ความรู ความเข าใจด านมาตรวิทยา...

National Institute of Metrology (Thailand)

สถาบันมาตรวิทยาแหงชาติ

“I AM NIMT”

ความรูความเขาใจดานมาตรวิทยา

และระบบคุณภาพ

18 กันยายน 2557

ณรัฐ รุจิรัตน


National Institute of Metrology (Thailand) 2

หัวขอการบรรยาย

ความเช่ือมโยงของมาตรวิทยากับภาคอุตสาหกรรมและการสาธารณสุข

• ความสําคัญของการวัดที่ถูกตอง

• ระบบมาตรวิทยาสากล

• การสอบกลับไดของการวัดสูหนวยวัดสากล

• มาตรวิทยากับระบบคุณภาพ

• หลักการสอบเทียบเครื่องมือวัด

National Institute of Metrology (Thailand)สถาบันมาตรวิทยาแหงชาติ

“I AM NIMT”

ความสําคัญของการวัดที่ถูกตอง



มาตรวัดในอดีต



การวัดกับการคาระหวางประเทศ

สมาชิกสหภาพยุโรป 2 ประเทศ นําเขากุงแชแข็งจากประเทศที่สาม มาใน shipment เดียวกัน

ประเทศแรกตรวจโดยใชเคร่ือง Liquid Chromatography (LC) ที่มีความไวต่ําคือ 6 µg/kg ผลการตรวจไมพบสารปนเปอน

สวนประเทศที่สอง มีเทคโนโลยีกาวหนากวา ใชเคร่ือง Liquid Chromatograph with Mass Spectrometer (LC-MS) ที่ไวกวามากคือ 0.3 µg/kg ตรวจพบสารไนโตรฟวแรนปนเปอนในเนื้อกุง



ตัวอยางผลกระทบของการวัดตอการสงออก

ป 2543-2544 ไทยสงออกกุงไปยุโรป 10,000 – 12,000 ตันตอป เปนมูลคา 110 – 116 ลานเหรียญ

ป 2545 กุงจํานวนหนึ่งถูกตรวจพบการปนเปอนของยาปฏิชีวนะไนโตรฟวแรน ถูกปฏิเสธการนําเขาเบื้องตน 0.7 ลานเหรียญ

ในปนั้น การสงออกลดลงเหลือ 28 ลานเหรียญ ดวยปริมาณเพียง 4,000 ตัน



ตัวอยางผลกระทบจากการวัดที่คลาดเคลื่อน

• ป 1999 ประเทศญี่ปุนมีการใชพลังงานไฟฟาประมาณ 8.40 แสนลาน KWh (=15 ลานลานเยน)

• หนึ่งในสามของพลังงานดังกลาวเปนการใชในภาคครัวเรือน

• หากใชมิเตอรวัดพลังงานไฟฟาตาม JIS Standard ประเภท Class 2 (±2%) มูลคาที่เกิดจากความคลาดเคลื่อนในการวัด

= 1/3 x 0.02 x 15 แสนลานเยน

= 1.0 แสนลานเยน

= 0.3 แสนลานบาท



= 222 V

= 222.2 V

= 222.222 V

หลักการเลือกใชงานเครื่องมือวัด



หลักการเลือกใชงานเครื่องมือวัดตัวอยาง ขอกําหนดจําเพาะของผลิตภัณฑ

Q: ควรเลือกใชงานเคร่ืองมือวัดที่มีความถูกตอง / accuracy เทาใด ?



สมบัติของเครื่องมือวัด

• ความถูกตอง (accuracy) ของเคร่ืองมือวัดความใกลเคียงของการเปนไปตามกันระหวางคาปริมาณที่วัดไดกับคาปริมาณจริง (true quantity value) ของสิ่งที่ถูกวัด

• ความเที่ยง (precision) ของเคร่ืองมือวัดความใกลเคียง/การเปนไปตามกันระหวางคาบงช้ีหรือคาปริมาณที่วัดไดจากการวัดซ้ําๆ ที่กระทําตอวัตถุอันเดิม ภายใตเงื่อนไขที่ระบุหมายเหตุ ความเท่ียงของการวัดใชเพื่อนิยามการทวนซํ้าไดของการวัด

(measurement repeatability) และการทําซํ้าไดของการวัด (measurement reproducibility)



สมบัติของเครื่องมือวัด

ความเท่ียงต่ํา ความเท่ียงสูง

ความถูกตอง

ต่ํา

ความถูกตอง

สูง



ความยาว

มาตรฐานการวัด (measurement standard)

Historical International Prototype Meter bar, made of an alloy of platinum and iridium, that was the standard from 1889 to 1960

1 เมตร คือ ความยาวท่ีเทากับระยะทาง

ท่ีแสงเดินทางในสุญญากาศในชวงเวลา

1/299 792 458 วินาที


“I AM NIMT”

