บทท 1

บทนา

ทมาและความสาคญ

กลวยไม เปนพชใบเลยงเดยว อยในวงศออรคเดซอ (Orchidaceae) หรอเรยกกนทวๆ ไป

วา วงศกลวยไม เปนพชทมอายยนนานหลายป จาพวกไมมเนอไม (perennial herb) และมจานวน

ชนดมากทสดใน กลมพชใบเลยงเดยว ตามธรรมชาตทวโลก พบประมาณ 796 สกล 25,000 ชนด

ในประเทศไทยไดมการสารวจพบกลวยไมและตรวจสอบระบชออยางถกตองแลว 176 สกล 1,157

ชนด (วระชย ณ นคร และ สนต วฒฐานะ , 2551ก, หนา 14) ในจานวนนเปนกลวยไมถนเดยว

(endemic species) ถง 175 ชนด (สลล สทธสจจธรรม , 2549, หนา 42) กลวยไมนนพบไดใน

ถนอาศยตางๆ ในปาทกประเภท โดยเฉพาะในประเทศไทยทมภมประเทศ เปนศนยกลางการ

กระจายพนธของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (วระชย ณ นคร และ สนต วฒฐานะ , 2551ก,

หนา 16) และภมอากาศทเหมาะสมแกการเจร ญและการกระจายพนธของกลวยไม จงทาใหปาทก

ประเภทในประเทศไทยมความหลากหลายของกลวยไมทงชนดและสกลตางๆ เปนจานวนมาก

อทยานแหงชาตแมวงก มพนทครอบคลมอาเภอปางศลาทอง จงหวดกาแพงเพชร และ

อาเภอแมวงก และกงอาเภอแมเปน จงหวดนครสวรรค จดตงขนเมอวนท 14 กนยายน พ.ศ. 2530

มเนอทประมาณ 557 ,750 ไร หรอ 894 ตารางกโลเมตร สภาพภมประเทศเปนเทอกเขาสง

สลบซบซอน ของเทอกเขาถนนธงชยลดหลนกนลงมาจนถงพนราบ โดยยอดทสงทสดคอยอดเขา

โมโกจสงจากระดบ นาทะเลปานกลางประมาณ 1,964 เมตร เปนแหลงตนนา ทสาคญ เพราะเปน

แหลงกาเนด แมนาแมวงก จงหวดนครสวรรค สวนพนทราบม นอย สวนใหญอยบรเวณรมแมนา

สภาพปาโดยทวไปประกอบดวย ปาเบญจพรรณ ปาเตงรง ปาดบแลง และปาดบเขา สวนทเหลอจะ

เปนทงหญา ซงสวนใหญเกดจากการบกรกถาง ปาของประชาชน สมยกอนการประกาศจดตงเปน

อทยานแหงชาต นอกจากนอทยานแหงชาตแมวงกยง เปนสวนหนงของ ผนปาตะวนตกซงเปนปาท

ใหญทสดของประเทศ ไทยและมเขตตดตอกบปามรดกโลกหวยขาแขง- ทงใหญนเรศวร (อทยาน

แหงชาตแมวงก, 2553)

จากสภาพแวดลอมรวมถงความสมบรณของปาและธรรมชาต ทาใหผศกษาคดวานาจะม

ความหลากหลาย ทงดานชนดและจานวนของกลวยไมเปน อยางมาก จงไดสนใจทจะศกษาสารวจ

จานวนชนดทพบ สณฐานวทยา อนกรมวธาน และลกษณะทางนเวศวทยา ของกลวยไมในบรเวณ

อทยานแหงชาตแมวงก

2

การศกษาครงน ทาใหทราบขอมลทางดานคว ามหลากชนดของกลวยไม ในเขตอทยาน

แหงชาตแมวงก ทราบลกษณะทางสณฐานวทยา นเวศวทยา ชพลกษณ และ สรางรปวธานในการ

จดจาแนกกลวยไมในพนทดงกลาว รวมถงทราบการกระจายพนธของ กลวยไมในบรเวณอทยาน

แหงชาตแมวงก นอกจากนขอมลดงกลาวยง ใชสาหรบการจดการอนรกษแหลงอาศยของกลวยไม

และรกษากลวยไมใหอยในถนเดม การนามาใชประโยชนไดอยางย งยน และเปนขอมลเพมเตมของ

การศกษาวจยพชวงศกลวยไมในโครงการพรรณพฤกษชาตของประเทศไทย (Flora of Thailand) ทาใหได

ขอมลทสมบรณยงขน

วตถประสงคของการศกษา

1. เพอ จาแนกสกลและ ชนดของกลวยไม พรอมทงจดทารปวธา นระดบ สกล

(key to genera) และชนด (key to species) ของกลวยไม ในบรเวณอทยานแหงชาตแมวงก

จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร

2. เพอศกษาลกษณะทางอนกรม วธาน สณฐานวทยา และ ลกษณะของแหลงอาศย ของ

กลวยไมในบรเวณอทยานแหงชาตแมวงก จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ทราบความหลากหลายของ สกลและชนดกลวยไมในบรเวณอทยานแหงชาตแมวงก

จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร

2. ทราบลกษณะทางสณฐานวทยาและ นเวศวทยาของกลวยไมทพบใน บรเวณอทยาน

แหงชาตแมวงก จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร

3. ไดรปวธานทเหมาะสม ถกตอง สาหรบใชในการจาแนกกลวยไ มในบรเวณอทยาน

แหงชาตแมวงก จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร ทงในระดบสกล และระดบชนด

4. ไดขอมลสนบสนนการศกษาความหลากหลายของกลวยไม และโครงการพรรณพฤกษชาต

ของประเทศไทย (Flora of Thailand)

ขอบเขตการศกษา

1. ศกษาสารวจชนดพนธกลวยไม สณฐานวทยา และ ลกษณะทางนเวศวทยาของ

กลวยไม ในบรเวณ อทยานแหงชาตแมวงก จงหวดนครสวรรคและจงหวดกาแพงเพชร

2. จาแนกชนดของกลวยไม ณ หองปฏบตการภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ลกษณะทางพฤกษศาสตรของพชวงศกลวยไม

กลวยไมเปนพชใบเลยงเดยว ไมมเนอไม อายหลายป (perennial herb) บางชนดชอบขน

ในททมความชมชน บางชนดขนในททนแลง เปนพชองอาศย ขนบนดน หรอบนหน พบนอยมากทม

ลกษณะเปนเถาเลอยหรออาศยในนา บางชนดมลกษณะคลายพชกนซาก โดยจะอาศยสารอาหาร

จากราในกลมไมคอไรซา กลวยไม มรปราง ขนาด และสสนหลากหลาย เปนพชทมววฒนาการ สง

และมการปรบตวใหอยรอดไดเปนอยางด เชน ในกลวยไมบางชนดสามารถเกบนาและอาหารไวใน

สวนตางๆ ของลาตนได บางชนดมใบหนาและอวบนาสามารถทนแลงไดด รวมถงความ สามารถใน

การพฒนาอวยวะทเกยวกบการผสมเกสรใหเหมาะสมกบพาหะ เชน สดอก กลน หรอการมรยางค

บรเวณดอก เปนตน กลวยไมบางชนดยงมกลไกการผสมเกสรโดยไมตองใ ชสอผสมเกสรไดอกดวย

ดวยเหตนทาใหกลวยไมเปนพชทมความสามารถในการกระจายพนธไดหลายภมภาคของโลก

1. ราก

เนองจากกลวยไมเปนพชใบเลยงเดยวจงมเฉพาะระบบรากฝอย มทงขนาดเลกจนถง

ขนาดใหญแตกตางกนไปแลวแตชนดพนธ รากของกลวยไมโดยมากมลกษณะอวบนา มกมเนอเยอ

หมดานนอกหนาคลายนวม เรยกวา เวลาเมน (velamen) ซงประกอบดวยสวนเนอเยอของเซลลท

ตายแลว สามารถดดซบนาและแรธาตเขาไปยงภายในเซลลของร ากกลวยไม ไดด ชวยเกบรกษา

ความชมชนในราก ซงลกษณะของรากแบบนสวนใหญจะพบในกลวยไมองอาศย รากของกลวยไม

องอาศยเปนรากอากาศ ไมมหนาทในการสะสมอาหาร ทาหนาทหลกสาคญในการเกาะยด

แลกเปลยนกาซเพอการหายใจ รวมทงชวยสงเคราะหแสง เชน กลวยไมสกลหวาย (Dendrobium

Sw.) สกลสงโต (Bulbophyllum Thouars) และ สกลเอองหมาก (Coelogyne Lindl.) เปนตน

(วระชย ณ นคร และ สรางครชต อนทะมสก , 2543, หนา 23) สาหรบกลวยไมดนหลายชนดมก

ปรากฏรากขนทสวนปลายของรากทาหนาทดดนาและสารอาหาร เชน กลวยไมสกลเอองดนนอย

(Zeuxine Lindl.) เปนตน นอกจากนรากกลวยไมดนบางชนดยงทาหนาท สะสมอาหาร เชน สกล

นางอว (Habenaria Willd.) และ สกลนางตาย (Peristylus Blume) เปนตน (สลล สทธสจจธรรม,

2549, หนา 16)

