จัดทำ โดย ศูนย์จิตวิทย ก รศึกษ...

จดทำ�โดย ศนยจตวทย�ก�รศกษ� มลนธยวสถรคณ

www.cepthailand.com

การสอนคด หรอ Socratic teaching เปนวธสรางทกษะการเรยนรอยาง

เปนระบบ ใหความสำาคญกบกระบวนการเรยนรมากกวาปรมาณเนอหา

กระตนใหนกเรยนตระหนกวาความคดของตนเองเปนเพยงความเชอ

ซงสามารถปรบแตงใหคมชด ลกซง และมเหตผลมากขน โดยเรมตนดวย

การสงสยความเชอทเคยยดถอ และการตงคำาถามอยางเปนระบบ

ลกษณะสำาคญของ การสอนคด คอการสนทนาโตตอบ (dialogue) เนนการ

คนหาความรรวมกน (cooperation) ระหวางครกบนกเรยนและในกลม

นกเรยนกนเอง โดยเครองมอสำาคญคอ การสอสารทมประสทธภาพ

และการถามทมคณภาพ (quality questioning)

การสอนคดจะทำาใหนกเรยนสามารถตงขอสงสยทลกซง ประยกตทกษะ

การถามและกระบวนการคดนไดกบเรองตางๆ อยางเปนประโยชน

เกดความพงพอใจในการถามและการหาคำาตอบดวยตวเองมากกวาการเชอ

ในสงทคนอนบอก และในทสดมความสนกทจะคด คดเกง คดด

คดมประโยชน

Socratic Teaching“การคดคงทนกวาความร

ครควรสอนใหคด

มากกวาบอกใหจำาหรอยำาใหเชอ”

ครสอนคด

บทนำา

ครสอนคด | 2 | ครสอนคด3

1. เจตคตของคร : ครเปนกลไกหลกททำาใหนกเรยนมการคดทมคณภาพ

การสอนคด ครควรมเจตคตตอไปน

ซอสตยกบตนเอง (Honesty) :

ครควรมความเชอวา "เราไมจำาเปนตองรทกเรอง ดงนนการตอบคำาถาม

นกเรยนไมได จงเปนเรองปกต"

ใครๆ กผดกนได (Fallibility) :

ครควรยอมรบใหไดวา "บางทนกเรยนอาจถก เราอาจผด หรอทงนกเรยน

และเราอาจผดทงค" ครจงเปนแบบอยางการไมยดตดทตวบคคลรวมทง

การรจกถอมตว

ไมเชออะไรงายๆ (Rational Discussion) :

ครควรตระหนกวา "ความเชอไมใชความจรง จงตองตรวจสอบความ

สมเหตสมผลอยางรอบดาน"

ไมตอตานคนเหนตาง (No Personal Attack) :

ครควรเขาใจวา "ความแตกตางไมใชความขดแยง การมความเชอทตางกน

ไมใชการเปนศตรกน"

ใสใจใหเกยรตนกเรยน (Fostering & Care) :

ครควรใสใจนกเรยนทกคน และในขณะเดยวกนกปลอยโอกาสใหนกเรยน

มความเปนตวของตวเอง "ไมยดเยยดเนอหา (ทมากเกนไป) ไมสอนสงทยาก

(เกนความจำาเปน) ไมทำารายจตใจ ไมทำาลายความหวง (เมอนกเรยนทำาไมได)"

คณสมบตของครสอนคด

ใสใจ ใกลชด เปนมตร ผอนคลาย

ชดเจนทกระบวนการ ยดหยนกบเนอหา

ถามใหมากเทาททำาได ตอบใหนอยเทาทจำาเปน

ใหความสำาคญกบนกเรยนทกคน ไมวานกเรยนจะถามหรอไมถาม

ตอบหรอไมตอบ

ใหความสำาคญกบทกคำาตอบและทกคำาถามของนกเรยนไมวาถกหรอผด

และไมวางายหรอยาก

หลกเลยงการตดสน ถก/ผด ด/เลว โง/ฉลาด

ยวใหสงสย ยใหถกเถยง ยอมใหสนก แยงใหงนงง ภายใตบรรยากาศ

ทเปนมตร

2. ทาทของคร


3. ทกษะ

การสรางความสมพนธทดกบนกเรยน (Teacher-Student Relationship)

เพอเปนแบบอยางของการใสใจกนและกน (caring thinking)

การกระตนใหนกเรยนมสวนรวม (Student Engagement)

เพอสรางบรรยากาศการเรยนรรวมกน (collaborative thinking)

การถามอยางเปนระบบ (Systematic Questioning)

เพอกระตนใหเกดการใชวจารณญาน (critical thinking)

การจดกจกรรมสรางสรรค (Creative Activities)

เพอเปดโอกาสใหนกเรยนไดใชจนตนาการสรางสรรค (creative thinking)