ระบบมาตรวิทยาสากล



นิยาม

• International vocabulary of metrology — Basic and

general concepts and associated terms (VIM)

มาตรวิทยา : วิทยาศาสตรแหงการวัดและการประยุกตใช

• พระราชบัญญัติพัฒนาระบบมาตรวิทยาแหงชาติ พ.ศ. 2540

มาตรวิทยา หมายถึง กิจกรรมทางวิทยาศาสตรที่เกี่ยวของกับ

การสอบเทียบ ปรับตั้งความถูกตองของเคร่ืองมือและอุปกรณ

ที่ใชในการวัดปริมาณหรือวิเคราะหทดสอบ

มาตรวิทยา (metrology)



ประเภทของมาตรวิทยา

• มาตรวิทยาเชิงวิทยาศาสตร : การจัดระเบียบและการพัฒนา

มาตรฐานการวัด

• มาตรวิทยาเชิงกฎหมาย : การวัดที่มีอิทธิพลตอความโปรงใส

ในธุรกรรมทางเศรษฐกิจ

• มาตรฐานเชิงอุตสาหกรรม : การทําใหเกิดความมั่นใจใน

เคร่ืองมือวัดที่ใชในกระบวนการผลิตและการทดสอบ



กิจกรรมหลักของมาตรวิทยาเชิงวิทยาศาสตร

• การนิยามหนวยของการวัด เชน หนวยวัดเมตร

• การทําให (หนวยของการวัด) เปนจริงโดยวิธีทางวิทยาศาสตร

• การสรางสายโซของการสอบกลับได (traceability chain)

เพ่ือถายทอดคาความถูกตองของการวัดไปยังเคร่ืองมือวัด

ระดับตางๆ

มาตรวิทยาเชิงวิทยาศาสตร



นิยาม

1 เมตร คือ

ความยาวท่ีเทากับระยะทางท่ีแสงเดินทางในสุญญากาศ

ในชวงเวลา 1/299 792 458 วินาที

ทําใหเปนจริง

สถาปนาหวงโซ Traceability ?

กิจกรรมหลักของงานมาตรวิทยาเชิงวิทยาศาสตร



มาตรวิทยาสากล

วันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2418 (ค.ศ. 1875)

รัฐบาล 17 ประเทศที่เปนสมาชิกกอตั้ง The Metre Convention

ไดลงนามรวมกันในสนธิสัญญาเมตริก เปนสนธิสัญญาที่เกาแกเปน

อันดับที่ 2 ของโลก และกําหนดใหวันที่ 20 พฤษภาคมของทุกป

เปนวันมาตรวิทยาโลก(สนธิสัญญา อันดับท่ี 1 : Strasbourg Agreement (1675) banning the use of chemical weapons)

ปจจุบันมีสมาชิก 80 ประเทศ รวมทั้งประเทศไทย ซึ่งเขารวมเปน

สมาชิกในป พ.ศ. 2455 (ค.ศ. 1912)



ผลจากการประชุม The Metre Convention• คณะกรรมการมาตรวิทยาสากล (International Committee

for Weights and Measures : CIPM) ประกอบดวยนักวิทยาศาสตรช้ันนําจากประเทศสมาชิกจํานวน 18 คน

• สํานักงานช่ัง ตวง วัด ระหวางประเทศ(International Bureau of Weights and Measures : BIPM)



การยอมรับดานการวัดระหวางประเทศประเทศ ก

การเท่าเทียมกันด้านการวัด

(Comparability)

ผู ้ขาย

ประเทศ ข

ความ

สอบ

กลับได้

ผู ้ซื อ

ห้องปฏิบัติการ

สอบเทียบ

ห้องปฏิบัติการทดสอบ

การผลิต

สถาบันมาตรวิทยา สถาบันมาตรวิทยา




คุณลักษณะสินค้า

คุณลักษณะของผลิตภัณฑ์

ผลิตภัณฑ์

คุณลักษณะของสินค้า

สินค้า

(Traceability)

ความ

สอบ

กลับได้(Traceability)

การเท่าเทียมกันด้านการวัด

(Comparability)

ประเทศ ข




การผลิต

สถาบันมาตรวิทยา สถาบันมาตรวิทยา




คุณลักษณะสินค้า

คุณลักษณะของผลิตภัณฑ์


คุณลักษณะของสินค้า

สินค้า



CIPM Mutual Recognition Arrangement

วัตถุประสงคของขอตกลงการยอมรับรวมของคณะกรรมการ

มาตรวิทยาสากล (CIPM MRA)