4

2. ลาตน

ลาตนกลวยไมมหลายลกษณะแตกตางกนไปตามสณฐานหรอรปราง เพอตอบสนอง

การดารงชวตในรปแบบตางๆ เชน การเกบสะสมนาและอาหารเพอใชในฤดแลง จะมลาตนโปงพอง

หรออวบนา เรยกวา “ลาลกกลวย” (pseudobulb) อวยวะสวนนเปนสวนทตองเผชญหรอสมผสกบ

สงแวดลอมนานาประการโดยตรง จงตองมการปรบตวใหเหมาะสมโดยพฒนาเนอเยอไปเปนใย

ยาวและเหนยวเปนเสยน ใหมความแขงแรงและความยดหยนเหมาะสมกบทถกพดดวยแรงลมและ

ใหสามารถทาหนาทสะสมนาและอาหารได บรเวณผวนอกม สารเคลอบหนาเพอลดการสญเสยนา

และสวนใหญมสเขยวของคลอโรฟลล ทาใหสามารถสงเคราะหอาหารดวยแสดงไดอกดวย (วระชย

ณ นคร และสรางครชต อนทะมสก , 2543, หนา 24) ลกษณะเชนนมกพบในกลมของกลวยไมอง

อาศยหลายๆสกล เชน สกลเอองหมาก สกลหวาย สกลเอองนม (Eria Lindl.) โดยเฉพาะสกลสงโต

หลายชนดมลาลกกลวยชดเจนและมไหลเชอมตอกน ลาลกกลวยของ กลวยไมแตละชนด มความ

แตกตางกนไปทงขนาดและรปราง ทงนขนกบชนดพนธและสภาพแวดลอมทกลวย ไมนนขนอาศย

อย บางชนดมขนาดเพยง 3 – 5 มลลเมตร เชน สงโตไขปลา (Bulbophyllum depressum King &

Pantl.) จนถงขนาดลาตนยาว 1 – 2 เมตร เชน วานเพชรหง หรอ หางชาง (Grammatophyllum

speciosum Blume) ซงแตกลาเปนกอใหญขนอยตามคาคบไม จดวาเปนกลวยไมทมขนาดลาตน

ใหญทสดในโลก และยงมกลวยไม ทลาตนเปนเถาเลอยยาวไดถง 10 – 30 เมตร ไดแก พลชาง

(Vanilla siamensis Rolfe ex Downie) หรอทมลาลกกลวยคลายรปนาเตาทรงสง เชน เอองนาตน

(Calanthe cardioglossa Schltr.) บางชนดมลาตนเปนขอๆ ตอกน เชน เอองลาตอ (Pholidota

articulata Lindl.) เปนตน (วระชย ณ นคร และสรางครชต อนทะมสก, 2543, หนา 25)

ลาตนของกลวยไมดนนนมหลายลกษณะ กลวยไมดนบางชนดมลาตนเปนเหงาสะสม

อาหาร (rhizome) มสวนลาตนสน มใบแผกวางเพอเพมเนอทในการรบแสง เชน เอองดนนอยปาก

กาง (Zeuxine affinis (Lindl.) Benth. ex Hook. f.) หรอลาตนเปนเหงายาวทอดเอนไปบนผวดน

เชน วานนกคมดอกเหลอง (Odontochilus lanceolatus (Lindl.) Blume) บางชนดมลาตนใตดน

(tuber) เปนหวทรงกลม สาหรบการสะสมนาและอาหาร เชน สกลวานแผนดนเยน (Nervilia

Comm. ex Gaudich.) ในกลมทมลาตนอวบอวนลกษณะคลายหวเผอก (corm) ซงลาตนจะอยใน

ระดบผวดนหรอใตดน เชน สกลวานจงนาง (Geodorum Jacks.) สกลชางผสมโขลง (Eulophia R.

Br. ex Lindl.) และ สกลเอองสลา (Thunia Rchb. f.) เปนตน สวนชนดทลาตนสงเพรยวม

โครงสรางทเปนแกนภายในประกอบดวยเส นใยยาวเหนยวหรอเปนเสยนทชวยเสรมใหลาตน

ยดหยนและแขงแรง เชน กลวยไมสกลตานโมย (Apostasia Blume)และ สกลขาวดง (Tropidia

Lindl.) เปนตน (สลล สทธสจจธรรม, 2549)

5

3. ใบ

ลกษณะทเปนพชใบเลยงเดยวของกลวยไม สามารถใชเปนสวนหนงของเกณฑการ

จาแนกกลวยไมได นอกจากนกลวยไมยงมความหลากหลายของลกษณะใบเปนอยางมาก เชน

จานวนใบ การเรยงตวของใบ ขนาด รปทรง ลวดลาย รวมไปถงการคลออกของใบ ซงกลวยไมแตละ

ชนดกจะมลกษณะทแตกตางกนไป

หนาทหลกของใบ คอการสงเคราะห แสงตลอดจนการแลกเปลยนกาซท เกดขน ขณะ

ดาเนนกระบวนการตางๆ ภายในตน ดงนนใบของกลวยไมสวนใหญจงมสเขยวของรงควตถ

คลอโรฟลล และมลกษณะทผานการปรบตวสงเพอชวยเพมประสทธภาพในหลาย ๆ ดาน เช น ม

ใบทอวบหนาเพอเกบสะสมนา และมสารไขมนหนาเคลอบทผวใบเพอชวยลดการคายนา

นอกจากนกลวยไมยงสามารถสงเคราะหแสงดวยวธพเศษ คอวธ Cassulacean acid metabolism

(CAM) (วระชย ณ นคร และ สรางครชต อนทะมสก , 2543, หนา 25) ใบมสวนประกอบ 2 สวน

สาคญ ไดแก

3.1 แผนใบ (leaf blade) กลวยไมมความสามารถทจะปรบตวใหอยในสภาวะ

แวดลอมตางๆได ซงทาใหแผนใบมการปรบเปนรปรางลกษณะไปดวย เชน กลวยไมสกลเอองไตร

(Trias Lindl.) พบวามแผนใบหนาอวบนา จงสามารถอาศยอยในปาทมความแหงแลง ได ตรงขาม

กบกลวยไมดนหลายชนดทพบในบรเวณทมความชนสง ลกษณะแผนใบบางเพราะไมจาเปนตอง

เกบสะสมนา เชน เอองกลบมวน (Liparis Rich.) นอกจากลกษณะใบทเปนแผนแบนปกตแลว

กลวยไมบางชนดยงมใบลกษณะทแบนดานขาง (lateral compressed) เชน สกลเอองแพน

(Oberonia Lindl.) หรอบางชนดของสกลหวาย กลวยไมบางชนด มใบลกษณะเปนแทงกลม เชน

สกลลนดา (Luisia Gaudich.) สกลกางปลา (Cleisostoma Blume) และ สกลเอองโมกข

(Papilionanthe Schltr.) เปนตน

3.2 กาบใบ (leaf sheath) คอสวนหนงของใบทอยระหวางแผนใบกบลาตน ทาหนาท

ปองกนลาตนและยดใยไวกบลาตน บางชนดหลดรวงไปเมอใบสมบรณเตมท บางชนดมปรากฏอย

จนกระทงใบรวง (วระชย ณ นคร และสรางครชต อนทะมสก, 2543, หนา 27 – 28)

จากการสงเกต กลวยไมบางชนดเมอถงฤดแลงใบจะหลดรวงไป เชน กลวยไมบาง

ชนดในสกลหวาย หรอเหยวแหงคาตน เชน กลวยไมสกลเอองดนนอย เพอเปนการลดการคายนา

กอนเขาสชวงฤดออกดอก

4. ชอดอกและการเรยงตวของชอดอก

ตาแหนงทชอดอกแตกออกนน มทงจากปลายยอด จากซอกใบใกลปลายยอด จากขอ

ตามลาตน หรอทโคนขางลาตน กลวยไมม ชอดอกทงทเปนดอกเดยว เชน บางชนดในสกลสงโต

6 และดอกชอ ลกษณะชอดอกมทงตงขนจนถงหอยลง ในกลมกลวยไมองอาศยทมการเจรญเตบโต

ทางยอด สวนใหญ มก แตกชอดอกออกตามขอหรอออกดอกตามซอกใบ เชน สกล ชาง

(Rhynchostylis Blume) สกลสามปอย (Vanda Jones ex R. Br.) กลวยไมองอาศยทมการ

เจรญเตบโตทางดานขาง จะแตกชอไดหลาย ตาแหนง เชน จากโคนลาลกกลวย ไดแกสกลสงโต

สกลรงรอง (Panisea Lindl.) และ สกลกะเรกรอน (Cymbidium Sw.) เปนตน ลกษณะชอดอก

สวนใหญเปนชอแบบกระจะ (raceme) เชน สกลสงโต สกลกะเรกะรอน สกลหวาย สกล ชาง หรอ

ชอแยกแขนง (panicle) เชน ในสกลเสอโครง (Staurochilus Ridl.) บางชนดในสกลเอองจว

(Schoenorchis Reinw. ex Blume) หรอชอดอกคลายรปพดซงพบ ในกลมสงโตพดโบก (Sect.

Cirrhopetalum Lindl.)

กลวยไมดนโดยสวนใหญ จะออกดอกเปนชอจากปลายยอดไดแก สกลนางอว สกล

นางตาย และสกลเอองดนปากคม (Herminium L.) เปนตน ทออกดอกตามขอใกลปลายยอด เชน

เอองตานโมย (Apostasia wallichii R. Br.) หรอบางสกลออกดอกจากโคนลาตนหรอขางลาลก

กลวย เชน สกลเหยอกนาดอย (Acanthephippium Blume) สกลเอองนาตน (Calanthe R. Br.)

