สารบัญ¸ˆิตใจ... · 2020-04-24 · สารบัญ ข บทที่ 1...

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 (21 เม.ย. 63) ก

สารบญ

หนา

ค าน า ก

สารบญ ข

บทท 1 สถานการณและกรอบแนวคด 1

บทท 2 แนวทางการดแลสงคมจตใจแกบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 5 ส าหรบผบรหาร

บทท 3 แนวทางการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 12

ส าหรบกลมทวไปและกลมทมความเครยด

บทท 4 แนวทางการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 22 ส าหรบกลมเสยงตดเชอทไดรบการกกกน กลมตดเชอทแยกกก

และกลมทเผชญเหตการณเสยชวตของผปวยหรอเพอนรวมงาน

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก คมอการดแลสงคมจตใจ 27

ภาคผนวก ข หลกสตรและสอออนไลน 28

ภาคผนวก ค อนโฟกราฟก 29

ภาคผนวก ง แบบประเมนสขภาพจต 37

เอกสารอางอง 45

รายชอคณะท างานจดท าคมอฯ 48

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 (21 เม.ย. 63) ข

ค าน า

ในสถานการณการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 หรอโรคโควด-19 ซงเปนโรคอบตใหม บคลากรสขภาพเปนกลมบคคลทตองใหบรการใกลชดกบผทมความเสยงตดเชอหรอผตดเชอจ านวนมาก สงผลใหเกดความเหนอยลาทงดานรางกายและจตใจ อกทงเพมโอกาสเสยงตอการตดเชอ ท าใหเกดความรสกอดอด คบของใจ หวาดกลว วตกกงวล เครยด และบางครงตองประสบเหตการณสญเสยผป วยทด แลหรอคนใกลชด การช วยเหลอบคลากร สขภาพด วยการสร าง เสรม สขภาวะและ ความเขมแขงทางใจจงเปนสงส าคญ และจะตองบรณาการไปกบกระบวนการท างานรบมอสถานการณ การระบาดของโรคโดยจะตองมแนวทางการดแลชวยเหลอ การเฝาระวงตดตาม การประเมนสภาวะสขภาพจต ภาวะหมดไฟ และสขภาวะบคลากรสขภาพอยางตอเนอง องคกรจ าเปนตองจดเตรยมระบบ การดแลชวยเหลอทพรอมใหบรการเพอใหบคลากรของหนวยงานสามารถเขาถงบรการสขภาพจตและ รบบรการชวยเหลอทางสงคมจตใจทมประสทธภาพไดทนทวงทเมอตองการ

ผบรหารหนวยงานมบทบาทส าคญในการจดและวางระบบการดแลชวยเหลอสงคมจตใจส าหรบบคลากรสขภาพและผปฏบตงานทกระดบรวมทงฝายสนบสนน เพอใหเจาหนาททกคนมสมรรถนะทด สามารถปฏบตงานตามหนาทไดเตมท กรมสขภาพจตจงไดจดท า “คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19” ประกอบดวยเนอหา 4 สวนหลก คอ 1) สถานการณและกรอบแนวคด 2) แนวทางการดแลสงคมจตใจแกบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบผบรหาร 3) แนวทางการดแลสงคมจตใจส าหรบบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบกลมทวไป และกลมทมความเครยด 4) แนวทางการดแลสงคมจตใจส าหรบบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบกลมเสยงตดเชอทไดรบการกกกน กลมตดเชอทแยกกกและกลมทเผชญเหตการณเสยชวตของผปวยหรอ เพ อนร วมงาน พรอมเอกสารคม อการดแล สงคมจตใจตางๆ หลกสตรออนไลน อนโฟกราฟก และแบบประเมนสขภาพจตทหลากหลาย เพอใชเปนแนวทางการจดบรการส าหรบผบรหาร หวหนาหนวยงาน และเปนแนวทางการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพและผปฏบตงาน ทกภาคสวนของหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาล

กรมสขภาพจต หวงเปนอยางยงวาเอกสารชดนจะเปนประโยชนส าหรบหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาล ในการจดระบบบรการดแลสงคมจตใจแกบคลากร และยนดเปนอยางยงหากมขอเสนอแนะเพอการพฒนาปรบปรงคมอเลมนใหมความสมบรณและเปนประโยชนมากยงขน

อธบดกรมสขภาพจต 21 เมษายน 2563

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 (21 เม.ย. 63) 1

บทท 1 : สถานการณและกรอบแนวคด

ดวยสถานการณการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 หรอโรคโควด-19 (Coronavirus disease 2019; COVID-19) ไดแพรอยางรวดเรวและกวางขวางไปหลายประเทศทวโลก เปนเหตใหม ผตดเชอและเสยชวตจ านวนมาก จนกระทงองคการอนามยโลก ไดประกาศใหการระบาดของโรคโควด-19 เปนภาวะฉกเฉนทางสาธารณสขระหวางประเทศ (public health emergency of international concern; PHEIC) ในวนท 30 มกราคม 2563

ผทตดเชอไวรสนจะมอาการเชนเดยวกบผปวยทมการตดเชอในระบบทางเดนหายใจ โดยจะแสดงอาการตงแตระดบความรนแรงนอย ไดแก คดจมก เจบคอ ไอ และมไข แตในบางรายมอาการรนแรง ปอดบวมหรอหายใจล าบากรวมดวย รายงานจากองคการอนามยโลกพบอตราการเสยชวตได 3.4% แตทงนขนอยกบความรนแรงของการระบาดและความพรอมของระบบสาธารณสขของแตละประเทศ ความเสยงการตดเชอรนแรงและเสยชวตพบสงขนในผสงอาย และผทมโรคประจ าตว เชน เบาหวาน โรคหวใจ องคการอนามยโลกไดแนะน าใหประชาชนลดการสมผสปจจยเสยงและการแพรเชอดวยการดแลสขอนามยสวนบคคล การลางมอดวยสบหรอแอลกอฮอล การท าความสะอาดพนผวทมอสมผส เมอไอหรอจามใหใชขอพบแขนดานในปดปากหรอใชกระดาษช าระแลวทงในถงขยะ รบประทานอาหารทปรงสกสะอาด หลกเลยง การสมผสกบผทมอาการเจบปวยระบบทางเดนหายใจ ใหอยหางจากคนไอหรอจาม 1 -2 เมตร เพอเลยงความเสยงตดเชอ คนทปวยและมอาการควรใสหนากากอนามย และสงเสรมใหมการเวนระยะหางทางสงคม (social distancing) และสดทายไดมการปรบค าแนะน าใหทกคนใสหนากากผาหรอหนากากทท าขนเองเมออยในทสาธารณะ

วกฤตดงกลาวไดสงผลกระทบตอคนทงโลกทงในดานสขภาพ สงคม เศรษฐกจและการเมองอยาง ไมเคยมมากอน นอกจากความรนแรงของโรคและการแพรระบาดไดโดยงายแลว ในยคการสอสารดจทล มชองทางการสอสารทรวดเรวไปทวโลก ท าใหเกดการแลกเปลยนขอมลทงขอมลจรงและขอมลเทจจนยากทจะควบคมหรอกลนกรองไดทน กอใหเกดทงความตระหนกในสถานการณ ขอมลของโรคและวธการดแลสขภาพและ ความตระหนก หวาดหวน กงวล จากขาวลอตางๆ จนมากเกนจรงได ประกอบกบมมาตรการทางสงคมทส าคญในการปองกนการแพรระบาดของเชอโดยการเวนระยะหาง การขอความรวมมอใหอยบานมากทสดและออกบานเฉพาะกรณจ าเปนเทานน การจ ากดการเดนทางระหวางจงหวดหรอระหวางประเทศ การประกาศขอก าหนดแหงพระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉนหามออกจากบานในชวงเวลา 22.00-04.00 น. นบตงแตวนท 3 เมษายน 2563 จนกวาจะมเปลยนแปลง เลอนวนหยดสงกรานตและงดเวนการจดงานสงกรานตในทกระดบ ทงหมดนท าใหเกดความเครยดกงวล การปรบตวกบวถชวตใหม ทไมคนเคยและขอจ ากดในการท างานและอาชพ เกดความไมมนคงทงทางสงคมและเศรษฐกจหนกยงขน อกทงระยะเวลาการจดการจนกวาจะพนภาวะวกฤตดยดยาวออกไปจนกวาจะมการผลตวคซนใหมส าเรจ ปจจยเหลานท าใหภาวะสขภาพจตของประชาชน กลมเสยง กลมทถกกกกนแยกโรค และผตดเชออยในความเครยด ความหวาดหวนและสะสมกลายเปนภาวะของความทอแทใจทน า มาสภาวะซมเศราและ การฆาตวตายได ทงน ในสวนของบคลากรสขภาพเองกไดรบผลกระทบเชนเดยวกน และยงมภาระงาน ทเพมขนอยางมาก ทงการเตรยมการปองกนและการรบบรการผตดเชอ จ านวนผเสยงตดเชอและจ านวนตดเชอท เพมขน ขอจ ากดในการดแลรกษาท ง เวชภณฑ อปกรณปองกนการตด เช อทบคลากร สขภาพ


สวนใหญไมคนเคย และไมช านาญในการดแลรกษาโรคตดเชอน ซงยงไมมวธการรกษาทชดเจน อกทง ความเสยงท เพม เปนเทาทวในฐานะดานหนาทตอง เผชญกบโรคโควด-19 กอให เกดความเครยด ความเหนอยลาตอบคลากรมากยงขน

จากผลการส ารวจสขภาพจตในชวงภาวะวกฤตโควด-19 (rapid survey) ของกรมสขภาพจต โดยการสมตวอยางบคลากรสขภาพทวประเทศตามเขตสขภาพ ครงทหนง (วนท 12-18 มนาคม 2563) จ านวน 605 คน และครงทสองจ านวน 578 คน (วนท 30 มนาคม ถง วนท 5 เมษายน 2563) พบวา ในระยะเวลาสองสปดาหผานไประดบความเครยดของบคลากรเพมขน ความเครยดระดบปานกลางจากรอยละ 24.0 ในการส ารวจครงทหนงเพมเปนรอยละ 34.8 ในครงทสอง และความเครยดระดบมากและมากทสดจากรอยละ 6.4 เปนรอยละ 7.9 แตภาวะหมดไฟจากความเหนอยลาทางอารมณ รสกหมดพลง สญเสยพลงทางใจ ยงแตกตางกนเพยงเลกนอย เนองจากเพงเปนระยะเรมตนของการระบาดของโรคโควด-19 (ดงแผนภาพ)

ปญหาเหลานลวนเปนความทาทายในการจดการการแพรระบาดของเชอไวรสโคโรนา 2019 ทตองค านงถงการดแลชวยเหลอสงคมจตใจผเกยวของทงหมด โดยบรณาการเขากบระบบการจดการการแพรระบาดตงแตแรก โดยใหบคลากรดานสขภาพจตทงจากองคกรและสหวชาชพทเกยวของเขามามสวนรวมจดการภาวะวกฤตนอยางตอเนอง เพอใหการปองกนและดแลชวยเหลอผปวยและญาต บคลากรสขภาพและประชาชน ทไดรบผลกระทบ ใหสามารถคงความเขมแขงทางจตใจ มพลงและความหวงทจะฝาขามวกฤตไปได อยางมสขภาวะ

กรอบแนวคด: หลกการสนบสนนบทบาทองคกรและชมชนในการเผชญภาวะวกฤต หลกการสนบสนนบทบาทขององคกรและชมชนในการเผชญภาวะวกฤตเปนหลกส าคญทผเชยวชาญ

ดานวกฤตไดรวบรวมงานวจยและประสบการณภาคสนาม เสนอเปนหลกหาประการในการเผชญกบชวงระยะแรกและระยะกลางของวกฤต โดยสรปเปนหลกใหจ าไดงายวา “3 สราง 2 ใช” (สรางความร สกปลอดภย สรางความสงบไมวาวน สรางความหวง ใชสมพนธภาพและใชศกยภาพรวมกน) แนวทางนใหความส าคญกบภาคนโยบายในการด าเนนการทมหลกฐานเชงประจกษ ตางจากความเชอเดมทมงเนนเฉพาะการชวยเหลอรายบคคลทมกไมมประสทธภาพในยามวกฤตและยงสงผลทางลบในระยะยาว บทเรยนนกรมสขภาพจตมประสบการณน าไปใชจดการดแลชวยเหลอจตใจในภาวะวกฤตน าทวม ปพ.ศ. 2554 อยางไดผล โดยเสนอใหเปลยนกรอบความคดจากทมองประชาชนเปน “เหยอ (ของวกฤต)” ใหเปน “ผรวมกอบกวกฤต” และเปลยนบทบาทจากตงรบสถานการณ


คอยปฏบตตามค าสง และรอรบความชวยเหลอ มาเปนบทบาทการมสวนรวมทจะท าอะไรใหกบชมชนและองคกรทตนสงกด

ในสถานการณภาวะวกฤตโควด-19 มลกษณะเฉพาะเพมเตมคอ มการตตราทางสงคม (stigma) และการแบงแยกกดกน (discrimination) ผตดเชอ ผทเคยตดเชอ สมาชกครอบครวของผตดเชอ และบคลากรสขภาพ หรอแมกระทงประเทศหรอเชอชาตทมการระบาดของโรค จงไดมการปรบปรงใหมใหสอดคลองกบบรบทเปน “4 สราง 2 ใช” โดยเพมการสรางความเหนใจ ไมรงเกยจผเสยงและผปวย (ดงแผนภาพ)

หลกการ “4 สราง 2 ใช” เพอสนบสนนบทบาทขององคกรและชมชนในการเผชญภาวะวกฤตมสาระส าคญสรปไดดงน

สราง 1: สรางความปลอดภย (safe) จดระบบใหสมาชกขององคกรท าตามกฎแหงความปลอดภย การเวนระยะหาง สวมหนากากผาเมอไปในทชมชน หมนลางมอดวยสบ/แอลกอฮอล ท าความสะอาดพนผวทมอสมผส (โตะ เกาอ ทหยบจบ)