• เพ่ือสถาปนาความเทาเทียมกันของมาตรฐานการวัดแหงชาติ

ซึ่งดํารงรักษาไวโดยสถาบันมาตรวิทยาแหงชาติ

• เพ่ือใหการยอมรับระหวางกันซึ่งใบรับรองการสอบเทียบและ

การวัดที่ออกโดยสถาบันมาตรวิทยาแหงชาติ

• เพ่ือใหรัฐบาลใชเปนขอตกลงอันเกี่ยวของกับการคาระหวาง

ประเทศพาณิชยสัมพันธและกฎระเบียบ



ขั้นตอนของการยอมรับรวม (MRA)

• การเปรียบเทียบผลการวัดระหวางประเทศซึ่งปรากฏบน

Appendix B ของเว็บไซดของ BIPM

• มีระบบบริหารงานคุณภาพตาม ISO/IEC 17025 หรือระบบอื่น

ที่เทียบเทา

• การแสดงความสามารถ โดยความสามารถดานการวัดและการ

สอบเทียบไดปรากฏบน Appendix C ของเว็บไซดของ BIPM

http://kcdb.bipm.org/appendixC/



โครงสรางระบบมาตรวิทยาของชาติ

การยอมรับของนานาชาติด้านการวัด

สถาบันมาตรวิทยาแห่งชาติ

ห้องปฏิบัติการสอบเทียบ / ห้องปฏิบัติการอ้างอิงการวิเคราะห์ทางเคมี

ผู้ประกอบการทีใช ้การวัด


International ComparisonQuality System

National Standards /Certified Reference Materials

สอบเทียบ Reference Standard กับ National Standard

สอบเทียบ User Standard และเครืองมือวัด

ปฏิบัติการวัด

Reference Standardเครื่องมือสอบเทียบ

Working (User) Standard, เครืองมือวัด

Measurement Traceabilityการสอบกลับได้ทางการวัด



ความเปนมาของมาตรวิทยาในประเทศไทย

• ประเทศไทยเขารวมการประชุมและลงนามใน The Metre

Convention ในป 2455 (รัชสมัย ร.6)

• พระราชบัญญัติช่ังตวงวัด พ.ศ. 2466 โดยสํานักงานช่ังตวงวัด

กระทรวงพาณิชย (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2542)

• ศูนยทดสอบและมาตรวิทยา สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรและ

เทคโนโลยีแหงประเทศไทย (พ.ศ. 2504)

• กองช่ังปรับเทียบมาตรฐานเคร่ืองวัด กรมสื่อสารทหารอากาศ

กองทัพอากาศ (พ.ศ. 2508)



ความเปนมาของมาตรวิทยาในประเทศไทย

• โครงการมาตรวิทยาและการรับรองหองปฏิบัติการ

กรมวิทยาศาสตรบริการ (พ.ศ.2509)

• พระราชบัญญัติพัฒนาระบบมาตรวิทยาแหงชาติ พ.ศ. 2540

• สถาบันมาตรวิทยาแหงชาติ (มว.) สถาปนาเมื่อ 1 ม.ิย. 2541




พันธกิจ

1. พัฒนามาตรฐานการวัดแหงชาติใหเปนที่ยอมรับในระดับสากล

2. ถายทอดความถูกตองดานการวัดสูกิจกรรมการวัดตางๆ ในประเทศ

3. เผยแพรความรูความเขาใจดานมาตรวิทยาแกสังคมไทย เพ่ือ ใหตระหนักถึงความสําคัญของมาตรวิทยา



สาขาการวัดที่ดําเนินการ

• ไฟฟา (low frequency, RF microwave, time & frequency)

• เชิงกล (mass, pressure, vacuum, flow, torque, hardness)

• มิติ (length, diameter, angle, form, line scale, CMM)

• อุณหภูมิ (ITS-90 fixed point, thermometer, humidity)

• แสง (photometry, radiometry, colorimetry)

• เสียงและการสั่นสะเทือน (acoustic, vibration, ultrasound)

• เคมีและชีวภาพ (organic/inorganic analysis, electro-chemical analysis, bio-analysis, gas analysis )

27



ความรวมมือดานมาตรวิทยากับหนวยงานอื่น

การพัฒนาวิธีการสอบเทียบเคร่ืองมือวัดทางการแพทย

• blood pressure monitor

• audiometer

• Infusion pump

• ear thermometer

การพัฒนาระบบสอบเทียบเคร่ืองมือเพ่ือความปลอดภัยบนทองถนน

• breath alcohol tester

• speed camera

28


“I AM NIMT”

การสอบกลับไดของการวัด

สูหนวยวัดสากล



ชื่อหนวย สัญลักษณ ปริมาณ

เมตร (metre) m ความยาว (length)

กิโลกรัม (kilogram) kg มวล (mass)

วินาที (second) s เวลา (time)

แอมแปร (Ampere) A กระแสไฟฟา (electric current)

เคลวิน (Kelvin) K อุณหภูมิ (thermodynamic temperature)

แคนเดลา (candela) cd ความเขมการสองสวาง (luminous intensity)

โมล (mole) mol ปริมาณของสสาร (amount of substance)

