1

บทท 1

บทนา (Introduction)

1.1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา (The Significance of the Problems)

ประเทศไทยและสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวมพรมแดนทตดตอถงกนตามแนวลานา

โขง โดยมสายสมพนธทเปนประเทศเพอนบานซงมวฒนธรรมความเปนอยคลายคลงกน

ยงไปกวานนในปจจบนน

ประเทศทงสองประเทศสามารถตดตอสอสารถงกนทางดานการคาและการเมองไดอยางแนบแนนกวาใน

อดตทผานมา ประกอบกบการทไทย – ลาว มวฒนธรรมชนชาตไทในตระกลภาษาไท –

กะไดทแสดงถงความใกลชดตอกนในทางอตลกษณระหวางผคนทงสองเชอชาตบนสายนาโขง

โดยเฉพาะอยางยงเมอเสนทางคมนาคมขนสงมการเชอมโยงตอถงกน

กนบวาจะยงเปนการทาใหการคาขายแลกเปลยนระหวางไทย-ลาว สะดวกสบายมากยงขน

และมอตราการขยายตวทางการคาทมากขนกวาเดม (ธญญาทพย ศรพนา และคณะ, 2535)

อยางไรกตาม ปรมาณการคาไทย – ลาวทผานมาในอดตมมลคา 0.4

เปอรเซนตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศเบองตน (Gross Domestic Product)

หรอมมลคาทคดเปนรายไดทเกดขนในประเทศคอนขางนอยมากประกอบกบการคาชายแดนระหวางไทย

– ลาว ทงการสงออก –

นาเขาโดยทวไปยงมมลคาสงและกระจกในแบบการคาผานแดนจากประเทศทสามไปยง สปป. ลาว

และนบจาก สปป.ลาวไปยงประเทศทสาม

นอกจากน สนคาไทยทสงไปขายโดยผานสปป.ลาว เขาสประเทศทสามนน

(ดานศลกากรนครพนม, 2549)

เปนการคาผานแดนทจะตองอาศยชองวางเชงนโยบายเขามาประกอบกนดวย

ประกอบกบเกดความหละหลวมในการดาเนนนโยบายและมาตรการทางการคาระหวางไทย - อนโดจน

นอกจากน การคาชายแดนไทย – ลาว

กนบวาเปนปจจยสาคญทไปผลกดนใหมลคาการคาของสนคาตามแนวชายแดนไทย-ลาว

มากขนอยางตอเนอง

เพราะวาสนคาไทยมคณภาพและมความทนสมยมากกวาสนคาทผลตขนไดภายในประเทศนนๆ

รวมทงสนคาทมาจากประเทศจนดวย ประกอบกบ

ระดบราคาสนคาทผบรโภคชาวลาวยงสามารถยอมรบได

ทาใหสนคาไทยโดยเฉพาะอยางยงสนคาในหมวดเครองอปโภคบรโภค เครองใชไฟฟา

และเสอผาสาเรจรป เปนทนยมในหมผบรโภคชาวลาว

รวมไปถงการไดรบความนยมจากประชาชนในประเทศอนๆ ของภมภาคอนโดจนดวย ซงไดแก

ประเทศกมพชา และประเทศเวยดนาม การคาชายแดนไทย - ลาว นบเปนสวนหนงของการคาระหวางประเทศ

ถงแมวามลคาการคาจะมสดสวนไมสงนก เพราะเปนการดาเนนงานในรปของนตบคคลเปนสวนใหญ

2

สาหรบการคาสนคาอปโภคบรโภค มทงในรปแบบนตบคคล ผทาการคาจดตงบรษทการคา

มการทาธรกรรมอยางเปนระบบ เปนจานวนมาก และตดตอผานคนกลางหรอผจดจาหนายในไทย

และอกรปแบบหนง คอ

การคารายยอยซงมลกษณะทผทาการคาเดนทางขามพรมแดนโดยใชบตรผานแดนเขามาซอขายสนคาใน

ปรมาณทไมสงมากนกเพอนากลบเขาไปขายอกตอหนง

หรออยในลกษณะคาสงซอทสงมายงพอคาชายแดน ซงนบไดวาเปนรปแบบการคาทเรยกกนวา

กองทพมด (ชลศา รตรสาร, 2549)