สราง 2: สรางความสงบ (calm) องคกรสนบสนนให การรบสงขาวสารทเชอถอไดและใชเวลากบสออยางเหมาะสม สงเสรมการฝกจตใหมคณภาพ (สมาธ สต) ใหจตสงบ มนคง สมดล

สราง 3: สรางความหวง (hope) ย าเนนการสอสารในองคกรวาเราปองกนได อปสรรคตาง ๆ เราสามารถจดการได ทงทบานและทท างาน โดยอาจใชวธผานเรองเลาสะทอน

การฝาฟนอปสรรคของสมาชก

สราง 4: สรางความเหนใจ (destigmatization) สงเสรมใหคนในองคกรใหความเหนใจ ยอมรบและดแลผปวย กลมเสยงและเพอนบคลากรในฐานะ

เพอนมนษยตามหลกความปลอดภย


ใช 1: ใชศกยภาพองคกรใหเตมท (efficacy)

จดระบบความปลอดภย (เชน การคดกรองกอนเขางาน จดวางระยะหาง ฯลฯ) ดแลการท างาน/รายได จดสวสดการ (เชน อาหารกลางวน สบ หนากากผา ฯลฯ) จตอาสา (เชน ผลตหนากากผา ท าอาหาร ฯลฯ)

ใช 2: ใชสายสมพนธสรางความเขมแขง (connectedness) ใหก าลงใจผทออนแอ ใสใจ ชวยเหลอซงกนและกน

หลก 4 สราง 2 ใช เปนการสรางการเปลยนแปลงทส าคญในยทธศาสตรการจดการหรอ การตอสกบโควด-19 ทไมเนนแตเพยงหลกปฏบตใหกบบคคล แตใหความส าคญกบบทบาทของหนวยทางสงคม คอชมชน องคกรซงรวมถงหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาลดวย เพอใหหนวยงานมบทบาทในการสรางความรสกปลอดภย ความสงบ ความหวง และความเหนใจ โดยใชสมพนธภาพและศกยภาพของหนวยงานอยางเตมก าลง จะท าใหหนวยงานสามารถดแลบคลากรใหฟนฝาวกฤตไปได


บทท 2 : แนวทางการดแลสงคมจตใจแกบคลากรสขภาพ ในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบผบรหาร

การจดบรการสขภาพเพอรบมอกบการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 หรอโรคโควด-19 ทเกดผลกระทบอยางใหญหลวงตอระบบบรการทางการแพทยและสาธารณสขนน บคลากรสขภาพทมสขภาวะ (wellbeing) และความเขมแขงทางใจ (emotional resilience) ถอเปนองคประกอบส าคญทสดในการด าเนนงานน ทส าคญการเตรยมการจดบรการดแลสขภาพกาย จต สงคมของบคลากรเอง มความส าคญไมนอยไปกวาการเตรยมการจดบรการใหผปวย ทงน เปนความรบผดชอบของผบรหาร หวหนาหนวยงานและทมน าขององคกร ทนอกจากจะเตรยมความพรอมการจดบรการอปกรณและวธการคดกรอง ประเมน วนจฉยและดแลรกษาใหมประสทธภาพพรอมการเตรยมความพรอมศกยภาพบคลากร และสรางความเชอมนในความปลอดภยทางกายภาพใหแกบคลากรแลว ผบรหาร หวหนาหนวยงานและทมน าขององคกรจะตองใหความส าคญกบการดแลและปองกนผปฏบตงานจากปญหาสขภาพจตและความเครยดเรอรง ซงจะท าใหผปฏบตงานมสมรรถนะทดในการปฏบตงานตามหนาทไดอยางเตมท และสงผลใหหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาลมขดความสามารถในการรบมอกบวกฤตการณนได รวมทงชวยเกอหนนใหระบบบรการสขภาพสามารถด าเนนตอไปไดทงในระยะสนและระยะยาว

มาตรการดแลสงคมจตใจในภาวะวกฤตโควด-19 ตองเปนพลวตร ปรบเปลยนใหเหมาะกบ การระบาดในแตละระยะ โดยในระหวางการระบาดควรจดใหบคลากรสขภาพจตมสวนรวมหลกในกระบวนการด าเนนการตาง ๆ เพอใหการดแลชวยเหลอทางจตใจและจตสงคมเกดขนไดทนเวลา และมาตรการดแลสงคมจตใจในภาวะวกฤตควรจะบรณาการเขาไปกบการรกษาปอดบวมและการยบยงการแพรเชอ ประกอบดวยสองกจกรรมพรอมกน คอ 1) การจดการกบความกลวตอตวโรค ท าโดยแพทยผรกษาและสนบสนนโดยทมสขภาพจต 2) การจดการกบความยากล าบากในการปรบตว ท าโดยทมสขภาพจตเปนหลก สวนปญหาจตใจทรนแรง (เชน พฤตกรรมรนแรง หรอการฆาตวตาย) ตองไดรบการดแลจดการโดยจตแพทย ตวอยางโมเดลการดแลภาวะวกฤตสขภาพจตในการระบาดของโรคโควด-19 ดงแผนภาพ


ความเครยดของบคลากรสขภาพระหวางวกฤตโควด-19 บคลากรทปฏบตงานเกยวของกบการระบาดของโรคโควด-19 นน มความเครยดทมสาเหตเฉพาะ

ดงน

ความจ าเปนในการปฏบตตามมาตรการปองกนทางชวภาพ (biosecurity) อยางเครงครด • ความเครยดทางกายภาพจากการสวมใสอปกรณปองกน เชน ภาวะขาดน า (dehydration)

ความรอน ความออนเพลย • การถกแยกกก (จ ากดการสมผสใกลชดคนอนทงในและนอกเวลาปฏบตงาน) • การทตองปฏบตตามขนตอนการควบคมการตดเชอดวยความระมดระวงอยตลอดเวลา • ความกดดนจากการปฏบตตามขนตอนตางๆ อยางเครงครด

ความเสยงของการแพรกระจายเชอ • อาการของโรคโควด-19 ในระยะแรกคลายกบไขหวดทวไป ท าใหเกดความวตกกงวล • ชวงระยะฟกตวของไวรสโควด-19 ทคอนขางนาน ท าใหมโอกาสแพรเชอไดทงทไมมอาการ • อตราการตายคอนขางสงเมอเทยบกบไขหวดใหญทวไป และความพรอมของสถานพยาบาล • ความตงเครยดระหวางความส าคญดานสาธารณสขในการปองกนการแพรเชอกบ

ความตองการของผปวยและญาตเกยวกบการกกกนโรค

ความจ าเปนทางการแพทยและความตองการของบคคลทหลากหลาย ความซบซอนในการจดการปญหาโรคโควด-19 อาจท าใหเกดความขดแยงระหวางความตองการของ

ตวเองกบความจ าเปนในฐานะผรกษา ประกอบดวย • การขดแยงกนระหวางปรมาณงานตอวนกบมาตรการเตรยมความพรอมและเตรยมการรกษา

ส าหรบโรคโควด-19 • ความจ าเปนทตองรกษามาตรฐานระดบสงเพอรบมอกบสถานการณทไมไดพบบอย ซงม

ขอแนะน าและนโยบายเปลยนแปลงตลอดเวลา • การแยกหางและเปนหวงสมาชกครอบครว • ความกลวการตดเชอและผลกระทบทตามมาตอตวเอง ผปวยและครอบครว • ความขดแยงภายในระหวางความตองการของตวเองและภาระหนาท • ความกงวลในศกยภาพของตวเอง หากไมคนเคยกบการดแลรกษาโรคตดเชอ หรอภาวะ

ฉกเฉนทางการแพทยมานาน ตราบาป (stigma)

บคลากรสขภาพมกไดรบผลกระทบทางสงคมจากการถกรงเกยจหรอแบงแยกกดกนในฐานะผทท างานใกลชดผตดเชอ และผลกระทบจากโรค เชน

• ความกลวของบคคลอนตอบคลากรสขภาพทดแลผตดเชอ • ความรสกไมดกบตวเองทจะบอกความตองการหรอความกงวล ความกลวของตวเอง คดวา

เปนหนาททตองรบผดชอบ


โครงสรางระบบการดแลสงคมจตใจแกบคลากรสขภาพในองคกร จากการทบคลากรสขภาพตองปฏบตงานจดบรการอยางหนก เขมงวด ไมมเวลาและทส าคญคอ

สวนใหญไมสามารถรบรหรอตระหนกถงความตองการของตวเอง เกรงการถกต าหนหากแสดงความเครยดหรอไมพรอมในการปฏบตงาน/ไมมศกยภาพตามวชาชพ อาจท าใหบคลากรไมกลาขอรบการชวยเหลอหากเกดความเครยดขน ดวยเหตนผบรหารหนวยงานควรมมาตรการเชงรกในการสนบสนนดแล ภายใตบรรยากาศ ทปราศจากการตตรา กฎระเบยบ ขอบงคบและความกลวตอผลกระทบเชงลบทจะเกดขนตามมา ขอเสนอ การจดโครงสรางระบบการดแลดานสงคมจตใจแกบคลากรสขภาพในหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาล ควรประกอบดวยทมตาง ๆ ดงตอไปน

1. ทมบรหารจดการ หนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาล ควรทบทวนหรอจดตงทมขบเคลอนด าเนนการในลกษณะของทมขามสายงาน (cross functional team) เพอขบเคลอนการดแลดานสงคมจตใจของบคลากร เชน คณะกรรมการบรหาร ทมน า ทมสหวชาชพระดบโรงพยาบาล โดยทมดงกลาวอาจมอยแลวภายในองคกรหรอเปนการจดตงขนมาใหมเฉพาะกจ โดยก าหนดให “การดแลสงคมจตใจของบคลากรในสถานการณภาวะวกฤตโควด-19” เปนนโยบายทส าคญและสอสารใหบคลากรทกระดบรบทราบและ ถอปฏบต พฒนาศกยภาพ ตดตามการด าเนนงานอยางสม าเสมอและสรางขวญก าลงใจใหบคลากร 2. ทมดแลสขภาพจต โดยมทมสหวชาชพทมความเชยวชาญใหการดแลสขภาพจตและจตเวช ทงกลมเสยง/กลมปวย และกลมทมปญหาสขภาพจตและจตเวช 3. ทมบรการขอมลขาวสารและใหค าปรกษาเบองตน มการใหขอมลขาวสารทถกตองชดเจน ทนตอเหตการณ มการตรวจประเมนและเฝาระวงสขภาพจตบคลากร โดยเฉพาะอยางยง บคลากรทปฏบตงาน ดานหนาหรอผทท างานกบผถกกกตว ถอเปนกลมพเศษทตองไดรบการชวยเหลออยางมาก เพอคนหากลมเปาหมายทมปญหาสขภาพจตและใหการชวยเหลอดานสงคมและจตใจตงแตระยะแรกเรม ทงนอาจน า การประเมนและวธการชวยเหลอในรปแบบโทรศพท ออนไลนหรอแอพพลเคชนมาใชดวย 4. ทมดแลชวยเหลอกนเอง สนบสนนใหมระบบการดแลชวยเหลอกนเอง ดแลเอาใสใจ แนะน า ชวยเหลอ แลกเปลยนและแบงปนขอมลความร และประสบการณตางๆ เปดชองทางหรอจดเวทคยกนสนๆ อยางสม าเสมอในแตละฝาย/กลมงาน เพอเปดโอกาสใหทกคนมโอกาสแสดงความกงวล ซกถามขอสงสย และใหการสนบสนนชวยเหลอกนระหวางเพอนรวมงาน มระบบบดดใหการชวยเหลอซงกนและกน ควรใหการใสใจพเศษแกเจาหนาททอาจทราบวามปญหาสวนตวหรอมปญหาสขภาพจตมากอน หรอขาดแหลงสนบสนนทางสงคมโดยยงคงรกษาความลบสวนตว


หลก “4 สราง 2 ใช” ส าหรบการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพ ในภาวะวกฤตโควด-19

องคประกอบ มาตรการ/แนวทางด าเนนงาน

สราง 1: SAFE สรางความปลอดภย

• ปรบปรงระบบปองกนการตดเชอ ใหสอดคลองกบสถานการณโรคโควด-19 • จดหาอปกรณปองกนใหเพยงพอ และจดการอบรมใหมทกษะเพอใหเกดความมนใจใน

การปฏบตงาน • จดสวสดการใหแกบคลากรทงดานทพก อาหาร การประกนชวต เพอความปลอดภย • หากมความเสยงตดเชอใหมบรการประเมน การตรวจวนจฉยไดอยางมประสทธภาพและ

รวดเรว สวนกรณบคลากรตดเชอ ควรวางแผนการรกษา รายงานความคบหนาและ แจงภาวะสขภาพปจจบน

สราง 2: CALM สรางความสงบ

• สอสารขอมลขาวสารความรทถกตอง ชดเจน ทนตอเหตการณ แกบคลากรทกระดบ และตอบโตขอมลขาวสารเชงลบทมาจากทงภายในและภายนอก เพอชวยลดความกงวลเกยวกบความไมชดเจนของสถานการณและชวยใหรสกวาควบคมสถานการณได

• สงเสรมใหบคลากรเรยนร เรองการจดการความเครยด และมการจดสงแวดลอมเพอ ความผอนคลาย

• ตดตามการประเมนและดแลบคลากรทมภาวะเครยด วตกกงวล ซมเศรา และความเสยง การฆาตวตายอยางสม าเสมอ

สราง 3: HOPE สรางความหวง

• สอสารเปาหมายเชงบวกและผลลพธความส าเรจเปนระยะๆ ใหเหนวาโรงพยาบาลสามารถผานสถานการณวกฤตนไปได

• รบฟงปญหาและแนวทางการแกไขอยางมสวนรวม • จดชองทางในการแบงปนเรองราวดๆ ผานเรองเลาเราพลง ทงของบคลากรและผปวย

สราง 4: DESTIGMATIZATION สรางความเหนใจ

• สงเสรมใหบคลากรในองคกรใหก าลงใจซงกนและกน โดยเฉพาะผทตองถกกกกนหรอตดเชอ • สงเสรมบคลากรใหมบทบาทส าคญในการลดการรงเกยจผปวยและผทถกกกกน • เปลยนสภาพจาก “เหยอของวกฤต” เปน “ผให/ผรวมกอบกวกฤต” เชน เปนผใหขอมล