หนวยฐานในระบบ SI (SI Base Units)



การจัดลําดับมาตรฐานการวัด

มาตรฐานปฐมภูมิ (Primary measurement standard)

มาตรฐานการวัดซึ่งจัดตั้งโดยใชวิธีดําเนินการวัดอางอิงปฐมภูมิ

หรือสรางข้ึนจากสิ่งประดิษฐที่ถูกเลือกโดยการตกลงกัน

โดยทั่วไป เปนมาตรฐานที่เปนที่ยอมรับวามีสมบัติทางมาตรวิทยาสูงสุดและมี

คาเปนที่ยอมรับโดยปราศจากการอางอิงถึงมาตรฐานอ่ืนที่เปนปริมาณเดียวกัน

มาตรฐานทุติยภูมิ (Secondary measurement standard)

มาตรฐานการวัดซึ่งจัดตั้งผานการสอบเทียบกับมาตรฐานการวัด

ปฐมภูมิของปริมาณชนิดเดียวกัน



National Standards

Working Standards

Product(Industrial, Academics, Consumers, etc.)

Measuring and Test Equipment of the Enterprise

3rd Level Standards

2nd Level Standards

Product

Commercial Commercial calibration laboratorcalibration laboratoriesies

InIn--househousecalibration laboratoriescalibration laboratories

NIMTNIMT

Production line, Production line, Industrial testing Industrial testing laboratories, etc.laboratories, etc.

สายโซการสอบกลับ (Traceability Chain)



การสอบกลับไดเชิงมาตรวิทยา

นิยามของการสอบกลับไดเชิงมาตรวิทยา:สมบัติของผลการวัด โดยที่ผลการวัดนั้นสามารถสัมพันธกับ สิ่งอางอิงสิ่งหนึ่งผานสายโซของการสอบเทียบที่ไมขาดสาย ซึ่งมีการจัดทําไวเปนเอกสาร โดยการสอบเทียบแตละคร้ังมาพรอมกับความไมแนนอนของการวัด

หมายเหตุ “สิ่งอางอิง” สามารถเปนนิยามนิยามของหนวยการวัดหนวยการวัดหนวยหนึ่ง (definition of measurement unit) ผานทางการทําใหเปนจริงเชิงปฏิบัติ (practical realization)



Metrological Traceability

Property of a measurement result whereby the result can be related to a reference through a documented unbroken chain of calibrations, each contributing to the measurement uncertainty (JCGM 200:2008 ขอ 2.41)

ดังน้ันความสามารถสอบกลับไดเชิงมาตรวิทยา

จึงเปนการสงตอหนวยวัดตามนิยาม SI จาก

จุดเริ่มตนจนถึงผูใชงาน



Josephson Junction Voltage Standard(National Standard)

Set of DC Standards

CalibratorDigital Multimeter

Handheld DMM Process Calibrator

PrimaryStandards

SecondaryStandards

3rd-level Standards

General Measuring Equipments

DC Voltage

ตัวอยาง Traceability Chart ของการวัดทางไฟฟา



Josephson Junction Voltage Standard

36

อาศัยปรากฏการณโจเซฟสันท่ีเกิดขึ้นท่ีรอยตอ

ระหวางสารตัวนําย่ิงยวดท่ีกั้นดวยฉนวนบางๆ

(เรียกวารอยตอโจเซฟสัน) เมื่อจายกระแสไฟฟา

กระแสสลับดวยความถี่ f ใหรอยตอโจเซฟสัน

จะเกิดแรงดันไฟฟากระแสตรงตกครอมรอยตอ

มีคาเปน

V = n f / KJ-90

เมื่อ n = integerf = radiation frequencyKJ = Josephson constantKJ-90 = 483 597.9 GHz/V

KJ = 2e/he = elementary chargeh = Planck’s constant



Iodine stb. He-Ne Laser (National Standard)Guage Block Interferometer

Gauge Block & Comparator

Gauge Block

Micrometer

PrimaryStandards

SecondaryStandards

3rd-level Standards

General Measuring Equipments

ตัวอยาง Traceability Chart ของการวัดทางมิติ



ตัวอยาง Traceability Chart ของการวัดทางเคมี

pH = - lg aH

Hydrogen Electrode Systemuncertainty = + 0.008 pH

High Accurate pH Meteruncertainty = + 0.020 pH

Glass Electrode Systemuncertainty = + 0.020 pH

Sample Ex. Drinking Water, Waste Water

Primary Buffer

Secondary Buffer

Calibration Standard

Sample



ตัวอยาง Traceability Chart ของการวัดทางเสียง

ระดับปฐมภูมิ(Primary Lab)

ชุดสอบเทียบไมโครโฟน

ระดับทุติยภูมิ (Secondary Lab)ชุดสอบเทียบ

• มาตรระดับเสียง (Sound level meter)

