน

กจกรรมชมรมนกเรยน

(2) ครควรแนะนำาใหนกเรยน รจกเลอกชมรมทจะเปนประโยชนตอการพฒนารางกาย

และจตใจของเดก

เพราะฉะนนโรงเรยนและครตองคอยดแลและกำากบใหชมรมตางๆ จดกจกรรมไปใน

ทางทถกทควร

30

(3) ประโยชนอกประการหนงของการเขารวมชมรมกคอ นกเรยนจะไดเรยนรการทำางาน

เปนหมคณะ เหนคณคาของความสามคค

7. มาชวยกนสรางคนสวนของโลก

(1) แผนดน ผนนำา มคณอเนกอนนตตอมวลมนษย และสรรพสงบนโลกใบน

(2) ครควรฝกนกเรยนใหรกโลก และชวยกนเปนคนสวนของโลก คอยรดนำาพรวนดน

ปลกตนไม ดแลตนไมใหเตบใหญ เปนยวเกษตรกรทมอดมการณและความร

(3) ครทกคนและนกเรยนทกคนควรตงปณธานวา เราจกเปนคนสวนของโลก เพอพทกษ

โลกใบนใหทรงคณคาไปตลอดกาล

31

บทท 4

คณครทรก1. จตแหงโพธสตว (1) คร คอ ผนำาทางจตวญญาณ (spiritual guide) อยางนอยทสดกสำาหรบนกเรยนของคณคร

(2) คร คอ ผสรางโลก สรางพลเมองโลก สรางคนสวนโลก สรางนกอาชพหลากหลาย อยางนอยทสดกสำาหรบนกเรยนของคณคร

(3) คร แปลวา หนก,ผปลดปลอย,ผเปดประต ครทำาหนาทเปดประตใหนกเรยนของคณครออกจากคอกแหงความโงความหลง แลวนำาจตวญญาณของนกเรยนทรกใหเดนถกทาง จนไดรบสงทดทสดทมนษยควรไดรบสำาหรบลกศษยทกคน

ครทำาใหลกศษยไดพบแสงสวาง

(4) ในสมยโบราณ ครบาอาจารยทานปวารณาวา “จะเปนครเอาบญ” ใจทานเปรยบดง “จตแหงโพธสตว” คอ

ก. สทธ : ทานมใจบรสทธ มเจตนาบรสทธ

ข. ปญญา : ทานใชปญญาแกปญหา ทานใชปญญาในทางสรางสรรค

ค. เมตตา : ทานมใจเมตตา พรอมทจะมอบความรกใหแกลกศษยในทกสถานการณ

ง. ขนต : ทานอดทนได รอได จนกระทงลกศษยของทานประสบความสำาเรจ

32

2. พรหมวหารธรรมของคณครทรก

(1) เพราะครเปนผเปดประตแหงจตวญญาณ มหาชนจงยกยองครวาเปนทตงแหงความ

เคารพ เปนทตระหนกแกใจของลกศษยและแกใจคนทวไป

(2) เมอครมใจดจโพธสตวแลว ในความสมพนธกบโลกน ครยงเปนพรหมอกดวย

กลาวคอครตองยดหลกการความสมพนธดวยพรหมวหารธรรม 4 ประการ คอ

ก. เมตตา : ครคดแตเพยงวาจะมอบความรกและความสขใหแกลกศษยทกคน

ความรกของครมนำาหนกไมนอยไปกวาความรกของผใด

ข. กรณา : ครจกพยายามทกวถทางเพอปกปองและปองกนมใหลกศษยตองประสบทกขยากใด ๆ

แตหากลกศษยประสบกบทกข โศก โรค ภย ครกพรอมทจะบรรเทาทกขโศก

และเยยวยาความเสยหายจากโรคภยใหแกลกศษยเสมอ

ค. มทตา : ครไดแตหวงและชวยเหลอทกวถทางทจะใหลกศษยเบกบาน มอปนสยทดงามในชวตของเขา เพอเขาจกไดประสบกบความสำาเรจ

รางวลชวตของครกคอความสำาเรจของลกศษยนนเอง

ง. อเบกขา : หากลกศษยคนใดประพฤตผดประพฤตชว ครจกกำาหนดใจทเปน กลางไมมอคตใดๆ เพอครจะไดแกไขความผดความชวตามกฎเกณฑกฎหมาย เพอใหลกศษยไดสำานกผดและแกไขตนเอง

