Pantone: 320 CC: 90 M: 0 Y: 30 K: 0R: 0 G: 170 B: 190

Pantone: 3015 CC: 100 M: 45 Y: 5 K: 20R: 0 G: 95 B: 154

Pantone: Cool Gray 9 CC: 3 M: 0 Y: 0 K: 65R: 121 G: 122 B: 123

+41 22 919 41 50+41 22 919 41 60postbox@ipu.org

Chemin du Pommier 5Case Postale 3301218 Le Grand-SaconnexGeneva – Switzerlandwww.ipu.org

Pantone: 320 CC: 90 M: 0 Y: 30 K: 0R: 0 G: 170 B: 190

Pantone: 3015 CC: 100 M: 45 Y: 5 K: 20R: 0 G: 95 B: 154

Pantone: Cool Gray 9 CC: 3 M: 0 Y: 0 K: 65R: 121 G: 122 B: 123

+41 22 739 81 11+41 22 739 73 77

Case Postale 2500CH-1211 Genève 2 DépôtSwitzerlandwww.unhcr.org

สญชาตและภาวะไรรฐไรสญชาตคมอสมาชกรฐสภา ฉบบท ๒๒

คมอสม

าชกรฐสภา ฉ

บบ

ท ๒๒

สญชาตและภ

าวะไรรฐไรสญชาต

สารบญกตกรรมประกาศ ________________________________________________________________________ ๒

คำานำา _________________________________________________________________________________ ๓

บทนำา _________________________________________________________________________________ ๕

กรอบกฎหมายระหวางประเทศวาดวยสทธในการถอสญชาต

และการลดภาวะไรรฐไรสญชาต ____________________________________________________________ ๗

การตรวจพสจนและการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต _________________________________________ ๑๗

การปองกนภาวะไรรฐไรสญชาต ___________________________________________________________ ๒๙

บทบาทของ UNHCR___________________________________________________________________ ๔๓

สมาชกรฐสภาสามารถใหความชวยเหลอไดอยางไร___________________________________________ ๔๙

ภาคผนวก ๑ รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔___________________ ๕๗

ภาคผนวก ๒ รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑________________________ ๖๐

ภาคผนวก ๓ แบบอยางตราสารในการภาคยานวตอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐค.ศ. ๑๙๕๔ _____________________________________________________________ ๖๓

แบบอยางตราสารในการภาคยานวตอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑ _____________________________________________________________ ๖๔

สหภาพรฐสภาและ UNHCR โดยสงเขป ____________________________________________________ ๖๕

2

กตกรรมประกาศ คมอฉบบนไดจดเตรยมขนโดยความรวมมอของคณะกรรมการสหภาพรฐสภาเพอสงเสรมการเคารพตอกฎหมายมนษยธรรมระหวางประเทศ

การคนควาวจยและการวเคราะห

พมพครงแรก (๒๐๐๕): แครอล แบทเชอเลอร (Carol Batchelor) และฟลปป เลอคลารค (Philippe LeClerc) (UNHCR)

พมพครงทสอง (๒๐๑๔): มารค แมนล (Mark Manly) และราดา โกวล (Radha Govil) (UNHCR)

ผเขยน: แมรลน แอชรอน (Marilyn Achiron) ปรบปรงลาสดโดย ราดา โกวล (Radha Govil)

คณะกรรมการแกไขปรบปรงสำาหรบการตพมพครงทสอง

UNHCR: มารค แมนล (Mark Manly) ราดา โกวล (Radha Govil) จานซ แอล มารแชล (Janice L Marshall) และ โฮเซ รเอรา (José Riera)

สหภาพรฐสภา: แอนเดอร บ. จอหนสน (Anders B. Johnsson) คารน จาบร (Kareen Jabre) และนอราห บาบค (Norah Babic)

ภาษาตนฉบบ: ภาษาองกฤษ

ออกแบบปกโดย อมพรมเมอรร เซนทรล (Imprimerie Centrale) ประเทศลกเซมเบรก

*บางสวนของเอกสารฉบบนใชคำาวา “ไรรฐ” (statelessness) แทนคำาวา “ไรรฐไรสญชาต” แตยงคงความหมาย

ครอบคลมตามอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ และอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ

ค.ศ. ๑๙๖๑ ทงนเพอใหสอดคลองกบอนสญญาดงกลาวและบรบทสากล

3

คำานำา ตงแตคมอฉบบนตพมพครงแรกในป ค.ศ. ๒๐๐๕ สมาชกรฐสภาไดมสวนชวยเหลออยางแขงขนในการกอใหเกดความกาวหนาอยางทไมเคยมมากอนในการตอบโตระดบสากลตอกรณภาวะไรรฐไรสญชาต มการเพมขนอยางเหนไดชดซงอตราสวนของการภาคยานวตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยภาวะไรรฐสองฉบบ และ แนวโนมในการปฏรปกฎหมายสญชาตเพอปองกนกรณเกดขนใหมของภาวะไรรฐไรสญชาต รวมถงเพอแกไขจดการสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตทมอยเปนเวลานานแลว นอกจากนยงมการเพมขนของความพยายามในการทำาใหระบบการจดทะเบยนพลเมองและการออกเอกสารสญชาตมประสทธภาพมากขน

อยางไรกตามปญหาภาวะไรรฐไรสญชาตยงคงมอยและสำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต (UNHCR) คาดวาภาวะไรรฐไรสญชาตยงคงสงผลกระทบตอประชากรอยางนอย ๑๐ ลานคนทวโลก ทกๆ ปเดกนบหมนๆ คนถอกำาเนดโดยไรรฐไรสญชาต เนองจากบดามารดาเปนบคคลไรรฐไรสญชาต ภาวะไรรฐไรสญชาตอาจเปนผลทเกดขนจากการเลอกปฏบตและการเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจ สถานการณการสบสทธของรฐ ระเบยบปฏบตวาดวยการจดทะเบยนพลเมองทไมเพยงพอ ปญหาในการไดมาซงเอกสารพสจนสญชาตและชองโหวในกฎหมายสญชาต

บคคลไรรฐไรสญชาต คอบคคลผซงมไดรบการรบรองใหเปนคนชาตของประเทศใดประเทศหนง และภาวะไรรฐไรสญชาตมผลกระทบอยางแทจรงและกอใหเกดความเสยหายอยางรนแรงตอชวตของปจเจกบคคล ครอบครว รวมถงชมชนของพวกเขา สญชาตมใชเพยงแคมอบความรสกถงความมอตลกษณและความรสกวาเปนสวนหนงเทานน หากแตยงมนยสำาคญในการไดรบความคมครองจากรฐอยางสมบรณ รวมถงการมสทธในสทธ มนษยชนตางๆ มากมาย เชน การศกษา การสาธารณสข การจางงานตามกฎหมาย กรรมสทธในทรพยสน การมสวนรวมทางการเมองและเสรภาพในการเคลอนไหว แทจรงแลวความสำาคญขนพนฐานของสทธในการถอสญชาตนนไดรบการรบรองในบทบญญต ๑๕ แหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน รวมถงในสนธสญญาวาดวยสทธมนษยชนฉบบตางๆ ทไดมการใหสตยาบนอยางกวางขวาง แตปญหาภาวะไรรฐไรสญชาตกยงมไดรบการแกไขจดการ ภาวะไรรฐไรสญชาตสามารถกอใหเกดความตงเครยดทางสงคม ทำาลายความพยายามในการสงเสรมสนบสนนการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมอยางมนยสำาคญ รวมถงอาจนำาไปสความขดแยงทรนแรงและการยายถนฐานได

แมบคคลไรรฐไรสญชาตจำานวนหนงถกบงคบใหตองหนออกนอกประเทศและกลายเปนผลภย บคคลไรรฐ ไรสญชาตสวนใหญยงคงอาศยอยในประเทศทพวกเขาเกดและอาศยมาตลอดชวตของพวกเขา มสงจำาเปนทตองลงมอทำาอกมาก เพอบรรเทาความทกขยากของบคคลไรรฐไรสญชาต ผซงใชชวตอยในสถานการณภาวะไรรฐ ไรสญชาตทยดเยอในวงกวาง อนสงผลตอสทธมนษยชนของพวกเขา เจตนารมณทางการเมองและการรวมมอกนของรฐบาลทงหลายนบวาเปนกญแจสำาคญในการแกไขจดการปญหาดงกลาว

การจดพมพคมอฉบบนเกดขนในเวลาเดยวกนกบการท UNHCR จดทำาแผนรณรงคเพอยตภาวะไรรฐไรสญชาตภายในเวลา ๑๐ ป ความพยายามของสมาชกรฐสภามความสำาคญมากในการทำางานเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว โดยสมาชกรฐสภาสามารถชวยยตภาวะไรรฐไรสญชาตได โดยดำาเนนการและรบประกนการอนวตการกฎหมายภายในรฐใหสอดคลองกบกฎหมายระหวางประเทศ กฎหมายสญชาตตองประกนวาบคคลจะไมถกเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจ บรษและสตรมสทธเทาเทยมกนในเรองสญชาต และเดกตองไดรบสญชาตในสถานการณใดกตามทหากมเปนเชนนนแลวพวกเขาจะตองกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต นอกจากนสมาชกรฐสภายงสามารถรณรงคใหประเทศของตนภาคยานวตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยภาวะไรรฐทงสองฉบบอนเปนกรอบการทำางานระหวางประเทศทใชในการจดการรวมกนตอปญหาดงกลาว

4

คมอเรองสญชาตและภาวะไรรฐไรสญชาตทแกไขปรบปรงโดยความรวมมอระหวางสหภาพรฐสภาและ UNHCR ฉบบน ใหขอมลอยางมหาศาลเกยวกบประเดนภาวะไรรฐไรสญชาตในปจจบน พฒนาการของหลกกฎหมายระหวางประเทศ ตวอยางแนวทางปฏบตทด รวมถงทางแกปญหาทเปนไปได คมอฉบบนยงไดแนะนำาปฏบตการทสามารถทำาใหเกดขนไดโดยสมาชกรฐสภา เจาหนาทรฐ องคกรภาคประชาสงคมและอนๆ ในการจดการกบความทาทายหรอปญหาภาวะไรรฐไรสญชาต ผจดทำามนใจวาคมอฉบบนจะเปนเครองมอทมประโยชนในการทำาใหปญหาภาวะไรรฐไรสญชาตลดลงหรอถกขจดใหสนไปในทายทสด รวมถงขจดผลกระทบอนรายแรงของภาวะไรรฐไรสญชาตทมตอสตร บรษ เดกผชาย และเดกผหญงนบลานๆ คนใหหมดไปได

แอนเดอร บ. จอหนสน อนโตนโอ กเตเรส(Anders B. Johnsson) (António Guterres)

เลขาธการสหภาพรฐสภา สำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต

5

บทนำาเราในฐานะทเปนพลเมองของประเทศใดประเทศหนงมกมองไมเหนคณคาของสทธและหนาทอนเกดหรอมขนจากความเปนพลเมอง พวกเราสวนใหญสามารถลงทะเบยนใหลกๆ เขาเรยนในโรงเรยน ไดรบบรการทางการแพทยเมอเจบปวย สมครงานเมอจำาเปน และลงคะแนนเสยงเลอกตง ผแทนของเราในรฐบาลได พวกเรารสกถงความมสวนรวมในประเทศทเราอาศยอย เรารสกไดอยางลกซงถงความเปนสวนหนงของบางสงทยงใหญกวาความเปนปจเจกบคคลของตวเราเอง

แตชวตสำาหรบบคคลทไมมสญชาต หรอไรรฐไรสญชาตจะเปนเชนไร บคคลทปราศจากความเปนพลเมองไมสามารถลงทะเบยนเพอออกเสยงเลอกตงในประเทศทตนอาศยอย ไมอาจขอเอกสารการเดนทาง ไมอาจจดทะเบยนสมรส ในบางกรณบคคลผซงไรรฐไรสญชาตและอยนอกประเทศตนกำาเนดของตนหรอประเทศทตนเคยมถนทอยมากอนอาจถกกกขงเปนเวลานาน หากประเทศดงกลาวปฏเสธทจะอนญาตใหบคคลเหลานนกลบเขาสประเทศอกครง บอยครงทแมกระทงสทธขน พนฐาน เชน สทธในการศกษา บรการทางการแพทย และการจางงาน กยงถกปฏเสธสำาหรบปจเจกบคคลทไมสามารถพสจนจดเกาะเกยวสญชาตของตนกบประเทศได