• อุปกรณกําเนิดเสียงอางอิง (Sound calibrator)

• ไมโครโฟน (working standard microphone)

ไมโครโฟนมาตรฐาน(Laboratory

Standard microphone)

ระดับการใชงาน (Working)

มาตรระดับเสียง (Sound level meter)

อุปกรณกําเนิดเสียงอางอิง (Sound calibrator)

ไมโครโฟน (microphone) ฯลฯ



หลักการของ Test Accuracy Ratio

AAPrimary Standards

BBSecondary Standards

CC3rd Level Standards

DDอุปกรณทั่วไป 1.0%

0.1%

ppm คือ parts per million

0.01% (100 ppm)

0.001% (10 ppm)


“I AM NIMT”

มาตรวิทยากับระบบคุณภาพ



เปาหมาย/วัตถุประสงคขององคกรรับรองระบบงานระหวางประเทศ

(International Accreditation Forum : IAF)

“One standard, one test, one certificate,

accepted everywhere.”



มอก. 17025

• มาตรฐานนี้กําหนดข้ึนโดยรับ ISO/IEC 17025 มาใชในระดับ

เหมือนกันทุกประการ (identical)

• ขอกําหนดทั่วไปวาดวยความสามารถของหองปฏิบัติการ

ทดสอบและหองปฏิบัติการสอบเทียบ

• เปนเกณฑสําหรับหองปฏิบัติการที่ตองการแสดงใหเห็นวา

หองปฏิบัติการมีการดําเนินงานดวยระบบการบริหารงาน มี

ความสามารถทางวิชาการ ผลการทดสอบหรือการสอบเทียบ

ที่ออกโดยหองปฏิบัติการเปนที่เช่ือถือไดทางวิชาการ



ขอกําหนดท่ีเกี่ยวของกับเครื่องมือในมอก. 17025

5.5 เคร่ืองมือ (Equipment)

เคร่ืองมือที่ใชสําหรับการทดสอบ การสอบเทียบ รวมถึงการ

ชักตัวอยาง ตองใหผลที่มีความแมนตามที่ตองการและตองมี

การจัดทําโปรแกรมสอบเทียบ …

กอนนําเคร่ืองมือมาใชงาน (รวมถึงเคร่ืองมือชักตัวอยาง)

ตองมีการสอบเทียบหรือตรวจสอบวาเปนไปตามเกณฑ

กําหนดที่ตองการของหองปฏิบัติการ และเปนไปตามเกณฑ

กําหนดตามมาตรฐานที่เกี่ยวของ



ขอกําหนดท่ีเกี่ยวของกับเครื่องมือในมอก. 17025

5.6 การสอบกลับไดของการวัด (Measurement Traceability)