ครมบทบาทสำาคญในการสรางปฏสมพนธทดใหเกดขน เนองจาก

ครเปนผใหญมฐานะเปนผดแลเดก การทครเขาหานกเรยน จงงายกวา

การทนกเรยนจะเขาหาคร ดงนนในขนแรกครจงควรเปนผเรมตน

ดวยการยมให หรอเขาไปพดคยอยางเปนมตรกบเดก

ครควรสงเกตวานกเรยนมความกงวลหรอไม เนองจากการคด

สามารถทำาใหเกดความกงวล เพราะไมมความแนนอนวาความคด

ทไดจะออกมาด ถกตอง หรอถกใจครหรอไม นกเรยนสวนใหญจงหลก

เลยงทจะคดหรอตอบคำาถามทมความเสยงวาจะผด ความกงวลทำาให

นกเรยนไมมสวนรวมในการเรยนเทาทควร ครจงควรสงเกตใหไดวา

นกเรยนคนใดกงวลหรอไม

การสรางความสมพนธทดกบนกเรยน

(Teacher-Student Relationship)


การให feedback เปนวธทครสามารถสอความปรารถนาดไปสนกเรยน

และในขณะเดยวกนกชวยใหนกเรยนมพฒนาการทดขนตามจดมงหมายท

วางไว

ลกษณะของ ทดไดแก

มเปาหมายชดเจน

ไม feedback หลายประเดนในครงเดยว

ให feedback ทพฤตกรรม ทกษะ ความตงใจ ความพยายามทเปน

รปธรรม เชน สามารถทำา...ได, มความตงใจท... โดยเหนไดจาก....

หลกเลยงการ feedback ลกษณะเฉพาะตวบคคล ทเปนคณสมบตเชน

เกง ฉลาด โง

Feedback ภายใตบรรยากาศทเปนมตร

ไมควรทงเวลาการ feedback หลงกจกรรมนานเกนไป

ควร feedback อยางสมดล ระหวางการสงเสรมสงททำาไดด กบสงท

ควรปรบปรง

FEED

ครควรสรางความใกลชด เนองจากทาทของครมความสำาคญมากใน

การลดความกงวลของนกเรยน การเอาใจใสนกเรยนแตละคน การเขาหา

นกเรยน โดยเดนไปในแตละสวนของหองอยางทวถง การมทาทผอน

คลายไมตงเครยด มอารมณขนบาง ยมแยมเปนสวนใหญและสบตา

กบนกเรยนเปนครงคราว จะทำาใหนกเรยนกงวลนอยลง

ครควรปฏบตตอนกเรยนดวยความเขาใจวาเดกแตละคนตางกน

การปฏบตตอนกเรยนควรทำาใหเหมาะสมกบธรรมชาตของนกเรยน

แตละคน เชน นกเรยนทขอาย ไมกลาถามคำาถามในกลมใหญ ครอาจให

คำาปรกษากบนกเรยนเปนการสวนตวหรอเปนกลมเลกนอกเวลาเรยน


บรรยากาศทปลอดภย เปนหวใจสำาคญทจะทำาใหนกเรยนกลาคดและกลา

แสดงความคดเหน ครตองทำาใหนกเรยนรสกวาความคด หรอ “เสยง” ของ

เขาไดรบการ “ฟง” ไมวาจากครหรอเพอน เพราะเมอนกเรยนรบรวาสงทเขา

พดมผ “รบฟง” และไดรบการยอมรบ จะเปนแรงเสรมทางบวก ทำาใหนกเรยน

กลาพดกลาแสดงความเหนมากขน

ความสมพนธทดและการสรางบรรยากาศทปลอดภยจะชวยลดความกงวล

ทำาใหนกเรยนพรอมทจะมสวนรวมในการเรยน และมนใจมากขนทจะ

ตงคำาถามหรอแสดงความเหน ไมกลวทจะถกตำาหน หรอถกทำาใหเสยหนา

รวมทงกลาทจะขอความชวยเหลอจากครในเรองอนๆ

ทาททเปนมตรของครทำาใหนกเรยนรสกปลอดภยและผอนคลาย เกดความ

ไววางใจ ไมกลวอยางไรเหตผล ทำาใหกลาคดกลาทำา ในทางตรงกนขาม

ทาททคกคามจะทำาใหนกเรยนเครยดและกลว ไมกลาพด ไมกลาแสดงออก

หรอหลกเลยงแมแตจะคด

การกระตนใหนกเรยนมสวนรวม

(Student Engagement)