และสกลเอองสลา เปนตน (วระชย ณ นคร และสรางครชต อนทะมสก, 2543, หนา 29 – 30)

5. ดอก

กลวยไมเปนพชสมบรณเพศ (perfect flower) มทงเกสรตวผและเกสรตวเมยอยใน

ดอกเดยวกน ลกษณะของดอกกลวยไม เปนสวนประกอบทสาคญทสดทใชในการจาแนกหรอ

ตรวจหาชอวทยาศาสตรของกลวยไม แตละชนด ถงแมวาจะมความหลากหลายในดานส สนสง

รปราง ขนาด และกลน แตโครงสรางทเปนสวนประกอบหลกของดอกกลวยไมจะคลายคลงกน

กลวยไมสวนใหญมแมลงเฉพาะชนดเปนพาหนะในการถายละอองเรณและผสมเกสร มทงผง ผเสอ

กลางวน ผเสอกลางคน แมลงปกแขง และยง จงมการปรบตวเพอใหพาหะเหลานนเขามาผสมเกสร

ไดงาย นอกจากลกษณะโดยทวไปแลว รปราง ส กลน การสรางนาหวานในดอก ตลอดจนการปรบ

องศาของดอกใหตงเปนระดบ ตางๆ ลวนเปนววฒนาการอยางสงของกลวยไม เพอใหแมลงเฉพาะ

ชนดมาผสมเกสรไดอยางเหมาะสม (วระชย ณ นคร และสรางครชต อนทะมสก, 2543, หนา 31)

ลกษณะและสวนประกอบของดอกกลวยไม

5.1 กลบเลยง (sepal) คอกลบทอยชนนอกสด ทาหนาทหอหมสวนประกอบอนของ

ดอกไวในขณะทดอกตม กลบเลยงของกลวยไมมจานวน 3 กลบ รปรางและสสนคอนขางคลายคลง

กน ยกเวนกลมรองเทานาร (Paphiopedilum Pfitzer) ทพบกลบเลยงม 2 กลบเลยง เนองจากกลบ

เลยงดานลางเชอมตดกน

7

5.2 กลบดอก (petal) คอวงกลบชนในถดจากกลบเลยง จานวน 3 กลบ 2 กลบ

ดานขางจะมลกษณะเหมอนกน แต มกลบหนงเปลยนรป รางและสสนแตกตางออกไป เรยกวา

กลบปาก หรอกลบกระเปา (lip, labellum) มกพบเนอเยอทสรางสารใหกลน หรอผลตนาหวานอย

สวนฐานของกลบปาก

5.3 เสาเกสร (column) เปนสวนประกอบทอยตรงกลางดอก เกดจากการหลอม

รวมกนของกานเกสรเพศผ และกานเกสรเพศเมย ตาแหนงของกลมเรณ (plinium) อยดานบน และ

ยอดเกสรตวเมย (stigma) ทสวนใหญเปลยนลกษณะแผออกเปนแอง มของเหลวใสและเหนยวอย

ดานหนาโดยมจะงอยเลก (rostellum) เปนสวนกน ในกลวยไมบางกลม เชน สกลหวาย หรอสกล

เอองนม สวนโคนของเสนเกสรจะยดยาวออกไปอยางชดเจน ทเรยกวา คาง (column foot)

5.4 เกสรเพศผ (stamen) ประกอบดวย กลมเรณ (pollinium) และฝาครอบกลมเรณ

(anther cap, operculum) กลมเรณ คอลกษณะของละอองเรณของเกสรเพศผ ทอยรวมกน คลาย

กอนขผง สวนใหญมสเหลอง รปรางเปนกอน ทรงกลม หรอทรงร บางชนดเปนเกลด เลกๆ จานวน

มาก ตดอยกบกานรองกลมเรณสนๆ (stipe) แตในบางสกลไมมกาน เชน สกลหวาย สวนใหญท

ปลายกานจะมตงเหนยว (viscidium) ตดอย ทาหนาทคลายกาวชวยยดกลมเรณใหสามารถตดกบ

พาหะถายเรณ (pollination) ไดด ฝาครอบเรณ คอสวนประกอบทอยดานบนสดของเสาเกสร ทา

หนาทบงหรอหอหมกลมเรณ ทาใหเกดการผสมไดอยางมประสทธภาพเฉพาะพาหะทเหมาะสมโดย

สามารถเปดไดเมอมสงแปลกปลอมหรอแรงจากภายนอกมากระทบ

5.5 เกสรเพศเมย (pistil) ประกอบดวยยอดเกสรตวเมย (stigma) และรงไข (ovary)

โดยยอดเกสรเพศเมย เปนแอง ภายในมของเหลวใสและเหนยวเพอยดกบกลมเรณทจะมาตด อย

บรเวณดานหนาของเสาเกสร รงไขอยในตาแหนงทตากวาสวนของวงกลบดอก (inferior ovary)

หรออยดานหลงสวนใหญมลกษณะแคบและยาวโดยฝงตวอยในกานดอกใกลกบโคนดอก

6. ฝกและเมลด

เมอไขไดรบการปฏสนธแลว ร งไขจะเจรญเปนผล ผลของกลวยไมเรยกวา ฝก

(capsule) ซงมรปรางหลากหลาย เชน รปทรงกระบอก รปทรงกลม หรอรปทรงกระสวย เมอยงออน

จะมสเขยว และเปลยนเปนสนาตาลเมอฝกแก เมอแหงจะแตกออกตามยาว และใชลมเปนพาหะ

จากป จจยสงแวดลอมตางๆ เปนสาเหตใหกลวยไมมเมลดจานวนมาก เพอใหม

บางสวนเจรญดารงเผาพนธไดตอไป เนองจากภายในเมลดไมมอาหารสะสมสาหรบชวยในการงอก

จงมความสามารถในการงอกตา ดงนนเมอ ลมพดแลวตกในสภาพพนทตางๆ พนทนนๆจงตอง

เหมาะสม สาหรบการงอกของเมลดกลวยไม และเมอเรมงอก ในเซลลรากของตนออนมสงมชวต

ขนาดเลกอาศยอย คอ ไมคอรไรซา (mycorrhiza) จะชวยทาหนาทยอยสลายอนทรยสาร ทาใหเกด

8 กระบวนการสรางอาหารเพอใชสาหรบการงอก และเจร ญเตบโตตอไปจนเปนตนทสมบรณ

ไมคอรไรซาอยรวมกนแบบพงพาอาศย (symbiosis) ไปตลอดอายขยของกลวยไมนน (วระชย ณ

นคร และสรางครชต อนทะมสก, 2543, หนา 35)

ประวตการสารวจและศกษากลวยไมในประเทศไทย

การศกษากลวยไมในประเทศไทยเรมขนตงแตสมยกรงธนบร โดยนกพฤกษศาสตรชาว

เดนมารกชอ Johann Gerhard König ไดเดนทางมาสารวจประเทศแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ระหวางป พ.ศ. 2321 – 2322 โดยเรมศกษาจากประเทศอนเดย ศรลงกา มาเลเซย จนถงประเทศ

ไทย บนเกาะภ เกต พระนครศรอยธยา และจนทบร การสารวจครงนนพบกลวยไม 24 ชนด ใน

จานวนนม 2 ชนดทไดรบการตงชอโดยนกพฤกษศาสตรทานน ไดแก สกนคล (Epidendrum

ophrydis J. König) และเอองใบมะขาม (Epidendrum hexandrum J. König) (สลล

สทธสจจธ รรม, 2549, หนา 11) โดยตวอยางพรรณไมไดถกนาไปเกบไวทหอพรรณ ไม กรง

โคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก (วระชย ณ นคร และสนต วฒฐานะ, 2551ก, หนา 18)

ในป พ.ศ. 2364 คณะทตจากประเทศองกฤษเดนทางเขามาเจรญสมพนธไมตร และม

นกธรรมชาตวทยาชอ George Finlayson รวมเดนทางมาดวย และเกบตวอยางพรรณพชทงใน

ประเทศไทยและประเทศใกลเคยง จากหลกฐานทปรากฏพบวา มกลวยไมหลายชนดทไดรบการตง

ชอเพอเปนเกยรตแกทานผ น เชน กะเรกะรอนปากเปด (Cymbidium finlaysonianum Lindl.) ท

สารวจพบในประเ ทศเวยดนาม และกลวยไมดน หรอตานขโมย (Bromheadia finlaysoniana

(Lindl.) Rchb. f.) (สลล สทธสจจธรรม, 2549, หนา 12)

ในป พ.ศ. 2403 – 2412 Charles Samuel Pollock Parish ซงเปนนกพฤกษศาสตร

ประจากองทพเรอองกฤษ เดนทางเขามาเกบตวอยางพรรณพชในประเทศพมาและบรเวณดาน

เจดย สามองคในจงหวดกาญจนบร พบกลวยไมชนดใหมเปนจานวนมาก โดยมหลกฐานปรากฏ

จากชอ วทยาศาสตรของกลวยไมทไดรบการตงชอเพอเปนเกยรตแด ทาน เชน รองเทานารเมอง

กาญจน (Paphiopedilum parishii (Rchb. f.) Stein) และผเสอนอย (Phalaenopsis parishii

Rchb. f.) ซงเปนตวอยางทพบในประเทศพมา (สลล สทธสจจธรรม, 2549, หนา 12)

ในป พ.ศ. 2442 E. J. Schmidt นกธรรมชาตวทยาและนกสารวจสมทรศาสตรชาว

เดนมารกไดเขามาเกบตวอย างพรรณไมในเกาะชาง รายชอชนดพรรณไมทสารวจพบมประมาณ

400 ชนด โดยไดรบการตพมพลงในหนงสอ Flora of Koh Chang และตวอยางพรรณไมถกนาไป

เกบไวทหอพรรณไม กรงโคเป นเฮเกน ประเทศเดนมารก โดยหนงในนนมกลวยไมอยชนดหนงทม

ความสวยงามและหายากคอรองเทานารเกาะชาง (Paphiopedilum schmidtianum Kraenzl.)