เคร่ืองมือรวมถึงอุปกรณสนับสนุนการวัด (เชน สําหรับใชวัด

ภาวะแวดลอม) ที่มีผลกระทบอยางสําคัญตอความใชไดของ

ผลการทดสอบฯ ตองไดรับการสอบเทียบกอนนําไปใชงาน

โปรแกรมการสอบเทียบเคร่ืองมือตองออกแบบ และ

ดําเนินการเพ่ือใหมั่นใจวาการสอบเทียบและการวัดที่ทําโดย

หองปฏิบัติการ สามารถสอบกลับไดไปยังหนวย SI

วัสดุอางอิง ตองสามารถสอบกลับไดไปยังหนวย SI



ขอกําหนดใน ISO 9001 ที่เก่ียวของกับการวัด

ISO 9001 เปนมาตรฐานสากลท่ีวาดวยระบบการบริหารงานคุณภาพ

เปนเครื่องมือท่ีใชในการจัดการคุณภาพเชิงระบบขององคกร

7.6 การควบคุมอุปกรณเฝาติดตามและเครื่องมือวัด

... เม่ือมีความจําเปนท่ีจะตองทําใหแนใจวาผลการวัดสามารถ

ยอมรับได เครื่องมือวัดจะตอง

a) ไดรับการสอบเทียบ…ตามระยะเวลาท่ีกําหนดไวหรือกอนนําไป

ใชงาน เทียบกับมาตรฐานการวัดท่ีสอบกลับไดไปยังมาตรฐาน

การวัดระดับสากลหรือระดับชาติ

b) ไดรับการปรับแก (adjustment) ตามความจําเปน



ขอกําหนดใน ISO 14001 ที่เก่ียวของกับการวัด

ISO 14000 เปนมาตรฐานระบบการจัดการดานสิ่งแวดลอม เปนเครื่องมือ

ท่ีใชในการควบคุมและลดปญหาดานสิ่งแวดลอมท่ีเกิดจากองคกร ซ่ึงอาจ

สงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมภายนอกขององคกร

ขอกําหนด ISO 14001 ท่ีเกี่ยวของกับการวัด

4.5.1 การเฝาระวังผล

จัดใหมีระบบติดตามและตรวจวัดคุณลักษณะท่ีสําคัญของการปฏิบัติ

และกิจกรรมท่ีมีผลกระทบท่ีมีนัยสําคัญตอสิ่งแวดลอมอยางสมํ่าเสมอ

โดยใชเครื่องมือตรวจวัดท่ีไดรับการสอบเทียบและบํารุงรักษาเพื่อให

ม่ันใจวาไดผลการตรวจวัดถูกตอง



มอก. 18001 & OHSAS 18001

มอก.18001 / OHSAS 18001 (Occupational Health and

Safety Management System) คือ มาตรฐานระบบการจัดการ

ดานอาชีวอนามัยและความปลอดภัย เปนเคร่ืองมือที่นําไปใชใน

การควบคุม ลดอันตรายและความเสี่ยงที่เกิดจากองคกร ซึ่งอาจ

สงผลกระทบตอสุขภาพ ชีวิต และทรัพยสินได



ขอกําหนด มอก. 18001 ที่เก่ียวของกับการวัด

4.6.1 การติดตามตรวจสอบและการวัดผลปฏิบัติ

องคกรตองจัดทําและปฏิบัติตามเอกสารข้ันตอน การดําเนินงาน

ในการติดตามตรวจสอบและการวัดผลปฏิบัติท้ังเชิงรุกและเชิงรับ

เพื่อใหบรรลุนโยบายและการเตรียมการจัดการอาชีวอนามัยและ

ความปลอดภัยท่ีกําหนดไว ในกรณีท่ีมกีารใชเคร่ืองมือเพื่อ

ตรวจวัดตองจัดทําและปฏิบัติตามเอกสารข้ันตอนการดําเนินงาน

ท่ีแสดงถึงความเหมาะสมของเคร่ืองมือท่ีใช วิธีการเก็บ ตรวจวัด

และวิเคราะหตัวอยาง การสอบเทียบ (Calibration) การดูแล

รักษาและการซอมบํารุงอยางเหมาะสม



ISO 15189

ISO 15189:2012 specifies requirements for quality and competence in medical laboratories.

ISO 15189:2012 can be used by medical laboratories in developing their quality management systems and assessing their own competence. It can also be used for confirming or recognizing the competence of medical laboratories by laboratory customers, regulating authorities and accreditation bodies.



ขอกําหนด ISO 15189 ที่เก่ียวของกับการวัด

5.3 เคร่ืองมือในหองปฏิบัติการ

ตองมีโปรแกรมการสอบเทียบและตรวจสอบการทํางานของ

เคร่ืองมือ สารเคมี ระบบการตรวจวิเคราะห โดยมีการจัดทําเปน

เอกสาร อาจนําคูมือการใชของบริษัทผูผลิตมาใชเปนขอกําหนด

ระยะเวลาทําการสอบเทียบตามความเหมาะสม...

5.6 การประกันคุณภาพวิธีการทดสอบ

5.6.3 มีแผนการสอบเทียบการวัด และการยืนยันคาจริง ... เพ่ือ

จะไดแนใจวาผลการวิเคราะหสอบกลับไปยังระดับสากล...



GMP, HACCP & ISO 22000

มาตรฐานท่ีเกี่ยวของกับความปลอดภัยของอาหาร ท่ีนํามาใชในการ

จัดการดานความปลอดภัยในการผลิตของอุตสาหกรรมอาหาร ไดแก

• ระบบการจัดการสุขลักษณะท่ีดีในสถานประกอบการ (Good

Manufacturing Practice: GMP)

• ระบบการวิเคราะหอันตรายและจุดวิกฤตท่ีตองควบคุมในการผลิต

อาหาร (Hazard Analysis and Critical Control Point:

HACCP)

• ระบบการจัดการดานความปลอดภัยของอาหาร (Food Safety

Management System: ISO 22000)



ขอกําหนด GMP ที่เก่ียวกับการวัด

Food – 21 CFR Part 110 – Current Good Manufacturing Practice in Manufacturing Packing, or Holding Human FoodSubpart C-Equipment110.40 Equipment and utensils(F) Instruments and controls used for measuring,

regulating, or recording temperatures, pH, acidity, water activity, or other conditions that control or prevent the growth of undesirable microorganisms in food shall be accurate and adequately maintained, and adequate in number for their designated uses.



ขอกําหนด HACCP ที่เก่ียวของกับการวัด

4.7 การกําหนดการตรวจติดตาม (Monitoring Procedures)

* Monitoring method, including

- Calibration of monitoring and measuring equipment

4.9 การจัดทําข้ันตอนการตรวจสอบความจริง (Verification

Procedures)

... to ensure the safety of the food and continuing

improvement of the system.

... including the calibration of monitoring equipment ...