การจดสงแวดลอมการเรยนทางกายภาพเปนสงสำาคญ ควรจดใหหอง

เรยนอยในลกษณะทนกเรยนทกคนสามารถเหนหนาเพอนทกำาลงพด

หรอแสดงความคดเหนได และควรจดใหมระยะหางท เหมาะสม

ไมนงหางหรอชดกนเกนไป

การจดกจกรรมหรอการอภปรายกลมทมเปาหมายหรอประเดนรวมกน

โดยครกระตนใหนกเรยนชวยเหลอกนมากกวาแขงขนเพอเอาชนะ ครให

ความสำาคญกบความเหนของทกคนในกลมมากกวาการตดสนถกผด

ครตองกระตนใหนกเรยนทกคนผลดกนนำาเสนอหรอแสดงความเหน รวมทง

ใหนกเรยนไดฝกการ feedback กนเองอยางสรางสรรค

การจดทนงในหองเรยนเพอใหทกคนสามารถเหนหนาเพอนได

การจดทนงสำาหรบกจกรรมกลม


ในชนเรยนทวไป ครสวนใหญตงใจสอนเนอหาจำานวนมากใหครบถวน

ในเวลาจำากด จ งม เวลาเพยงเลกนอยท กระตนใหนก เรยนไดคดว เคราะห

การสอนคดจงตองเรมตนทครทำาความเขาใจวา การถามมประโยชนอยางไร มกระดบ

มกลมคำาถามทจะนำาไปประยกตใชอะไรบาง และจะเลอกหรอจดคำาถามอยางไร

ประโยชนของการถาม มหลายประการ อาท

1. ทำาใหเขาใจ : การบอกทำาใหจำาได แตอาจไมเขาใจ

2. ทำาใหไดคด : การถามกระตนใหคด คำาตอบหยดการคด

การตอบควรเปนเพยงการหยดพกชวคราว เพอถามตอ

3. ทำาใหมนใจ : คำาถามทดในบรรยากาศทเปนมตร ทำาใหนกเรยน

คนพบคำาตอบดวยตนเอง เกดความมนใจวาสามารถคดไดเอง

โดยไมตองเชอตาม

4. เกดการตรวจสอบ : คำาถามกระตนใหนกเรยนสงสยและตรวจสอบ

ความเชอทมอยกอนถกถาม

การถามอยางเปนระบบ

(Systematic Questioning)

ระดบของการถาม ตามการแบงของ Art Costa

แปลและเรยบเรยง จาก http://mrkash.com/costa.html

ระดบท 1 ถามความเขาใจเบองตน (text explicit)

คำาตอบหาไดจากเรอง หรอตวบทโดยตรง (text explicit) มคำาตอบทถกตองเพยงคำาตอบเดยว จดเปนการถามความเขาใจเบองตน มกเปนคำาถามเกยวกบขอเทจจรง หรอความจำา

ลกษณะการถาม : ใคร , อะไร , ทไหน , เมอไร

ตวอยาง : หนมานเปนลกของใคร กรงศรอยธยาแตกครงทสองในป พ.ศ. อะไร

ระดบท 2 ถามเพอเชอมโยง (text implicit)

คำาตอบแฝงไวในเรองหรอตวบท (text implicit) คำาตอบอาจแทรกหรอกระจดกระจายในทตางๆ เราจงตองตดสนใจ /เลอก / สรป โดยการจดระบบ หรอเชอมโยงความสมพนธจากเนอหาทม

ลกษณะการถาม : อยางไร , ทำาไม

ตวอยาง : พระอภยมณกบขนแผนมความเหมอน / ความตางอยางไรบาง เพราะเหตใดกรงศรอยธยาจงแตกถงสองครง

ระดบท 3 ถามจากประสบการณ (experienced based)

คำาตอบอยนอกเหนอเนอเรอง หรอตวบท จำาเปนตองอาศย ความร หรอประสบการณของผตอบ (Experience Based) ทำาใหคำาตอบของแตละคนมความเปนไปไดทหลากหลาย ไมมคำาตอบทถกตองชดเจนคำาตอบเดยว

ลกษณะการถาม : อะไรจะเกดขนถา... , หากคณอยในสถานการณนน คณจะ... , จากปจจยตางๆ ทม ทำานายไดวา...

ตวอยาง : เรองรามเกยรตจะจบอยางไร ถาในตอนทาย สดาปฏเสธทจะลยไฟเพอพสจนความบรสทธ หากกรงศรอยธยาไมแตกในครงทสอง ประเทศไทยจะตางจากทเปนอยในปจจบนอยางไร


1. การเลอกประเดน (Selection)

- ถามแหลงทมา (source) :

ไดประเดนนมาจากไหน?

- ถามความสำคญ (significance) :

เปนประเดนทนาสนใจยงไง สำคญยงไง?

2. การทำประเดนใหกระจาง (Clarification)

- ถามความหมาย :

คณหมายความวาอยางไรทวา....?

- ใหยกตวอยาง (example) :

ยกตวอยางสครบ...?

- ถามความตาง (differential) :

มนตางจากอนอนอยางไร...?

3. การทดสอบความนาเชอถอ (Testing)

- ถามหาหลกฐาน (evidence) :

หลกฐานอะไรทำใหเชอวา....?

- ถามหาเหตผล (logic) :

อะไรทำใหเชอวาถา.... แลวจะ....?

- ยกตวอยางแยง (counter-example) :

หากมกรณ....(ซงตาง/แยง/นอกเหนอจากทเดมเชอ)

แลวยงสรปแบบเดมอยหรอไม?

จะสรปเปลยนไปอยางไร?