9 ซงปจจบนคาดวากลวยไมชนดนสญพนธไปแลว เนองจากไมม รายงานการ พบอกเลย (วระชย ณ

นคร และสนต วฒฐานะ, 2551ก, หนา 18)

ในชวงป พ .ศ. 2445 – 2475 เรมมการสารวจกลวยไมอยางจรงจงขนอกครง โดย

นายแพทยชาวไอรช Arthur Francis George Kerr (พ.ศ. 2420 – 2485) เขามาสารวจและเกบ

ตวอยาง พรรณพชในทกภมภาค โดยเฉพาะทางภาคเหนอ ซงเกบตวอยางไวมากกวา 32,546

ตวอยาง ในจานว นนมตวอยางตนแบบ (type specimen) การตงชอกลว ยไมชนดใหมของโลก

หลายตวอยาง เชน กลวยไมนา (Epipactis flava Seidenf.) ทสารวจพบบรเวณทาขนน อาเภอทอง

ผาภม จงหวดกาญจนบร และกลวยไมสมสยาม (Didymoplexiella siamensis (Rolfe) Seidenf.)

ทพบบน ดอยสเทพ จงหวดเชยงใหม ตอมาในป พ .ศ. 2463 ทานไดรบแตงตงใหเขารบราชการเปน

นกพฤกษศาสตร ดารง ตาแหนง เปนเจากรมทานแรกของกองตรวจพนธรกขชาต และเปนผ กอตง

พพธภณฑกรงเทพ ซงตวอยางพรรณไมหนงในสามชนของพชททานเกบไดเกบรกษาไวทพพธภณฑ

กรงเทพฯ (สลล สทธสจจธรรม, 2549, หนา 13)

ในป พ .ศ. 2498 – 2516 ศาสตราจารย ดร .เตม สมตนนทน (พ.ศ. 2463 – 2538)

ผ เชยวชาญดานพฤ กษศาสตรปาไม กรมปาไม ไดรวมงานกบ ศา สตราจารย ดร . Gunnar

Seidenfaden (พ.ศ. 2451 – 2544) ไดรวบรวมตวอยางกลวยไมทงหมดกวา 9,000 ชน และเกบ

รกษาไวทพพธภณฑพชแ หงมหาวทยาลยโคเปนเฮเกน ประเทศ เดนมารก ไดรวมกนเขยนตารา

อนกรมวธานกลวยไมไทย The Orchids of Thailand: A preliminary List ขนในป พ.ศ. 2502

หลงจากนน ศาสตราจารย ดร . Gunnar Seidenfaden ไดทาการศกษากลวยไมอยางตอเนอง

นอกจากนนไดเขยนหนงสอวชาการทสาคญอก 14 เลม คอ “Orchid Genera in Thailand I – XIV”

ทตพมพระหวางป พ.ศ. 2512 – 2531 (วระชย ณ นคร และสนต วฒฐานะ, 2551ก, หนา 19)

นกพฤกษศาสตรไทยอกทานหนงทมความสาคญตอวงการการศกษากลวยไมของไทยคอ

ศาสตราจารยระพ สาครก (พ.ศ. 2465 – ปจจบน) เปนผ เชยวชาญ ทงทางดานอนกรมวธาน การ

ปลกเลยงและการผสมพนธกลวยไมเปนอยางด ทานไดเขยนตารากลวยไมไทย และยงเปนผ รเรม

การก อตง สมาคมกลวยไมแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภขนในป พ .ศ. 2500 (วระชย

ณ นคร และสนต วฒฐานะ, 2551ก, หนา 19)

ในปจจบนการสารวจ พชวงศกลวยไมยงดาเนนการ อยางตอ เนอง โดยนกพฤกษศาสตร

หลายทาน ทงภาคเอกชน องคกรและหนวยงาน สถาบนการ ศกษาตางๆ ในการศกษ าสารวจและ

ตรวจสอบชอกลวยไม ใหถกตองทสด เพอทจะเปนขอมลการจดทา หนงสอพรรณพฤกษชาตแหง

ประเทศไทย (Flora of Thailand)

10

ปยเกษตร สขสถาน นกพฤษศาสตรประจาสวนพฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจาสรกต

จงหวดเชยงใหม รวมกบ ดร . Henrik Aerenlund Pedersen นกพฤกษศาสตรจากมหาวทยาลย

โคเปนเฮเกน ประเทศเดนมารก ไดตงชอกลวยไมสกลใหมของโลกวา สกล Sirindhornia

H. A. Pedersen & Suksathan เพอเปนการเทดพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร โดยในครงนนยงไดระบถงกลวยไมชนดใหมของโลกขนดวย 2 ชนด คอ

Sirindhornia puchella H. A. Pedersen & Indham จากการสารวจพบทดอยเชยงดาว จงหวด

เชยงใหม และ S. mirabilis H. A. Pedersen & Suksathan พบจากดอยหวหมด จงหวดตาก ซง

คาดวากลวยไมทงสองช นดนเปนพชถนเดยวในประเทศไทย นอกจากนนแลวยงไดทบทวนยาย

Habenaria monophylla Collett & Hemsl. มาจดอยในสกล Sirindhornia โดยใหชอวา

Sirindhornia monophylla (Collett & Hemsl.) H. A. Pedersen & Suksathan (Pedersen H. A.,

Suksathan P. and Indhamusika S., 2002, pp. 391 – 403) ทง 3 ชนดนถอเปนกลวยไมทหายาก

และควรแกการอนรกษอยางยง

นอกจากนยงมการพบสกลกลวยไมรายงานแรกของประเทศไทย ไดแก สกล Diplomeris

D. Don ซงชนดทพบคอ อวดาวธาร (D. pulchella D. Don) โดยพบทเขตรกษาพนธสตวปาภวว

จงหวดหนองคาย (Prapanth Iamwiriyakul and Thavee Kaewphuang, 2008, pp. 44 – 49)

และอกสกลคอ สกล Satyrium Sw. และยงสามารถแยกเปนชนดยอยใหมได ชนดทพบคอ

S. yunnanense Rolfe subsp. longispica Kurzweil & Suksathan ซงพบในอทยานแหงชาตภ

สอยดาว จงหวดพษณโลก (Kurzweil, H., Suksathan, P. and Watthana S., 2009,

pp. 105 – 111)

ในป พ.ศ. 2546 สมราน สดด นกพฤกษศาสตรประจา สานกหอพรรณไม กรมอทยาน

แหงชาตฯ (BKF) ไดตพมพผลงานท เกยวกบพชวงศกลวยไม โดยตพมพเรอง ศกษาอนกรมวธาน

ของพชวงศกลวยไม บรเวณอทยานแหงชาตปาหนงาม อาเภอเทพสถต จงหวดชยภม ระหวางเดอน

พฤศจกายน พ.ศ. 2536 ถงเดอนกรกฎาคม พ .ศ. 2546 รายงานการพบกลวยไม 22 สกล 37 ชนด

ตอมา นกพฤกษศาสตรทานน ไดเข ามารบผดชอบโครงการ พรรณพฤกษชาตแหงประเทศไทย

(Flora of Thailand) วงศกลวยไม ในสวนของวงศยอย Vanilloideae โดยมผลงานตพมพอกหลาย

ครง เชน ป พ.ศ. 2548 รายงานการพบกลวยไมสกล Gastrodia ชนดใหมของโลก ในบรเวณ

อทยานแหงชาตแกงกระจาน จงหวดเพชรบร โดยใหชอวา Gastrodia fimbriata S. Suddee ซงตง

ชอตามลกษณะของกลบปากทมขน (Suddee S., 2005, pp. 435 – 437) ในป พ.ศ. 2552 ได

รวมกบ Bob Harwood รายงานกลวยไมชนดใหมของประเทศไทย คอ Gastrodia verrucosa

11 Blume และทารปวธานในการจดจาแนกกลวยไมสกลนในประเทศไทยอกดวย (Suddee, S. and

Harwood, B., 2009, pp. 144 – 146) ตอมาในป พ.ศ. 2553 ดร.สมราน สดด และคณะ ไดตพมพ

รายงานการพบกลวยไมรายงานใหม ของประเทศไทยเพมเตม อก 2 สกล คอ สกล Lecanorchis

พบ 2 ชนด คอ Lecanorchis javanica Blume และ Lecanorchis nigricans Honda สกล Vanilla

พบ 1 ชนด คอ Vanilla griffithii Rchb.f. (Suddee, S, et al., 2010, pp. 1 – 7) ซงทงหมดเปน

กลวยไมในวงศยอย Vanilloideae

อมรรตน บวคลาย (2548) ศกษาความหลากหลายของกลวยไมบรเวณเขาเขยว อทยาน

แหงชาตเขาใหญ ระหวางเดอนธนวาคม พ .ศ. 2546 ถงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2548 รายงานการพบ

กลวยไม 59 สกล 106 ชนด ในจานวนนเปนกลวยไมดน 25 ชนด กลวยไมองอาศย 79 ชนด

กลวยไมขนบนหน 14 ชนด และกลวยไมกนซาก 3 ชนด จากรายงานกลวยไมทงหมดทรวบรวมได

พบกลวยไมถนเดยว (endemic species) 4 ชนด ไดแก Calanthe hirsuta Seidenf.,

Dendrobium ciliatilabellum Seidenf., Gastrochilus rutilans Seidenf. และ Ione

cumberlegei Seidenf. และพบกลวยไมทเปนการรายงานใหมของประเทศไทย (new record) 1

ชนด คอ Bulbophyllum angustifolium (Blume) Lindl.