มาตรฐานและกฎระเบียบสําหรับเครื่องมือแพทย

• ISO 13485 : Medical devices -- Quality management

systems (ระบบบริหารคุณภาพสําหรับการผลิตเคร่ืองมือแพทย)

• ISO 14971 : Medical devices - Application of risk

management to medical devices (มาตรฐานการบริหารความ

เสี่ยงสําหรับเคร่ืองมือและอุปกรณการแพทย)

• พรบ. เคร่ืองมือแพทย พ.ศ.2551

55


“I AM NIMT”

หลักการสอบเทียบเคร่ืองมือวัด



การสอบเทียบ (Calibration)

ความหมายในทางปฏิบัติของการสอบเทียบเปนการปฏิบัติงานภายใตเงื่อนไขที่ระบุ เพ่ือสรางความสัมพันธระหวาง คาช้ีบอกของเคร่ืองมือวัด กับ คามาตรฐาน ซึ่งมาพรอมกับความไมแนนอนของการวัดที่สัมพันธกัน

หมายเหตุ การสอบเทียบไมใช “การปรับแกของระบบวัด” ซึ่งมักถูกเรียกวา การสอบเทียบตนเอง (self-calibration) และไมใช “การทวนสอบ (verification)”



Calibration Diagram

Unit Under Calibration

(UUC)

Standard

CalibratorMultimeter

10.0021 V

10.00000 V

(23±2) C, (50±10) %RH

ตัวอยางการสอบเทียบ



การเลือกเคร่ืองมือมาตรฐานสําหรับการสอบเทียบ

Test Uncertainty Ratio 4 : 1

เคร่ืองมือมาตรฐานที่ใชสําหรับสอบเทียบตองมี uncertainty

ดีกวา accuracy ของเคร่ืองมือที่ตองการสอบเทียบอยางนอย

ที่สุด 4 : 1

59



ตัวอยางรายงานผลการสอบเทียบ (1)

คามาตรฐาน

ไดผลการยืนยันเชิงมาตรวิทยาแลวหรือยัง ?

คาชี้บอกของ

เคร่ืองมือวัด



ตัวอยางรายงานผลการสอบเทียบ (2)

Nominal Value Results



วัตถุประสงคของการสอบเทียบ

1. ตองการใหผลการวัดที่จะไดจากเคร่ืองมือสามารถสอบกลับได

เชิงมาตรวิทยา

2. ตองการยืนยันวาสมบัติเชิงมาตรวิทยาของเคร่ืองมือ (เชน

ความถูกตองของการอานคาปริมาณใดๆ) ยังคงเปนไปตาม

เกณฑหรือขอกําหนดที่ตั้งใจใชงาน

การยืนยันเชิงมาตรวิทยา (ISO 10012)



ISO 10012Measurement management systems — Requirements for

measurement processes and measuring equipment



การยืนยันเชิงมาตรวิทยา

การยืนยันเชิงมาตรวิทยา (metrological confirmation) โดยทั่วไปประกอบดวย การสอบเทียบ การทวนสอบ การปรับแกตามความจําเปน การซอมแซม การสอบเทียบซ้ํา และการแสดงสถานะการสอบเทียบ

การทวนสอบ (verification)หลักฐานที่แสดงวาสิ่งสิ่งหนึ่ง เปนไปตามขอกําหนดที่ระบุไว (specified requirements)

ตัวอยาง การแสดงใหเห็นวา (เครื่องมือ) เปนไปตามขอกําหนดจําเพาะของผูผลิต (manufacturer's specifications)



การทวนสอบผลการสอบเทียบ

การทวนสอบ (verification) : หลักฐานที่แสดงวาสิ่งสิ่งหนึ่ง เปนไปตามขอกําหนดที่ระบุไว (specified requirements)

เปนการตรวจสอบวาคาความคลาดเคลื่อนของเคร่ืองมือวัด มีคา

นอยกวาความคลาดเคลื่อนสูงสุดที่ยอมใหได ตามเกณฑยอมรับ

ของเคร่ืองมือวัดที่กําหนดไว

ความคลาดเคลื่อน (error): คาท่ีวัดไดลบดวยคาอางอิง (คามาตรฐาน)

ผลการทวนสอบนําไปสูการตัดสินใจวา

ใชงานตอไป ปรับแก ซอมแซม ลดเกรด เลิกใชงาน



User Manual (1)



User Manual (2)

อุณหภูมิใชงาน

คาแกอุณหภูมิ



User Manual (3)

ขอกําหนดจําเพาะเพิ่มเติม



การคํานวณคาความถูกตอง (1)ขอกําหนดจําเพาะทางเทคนิคของเคร่ืองมือวัด

= [(0.5/100)x100] Psi

= 0.5 Psi

Pressure Gauge : Accuracy 0.5 % of Full Scale



การคํานวณคาความถูกตอง (2)