วธการดแลตวเองในระหวางปวย เปนผใหพลาสมาเพอชวยผตดเชอรนแรง เปนตน ใช 1: EFFICACY ใชศกยภาพองคกรใหเตมท

• จดตารางเวลาทยดหยนส าหรบบคลากรท ไดรบผลกระทบโดยตรง เชน จดใหม การหมนเวยนบคลากรทมความเครยดสงและความเครยดต า เพอไมใหเกดความเหนอยลา มากเกนไป

• ระดมทรพยากรทงจากภายในและภายนอกในการสนบสนนความตองการทเปนรปธรรม • จดระบบจตอาสาเพอสรางการมสวนรวมและบรรเทาภาระงานของบคลากร

ใช 2: CONNECTEDNESS ใชสายสมพนธสราง ความเขมแขง

• สงเสรมปฏสมพนธซงกนและกน เนนใหก าลงใจและเอาใจใสระหวางเพอนรวมงาน หวหนางาน หรอบคคลอนๆ ทไวใจ เชน ระบบ Buddy การเยยมเยยนของผน าองคกร เพอชวยใหสามารถเผชญกบสถานการณทยากล าบากไดอยางมประสทธภาพมากขน

• ประชมบคลากรสนๆ อยางสม าเสมอดวยรปแบบทเหมาะสม เพอใหบอกเลาถงความกงวล และสอบถามความเปนอย รวมถงสนบสนนใหมการชวยเหลอซงกนและกนระหวางเพอนรวมงาน

• ชนชม ใหเกยรต สรางขวญก าลงใจบคลากรทกระดบ


นอกจากนรปแบบการจดการความเสยงและความเขมแขงทางใจดวยการคาดการณ วางแผน การต ด สน ใจ (Anticipated, Plan and Deter (APD) Responder Risk and Resilience Model) เปนวธการทมประสทธภาพในการท าความเขาใจและจดการกบผลกระทบทางจตใจของบคลากรสขภาพ รวมถงจดการความเสยงและเสรมความเขมแขงทางใจทงหมดของคนกลมนทมตอความเครยดจ าเพาะกบสงอนตราย (hazard specific stress) ดงแผนภาพ

โดยในกระบวนการ APD บคลากรสขภาพ จะไดรบการฝกหดรบความเครยดกอนเกดเหตการณ

(pre-event stress training) โดยเนนผลกระทบทางจตใจทเกดจากเหตการณรายแรงสงในโรงพยาบาลหรอในพนทเกดเหตภยพบต ในระหวางการฝกอบรม ผเขารวมจะไดรบโอกาสทจะพฒนา “แผนการเสรม ความเขมแขงทางใจของตวเอง (personal resilience plan)” ซงประกอบดวยการคนหาและการคาดการณตอบสนองตอสงทาทายนน หลงจากนนผอบรมจะได เรยนรท จะใช ในเวลาเกดเหตการณขนจร ง ทงน จากประสบการณของโรงพยาบาล West China ทตองรบมอกบภาวะวกฤตโควด-19 ตงแตระยะแรกของการระบาดไดน าเสนอแผนการฟนฟทางจตใจท เรยกวา โมเดลการดแลทางจตใจแบบสองขน (two-stage psychological intervention) โดยใชหลกคดคอ บรณาการเทคโนโลยอนเทอรเนตเขากบกระบวนการดแลทงหมด และรวมการจดการระยะแรก (early intervention) เขากบการฟนฟในระยะหลง (recovery phase) ในการชวยเหลอผปวยและประชาชนในชวงการระบาดของ โรคโควด-19 เพอชวยลดผลกระทบทางจตใจภายหลง (psychological aftershock) ของภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข ซงเปนสงส าคญท ผบรหารหนวยงาน/สถานพยาบาล/โรงพยาบาล ตองมการวางแผนและด าเนนการ อยางตอเนอง แสดงดงแผนภาพ


ทงน ในกรณทบคลากรเผชญกบความสญเสย ท งจากผปวยทดแลบคคลใกลชดหรอครอบครว

ควรมการจดการดแลเพมเตม ดงน

• เนนการดแลทางอารมณทเปนบวก ดแลเกยวกบพธกรรม สนบสนนและชวยเหลอในชวงเวลาทเผชญหนากบภาวะใกลตาย/ความสญเสย/ความตาย

• มการเฝาระวงและการจดการความโศกเศราตอเนอง โดยเฉพาะกรณทมการสญเสยหลายๆ คน ในเวลาใกลเคยงกน

• คอยสงเกตบคลากรท สญเสย ถงความร สกผดและโทษตวเอง รวมถงความจ าเปนทตองรบ ความชวยเหลอจากผเชยวชาญ หากความโศกเศราหรอรสกผดนนรนแรงหรอนานเกนไป

• แนะน าชองทางการรบค าปรกษาจากผเชยวชาญในการใหบรการสายดวนสขภาพจต (ดงรายละเอยดในหนาถดไป)

• ในระยะยาว ชวยเหลอครอบครวจดการกบปญหาความเศราโศก การปรบตวของครอบครวตอ ความตายและปญหาทางเศรษฐกจ

อยางไรกตาม หวหนาหนวยงาน/หวหนาทมเองอาจตองเผชญกบความเครยดเชนเดยวกบเจาหนาท/บคลากร และยงมความกดดนเพมขนจากบทบาทความรบผดชอบ ดงนนขอแนะน าและวธการทกลาวมาทงหมดใน

คมอเลมน ทงหวหนาหนวยงานและหนวหนาทมสามารถใชเปนวธการดแลตวเองเพอบรรเทาความเครยดได


บทท 3 : แนวทางการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพ ในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบกลมทวไปและกลมทมความเครยด

บคลากรสขภาพทกระดบรวมทงบคลากรฝายสนบสนนทใหบรการแกผรบบรการกลมตางๆ ทงทางตรงและทางออม ทงผมารบบรการทมความเจบปวยทวไป กลมเสยงตอการตดเชอ และกลมทตดเชอ ไวรสโคโรนา 2019 ตองปฏบตงานตามบทบาทหนาทของแตละคนอยางเตมความสามารถทามกลางสถานการณของการระบาดใหญครงนโดยไมสามารถหลกเลยงได การเกดความรสกตงเครยดอนเกดจากความอดอดใจ วตกกงวล เศราหมอง เบอหนาย จากการปฏบตงาน การตองอยหางไกลครอบครว การกงวลทจะเปนผน าเชอโรคไปสคนในครอบครวของบคลากรสขภาพทกระดบ ทามกลางสถานการณทมความยากล าบากน ยอมเปนสงทเกดขนไดเฉกเชนเดยวกบผคนอนๆ ทวโลก นอกจากนความทาทายและความเครยดทเผชญสามารถกระตนใหเกดปญหาสขภาพจตในเวลาตอมาได เชน โรควตกกงวล โรคซมเศรา และโรคเครยดหลงเหตการณสะเทอนขวญ (post-traumatic stress disorder) ดงนน การเตรยมตนเองใหมความพรอมเพอเผชญและรบมอกบสถานการณ การเสรมสรางภมคมกนทางใจใหบคลากร การตระหนก รเทาทน การเปลยนแปลงทเกดขนกบอารมณ ความรสกตนเองและคนรอบขาง ตลอดจนการเรยนรถงวธการดแลจตใจตนเองใหสามารถบรหารจดการความเครยดและยงคงปฏบตหนาทไดอยางมคณคาและอยางมประสทธภาพตอไป จงเปนสงทมความส าคญตอบคลากรทกคนไมยงหยอนไปกวาการเตรยมความพรอมและเสรมสราง ความแขงแรงทางรางกาย

การดแลตวเอง (self-care) ของบคลากรสขภาพนนมความยงยากและล าบากมากขน เนองจากบทบาทของบคคลกลมนมกใหความส าคญกบความตองการของผอนมากกวาความตองการของตวเอง ดงนน วธการดแลตวเองควรมหลายแงมมและหลายระยะตามความเหมาะสม เพอสงเสรมใหบคลากรสขภาพรสกควบคมตวเองได (sense of control) และท าประโยชนไดโดยไมท าใหรสกวาตวเองตองรบผดชอบ ตอชวตผปวยมากจนเกนจรง

DO: บคลากรสขภาพควรท ากจกรรมตอไปน • หมนส ารวจตนเองเปนระยะ • หมนไตถามสารทกขสกดบกบเพอนรวมงาน ครอบครวและเพอนเปนประจ า • ท างานรวมกบผอนอยางเปนทมหรอเปนคห • หยดพกสนๆ เพอผอนคลายและจดการความเครยด • ปรกษาหารอหรอขอรบค าแนะน ากบเพอนรวมงานเปนประจ า • แบงเวลาเพอดแลรางกายและท าใหรางกายสดชน • หมนคนควาขอมลทถกตองและปรกษาผเชยวชาญเพอชวยในการตดสนใจตาง ๆ • ไมตระหนกจนเกนกวาสถานการณจรง • คงความรสกทดโดยหมนพดคยเพอกระตนตวเอง (self-talk) และหลกเลยงการกลวมากเกนไป • ปฏบตงานโดยมงเนนในสงทสามารถควบคมได • ยอมรบในสถานการณทตวเองไมสามารถเปลยนแปลงแกไขได • ปฏบตงานดวยความอดทน มงมน และมความหวง


C – CLARIFY: ทบทวนใจตนเอง A – AIM: ตงเปาหมายและจดการปญหา R – RELAX AND REASSURE: ผอนคลาย สรางความมนใจ E – EMPOWERMENT: สรางพลงใจ

DON’T: บคลากรสขภาพควรหลกเลยงสงตอไปน: • การท างานคนเดยวโดยล าพงนานเกนไป โดยไมมปฏสมพนธกบเพอนรวมงาน • การปฏบตงานตลอดเวลาจนไมมเวลาพกผอน • การคดวาตวเองยงท าไดไมดพอ • การบรโภคของหวานและคาเฟอนมากเกนไป • การพดคยเพอกระตนตวเอง (self-talk) และทศนคตทเปนอปสรรคตอการดแลตวเอง เชน

• “การหยดพกเปนการเหนแกตว” • “คนอนท างานโดยไมหยดพก ฉนควรตองท าแบบนนเหมอนกน” • “ความตองการของผปวยส าคญกวาการความตองการของตวเราเอง” • “ฉนสามารถท าประโยชนไดมากทสดดวยการท างานตลอดเวลา” • “ตองเปนฉนเทานนทจะท าเรอง........….”

หลกการ CARE เพอการดแลจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 CLARIFY: ทบทวนใจ

ในสถานการณการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 บคลากรสขภาพอาจพบสงทไมคาดหวงและควบคมสถานการณไมได ถงแมจะปฏบตงานอยางเตมทแลวกตาม การเกดความร สกกดดนและ อยบนความคาดหวงจากหลายภาคสวนทงตนเอง ผปวย ญาตและสงคม จงสงผลใหเกดความเครยดกงวลใจตางๆ ตามมา การทบทวนและจดการกบความคาดหวงของตนเองเปนสงส าคญ “เราท าดทสดแลว ชวยเหลอเตมทแลว”

การจดการกบอารมณโกรธ รสกผด สนหวง หมกหมนเกนไปหรอหมดไฟท างาน ดวยวธการตอไปน พยายามมสต ร เทาทนสงทสรางความเครยดใหกบตนเอง บางคนอาจรสกผดหวงหรอรสกผด

ทไมสามารถชวยเหลอผทเสยงตอการตดเชอหรอผตดเชอไดอยางทตองการ จนคดวาตนเองยงท าได ไมเตมท หรอโกรธคดวาระบบไมเออ ไมชวยเหลอ ไมดพอ แตอยางนอยเรากมคณคาทไดท างาน ในการชวยเหลอคนอน อยางเตมทแลว ถงจะไมเปนไปตามทคดไวหรอมขอจ ากดบางกตาม แต ขอใหเชอวาทกอยางจะคอยๆ ดขนเสมอ และไมวาจะเกดอะไรขนเราจะไมยอมแพงายๆ


ระลกถงแรงจงใจแรกทมาท างาน อดมการณ ในทางทไดเลอกเดนแลว ใหอยกบความรสกมคณคา อยากท าประโยชนใหคนอน ๆ มองเหนคณคาในตนเอง และใชพลงความกลาหาญด าเนนตอไป "จงภมใจและวางใจในทกต าแหนงของตวเอง" การมชวตอยอยางเปนผใหมากกวาการเปนผรบ จะท าใหเราไดพบกบความสขลกๆ ทเปนยาอายวฒนะจาก “การให” นนเอง

พดคย บอกเลา ระบายเรองราวทเผชญ ความรสก เครยด กงวล กบเพอน ครอบครว จดประกายความสขใหกบตนเอง ทามกลางความกดดนและกงวลใจ ทามกลางความยากล าบาก เรายงสามารถคนหาความสขได ถงแมจะเปนความสขทไมใชสขสบาย แตเปนความสขในรปแบบท

เกด จากความมคณคา และภาคภมใจในตนเอง

AIM: ตงเปาหมายและจดการปญหา การสรางความรสกปลอดภยและการไดรบการสนบสนนดแลเพอลดความเสยงทางสขภาพในดแลผปวย

และตนเองไมใหตดเชอหรอมโอกาสแพรกระจายเชอไปสผอน โดยมการจดเตรยมอปกรณควบคม และปองกนการตดเชอ (IPC) และอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (PPE) ใหเพยงพอ เชน หนากาก ถงมอ แวนตาส าหรบปองกน เสอคลม เจลท าความสะอาดมอ สบ น าสะอาด และอปกรณท าความสะอาดตางๆ ใหมปรมาณทเพยงพอส าหรบบคลากรสขภาพหรอผปฏบตงานอนๆ ทให การดแลผปวยเสยงหรอผปวยยนยนตดเชอโรคโควด-19

มการเตรยมความพรอมดานจตใจกอนออกปฏบตงานในทกๆ ครง ในการท างานชวยเหลอพงระลกวาทกคนอาจหงดหงดและกระทบกระทงกนเองได ดงนน การไดพดคย