ดานศลกากรทมมลคาการคาทสงเปนอนดบตนๆ คอ ดานศลกากรจงหวดหนองคาย

ดานศลกากรจงหวดมกดาหาร ดานศลกากรจงหวดนครพนม และดานศลกากรจงหวดอบลราชธาน

นบจาก พ.ศ. 2546 - 2548 มลคาการคาโดยรวมระหวางไทย - ลาวไดเพมขนอยางตอเนอง

จากการศกษาพบวา พ.ศ. 2547 มมลคาการคาระหวางไทย – ลาว รวมทงหมดเทากบ 27,989.3 ลานบาท

โดยนบวาเปนมลคาทางการคาทเพมขนจากระยะเดยวกนของปกอนหนาเทากบรอยละ 20.6

โดยมมลคาการคารวมทงสนเทากบ 23,212.5 ลานบาท พ.ศ.2548 มมลคาการคาระหวางไทย -

ลาวเทากบ 40,107.0 ลานบาท เปนอตราทเพมขนจากระยะเดยวกนของปกอนหนาเทากบรอยละ 43.3

โดยไทยเปนฝายเกนดลทางการคาเทากบ 21,853.9 ลานบาท

ยงไปกวานนไทยยงเปนคคารายใหญทสดของลาว (เขยน ธระวทย, อดศร เสมแยม และทานตะวน

มโนรมย, 2544) โดยพบวาใน พ.ศ.2539 ไทยสามารถครองสวนแบงทางการตลาดในลาวไดถงรอยละ

44.95 ซงเพมขนจาก พ.ศ. 2538 ทมสวนแบงตลาดเพยงรอยละ 41.26 (กระทรวงพาณชย, 2549)

โดยพบวา สวนใหญแลวเปนการคาชายแดนระหวางไทยกบแขวงตางๆ ของ สปป.ลาว ซงไดแก

แขวงปากเซ แขวงจาปาสก แขวงสะหวนนะเขต แขวงหลวงพระบาง และนครเวยงจนทน

เสนทางการขนสงระหวางประเทศและการคาไทย - ลาว

มอทธพลอยางสงตอวถชวตและความเปนอยของสปป.ลาว (เอกจต วงศศภชาตกล, 2523) การคาไทย -

ลาว มทงทเปนการคาทถกตองตามระเบยบทางการคาและการลกลอบขนสงสนคาขามพรมแดนไทย -

ลาว จนกลายเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจไทยมากกวาทจะเปนสวนหนงของระบบเศรษฐกจลาว

เพราะการแลกเปลยนไทย - ลาวรมฝงแมนาโขงเปนไปอยางไมเสมอภาคตอกน (เขยน ธระวทย, อดศร

เสมแยม และทานตะวน มโนรมย, 2544) สมพนธภาพทางการคาไทย - ลาว มความแนบแนน นบตงแต

พ.ศ. 2532 เปนตนมา จากการทลาวมความมงมนทจะเปดประเทศอยางแทจรง (ชลศา รตรสาร, 2549)

สาหรบไทยนนกมงสงเสรมการทาธรกจกบภมภาคอนโดจนโดยเฉพาะกบสปป.ลาว นบจาก พ.ศ. 2531

เปนตนมา อกทงยงมการสรางเสนทางตดตอเชอมโยงระหวางกนหลายเสนทาง เชน

สะพานขามแมนาโขงทง 2 แหงทจงหวดหนองคายและมกดาหาร ตามลาดบ หลกฐานทสาคญ คอ

ไทยไดรบเงนกจากออสเตรเลยสาหรบการสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 1 ณ จดผานแดน

จงหวดหนองคาย-นครหลวงเวยงจนทน และในสมยรฐบาลชดทกษณ 1 ไดทาขอตกลงกบนายบนยง

วอละจต นายกรฐมนตร สปป.ลาว สรางสะพานมตรภาพแหงท 2 ทจงหวดมกดาหาร -

แขวงสะหวนนะเขต เมอวนท 21 มนาคม พ.ศ. 2547 กาหนดแลวและเปดใช เมอวนท 20 ธนวาคม พ.ศ.