กรณีเคร่ืองมือวัดแบบ digitalอานคา 220 V ที่ Range 600 VAccuracy : (0.1% of rdg + 3 dgt)

• 0.1% of rdg ถา reading มีคา 220 V0.1% ของ 220 V = V

• 1 digit หรือ count หมายถึง หลักสุดทายที่อานได เชน ที่ Range 600 Vมี resolution 0.1 V ดังนั้น 3 dgt = V



AC Voltmeterใชงานที่ Range 1000 VAccuracy Spec. : 1% of rangeความหมาย

Voltmeter จะอานคาใดๆ ก็ไดระหวาง ? V

คาที่อานไดคลาดเคลื่อนจากคาจริงไมเกิน ? V

• 900 V คลาดเคลื่อน ? V = ? % ของคาที่อาน

• 200 V คลาดเคลื่อน ? V = ? % ของคาที่อาน

เกณฑการยอมรับ ที่ Range 1000 V = ?

ตัวอยางการกําหนดเกณฑการยอมรับ



AC Voltmeterสอบเทียบที่คา 800 V Range 1000 VAccuracy Spec. : 1% of rangeเกณฑการยอมรับ 10 V

ผลการสอบเทียบ UUC reading = 800 V

Applid Value (Standard) = 802.45 V

ผลการทวนสอบ เปนไปตามเกณฑ ?

ไมเปนไปตามเกณฑ ?

ตัวอยางการทวนสอบผลการสอบเทียบ



ตัวอยางผลการสอบเทียบและการทวนสอบ

AccuracyA

Upper Limit

Lower Limit

CB

X

การทวนสอบผลการสอบเทียบ A, B และ C ใหผลเปนอยางไร

กรณีที่ 1



ตัวอยางผลการสอบเทียบและการทวนสอบ

AccuracyA

Upper Limit

Lower Limit

CB

D

X

การทวนสอบผลการสอบเทียบ A, B, C และ D ใหผลเปนอยางไร

เม่ือรวมความไมแนนอนดวยกรณีที่ 2



ขอมูลที่ไดจากใบรับรองการสอบเทียบ

ขอมูลที่ไดจากใบรับรองการสอบเทียบของ

หองปฏิบัติการที่ไดรับการรับรองความสามารถ

ตาม มอก.17025• คามาตรฐาน• คาช้ีบอกของเคร่ืองมือที่ถูกวัด• คาความไมแนนอนของการวัด

ขอมูลที่อาจไดรับเพ่ิมเติม• คาความคลาดเคลื่อน (error)• คาแก (correction)



1. การวัด• วิธีการวัด

2. เครื่องมือวัด

• การวางตําแหนงเครื่องมือวัด (Leveling)

• การสอบเทียบ (Calibration)• การปรับแตง (Adjustment)• การเลื่อนคา (Drift)• การดึงกําลัง (Loading)• การเสื่อมคา (Aging)

3. การอานคา• สเกล (Scale)• พาราแลกซ (Parallax)• การแบงสวนสเกล

(Interpolation)

4. สภาวะแวดลอม• อุณหภูมิ, ความช้ืน • การรบกวน (Noise)• อ่ืน ๆ

5. คํานวณผิด

ความคลาดเคลื่อนของการวัดเกิดจากอะไรบาง ?



กาวตอไปของระบบมาตรวิทยาในประเทศ

• การพัฒนามาตรฐานการวัดสําหรับอุตสาหกรรมใหม

- อุตสาหกรรมเครื่องมือแพทย

- อุตสาหกรรมนาโนเทคโนโลยี

- เทคโนโลยีการจัดการดานพลังงาน (ISO 50001 etc.)

• การลงทุนเพ่ือพัฒนามาตรฐานการวัดแหงชาติตองมีการศึกษา

โครงสรางของอุตสาหกรรม และประเมินความคุมคาเศรษฐกิจ

ของการลงทุน (Cost-Benefit Analysis; CBA)



กาวตอไปของระบบมาตรวิทยาในประเทศ

• ผองถายงานบริการสอบเทียบระดับทุติยภูมิใหหองปฏิบัติการ

สอบเทียบที่มีศักยภาพสูง

• สรางความรวมมือระหวางหนวยงานที่มีหนาที่กํากับดูแลการ

กําหนดมาตรฐานดานมาตรวิทยาของเคร่ืองมือที่มีผลกระทบ

ตอสังคม



สรุปสิ่งที่ไดบรรยายในครั้งนี้

• กิจกรรมหลักของมาตรวิทยาเชิงวิทยาศาสตร

• การสอบกลับไดเชิงมาตรวิทยา

• ความหมายและความสําคัญของการสอบเทียบ

• การยืนยันเชิงมาตรวิทยาประกอบดวย การสอบเทียบ การ

ทวนสอบ การปรับแก ฯลฯ



QQ && AA

ความรู ความเข าใจด านมาตรวิทยา...

Documents