การเขาใจซงกนและกน การไดระบายความในใจ แบงปนความรสก การขอบคณและใหก าลงใจจะท าใหเกดการดแลกนและเขาใจกน ลดความเครยดในการท างานลงได

ควรมการท างานเปนกะ ผลด มเวลาพกผอนทเพยงพอ หรอถาเจาหนาทไมเพยงพอและไมไดเปลยนเวร/ผลด อยางนอยควรมการหยดพกเปนระยะ และหาวธพกเพมพลงใจและความมนคงภายในใจ ใหตวเองแบบงายๆ ดวยวธทสามารถท าได เชน ระหวางเดนเขาหองน า เดนเขาลฟท รอผลทางหองปฏบตการ กสามารถใชเวลาชวงนนหนกลบมาใสใจความรสกของตวเอง เพอถอยออกมาจากความกงวล สบสนวนวาย พกใจของตวเองลง อาจจะฝกผอนคลายความเครยดดวยตวเองแบบงายๆ เชน การก าหนดลมหายใจ การหายใจเขาออกชาๆ เปนตน

เมอออกเวรหรอหยดพก ตองพกบทบาทผใหการชวยเหลอหนางานสกระยะ มแหลงสนบสนนในองคกรหรอกลมเพอนเพอระบายความวตกกงวลและความเครยด


RELAX AND REASSURE: ผอนคลาย และสรางความมนใจ สรางความมนใจในการท างานของตนเอง วาเรามประสบการณมากพอสมควร ทกอยางจะผานไปได

เราตองขามผานปญหานไปได ทกอยางมการเปลยนแปลง ทกอยางจะคอยๆ คลคลายและดขนเสมอ ตองหมนเตมพลงใจใหตนเองอย เสมอ เชน คดวาไดชวยชวตเพอนมนษยซงเปนหน าทของเรา

จะท าใหเกดความภาคภมใจในตนเอง รวมทงรเทาทนและมวธจดการกบอารมณ ความรสกเบองตน ขณะเดยวกนตองไดรบการดแลชวยเหลอและก าลงใจจากครอบครว เพอนรวมงาน รวมถงผบงคบบญชาดวย

ค านงถงความตองการพนฐานสขภาพกายใจและปรบพฤตกรรมการใชชวตใหเกดประโยชน กบรางกาย ไดแก การพกผอนใหพอเพยง มเวลาหยดพกระหวางวนหรอหยดพกระหวางรอยตอ การขนเวร รบประทานอาหารทเปนประโยชนตอรางกาย หมนออกก าลงกาย ตดตอกบครอบครวและ เพอนฝงเปนระยะ

ควรหลกเลยงการรบมอกบความเครยดในทางทสงผลเสยตอสขภาพ เชน การสบบหร การดมสรา หรอการใชสารเสพตดอน ๆ เพราะในระยะยาวพฤตกรรมเหลานจะสงผลกระทบใหสขภาพกายและสขภาพใจ ย าแยลง

ตองยอมรบวาการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 เปนสถานการณทไมมผใดคนเคย หรอมปรากฏมากอน จงสงผลใหรบมอไดอยางยากล าบากไปทวโลกไมเฉพาะแตในประเทศไทยเทานน และสงทเราท าอยในขณะนนนดทสดและถกตองตามหลกวชาการแลว

EMPOWERMENT: สรางพลงใจ • หวหนา/ผบรหาร เหนคณคาในการท างาน ใหก าลงใจ รบฟงผปฏบตงาน • เพอนรวมงานพดคย รบฟง คอยชวยเหลอ ใหก าลงใจซงกนและกน แบงปนความร สกแกกน

จะชวยใหสามารถเผชญกบสถานการณทยากล าบากไดอยางมประสทธภาพมากขน หรออาจท างานโดยมคบดดกน

• ครอบครวเขาใจ ไมรงเกยจ ภาคภมใจในสมาชกในครอบครวของตนเอง ทไดรวมเปนสวนหนง ในภารกจทส าคญน อาจจะกงวลเรองการน าเชอเขาบานบาง แตอยางไรกตาม การไดรบก าลงใจ จากครอบครวเปนสงทส าคญมาก การใหก าลงใจเปนสงทท าไดโดยสามารถพดคยกนในระยะหางทพอด หรอการใชแอพพลเคชนตามทถนดในการสอสาร ผานขอความทางโทรศพท ไลน กระดาษโนต ผานสายตา การแสดงออกถงความรกและหวงใย เปนตน

• สงคมชนชมซงกนและกนเสมอ วาเราไดท าสงทด มประโยชนและเหนคณคาซงกนและกน • หนวยงานใหค าปรกษาดแลจตใจ หากรสกไมไหว นอกจากพดคยกบหวหนาทมหรอผบงคบบญชา

การขอความชวยเหลอไมใชการยอมแพหรอไมเอาไหนแตเปนการท าใหพลงการท างานดขน


ค าแนะน าบคลากรสขภาพในการดแลสขภาพจตและจตสงคมในชวงการระบาด ของโรคโควด-19 โดยองคการอนามยโลกและคณะกรรมการระหวางองคกร (Inter Agency Standing Committee; IASC)

บคลากรสขภาพและเพอนรวมงานทก าลงเผชญสถานการณขณะน อาจรสกถงความกดดนและความเครยดอยางมาก อาจรสกวายงท างานไดไมดพอเนองจากมความตองการและความคาดหวงสงจากคนรอบตว ทงหมดนถอเปนเรองปกตทเกดขนไดและจะผานไปได ความเครยดและความรสก ทไมสบายใจทเกดขนไมไดหมายความวาออนแอหรอจะไมสามารถท างานตอไปได การจดการกบความเครยดและดแลสขภาพจตในชวงเวลานมความส าคญเทากบการดแลสขภาพกาย

ใหดแลตวเองในเวลาน ดแลความตองการพนฐานของตนเองและลองใชวธการรบมอจดการอารมณทเปนประโยชน เชน การพกผอนอยางเพยงพอทงทบานและระหวางพกจากท างาน รบประทานอาหารใหเพยงพอและถกสขอนามย ออกก าลงกายสม าเสมอ และตดตอกบครอบครวและเพอนฝงอยางตอเนอง พยายามหลกเลยงวธจดการอารมณทไมเหมาะสม เชน สบบหร ดมเครองดมแอลกอฮอลหรอใชยาเสพตดเพราะในระยะยาวสงเหลานอาจท าใหสขภาพกายและสขภาพจตแยลงได นเปนสถานการณทเราไมเคยเจอมากอนและไมไดเตรยมตวมาลวงหนา ดงนนควรจะใชวธจดการกบความเครยดทเคยไดผลในอดตส าหรบตวเอง และไมควรลงเลในการดแลรกษาตวเองทางดานจตใจ สถานการณนไมใชการวงในระยะสน แตมนเปนการวงมาราธอนระยะยาว

บคลากรสขภาพบางคน อาจถกกดกนไมยอมรบจากครอบครวหรอชมชนเนองจากการรงเกยจหรอความกลว ท าใหสถานการณทล าบากอยแลวยากขนไปอก หากเปนไปไดควรตดตอกบคนทรก เพอนและครอบครวอยางสม าเสมอ ผานวธการสอสารทางดจทล โทรศพท หรอออนไลน ท าใหสามารถคงการตดตอสอสารได ลองคยกบเพอนรวมงาน หรอหวหนางาน หรอบคคลทไวใจเพอใหก าลงใจซงกนและกน เพราะในบางครงเพอนรวมงานอาจเผชญเหตการณคลายกนทสามารถแชรความรสกและเรองราวแกกนได

หากรสกเครยดมากขนและรสกหนกมากเกนไปแลว อยาโทษตวเอง ทกคนประสบความเครยดและ มวธการจดการทแตกตางกน แรงกดดนอยางตอเนองทงของเดมและทมมาอยางตอเนองจากชวตสวนตว อาจสงผลกระทบตอสขภาพจตในการท างานประจ าวน โดยอาจสงเกตเหนการเปลยนแปลง ในการท างาน อารมณอาจเปลยนไป เชน หงดหงดงายขน รสกเศรา หรอวตกกงวลมากขน รสกเหนอยลาเรอรง หรออาจรสกวาผอนคลายไดยากขน แมในชวงพกหรออาจมอาการทางกาย ทไมสามารถอธบายได เชน ปวดตามรางกายหรอปวดทองได


ความเครยดเรอรงอาจมผลตอสขภาพจตและการท างาน และอาจยงคงอยแมสถานการณ คลคลายลงแลว หากความเครยดนนเรมมากเกนไปควรแจงหวหนางาน หรอคนทเหมาะสมเพอใหมนใจวาจะไดรบการดแลชวยเหลออยางเหมาะสม

ปฏบตตวตามมาตรการความปลอดภยของการท างานทองคกรหรอหนวยงานก าหนดไวอยางเครงครด ควบคกบการดแลความตองการพนฐานในการด าเนนชวตของตนเอง ไดแก การพกผอน การออกก าลงกาย

รบและสงขอมลขาวสารทสรางความเขาใจ ไมสรางความตระหนก จากแหลงขอมลทนาเชอถอ และใชเวลาในการตดตามขาวสารใหพอเหมาะ วนละไมเกน 2 ชวโมง

หมนส ารวจตนเองถงการเปลยนแปลงหรอความผดปกตทางอารมณและทางรางกาย ทเปนอาการแสดงถงความเครยด เชน หงดหงดงายขน เศราหมอง วตกกงวลมากขน รสกเหนอยลาเรอรง หรอตรวจสอบสภาวะจตใจเบองตนดวยตนเอง

แนวทาง เครองมอ และวธการดแลจตใจบคลากรสขภาพทพรอมใช

แผนผงการประเมนและดแลสขภาพจตบคลากรสขภาพ

บคลากรสขภาพ


แบบประเมนสภาวะสขภาพจต แบบประเมนความเครยด (ST5)

https://bit.ly/2VvMtDe

แบบคดกรองโรคซมเศรา (2 Q)

https://bit.ly/2REUbtq

แบบประเมนภาวะหมดไฟในการท างาน

https://bit.ly/2z5z3Gr

Application “Mental Health Check Up”

ระบบ Android

https://bit.ly/3ab939e

ระบบ IOS

https://apple.co/2RGtXqx

หากมความเครยดเกดขน เปนเรองปกตทเกดขนไดควรดแลตนเองเบองตน โดยเรมจากการใชวธการทเคยใชแลวไดผลดในอดตและการขอความชวยเหลอ จากผอนไมใชสงนาอาย รวมทงฝกการผอนคลายความเครยด (การฝกหายใจ การผอนคลายกลามเนอ (https://bit.ly/2RFzZYp))

สอสารกบครอบครว เพอนรวมงาน หวหนางาน โดยบอกเลาความรสกทแทจรงของตนเองทสะทอนถงความรก ความหวงใย ความเอาใจใสตอกน แทนการพดต าหน การกลาวโทษกน นอกจากน ในสถานการณททกคนตองใชมาตรการเวนระยะหาง การสอสารผานชองทางออนไลนเปนวธหนง ทยงคงรกษาความสมพนธระหวางกนและเตมก าลงใจแกกนได






https://bit.ly/2RFzZYp


หมนเตมพลงใจใหตนเองอยเสมอ เชน ฟงเพลงเสรมก าลงใจ พดใหก าลงใจตวเองทก าลงท างานทมคณคา มโอกาสไดท าความดเพอผรบบรการ เพอครอบครวทคณรกและเพอประเทศชาต

หลกเลยงวธการจดการความเครยดในทางทสงผลเสยตอสขภาพ เชน การดมเครองดมแอลกอฮอล การสบบหรการใชสารเสพตด หรอการใชยาทแพทยสงจายอยางมากเกนควร

สรางความเขมแขงทางใจ โดยศกษาและฝกปฏบตตามคมอ/โปรแกรม Online Learning ของกรมสขภาพจต ดาวนโหลดไดจาก (https://dmh.go.th/covid19/audio/)

หากมความเครยดเรอรง (นอนไมหลบ หงดหงดงาย สงผลกระทบตอการท างานหรอการอยรวมกบผอน) นานเกนสองสปดาหหรอท าแบบประเมน ST5 และไดคะแนนในระดบมาก ควรแจงหวหนางานหรอเขารบการดแลรกษาอยางจรงจงจากทมสขภาพจตตามระบบทมอยในองคกรหรอรบบรการใหค าปรกษาจากเบอรโทรสายดวน (Hotline) ส าหรบบคลากรการแพทยและสาธารณสข โดยหนวยงานในสงกดกรมสขภาพจต

สายดวน (Hotline) ส าหรบบคลากรทางการแพทย

และสาธารณสข https://bit.ly/2KbtVCZ

https://dmh.go.th/covid19/audio/

https://bit.ly/2KbtVCZ


การจดการความเครยดภายหลงสถานการณแพรระบาดของโรค

หลงจากชวงทดแลรกษาผปวยตดเชอโควด-19 รวมทงผตดเชอทไดรบการกกกนเพอสงเกตอาการ บคลากรสขภาพควรจะมชวงเวลาเพอปรบตว เองกลบสภาวะสมดล บคลากรสขภาพจะตองถอวา การปรบตวเองใหสภาวะสมดลเปนเรองทมความส าคญล าดบแรก โดยควรปฏบตดงตอไปน:

แสวงหาและแลกเปลยนการดแลชวยเหลอทางสงคม ซงอาจมความจ าเปนจรงๆ พดคยกบเพอนรวมงานเพอแลกเปลยนประสบการณการปฏบตงานทผานมา ขอรบค าแนะน า ค าปรกษาและการดแลชวยเหลออยางเหมาะสม จดตารางชวตนอกเวลาท างานใหคอยๆ กลบคนสชวตปกต เตรยมพรอมส าหรบการเปลยนแปลงโลกทศนของตวเอง (new normal) ทอาจจะไมไดพบทวไป

ในชวตหนง หลกเลยงการจดการกบความเครยดทไมเหมาะสม เชน

• การดมเครองดมแอลกอฮอล การใชสารเสพตด หรอการใชยาทแพทยสงจายอยางมากเกนควร ซงสงผลกระทบตอวงจรการนอนหลบและท าใหระยะการฟนฟยาวนานขน