33

ดวยวธเชนนลกศษยจงจะมโอกาสแกไขและพฒนาตนเองได และหากเขาทำาได

นแหละคอสมฤทธผลของอเบกขาธรรม

ครเฝามองลกศษยเตบโตโดยครไมเคยเรยกรองสงตอบแทนใดๆ เลย

ครทรกจงเปรยบเสมอนพรหม

3. ครด

ก. ครดโดยอาชพ คอ นกสอนตามตารางสอน

ข. ครดโดยจตวญญาณ คอครทรกของทกคน คณลกษณะของครทด คอ

(1) ครมอดมการณ

ครมความตงใจจรงทจะเปนครดของลกศษย

(2) ครรกนกเรยนดวยจตแหงโพธสตว

(3) ครจดจออยกบการสงสอนวชา และอบรมจตใจลกศษยตลอดเวลา ทงในและ

นอกตารางเรยน

(4) ครใหลกศษยโดยไมหวงสงตอบแทนใดๆ

4. ครคอตนแบบของลกศษย

(1) ครตองรกและเคารพตนเองกอน ครจงจะสามารถรกผอนได รกลกศษยได

(2) ครตองใสใจตนเองกอน ครจงจะสามารถใสใจนกเรยนได

34

(3) เมอครรกตนเอง – เคารพตนเองและใสใจตนเองแลว ครจงจะประพฤตปฏบตตน

เปนตนแบบแกลกศษยได ไมวาจะเปนการแตงกาย มารยาท บคลก ความมคณธรรม ฯลฯ

(4) เพราะครคอผยงใหญในดวงใจของนกเรยนตวนอยๆ เสมอ

5. ครคอผกลาหาญทางคณธรรม

(1) ครตองคลคลายความมดบอดทางคณธรรมของนกเรยนโดยเฉพาะนกเรยนทเกเร

(2) ครตองสอนใหนกเรยนทกคนรจกแยกแยะความผดชอบชวด

ก. รวาสงใดตองทำา / สงใดหามทำา

ข. รวาสงใดควรทำา / สงใดไมควรทำา

(3) เมอแยกผดจากชอบ แยกชวจากดไดแลว ครตองสอนใหนกเรยนมความกลาหาญ

ทางคณธรรม กลาวคอ

ก. ยนหยดในความชอบ-ความด

ข. ปฏเสธความผด-ความชว

(4) ครคอผลางพษรายของสงคม

(5) ครจงตองประพฤตเปนแบบอยางแหงความดงาม

35

6. ครผสลายอวชชา

หนาทอนศกดสทธของครคอ

ทำาใหนกเรยน “รเรองราว”

ทำาใหนกเรยน “รเหตผล”

ทำาใหนกเรยน “รผดชอบชวด”

ทำาใหนกเรยน “เกดปญญาเชอมโยง”