ปรญญนช ดรมาศ และคณะ (2549) ไดทาการศกษาพรรณไมในปาพททองผาภมตะวน

ตก ในโครงการศกษาความหลากหลายทางชวภาพทองผาภมตะวนตก จงหว ดกาญจนบร โดยใน

การสารวจพบกลวยไม 26 สกล 40 ชนด

เสถยร ดามาพงษ (2551 ) ไดศกษาอนกรมวธานของกลวยไม บรเวณดอยผาหมปก

อทยานแหงชาตดอยผาหมปก จงหวดเชยงใหม พบกลวยไมทงสน 33 สกล 85 ชนด โดยสกลทพบ

มากทสดคอ Dendrobium Sw. 12 ชนด รองลงมาคอ Bulbophyllum Thouars 11 ชนด ในจานวน

นเปนกลวยไมรายงานใหม (new record) 1 ชนด ไดแก เอองปากนก Ornithochilus

yingjiangensis Z. H. Tsi

ประวตการศกษาพรรณไมในอทยานแหงชาตแมวงก

Martin van de Bult และ Martin Greijmans (2006) ไดทาการศกษาปา และพรรณไมใน

อทยานแหงชาตแมวงก จากตวอยางพรรณไมสามารถระบชนดไดทงหมด 242 ชนด จาก 64 วงศ

ซงในจานวนนน พชวงศกลวยไมถกพบถง 23 สกล 45 ชนด

วชรศกด มาเกด (2550 ) ศกษาความหลากหลายของกลวยไม บรเวณชองเยน อทยาน

แหงชาตแมวงก ตงแตเดอนเมษายน พ .ศ.2549 ถง เดอนกมภาพนธ พ .ศ.2550 และทาการศกษา

จดจาแนกตามระบบของ Robert L. Dressler พบกลวยไม 3 วงศยอย คอ วงศยอย

12 Spiranthoideae จานวน 2 สกล 2 ชนด วงศยอย Ochidoideae จานวน 2 สกล 4 ชนด และวงศ

ยอย Epidendrodeae จานวน 26 สกล 68 ชนด รวมทงหมด 30 สกล 74 ชนด สกลกลวยไมทพบ

มากทสด คอสกล Bulbophyllum และสกล Dendrobium สกลละ 12 ชนด รองลงมาคอ สกล Eria

พบ 7 ชนด สกล Coelogyne พบ 6 ชนด

การจดจาแนกพชวงศกลวยไม

กลวยไมเปนพช ใบเลยงเดยวท มจานวนสมาชกอยมาก เปนพชท มลกษณะเดนจาเพาะ

สามารถจดจา และจาแนกไดงาย แตถาศกษาอยางละเอยด จะพบวา กลวยไมมความหลากหลาย

อยางมาก ทงจานวนสกล และชนดพนธตางๆ รวมทงความแปรผนในระดบชนดดวย การจดจาแนก

กลวยไมนนสามารถทาไดหลายลกษณะแลวแตจะใชหลกเกณฑใดในการจด อาจใชลกษณะเดยว

เชน การจดจาแนกโดยอาศยลกษณะการดารงชวต ถนทอยอาศย หรอรปแบบการเจรญเตบโต แต

หลกเกณฑทไดรบการยอมรบ และเปนสากลมากทสดคอ การจดจาแนกตามหลกอนกรมวธาน ซง

จะพจารณาจากลกษณะทางสณฐานวทยา (morphology) ของกลวยไมแตละสกลหรอแตละชนดท

มลกษณะแตกตางกน ใน ปจจบนนกอนกรมวธานนอกจากจะใชลกษณะทางสณฐานวทยาในการ

พจารณาจดจาแนกแลว ยงมการใชเทคนคทาง พนธศาสตรโมเลกล มาชวยในการจด จาแนก ซง

ใหผลทชดเจน และเปนทยอมรบมากยงขน

ความพยายามในการ จดจาแนกพชใหเปนหมวดหม รวมถงกลวยไมนน มประวตมายาว

นานตงแตสมยของ Carolus Linnaeus นกพฤกษศาสตรชาวสวเดน ผ รเรมการจดแบงสงมชวต

ออกเปนหมวดหม และการประยกตใชระบบการเรยกชอสงมชวตแบบทวนาม ไดตพมพหนงสอชอ

Species Plantarum ในป ค.ศ.1753 ซงเปนหนงสอทมความหนากวา 1,000 หนา จนตองแบบ

ตพมพเปน 2 ชด ในหนงสอชดท 2 นน Linnaeus ไดรวบรวมกลวยไมจานวน 30 ชนด ไวในสกล

Epidendrum แตนกพฤกษศาสตรทถอวาเปนผจดจาแนกพชวงศก ลวยไมอยางจรงจงคนแรกคอ

Sir John Lindley นกพฤกษศาสตรชาวองกฤษ โดยไดจาแนกกลวยไมออกเปน 7 เผาดวยกน โดย

ไมไดรวมพชในวงศ Apostasiaceae เขาไปในวงศกลวยไมดวย ตอมา George Bentham ไดนา

แนวความคดของ Lindley ไปดดแปลงเหลอเพยง 5 เผา โดยยง ไมนา พชในวงศ Apostasiaceae

มารวมดวย แต Ernst Hugo Heinrich Pfitzer นกพฤกษศาสตรชาวเยอรมน มความคดเหนทตาง

ออกไป โดยแยงทฤษฎของ Lindley และ Bentham วาการจดจาแนกนนยดหลกการผสมเกสรของ

กลวยไมทอาศยแมลงเปนสอมากเกนไป โดยไมคานงถงความสาค ญดานอนๆ จงทาการจดจาแนก

วงศกลวยไมใหมโดยนาพชในวงศ Apostasiaceae เขามารวมดวย Pfitzer ไดจดกลวยไมออกเปน

2 วงศยอย คอ Diandrae และ Monandrae และแบงวงศยอย Diandrae ออกเปน 2 เผา คอ

13 Apostasieae และ Cypripedieae โดยอาศยเกสรตวผ เปนเกณฑในการจดจาแนก ตอมา

Friedrich Richard Rudolf Schlechter นาทฤษฎของ Pfitzer มาปรงปรงใหมโดยตดเอากลวยไม

ในกลม Apostasiods ออกแลวจาแนกกลวยไมออกเปน 4 เผา (Rasmussen, 1999, p. 4)

ในป ค.ศ.1960 มการเปลยนแปลงทสาคญอกคร ง โดย Dressler and Dodson ซงเปน

การจดจาแนกทถกตองตามหลกของ ICBN (International Code of Botanical Nomenclature)