• การเปลยนวถชวตอยางฉบพลน • การประเมนสงทเกดจากการท างานของตวเองในแงลบ • การท าตวใหยงเกนไป • การใหความส าคญของการชวยเหลอผอนมากกวาการดแลตวเอง • การปฏเสธการพดถงประสบการณการท างานของตนกบผอน

หากบคลากรสขภาพมความเครยดนานเกนสองถงสามสปดาหและสงผลกระทบตอหนาท การงาน ควรไดรบการดแลรกษาสขภาพจตอยางจรงจงจากผเชยวชาญ


บทท 4 : แนวทางการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 ส าหรบกลมเสยงตดเชอทไดรบการกกกน กลมตดเชอทแยกกก

และกลมทเผชญเหตการณเสยชวตของผปวยหรอเพอนรวมงาน บคลากรทางสขภาพเปนบคคลทมความเสยงตอการตดเชอมากกวาบคคลอน เมอตกอยใน

สถานการณทมความเสยงตอการตดเชอ ตองถกกกกน (quarantine) หรอเปนผไดรบเชอแลวตองแยกกก (isolation) อยางนอย 2 สปดาห “อยาโทษตวเอง” คณไมไดเปนผกระท าความผด คณเปนผไดรบผลกระทบโดยตรงจากการระบาดของโรคโควด-19 โดยมไดแบงแยกทงเชอชาตหรอสญชาตใดหรออาชพใด

“คณมคณคาทไดใหการชวยเหลอผอนอยางเตมท” แตขณะนตองหยดพก...ถอดหมวกการเปนผใหการชวยเหลอ เพอดแลตนเองใหสามารถกลบมาปฏบตหนาท . . .ชวยเหลอ ผอน “สานตอทพอท า” สบสานปณธานของพออยางไมละความเพยร โดยสามารถปฏบตตามหลกการดแลดานสงคมจตใจ ดงน

กลมเสยงตดเชอทตองถกกกกนและกลมตดเชอทตองแยกกก ดแลตนเองเพอปองกนการแพรกระจายเชอ ไดแก อาบน า เปลยนชดลงถงในจดทก าหนด รวมทง

การรบประทานอาหารและการทงภาชนะทใชไดครงเดยวในจดทก าหนดไว บนทกขอมลสขภาพดวยตนเอง เชน วดไข ความดนตามเวลา พรอมทงบนทกลงแบบฟอรมทก าหนด รบขาวสารเรองโรคโควด-19 ในบางชวงเวลาระหวางวนเทานน เชน วนละครงชวง 18.00 น.

ของทกวน ทงน ตองหลกเลยงการรบและสงสอสงคม เชน LINE Facebook Twitter ฯลฯ ทอาจท าใหคณรสกวตกกงวลและไมสบายใจได

สรางความเขมแขงทางใจ โดยฝกสตใหรเทาทนความรสกและมวธจดการกบความเครยด ของตนเอง เพอใหเกดความสงบทางใจ และพรอมส าหรบการกลบไปใชชวตประจ าวนตามปกต (ตวอยางตารางกจกรรมประจ าวนของกรมสขภาพจต)

ตวอยางกจกรรมประจ าวน (ดดแปลงไดตามความเหมาะสม) เวลา กจกรรม หมายเหต

06.00 - 07.00 น. ตนนอน ดแลสขวทยาสวนบคคล 07.00 - 08.00 น. ออกก าลงกาย ใชโปรแกรม Online 08.00 - 09.00 น. รบประทานอาหารเชาและยา 09.00 – 10.00 น. โปรแกรมฝกสต Online Learning ของกรมสขภาพจต

(https://dmh.go.th/covid19/audio/) 10.00 – 12.00 น. ท ากจกรรมทสนใจ อยางมสต 12.00 - 13.00 น. รบประทานอาหารและยา 13.00 - 14.00 น. กจกรรมการเรยนรในการดแลตวเอง ใชโปรแกรม Online 14.00 - 16.00 น. ท ากจกรรมทสนใจ อยางมสต 16.00 - 18.00 น. รบประทานอาหารเยนและยา 18.00 - 20.00 น. ตดตามขาวสาร ทางทว 20.00 - 21.00 น. ทบทวนกจกรรมการฝกสต ประกอบกจทาง

ศาสนาทตนศรทธา และเขานอน Online Learning ของกรมสขภาพจต



รกษากจวตรประจ าวนตามปกตใหมากทสด หรอท ากจกรรมใหมขนมา โดยหากจกรรมเพอสขภาพ กจกรรมทท าใหผอนคลาย ออกก าลงกายสม าเสมอ นอนหลบพกผอนตามเวลาและรบประทานอาหารทมประโยชน รวมถงการฝกจตใจใหสงบ และควรหลกเลยงการรบมอกบความเครยดในทางทสงผลเสยตอสขภาพ เชน การสบบหร การดมสรา หรอการใชสารเสพตดอนๆ ซงอาจมผลตอสขภาพในระยะยาว

หมนเตมพลงใจใหตนเองอยเสมอ เชน ฟงเพลงเสรมก าลงใจ Self-talk หาโอกาสแบงปนเรองราวด ๆ ระหวางการรกษา และเมอรกษาหายคณยงสามารถเปนผให

ทยงใหญในการบรจาคพลาสมาใหสภากาชาดไทยเพอใชรกษาผปวยตดเชอโรคโควด-19 ทมอาการรนแรง แมจะไดรบค าแนะน าใหจ ากดระยะหางทางกายภาพเพอควบคมการตดเชอ คณยงคงสามารถ

ตดตอสอสารไดผานอเมล โซเชยลมเดย ประชมผานวดโอ และทางโทรศพทได รวมถงการระบาย ความในใจ แบงปนความรสกกบครอบครวหรอเพอนทไวใจโดยใช IT

ในสถานการณการถกกกกน แยกตวรกษาใน cohort ward อยางนอย 2 สปดาห เพอปองกน การแพรกระจายเชอ สงส าคญอกประการหนงคอรกษากจวตรประจ าวนตามปกตใหมากท สด รวมไปถงการสรางความเขมแขงทางใจ ฝกสตใหรเทาทนความรสกและมวธจดการกบความเครยดของตนเองเพอใหเกดความสงบทางใจ และพรอมส าหรบการกลบไปใชชวตประจ าวนตามปกต

การฝกสตหรอการดแลจตใจนนสามารถฝกฝนไดดวยตนเอง โดยกรมสขภาพจตไดจดท าหลกสตรออนไลน การดแลจตใจในวกฤตการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 ทเนนการฝกสตและการน าไปใชกบกจกรรมอน ๆ ใชเวลาวนละ 20-30 นาท โดยใน 7 วนแรก เปนขนตอนการฝกพนฐาน สวนวนท 8 เปนตนไปจะเปนการฝกทกวนใหเปนวถชวต ทงนควรฝกใหเปนเวลาทแนนอนและสม าเสมอ

ล าดบ ขนการฝก ประโยชน วนท 1 ฝกสมาธ ชวยลดความวาวนใจจากโรคโควด-19 วนท 2 ฝกสตพนฐาน ชวยใหท ากจกรรมตางๆ โดยไมรบและแพรเชอโควด-19 วนท 3 สตในการกน ชวยใหการดแลสขภาพไดดและปลอดภยจากโรค วนท 4 สตควบคมอารมณ ชวยจดการกบอารมณทางลบทเกดขน วนท 5 สตใครครวญ สงทไดจากวกฤต เปลยนความคดลบเปนความคดบวก วนท 6 สตสอสาร ชวยใหสอใจถงใจกบคนใกลชด วนท 7 สตเมตตาใหอภย ชวยใหใจเปดกวาง แมในยามวกฤต วนท 8 สตเปนวถ สรางความเขมแขงในจตใจ และเปนพลงใจใหผอน

หมายเหต ดาวนโหลดไดจาก https://dmh.go.th/covid19/audio/

ส าหรบผทมปญหาสขภาพจตไมรนแรงควรใชการคลายเครยด (ฝกการหายใจ หรอผอนคลายกลามเนอ) และฝกสต เพอลดระดบความเครยด ผทมความเครยด ระดบปานกลางถงขนรนแรงแนะน าใหมการรกษาโดยการใชยารวมกบการท าจตบ าบด เชน การใชยา antidepressants anxiolytics/benzodiazepines เพอรกษาอาการดานอารมณและชวยการนอนหลบ



กรณครอบครวหรอผใกลชดของบคลากรสขภาพเปนผเสยงตดเชอ

บคลากรสขภาพอาจรสกกงวลใจระหวางหนาทและครอบครว และการเสยสละเพอรบผดชอบงานสวนรวม ในขณะทตนเองไมมเวลาไปดแลครอบครว คนใกลชดทบานนนเปนสงทถกตองหรอไม มขอแนะน าดงน

พจารณาความจ าเปนและเรงดวน หากมความจ าเปนทจะตองไปดแลคนในครอบครวควรท าหนา ท ดแลคนในครอบครวกอน หรอหากมคนชวยดแลจดการแทน เชน มสมาชกในครอบครวชวยจดการแทน เรากสามารถตดตามความคบหนาไดเปนระยะ

มสมาธ สต ในบทบาททท าอยขณะนน บางครงในการดแลผปวยและผทไดรบผลกระทบ เราอาจเหนผทมความใกลเคยงกบสถานการณใน

ครอบครวของตนเอง อาจกระตนใหนกถงหรอควบคมอารมณไมไหว กรณนใหบอกหรอใหเพอนรวมงาน คนอนท างานแทนกอน เพอพกสงบใจสกคร เมอพรอมจงกลบมาท างานใหม

หากรสกเครยดจากการปฏบตหนาทใหพดคย ระบายกบเพอนรวมงานหรอคนทไวใจ หรอผอนคลาย ความเครยดดวยตนเองดวยการหายใจเขาออกลกๆ การหลบตาผอนคลาย เบยงความคดไป เรองอนๆ ทชอบ เพอชวยใหรสกดขน

กรณเกดการเสยชวตของผปวยทดแลหรอเพอนรวมงาน

ในสถานการณการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 บคลากรสขภาพอาจพบสงทไมคาดหวง และควบคมสถานการณไมได บางคนอาจรสกผดหวงหรอรสกผดทไมสามารถชวยเหลอผปวยและญาตทอยในการดแล เพอนรวมงานและสมาชกในครอบครวทตดเชอไดอยางทตองการ

ยอมรบในสถานการณทเราเองไมสามารถเปลยนแปลงแกไขได “อยาโทษตวเอง” ขอใหบอกกบตวเองและจงเชอมนวา “อยางนอยเรากมคณคาทไดท างานใน

การชวยเหลอคนอนอยางเตมทแลว ถงจะไมเปนไปตามทคดไว หรอมขอจ ากดบางกตาม” ขอใหเชอวาทกอยางจะคอยๆ ดขน ปฏบตงานดวยความอดทน มนมน และมความหวง ตรวจสอบหรอทวนสอบจตใจตนเอง หากรสกเครยด ไมสบายใจ ทอแท เหนอยลา สามารถ

ประเมนความเครยดดวยตนเองเบองตนดวยตนเอง ในกรณทท าแบบคดกรองโรคซมเศรา (2Q) แลวพบวามความรสกดงกลาวสามารถพบบคลากรสขภาพเพอประเมนดวยแบบคดกรอง 9Q ตอไป

อยาลง เลหรออายทจะขอความชวยเหลอ หากปฏกรยาทางจตใจยงรบกวนการท างาน สรางความเครยด และไมหายไปภายใน 2-4 สปดาห

องคกรหรอเพอนรวมงานตองใชหลก 3 ส. (สอดสองมองหา ใสใจรบฟง สงตอเชอมโยง) กบบคลากรทเผชญกบความสญเสยและมปญหากบการปรบตว ปรบใจ


ทานสามารถปรกษาบคลากรสขภาพจต ทม MCATT จตแพทยในหนวยงานของทาน หรอในกรณ ทไมสะดวกใจสามารถขอค าปรกษาเบอรโทรสายดวน (hotline) ส าหรบบคลากรการแพทยและสาธารณสข จากหนวยงานในสงกดกรมสขภาพจตภายในเขตสขภาพของทาน หรอรบบรการปรกษาดานจตใจทางโทรศพทส าหรบบคลากรทางการแพทยในสถานการณ COVID-19 โดยสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย ทเบอรโทร 095-710-1431 และ 095-182-8153 (ใหบรการระหวางวนท 2 เม.ย. – 31 พ.ค. 63)

แบบประเมนสภาวะสขภาพจต แบบประเมนความเครยด (ST5)


แบบคดกรองโรคซมเศรา (2 Q)


แบบประเมนภาวะหมดไฟในการท างาน


Application “Mental Health Check Up”

ระบบ Android


ระบบ IOS








ภาคผนวก

ภาคผนวก ก คมอการดแลสงคมจตใจ ภาคผนวก ข หลกสตรและสอออนไลน ภาคผนวก ค อนโฟกราฟก ภาคผนวก ง แบบประเมนสขภาพจต


ภาคผนวก ก คมอการดแลสงคมจตใจ

หนงสอ QR code รายละเอยด

1. คมอการปฏบตงานทมชวยเหลอเยยวยาจตใจทกระดบ 1. สถานการณและความเปนมา 2. การปฐมพยาบาลทางดานจตใจ 3. แนวทางการดแลจตใจผประสบภาวะวกฤตใน

กรณการระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 4. การดแลจตใจบคลากรทางดานสาธารณสข 5. การจดการในชมชน 6. การเขาถงแหลงสนบสนนออนไลน

2. คมอความรเรองการปฐมพยาบาลทางจตใจตาม หลกการ EASE

1. พนฐานทฤษฎ เจตคต 2. คณลกษณะของผชวยเหลอทางดานจตใจ 3. ปฏกรยาทางใจของผทประสบเหตการณวกฤต 4. การปฐมพยาบาลทางใจดวยหลกการ EASE 5. วธการสรางสมพนธภาพและเขาถงจตใจผไดรบ