ครมหนาทสลายอวชชาของนกเรยน ใหลกศษยรเรอง รเหตผล รถกผดและเกดปญญา

7. ครคอผสอน

(1) ครสอนหนงสอ - ใหนกเรยนเรยนรวชา

(2) ครสอนคน - ใหนกเรยนรบผดชอบตอตนเองและตอผอน

(3) ครสอนใจ - ใหนกเรยนรกตนเองและรกผอน

8. ครมหนาทแกปญหาใหลกศษย

เมอลกศษยมปญหา เคลดลบคอครตอง

หยด - ฟง - ด - เดน

(1) หยด : ไมวาครจะพบปญหาใดๆของลกศษย ครตองมจตสงบมนคง พรอมลงมอ

แกไขรวมกบลกศษย

36

(2) ฟง : ขนตอไป ครควรฟงลกศษยดวยความตงใจ ดวยความเขาอกเขาใจ และ

เหนใจ

(3) ด : เมอฟงแลว ครตองพนจพเคราะหดดวยเหตผล และคดหาทางออก

(4) เดน : เมอตกลงใจรวมกนในการหาทางออกใหแกปญหาของลกศษยแลว ครตอง

รวมเดนทางไปกบลกศษย จนกวาจะฟนฝาอปสรรคไดสำาเรจ

9. ครกบเมลดพนธใหม

ลกศษยของครมอยมากมาย หลายคนในแตละรน ทผานมากหลายรน ทรออยขางหนา

กอกหลายรน

ลกศษยแตละคนเปรยบเสมอนเมลดพนธใหม

(1) เมอเมลดพนธตกลงสดน ขอเพยงคณครเอาใจใสรดนำาพรวนดน ตนกลากจะ

เตบใหญ ผลดอกออกผลได

(2) หวใจของครตองจดจออยกบเมลดพนธทกเมลด

(3) ไมมนกเรยนคนไหนทสอนไมได

มแตครทยงเอาใจใสเขาไมเพยงพอ

(4) ตองใชความรก ความอดทน สงสอนอบรมเขา จะทอดทงเสยงายๆ มได

37

10. ครคอผยงใหญ

(1) เพราะครไมเรยกรอง จงเปนมหากศล

(2) เพราะครไมเหนแกตว จงมความสข

(3) เคยมครทานหนงพดกบลกศษยของครวา “ตอใหคนทงโลกไมรกเธอ ครกยงรกเธอ

แนนอน” นคอหวอกของคร - หวอกของพระโพธสตว

(4) พอแมคอผบงเกดเกลาผใหชวต

ครคอผทำาใหชวตเตบใหญ - สมบรณและสำาเรจ

ครจงเปนผยงใหญของลกศษยเสมอ

38

บทท 5

ทศพธครธรรม

ประเทศอนเดยโบราณนนประกอบดวยอาณาจกรนอยใหญแยกกนอยเปนอสระ

สวนใหญมพระราชาเปนผปกครองสงสด

คำาวาราชามาจากรากศพทวา “ระชะ” ซงแปลวา ยนดหรอพอใจ* หมายความวา

พระราชาทรงปกครองบานเมองจนประชาชนของทานยนดพอใจ พระราชาเสดจไปแหงหนใด

ประชาชนกมาเฝาถวายการตอนรบและเปลงเสยง “ระชะ” หรอ “พอใจ ๆ ๆ” นนเอง

เหตทพระราชาทรงปกครองบานเมอง จนประชาชนพอใจนกเพราะพระราชาทรงยด

มนในทศพธราชธรรม หรอหลกสบประการทพระราชาเมอทรงปฏบตแลวจะนำามาซงความเจรญ

รงเรอง ความสงบสขและสนตภาพของบานเมอง

ทศพธราชธรรมนสามารถนำาไปประยกตใชกบคณครทรก และอาจเรยกวา “ทศพธ

ครธรรม” คอธรรมะ 10 ประการสำาหรบผเปนคร ดงน

ขอท 1 ทาน (ทานง) = การให

ทาน หมายถงการใหวตถสงของตางๆ ใหโดยมผรบโดยเฉพาะ ใหแลวมผลเปน

ความผกพน เปนการสรางสรรคความสงบสข

*เทคนคของการมธรรมะ” เลม 3 พทธทาส อนทปญโญ ธรรมทานมลนธ

39

ในจำานวนนกเรยนของคณคร ยอมมผทมาจากครอบครวยากจน ขาดแคลน

สงตางๆอนจำาเปนสำาหรบชวตและการเรยน เชน

- ขาดแคลนอาหาร (โดยเฉพาะอดมอเชา-กลางวน เดกหวยอมไมมสมาธเพอ

จะเรยนหนงสอ)