2549 (สานกงานประชาสมพนธเขต 2 กรมประชาสมพนธ สานกนายกรฐมนตร, 2549)

3

หากมการสรางสะพานมตรภาพไทย-ลาว แหงท 3 เชอมโยงระหวางจงหวดนครพนม -

แขวงคามวน จรง กนาจะมความหวงวาจะกอใหเกดการเจรญเตบโตของมลคาการคาระหวางไทย – ลาว

มากยงขน เนองจากสะพานขามแมนาโขงแหงท 3 ดงกลาว

นอกจากจะเปนสะพานแผนดนเชอมโยงระหวางฝงไทยและฝงลาวแลว

ยงมผลประโยชนทสาคญอกประการหนง คอ สะพานขามแมนาโขงแหงท 3

จะชวยอานวยความสะดวกตอการคาระหวางไทย - ลาวทางตอนใตของประเทศ

และเปนปจจยทสาคญตอการดงดดกมพชาและเวยดนามตอนใตใหเขามาตดตอกบไทยมากยงขนดวย

จงหวดนครพนม

ซงเปนจดทจะมการสรางสะพานจะกลายเปนเมองการคาชายแดนทมปรมาณการคากบอนโดจนเพมขนอ

ยางรวดเรว

และสงผลตอการสรางเสรมความสาคญของไทยในสายตาของลาวมากยงขนสวนเวยดนามจะมความนาส

นใจในสายตาของไทยมากขนดวยเชนกน

ประเทศเหลานจะกลายเปนแหลงรบซอสนคาสงออกทสาคญของไทย

นอกเหนอจากการคาระหวางประเทศของไทยทมงสตลาดสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และตลาดญปน

การศกษาวจยในเรองนจะสรางความชดเจนใหมากขนเกยวกบมลคาทางการคาไทย-ลาว โดยหลกการทวา

ถาหากมการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3 เกดขนจรงแลว มลคาทางการคาไทย –

ลาวทางตอนกลางและตอนใตจะเพมขนมากนอยแคไหน หรอไม เพยงไร เมอเทยบกบในอดตทผานมา

มลคาการคาสนคาไทยอนเนองมาจากความตองการบรโภคของลาว กมพชา

และเวยดนามจะเปลยนแปลงไป หรอไม อยางไร ตลอดจน รปแบบการบรโภคและการคาขายสนคาไทย

จะเปลยนไปจากเดมหรอไม สงเหลานนบวาเปนประเดนทสาคญตอการศกษาในปญหาดงกลาว

จงมความสาคญตอการคนหาความเปนจรงจากการศกษาในเรองน

1.2 วตถประสงคของการวจย (Research Objectives)

งานวจย เรอง การศกษาผลประโยชนจากการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3

(จงหวดนครพนม – แขวงคามวน) ในบรบทวฒนธรรมและเศรษฐกจ

เปนรปแบบการศกษาพฤตกรรมทางการคาและผลทเกดขนตอการคา การลงทน การขนสง

และการทองเทยว ระหวางไทย - ลาว ณ จดทดารใหมการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3 เปนสาคญ