ไมมภมภาคใดในโลกทปราศจากปญหาทนำาไปสภาวะไรรฐไรสญชาต อยางไรกตามยงมอาจทราบตวเลขทแมนยำาของจำานวนบคคลไรรฐ ไรสญชาตทวโลกได ในบางครงรฐไมเตมใจหรอไมสามารถใหขอมลท ถกตองแมนยำาได บางรฐไมมกลไกในการจดทะเบยนบคคลไรรฐ ไรสญชาต และบอยครงบคคลไรรฐไรสญชาตเองกไมตองการทจะตองถกใหแสดงตวตน เนองจากเขาเหลานนไมมทอยอาศยทมนคงปลอดภย แมกระนนกมรฐจำานวนมากขนทรวมมอกบ UNHCR เพอคำานวณจำานวนบคคลไรรฐไรสญชาตทอยในอาณาเขตดนแดนรฐตน UNHCR ประมาณการวามประชากรนบลานๆ คนทวโลกทอาศยอยโดยปราศจากสญชาต

ภาวะไรรฐไรสญชาตไดรบการเหนพองวาเปนปญหาระดบโลกเปน ครงแรกในชวงครงแรกของศตวรรษท ๒๐ ซงอาจเปนผลมาจาก ชองวางในหรอระหวางกฎหมายสญชาตแหงรฐ การสบสทธของรฐ ความ เหลอมลำา และการถกกดกนอนยดเยอของกลมคนบางกลมในสงคม หรอจากปจเจกบคคลหรอกลมคนทถกพรากไปซงสญชาตของ พวกเขา โดยปกตแลวภาวะไรรฐไรสญชาตมกเกยวเนองสมพนธกบชวงเวลาการเปลยนผานของความสมพนธระหวางประเทศ การขดเสนแบงเขตแดนระหวางประเทศใหม การชกใยในระบบทางการเมองโดยผนำารฐเพอใหไดมาซงวตถประสงคทางการเมองตามทตนตองการ หรอการปฏเสธหรอการเพกถอนสญชาตเพอตดออกหรอกดกนชน

“การถกปฏเสธจากประเทศทฉนอาศยอย การถกปฏเสธจากประเทศทฉนเกด การถกปฏเสธจากประเทศของพอแมของฉน การไดยนวา ‘คณไมใชสวนหนงของเรา’ ซำาแลวซำาเลา มนทำาใหฉนรสกวาฉนไมมตวตนและไมรแมกระทงวาฉนมชวตอยไปทำาไม การทตองไรรฐไรสญชาตทำาใหคณถกหอมลอมดวยความรสกวาไรคาอยตลอดเวลา”

ลารา อดตบคคลไรรฐไรสญชาต

6

กลมนอยทางดานเชอชาต ศาสนา หรอชาตพนธเหลานกอใหเกดปญหาภาวะไรรฐไรสญชาตในทกภมภาคทวโลก ในระยะเวลา ๒๐ ปทผานมาจำานวนประชากรทถกเพกถอนสญชาตหรอไมสามารถไดสทธความเปนพลเมองมเพมมากขน หากสถานการณดงกลาวยงคงดำาเนนตอไป ความรสกเบองลกของการไมไดรบการรบรองของกลมประชากรทไดรบผลกระทบเหลานอาจนำาไปสการยายถนหรอแมกระทงความ ขดแยงในทายทสด

คมอฉบบนตงใจใหขอมลอยางกวางขวางครบถวนเกยวกบหลกเกณฑระหวางประเทศวาดวยสญชาตและภาวะไรรฐไรสญชาตแกสมาชกรฐสภา โดยรฐมดลยพนจอยางกวางขวางในการกำาหนดนยามองคประกอบ เบองตนของพลเมอง รวมถงเงอนไขการไดมา สญเสย และรกษาสถานภาพความเปนพลเมองของประเทศตน อยางไรกตามหลกสทธมนษยชนทไดรบการพฒนาตลอดชวงศตวรรษท ๒๐ จำากดการใชดลยพนจ เชนวา หากการใชดลยพนจดงกลาวกอใหเกดภาวะไรรฐ ไรสญชาต และ/หรอหากการใชดลยพนจนนเปนไปอยางอำาเภอใจ

แมรฐไดรวมมอกนในการจดการปญหาเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาต แตยงมประชากรนบลานๆ คนทวโลกทยงไมมสญชาต คมอฉบบนอภปรายถงสทธและหนาทของบคคลไรรฐไรสญชาตตามทไดรบความคมครองภายใตกฎหมายระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงภายใตอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ คมอฉบบนยงเนนใหเหนถงสาเหตหลกของภาวะไรรฐไรสญชาต รวมถงพจารณาวารฐบาลจะสามารถประกนไดอยางไรวาการบงคบใชกฎหมายสญชาตแหงรฐตนจะไมนำาไปสภาวะไรรฐไรสญชาตโดยมไดตงใจ

UNHCR เปนองคกรหนงของสหประชาชาตทไดรบมอบหมายให ชวยเหลอจดการลดกรณภาวะไรรฐไรสญชาตทเกดขน รวมถงใหความ ชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาตเพอใหไดมาซงสญชาต คมอฉบบนอธบายวา UNHCR ดำาเนนการอะไรบางในการปฏบตหนาทน คมอนยงไดแนะนำาถงขนตอนในทางปฏบตทสมาชกรฐสภาสามารถทำาไดเพอชวยลดกรณภาวะไรรฐไรสญชาต ไมวาจะเปนโดยการทบทวน หรอหากจำาเปนตองแกไขกฎหมายความเปนพลเมองของประเทศ โดยการสนบสนนรฐบาลของตนในการภาคยานวตสนธสญญาระหวางประเทศเกยวกบภาวะ ไรรฐไรสญชาต โดยการรณรงคสงเสรมสำานกสาธารณะเกยวกบปญหาวาดวยภาวะไรรฐไรสญชาต

นอกจากนคมอฉบบนยงนำาเสนอกรณศกษาตวอยางเชงบวกทแสดงใหเหนถงวธการแกไขจดการสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตทเรอรงมานานไดสำาเรจ ซงตองขอบคณการมเจตนารมณทางการเมองของรฐทเกยวของ ความพยายามของภาคประชาสงคม และความชวยเหลอทไดรบจากประชาคมระหวางประเทศ “แนวทางการปฏบตทด” เหลานแสดงใหเหนวาเมอรฐบาล ภาคสงคม และประชาคมระหวางประเทศรวมมอกน ในทายทสดแลวบคคลไรรฐไรสญชาตยอมสามารถเขาถง “สทธในสญชาต” ได

“ ก า ร ถ ก พ ร า ก ค ว า ม เ ป นพลเมองเปนเสมอนการถกพรากไปซงประสบการณในโลก เปนเสมอนการยอนกลบไปสความรกรางประหนงมนษยถำาหรอความปาเถอน... คนหนงคนซงมไดเปนอะไรเลยนอกจากคนๆ หนงผซงสญเสยคณสมบตสำาคญทจะทำาใหผอนปฏบตตอเขาเยยงเพอนมนษยดวยกน... พวกเขาอาจมชวตอยและตายไปโดยปราศจากรองรอยใดๆ โดยปราศจากการมสวนรวมสรางสงใดๆ ใหแกโลกใบนททกคนอาศยอยรวมกน”

Hannah Arendt, The Origins of totalitarianism

7

กรอบกฎหมายระหวางประเทศวาดวยสทธในการถอสญชาต

และการลดภาวะไรรฐไรสญชาต

บคคลไรรฐไรสญชาตชาวโรฮนจาจากประเทศเมยนมาจำานวนหลายแสนคนอาศยอยในบรเวณชายฝงของเมองแชมลาพร ประเทศบงกลาเทศ พวกเขาหลายคนเปนหนเจาของเรอ โดยทกปหนมแตจะเพมจำานวนมากขน ©UNHCR/Greg Constantine, 2010

8

สญชาตเปนประเดนทออนไหว เนองจากเปนการแสดงออกซงอำานาจอธปไตยและอตลกษณของประเทศ จงไมนาแปลกใจทบอยครงขอพพาทเกยวกบความเปนพลเมองสามารถกอใหเกดความตงเครยดและความขดแยงทงภายในรฐและระหวางรฐ ในชวงศตวรรษท ๒๐ กรณภาวะไรรฐไรสญชาตทวโลกมจำานวนเพมขน และความตระหนกและความหวงใยตอสทธมนษยชนกเพมขนดวยเชนกน ดวยสาเหตดงกลาวกฎหมายระหวางประเทศวาดวยสญชาตจงไดพฒนาควบคกนไปสองแงมม คอเพอคมครองและชวยเหลอบคคลซงไรรฐไรสญชาตอยแลว และเพอพยายามขจดกรณไรรฐไรสญชาตหรออยางนอยทสดทำาใหภาวะไรรฐไรสญชาตลดลง

ใครเปนผตดสนวาบคคลใดบคคลหนงถอเปนพลเมองของประเทศนนๆ หรอไม

โดยหลกการแลวประเดนเกยวกบสญชาตเปนเขตอำานาจภายในของแตละรฐ อยางไรกตามการบงคบใช คำาพจารณาตดสนภายในของรฐอาจถกจำากดโดยการกระทำาทคลายคลงกนของรฐอนๆ และโดยกฎหมายระหวางประเทศ

ในความเหนเชงปรกษาเรองพระราชกฤษฎกาสญชาตตนเซยและโมรอคโค ค.ศ. ๑๙๒๓ (Advisory Opinion on the Tunis and Morocco Nationality Decrees of 1923) ศาลยตธรรมถาวรระหวางประเทศ (The Permanent Court of International Justice) กลาวไววา

“คำาถามทวาประเดนบางเรองถอเปนเขตอำานาจภายในของรฐโดยเดดขาดหรอไม เปนประเดน เกยวเนองทสำาคญ ทงนเหนวาขนอยกบพฒนาการของความสมพนธระหวางประเทศ”

ในทางปฏบต ศาลยตธรรมถาวรเหนวาถงแมวาประเดนเรองสญชาตโดยหลกการแลวจะอยในเขตอำานาจภายในของรฐ แตรฐกตองเคารพพนธกรณทรฐตนมตอรฐอนภายใตหลกแหงกฎหมายระหวางประเทศดวยเชนกน

เปนเวลาเจดปหลงจากนน แนวปฏบตดงกลาวไดรบการเนนยำาในอนสญญากรงเฮกวาดวยปญหาบางประการเกยวกบการขดกนของกฎหมายสญชาต ค.ศ. ๑๙๓๐ (อนสญญากรงเฮก ค.ศ. ๑๙๓๐) ซงหลายๆ รฐลงความเหนวาความเหนเชงปรกษาของศาลยตธรรมถาวร ค.ศ. ๑๙๒๓ มสวนเกยวของกบการเตรยมรางอนสญญา กรงเฮก ค.ศ. ๑๙๓๐ รฐสวนใหญตความความเหนเชงปรกษาดงกลาววา เปนการจำากดการบงคบใชคำาพจารณาตดสนในเรองสญชาตของรฐภายนอกรฐนน โดยเฉพาะอยางยงในกรณทคำาตดสนนนขดแยงกบคำาตดสนเรองสญชาตทออกโดยรฐอน

อนสญญากรงเฮก ค.ศ. ๑๙๓๐ ซงจดทำาขนภายใตการอปถมภของสมชชาสนนบาตชาต เปนความพยายามระหวางประเทศครงแรกในการประกนวาบคคลทกคนมสทธในการถอสญชาต

บทบญญต ๑ แหงอนสญญาฉบบดงกลาว ระบวา

“รฐแตละรฐมอำานาจในการพจารณาตดสนภายใตกฎหมายแหงรฐตน วาใครเปนคนชาตแหงรฐตน กฎหมายดงกลาวจะไดรบการยอมรบหรอรบรองโดยรฐอนตราบเทาทกฎหมายดงวานนสอดคลองกบอนสญญาระหวางประเทศ จารตประเพณระหวางประเทศ และหลกกฎหมายวาดวยสญชาตทไดรบการยอมรบกนโดยทวไป”

กลาวอกแงหนงคอ การใชสทธของรฐในการพจารณาตดสนพลเมองแหงรฐตนควรทจะเปนไปตามบทบญญตทเกยวของในกฎหมายระหวางประเทศ