- ขาดแคลนเสอผา-รองเทา

- ขาดแคลนอปกรณการเรยน

- ขาดแคลนสมด-หนงสอ

ครทรกจำานวนมากทานขวนขวายหาสงเหลานมาใหลกศษยของทาน จะโดย

เจยดจายจากรายไดของครเอง หรอครขอจากทอนมาใหนกเรยนของทานกม

ทาน คอ ธรรมะทชวยเตมเตมในสงทขาดแคลนของนกเรยนบางคน

ขอท 2 ศล (สลง) = ภาวะปกต

ศล คอ ภาวะปกตทไมมอะไรวนวาย เปนเพราะทกคนในสงคมยดถอความม

ระเบยบวนยนนเอง

เชน ผครองเรอน รกษาความมระเบยบวนยชวตดวยศล 5 ศล 8

สามเณรรกษาศล 10 และพระภกษรกษาวนย 227 ขอ

คณครทรกทานรกษาศล 5 เพอคงความมระเบยบวนยในชวตของทานดงน

40

ก. ความมระเบยบวนยทางกาย : โดยการปฏบตศลขอ 1-2-3

(1) ตงเจตนาวาจะไมเบยดเบยนชวตรางกายผอน ตรงกนขามทานจะให

ความรกความเมตตาตอทกชวต โดยเฉพาะตอลกศษยทกคนของทาน

(2) ตงเจตนาจะไมลกทรพยโดยเฉพาะของผอนและของราชการ ของ

สวนรวม ตรงกนขามทานกลบชวยกนดแลทรพยสมบตของสวนรวม

ปกปองทรพยสนของโรงเรยนและของนกเรยน

(3) ตงเจตนาวาจะยดมนในพรหมจรรย (= จรยาของผประเสรฐ) ไมคบช

สสาว ตรงกนขามทานจะยดมนในความรกความอบอนของครอบครว

ของทาน ทานจกใสใจใหความรทถกตองงดงามเรองความสมพนธของ

หญงชาย และทานจกปกปองลกศษยผยงเยาววยของทานเสมอนลก

หลานของทานเอง

ข. ความมระเบยบวนยทางวาจา : โดยการปฏบตศลขอ 4

(4) ตงเจตนาวาจะไมพดปด พดหยาบคาย พดนนทาใหราย ตรงกนขาม

ทานจกเปนแบบอยางใหลกศษยของทานในการพดความจรง พดออน

หวาน พดถกกาละและเทศะ และพดใหกำาลงใจนกเรยน

ค. ความมระเบยบวนยทางใจ : โดยการปฏบตศลขอ 5 เพอรกษาสต-ครอง

ใจตนเองอยทกเมอ

41

(5) ตงเจตนาวาจะไมดมสรา-เครองดองใดๆ อนเปนเหตใหเกดอาการ

เมามาย ขาดสต ซงจะนำาไปสการผดศลตงแตขอ 1-4 ไดโดยไมร

ตว ตรงกนขามคณครทรกทานจกฝกจตภาวนาใหสามารถควบคม

จต-อารมณ ใหมนคงอยทกเวลา เพอทานจกไดปฏบตดปฏบตชอบ

และไมตกเปนเหยอของกเลสตำาทราม

ขอท 3 บรจาค (ปรจจาคง) : การบรจาคกเลส

บรจาค หมายถงการใหหรอกำาจดสงทไมควรมอยในจตใจของคณครออกไปเสย

เปนการใหทไมมผรบ

เชน (1) สละสงทเปน “ตวก – ของก” ออกไป

(2) กำาจดกเลส (โลภ – โกรธ – หลง) ออกไป

(3) ขจดความเหนแกตวออกไป และยดมนในประโยชนสวนรวมแทน เปนตน

คณครทรกผสามารถ “บรจาค” สงอนไมพงปรารถนาทงสาม (“ตวก – ของก” –

กเลส – ความเหนแกตว) ออกไปไดแลว จตใจของคณครจกบรสทธและเบกบานสดใส พรอม

แลวทจะมงสภาคปฏบตของอรยมรรคคอทางประเสรฐ 8 ประการของคร ดงน

1. เจรญสมมาทฏฐ - มความคดเหนอนชอบธรรมตอชวต ตอการศกษา

ตอการเรยนการสอน ตอลกศษย

2. เจรญสมมาสงกปปะ - มความปรารถนาอนดงามแดลกศษย และตอ

โรงเรยน

42

3. เจรญสมมาวาจา - มวาจาแหงความสจจรงออนหวาน ใหกำาลงใจลกศษย

4. เจรญสมมากมมนตะ - มความประพฤตอนยงประโยชนตอลกศษย เกอหนน ปกปอง อบรมสงสอน

5. เจรญสมมาอาชวะ - ทำาหนาทของ “คณครทรก” ดวยความศรทธาใน อาชพคร และดวยความรกในลกศษย

6. เจรญสมมาวายามะ - ใชความพยายามอยางไมทอถอยเพอ

(1) เลกลดละ พฤตกรรมทไมพงประสงคออกไปจากชวตของตนเองและของลกศษย และ (2) สงเสรมและอดหนนใหเกดพฤตกรรมทพงประสงคสำาหรบตนเองและลกศษย

7. เจรญสมมาสต - ฝกและรกษาสตใหมนคง ไมเผลอ ไมออนไหว รตวอยทกขณะทพบนกเรยน รตวทกขณะทกำาลงสอนลกศษย รตวอยทกขณะทกำาลงเฝาดนกเรยนทกคนและแตละคนผกำาลงเรยนรในวชาตางๆอยในขณะนน