4. การขยายประเดน (Alternatives)

ถาไมใช .... จะเปนอยางอนอะไรอกบาง?

คนอนจะเชอตางไปอยางไรไดบาง?

มอะไรทจะทำใหคณเปลยนความเชอไดบาง?

5. การประยกตประเดนไปใช (Implication)

- ถามผลกระทบ (consequences) :

ถาเปนอยางนนจรง อะไรจะเกดขน?

จะมความหมายอยางไร กบใคร แคไหน?

กลมคำถาม

กลมคำาถาม


เนองจากระดบและชนดของคำาถามมหลากหลาย ครควรวางแผน

ลวงหนาในการเลอกคำาถามทสอดคลองกบบทเรยนทจะสอนใน

แตละครง การถามทดเปนการถามเพอใหผเรยนมความคดทมคณภาพ

กลาวคอคดไดกวาง ลกซง สมเหตสมผล และเปนประโยชนในการนำาไปใช

หลงคำาถามครควรใหนกเรยนมเวลาคดทเพยงพอกอนตอบคำาถาม

(thinking time : “รอ 7 วนาทหลงถาม 3 วนาทกอนตอบ”) ครรอ 7 วนาท

(ยมนอยๆ สหนาใหกำาลงใจ และนบในใจ หนงรอยสบเอด หนงรอยสบสอง

หนงรอยสบสาม หนงรอยสบส หนงรอยสบหา หนงรอยสบหก

หนงรอยสบเจด) และครควรเปนแบบอยางในการคดกอนตอบ โดยทก

ครงทถกนกเรยนถามควรหยดคดกอนตอบ 3 วนาท สวนมากดวยความ

รบเรง ครมกไมรอใหนกเรยนคดนานพอ หลงจากถามครมกคาดหวง

คำาตอบโดยเรว หากนกเรยนยงไมตอบ ครมกหนไปถามนกเรยนคนอน

หรอ ตอบแทนเสยเอง และเมอเกดขนซำาๆ จนเปนความเคยชน ครจะ

เรมถามคำาถามทงายไมทาทายใหคดหรอคำาถามทเกยวของกบความจำา

มากขน ซงนกเรยนสามารถตอบไดเรวโดยไมตองคด

การเลอก/จดคำาถาม (Choosing/ Listing Questions)

เพอใหเกดความคดทมคณภาพ คำาถามแตละคำาถามตองสอดคลอง

ตอเนองครจงตองเลอกและจดคำาถามอยางเปนระบบ แนวทางทวไป

คอครวางแผนการสอนโดยเตรยมคำาถามหนงหรอสองคำาถามเพอ

เปดประเดน ตอจากนนจนตนาการถงคำาตอบทเปนไปไดของนกเรยน

สกสองสามคำาตอบ แลวครเตรยมคำาถามทตอเนองจากแตละคำาตอบ

ของนกเรยน โดยเนนทการคดทลกซงขนเชนคำาถามเพอทดสอบความ

นาเชอถอ เพอขยายประเดน หรอเพอการประยกตใช

00:0700:03

วนาทหลงถาม

วนาทกอนตอบ


ความคดสรางสรรคเปนความคดแปลกใหม (original) และมคณคา (valuable)