บทบญญต ๑๕ แหงปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ค.ศ. ๑๙๔๘ (ปฏญญาสากลฯ) ระบวา

“บคคลทกคนมสทธในสญชาต บคคลใดจะถกเพกถอนสญชาตของตนตามอำาเภอใจหรอถกปฏเสธสทธทจะเปลยนสญชาตของตนไมได”

9

สทธขางตนเกดขนจากความมอยของจดเกาะเกยวระหวางปจเจกชนและรฐ ศาลยตธรรมระหวางประเทศไดอธบายถงสญชาตและจดเกาะเกยวทรองรบสญชาตไว ในคดนอตตโบหม (the Nottebohm Case) ค.ศ. ๑๙๕๕ ดงน

“ตามหลกปฏบตของรฐ คำาตดสนของศาลหรออนญาโตตลาการและความเหนของนกเขยน สญชาตเปนพนธกรณทางกฎหมายซงมขนในฐานะทเปนรากฐานความผกพนทางสงคม ความเกยวพนอยางแทจรงของการดำารงอย ผลประโยชนและความรสกนกคด รวมถงการดำารงอยซงสทธและหนาททมตอกนและกน”

จดเกาะเกยวซงกอใหเกดสทธในสญชาตนนมไดโดยการเกด โดยถนทอยอาศย หรอโดยการสบสายโลหต และปจจบนไดสะทอนอยในกฎหมายวาดวยสญชาตของรฐสวนใหญ รวมถงในตราสารระหวางประเทศวาดวยสญชาตฉบบใหมๆ เชน อนสญญาแหงยโรปวาดวยสญชาต ค.ศ. ๑๙๙๗ (the 1997 European Convention on Nationality (ECN))

นอกจากนสญชาตยงถกนยามโดยศาลระหวางรฐอเมรกนวาดวยสทธมนษยชน วา คอ

“พนธกรณทางการเมองและกฎหมายทเชอมโยงบคคลกบรฐผใหสญชาต และผกมดบคคลนนไวกบรฐดวยสายสมพนธแหงความซอสตยและความจงรกภกด ใหสทธแกบคคลนนในการไดรบความคมครองทางการทตจากรฐนน” (คำาพพากษาคดคาสตโย-เปตรสซและพวกกบประเทศเปร เดอนพฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๙๙; Castillo-Petruzzi et al. v. Peru, Judgment of May 1999, IACHR [ser.C] No. 52 1999.)

สทธของผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาตไดรบการคมครองอยางไร

แมบทบญญต ๑๕ แหงปฏญญาสากลฯ ระบวาบคคลทกคนมสทธในสญชาต แตบทบญญตดงกลาวมไดระบวาบคคลมสทธในสญชาตใดเฉพาะเจาะจง เพอประกนวาปจเจกบคคลจะไมถกเพกถอนซงสทธพนฐานอน เกยวเนองกบสญชาต ประชาคมระหวางประเทศไดจดทำาสนธสญญาหลกขนมาสองฉบบ กลาวคอ อนสญญาวาดวยสถานะผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ (อนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑) และอนสญญาวาดวยสถานะของบคคล ไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ (อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔)

อนสญญาวาดวยสถานะผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ มความเกยวของกบประเดนความไรรฐไรสญชาตหรอไม

ภายหลงจากการสนสดลงของสงครามโลกครงทสอง หนงในประเดนทเรงดวนมากทสดสำาหรบรฐสมาชกแหงองคการสหประชาชาตทเพงกอตงขนมาใหมในเวลานน คอ จะจดการอยางไรกบความจำาเปนของประชากร นบลานคนผซงกลายมาเปนผลภยจากผลของสงครามหรอผทกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต มตของคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมแหงสหประชาชาต ค.ศ. ๑๙๔๙ นำามาสการแตงตงคณะกรรมการเฉพาะกจซงมหนาท ในการพจารณารางอนสญญาวาดวยสถานะผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาต รวมถงพจารณาขอเสนอตางๆ เพอขจดภาวะไรรฐไรสญชาต

ทายทสดสมาชกคณะกรรมการไดรางอนสญญาวาดวยสถานะผลภยขนมาฉบบหนงรวมถงพธสารแหงอนสญญาทเสนอขนดงกลาวซงใหความสำาคญกบบคคลไรรฐไรสญชาต คณะกรรมการชดนมไดจดการเรองการขจดภาวะไรรฐไรสญชาตอยางเสรจสนสมบรณ เนองดวยสาเหตหลกๆ มาจากการคาดการณวาคณะกรรมการกฎหมายระหวางประเทศ (International Law Commission; ILC)) ทตงขนใหมจะใหความสำาคญกบประเดนขางตน

ตามประวตศาสตรทงผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาตไดรบความคมครองและความชวยเหลอจากองคกรผลภยระหวางประเทศตางๆ ทมมากอน UNHCR รางพธสารวาดวยบคคลไรรฐไรสญชาตฉบบดงกลาวตงใจทจะสะทอนถงความเกยวพนระหวางผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาต แตเนองดวยความจำาเปนอยางเรงดวนของประเดน ผลภยประกอบกบในเวลานนองคกรผลภยระหวางประเทศกำาลงจะสลายตวทำาใหทประชมผมอำานาจเตม

10

ค.ศ. ๑๙๕๑ ซงตงขนเพอพจารณาประเดนทงสองนนไมมเวลาเพยงพอในการทจะวเคราะหสถานการณของบคคลไรรฐไรสญชาตอยางละเอยด ดงนนอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ จงไดรบการรบรองจากทประชมดงกลาว ในขณะทการรบรองซงพธสารวาดวยบคคลไรรฐไรสญชาตถกเลอนออกไป

บคคลไรรฐไรสญชาตอาจมสทธไดรบความคมครองภายใตอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ ผลภยทไรรฐไรสญชาตไดรบความคมครองในฐานะผลภย เพราะการเพกถอนความเปนพลเมองตามอำาเภอใจดวยสาเหตทางเชอชาต ศาสนา สญชาต สมาชกภาพในกลมใดกลมหนงไมวาจะทางสงคมหรอทางความคดเหนทางการเมองกตาม อาจเปนตวบงชวาบคคลนนควรไดรบการรบรองในฐานะผลภย

อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ใหอะไรบาง

พธสารวาดวยบคคลไรรฐไรสญชาตทถกรางขนเพมตอจากอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ นนไดรบการจดทำาขนเปนอนสญญาดวยตวมนเองใน ค.ศ. ๑๙๕๔ ซงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ เปนตราสารระหวางประเทศปฐมบท ทมวตถประสงคเพอวางหลกการและปรบปรงสถานะของบคคลไรรฐไรสญชาต รวมถงเพอประกนวาบคคลไรรฐไรสญชาตจะไดรบสทธและเสรภาพขนพนฐานโดยปราศจากการเลอกปฏบต (ดภาคผนวก ๑ สำาหรบรายชอรฐภาคแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔)

บทบญญตของอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ในหลายแงมมคลายคลงกนมากกบบทบญญตทระบในอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ การภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ มไดถอเปนการใหสญชาตแกบคคลทเกดหรออาศยอยในดนแดนของรฐ ไมวาสทธทมอบใหแกบคคลไรรฐไรสญชาตจะกวางขวางมากมายเพยงใดกตาม สทธเหลานน กไมอาจเทาเทยมกบการไดมาซงความเปนพลเมอง

บทบญญต ๑ (๑) แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ระบถงนยามของบคคลไรรฐไรสญชาตซงไดรบการยอมรบ โดยนานาประเทศวา หมายถง

“บคคลทไมไดรบการพจารณาใหเปนคนชาตภายใตกฎหมายของรฐใดๆ”

บคคลผซงตกอยภายใตขอบเขตคำานยามตามบทบญญต ๑ (๑) แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ บางครงถกเรยกวาบคคลไรรฐไรสญชาตตามกฎหมาย (de jure) ในทางตรงกนขามมการกลาวถงบคคลไรรฐไรสญชาตตาม ขอเทจจรง (de facto) ในบทบญญตสงทาย คำาวา ความไรรฐไรสญชาตตามขอเทจจรง (de facto) ไมไดรบการนยามโดยตราสารระหวางประเทศใดๆ และไมมระบอบสนธสญญาใดทจะเฉพาะเจาะจงถงกลมบคคลดงกลาว UNHCR ไดนยามบคคลไรรฐไรสญชาตตามขอเทจจรง (de facto) วา คอบคคลทอยนอกประเทศตนผซงไมสามารถหรอไมเตมใจดวยเหตอนสมเหตสมผลในการไดรบความคมครองทางการทตจากประเทศนน

ใครคอคนชาต ใครคอบคคลไรรฐไรสญชาต

การไดรบพจารณาใหเปนคนชาตโดยผลแหงกฎหมายนน หมายความวาปจเจกบคคลไดรบการพจารณาโดยอตโนมตใหเปนพลเมองภายใตเงอนไขทระบไวในบทบญญตกฎหมายวาดวยสญชาตแหงรฐนน หรอปจเจกบคคลนนไดรบสญชาตโดยคำาตดสนของเจาหนาทรฐทเกยวของ ประชาชนสวนใหญไดรบพจารณาใหเปนคนชาตโดยผลแหงกฎหมายของรฐใดรฐหนงเพยงรฐเดยว โดยปกตอาจเปนกฎหมายแหงรฐทบคคลนนถอกำาเนด (jus soli) หรอกฎหมายแหงรฐทบดามารดาของบคคลนนเปนคนชาตในขณะทบคคลนนถอกำาเนด (jus sanguinis)

11

เมอใดกตามทกระบวนการทางปกครองอนญาตใหมการใชดลยพนจในการใหความเปนพลเมอง ผยนคำารองขอความเปนพลเมองไมอาจถอวาเปนคนชาตจนกวาคำารองขอของพวกเขาเหลานนจะเสรจสนสมบรณ รวมถงไดรบอนมตและไดรบความเปนพลเมองของรฐนนตามกฎหมาย บคคลซงเปนผมสทธในการยนคำารองขอความเปนพลเมองตามกฎหมาย แตคำารองขอของบคคลเหลานนถกปฏเสธ ไมถอเปนพลเมองของรฐโดยผลแหงกฎหมายของรฐนน

เอกสารคมอวาดวยความคมครองตอบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ไดระบแนวทางปฏบตแกรฐ UNHCR รวมถงหนวยงานอนๆ ในการตความบทบญญต ๑ (๑) แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ เพออำานวยความสะดวกแกการตรวจพสจนและการปฏบตทเหมาะสมแกผมสทธตามอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔

แมวาอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไดระบคำานยามทางกฎหมายระหวางประเทศของ “บคคลไรรฐ” และการปฏบต ขนพนฐานทบคคลเหลานมสทธไดรบ แตอนสญญาฉบบดงกลาวมไดกลาวถงกลไกในการตรวจพสจนบคคลไรรฐไรสญชาตแตอยางใด อยางไรกตามโดยนยจากอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ จะเหนไดวารฐตองตรวจพสจนบคคลไรรฐไรสญชาตภายในเขตอำานาจของรฐตน เพอใหพวกเขาไดรบการปฏบตอยางเหมาะสมอนเปนไปตามพนธสญญาภายใตอนสญญา เอกสารคมอวาดวยความคมครองตอบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ระบแนวทางปฏบตแกรฐและ UNHCR ในการจดทำากระบวนการแหงรฐ โดยมวตถประสงคเฉพาะเพอพจารณาตดสนวาบคคลใดเปนบคคลไรรฐไรสญชาตหรอไม หากไดรบการรองขอ UNHCR พรอมทจะใหคำาแนะนำาในการจดทำาและบงคบใชกระบวนการดงกลาว ไมวาจะโดยผานผแทนฯ สำานกงานฯ หรอการบรการทสำานกงานใหญขององคกร

บคคลไรรฐไรสญชาตสามารถเปนผลภยดวยไดหรอไม

แมวาประชากรไรรฐไรสญชาตสวนใหญทวโลกอาศยอยในประเทศทตนถอกำาเนด ยงมประชากรไรรฐ ไรสญชาตจำานวนมากทออกจากประเทศของตน เพอหลบหนการประหตประหารอนมสาเหตมาจากเชอชาต ศาสนา สญชาต สมาชกภาพในกลมใดกลมหนงไมวาจะทางสงคมหรอทางความคดเหนทางการเมอง บคคลเหลานเปนผลภยไรรฐไรสญชาต