วตถประสงคในการศกษามดงตอไปน คอ

1. เพอศกษาผลประโยชนทางการคาทเกดขนจากการพฒนาโครงขายการคมนาคม (Land

Bridge) ภายใตโครงการกอสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3

2. เพอศกษารปแบบการคาชายแดนไทย - ลาว ทเปนอยในปจจบนทางตอนกลางของ สปป.ลาว

และเพอศกษาลทางทจะสรางความมประสทธภาพตอการสรางความไดเปรยบดานการแขงขนของไทยใน

กลมอนภมภาคลมแมนาโขง (GMS - EC) เปนสาคญ

3. เพอศกษาทศนคตและความคดเหนของผทมสวนไดสวนเสย

และผเกยวของกบการคาชายแดนตอโครงการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3

4

1.3 คาถามงานวจย (Research Questions)

งานวจยเรองน

เปนการศกษาความคดเหนและทศนคตของผทมสวนไดสวนเสยและผทเกยวของตอการคา การลงทน

การขนสงสนคา และการทองเทยว เปนสาคญ โดยผนวกเขากบขอมลทตยภมอกจานวนหนง

เพอตอบคาถามตางๆ ดงตอไปน

1. มลคาการคาไทย – ลาว ในพนทตอนกลางของประเทศเพมมากขนหรอไมเพยงไร

เมอเปรยบเทยบกบอดตทผานมา

2. รปแบบและมลคาสนคาไทยอนเนองมาจากความตองการของผบรโภคใน สปป.ลาว กมพชา

และเวยดนาม จะเปนอยางไร

3. ความรวมมอทางเศรษฐกจและการคาจากการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3

มสวนสาคญตอการสนบสนนความรวมมอในดานอนๆ ดวยหรอไม อยางไร เชน การลงทน การทองเทยว

การขนสง และการแลกเปลยนทางวฒนธรรม โดยเฉพาะวฒนธรรมการบรโภค เปนตน

1.4 ขอบเขตงานวจย (Scope of the Study)

การวจยเรองนมขอบเขตการศกษา ดงรายละเอยดตอไปน

1. มการจากดพนทการศกษาใหอยในเขตพนทของอาเภอเมอง จงหวดนครพนม ประเทศไทย

และเมองทาแขก แขวงคามวน สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

2. มการศกษาสนคาเฉพาะกลมในกลมเจาของรานคาซงทาการคาเครองอปโภคบรโภค

เครองนงหมแฟชน เครองมอสอสาร และเครองสงฆภณฑ ตลอดจนกลมผประกอบการคาปลก คาสง

ตวแทนจดจาหนายสนคา และผรบจดการขนสงสนคา

3. มการสมภาษณเชงลก (In – Depths Interview) จากผกมนโยบายและมาตรการการคาไทย –

ลาว ในระดบจงหวด (นครพนม) และแขวง (คามวน)

เพอศกษาระดบทศนคตและความคดเหนทมผลไดตอการสรางความรวมมอทางเศรษฐกจ การคา

การลงทน การขนสง และการทองเทยว ระหวางไทย – ลาว เปนสาคญ

1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ (Expected Advantages)

1.

ทาใหทราบถงผลประโยชนจากการคาทคาดวาจะเกดขนจากโครงขายการคมนาคมขนสงภายใตโครงการ

กอสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3 (จงหวดนครพนม – แขวงคามวน)

2. ทาใหเกดการกาหนดรปแบบการคาชายแดนไทย - ลาว

ทมประสทธภาพมากยงขนเพอสรางความไดเปรยบจากการแขงขน

โดยทฤษฎความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบ (Comparative Advantage Theory)

5

3. ทาใหตระหนกไดถงผลไดผลเสยจากการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงท 3

โดยทศนคตและความคดเหนของผทมสวนไดสวนเสย (Insurable Interest)

ตลอดจนผทเกยวของตอการคาชายแดนไทย - ลาว

4. ทาใหการกาหนดยทธศาสตรดานการคา การลงทน การขนสง และการทองเทยวระหวางไทย-

ลาว ตลอดจนอนภมภาคลมแมนาโขงได (Greater Mekong Sub – Regional Economic Cooperation:

GMS - EC) มความชดเจนและมความเปนไปได