ผลกระทบ เปนตน

3. การปฐมพยาบาลทางใจคณกชวยคนอนได การปฐมพยาบาลทางใจ โดยใชหลก 3L

- 1. Look มองหา 2. Listen รบฟง 3. Link ชวยเหลอ/สงตอ

4. มาตรการการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวง การระบาด COVID-19

1. ค าแนะน าส าหรบเจาหนาทปฏบตงานดานหนา 2. ค าแนะน าส าหรบหวหนาทม


ภาคผนวก ข หลกสตรและสอออนไลน

หลกสตร QR code รายละเอยด 1. หลกสตรออนไลนการดแลจตใจในวกฤตโควด-19

8 วน วนละ 20 นาท 1. ฝกสมาธชวยลดความวาวนใจจากโรคโควด-19 2. ฝกสมาธพนฐานใชใหท ากจตาง ๆ โดยไมรบและแพร เชอโควด-19

3. สตในการกนชวยใหเราดแลสขภาพไดดและปลอดภยจากโรค 4. สตควบคมอารมณชวยจดการกบอารมณลบทเกดขน 5. สตใครครวญเราไดอะไรจากวกฤต เปลยนความคดลบ เปนความคดบวก

6. สตสอสารชวยใหสอใจถงใจกบคนใกลชด 7. สตเมตตาใหอภยชวยใหใจเปดกวางแมในยามวกฤต 8. สตเปนวธสรางความเขมแขงในจตใจเราและเปนพลงใหผอน

2. ดแลใจสไวรสโควด-19 การฝกเทคนคเฉพาะในการคลายเครยด ไดแก 1. การฝกหายใจคลายเครยด 2. การนวดคลายเครยด 3. การฝกสมาธ 4. การฝกผอนคลายกลามเนอ

3. การปฐมพยาบาลทางใจ Psychological first aid รายละเอยดเนอหาประกอบดวย

1. การดแลตนเองและเพอนรวมงาน 2. การปฐมพยาบาลทางใจ 3. การใหการปฐมพยาบาลทางใจ 4. วธการชวยเหลอทเหมาะสม

4. นองสายดวนสขภาพจต แชทบอทประเมนความเครยด 1. แบบประเมนความเครยดออนไลน 2. บานพลงใจ 3. การจดการความเครยด 4. คยกบสายดวนสขภาพจต


ภาคผนวก ค อนโฟกราฟก

อนโฟกราฟก QR code รายละเอยด

1. 3I สขภาพจตในภาวะวกฤตไวรสโคโรนา 1. I am: ตวเรา ส ารวจตวเอง แขงแรงดหรอไม เปนกลม เสยงหรอไม เชน สงอาย มโรคเรอรง ท างานทเสยงกบโรคนหรอไม มคนชวยเหลอเมอปวยหรอไม สามารถหาความรเรองโรคได 2. I have: เรามอะไรอยบาง เชน มการควบคมโรคทด มการใหขอมลทเชอถอไดมระบบรกษาทดมาก 3. I can: เราสามารถท าอะไรไดบาง เชน การออกก าลงกายสม าเสมอ การพกผอนเพยงพอ

2. วธดแลจตใจบคลากรทางการแพทย 1. Clarify ทบทวนใจตวเอง บางคนอาจรสกผดหวง เสยใจทชวยเหลอคนไมได อาจรสกโกรธ ทระบบไมเอออ านวยกบขอจ ากดของหนวยงานทตางกน 2. Aim เปาหมายและจดการปญหา คอการท างานระยะยาวไมใชเรงใหเสรจในค าคน ดงนนการท างานควรมกะชดเจน ผลดกน พกผอนใหเพยงพอ ทกคนเหนอยหงดหงดอาจกระทบกระทงกนได การกลาวขอบคณและใหก าลงใจสามารถลดความเครยดในการท างานได 3. Relax & Reassure ผอนคลายและสรางความมนใจ ท ากจกรรมทผอนคลาย เลยงการจดการความเครยด บางอยางทสงผลกระทบตอสขภาพ เชน สบบหร ดมสรา สรางความมนใจใหตวเอง แมโรคโควด-19 จะเปนสงใหมแตเราปฏบตตามหลกวชาการ เตมความภาคภมใจใหตวเองททมเทชวยชวตเพอนมนษย 4. Empowerment สรางพลงใจ หวหนางาน ผบรหาร เพอนรวมงาน ครอบครว สงคม ควรพดคยใหบคลากรทางการแพทยมก าลงใจ เหนคณคาในตวเอง ชนชมเมอมโอกาสหรอแสดงความหวงใยกได


อนโฟกราฟก QR code รายละเอยด 3. แนวทางการเสรมสรางก าลงใจใหบคลากรทางการแพทย

(SHOES) 1. Supportive relationships การสนบสนนสมพนธ ภาพทดระหวางบคคลใกลชด ผรวมงาน เพอน 2. Healthy coping strategies มวธการดแลสขภาพ ใหแขงแรง โดยการพกผอน นอนหลบเพยงพอรบประทาน อาหารทมประโยชน และดแลความสะอาดสขอนามย 3. Optimism มองโลกในแงด มความคดทยดหยน มความเชอวาสถานการณจะดขนดวยความรวมมอจากทกสวน 4. Emotional awareness ใสใจส ารวจอารมณและ จตใจของ ตนเองและเพอรวมงานทอยใกลชด เมอยาม ตงเครยด หาโอกาสปรบทกขกบบคคลใกลชดท เราไววางใจได 5. Skill for living มวธการดแลและใชชวตอยาง ปลอดภยดวยขอมลทนาเชอถอ

4. แนวทางการดแลจตใจตนเองของบคลากรทางการแพทย สานตอทพอท า ค าสญญาจากใจ นกรบชดขาว 1. ใจพรอม - มองคณคาในสงทท า “ฉนปนผชวยเหลอ” - หมนสงเกต ความคด อารมณความรสกตนเอง - ทบทวนตนเองบอยๆ ขอบคณตนเองในสงดๆ ทไดท าใน แตละวน - เตมก าลงใจตนเอง เชน บอกตนเองวา “สๆ” 2. เสรมก าลงใจเมอเครยดหรอทอแท - ความเครยดในภาวะวกฤตเปนเรองธรรมดา - ทอแทไมไดแปลวาออนแอ - หาคหในการท างาน บอกเลาเรองไมสบายใจกบคนทไวใจ หรอบรการปรกษาออนไลนบาง - ตดตอสอสารกบครอบครวหรอคนใกลชดผานชองทาง ออนไลน 3. หลกเลยง - การโทษตนเองหรอต าหนตนเอง “ในภาวะวกฤต เราท า อยางเตมทเทาทจะท าได”

- คลายเครยดดวย การใชสรา หรอสารเสพตด


อนโฟกราฟก QR code รายละเอยด 5. การดแลจตใจตนเองของผใหการชวยเหลอ (Helper)

1. หาทตงทท างานทสะดวก ปลอดภย 2. ทบทวนการเรยนร 3. พกบาง 4. แบงปนประสบการณทด 5. ขอความชวยเหลอ 6. มความหวง 7. ขอบคณและใหก าลงใจ แลวถาผชวยเหลอเปนผประสบภยเองละจะท ายงไง - พจารณาความจ าเปนเรงดวน - มอบหมายคนชวยจดการแทน - มสมาธในบทบาททท าอย - การหายใจเขาออกลกๆชวยตงสต - ปรกษา ระบาย ปรบทกข

6. มาตรการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงระบาด COVID-19 ค าแนะน าส าหรบหวหนาทม

1. ใหการสนบสนนเจาหนาท เพอความเปนอยทดอยาง สม าเสมอ 2. สรางความมนใจในการสอสารทมคณภาพและขอมล ถกตองทนสมยลดความกงวลของเจาหนาท 3. จดการใหเจาหนาทไดพกผอนและผอนคลายอยางเหมาะสม 4. มเวทประชมสนๆ อยางสม าเสมอเพอใหไดพดคยสอสาร ความกงวล 5. รบฟงปญหาหรอใหความใสใจเปนพเศษกบเจาหนาท ผประสบปญหาสวนตวหรอมปญหาสขภาพจตโดยตอง รกษาความลบ 6. ฝกอบรมปฐมพยาบาลจตใจเบองตน (PEA) ม ประโยชนทงกบหวหนาทมเจาหนาท เพอใหมทกษะใน การชวยเหลอทจ าเปนแกเพอนรวมงาน 7. สนบสนนใหเจาหนาทรบทราบถงแหลงขอมลบรการ ชวยเหลอทางสขภาพจตละจตสงคม (MHPSS) เอออ านวยใหเขาถงแหลงชวยเหลอไดงาย เชน ชองทาง โทรศพทหรอออนไลน


อนโฟกราฟก QR code รายละเอยด 7. มาตรการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงระบาด

COVID-19 ค าแนะน าส าหรบเจาหนาททปฏบตงานดานหนา 1. ความเครยดทคณและเพอนรวมงานเผชญใน สถานการณนเปนเรองปกต 2. การจดการความเครยดดวยวธการเดมทไดผลส าหรบ คณมความส าคญพอๆกบการดแลสขภาพทางกาย 3. หมนดแลตนเองในการพกผอนใหเพยงพอรบประทาน อาหารทมประโยชน ออกก าลงกาย ตดตอสอสารกบ ครอบครวอยเสมอ 4. หากทานถกกดกนจากครอบครวชมชนไมยอมรบใชการ สอสารผานออนไลน พดคยกบหวหนางาน เพอนรวมงาน ทอาจก าลงเผชญสถานการณเดยวกน 5. หลกเลยงการสบบหร ดมสรา ใชสารเสพตดอนๆ 6. หากเหนอยลาเรอรง รสกเครยดมาก ทอแท หงดหงด วตกกงวล เบอหนายซมเศรา หรอมการเปลยนแปลง ทางรางกาย เชน ปวดหว นอนหลบไมสนท โปรดอยา โทษตวเองแตควรดแลตวเอง

8. พฤตกรรมทบคลากรควรหลกเลยง 1. ท างานคนเดยวโดยล าพงมากเกนไป โดยไมมปฏสมพนธ กบเพอนรวมงาน 2. ปฏบตงานตลอดเวลาจนไมมเวลาพกผอน 3. คดวาตวเองท าไดไมดพอ 4. บรโภคของหวานและคาเฟอนมากเกนไป 5. พดคยเพอกระตนตวเอง self-talk และทศนคตทเปน อปสรรคตอการดแลตวเอง - การหยดพกเปนการเหนแกตว - คนอนท างานโดยไมหยดพก ฉนควรตองท างานแบบนน เหมอนกน - ความตองการของผปวยส าคญกวาความตองการของตว เราเอง - ฉนสามารถท าประโยชนไดมากทสดดวยการท างาน ตลอดเวลา - ตองเปนฉนเทานนทจะท าเรอง...................



9. การจดการความเครยดส าหรบบคลาการทางการแพทย ทปฏบตงานชวงการระบาดของโรคโควด-19

1. หมนส ารวจตนเองเปนระยะ 2. หมนสอบถามสารทกขสกดบของเพอนรวมงาน

ครอบครวและเพอนเปนประจ า 3. ท างานรวมกบผอนอยางเปนทมหรอเปนคห 4. หยดพกสนๆ เพอผอนคลายและจดการความเครยด 5. ปรกษาหารอหรอขอรบค าแนะน ากบเพอนรวมงานเปน

ประจ า 6. แบงเวลาเพอดแลรางกายและท าใหรางกายสดชน

10. 9 วธ..จดการกบความเครยด 1. หมนสงเกตความผดปกตของรางกาย 2. ผอนคลายความเครยด 3. จดสงแวดลอมรอบตวทงทบานและทท างาน 4. ท ากจกรรมทชอบ 5. พยายามหาทางแกปญหาทท าใหเครยดโดยเรว 6. ฝกทกษะทจ าเปน 7. ปรบเปลยนความคดจากแงลบเปนแงบวก 8. พดคยระบายความทกขใจกบคนทไวใจ 9. รบบรการทคลนกคลายเครยด

11. 3ส. รบมอ COVID-19 1. สอดสงมองหา: สอดสองมองหาทงตวเอง และรอบขางท

มความเสยง 2. ใสใจรบฟง: มสตรบฟงอยางตงใจจากแหลงขอมลท

นาเชอถอ 3. สงตอเชอมโยง: หากมไอ ไขสง ใหรบสงตอโรงพยาบาล


อนโฟกราฟก QR code รายละเอยด 12. แนวทางการจดการไวรส COVID-19

1. ส านกตอสงคม (social responsiveness) - ดแลตนเอง กนรอน ชอนกลาง ลางมอ ออกก าลงกาย - ใสหนากากอนามยและไปพบแพทยเมอมอาการเจบปวยจากโรคทางเดนหายใจ

- รบฟงขอมลขาวสารจากกระทรวงสาธารณสข - ใหความร ชวยเหลอ แนะน าบคคลอน - ไมปกปดขอมลปฏบตตามขอแนะน าเมอมความเสยง - ไมไปในทมคนแออด - ไมเผยแพร หรอสรางขาวลวง 2. สงคมสมานฉนท (social cohesion) - ใสใจรวมตอสกบไวรส COVID-19 รวมกน - ชวยกนสอดสองดแลกน - ปฏบตตามค าแนะน าของภาครฐ โดยเฉพาะกระทรวงสาธารณสข

- เชอมนในระบบของประเทศในการควบคมปองกนโรค - ไมรงเกยจผเจบปวยหรอผทเกยวของ

13. การจดการกบความกงวลในชวงโควด-19 ระบาด 1. กงวลมาก: ลดความตระหนกใหรบขอมลขาวสารตามจรง 2. กงวลพอด: social distancing กนรอน ชอนตวเอง

ลางมอใหสะอาด 3. กงวลนอย: เพมความตระหนก เชนพดคยถามความ

เขาใจ แกไขความเขาใจผด แนะน าใหคดถงสงกระทบ ตอครอบครวและคนใกลชด ใหคนทสนทหรอคนทนบ

ถอชวยโนมนาวใหเพอนๆ ของเขาปรบพฤตกรรม ปองกนสขภาพตวเองตามเราแลว เขาอาจปรบ พฤตกรรมตามเพอน