ภาวะไรรฐไรสญชาตดวยตวของมนเองไมถอเปนการประหตประหารภายใตคำานยามของผลภยทระบไวในอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ แตภาวะไรรฐไรสญชาตอาจเปนองคประกอบหนงของการประหตประหารได หากพจารณาโดยรวมกบปจจยอนๆ การเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจบนพนฐานของการเลอกปฏบตดวยตวของมนเองอาจนำาไปสความหวาดกลว ซงมมลอนจะกลาวอางไดวาไดรบการประหตประหาร โดยเฉพาะอยางยงในกรณทนำาไปสภาวะไรรฐไรสญชาต

ผรางอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ และอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ตดสนใจสรางระบอบกฎหมายแยกออกเปนสองระบอบในการคมครองผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาต ในขณะทอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ คมครองผลภย ซงรวมถงผลภยทเปนบคคลไรรฐไรสญชาตดวย อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ถกรางขนสำาหรบบคคลไรรฐไรสญชาตทไมใชผลภย

12

สทธสวนใหญทใหแกบคคลไรรฐไรสญชาตภายใตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ เปนสทธอยางเดยวกนกบสทธทมอบใหผลภยภายใตอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ อยางไรกตามเนองดวยสถานการณเฉพาะของ ผลภย อนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ มการกลาวอางโดยเฉพาะถงเรองการยกเวนโทษสำาหรบการอยหรอเขาประเทศโดยผดกฎหมายรวมถงหลกหามผลกดนออกนอกประเทศ (non-refoulement) ซงหลกการ ดงกลาวมไดรบการระบในอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ฉะนนหากบคคลใดมสถานะเปนทงผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาต รฐตองบงคบใชบทบญญตตามอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ อนเปนบทบญญตทเปนคณมากกวาตอบคคลนน

อนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑ ใหอะไรบาง

เนองจากแตละรฐมวธจดการเกยวกบการไดมาและเสยไปซงสญชาตทแตกตางกนออกไป สงผลใหประชากรบางกลมยงคง “ตกสำารวจ” และกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต ดงนนหลกเกณฑรวมทตรงกนจงมความสำาคญในการจดการกบชองโหวดงกลาว

ในป ค.ศ. ๑๙๕๐ คณะกรรมการกฎหมายระหวางประเทศ (ILC) ไดรเรมกระบวนการรางสงทตอมากลายมาเปนอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑ (อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑) อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ นเปนตราสารสากลเพยงฉบบเดยวทอธบายถงมาตรการคมครองทชดเจน ละเอยดและเปนรปธรรมในการตอบโตภยคกคามของภาวะไรรฐ ไรสญชาตอยางเปนธรรมและเหมาะสม

บทบญญตตางๆ ในอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ มวตถประสงคเพอ หลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตเมอตอนถอกำาเนดและในการดำารงชวตในชวงตอมา แตบทบญญตเหลานมไดหามความเปนไปไดในการเพกถอนสญชาตในบางสถานการณ หรอบงคบใหรฐใหความเปนพลเมองแกบคคล ไรรฐไรสญชาตในปจจบนทงหมดแตอยางใด นอกจากนอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ยงไดระบถงการตงองคกรขนเพอใหบคคลทอาจไดสทธประโยชนจากบทบญญตแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ สามารถยนคำารองเพอใหคำากลาวอางสทธของตนไดรบการพจารณาตรวจสอบ รวมถงขอความชวยเหลอในการเสนอคำารองตอองคกรทเหมาะสม ตอมาสมชชาใหญไดรองขอให UNHCR ทำาหนาทน (ดภาคผนวก ๒ สำาหรบรายชอรฐภาคแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑)

ในการหาทางลดสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาต อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ กำาหนดวารฐตองจดทำาบทบญญตแหงกฎหมายสญชาตทกำาหนดหลกเกณฑเกยวกบการไดมาและเสยไปซงสญชาต หากมขอพพาทเกยวกบการตความหรอการบงคบใชอนสญญาเกดขนระหวางรฐภาคดวยกนและขอพพาทนนไมอาจไดรบการแกไขเยยวยาดวยวธอนใดแลว โดยการรองขอของคกรณพพาทฝายใดฝายหนง ขอพพาทดงกลาวอาจถกยนตอศาลยตธรรมระหวางประเทศได

“วนหนงฉนยนอย ณ เขตแดนระหวางประเทศและไมสามารถเขาประเทศใดประเทศหนงได มนเปนประสบการณทฉนไมมวนลมไปจากชวตของฉน ฉน ไมอาจทจะเขาไปในรฐทฉนเคยอย และกไมอาจเขาไปในรฐทฉนเกด เตบโตและเคยใชชวตอยได ทไหนคอทของฉน ฉนยงคงไมสามารถลมความรสกถงการสญเสยอยางรนแรงทฉนประสบทสนามบนได”

ลารา อดตบคคลไรรฐไรสญชาต

13

เอกสารคมอวาดวยความคมครองตอบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ไดระบแนวทางปฏบตแกรฐ UNHCR รวมถงหนวยงานอนๆ ในการตความและบงคบใชบทบญญต ๑-๔ และบทบญญต ๑๒ แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ซงเปนบทบญญตทเกยวกบการหลกเลยงการเกดภาวะไรรฐไรสญชาตในเดก

กฎหมายสทธมนษยชนประกนซงสทธในสญชาตอยางไร

มตราสารระหวางประเทศฉบบอนๆ มากมายทกลาวถงสทธในสญชาต บทบญญต ๑๕ แหงปฏญญาสากลฯ ระบวาบคคลทกคนมสทธในสญชาต และบคคลใดจะถกเพกถอนสญชาตของตนตามอำาเภอใจไมได

สทธสำาหรบเดกทกคนในการไดมาซงสญชาตไดรบการระบไวในกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ค.ศ. ๑๙๖๑ (International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR)) โดยบทบญญต ๒๔ ระบวา

“เดกทกคนยอมมสทธไดรบความคมครองโดยมาตรการตางๆ ทจำาเปนตามสถานะของผเยาว จากครอบครวของตน สงคมและรฐ โดยปราศจากการเลอกปฏบตอนเนองมาจากเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ตนกำาเนดของเชอชาตหรอสงคม ทรพยสน หรอกำาเนด”

“เดกทกคนตองไดรบการจดทะเบยนทนทภายหลงการเกดและตองมชอ”

“เดกทกคนมสทธทจะไดมาซงสญชาต”

บทบญญต ๒๖ แหงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) ยงไดระบถงหลกการไมเลอกปฏบตซงบงคบใชอยางกวางขวาง รวมถงตอบทบญญตแหงกฎหมายสญชาตและการบงคบใชกฎหมายเชนวานน

“บคคลทงปวงยอมเสมอกนตามกฎหมาย และมสทธทจะไดรบความคมครองทเทาเทยมกนตามกฎหมายโดยปราศจากการเลอกปฏบตใดๆ ในกรณนกฎหมายจะตองหามการเลอกปฏบตใดๆ และตองประกนการคมครองบคคลทกคนจากการเลอกปฏบตอยางเสมอภาคและมประสทธภาพไมวาจะดวยเหตผลทางเชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมองหรอความคดเหนอนใด ตนกำาเนดของเชอชาตหรอสงคม ทรพยสน กำาเนด หรอสถานะอนๆ ”

อนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทกรปแบบ ค.ศ. ๑๙๖๕ (Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination; CERD) กำาหนดใหรฐตอง “ประกนสทธของบคคลทกคนใหมความเสมอภาคกนตามกฎหมาย โดยไมจำาแนกตามเชอชาต สผว หรอชาตหรอเผาพนธกำาเนด” โดยเฉพาะอยางยงการมสทธในสทธมนษยชนพนฐาน รวมถงสทธในสญชาต (บทบญญต ๕)

บทบญญต ๙ แหงอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ ค.ศ. ๑๙๗๙ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women; CEDAW) กลาวถงสาเหตหลกของภาวะ ไรรฐไรสญชาต การเลอกปฏบตตอสตรในกฎหมายสญชาต โดยระบวา

“รฐภาคจะใหสทธทเสมอภาคกนกบบรษแกสตรในการทจะไดมา เปลยนแปลงหรอคงไวซงสญชาตของตน รฐภาคเหลานนจะรบประกนเปนพเศษวาทงการแตงงานกบคนตางชาต กบทงการเปลยนสญชาตของสามระหวางการแตงงานจะไมเปลยนสญชาตของภรรยาโดยอตโนมตไปดวย อนจะทำาใหหญงนนไรซงสญชาตหรอบงคบหญงนนใหถอสญชาตของสาม”

“รฐภาคจะใหสทธอนเสมอภาคกนกบบรษแกสตรเกยวกบสญชาตของบตรของตน”

14

อนสญญาวาดวยสทธเดก ค.ศ. ๑๙๘๙ (Convention on the Rights of the Child; CRC) ซงเปนอนสญญาทไดรบการใหสตยาบนโดยรฐเกอบทกรฐ ระบถงบทบญญตทสำาคญเกยวกบสญชาตไวสามประการ ดงน

บทบญญต ๒ ระบวา

“รฐภาคจะเคารพและประกนสทธตามทกำาหนดไวในอนสญญานแกเดกแตละคนทอยในเขตอำานาจของตน โดยปราศจากการเลอกปฏบตไมวาประการใดๆ โดยไมคำานงถง เชอชาต สผว เพศ ภาษา ศาสนา ความคดเหนทางการเมองหรอทางอน ตนกำาเนดทางชาต ชาตพนธหรอสงคม ทรพยสน ความทพพลภาพ การเกดหรอสถานะอนๆ ของเดกหรอของบดามารดา หรอผปกครองตามกฎหมาย”

บทบญญต ๗ ระบวา

“เดกจะไดรบการจดทะเบยนทนทหลงการเกด และจะมสทธทจะมชอนบแตเกด และสทธทจะได สญชาต รวมถงไดสทธทจะรจกและไดรบการดแลจากบดามารดาของตนในขอบเขตทเปนไปไดทสด”

บทบญญต ๘ (๑) กำาหนดวา

“รฐภาครบทจะเคารพตอสทธของเดกในการรกษาอตลกษณของตนไว รวมถงสญชาต ชอ และ ความสมพนธทางครอบครวของตนตามทกฎหมายรบรอง โดยปราศจากการแทรกแซงทมชอบดวยกฎหมาย”

บทบญญต ๒๙ แหงอนสญญาวาดวยการคมครองสทธแรงงานขามชาตและสมาชกในครอบครว ค.ศ. ๑๙๙๐ (Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of their Families) ระบวา

“บตรแตละคนของแรงงานขามชาตจะมสทธทจะมชอ สทธทจะไดรบการจดทะเบยนเกด และสทธในสญชาต”

บทบญญต ๑๘ แหงอนสญญาวาดวยสทธของคนพการ ค.ศ. ๒๐๐๖ (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) ระบวา

“๑. รฐภาคจะรบรองสทธของคนพการตอเสรภาพในการโยกยายถนฐาน เสรภาพในการเลอกทอยอาศยของตนเอง และการถอสญชาตบนพนฐานทเทาเทยมกบบคคลอน รวมทงการประกนใหกบคนพการ

(ก) มสทธในการไดและเปลยนแปลงสญชาตและจะตองไมถกเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจหรอเพราะเหตแหงความพการ

๒. เดกพการจะไดรบการจดทะเบยนโดยทนทหลงจากเกด และจะมสทธตงแตเกดในการมชอ มสทธทจะไดมาซงสญชาตและสทธทจะไดรจกและไดรบการดแลจากบดามารดาของตนในขอบเขตทเปนไปไดทสด”

15

มสนธสญญาระดบภมภาคใดบางทกลาวถงสทธในสญชาต

ตราสารระดบภมภาคเนนยำาถงพนฐานทางกฎหมายของสทธในสญชาต บทบญญต ๒๐ ของอนสญญาวาดวยสทธมนษยชนแหงอเมรกา ค.ศ. ๑๙๖๙ (American Convention on Human Rights) ไมเพยงแตจะกลาวถงสทธในสญชาตเทานน หากแตยงระบถงมาตรการปองกนทสำาคญในการปองกนเดกจากภาวะไรรฐไรสญชาตตงแตแรกเกด

“บคคลทกคนมสทธในสญชาต บคคลทกคนมสทธในสญชาตแหงรฐซงตนถอกำาเนดขน หากบคคลนนไมมสทธในสญชาตอน บคคลจะไมถกพรากไปตามอำาเภอใจซงสญชาตของตนหรอสทธในการเปลยนสญชาต”