มรายละเอยดและสามารถอธบายทมาทไปได (elaborative) ความแปลกใหม อาจ

แปลกใหมในแงผลลพธหรอวธการ คณคาอาจเปนคณคาตอการนำาไปสรางประโยชน

ทางปฏบต หรอคณคาทางจตใจคอความงาม ความสข ความสงบ

การคดอยางสรางสรรคตองอาศย ความอยากรอยากเหน (curiosity) และการ

จนตนาการ (imagination) รวมไปกบการเปดกวางและแสวงหาความหลากหลาย

(divergent-explorative thinking) ทแยกอยตามแหลงตางๆ และการบรณาการหรอ

ผสมผสาน (convergent-integrative thinking) เพอโยงสงทมอยใหเปนสงใหม

ความอยากรอยากเหนอาจกระตนดวยการใชคำาถามหรอกจกรรมในเรองทใหม

ยากหรอทาทายหรอทนกเรยนไมคนเคย คาดเดาไมได แตสนก นาสนใจหรอ

นาคนหา ตวอยางเชน การบรรยายภาพใหนกเรยนวาดตามโดยไมใหนกเรยนเหน

ภาพทครบรรยายใหฟง จะกระตนความอยากรอยากเหน และเมอเสรจแลวเฉลย

หรอแสดงภาพนนแลวใหนกเรยนเปรยบเทยบสงทตนวาดกบภาพตนแบบทำาใหเกด

ความสนก

การใชจนตนาการสามารถกระตนใหเกดขนไดดวยการใชคำาถามขยายประเดน

ขางตน หรอ การทำากจกรรมทเนนการคดอยางอสระและไมจำากดโดยกรอบใดๆ

กจกรรมเหลานควรมขอกำาหนดนอย เพอใหนกเรยนคดและสรางผลงานทเปนไปได

หลากหลายตวอยางเชน ครกำาหนดใหนกเรยนวาดภาพทสออารมณตนเตน โดยจะ

วาดรปอะไรกได ใชอปกรณ ส หรอเทคนคอะไรกได เปนตน

การจดกจกรรมสรางสรรค

(Creative Activities) การเปดกวางและแสวงหาความหลากหลายกระตนใหเกดขนได

ดวยการใหเวลานกเรยนในการคนควา การจดเตรยมทรพยากรหรอ

แหลงความรท แตกตางหลากหลายไมจำ ากด การใชคำ าถามขยาย

ประเดนความคดทนกเรยนมอยเดมใหกวางขน และการจดกจกรรมกลมทม

การแลกเปลยนและทำารวมกน

การบรณาการหรอผสมผสานกระตนใหเกดขนไดดวยการใชกจกรรม

ทใหเกดความคดรวบยอด มการเชอมโยงความคดทแตกตางหลาก

หลายเขาดวยกน ตวอยางเชน หวขอสขศกษา ครใหนกเรยนออกแบบ

สตรอาหารทสะทอนคนด โดยใหนกเรยนนำาความรและขอมลทงหมด

ทมมาประกอบกนเปนสตรอาหาร โดยตองมทงสวนประกอบ ปรมาณ

รวมทงระบวธการปรงและเวลาเพอใหไดคนดตามทตองการ กจกรรมน

อาจทำาตอเนองจากกจกรรมททำามากอนหนา

การนำากระบวนการครสอนคดไปใชในโรงเรยนในเครอมลนธแมฟาหลวง


2. การเปดประเดนและการถาม

หลงจากทกทายกนตามปกตทวไปเพอสรางบรรยากาศการเรยนท

ผอนคลายและเปนมตรแลว ครสามารถนำาเขาบทเรยนดวยการถาม ครควร

เลอกคำาถามทมลกษณะตอไปน

เกยวของกบสงทเกดขนจรงในปจจบน (lived experience) อาจเกยวกบ

ขาวสารบานเมอง หรอสงทกำาลงเปนทสนใจของชมชน หรอสงคม

นกเรยนทกคนสามารถเขาถงหรอมสวนรวมได (sharing / participation)

มหลากหลายแงมม มคำาตอบทเปนไปไดมากกวาหนง (multidisciplinary / complex)

เหมาะสมตามบรบท (context) ไดแก วยหรอชนเรยน ลกษณะของนกเรยน

เนอหาทกำาหนดโดยรายวชา เวลาทม สอการสอนทหาได

ตอเนองหรอเพมเตมจากสงทนกเรยนรหรอมประสบการณอยเดม

1. การเตรยมตว ครเตรยมแผนการสอน โดยนกถงสาระสำาคญทจำาเปน และเตรยม

คำาถามเพอเขาสบทเรยน และคำาถามอกสกสองสามคำาถามในระหวาง

การสอนทจะนำานกเรยนเขาสสาระของการเรยนหากมการหลดออกจาก

ประเดนไปมากเกนไป

ครวางแผนสำาหรบกจกรรมสนๆ ทเนนใหนกเรยนทกคนมสวนรวม

หรอทตองใหนกเรยนฝกทกษะ ครควรเนนกจกรรมทนาสนใจทจะกระตน

ใหนกเรยนกระตอรอรน (curiosity) และใชจนตนาการ (imagination)