14. 4 วธ สขภาพจตดทงองคกร 1. ปองกนปญหาสขภาพจต ดแลใสใจบคลากรเพอปองกนปญหาสขภาพจต เชน วตกกงวล ตนตระหนก เครยดดวยการสงเกต พดคย ซกถามใหก าลงใจซงกนและกน 2. บรหารจดการงานเพอลดความเครยด และเพมความปลอดภยในการท างาน โดยใชระบบจบคการท างาน กระจายงาน ใหตารางงานทยดหยน สนบสนนใหมชวงเวลาพก เนนการสอสารทนเหตการณถกตองและมคณภาพ 3. ก าหนดแนวทางชวยเหลอดานจตใจมบรการดานสขภาพจตแกบคลากรในองคกร เชน สายดวนใหค าปรกษา มบคลากรและสถานทใหค าปรกษา โดยอ านวยความสะดวกตางๆ และไมถอเปนวนลา เพอใหไดรบบรการและการชวยเหลอดานสขภาพจต 4. สนบสนนความร ใหความรการปฐมพยาบาลทางใจแกบคลากรในองคกร เพอใหบคลากรสามารถดแลตนเองและผอนได

15. การปฐมพยาบาลทางใจ ดแลจตใจ ชวยเหลอซงกนและกนดวย 3 ส

1. สอดสองมองหา (Look) มองหาคนทตองการความชวยเหลอเรงดวน เชน โศกเศรา เสยใจรนแรง กนไมได นอนไมหลบ ส ารวจกลมเสยง บคลาการสาธารณสข ผชวยเหลอคนไข คนขบรถ เจาหนาท รกษาความปลอดภย แมบาน

2. ใสใจรบฟง (Listen) มสตรบฟงอยางตงใจ ใชภาษากาย เชน สบตา จบมอ สมผส เพอชวยใหคนนนบอกเลาอารมณ ความรสก คลายความทกขในใจ และจดการอารมณใหสงบ

3. สงตอเชอมโยง (Link) ชวยเหลอตามความจ าเปนพนฐาน เชน น า อาหาร ยา หากควบคมอารมณตนเองไมได โศกเศรารนแรง มความคด อยากฆาตวตาย ใหสงตอ



16. ล าดบขนตอนการดแลจตใจ ผตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

1. Online Self care โปรแกรมออนไลนการดแลจตใจในวกฤตโควด-19 กรมสขภาพจตส าหรบกลมเสยง กกตวเอง หรอผตดเชอ 2. Tele counseling ใหการปรกษา ผานทางโทรศพท เฉพาะผตดเชอ COVID-19 3. MCATT ลงเยยมผตดเชอผานชองทางตางๆ และใหค าปรกษาผานทางโทรศพทใหค าปรกษาครอบครว Community resilience ในกรณทการใหค าปรกษาผานโทรศพทมเคสจ านวนมากจะสงตอ MCATT เพอชวยโทร

17. สายดวนสขภาพจต 1323 เพมบรการใหค าปรกษาทางจตใจทางโทรศพทแก บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขในสถานการณ COVID-19

1. โทรศพท 089 325 6158 2. โทรศพท 089 325 6160

18. โครงการใหค าปรกษาดานจตใจทางโทรศพท แกบคลากรทางการแพทย

1. เพอใหความชวยเหลอทางดานจตใจ โดยการ ใหค าปรกษาบคลากรทางการแพทยใน สถานการณ COVID-19

2. โทรศพท 095 710 1431 3. โทรศพท 095 182 8153


ภาคผนวก ง แบบประเมนสขภาพจต

ใหประเมนอาการของทานในรอบ 2 สปดาหทผานมา (รวมทงวนน) โดยใหคะแนน 0-3 ทตรงกบความรสกของทาน

คะแนน 0 หมายถง แทบไมม

คะแนน 1 หมายถง เปนบางครง

คะแนน 2 หมายถง บอยครง

คะแนน 3 หมายถง เปนประจ า

ขอท อาการหรอความรสกทเกดในระยะ 2-4 สปดาห คะแนน

0 1 2 3

1 มปญหาการนอน นอนไมหลบหรอนอนมาก

2 มสมาธนอยลง

3 หงดหงด/กระวนกระวาย/วาวนใจ

4 รสกเบอ เซง

5 ไมอยากพบปะผคน

รวมคะแนน

การแปลผล

คะแนน 0 – 4 เครยดเลกนอย

คะแนน 5 – 7 เครยดปานกลาง

คะแนน 8 – 9 เครยดมาก

คะแนน 10 – 15 เครยดมากทสด

ระดบความเครยดมากขนไป ถอวามความเสยง

แบบประเมนความเครยด (ST5)


ค าชแจง : กรณาเลอกค าตอบทตรงกบตวทานมากทสด ค าถามตอไปนจะถามถงประสบการณของทานในชวง 1 เดอนทผานมา ใหทานส ารวจตวทานเองและประเมนเหตการณ อาการหรอความคดเหน และความรสกของทานวาอยในระดบใด และท าเครองหมาย “” ในชองค าตอบทเปนจรงกบตวทานมากทสด โดยค าตอบจะม 4 ตวเลอก คอ

ประสบการณ 0 1 2 3 ไมเลย เลกนอย มาก มากทสด

1. ทานรสกพงพอใจในชวต 2. ทานรสกสบายใจ 3. ทานรสกภมใจในตนเอง 4. ทานรสกเบอหนายทอแทกบการด าเนนชวตประจ าวน* 5. ทานรสกผดหวงในตวเอง* 6. ทานรสกวาชวตของทานมแตความทกข* 7. ทานสามารถท าใจยอมรบไดส าหรบปญหาทยากจะแกไข

(เมอมปญหา)

8. ทานมนใจวาสามารถควบคมอารมณไดเมอมเหตการณคบขนหรอรายแรงเกดขน

9. ทานมนใจทจะเผชญกบเหตการณรายแรงทเกดขนในชวต 10. ทานรสกเหนใจผอนเมอผอนมทกข 11. ทานรสกเปนสขในการชวยเหลอผทมปญหา 12. ทานใหความชวยเหลอแกผอนเมอมโอกาส 13. ทานรสกมนคง ปลอดภยเมออยในครอบครว 14. หากทานปวยหนก ทานเชอวาครอบครวจะดแลทานเปนอยางด 15. สมาชกในครอบครวมความรกและผกพนตอกน

รวมคะแนน

การแปลผลการประเมน เมอรวมคะแนนทกขอแลวน ามาเปรยบเทยบกบเกณฑปกตทก าหนด ดงน (คะแนนเตม 45 คะแนน) 35-45 คะแนน หมายถง มความสขมาก 28-34 คะแนน หมายถง มความสขปานกลาง 27 คะแนนหรอนอยกวา หมายถง ความสขนอย

ทมา : กรมสขภาพจต

แบบประเมนความสข


ขอแนะน า ผประเมนท าเครองหมาย “” ในชองทตรงกบค าตอบของผรบบรการ

ค าถาม ไมใช ใช 1. ใน 2 สปดาห ทผานมา รวมวนน ทานรสก หดห เศรา หรอทอแทสนหวง หรอไม 2. ใน 2 สปดาห ทผานมา รวมวนน ทานรสก เบอ ท าอะไรกไมเพลดเพลน หรอไม

การแปลผล ถาค าตอบ “ไมม” ทง 2 ค าถาม ถอวา ปกต ไมเปนโรคซมเศรา ถาค าตอบ “ม” ขอใดขอหนงหรอทง 2 ขอ (มอาการใด ๆ ในค าถามท 1 และ 2) หมายถง

เปนผมความเสยง หรอมแนวโนมทจะเปนโรคซมเศรา ใหประเมนดวยแบบประเมนโรคซมเศราดวย 9Q

ในชวง 2 สปดาหทผานมารวมทงวนน ทานมอาการเหลานบอยแคไหน

ไมมเลย (เปนบางวน) 1-7 วน

(เปนบอย) >7 วน

เปนทกวน

1. เบอ ไมสนใจอยากท าอะไร 0 1 2 3 2. ไมสบายใจ ซมเศรา ทอแท 0 1 2 3 3. หลบยาก หรอหลบๆ ตนๆ หรอ หลบมากไป 0 1 2 3 4. เหนอยงาย หรอ ไมคอยมแรง 0 1 2 3 5. เบออาหาร หรอ กนมากเกนไป 0 1 2 3 6. รสกไมดกบตวเอง คดวา ตวเองลมเหลว หรอ ท าใหตนเองหรอครอบครวผดหวง

0 1 2 3

7. สมาธไมดเวลาท าอะไร เชน ดโทรทศน ฟงวทย หรอท างานทตองใชความตงใจ

0 1 2 3

8. พดชา ท าอะไรชาลงจนคนอนสงเกตเหนไดหรอ กระสบกระสาย ไมสามารถอยนงไดเหมอนทเคยเปน

0 1 2 3

9. คดท ารายตนเอง หรอคดวาถาตายไปคงจะด 0 1 2 3 การแปลผล

***หมายเหต คะแนน 9Q 7 ใหประเมนการฆาตวตายและสงพบแพทย

คะแนนรวม การแปลผล < 7 ไมมอาการของโรคซมเศราหรอมอาการของโรคซมเศราระดบนอยมาก

7 – 12 มอาการของโรคซมเศรา ระดบนอย 13 - 18 มอาการของโรคซมเศรา ระดบปานกลาง

>19 มอาการของโรคซมเศรา ระดบรนแรง

แบบคดกรองโรคซมเศราดวย 2 ค าถาม (2Q)

แบบคดกรองโรคซมเศราดวย 9 ค าถาม (9Q)


ล าดบค าถาม

ระยะเวลา ค าถาม ไมม ม

1 ใน

ชวง 1 เดอ

นทผา

นมาร

วมวน

น คดอยากตาย หรอ คดวาตายไปจะดกวา 0 1

2 อยากท ารายตวเอง หรอ ท าใหตวเองบาดเจบ 0 2 3 คดเกยวกบการฆาตวตาย 0 6

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ) .... ทานสามารถ ควบคมความอยากฆาตวตายททานคดอยนนไดหรอไม หรอ บอกไดไหมวาคงจะไมท าตามความคดนนในขณะน

ได 0

ไมได 8

4 มแผนการทจะฆาตวตาย 0 8

5 ไดเตรยมการทจะท ารายตนเองหรอเตรยมการจะฆาตวตาย โดยตงใจวาจะใหตายจรง ๆ

0 9

6 ไดท าใหตนเองบาดเจบแตไมตงใจทจะท าใหเสยชวต 0 4 7 ไดพยายามฆาตวตายโดยคาดหวง/ตงใจทจะใหตาย 0 10

8 ตลอดชวต ทผานมา

ทานเคยพยายามฆาตวตาย 0 4

คะแนนรวมทงหมด

คะแนนรวม การแปลผล 0 ไมมแนวโนมฆาตวตายในปจจบน 1-8 มแนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบน ระดบนอย 9-16 มแนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบน ระดบปานกลาง < 17 มแนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบน ระดบรนแรง

ถาคะแนน 8Q 17 สงตอโรงพยาบาลทมจตแพทยดวน

แบบประเมนความเสยงฆาตวตาย 8 ค าถาม (8Q)


ค าชแจง แบบคดกรองความกงวลตอไวรส COVID-19 ฉบบน พฒนาขนเพอใชคดกรองผทมความกงวลตอไวรส COVID-19 เพอใหสามารถชวยเหลอและหาวธลดความกงวลอยางเหมาะสม โดยไมใชการวนจฉยหรอบงบอกวามความเจบปวยหรอมความผดปกตทางจตแตอยางใด

โดยในระยะเวลา 2 สปดาหทผานมาทานมความคดและพฤตกรรมเหลานอยางไรบาง ขอใหทานเลอกตอบในตวเลอกทตรงกบตวทานมากทสด

ขอท ความคดและพฤตกรรม

ในระยะเวลา 2 สปดาหทผานมา

คะแนน 1

(ไมม) 2

(ปานกลาง) 3

(มาก/ประจ า) 1 ทานรสกกงวล ไมสบายใจกบการทตองออกไปนอกบาน 2 ทานรสกกงวลกบการเตรยมตวเพอปองกนการตดเชอไวรส

โคโรนา 2019 (COVID-19) เชน กกตนอาหาร, หนากาก เปนตน

3 ทานนอนไมหลบ/หรอมปญหาการนอน เพราะคดเกยวกบ เชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19)

4 ทานคดวาเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) สงผลตอการด าเนนชวตประจ าวนของทาน

5 ทานคดวาทานมโอกาสตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19) มากเพยงใด

คะแนน รวมคะแนน

การแปลผล 5-6 คะแนน มความกงวลในระดบต า 7-11 คะแนน มความกงวลในระดบปานกลาง 12 คะแนนขนไป มความกงวลในระดบสง

แบบคดกรองความกงวลตอไวรส COVID-19


ค าแนะน าในการดแลและปฏบตตวจากผลการคดกรองความกงวลตอไวรส COVID-19

5-6 คะแนน มความกงวลในระดบต า

หมายถง ทานมความกงวลตอไวรส COVID-19 เลกนอย ซงเปนสงทดเพราะจะท าใหทานมความใสใจทจะดแลและปองกนตนเอง ถอวาเปนเรองปกตทเกดขนไดกบทกคน และไมกระทบกบการด าเนนชวตประจ าวนของทานมากนก

การดแลตว/การปฏบตตว 1. ควรตดตามขอมลขาวสารอยางมสตไมเกนวนละ 1-2 ชวโมง เฉพาะแหลงขาวทนาเชอถอ ไมแชร

ไมโพสต ไมใชค าหยาบคาย 2. ปฏบตตวตามค าแนะน าของกรมสขภาพจตและกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 3. ท ากจกรรมเพอผอนคลายความกงวล เชน ออกก าลงกาย เลนกฬา ดรายการบนเทง ปลกตนไม

อานหนงสออนๆ 4. ควรนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ 5. ชวยแนะน าความรทถกตองใหกบคนทมความกงวลสงหรอคนทยงมความเขาใจทไมถกตอง