ตอมาหลกการขางตนไดรบการรบรองโดยคำาพพากษาของศาลระหวางรฐอเมรกน (Inter-American Court) แมศาลจะไดยนยนวาเงอนไขในการใหสญชาตถอเปนอำานาจภายในของแตละรฐ ศาลยงมความเหนอกดวยวา

“แมวาจะเปนความจรงทการใหหรอการรบรองซงสญชาตเปนเรองทแตละประเทศตดสนใจไดเองอยางทยอมรบกนเปนธรรมเนยมปฏบต แตพฒนาการรวมสมยสะทอนใหเหนวา กฎหมายระหวางประเทศกำาหนดขอจำากดบางประการในการใชอำานาจอยางกวางขวางของรฐในประเดนดงกลาว รวมถงชใหเหนวาวธการบงคบจดการเรองเกยวกบสญชาตโดยรฐทกวนน ไมอาจถอวาเปนอำานาจเดดขาดของรฐแตเพยงผเดยว” ความเหนศาลระหวางรฐอเมรกนวาดวยสทธมนษยชน (Inter-American Court on Human Rights) เรอง “การแกไขบทบญญตการแปลงสญชาตภายใตรฐธรรมนญประเทศคอสตารกา” ยอหนา ๓๒-๓๔ (“Amendments to the Naturalization Provision of the Constitution of Costa Rica,” paragraphs 32-34; text in 5 HRLJ 1984)

อกนยหนงคอรฐตองคำานงถงผลกระทบระหวางประเทศอนอาจเกดขนจากกฎหมายสญชาตภายในแหงรฐตน โดยเฉพาะอยางยงหากการบงคบใชกฎหมายเชนวานนอาจกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต

ตราสารสภายโรป (ECN) ซงเปนตราสารทรางขนโดยสภาแหงยโรปนน เกดขนจากการเลงเหนถงความจำาเปนในการสรางตวบทหนงเดยวทระบรวมถงพฒนาการของกฎหมายภายในประเทศและกฎหมายระหวางประเทศวาดวยสญชาต นบตงแตอนสญญากรงเฮก ค.ศ. ๑๙๓๐ ไดระบถงประเดนการขดกนแหงกฎหมายสญชาต ตราสารสภายโรปแตกตางจากสนธสญญาฉบบกอนๆ ทจดทำาขนในยโรป กลาวคอตราสารสภายโรปอนญาตใหคสมรสตางสญชาตและบตรของบคคลเหลานนสามารถถอหลายสญชาตได นอกจากนตราสาร

“บางครงฉนเกลยดตวเอง ฉนร สก เหมอนกบว า ฉนไม ใ ชมนษย เพอนๆ ของฉนสามารถใชชวตไดอยางปกต ในขณะทฉนไมสามารถทำาเชนนนได ฉนไมสามารถมรถตามความฝนของฉนได แมวาฉนมเงนทจะซอรถ รถกจะไมมวนทจะไดรบการจดทะเบยนภายใตชอของฉนเอง ฉนฝนทจะแตงงาน แตชายคนหนงไดปฏเสธฉนเพราะฉนไมไดนบวาเปนพลเมอง ฉน รสกเหมอนเปนนกโทษ เอกสารประเทศเลบานอนมคายงกวาทองเสยดวยซำา คณสามารถจายเงนเปนลานๆ แตกยงอาจไมไดมาซงเอกสาร มนเปนการยากมากสำาหรบฉนในการมองดหญงสาวชาว เลบานอนผซงถอสญชาตและมเอกสารสทธ โดยเฉพาะในกรณทพวกเขาไมใชสทธทตนไดรบตามสถานะ ทงๆ ทพวกเขาสามารถทำาได เชน เรยนหนงสอ ทำางาน เตมเตมความฝนทฉนไดแตหวงวาจะไดรบ แตไมสามารถทำาได”

Zeinab, หญงไรรฐไรสญชาตผซงอาศยในประเทศเลบานอน

16

สภายโรปยงไดครอบคลมประเดนเรองการไดมา การคงไว การสญเสย และการไดคนซงสญชาต เรองสทธตามกระบวนการยตธรรม เรองสญชาตในบรบทการสบสทธของรฐ พนธกรณทางทหาร และความรวมมอระหวางรฐภาค ตราสารฉบบดงกลาวประกอบดวยบทบญญตหลายประการทมวตถประสงคเพอปองกนการเกดขนของภาวะไรรฐไรสญชาต ตราสารสภายโรปอางถงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ในสวนของ คำานยามของบคคลไรรฐไรสญชาต ประสบการณลาสดทเกดขนในยโรปเกยวกบการสบสทธของรฐนำาสการยอมรบวาประชาชนจำานวนมากทเสยงตอการกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต เนองจากพวกเขาอาจตอง สญเสยสญชาตของตนกอนทจะไดมาซงอกสญชาตหนง การพยายามหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตอนเกดจากการสบสทธของรฐ ซงอาจเปนผลมาจากการโอนดนแดนจากรฐหนงไปเปนของอกรฐหนง การรวมรฐ การสลายรฐ หรอการแยกสวนใดสวนหนงของดนแดน สภาแหงยโรปจงไดจดทำาอนสญญาวาดวยการหลกเลยงภาวะไรรฐ ไรสญชาตอนเกยวเนองกบการสบสทธของรฐ (Convention on the Avoidance of Statelessness in relation to State Succession) อนสญญาฉบบดงกลาวซงไดรบการจดทำาขนในวนท ๑๕ มนาคม ค.ศ. ๒๐๐๖ นน ประกอบดวยหลกเกณฑเฉพาะทวาดวยเรองสญชาตในกรณทเกยวเนองกบการสบสทธของรฐ บทบญญตทง ๒๒ ขอ ภายใตอนสญญาฉบบนไดวางแนวทางปฏบตทเปนประโยชนเกยวกบประเดนตางๆ เชน ความรบผดชอบของรฐผสบสทธและรฐทมสทธอยกอน หลกเกณฑการพสจน การหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตนบแตกำาเนด และการเอออำานวยในการไดมาซงสญชาตของบคคลไรรฐไรสญชาต

ในค.ศ. ๑๙๙๙ องคการเอกภาพแอฟรกา (Organization of African Unity) ทปจจบนคอสหภาพแอฟรกา (African Union) ไดจดทำากฎบตรแอฟรกาวาดวยสทธและสวสดการของเดก (African Charter on the Rights and Welfare of the Child) ขน โดยยดอนสญญาวาดวยสทธเดกเปนตนแบบ กฎบตรฉบบนประกอบดวยหลกการสำาคญบางประการเชนเดยวกนกบทระบในอนสญญาขางตน ซงรวมทงหลกการไมเลอกปฏบตและหลกการถอประโยชนสงสดของเดกเปนขอพจารณาอนดบแรก บทบญญต ๖ แหงกฎบตรฯ ซงเนนเรองการมชอและสญชาต รวมถงมาตรการปองกนทสำาคญเพอปองกนกรณทเดกตองตกอยในภาวะไรรฐไรสญชาต ระบวา

• เดกทกคนมสทธทจะมชอนบแตเกด

• เดกทกคนจะตองไดรบการจดทะเบยนโดยทนทหลงการเกด

• เดกทกคนมสทธทจะไดสญชาต และ

• รฐภาคแหงกฎบตรตองรบประกนวา บทบญญตแหงกฎหมายรฐธรรมนญแหงรฐตนรบรองหลกการทวาเดกจะไดรบสญชาตของรฐทตนไดถอกำาเนดขนในดนแดนแหงรฐนน หากในขณะทเดกถอกำาเนด เดกคนนนไมอาจไดรบสญชาตจากรฐอนใดตามผลแหงกฎหมายของรฐนน

กตกาวาดวยสทธเดกในศาสนาอสลาม (Covenant on the Rights of the Child in Islam) จดทำาขนโดยทประชมรฐมนตรตางประเทศแหงอสลาม ครงท ๓๒ ในเดอนมถนายน ค.ศ. ๒๐๐๕ กตกาฉบบดงกลาว ระบวา

• เดกทกคนมสทธทจะมชอนบแตเกด

• เดกทกคนมสทธทจะไดรบการจดทะเบยน

• รฐภาคแหงกตกาจะพยายามทกวถทางในการจดการแกไขปญหาภาวะไรรฐไรสญชาตสำาหรบเดกคนใดกตามทเกดในดนแดนแหงรฐตน หรอสำาหรบพลเมองแหงรฐตนทอยนอกดนแดนแหงรฐ และ

• ทารกทถกทอดทงมสทธทจะมชอ คำานำาหนา และสญชาต

17

การตรวจพสจนและการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต

เดกอพยพยายถนทไรรฐไรสญชาตนบพนๆ คนทเกดในรฐซะบาฮตางไมไดรบสญชาตมาเลเซยโดยกำาเนดและไมมเอกสารประจำาตวใดๆ เดกเหลานไมสามารถเขาโรงเรยนมาเลเซยได บอยครงทเดกๆ เหลานตองมาทำางานในตลาดแลกกบคาจางจำานวนเลกนอย ดงเชนเดกคนน ทตลาดในโคตา คนาบาล ©UNHCR/Greg Constantine, 2010

18

แมไดมความพยายามในการลดกรณภาวะไรรฐไรสญชาตไมวาจะโดยอาศยกฎหมายพลเมองแหงรฐหรอโดยการบงคบใชอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ และตราสารระหวางประเทศอนๆ UNHCR คาดวามประชาชนจำานวนนบลานๆ คนทวโลกทไมมสญชาต อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ระบนยามบคคลไรรฐไรสญชาต สนบสนนสงเสรมการไดมาซงเอกสารทางกฎหมายของบคคลเหลานน และประกนวาบคคลไรรฐไรสญชาตจะเขาถงสทธและเสรภาพขนพนฐานโดยปราศจากการเลอกปฏบต

ใครคอบคคลไรรฐไรสญชาต

อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ระบนยามบคคลไรรฐไรสญชาตวา คอ “บคคลท ไมไดรบการพจารณาใหเปนคนชาตภายใตกฎหมายของรฐใดๆ” (บทบญญต ๑) นยามดงกลาวเปนนยามตามกฎหมายเทานน โดยมไดมนยกลาวถงสทธทจะไดรบในฐานะคนชาต ทำาอยางไรจงจะไดมาซงสญชาต หรอการเขาถงสญชาตแตอยางใด การจะตดสนวาปจเจกชนไดรบการพจารณาใหเปนคนชาตภายใตกฎหมายแหงรฐนนหรอไม ตองอาศยการวเคราะหอยางระมดระวงในเรองรฐบงคบใชกฎหมายสญชาตแหงรฐตนในแตละกรณในทางปฏบตอยางไร รวมถงเรองคำาตดสนอทธรณ ตรวจสอบทบทวนซงอาจสงผลกระทบตอสถานะของปจเจกบคคลนน

ในการพสจนภาวะไรรฐไรสญชาต รฐตองพจารณาบทบญญตแหงกฎหมายสญชาตทเกยวของของรฐอนๆ ทปจเจกบคคลมจดเกาะเกยวดวย (ไมวาจะโดยการเกด ถนทอยอาศยทมมากอน รฐซงคสมรสหรอบตรเปนคนชาต รฐซงบดามารดา หรอปยาตายายของปจเจกบคคลนนเปนคนชาต) และตรวจสอบขอมลการบงคบใชบทบญญตแหงกฎหมายในทางปฏบต รวมถงขอมลใดๆ กตามเกยวกบการปฏบตตอบคคลหรอประชากรทเกยวของเหลานน หากจำาเปนหนวยงานทมอำานาจในการตดสนอาจปรกษาหารอกบรฐทเกยวของเหลานน รวมถงรองขอหลกฐานตามความจำาเปน ปจเจกบคคลเองมหนาทใหขอมลเกยวกบตนเองอยางเตมทและเปนความจรงมากทสดเทาทจะทำาได รวมถงยนหลกฐานทมตามสมควร หากไดรบการรองขอ UNHCR สามารถอำานวยความสะดวกในการปรกษาหารอกนระหวางรฐและสามารถใหขอมลทางเทคนคเกยวกบกฎหมายทเกยวของและการบงคบใชกฎหมายเหลานนในประเทศตางๆ