เปนครงแรก โดยจาแนกกลวยไมเปน 2 วงศยอย คอ Cypripedioidae และ Orchidoideae ตอมา

ในป ค.ศ. 1981Dressler ไดรวบรวมขอมล และจดจาแนกใหมอกครง โดยตพมพในหนงสอ The

Orchids: Natural History and Classification โดยจาแนกกลวยไมออกเปน 6 วงศยอย ไดแก

Apostasioideae Cypripedioideae Orchidoideae Spiranthoideae Epidendroideae และ

Vandoideae จากนนในป ค .ศ. 1993 Dressler ไดตพมพหนงสออกครง โดยรวบรวมขอมล

เกยวกบการศกษาววฒนาการสายพนธของกลวยไมเพมขนมา ในหนงสอ Phylogeny and

Classification of the Orchid Family ซงในครงนไดรวมวงศยอย Epidendroideae และวงศยอย

Vandoideae เขาไวดวยกน ทาใหเหลอเพยง 5 วงศยอยเทานน (Rasmussen, 1999, p. 7) ทฤษฎ

การจาแนกหมวดหมกลวยไมของ Dressler นนเปนทยอมรบอยางกวางขวาง และถกนาไปอางอง

ในหนงสอกลวยไมหลายเลม ตอมาในป ค .ศ. 1995 Szlachetko ตพมพผลงานชอ Systema

Orchidalium โดยแยกวงศย อย Apostasioideae และ Cypripedioideae ออกเปนวงศใหม

ตางหาก ค อ Apostasiaceae และ Cypripediaceae ตามลาดบ และแยกวงศ Orchidaceae

ออกเปน 8 วงศยอย ไดแก Orchidoideae Thelymithroideae Spiranthoideae Neottioideae

Tropidioideae Vanilloideae Epidendroideae และ Vandoideae (Rasmussen, 1999,

pp.11 – 12) แตการจดหมวดหมของ Szlachetko ไมเปนทยอมรบมากนก

การเปลยนแปลงการจดหมวดหมวงศยอยของกลวยไม เกดขน อกครง เมอมผ เรมนา

เทคนคการศกษาดเอนเอ มาใชในการจดจาแนก โดย Mark W. Chase และคณะ ในป ค.ศ.1994

และ Kenneth M. Cameron และคณะ ในป ค .ศ. 1999 ซงตอมาในปเดยวกนทงคไดรวมมอกบ

Alec M. Pridgeon และคณะ ไดจดพมพหนงสอชด The Genera Orchidacearum ออกมาเปน

เลมแรก ในหนงสอเลมนไดรวบรวมเรองราวของกลวยไม โดยเนนเรองข องการจดหมวดหม และ

บรรยายรายละเอยดในแตละสกลของวงศกลวยไมทงหมด และมการแบงวงศยอยใหมเปน 5 วงศ

ยอย ไดแก Apostasioideae Vanillioideae Cypripedioideae Orchidoideae และ

Epidendroideae (Chase, M. W., 2005) ซงเปนระบบการจดจาแนกทไดรบการยอมรบในปจจบน

14

สาหรบการจดอนดบอนกรมวธานทสงกวาระดบวงศนน มนกพฤกษศาสตรหลายทานให

ความเหนแตกตางกนไป แตไมซบซอน เทากบในระดบตากวาวงศ ซงแตเดมจะใชลกษณะสณ ฐาน

วทยา ในการจดจาแนกเปนหลก เชนการจ ดหมวดหมโดยใชระบบของ Armen Takhtajan

(Takhtajan, 1997) โดยจดอนดบอนกรมวธานทสงกวาระดบวงศของกลวยไมไดดงน

Division Magnoliophyta

Class Liliopsida

Subclass Lilidae

Supperorder Lilianae

Order Orchidales

Family Orchidaceae

ในปจจบนไดม กลมผ นาเทคนค การจดจาแนกทางชวโมเลกล มาใชในการจดจาแนกพช

ดอก โดยใชชอวา The Angiosperm Phylogeny Group และใชชอระบบในการจดจาแนกวา APG

system ซงเปนระบบทไดรบการยอมรบเปนอยางมาก และมการพฒนาอยางตอเนอง โดยระบบ

ลาสดคอ APG III (The Angiosperm Phylogeny Group, 2009) การจดอนดบอนกรมวธานดวย

ระบบนจะใชคาในการแบงกลม (clades) ตางจากระบบเดม และ จากระบบการจดหมวดหม

ดงกลาวทาใหเกดการเปลยนแปลงลาดบ (Order) ของกลวยไมดงน

Clades Angiosperms

Clades Monocots

Order Asparagales

Family Orchidaceae

อทยานแหงชาตแมวงก

1. ประวตการจดตงอทยานแหงชาตแมวงก

กอนทจะมการ จดตงอทยานแหงชาต แมวงกนน พนทบรเวณนเคยเปนทอยอาศย

และททากนของชาวเขาเผาก ะเหรยงกลมปกากะญอมาชานาน โดย วระ เอยมสะอาด เจาหนาท

อทยานแหงชาตแมวงก ใหสมภาษณถงสาเหตการเขามาอยอาศยของชาวเขาวา

15

...ในชวงทลทธ ระบอบสงคมนยมเขามามบทบาทในประเทศไทย มกลมคนของ

ลทธเขามาอยอาศยหลบซอนตวในพนทปาบรเวณน รฐบาลท ตองการจดการกบลทธ

ดงกลาว จงทาการตดถนนสาย 1117 คลองลาน – อมผาง ขน เพอสงกาลง และเสบยง

อาหารในการปราบปราม รวมถงการเปดใหชาวเขา เขามาใชเปนพนททากน หลงจากนน

ลทธระบอบสงคมนยมไดเสอมสลายลง และหมดไปจากพนท ทาใหการดาเนนการ ตด

ถนนสาย 1117 คลองลาน – อมผาง ไดหยดลงกอนท จะถงอาเภออมผ าง จงหวดตาก

ประมาณ 10 กโลเมตรเทานน

(วระ เอยมสอาด, ผใหสมภาษณ, 3 มนาคม 2553)

ตอมา นายสวสด คาประกอบ รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตร ในขณะนน ไดม

หนงสอจากสานกนายกรฐมนตร ลงวนท 2 สงหาคม 2526 ถงปลดกระทรวงเกษตร และสหกรณ

คอ ดร.เถลง ธารงนาวาสวสด ขอใหจดพนทปาแมวงก และแมเปนจงหวดนครสวรรค ซงมสภาพ

ธรรมชาต สภาพปาอดมสมบรณ และเปน แหลง ตนนา สาคญ เปนอทยานแหงชาต กองอทยาน

แหงชาต กรมปาไม จงไ ดมคาสงจากกรมปาไม ลงวนท 26 สงหาคม 2526 ใหนายชยณรงค จนทร

ศาลทล นกวชาการปาไม 4 ไปดาเนนการสารวจ หาขอมลเพอประกอบการพจารณาพนทดงกลาว

เปนพนทอนรกษ พบวาพนท สวนใหญเปนเทอกเขาสงเปน แหลงกาเนดตนนาชนด รวมทงยง ม

เอกลกษณทางธรรมชาต ทสวยงาม เชน นาตกแมกระสา นาตกแมรวา และนาตก แมก รวมทงหนา

ผา และดอยสงสดของพนทอยางดอยโมโกจ สภาพปาทอดมสมบรณดวยพนธไม และสตวปาชกชม

จงเหนควรทจะจดตงเปนอทยานแหงชาต ลงวนท 19 ธนวาคม 2526

กองอทยานแหงชาต กรมปาไม ไดนาเสนอคณะกรรมการอทยานแหงชาต ซ งมมตในการ

ประชม เมอวนท 2 เมษายน 2528 เหนชอบใหกาหนดพนทดงกลาวเปนอทยานแหงชาต โดยไดม

พระราชกฤษฎกากาหนดบรเวณทดนปาคลองขลง และปาคลองแมวงก เปนอทยานแหงชาต ซง

ประกาศไ วในราชกจจานเบกษาเลม 104 ตอนท 183 ลงวนท 14 กนยายน 2530 เปนอทยาน

แหงชาตลาดบท 55 ของประเทศไทย (กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553)

2. ทตงอทยานแหงชาตแมวงก

อทยานแหงชาตแมวงก มพนทครอบคลมตาบลปางตาไว อาเภอปางศลาทอง จงหวด

กาแพงเพชร และตาบลแมเลย อาเภอแมวงก และตาบลแมเปน อาเภอแมเปน จงหวดนครสวรรค

มเนอททงหมดประมาณ 558,750 ไร หรอ 894 ตารางกโลเมตร อทยานแหงชาตแมวงก เปนสวน

หน งของกลมปาตะวนตก ซงเปนกลมปาอนรกษกล มใหญท มความสบบรณมากแหงหนง

(กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553) มอาณาเขตตดตอดงน (ภาพ 1 – 2)

16

ทศเหนอ อทยานแหงชาตคลองลาน อาเภอคลองลาน จงหวดกาแพงเพชร

ทศตะวนออก พนทกสกรรม อาเภอปางศลาทอง จงหวดกาแพงเพชร อาเภอแมวงก

อาเภอแมเปน จงหวดนครสวรรค

ทศตะวนตก เขตรกษาพนธสตวปาอมผาง อาเภออมผาง จงหวดตาก

ทศใต เขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง อาเภอลานสก อาเภอบานไร

อาเภอหวยคต จงหวดอทยธาน

3. สภาพภมประเทศ

สภาพภมประเทศเปนเทอกเขาสงสลบซบซอน ตามแนวเทอกเขาถนนธงชย ลดหลน

ลงมาจนถงพนราบ (ภาพ 3ฉ) จากทศตะวนตกสทศตะวนออก ยอดทสงทสดคอ ยอดเขาโมโกจ

โดยสงจากระดบนาทะเลประมาณ 1,964 เมตร เปนแหลงตนนาสาคญของลานาแมวงก และแมนา

สะแกกรง พนทราบสวนใหญอยทางทศตะวนออก พนท ราบกลางหบเขาหรอตามทราบบรเวณรม

แมนา และเปนแหลงแรธาตสาคญ เชน แรไมกา (กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553)

4. ลกษณะภมอากาศ

อทยานแหงชาตแมวงก มสภาพภมอากาศแบงเปน 3 ชวงฤดคอ ในชวงฤดหนาว เรม

ตงแต เดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ อากาศคอนขางหนาวเยนจนถงหนาวจดในบรเวณยอด

เขา อนเนองมาจากลมความกดอากาศสงมาจากประเทศจนแผลงมาทางตอนใตเขาสประเทศไทย

ตอนบน มลมแรงในบางชวง จากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ สาหรบ ชวงฤดรอนเรมตนจาก

เดอนมนาคม ถงเดอนพฤษภาคม อากาศคอนขางรอน และมฝนตกนอย ในชวงนบร เวณสงคมปา

เตงรงและปาเบญจพรรณจะมการผลดใบ ซงบางครงกสามารถทาใหเกดไฟปาขนได สวนฤดฝนเรม

ตงแตเดอนมถนายนถงเดอนตลาคม มปรมาณนาฝนโดยเฉลย 1,100 มลลเมตรตอป บรเวณยอด

เขามอณหภมเฉลยตลอดทงปประมาณ 15 – 20 องศาเซลเซยส (กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553)