7-11 คะแนนมความกงวลในระดบปานกลาง

หมายถง ทานมความกงวลตอไวรส COVID-19 ปานกลาง ซงอาจจะกระทบกบการด าเนนชวตประจ าวนในบางดานของทาน และมโอกาสทจะเพมความกงวลสงขนไดหากไมมวธปฏบตตวทเหมาะสม

การดแลตว/การปฏบตตว 1. ควรตดตามขอมลขาวสารอยางมสต ไมเกนวนละ 1 ชวโมง เฉพาะแหลงขาวทนาเชอถอ ไมแชร

ไมโพสต ไมใชค าหยาบคาย 2. ปฏบตตวตามค าแนะน าของกรมสขภาพจตและกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 3. ท ากจกรรมเพอผอนคลายความกงวล เชน ออกก าลงกาย เลนกฬา ดรายการบนเทง ปลกตนไม

อานหนงสอ อนๆ 4. ควรนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ 5. หาเพอนหรอคนในครอบครวพดคยขอค าปรกษา อาจท าไดหลายวธ เชน โทรศพทหรอคยผาน

โซเชยลมเดย เปนตน 6. ถายงคงมความกงวลสง สามารถปรกษาสายดวนสขภาพจต 1323 หรอสอบถามขอมลเกยวกบ

ไวรสเพมเตมไดท สายดวนกรมควบคมโรค 1422


12 คะแนนขนไป มความกงวลในระดบสง

หมายถง ทานมความกงวลตอไวรส COVID-19 สง จนกระทบกบการด าเนนชวตประจ าวนของทานอยางมาก ความกงวลในระดบนหากคงอยเปนเวลานาน อาจเพมโอกาสการเจบปวยทางกายมากยงขน ดงนนทานมความจ าเปนตองหาทางผอนคลายความกงวลใหนอยลง

การดแลตว/การปฏบตตว

1. ควรตดตามขอมลขาวสารอยางมสต ไมเกนวนละ 30 นาท เฉพาะแหลงขาวทนาเชอถอ หมน เปลยนอรยาบถไปท าอยางอนบาง ไมแชร ไมโพสต ไมใชค าหยาบคาย

2. ปฏบตตวตามค าแนะน าของกรมสขภาพจตและกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข 3. ท ากจกรรมเพอผอนคลายความกงวล เชน ออกก าลงกาย เลนกฬา ดรายการบนเทง ปลกตนไม

อานหนงสออน ๆ 4. ควรนอนหลบพกผอนใหเพยงพอ 5. หลกเลยง/งดการดมสรา สบบหรหรอใชสารเสพตด 6. ควรพดคยขอค าปรกษา แลกเปลยนประสบการณในการดแลและปฏบตตวเองกบเพอน ญาตหรอ

ผทมความรเรองน 7. ถายงคงมความกงวลสง สามารถปรกษาสายดวนสขภาพจต 1323 หรอสอบถามขอมลเกยวกบ ไวรส COVID-19 เพมเตมไดท สายดวนกรมควบคมโรค 1422 8. ตดตอขอรบบรการดานสขภาพจตในหนวยบรการสาธารณสขใกลบาน หากทานมอาการเจบปวย

หรอไมสบายใจจนไมสามารถด าเนนชวตประจ าวนได


ขอท ในชวง 1 สปดาหทผานมา คะแนน

1 แทบไมม

2 เปนบางครง

3 บอยครง

4 เปนประจ า

1 ทานมความเหนอยลาทางอารมณ รสกหมดพลง หมดหวง สญเสยพลงงานทางจตใจหรอไม

2 ทานมองความสามารถในการท างานของตนเองลดลง ขาดความรสกประสบความส าเรจหรอไม

3 ทานมองความสมพนธในทท างานในทางลบ ระแวงงายขน รสกเหนหางจากคนอนหรอไม

หากมคะแนนขอใดขอหนง ตงแต 3 ขนไป ควรประเมนสภาวะสขภาพจตเพมเตม กลบมา

ดแลตวเองทงสขภาพกายและสขภาพจต ปรกษาพดคยกบหวหนางาน หรอเพอนรวมงาน หรอบคคลทไวใจได หรอปรกษาบคลากรสขภาพจต ทงโดยการพบตอหนา หรอปรกษาทางโทรศพทสายดวน hotline

แบบประเมนภาวะหมดไฟ (Burn out)


เอกสารอางอง 1. Zhang J, Wu W, Xhao X, Zhang W. Recommended psychological crisis

intervention response to the 2019 novel coronavirus pneumonia outbreak in China: a model of West China Hospital. Precis Clin Med 2020. 25;3(1):3–8.

2. National Center of PTSD. Managing healthcare workers’ stress associated with the COVID-19 virus outbreak. Washington: U.S. Department of Veterans Affairs; MAR 2020. [cited 2020 APR 01]. Available from http:// www.ptsd.va.gov

3. IASC Reference Group on Mental Health and Psychological Support in Emergency Settings. Interim Briefing Note: addressing mental health and psychosocial aspects of COVID-19 outbreak. Version 1.5. Geneva: Inter-Agency Standing Committee (IASC); MAR 2020. [cited 2020 MAR 26]. Available from http:// https://interagencystandingcommittee.org/iasc-reference-group-mental-health-and-psychosocial-support-emergency-settings/interim-briefing

4. World Health Organization. Mental health and psychosocial considerations during the COVID-19 outbreak. 18 MAR 2020. [cited 2020 Mar 26] Available from https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf

5. World Health Organization. 2019 novel coronavirus (2019-nVoV): strategic preparedness and response plan. Geneva: World Health Organization; 2020.

6. Missouri Department of Health and Senior Services. Pandemic influenza plan – psychosocial services preparedness. Jefferson City, MO: Missouri Department of Health and Senior Services; Mar 2020. [cited 2020 APR 04] Available from https://health.mo.gov/emergencies/panflu/pdf/panfluplan psychosocial.pdf

7. กรมสขภาพจต. คมอความรเรองการปฐมพยาบาลทางจตใจตามหลกการ EASE. นนทบร: โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย; 2553.

8. กรมสขภาพจต. การปฐมพยาบาลทางใจคณกชวยคนอนได. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2559. 9. กรมสขภาพจต. คมอการปฏบตงานทมชวยเหลอเยยวยาจตใจทกระดบ: ผประสบภาวะวกฤตในกรณ

การระบาดของโรคตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19). นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/pnews/ view.asp?id=1

10. กรมสขภาพจต. แบบประเมนความเครยด (ST5). นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/test/qtest5/asheet.asp?qid=1

http://www.ptsd.va.gov/

https://interagencystandingcommittee.org/iasc-reference-group-mental-health-and-psychosocial-support-emergency-settings/interim-briefing



https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf

https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/mental-health-considerations.pdf

https://health.mo.gov/emergencies/panflu/pdf/panfluplan%20psychosocial.pdf

https://health.mo.gov/emergencies/panflu/pdf/panfluplan%20psychosocial.pdf

https://www.dmh.go.th/covid19/pnews/

https://www.dmh.go.th/test/qtest5/asheet.asp?qid=1


11. กรมสขภาพจต. แบบคดกรองโรคซมเศรา (2Q). นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2REUbtq

12. กรมสขภาพจต. แบบประเมนภาวะหมดไฟในการท างาน. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2z5z3Gr

13. กรมสขภาพจต. ดแลใจสไวรสโควด-19. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2RFzZYp

14. กรมสขภาพจต. หลกสตรออนไลนการดแลจตใจในวกฤตโควด-19. นนทบร: กรสขภาพจตม; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://dmh.go.th/covid19/audio/.

15. กรมสขภาพจต. 3I สขภาพจตในภาวะวกฤตไวรสโคโรนา. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3etgtIn

16. กรมสขภาพจต. วธดแลจตใจบคลากรทางการแพทย. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2XQC483

17. กรมสขภาพจต. แนวทางการเสรมสรางก าลงใจใหบคลากรทางการแพทย (SHOES). นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3bd0OuZ.

18. กรมสขภาพจต. การดแลจตใจตนเองของผใหการชวยเหลอ (Helper). นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3cyoiLp

19. กรมสขภาพจต. พฤตกรรมทบคลากรควรหลกเลยง. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/.

20. กรมสขภาพจต. การจดการความเครยดส าหรบบคลาการทางการแพทยทปฏบตงานชวงการระบาดของโรคโควด-19. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/.

21. กรมสขภาพจต. 9 วธจดการกบความเครยด. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/.

22. กรมสขภาพจต. 3ส. รบมอ COVID-19. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2ymgQUQ

23. กรมสขภาพจต. แนวทางการจดการไวรส COVID-19. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/.

24. กรมสขภาพจต. การจดการกบความกงวลในชวงโควด-19 ระบาด. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/.

25. กรมสขภาพจต. 4 วธ สขภาพจตดทงองคกร. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3cl56QR

26. กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต. การปฐมพยาบาลทางใจ ดแลจตใจ ชวยเหลอซงกนและกนดวย 3 ส. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3cys2fV



https://bit.ly/2RFzZYp


https://bit.ly/3etgtIn

https://bit.ly/2XQC483

https://bit.ly/3bd0OuZ

https://bit.ly/3cyoiLp

https://www.dmh.go.th/covid19/infographic/



https://bit.ly/2ymgQUQ



https://bit.ly/3cl56QR

https://bit.ly/3cys2fV


27. กรมสขภาพจต. ล าดบขนตอนการดแลจตใจ ผตดเชอไวรสโคโรนา 2019 (COVID-19). นนทบร:

กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2yey5Hr 28. สถาบนกลยาณราชนครนทร. มาตรการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงระบาด COVID-19

ค าแนะน าส าหรบหวหนาทม. กรงเทพฯ: สถาบนกลยาณราชนครนทร.; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/2RIfJFI

29. สถาบนกลยาณราชนครนทร. มาตรการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงระบาด COVID-19 ค าแนะน าส าหรบเจาหนาททปฏบตงานดานหนา. กรงเทพฯ: สถาบนกลยาณราชนครนทร.; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3enCF6J

30. สถาบนกลยาณราชนครนทร. แนวทางการดแลจตใจตนเองของบคลากรทางการแพทย. กรงเทพฯ: สถาบนกลยาณราชนครนทร.; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://bit.ly/3a6G0nu

31. IASC Reference Group on MHPSS in Emergency Settings. มาตรการการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงการระบาด COVID-19. แพรว ไตลงคะ, พนธนภา กตตรตนไพบลย, ผแปล. นนทบร: กรมสขภาพจต; 2563 [สบคนเมอวนท 13 เม.ย. 2563]. จาก: https://www.thaidmh-elibrary.org/content/7059/มาตรการการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงการระบาด-covid-19

32. วลล ธรรมโกสทธ, ราณ ฉายนท. คมอการดแลจตใจผใหการชวยเหลอ (Helper). สถาบนกลยาณราชนครนทร กรมสขภาพจต: บรษท บยนด พบลสซง จ ากด, กนยายน 2557.

https://bit.ly/2yey5Hr

https://bit.ly/2RIfJFI

https://bit.ly/3enCF6J

https://bit.ly/3a6G0nu

https://www.thaidmh-elibrary.org/content/7059/มาตรการการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงการระบาด-covid-19

https://www.thaidmh-elibrary.org/content/7059/มาตรการการชวยเหลอเจาหนาทปฏบตงานในชวงการระบาด-covid-19


รายชอคณะท างานจดท า

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19

ทปรกษา นายแพทยเกยรตภม วงศรจต อธบดกรมสขภาพจต

นายแพทยชโนรส ลสวสด รองอธบดกรมสขภาพจต นายแพทยสมย ศรทองถาวร รองอธบดกรมสขภาพจต นายแพทยจมภฏ พรมสดา รองอธบดกรมสขภาพจต

นายแพทยยงยทธ วงศภรมยศานต ทปรกษากรมสขภาพจต บรรณาธการ แพทยหญงพนธนภา กตตรตนไพบลย ผอ านวยการส านกวชาการสขภาพจต คณะท างาน นางสาวสมพร อนทรแกว นกจตวทยาคลนกเชยวชาญ ส านกวชาการสขภาพจต นางสาวภคนพน กตตรกษนนท นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ ส านกวชาการสขภาพจต นางธดา จลนทร นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ ส านกวชาการสขภาพจต นางวรรณวไล ภตระกล นกวชาการสาธารณสขช านาญการพเศษ ส านกวชาการสขภาพจต นางสาวสรกล จลคร นกจตวทยาคลนกช านาญการพเศษ ส านกวชาการสขภาพจต นายวรวฒ เลศเชาวนะ พยาบาลวชาชพช านาญการ ส านกวชาการสขภาพจต นางสาวพาสนา คณาธวฒน นกวชาการสาธารณสข ส านกวชาการสขภาพจต นางสาวศรณยพชญ อกษร นกวชาการสาธารณสข ส านกวชาการสขภาพจต นางสาวธดารตน ทพโชต นกวชาการสาธารณสข ส านกวชาการสขภาพจต


ใบตอบรบ

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพในภาวะวกฤตโควด-19 (ฉบบวนท 20 เมษายน 2563)

1. หนวยงาน ………………………………………………………………………………………………………………

2. เบอรโทรศพท …………………………………...................................................…………………

3. วน/เดอน/ป ……………………………………………………….................................................

รายการ จ านวนสง

(เลม) จ านวนรบ (เลม)

หมายเหต

คมอการดแลสงคมจตใจบคลากรสขภาพ ในภาวะวกฤตโควด-19 (ฉบบวนท 20 เมษายน 2563)

ขอคดเหนเพอการปรบปรงแกไขคมอ .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................. ..................................................................................................................................................................

ลงชอ ……………………………………………………. (............................................................)

ต าแหนง............................................................ ชองทางการสงใบตอบรบและใหขอคดเหนเพอการปรบปรงแกไขคมอ กลมพฒนาระบบวชาการสขภาพจต ส านกวชาการสขภาพจต กรมสขภาพจต โทร. 0 2590 8254 อเมล: [email protected] โทรสาร: 0 2149 5539

mailto:[email protected]

สารบัญ¸ˆิตใจ... · 2020-04-24 · สารบัญ ข บทที่ 1...

Documents