เอกสารทออกโดยหนวยงานรฐทรบผดชอบซงรบรองวาบคคลทเกยวของนนไมใชคนชาต โดยทวไปแลวถอเปนพยานหลกฐานทบงถงภาวะไรรฐไรสญชาตทนาเชอถอได อยางไรกตามหลกฐานดงกลาวอาจไมสามารถหาไดเสมอไป หนวยงานทเกยวของของประเทศตนกำาเนดหรอประเทศทเคยเปนถนทอยทมมากอน จงอาจปฏเสธทจะออกเอกสารซงระบวา

“ เราไมสามารถม งานปกตทำาได เราไมสามารถโยกยายได พวกเราเปรยบเสมอนดงเรอทปราศจากทาจอดเรอ นอกจากนการเขาถงการศกษาและการบรการทางสาธารณสขกเปนปญหา ผมไมสามารถเรยนจนจบมธยมตนและไมอาจเขาเรยนในวทยาลยได ผมสามารถพบแพทยไดเฉพาะในโรงพยาบาลเอกชนเทานน ไมอาจไปโรงพยาบาลรฐได”

Abdullah บคคลไรรฐไรสญชาตชาวบดนทอาศยอยในสหรฐ-อาหรบเอมเรตส

19

บคคลนนมใชคนชาต หรอหนวยงานเหลานนอาจไมตอบกลบคำารองขอเลยกได หนวยงานรฐบางแหงอาจรสกวาตนไมมหนาทรบผดชอบในการระบวาบคคลใดไมมพนธกรณทางกฎหมายเกยวกบสญชาตกบประเทศตน บทสรปในกรณทไมไดรบคำาตอบควรจะมขนเมอชวงเวลาผานไปพอสมควรแลวเทานน หากรฐมนโยบายโดยทวไปทจะไมตอบกลบคำารองขอเชนนนอยแลว การอนมานคำาตอบจากการทไมไดรบการตอบกลบเเลวถอเปนเหตผลเพยงประการเดยวนนไมอาจทำาได ในทางกลบกนในกรณทรฐตอบกลบคำารองขอดงกลาวอยางสมำาเสมอ การไมตอบกลบโดยทวไปแลวจงถอเปนการยนยนทหนกแนนวาบคคลนนไมใชคนชาต

บคคลสามารถถกกนออกจากบทบญญตแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไดหรอไม

อารมภบทแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ยนยนวาผลภยทไรรฐไรสญชาตนนอยภายใตอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ ดงนนพวกเขาจงไมอยภายใตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔

นอกจากระบคำานยามของบคคลไรรฐไรสญชาตแลว มาตรา ๑ แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ยงไดระบถงกรณทบคคลเหลานน แมอยภายใตคำานยามดงกลาว (กลาวคอ แมตามความเปนจรงบคคลเหลานนจะเปนไรรฐ ไรสญชาต) กอาจไมอยในขอบขายของการบงคบใชอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ดวยเหตผลเฉพาะบางประการ ไมวาจะเปนเพราะบคคลเหลานนไมมความจำาเปนตองอาศยการบงคบใชอนสญญา หรอเพราะบคคลเหลานนไมควรไดรบความคมครองระหวางประเทศอนเปนผลมาจากการกระทำาของบคคลเหลานนเอง กรณดงกลาวรวมถงบคคลดงตอไปน:

• “บคคลทในขณะนไดรบความคมครองหรอความชวยเหลอจากองคกรหรอหนวยงานของสหประชาชาตทนอกเหนอไปจากสำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต ตราบเทาทบคคลเหลานนยงไดรบความชวยเหลอดงกลาว”

ปจจบนหนวยงานบรรเทาทกขของสหประชาชาตและสำานกงานผลภยปาเลสไตนในตะวนออกใกล (The United Nations Relief and Works Agency for Palestinian Refugees in the Near East) เปนหนวยงานขององคการสหประชาชาตหนวยงานเดยวภายใตบทบญญตน

• “บคคลทเจาพนกงานผมอำานาจในรฐทตนพำานกอย รบรองวามสทธและหนาทเยยงผถอสญชาตของ รฐนน”

บทบญญตนหมายความวา หากบคคลไรรฐไรสญชาตมถนฐานพำานกโดยชอบดวยกฎหมายในรฐหนง และไดรบสทธมากกวาสทธทระบภายใตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ โดยเฉพาะอยางยงมสทธทางเศรษฐกจและสงคมครบถวนเทยบเทากบทคนชาตไดรบ รวมถงไดรบความคมครองจากการตองถก สงกลบหรอผลกดนออกนอกประเทศ เชนน จงไมมความจำาเปนทบคคลจะตองรองขอใชความคมครองตามอนสญญา แมวาในความเปนจรงแลวบคคลนนจะเปนไรรฐไรสญชาตกตาม

• “บคคลทไดประกอบอาชญากรรมตอสนตภาพ อาชญากรรมสงคราม หรออาชญากรรมตอมนษยชาตตามทบญญตไวในตราสารระหวางประเทศ

บคคลทไดประกอบอาชญากรรมรายแรงซงมใชอาชญากรรมการเมองนอกอาณาเขตรฐทตนมถนพำานกอยกอนทจะไดรบการอนญาตใหเขามาในรฐนน หรอ

บคคลทมความผดในการกระทำาอนเปนการขดกบวตถประสงคและหลกการของสหประชาชาต”

20

เมอใดทบคคลไมอาจนบวาเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอกตอไป

เงอนไขของการเปนบคคลไรรฐไรสญชาตสนสดลงเมอบคคลนนไดรบสญชาต

ภายใตบทแกไขรฐธรรมนญของประเทศบราซล ค.ศ. ๑๙๙๔ ระบวา เดกทเกดในตางประเทศจากบดามารดาสญชาตบราซลไมอาจไดรบสทธความเปนพลเมองบราซลได เวนแตจะกลบมาอาศยในประเทศบราซล ภาคประชาสงคมประมาณการวาภายในระยะเวลา ๑๒ ป มเดกจำานวน ๒๐๐,๐๐๐ คน ตองไรรฐไรสญชาต ตอมาในป ค.ศ. ๒๐๐๗ เมอประเทศบราซลภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ รฐสภาไดอนมตใหมการแกไขบทบญญตรฐธรรมนญโดยใหแทนทขอกำาหนดเรองถนพำานก ดวยการลงทะเบยนกบทางกงสล ซงนบวาเปนเงอนไขแรกสำาหรบการไดมาซงสทธความเปนพลเมอง ซงการปฏรปดงกลาวมผลบงคบใชยอนหลง และชวยใหเดกทไรรฐไรสญชาตจำานวนมากไดรบสทธความเปนพลเมองบราซล

เมอใดทกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตจะเปนคำาตอบทเหมาะสม

โดยทวไปแลวกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตเปนตวชวยรฐในการดำาเนนการใหบรรลตามพนธกรณทมตออนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ แมวาอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ จะระบคำานยามของบคคลไรรฐไรสญชาตไว แตกมไดกลาวในละเอยดถงกระบวนการในการพสจนวาใครเปนบคคลไรรฐไรสญชาต อยางไรกตามจะเหนไดโดยนยจากอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ วา รฐมหนาทตองพสจนความเปนบคคลไรรฐไรสญชาตภายในเขตอำานาจแหงรฐตน และใหการปฏบตทเหมาะสมแกบคคลเหลานนตามพนธกรณแหงรฐตนทมตออนสญญา

อยางไรกตาม การใชกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตนนเหมาะกบบคคลไรรฐไรสญชาตทอยในบรบทของการอพยพยายถนเทานน สำาหรบบคคลไรรฐไรสญชาตทอยใน “ประเทศตวเอง” หรอเปนประชาชน ในถนนน (in-situ) กระบวนการพจารณาตดสนเพอวตถประสงคในการไดรบสถานะเปนบคคลไรรฐไรสญชาตนนไมเหมาะสม เนองดวยความผกพนอนเหนยวแนนของบคคลนนตอประเทศดงกลาว เชน การมถนฐานพำานกอยเปนเวลานาน ทงนขนอยกบสถานการณของบคคลนนๆ ทอยในกระบวนการพจารณา รฐไดรบการแนะนำาใหบงคบใชแผนรณรงควาดวยสญชาตทเฉพาะเจาะจงหรอใชความพยายามในการพสจนสญชาตมากกวาการใชกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตสำาหรบประชากรกลมดงกลาว

กระบวนการทใชในการพจารณาวาบคคลเปนบคคลไรรฐไรสญชาตหรอไม คออะไร

มเพยงไมกรฐเทานนทไดจดทำากระบวนการเฉพาะในการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาต อยางไรกตามจำานวนรฐทใหความสนใจในการจดทำากระบวนการดงกลาวมมากขน ปญหาทวาจะจดตงกระบวนการพจารณาภาวะไรรฐไรสญชาตในรปแบบของสถาบนอยางไรนน ถอเปนดลยพนจของรฐและอาจแตกตางกนไปในแตละรฐ ไมวากระบวนการพจารณาภาวะไรรฐไรสญชาตจะตงอยทใด อยางไรกตามภายในกรอบทางกฎหมายของรฐหรอในกรอบทางการบรหารงานปกครอง สงทสำาคญคอเจาหนาทททำาการพจารณา จะตองพฒนาความเชยวชาญเกยวกบกระบวนการการพจารณาภาวะไรรฐไรสญชาต และในขณะเดยวกนตองรบประกนวาประชากรทประสบปญหาตองสามารถเขาถงกระบวนการดงกลาวได ประเดนขางตนตองอาศยการสรางความสมดลระหวางการรวมความเชยวชาญในการพจารณาภาวะไรรฐไรสญชาตไวภายในหนวยงานทรบผดชอบการบรหารงานปกครองหรอหนวยงานตลาการเฉพาะทางทมเจาหนาททไดรบการฝกอบรมและมประสบการณดำาเนนการอย ในขณะทใหปจเจกบคคลสามารถยนคำารองตอหนวยงานรฐทดำาเนนการแทนทอาจกระจายอยทวประเทศ รฐบางรฐได ปรบใชบทบญญตแหงกฎหมายทำาการแตงตงหนวยงานเฉพาะทอยในสวนของรฐบาลขนมา หนวยงานททำางานเกยวกบกบการลภย ผลภย และบคคลไรรฐไรสญชาตโดยเฉพาะ หรอกระทรวงมหาดไทย เปนตน ทจะรบผดชอบในการพจารณาและตดสนคำารองเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาต

21

สวนรฐอนๆ ทไมมบทบญญตแหงกฎหมายทเฉพาะเจาะจงไดจดใหมกระบวนการพจารณาภาวะไรรฐไรสญชาต โดยกำาหนดใหหนวยงานทางการบรหารปกครองหรอทางตลาการเปนผมหนาทในการพจารณาตดสนวาบคคลใดเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

อยางไรกตามรฐอกหลายรฐยงไมมกระบวนการเฉพาะ ในกรณเชนนบอยครงทประเดนเกยวกบภาวะไรรฐ ไรสญชาตมกเกดขนในระหวางกระบวนการพจารณาสถานะผลภย ในทสดแลวบคคลไรรฐไรสญชาตอาจจะผานกระบวนการพจารณาภายใตกรอบการพจารณาดงกลาว ซงรวมถงการไดรบความคมครองทางมนษยธรรมและความคมครองลำาดบรอง (subsidiary protection) โดยแทจรงแลวบคคลไรรฐไรสญชาตอาจตองยนคำารองขอผานชองทางของการขอลภย เนองจากไมมชองทางอนสำาหรบพวกเขา ทงนไมวารปแบบหรอสถานทในการดำาเนนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตจะเปนเชนไร หลกการรกษาความลบตอคำารองขอทยนโดยผขอลภยตองไดรบการเคารพโดยเครงครด

บางประเทศไมมกระบวนการเฉพาะเพอรบรองบคคลไรรฐไรสญชาต แตประเดนปญหาอาจเกดขนในกรณทปจเจกบคคลยนขอใบอนญาตพำานกอาศยหรอเอกสารการเดนทาง หรออาจจะพบในกรณทคำารองขอลภยถกปฏเสธและขอกลาวอางในการทจะยงคงอยในประเทศทขอลภยเกดจากมลเหตอน