โดยสรปเปนแนวทางคราว ๆ คอ 1/3 เปนสาระทตองถายทอด

1/3 เปนคำาถามและการอภปราย 1/3 เปนกจกรรม สดสวนอาจปรบไป

ไดตามความเหมาะสม เชนในวชาทตองการการฝกทกษะมาก เชน ดนตร

ศลปะ หรอ งานชาง สดสวนของกจกรรมอาจมากขนขณะทเนอหาสาระ

ลดลง แตครควรวางแผนการสอนใหครอบคลมทงสามสวน

*อนงแผนการสอนนครควรเขยนไวเปนแนวทางเทานน ไมควรระบรายละเอยดยาวเกนไป

เชน ไมควรเขยนเกน 1 หนากระดาษ เพราะในชวโมงสอนจรง อาจตองปรบเปลยนไปตาม

ความจำาเปน แผนการสอนจงตองมการยดหยน*

แนวทางการสอนคด

สาระ

กจกรรมคำ�ถ�ม


จะเหนไดวาจากตวอยางขางตน แมเปนประเดนเดยวกน ครสามารถ

สรางบทเรยนตามแตละสาขาวชาได โดยปรบคำาถามใหเหมาะสมกบระดบชน

และความรทนกเรยนมมากอนหนา ในกรณทตองอาศยขอมลเพมเตม ตองม

การทดลอง หรอการปฏบตการบางอยางทจำาเปนเพอตอบคำาถาม ครควร

เตรยมเอกสารประกอบหรออปกรณสำาหรบการทดลองหรอปฏบตการทใชเวลา

ไมมากสำาหรบการเรยนรในหองเรยน

นอกเหนอจากการทครนำาเขาบทเรยนดวยการใชคำาถามทเตรยมมาใน

เบองตนแลว ครอาจเรมบทเรยนดวยการใหนกเรยนตงคำาถามจากหวขอ

หรอสอการสอนอน ทครนำามากไดเชนกน ครกระตนใหนกเรยนสงสย

ในแงมมตางๆ ของประเดนทม เมอนกเรยนเสนอคำาถามจำานวนหนง คร

กำาหนดวธเลอกคำาถามโดยใชวจารณาญานวาวธใดเหมาะสมในบรบทนนๆ

เชน อาจเลอกคำาถามแรกทเสนอ อาจเลอกคำาถามทสมพนธกบคำาถาม

สวนใหญ อาจใหนกเรยนทไมเสนอเปนคนเลอก หรออาจใหนกเรยน

แตละคนออกเสยงลงมต

วธการเลอกคำาถามโดยใหนกเรยนเสนอและตดสนใจ จะทำาใหนกเรยน

เหนวาครเปดโอกาสใหนกเรยนมสวนรวมในการแสดงความเหน และ

มสวนกำาหนดวธการเรยนการสอน นอกจากนครยงสามารถแสดงให

นกเรยนเหนถงความหลากหลายในวธการตดสนใจของกลม เปนการฝก

นกเรยนใหรวมมอและใหเกยรตกน ซงเปนพนฐานความเขาใจเกยวกบการ

อยรวมกนอกทางหนง

ตวอยางเชน การเสยชวตของดาราดงจากโรคไขเลอดออก ซงเปนขาวดง

นำาเสนอโดยสอทกสำานก ครสามารถนำามาเปนประเดนในการสอนไดด

เนองจากเปนสงทเกดขนจรง ทกคนใหความสนใจ นกเรยนทกคนนาจะรบร

ขาวสารน มแงมมในการซกถามและอภปรายไดมาก อาท

วชา ประเดนการสอน ตวอยางคำาถาม

วทยาศาสตร โรค (ไขเลอดออก)

- ปจจยททำาใหเกดไขเลอดออกมอะไรบาง?

- สาเหตของโรคตางจากพาหะของโรค

อยางไร?

ประวตศาสตรการสบคนทางประวตศาสตร

(ความเปนมาของไขเลอดออก

ในประเทศไทย)

- ไขเลอดออกเกดขนทเมองไทยหรอระบาด

มาจากทอน?

- หลกฐานทางประวตศาสตรชนดใดนาเชอ

ถอทสดสำาหรบเรองทางการแพทย?

คณตศาสตร

จำานวนและสดสวน

(ประชากรทเปนไขเลอดออก

ตามจงหวดตางๆ)

- จงหวดทนกเรยนอยมสดสวนผเปนไขเลอด

ออกเปนกเทาของกรงเทพมหานคร?

- ถาตองการลดจำานวนประชากรทเปนไข

เลอดออกในจงหวดของนกเรยนตองเพม

หรอลดปจจยอะไรบาง?

สงคม

ความเปนสวนตว

(ของบคคลสาธารณะ)

- การเสนอขาวการตายดวยโรคไขเลอดออก

ของดารา เปนการละเมดความเปนสวนตว

หรอไม อยางไร?

ภาษาไทยการใชคำาประสม

(ไขเลอดออก)

- เพราะอะไรโรคนจงใชคำาวาไขเลอดออก?

- โรคมาลาเรยมชอเรยกอนวาไขปาหรอไขจบสน

จากคำาประสมทใช โรคมาลาเรยนาจะตางจาก

ไขเลอดออกอยางไร?