5. สงคมพช

ดวยสภาพภมมประเทศสวนใหญทเปนภเขา ลดหลนจนถงทราบ ทาใหเกดสภาพปาท

มความหลากหลายเปนอยางมาก สงผลใหเกดความหลากหลายของพชพรรณตามไปดวย สงคม

ปาทวไปของอทยานแหงชาตแมวงกประกอบดวย

5.1 ทงหญา พบกระจายไปตามปาประเภทตางๆ ทมอยสวนใหญเกดจากการทาลาย

ปาของชาวเขาเผาตางๆ ทเคยอยอาศย ทากนในพนท สงคมพชทขนทดแทนในพนทไดแก หญาคา

หญานวหน เลา สาบเสอ พง แขมหลวง มะเดอ ไมยราบเครอ ไมยราบตน ลาพปา หวา ตวแดง งว

ปา มะเดอหอม เปนตน (ภาพ 3ก)

17

5.2 ปาเตงรง ขนอยสลบกบปาเบญจพรรณ พบในช วงระดบความสงตงแต 100

จนถงระดบตากวา 1,000 เมตรจากระดบนาทะเล พนธไมทพบไดแก เตง รง เหยง พลวง กราด

มะเกม ประด มะมวงปา มะคาแต พะยอม มะขามปอม สมอไทย ฯลฯ พชพนลางทพบ เชน ไผเพก

และปรง เปนตน (ภาพ 3ข)

5.3 ปาเบญจพรรณ จะอยบรเวณทราบรมฝ งหวย และภเขาทไมสงนก พนธไมทพบ

ไดแก สก เสลา ชงชน กระบก กระพเขาควาย มะคาโมง งวปา ประดปา กาสามปก ตว ฯลฯ มไผ

ชนดตางๆ ขนอยหลายชนด เชน ไผปา ไผไร ไผซางนวล ไผรวก พชพนลาง เชน หนามเคด สมเสยว

หนามคนฑา เปนตน (ภาพ 3ค)

5.4 ปาดบแลง พบกระจายบรเวณทราบ เชงเขา ไหลเขา และหบเขาทมความชมชน

จนถงเขาทมความสงไมเกน 950 เมตรจากระดบนาทะเล หรอในบรเวณทมลานาสายใหญทมนา

ตลอดทงปไหลผาน พนธไมสวนใหญประกอบดวย ยางแดง ยางนา กระบาก ตะเคยนหน ปออเกง

สมพง มะหาด พลอง ฯลฯ นอกจากนยง มไมพม และพชพนลางตางๆ ททนรมอกมากมายหลาย

ชนด เชน เขมขาว หนามคนฑา วาน พชหวตางๆ อกทงกลวยไมตางๆ อกมากมาย (ภาพ 3ง)

5.5 ปาดบเขา พบขนอยในบรเวณทมความส งจากระดบนาทะเลประมาณ

1,300 – 1,950 เมตร พนธไมทพบไดแก กอใบเลอม กอเดอย กอลน กอแอบ ทะโล จาปาปา

กะเพราตน หนอนขควาย กาลงเสอโครง ดาดง กลวย ฤๅษ และมะนาวควาย เปนตน (ภาพ 3จ)

(กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553)

6. สตวปา

เนองจากพนทอทยานแหงชาตแมวงกมอาณาเขตตดตอกบปาของเขตรกษาพนธสตว

ปาหวยขาแขง และเขตรกษาพนธสตวปาอมผาง รวมถงอทยานแหงชาตคลองลาน ซงสตวสามารถ

ใชเสนทางเดนตดตอกนได จงมความชกชมของสตวอยมาก สตวทมรายงานการพบ ไดแก สตว

เลยงลกดวยนม เชน กระทง ชางปา เสอโครง เสอดาว หมควาย หมหมา ชะนธรรมดา คางหงอก ลง

กง อนเลก กระรอกบนเลกแกมขาว คางคาวปากยน เปนตน รวมทงสตวปาสงวน ไดแก สมเสรจ

เลยงผา เกงหมอ สตวในกลมนก สารวจพบมากกวา 300 ชนด เชน ไกปา เหยยวรง นกแวนสเทา

นกกก นกเงอกกรามชาง นกปรอดเหลองหวจก นกเขาใหญ นก กะเตนอกขาว นกจาบคาเครานา

เงน นกแซงแซวสเทา เปนตน นอกจากนยงพบนกประจาถนหายาก 4 ชนดดวยกนคอ นกกะเตน

ขาวดาใหญ นกภหงอนพมา นกเงอกคอแดง และนก มนรกหนาผากนาตาลหร อเรยกอกอยางวา

นกมนรกหวสสนม พบครงแรก ระหวางวนท 24 – 26 พฤศจกายน พ .ศ.2543 โดย วชระ สงวน

สมบต และคณะ สวนสตวเลอยคลานทสามารถพบไดคอ เตาหก เตาเหลอง เหย ตะกวด งเหา ง

แมวเซา เปนตน (กรมอทยานแหงชาตฯ, 2553)

18

ภาพ 1 ตาแหนงพนทกลมปาตะวนตก และอทยานแหงชาตแมวงก

ทมา: เขตรกษาพนธสตวปาทงใหญนเรศวร

อทยานแหงชาตแมวงก

กลมปาตะวนตก

19

ภาพ 2 พนทอยานแหงชาตแมวงก

ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 2553

บทท 3

วธดาเนนการวจย

อปกรณ

1. อปกรณการสารวจ การเกบตวอยางและการอดตวอยางพรรณไมภาคสนาม

1.1 แผงอดพรรณไม ขนาด 30 x 45 เซนตเมตร และเชอดมดแผงอดพรรณไม

1.2 กระดาษลกฟก ขนาด 30 x 45 เซนตเมตร

1.3 กระดาษหนงสอพมพ

1.4 กรรไกรตดกง

1.5 เสยม

1.6 ถงพลาสตกขนาดตางๆ และยางรด

1.7 กลองสองทางไกล

1.8 แวนขยาย

1.9 กลองถายรปดจตอล

1.10 สมดบนทกขอมลภาคสนาม และดนสอ

1.11 แผนปายหมายเลขพรรณไม และเชอกผก

1.12 เครองวดพกดดาวเทยม (GPS)

2. อปกรณการเตรยมตวอยางพรรณไมแหง

2.1 ตอบพรรณไมตวอยาง

2.2 กระดาษแขงสขาวขนาด 30 x 45 เซนตเมตร พรอมปก

2.3 กาว เขมและดาย สาหรบเยบตวอยางพรรณไม

2.4 กระดาษบนทกขอมลพรรณไม

3. อปกรณและสารเคมการเตรยมตวอยางพรรณไมดอง

3.1 เอทลแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต

3.2 ขวดดองตวอยางและฝาปดขนาดตางๆ

3.3 ปายขอมลพรรณไม

4. วสด อปกรณสาหรบศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาเพอการระบชอ

พฤกษศาสตร

4.1 กลองจลทรรศนสเตอรโอ

21

4.2 จานแกว ปากคบ และเขมเขย

4.3 ไมบรรทด และเวอรเนยคารลปเปอร

4.4 เอกสารการอนกรมวธานพชวงศกลวยไม

4.5 ตวอยางกลวยไมทเกบจากภาคสนาม

4.6 ตวอยางพรรณไมแหงและพรรณไมดองทเกบรกษาไวในพพธภณฑตางๆ

4.7 กระดาษไข สาหรบวาดภาพลายเสน และเครองเขยน

วธการดาเนนการวจย

1. ตรวจเอกสารและขอมลทเกยวของ

1.1 ศกษาและรวบรวมขอมลเอกสารทเกยวของกบการสารวจและศกษาพรรณไมใน

ประเทศไทยและในพนทอทยานแหงชาตแมวงกรวมถงพนทใกลเคยง เพอใหทราบถงการศกษา

พรรณไมในกลมตางๆ โดยเฉพาะการศกษาพชวงศกลวยไม

1.2 ศกษาขอมลทเกยวของกบพนทศกษา ประกอบดวย ประวตความเปนมา สถาน

ทตง ลกษณะภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ ลกษณะทางธรณวทยา และลกษณะของสงคมพช

1.3 ศกษาขอมลและลกษณะเบองตนของกลวยไมทเกบรกษาไวในหอพรรณไม และ

พพธภณฑพชตางๆ

2. ขออนญาตทาการศกษา

ดาเนนการทาหนงสอขออนญาตเขาศกษา สารวจ และเกบต วอยางพรรณไมไปยง

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. สารวจ เกบตวอยางพรรณไมและขอมลพรรณไมภาคสนาม

3.1 กาหนดพนททาการศกษาสารวจในบรเวณ อทยานแหงชาตแมว งก โดยกาหนด

เสนทางสารวจแบบ (line transect) วดจากกงกลางเสนทางสารวจออกดานขางทง 2 ขาง ขางละ

10 เมตร จานวน 8 เสนทาง ดงน

3.1.1 เสนทางสารวจท 1 เสนทางศกษาธรรมชาตจากททาการอทยานแหงชาต

แมวงก ถง บอนาอน ระยะทาง 1.5 กโลเมตร มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 320 เมตร