สตเผลอ - ทำาใหพลาด

สตออนไหว - ทำาใหผด

8. เจรญสมมาสมาธ - ฝกและทบทวนทงความรทางโลกและทางธรรมเพอใหเกดปญญาทสรปไดคมชด เปนบทเรยนทดยงขนสำาหรบคร

ทงนสตและปญญาจกตองสมดลกนดวย

ถามสตแตขาดปญญากไรประโยชน

ถามปญญาแตขาดสตกเกดโทษและเกดทกข

43

มคณครทรกผสามารถ “บรจาคความเปนตวก-ของก” สามารถ “กำาจดกเลส คอ โลภ โกรธ หลง” และสามารถ “ขจดความเหนแกตว” ออกไป ทานจงเปนคณครผมอสระ มความรอบรอนถกตองและทรงธรรม ทานรกผอนโดยเฉพาะศษยของทานโดยไมหวงผลตอบแทน

คณครทานเปนผมบญอยางแทจรง

ขอท 4 อาชชวง = ความซอตรง ความเปดเผย

อาชชวง คอ ความเปนคนซอตรง – เปดเผยของคณคร

(1) ซอตรงเปดเผยตอตนเอง คอมสจจะตอตนเอง เขาใจตนเองอยางถองแท

(2) ซอตรงเปดเผยตอหนาท ปฏบตหนาทอยางถกตองอยางพอเพยง

(3 ซอตรงเปดเผยตอคนอน อนไดแก คนในครอบครว เพอนในททำางาน และทสำาคญคอตอนกเรยนทกคน

ขอท 5 มททวง = ความออนโยน

ก. ความออนโยนภายใน

คอความออนโยนของจตใจ เปนจตทไดอบรมไวดแลว จตใจทออนโยนยอมพรอมทจะปฏบตหนาท พรอมทจะปฏบตธรรม และพรอมทจะรกลกศษยและปรารถนาดตอทกคน

ข. ความออนโยนภายนอก

คอความออนโยนตอบคคลทเขามาเกยวของดวย โดยเฉพาะตอนกเรยน ไมวานกเรยนจะสขหรอทกขครกพรอมทจะปกปองและปลอบประโลม

44

มททวงหรอความออนโยนคอพนฐานของการสรางสรรคความรกความสามคค

ในชนเรยนและในโรงเรยน

ขอท 6 ตปง (ตปะหรอตบะ) = ธรรมะทเผากเลส

ตบะ คอ ไฟอนศกดสทธสำาหรบ (1) เผากเลสความชว (2) เผาอปสรรค

คณครจะปฏบตหนาทครใหสำาเรจตองใชไฟอนศกดสทธ ความกลาหาญและ

ความมงมนเพอเผากเลสแหงความเหนแกตว

ถาครเหนแกตว นกเรยนเดอดรอน โรงเรยนและการศกษาเดอดรอน ในทสด

ประเทศชาตเดอดรอน

ถาครเผากเลสคอความเหนแกตวไดหมดสน นกเรยนยอมเตบใหญเปนคนด

เปนคนเกง เปนคนไมเหนแกตวแตเหนแกสวนรวม เพราะมครทรกเปนตวอยาง

เมอเผากเลสแหงความเหนแกตวออกไปแลว ครตองเผาอปสรรคของ “งานคร”

ใหหมดสนไป แลวมงมนปฏบตหนาทของครจนสำาเรจ

ธรรมขออนทสงเสรมขอท 6 นคอ อทธบาท ขนต วรยะ สมาธ ปญญา

และอนๆ

ขอท 7 อกโกธง = ความไมกำาเรบ, ความไมโกรธ

ความไมกำาเรบหรอความไมโกรธ ม 2 มต ไดแก

45

ก. ความไมกำาเรบหรอความไมโกรธภายใน หมายถง ความไมกลดกลม ขงเครยด

อยภายในใจของคณคร

ข. ความไมกำาเรบหรอความไมโกรธภายนอก หมายถง ความไมโกรธ - ไม

ประทษรายผอน โดยเฉพาะตอลกศษยของคณคร

(1) สภาวะของความโกรธ 2 ประการ

(1) เปนโดยสนดาน : บางคนโกรธยาก บางคนโกรธงาย

(2) เปนโดยการอบรมจตใจ : ใหศกษาจนเกดความเขาใจและเหนโทษของ

ความโกรธ จนเกลยดกลวความโกรธ จนกระทงใจไมนกโกรธโดยงาย

หรอนกโกรธอกเลย

(2) สาเหตของความโกรธมนานาประการ เชน

(1) ไมได สงทถกใจ (กโกรธ)