ครใหแลกเปลยนความคดเหนเปนกลม หรออภปรายกนทงชนโดยครเปน

ผกำากบการอภปราย

คดเดยว-คดค-รวมคด นชวยใหนกเรยนรสกมสวนรวมในกจกรรม

ลดความรสกถกคกคามจากคำาถามหรอกจกรรมทตนไมมเวลาเตรยมตว

ใหพรอมกอน โดยวธนนกเรยนทกคนจะไดพดแสดงความเหนอยางนอย

ทสดในขนของการพดคยเปนค อนงในแตละขนตอน ครควรกำาหนดเวลา

ตามความเหมาะสม และเตอนนกเรยนกอนเวลาหมด เพอใหนกเรยน

ทราบและเตรยมตว

สมนากลมยอย (Micro-Seminar) หรอสมนากลมใหญ (Seminar) เพอ

ใหมการแลกเปลยนความคดเหนในวงกวาง ตามความเหมาะสมของ

ประเดนเนอหาหรอบรบทของชนเรยน

กจกรรมอนๆ ทครถนด เพอนำามาประยกตใชในหองเรยน สำาหรบการ

สอนคดนวตถประสงคหลกของกจกรรมคอ การกระตนใหนกเรยนทกคน

มสวนรวมและการพฒนาทกษะการคดทงการใชวจารณญานและ

ความคดสรางสรรค

ครใหนกเรยนไดคดตามลำาพงกอน เพอใหนกเรยนใชเวลาในการคดและ

ทบทวนดวยตนเอง เปนการเตรยมนกเรยนในเชงเนอหาซงชวยให

นกเรยนเกดความมนใจวาตนมความคดเหนทจะแลกเปลยนกบผอน

หรอแมแตการตอบคำาถามคร โดยครบอกใหนกเรยนคดเองเงยบๆ

คนเดยว (inner talk) โดยอาจใหจดความคดเหนหรอคำาตอบใน

กระดาษของตนสวนตวกนลม การใหเวลาคดทำาใหเพมโอกาสทนกเรยน

จะมสวนรวมในการเรยน

ครใหนกเรยนแลกเปลยนคำาตอบหรอความคดเหนของตนเองกบเพอน

เปนค (pair) ดวยการพดคย เพอใหมการแลกเปลยนความคดเหนซง

กจกรรมคนทำาใหนกเรยนทกคนไดพดและแสดงความคดเหน เนองจาก

การทครใชคำาถามกบนกเรยนทงหองในคราวเดยว นกเรยนหลายคน

จะไมมโอกาสไดพดหรอแสดงความคดเหน ขนตอนนครควรเนนวาให

มการผลดกนพดผลดกนฟงทละคน โดยพยายามแบงเวลาใหพอๆ กน

3. กจกรรม ประกอบไปดวย

คดเดยว-คดค-รวมคด (Think-Pair-Share) : เมอครใหนกเรยนทำากจกรรม

ทรวมกนคด บอยครงทนกเรยนบางคนจะไมรวมหรอรวมนอยมากอาจเนอง

จากอายหรอกลววาความคดของตนจะไมเขาทาในสายตาของครหรอเพอน

ขอแนะนำาในทางปฏบตงายๆ คอ


สอการเรยนการสอน (Stimulus) เปนไดทกรปแบบ เชน บทความสนๆ

เรองเลา รปภาพ เพลง วดโอ สงของ การสอนคดใชสอเหลานเพอนำา

นกเรยนเขาสการอภปรายซกถาม จงไมแนะนำาใหใชสอทนกเรยนตองใชเวลา

ในการทำาความเขาใจมากเกนไป และสอทดควรสะทอนสงทเกดขนในชวตจรง

สอทมตามธรรมชาตอาจเหมาะสมกวาสอประดษฐ เชน การสอนเรอง

พชผกสวนครว การใชผกจรงๆ ซงหาไดงาย ยอมดกวาการใชรปภาพ เปนตน

รปแบบ (Setting) การจดหองเรยน ถาเปนไปไดควรนงเปนวงกลม สเหลยมจตรส

หรอรปตวย เพอครและนกเรยนสามารถเหนกนทกคน ถานกเรยนมจำานวนมาก

อาจทำาเปนสองวงซอนกน

การจดทนงเปนสเหลยมจตรส การจดทนงเปนตวย

เนนบรรยากาศทเออใหเกดการคดใครครวญอยางเสร (Deliberative Democracy)

ซงประกอบไปดวย

สรางบรรยากาศทเกอกลเปนกลยาณมตร ซงไดแก

การกระตนใหเกดการรวมมอกน (cooperativeness) โดยครเปดโอกาส

ใหนกเรยนทกคนสามารถแสดงความเหนหรอตงคำาถามไดอยางเทาเทยม

กน

การสนบสนนความเปนตวของตวเอง (autonomy) โดยครตงใจรบฟง

และใหความสำาคญกบความเหนของนกเรยน ใหเกยรต ไมบงคบ

ไมวานกเรยนจะถาม ตอบคำาถามหรอแสดงความเหนหรอไมกตาม

การใชความคดไตรตรองดวยเหตผล (thoughtfulness) โดยครใหเวลา

นกเรยนคดอยางเพยงพอ ไมเรงรด แลวใชคำาถามชวนใหนกเรยนคด

ใหลกซงขน

ลดความสมพนธเชงอำานาจ (no power relation) โดย หลกเลยงการ

ตดสนถกผดโดยไมเปดโอกาสใหมการโตแยงหรออธบาย

หลกเลยงการบงคบใหเชอ (avoid domination) โดย ลดการสงหรอบอก

โดยปราศจากการถามความเหนหรออภปราย

สรางศรทธา-มเมตตา-รจกถอมตว (faith-love-humility) ซงในทน หมายถง

การเชอมนในตวนกเรยนวาสามารถคดเองได ใจเยน ใหกำาลงใจนกเรยน

ดวยความเอนดเหมอนลกหลานตวเอง และเปดใจวาครเองกไมรได ผดได

เชนเดยวกบนกเรยนนนเอง

4. บรรยากาศและสงแวดลอม


กรอบการสอนคดทวไป (Socratic Teaching Class)