ในประเทศฝรงเศส กระบวนการในการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตดำาเนนการโดยสำานกงานเพอการคมครองผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาตแหงฝรงเศส (the French Office for the Protection of Refugees and Stateless Persons; OFPRA) ซงไดรบอาณตในการใหความคมครองทางตลาการและบรหารงานปกครองแกบคคลไรรฐไรสญชาต โดยผขอความคมครองตองยนคำารองขอโดยตรงกบทางสำานกงานฯ (OFPRA)

ในประเทศฟลปปนส การพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตดำาเนนการโดยหนวยงานศนยกลางการคมครองผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาต (Refugees and Stateless Persons Protection Unit; RSPPU) ซงบรหารจดการโดยกรมยตธรรมแหงประเทศฟลปปนส (The Philippines Department of Justice) ซงคำารองเพอขอสถานะไรรฐไรสญชาตนนสามารถยนไดทหนวยงานศนยกลางฯ (RSPPU) นหรอทสำานกงานกลางหรอสำานกงานสาขาของสำานกงานตรวจคนเขาเมอง

ในสาธารณรฐมอลโดวา สำานกงานการอพยพและการลภยแหงกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยงานทรบผดชอบ ในการจดทำากระบวนการพจารณาตดสนสถานะความไรรฐไรสญชาตแบบรวมศนย คำารองขอสามารถทำาไดดวยวาจาหรอเปนลายลกษณอกษร และสามารถยนโดยบคคลทประสบปญหาเองหรอผานทางโดยหนวยงานการปกครองเฉพาะทางทอยภายใตสำานกงานการอพยพและการลภยแหงสาธารณรฐมอลโดวา

ในประเทศสเปน กฎหมายตางดาวระบวากระทรวงมหาดไทยจะทำาการรบรองสถานะความไรรฐไรสญชาตตามกระบวนการทกำาหนดตามพระราชกฤษฎกา ผยนคำารองสามารถตดตอสถานตำารวจหรอสำานกงานการลภยและผลภย (the Office for Asylum and Refugees; OAR) โดยหลงจากทขนตอนการสบสวนสอบสวนสนสดลง สำานกงานฯ จะดำาเนนการตามกระบวนการและสงคำาพจารณาตดสนพรอมดวยเหตผลไปยงกระทรวงมหาดไทย

ถงแมวาประเทศเมกซโกจะมไดจดตงกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตอยางเปนทางการขนมา ในคมอหลกเกณฑและกระบวนการเกยวกบการอพยพ ค.ศ. ๒๐๑๐ (Manual of Migratory Criteria and Procedures) ระบวาบคคลไรรฐไรสญชาตสามารถไดรบความคมครองระหวางประเทศผานระบบความคมครองเสรม (complementary protection) ของประเทศเมกซโกได แมวาคมอจะระบถงนยามของบคคลทมคณสมบตเปนบคคลไรรฐไรสญชาต แตคมอฉบบดงกลาวมไดมการระบถงการจดตงกระบวนการใดๆ ในการพจารณาตดสนเปนรายกรณ

22

เอกสารคมอวาดวยความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ไดระบแนวทางปฏบตใหกบรฐ เจาหนาท UNHCR รวมถงเจาหนาทจากหนวยงานอนๆ ใหทราบถงรปแบบในการจดตงกระบวนการพจารณาตดสนความไรรฐไรสญชาต รวมถงขอคำาถามทเกยวกบพยานหลกฐานทจะเกดขนในกระบวนการดงกลาว

พยานหลกฐานประเภทใดทจำาเปน

โดยภาวะไรรฐไรสญชาตเอง บอยครงทบคคลไมสามารถพสจนขอกลาวอางเพอใหไดมาซงสถานะบคคลไรรฐ ไรสญชาตดวยหลกฐานเอกสารสำาคญทมได บคคลจำานวนมากไมไดตระหนกถงความจำาเปนหรอไมสามารถทำาการวเคราะหในตวกฎหมายสญชาตของรฐทตนมจดเกาะเกยวอยดวยได ไมวาจะโดยการเกด การสบสายโลหต การแตงงาน หรอเปนถนพำานกประจำา นอกจากนการตดตอเจาหนาทตางประเทศเพอรองขอขอมลเฉพาะรายหรอแนวทางปฏบตทวไปเกยวกบกฎหมายสญชาตของรฐ ซงรวมถงคำาอธบายเกยวกบตวบทกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายสามารถเปนปจจยพนฐานหนงในการไดมาซงขอสรปวาบคคลนนไรรฐไรสญชาตหรอไม ในหลายๆ กรณรฐจะตอบกลบคำารองขอเชนวานเฉพาะเมอคำารองขอนนถกสงมาจากเจาหนาททางการของอกรฐหนง

กระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตจงตองคำานงถงความยากลำาบากซงมอยเปนปกตวสยในการทำาการพสจนภาวะไรรฐไรสญชาต กระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตตองอาศยความรวมมอทงสองฝายระหวางผยนคำารองและผพจารณาตดสนในการใหไดมาซงพยานหลกฐานและรวบรวมขอเทจจรง ซงเรยกกนวาภาระการพสจนรวมกน เนองดวยความยากลำาบากซงมอยเปนปกตวสยในการพสจนภาวะไรรฐ ไรสญชาต มาตรฐานของพยานหลกฐานทจำาเปนตองมกอนทจะทำาการพจารณาตดสนจงไมควรสงเกนไป ดงนนรฐจงไดรบการแนะนำาใหใชมาตรฐานการพสจนในระดบเดยวกนกบทใชในการพสจนสถานะผลภย กลาวคอภาวะไรรฐไรสญชาตจะไดรบการรบรองในกรณทสรปไดใน “ระดบสมเหตสมผล” วาบคคลนนไมไดรบการพจารณาใหเปนคนชาตภายใตกฎหมายของรฐใดๆ นอกจากน เอกสารคมอวาดวยความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ยงไดกลาวถงแนวทางปฏบตเกยวกบการใชภาระการพสจนและมาตรฐานการพสจนในกระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตอกดวย

ใครควรเปนผตดสนวาบคคลใดเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

บคคลทพรอมดวยคณสมบตผซงมความเชยวชาญในเรองภาวะไรรฐไรสญชาตและสามารถพจารณาตรวจสอบคำารองรวมถงพยานหลกฐานประกอบคำารองอยางเปนกลางและยตธรรม ควรไดรบการแตงตงในการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาต หนวยงานกลางของรฐซงรบผดชอบการพจารณาตดสนดงกลาว จะชวยลดความเสยงตอการมคำาวนจฉยทไมตรงกนได จะมประสทธภาพมากกวาในการไดมาและกระจายขอมลของประเทศตนกำาเนด และจะสามารถพฒนาความเชยวชาญของหนวยงานในประเดนเฉพาะทเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาตใหดขน ในการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตจำาเปนตองมการรวบรวมและการวเคราะหกฎหมาย ขอบงคบ และแนวปฏบตของรฐอนๆ ดวย แมวาจะไมมหนวยงานกลางของรฐทมหนาทรบผดชอบโดยเฉพาะ ผพจารณาตดสนกจะไดรบประโยชนจากความรวมมอกนระหวางเพอนรวมงานทมความรเกยวกบกฎหมายสญชาตและประเดนเรองภาวะไรรฐไรสญชาตทงภายในรฐนนเองและในรฐอนๆ

23

บคคลสามารถเขาถงกระบวนการพจารณาตดสนไดอยางไร

อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ มไดบงคบใหรฐตองอนญาตใหบคคลอยไดโดยชอบดวยกฎหมายในเวลาทคำารองเพอขอรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตของบคคลเหลานนยงอยในระหวางการพจารณาในทางปฏบตเมอบคคลอยในอาณาเขตรฐหนง การพจารณาตดสนสถานะสญชาตของบคคลนนอาจเปนหนทางเดยวในการชใหเหนถงทางออกสำาหรบพวกเขา

ในกรณทบคคลไดยนคำารองขอรบรองเปนบคคลไรรฐไรสญชาต หรอหากเจาหนาทกำาลงพยายามพจารณาตดสนวาบคคลใดไรรฐไรสญชาตหรอไม รฐจะไดรบการแนะนำาใหระงบการผลกดนบคคลดงกลาวออกจากอาณาเขตรฐตนระหวางรอผลของกระบวนการพจารณาตดสนนน

กระบวนการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตควรไดรบการบญญตไวในกฎหมายอนเปนหลกประกนซงความเปนธรรมและความโปรงใส เอกสารคมอวาดวยความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ระบถงรายการโดยละเอยดทวาดวยสทธโดยชอบดวยกฎหมายทควรไดรบการเคารพ อนไดแก

• การเขาถงการสมภาษณ

• ความชวยเหลอดานการแปลและอธบายความหมาย

• การเขาถงความชวยเหลอทางกฎหมาย

• กำาหนดเวลาในการทำาการพจารณาตดสนภาวะไรรฐไรสญชาตนบแตเวลาทไดยนคำารอง

• สทธในการไดรบทราบเหตผลแหงคำาวนจฉยเปนลายลกษณอกษร และ

• สทธในการอทธรณการปฏเสธคำารองชนตน

รฐสามารถกกขงบคคลไรรฐไรสญชาตทไมไดรบอนญาตใหอาศยอยในรฐโดยชอบดวยกฎหมาย ไดหรอไม

แมวาอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ มไดกำาหนดโดยชดแจงใหรฐตองใหสทธอยอาศยแกบคคลทไดรบพจารณาตดสนใหเปนบคคลไรรฐไรสญชาต การอนญาตใหสทธดงกลาวเปนการทำาตามวตถประสงคและเปาหมายแหงอนสญญา บคคลไรรฐไรสญชาตทไมมสทธอยในประเทศโดยชอบดวยกฎหมาย โดยปกตแลวไมควรถกกกขง บคคลไรรฐไรสญชาตมกไมมเอกสารประจำาตว เชน บตรประจำาตวประชาชนหรอหนงสอเดนทาง แมวามการระบประเทศทมถนพำานกอาศยอยกอนแลวกตาม บอยครงทประเทศนนจะไมยอมรบใหบคคลนนกลบเขาประเทศโดยทนท ในสถานการณเชนวานการกกขงควรไดรบการหลกเลยงและถกใชเปนหนทางสดทาย หากเปนทชดเจนวาทมาทไปมาจากบทบญญตกฎหมายแหงรฐซงสอดคลองกบกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ ทางเลอกอนทนอกเหนอจากการกกขงควรไดรบการพจารณากอน เวนเสยแตวามหลกฐานบงชวาทางเลอกอนนนไมใชสงทเหมาะสมสำาหรบบคคลดงกลาว

บคคลไรรฐไรสญชาตทไมไดรบอนญาตใหอยไดโดยชอบดวยกฎหมายควรถกกกขงหลงจากทไดทำาการพจารณาทางเลอกอนทเปนไปไดแลวเทานน ในการตดสนกกขงอนถอวาเปนขอยกเวนนน เจาหนาทควรพจารณาวาการกกขงนนสมเหตสมผลและเหมาะสมกบวตถประสงคทตงไวหรอไม หากทายทสดเหนวามความจำาเปนการกกขงควรตงอยบนพนฐานของการไมเลอกปฏบตและเปนไปตามบทบญญตแหงกฎหมายภายใน หากเปนไปไดควรมการระบระยะเวลากกขงสงสดและใหมการทบทวนกระบวนการทางตลาการเปนชวงๆ ตามกำาหนดเวลาดวย

24

คณะทำางานวาดวยการกกขงตามอำาเภอใจ

คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงสหประชาชาตไดแถลงดวยความกงวลถงการเพมขนของการกกขงตามอำาเภอใจตงแตป ค.ศ. ๑๙๘๕ คณะกรรมการฯ ไดรองขอใหคณะอนกรรมการวาดวยการปองกนการเลอกปฏบตและการคมครองชนกลมนอยศกษาถงปญหาดงกลาว และยนขอเสนอแนะเพอใหการกระทำา ดงกลาวลดลง ในขณะเดยวกนนปญหาเกยวกบการประกนสทธของบคคลทถกพรากไปซงเสรภาพกไดรบการรบรองโดยหลกการในการคมครองบคคลทอยภายใตการกกขงหรอการจำาคกทกรปแบบซงจดทำาโดยสมชชาใหญแหงสหประชาชาตในเดอนธนวาคม ค.ศ. ๑๙๘๘ ตอมาในป ค.ศ. ๑๙๙๐ เพอเปนการดำาเนนการตามขอเสนอแนะซงทำาขนในรายงานของคณะอนกรรมการฯ ทกลาวถงขางตน คณะกรรมการสทธมนษยชนจงจดตงคณะทำางานวาดวยการกกขงตามอำาเภอใจขน ซงตอมาคณะทำางานฯ นไดจดทำาหลกการเกยวกบการคมขงและการกกขง ดงตอไปน