(2) ไดสงทไมถกใจ (กโกรธ)

(3) หวงมากเกนไป (ไมไดดงหวงกโกรธ)

(4) ถอตว ยกตว (เมอผอนไมชวยยกกโกรธ)

(5) ถกขด ถกแยง (เมอผอนไมคลอยตามกโกรธ)

(6) หเบา-ใจนอย (ทำาใหโกรธงาย)

46

(3) หากในชนเรยนหรอในโรงเรยน มความโกรธนอยหรอไมโกรธ โลกของชนเรยนหรอของโรงเรยน กจะกวางขวางขน ไมคบแคบ ไมเดอดรอนงาย แตกลบเตมไปดวยความเขาใจ ความเหนอกเหนใจในผอน มพรหมวหารธรรม คอ เมตตา กรณา มทตา และอเบกขา อยทวทงโรงเรยน

พรหม คอ ผไมรจกโกรธ

ขอท 8 อวหงสา (อหงสา) = ความไมเบยดเบยน

ความไมเบยดเบยนนำาความสขมาให

ก. ไมเบยดเบยนตนเอง นำาความสขมาใหตน

ข. ไมเบยดเบยนผอน โลกจะเปนสข

ในโรงเรยนใดไมมความเบยดเบยน โรงเรยนนนยอมมความสข

ผเบยดเบยนคอกเลส (โลภ – โกรธ – หลง)

ผถกเบยดเบยนคอมนษย

เพราะฉะนนถามนษยเลกเปนเจาของกเลสเสยแลว คอละกเลสไดแลว กเลสจะเบยดเบยนใครได ? คนเหนแกตวเบยดเบยนทงตนเองและผอน

อวชชา ( = หลง, ความไมร) ทำาใหเบยดเบยนไดงาย อาจจะโดยไมเจตนา หรออาจเจตนาจากความโลภและความโกรธกได

จงตองกำาจดความไมร ดวยการใชเหตผลและใชปญญา

47

คณครทรก หากคณครปวารณาวาในชวตนจะไมเบยดเบยนตนเองและผอน วธเบองแรกคอ ลดความเหนแกตว ขจดอวชชาหรอความหลง ควบคมความโกรธ และใชชวตอยางไมโลภหรอพอเพยงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ขอท 9 ขนต = ความสมควร, ความอดทน

ขนต หมายถง ความสมควร คออดทนได รอคอยได สมควรแกการเปน ผทำาการไดสำาเรจพรอมทจะรบผลแหงการปฏบตนน

(1) ทกคนตองอดทนได จงจะสำาเรจ

- ยงเปนผใหญ ยงตองอดทนมาก

- ผใหญตองฝกฝนเดกใหรจกอดทน เขาจงจะเตบใหญเปนผทำาการงานไดสำาเรจ

- ครตองอดทนและตองฝกนกเรยนใหรจกอดทนจนทำาการงานแลวเสรจ ไมวาจะเปนการเรยน การบาน การเลนกฬาดนตร การทำาสวนเกษตรและอนๆ

(2) บนเสนทางการงานหรอเสนทางชวต จะมสงทดสอบความอดทนของผคนอยมากมายเปนประจำา เชน - ความยากลำาบากของงาน ความตรากตรำาเหนดเหนอย - อปสรรคของชวต - โรคภยไขเจบ - การถกสบประมาท นนทา ดาทอ

48

(3) ในโลกปจจบนสงททาทายความอดทนของมนษยยอมหลากหลาย แปลก

ใหมกวาในอดต เชน

- ธรรมชาตวปรต

- สงคมวปรต

- ศลธรรมวปรต

คณครและนกเรยนจงตองรวมกนศกษาและเรยนรใหเทาทนกบสงทาทาย

ความอดทนทงเกาและใหม เพอจะไดรบมอและสรางภมคมกนใหเขมแขงยงขน

(4) หากคณครทรกและนกเรยนทงหลายสราง “ขนตธรรม” ไดเขมแขง ยอมเกด

ประโยชนหลายประการดงน

ก. ชวยเผากเลสในตน ใหตนบรสทธ

ข. ทำาใหสตปญญาไมไรผล แตไดผลสมฤทธ

ค. เปนพลงใหทำาความดตอไป

ง. ทำาใหคณครและนกเรยนเขมแขงและอดทน

ขอท 10 อวโรธนง = ความไมมอะไรพรธ

(1) อวโรธนง คอ ความไมมอะไรพรธ หมายถง ไมผดไปจากแนวทางแหง

ความถกตองเทยงธรรม ไมผดไปจากทควรเปน แตมความถกตองทง 10 ประการ คอ

(1) ถกตองในความคดเหน (สมมาทฏฐ)