3.1.2 เสนทางสารวจท 2 เสนทางจากจดชมววขนนาเยน ถง ชองเ ยน ซงอยบน

ถนนเกาสายคลองลาน – อมผาง จาก กโลเมตรท 89 จนถง กโลเมตรท 93 ระยะทาง 4 กโลเมตร

มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 1,100 – 1,300 เมตร

3.1.3 เสนทางสารวจท 3 เสนทางศกษาธรรมชาต บรเวณชองเยน ระยะทาง 2

กโลเมตร มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 1,200 เมตร

22

3.1.4 เสนทางสารวจท 4 เสนทางศกษาธรรมชาตแกงลานนกยง ตงอยทหนวย

พทกษอทยานแหงชาตแมวงก ท มว .4 (แมเรวา ) ระยะทาง 2 กโมเมตร มความสงจากระดบนา

ทะเลประมาณ 150 – 200 เมตร

3.1.5 เสนทางสารวจท 5 เสนทางศกษาธรรมชาต มออหด ตงอยทหนวยพทกษ

อทยานแหงชาตแม วงก ท มว .4 (แมเรวา ) ระยะทาง 1 กโมเมตร มความสงจากระดบนาทะเล

ประมาณ 200 – 350 เมตร

3.1.6 เสนทางสารวจท 6 เสนทางจากแคมป แมกระสาถงเเคมปแมเรวา

ระยะทาง 4 กโลเมตร มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 300 – 400 เมตร

3.1.7 เสนทางสารวจท 7 เสนทางจากแค มปแมเรวา ถงคลองสอง ระยะทาง 8

กโลเมตร มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 400 – 1,700 เมตร

3.1.8 เสนทางสารวจท 8 เสนทางจากคลองสอง ถงยอดเขาโมโกจ ระยะทาง 1.5

กโลเมตร มความสงจากระดบนาทะเลประมาณ 1,700 – 1,960 เมตร

3.2 ออกสารวจและเกบรวบรวมตวอยางกล วยไมในภาคสนามทกเดอน อยางนอย

เดอนละ 1 ครง และเพมมากกวา 1 ครงในชวงทพชมดอก เปนเวลา 3 ป ยกเวนในเสนทางสารวจท

6, 7 และ 8 สามารถเขาทาการสารวจไดตงแตเดอนพฤศจกายน ถงเดอนพฤษภาคม เทานน

เนองจากในฤดฝนมนาปาไหลหลากเปนประจาทกปจงไมสามารถเขาไปดาเนนการสารวจได

ถายภาพเพอบนทกสภาพถนทอยอาศย ลกษณะตน ดอก และผล จากนนทาการเกบตวอยาง

กลวยไม ใหไดตวอยางทสมบรณ คอ ตนทมใบพรอมดอก และ หรอผล โดยเกบตวอยาง หมายเลข

ละ 3 ชน จดทาตวอยางพรรณไมดอง และตวอยางพรรณไมแหง เพอใชศกษาในหองปฏบตการ

3.3 บนทกขอมลภาคสนามดานลกษณะแหลงอาศย ไดแก ชนดสงคมพช สภาพถนท

อย และความสง ของพนท จากระดบนาทะเล บนทกขอมลพรรณไม ไดแก ลกษณะวสย ลกษณะ

ทางสณฐานวทยาบางประการทเปลยนแปลงไปเมอทาเปนตวอยางพรรณไมดอง และหรอตวอยาง

พรรณไมแหง เชน ส รปราง และบนทกขอมลอน ๆ ไดแก สถานท พกดตาแหนง วน เดอน ปทเกบ

ตวอยาง

3.4 ตรวจตวอยางพรรณไม ในหอพรรณไมตางๆ เพอเปนการศกษาเพมเตม ในการ

ระบชนด และแหลงการกระจายพนธ โดยหอพรรณไมทไป ศกษา ไดแก สานกหอพรรณไม กรม

อทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช กรงเทพฯ (BKF) พพธภณฑพชกรงเทพ กรมวชาการเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรงเทพฯ (BK) หอพรรณไม สวนพฤกษศาสตรสมเดจพระนางเจา

สรกต องคการสวนพฤกษศาสตร จงหวดเชยงใหม (QBG) หอพรรณไม ภาควชาชววทยา คณะ

23 วทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม (CMU) หอพรรณไม ภาควชาชววทยา คณะ

วทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน (KKU) และหอพรรณไม ภาควชาชววทยา

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร จงหวดสงขลา (PSU)

4. ศกษาตวอยางพรรณไมในหองปฏบตการ

4.1 ศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา ของตวอยางกลวยไมทเกบมาจากภาคสนาม

โดยละเอยด ทาการระบชอ (identification) โดยใชรปวธานจากเอกสารทางอนกรมวธานพชวงศ

กลวยไม ซงเปนการตรวจหาชอพฤกษศาสตรทถกตอง

4.2 เทยบเคยงตวอยางกลวยไมทศกษาและระบชนดแลวกบตวอยางทมชอ

พฤกษศาสตรทถกตองทเกบรกษาไวในหอพรรณไม พพธภณฑพชตางๆ และยนยนจากนก

พฤกษศาสตรผ เชยวชาญจากหอพรรณไม และสวนพฤกษศาสตร เพอเปนการยนยนการตรวจหา

ชอพฤกษศาสตรอกครง

5. ทาตวอยางพรรณไมดอง และตวอยางพรรณไมแหงเพอเกบรกษาใน

พพธภณฑพช

5.1 การทาตวอยางพรรณไมดอง โดยนาตวอยางกลวยไมมาตดแตงใหมขนาดพอด

กบขวดดอง จากน นนาตวอยางใสลงไปในขวดดองแลวจงเทเอทลแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต ใส

กระดาษบนทกขอมลพรรณไมลงไปในขวดดอง แลวปดฝาใหแนนเพอปองกนเอทลแอลกอฮอล

ระเหย

5.2 การทาตวอยางพรรณไมแหง โดยนาตวอยางกลวยไมมาตดแตงใหมขนาดพอด

กบความยาวของกระดาษหนงสอพมพ จากนนนาตวอยางกลวยไมวางลงบนกระดาษหนงสอพมพ

จดวางใหเหนการเรยงตวของใบ แผนใบดานบน และดานลาง จากนนคนดวยกระดาษลกฟก

เพอใหตวอยางเรยบ และแหงเรว แลวจงวางตวอยางชนตอไป หลงจากนนนามาวางเรยงไวในแผง

ตวอยาง รดเชอกใหแนน แลวจงนาเขาตอบพรรณไม ทอณหภม 70 – 75 องศาเซลเซยส เปนเวลา

ไมนอยกวา 24 ชวโมง หรอจนตวอยางแหง จากนนนาตวอยางพรรณไมแหงมาเยบดวยกระดาษ

แขงสขาว พรอมทงตดกระดาษบนทกขอมลพรรณไมทแสดงรายละเอยดตางๆ

5.3 นาตวอยางพรรณไมดองทมกระดาษบนทกพรรณไม และตวอยางพรรณไมแหงท

เยบตดกระดาษแขงสขาว พรอมทงตดกระดาษบนทกขอ มลพรรณไมทแสดงรายละเอยดตางๆ มา

ลง ทะเบยนพรรณไม เกบรกษาไวเพอเปนตวอยางพรรณไมอางองใน หอพรรณไม ภาควชา

ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร และบนทกขอมลลงฐานขอมล (database)

24

6. เขยนคาบรรยายและสรางรปวธาน

เขยนคาบรรยายกลวยไมทกชนดทไดจากการสารวจ และเกบตวอยางมาศกษาในหอง

ปฏบตการ ซงประกอบดวย การอางองหนงสอหรอวารสารทมคาบรรยายลกษณะสกลและชนด

คาบรรยายลกษณะทางสณฐานวทยาโดยละเอยด การกระจายพนธในประเทศไทย นเวศวทยา

รวมถงชวงเวลาเกดดอกและผล ลกษณะเดนทควรสงเกต และขอแตกตางจากชนดทใกลเคยง

พรอมภาพวาดลายเสนประกอบในบางชนด สรางรปวธานกลวยไมทกชนดทพบ เพอใหงา ยตอการ

ระบชอ ในครงตอไป และ เพอเปนประโยชนตอผ ทมความสนใจกลวยไมและเจาหนาทอทยาน

แหงชาตแมวงก สามารถนาไปใชเปนแนวทางการอนรกษ หรอใหความรแกผ ทสนใจได

สถานทศกษา

1. อทยานแหงชาตแมวงก จงหวดนครสวรรค และจงหวดกาแพงเพชร

2. หองปฏบตการ และ หองเกบ พรรณไม ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก

3. ศกษาตวอยางพรรณไมเพมเตม ณ หอพรรณไมตางๆ (BKF, BK, QBG, CMU, KKU

และ PSU)

ระยะเวลาการศกษา

ทาการศกษาระหวาง เดอนเมษายน พ.ศ. 2550 สนสดใน เดอนมนาคม พ.ศ. 2553 รวม

เปนเวลา 36 เดอน

25

ภาพ 3 บรเวณเสนทางศกษาสารวจ เกบตวอยางพรรณไม และขอมลพรรณไม

ภาคสนาม

เสนทางสารวจท 1

เสนทางสารวจท 2 เสนทางสารวจท 3

เสนทางสารวจท 8

เสนทางสารวจท 7

เสนทางสารวจท 6

เสนทางสารวจท 4

เสนทางสารวจท 5

N ททาการอทยาน ฯ

26

ภาพ 4 ความหลากหลายของพนทบรเวณอทยานแหงชาตแมวงก: ก บรเวณท

เคยถกบกรกถกทดแทนดวยทงหญา ข ปาเตงรง ค ปาผสมผลดใบ

ง ปาดบแลง จ ปาดบเขาตา ฉ สภาพภมประเทศทเปนเทอกเขา

เปนพนทสวนใหญของอทยานแหงชาตแมวงก

ข

ก

ค

ง

จ

ฉ