เปาหมาย นกเรยนมสวนรวม (engaging) และมทกษะการคดทมคณภาพ ครมความสมพนธทด

กบนกเรยน สามารถกระตนใหนกเรยนมสวนรวม สามารถใชคำาถามอยางเปนระบบ

และจดกจกรรมทสรางสรรคเพอการเรยนร

ความเชอพนฐาน 1. การสอนคดชวยใหเกดการเรยนรทคงอยภายในตวนกเรยน ทำาใหสามารถ

ประยกตทกษะการคดนไดกบเรองอนๆ นอกเหนอจากวชาทเรยน

2. การสอนคดอาศยการรวมมอ (collaboration) ระหวางครและนกเรยน

และระหวางนกเรยนดวยกน ภายใตบรรยากาศทเปนมตร (friendly setting)

ทกษะทจำาเปน 1. การสรางความสมพนธทด

2. การกระตนใหมสวนรวม

3. การตงคำาถามอยางเปนระบบ

4. การจดกจกรรมสรางสรรค

กระบวนการ 1. เตรยมหรอสรางประเดน / กจกรรม ในหองเรยน

2. กระตนใหทกคนมสวนรวมในการเลอกหรอวเคราะหประเดน / เลอกหรอกำาหนดกจกรรม

3. พยายามใหนกเรยนเกดความชดเจนในประเดน / กจกรรม

กอนมการอภปราย / ปฏบต

4. ใชคำาถามกระตนใหนกเรยนตอบเพอถามตออยางเปนระบบและมทศทาง

ชดเจน / ใชกจกรรมกระตนใหนกเรยนใชจนตนาการและฝกทกษะ

5. สรปหรอใหนกเรยนสรปเปนระยะ / อธบายขนตอนการปฏบตเปนระยะ

6. ใหนกเรยนแตละคนเขยนสรปประเดน / ตดสนคณคาและวจารณงาน

และประสบการณทได

7. จดใหมการอภปรายรวมกนถงประสบการณทไดในตอนทาย

สถานท หองเรยนหรอนอกหองเรยน ไมจำากด

เวลา ประมาณ ……….. ชวโมง/ สปดาห

จำานวนนกเรยน ประมาณ 20 – 40 คน

อปกรณ สอการสอน เตรยมตามแผนการสอนทวางไว ไมเนนเทคโนโลยชนสงหากไมเกยวของกบสง

ทนกเรยนพบเหนในชวตประจำาวน พยายามใชอปกรณทหาไดทวไป เนองจากเนนการเรยนร

ทใกลเคยงชวตจรงทสด

ประเมนผล Peer review, feedback, debrief

ครอาจสรปสาระสำาคญ ตรวจสอบความเขาใจของนกเรยนใหตรงกน สำาหรบการอภปรายอาจไมมบทสรปหรอขอตกลงทเหนดวยกนทกคน เนองจากการไดขอสรปไมใชหลกสำาคญของการสอนคด ดงนนจงปลอย ประเดนโดยยงไมสรปได แตครควรสะทอนใหนกเรยนเหนวาในชวตจรงการพดคยถกเถยงหลายครงกไมจำาเปนตองสรปใหเหนไปในทางเดยวกน การรวมอภปราย ใชความคด แสดงความคดเหนอยางเทาเทยมและ เปนมตรมความสำาคญสำาหรบสงคมในปจจบนมากกวา

ครอาจใหนกเรยนแตละคนใชเวลาทบทวนและบนทกสงทไดจากการเรยนการสอนหรอจากการอภปราย (quiet reflection) แลวครทบทวน กระบวนการเรยนร (debrief) สนๆ อกครงหนง เชน การถามถงสงทนกเรยน ไดเรยนรเพมเตม ประสบการณหรอความรสกตอการเรยนการสอน และการนำาสงทเรยนรไปประยกตใชในชวตจรง การทบทวนกระบวนการ เรยนรเปนการเปดโอกาสใหนกเรยนไดทบทวนและสะทอน (feedback) ผลการสอนของครไดดวยอกทางหนง

ครอาจเปดโอกาสใหนกเรยนทกคนไดแสดงความเหนสดทาย (last words

for each) โดยครไมขดจงหวะ ไมตอประเดน และไมโตตอบ

ครอาจมการบานหรอแบบฝกหด อาจเปนคำาถามทนาสนใจแตยงไมได อภปรายเพอใหนกเรยนกลบไปคดตอ หรอใหงานอนๆ ตามความเหมาะสม อยางไรกตามการบานตองไมใชเวลาของนกเรยนทบานมากเกนไป เชนการบานสำาหรบเตรยมความร โดยใหอานบทเรยนลวงหนากไมควรเกน 15 – 30 นาท แตการบานเพอฝกทกษะเพมเตมอาจนานกวานน

5. จบชวโมงสอน

ครสอนคด | 28

KEEPCALM

AND

THINKON

กรงเทพมหานคร 10100 โทร. 02 282 0104 214 ถนนนครสวรรค แขวงวดโสมนส เขตปอมปราบศตรพาย ศนยจตวทยาการศกษา มลนธยวสถรคณ

[email protected] หรอ [email protected]

จัดทำ โดย ศูนย์จิตวิทย ก รศึกษ...

Documents