(2) ถกตองในความปรารถนา (สมมาสงกปปะ)

49

(3) ถกตองในการพดจา (สมมาวาจา)

(4) ถกตองในการงาน (สมมากมมนตะ)

(5) ถกตองในการดำารงชพ (สมมาอาชวะ)

(6) ถกตองในการพากเพยร (สมมาวายามะ)

เพยรลดละพฤตกรรมทไมพงประสงค (ละชว)

เพยรสรางพฤตกรรมทพงประสงค (ทำาด)

(7) ถกตองในการมสตควบคมตวเอง (สมมาสต)

(8) ถกตองในการมจตมนคง (สมมาสมาธ)

(9) ถกตองในเรองความรขนสดทาย (สมมาญานะ)

(10) ถกตองในผลคอความหลดพนจากความทกขทงปวง (สมมาวมตต)

(2) คณครทรกพงระมดระวงและดำาเนนชวตโดยยดหลกความถกตอง เทยงธรรม ใชปญญาทกยางกาวมใหพลงเผลอ ชวตของคณครจกเปนชวตของ “คนสมบรณ” คอไมบกพรองใดๆ ชวตของคณครจกเปนแบบอยางอนวเศษแกลกศษยรนแลวรนเลา

ชวตของคณครจงเปนชวตททรงคณคาทสด

บญแลวทเกดมาเปนคร

50

ภาคผนวก 1

ทางพนทกข*โดย หลวงพอปญญานนทภกข

1. เมอมความทกขเกดขน จงนกวามสาเหต

2. สาเหตของความทกขอยทตวเราเอง มใชมาจากทอน

3. สงภายนอกจะเปนวตถกตาม คนกตาม มใชตวการสำาคญ ตวการสำาคญอยทตวเราเองโดยแท

4. จงคนหาสาเหตของความทกขในตนของตนเอง

5. ในการทจะคนหาสาเหตนน ตองทำาใจใหสงบโดยการเขาไปอยทสงบเงยบ เพอความสงบทางใจ

6. การสวดมนตภาวนาในพทธศาสนา มใชการออนวอนใหใครๆมาชวยตน แตตองการความสงบในใจเทานน

7. เมอใจสงบแลว จะยกเอาปญหาความทกขขนมาพจารณาใหแตก ดวยความสขมรอบคอบ จนเหนไดชดวาอะไรเปนเหตของความทกขนน

8. เมอพบสาเหตแลว จงแขงใจตดเหตนนทงเสย อยาไดทำาตนเปนคนออนแอ ยอมพายแพแกธรรมชาตฝายตำาเปนอนขาด

9. ถาหากทานปฏบตไดอยางน ทานมหวงพนทกขไดแน__________* หนงสอ “แสงธรรม สองทาง” ปญญานนทภกข วดชลประทานรงสฤษฎ

51

ภาคผนวก 2

ชาวพทธโดย หลวงพอปญญานนทภกข

ก. ด 5 ประการของคนด

(1) คดด

(2) พดด

(3) ทำาด

(4) คบคนด

(5) ไปสสถานทด

ข. ชาวพทธตองไมไปส 3 สถานทเหลาน

(1) อยาไปหาหมอด

(2) อยาไปสำานกทรงเจาเขาผ

(3) อยาไปกราบไหวสงศกดสทธททำาใหงมงาย

สงศกดสทธในพทธศาสนาคอ ธรรมะ

52

ภาคผนวก 3

ทำาดยงๆ ขนไปโดย หลวงพอปญญานนทภกข

ก. ศาสนาตองอยคโลก

พระธรรมตองอยคใจคน

ข. คนในสงคมยงมดบอดอยอกมาก

ตองชวยกนเผยแผหลกธรรมทถกตองใหมากยงขน

ชวยใหเขารแจง เหนจรงในธรรม

ค. ทำาดดวยตน

ชกชวนคนอนใหทำาด

สนบสนนคนดใหทำาดยงๆขนไป