หลกการท ๑

ผขอลภยหรอผยายถน เมอถกคมขงเพอทำาการสอบสวนทชายแดนหรอภายในอาณาเขตแหงรฐอนเนองมาจากขอหาการเขาเมองโดยผดกฎหมาย ตองไดรบการแจงอยางนอยโดยทางวาจาและในภาษาทบคคลนนเขาใจได ถงสภาพการณและสาเหตแหงการถกปฏเสธการเขาประเทศทชายแดนนนหรอการอนญาตใหพำานกอาศยโดยชวคราวในอาณาเขตรฐซงไดรบการพจารณาเปนรายกรณไป

หลกการท ๒

ผขอลภยหรอผยายถนใดกตาม ในขณะอยในการคมขงตองมโอกาสในการสอสารกบโลกภายนอก ไมวาจะโดยทางโทรศพท โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส รวมถงโอกาสในการตดตอทนายความ ผแทนกงสล และญาต

หลกการท ๓

ผขอลภยหรอผยายถนใดกตามทถกคมขง ตองไดรบการนำาตวเขาสหนวยงานทางตลาการหรอหนวยงานรฐโดยเรว

หลกการท ๔

ผขอลภยหรอผยายถนใดกตามเมอถกคมขง ตองลงลายมอชอในทะเบยนทระบหมายเลข หรอไดรบการรบประกนในการแสดงอตลกษณของบคคลนน เหตแหงการคมขงและเจาหนาทผมอำานาจทตดสนใชมาตรการนน รวมถงเวลาและวนททรบตวเขามาในการคมขงและปลอยตวจากการคมขง

หลกการท ๕

ผขอลภยหรอผยายถนใดกตาม หลงจากทเขามาในศนยสำาหรบการคมขงแลวตองไดรบการแจงถงกฎระเบยบภายใน และในกรณทเหมาะสมตองไดรบการแจงถงกฎระเบยบทใชบงคบ และความเปนไปไดทบคคลนนอาจถกขงเดยวโดยถกตดขาดการตดตอ (incommunicado) รวมถงหลกประกนสทธในมาตรการดงกลาว

หลกการท ๖

การพจารณาตดสนตองกระทำาโดยองคกรทมอำานาจอยางเหมาะสมพรอมดวยระดบความรบผดชอบทเพยงพอและตองตงอยบนฐานของหลกนตธรรมตามบทบญญตแหงกฎหมาย

25

หลกการท ๗

ระยะเวลาสงสดในการคมขงควรไดรบการระบไวในกฎหมาย และไมวาในกรณใดกตามการคมขงโดยไมมกำาหนดหรอเปนระยะเวลานานเกนควรไมอาจกระทำาได

หลกการท ๘

การประกาศแจงถงมาตรการการคมขงตองทำาเปนลายลกษณอกษรในภาษาทผขอลภยหรอผยายถนเขาใจโดยระบถงเหตผลในการบงคบใชมาตรการนน อกทงประกาศตองระบถงเงอนไขทผขอลภยหรอผยายถนสามารถยนขอตอหนวยงานทางตลาการเพอการเยยวยาได โดยหนวยงานควรพจารณาตดสนความโดยชอบดวยกฎหมายโดยเรว และในกรณทเหมาะสมใหมคำาสงปลอยตวบคคลนน

หลกการท ๙

การคมขงตองเกดขนในสถานทสาธารณะซงมขนเพอวตถประสงคดงกลาวโดยเฉพาะเพอเหตผลในทางปฏบต หากไมอาจเปนไปไดผขอลภยหรอผยายถนตองถกคมขงในสถานททแยกจากทคมขงบคคลทถกจำาคกตามกฎหมายอาญา

หลกการท ๑๐

สำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต (UNHCR) คณะกรรมการกาชาดสากล และในกรณท เหมาะสม องคกรเอกชน ตองไดรบอนญาตในการเขาถงสถานทคมขง

สทธและหนาทของบคคลทไดรบการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตมอะไรบาง

สทธมนษยชนพนฐานบางประการทบงคบใชกบบคคลทกคนทอยในเขตอำานาจรฐหนงๆ โดยไมคำานงถงสถานะหรอประเภทของสทธในการพำานกอาศย สทธดงกลาวไดแกการหามทรมานและหลกการไมเลอกปฏบต เปนตน โดยแทจรงแลวอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ระบวาบทบญญตแหงอนสญญาตองบงคบใชกบบคคลไรรฐไรสญชาต “โดยปราศจากการเลอกปฏบตทางเชอชาต ศาสนา หรอประเทศตนกำาเนด” (บทบญญต ๓)

บคคลไรรฐไรสญชาตทกคนมหนาททจะตองปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบแหงประเทศทตนอาศยอย (บทบญญต ๒) หากบคคลเหลานปฏบตตามหนาทขางตนแลวนน บทบญญต ๗ (๑) แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไดกำาหนดไวซงความคมครองพนฐานทบคคลไรรฐไรสญชาตพงไดรบ โดยมเงอนไขวา เวนแตในกรณทอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ บงชถงการปฏบตทดกวา “รฐภาคตองปฏบตตอบคคลไรรฐไรสญชาตเชนเดยวกนกบทปฏบตตอบคคลตางดาวโดยทวไป”

สำาหรบสทธสวนใหญทระบไวในอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ นน บคคลไรรฐไรสญชาตควรไดรบการเขาถงสทธและประโยชนตางๆ อยางนอยทสดในระดบเดยวกนกบทมไวแกบคคลตางดาว โดยเฉพาะอยางยงการจางงานทมรายได (บทบญญต ๑๗ ๑๘ และ ๑๙) ทอยอาศย (บทบญญต ๒๑) และเสรภาพในการเดนทาง (บทบญญต ๒๖) สำาหรบสทธเฉพาะอนๆ รฐภาคตองปฏบตตอบคคลไรรฐไรสญชาตทอาศยอยในอาณาเขตรฐตนโดยชอบดวยกฎหมายในระดบมาตรฐานเดยวกนกบทปฏบตตอคนชาตแหงรฐตน โดยเฉพาะอยางยงเสรภาพในการประกอบพธกรรมทางศาสนา (บทบญญต ๔) สทธในศลปกรรมและทรพยสนทางอตสาหกรรม (บทบญญต ๑๔) การศกษาขนพนฐาน (บทบญญต ๒๒) การบรรเทาทกขสาธารณะ (บทบญญต ๒๓) และกฎหมายแรงงานและประกนสงคม (บทบญญต ๒๔)

26

เอกสารคมอวาดวยความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต โดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) มจดมงหมายเพอชวยเหลอรฐในการรบประกนวาบคคลไรรฐไรสญชาตจะไดรบการปฏบตตามมาตรฐานทกำาหนดไวภายใตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และกฎหมายสทธมนษยชนระหวางประเทศ

บคคลทไดรบการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตมสทธในเอกสารประจำาตวและเอกสารการ เดนทางหรอไม

อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ระบวา รฐภาคตองออกเอกสารประจำาตวใหแกบคคลไรรฐไรสญชาตในอาณาเขตแหงรฐตน ผซงไมมเอกสารการเดนทางทมผลใชไดตามกฎหมาย บทบญญต ๒๘ ระบวา รฐภาคตองออกเอกสารการเดนทางใหแกบคคลไรรฐไรสญชาตทอาศยอยในอาณาเขตแหงรฐตนโดยชอบดวยกฎหมาย เวนแตจะมเหตผลทนาเชอถอวาดวยความมนคงของรฐหรอความสงบเรยบรอยของประชาชนโตแยงเปนอน

การออกเอกสารการเดนทางมไดถอเปนการใหสญชาตโดยปรยาย และไมไดทำาใหสถานะของปจเจกบคคลนนเปลยนแปลงแตอยางใด

ในวรรคทสองของบทบญญต ๒๘ เชญชวนใหรฐภาคออกเอกสารการเดนทางใหแกบคคลไรรฐไรสญชาตใดๆ ทอยในอาณาเขตแหงรฐตน แมวาบคคลเหลานนจะมไดเปนผมถนทอยอาศยโดยชอบดวยกฎหมายกตาม รฐไดรบการรองขอใหพจารณาออกเอกสารการเดนทางตามอนสญญาแกบคคลไรรฐไรสญชาตทอยในอาณาเขตแหงรฐตน และไมอาจไดรบเอกสารการเดนทางจากประเทศทพวกเขามถนพำานกอาศยโดยชอบดวยกฎหมาย บทบญญตขางตนมความสำาคญอยางยง เนองดวยบคคลไรรฐไรสญชาตจำานวนมากอาจไมมถนพำานกอาศย โดยชอบดวยกฎหมาย เอกสารการเดนทางนอกจากจะชวยตรวจพสจนอตลกษณของบคคลไรรฐไรสญชาตแลว ยงอนญาตใหบคคลนนหาทางเขารฐทเหมาะสมไดอกดวย

เอกสารการเดนทางมความสำาคญอยางยงตอบคคลไรรฐไรสญชาตในการใหความสะดวกในการเดนทางไปยงประเทศอนๆ เพอการศกษา การจางงาน การบรการสาธารณสข และการตงถนฐานใหมตามตารางทายอนสญญา รฐภาคแตละรฐตกลงรบรองความสมบรณทางกฎหมายของเอกสารการเดนทางทออกโดยรฐภาคอน UNHCR สามารถใหคำาแนะนำาทางดานเทคนคเกยวกบการออกเอกสารเหลานได รฐภาคแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ตองออกเอกสารการเดนทางตามอนสญญาทสามารถอานไดโดยเครองมอทมมาตรฐานและรายละเอยดทระบไวในองคการการบนพลเรอนระหวางประเทศ/ แนวทางปฏบตในการออกเอกสารตามอนสญญาทสามารถอานไดโดยเครองมอแกผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR Guide for Issuing Machine Readable Convention Documents for Refugees and Stateless Persons)

รฐสามารถขบไลบคคลทไดรบการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตออกจากรฐไดหรอไม

ภายใตเงอนไขแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ บคคลไรรฐไรสญชาตทอยในประเทศโดยชอบดวยกฎหมายจะไมถกขบออกจากประเทศ เวนแตดวยเหตผลทางดานความมนคงของรฐหรอความสงบเรยบรอยของประชาชน การขบไลอยภายใตความคมครองตามกระบวนการอนควรแหงกฎหมาย เวนแตมเหตผลทนาเชอถอวาดวยความมนคงของรฐ

ดงนนจงควรมหลกประกนตามกระบวนการเพอใหโอกาสบคคลไรรฐไรสญชาตในการตอบคำาถามและยน หลกฐานทเกยวของกบขอกลาวหา ในการมทปรกษากฎหมาย และในการมสทธยนอทธรณ

27

บทสงทายของอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ชใหเหนวาหลกการหามผลกดนกลบ (non-refoulement) เปนหลกการทไดรบการยอมรบโดยทวไป หลกการหามผลกดนกลบ (non-refoulement) ซงคอหลกการวาดวยการไมสงกลบบคคลไปยงอาณาเขตทบคคลนนจะเสยงตอการถกประหตประหาร ไดรบการระบไวในบทบญญตแหงสนธสญญาระหวางประเทศหลายฉบบ ไดแก บทบญญต ๓๓ แหงอนสญญาผลภย ค.ศ. ๑๙๕๑ บทบญญต ๓ แหงอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการทรมานและการปฏบตหรอการลงโทษอนทโหดราย ไรมนษยธรรมหรอทยำายศกดศร และทกลาวโดยนยในบทบญญต ๗ แหงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและ สทธทางการเมอง รวมถงในตราสารวาดวยสทธมนษยชนระดบภมภาคหลายฉบบ

เนองจากการหามผลกดนกลบไดรบการยอมรบใหเปนหลกกฎหมายระหวางประเทศอยแลว ผรางอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ จงเหนวาไมมความจำาเปนทจะตองระบหลกการดงกลาวลงในบทบญญตแหงอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐอก

ในกรณททายทสดมคำาตดสนใหผลกดนกลบ อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ เรยกรองใหรฐใหเวลาทเพยงพอแกบคคลนนในการไดรบอนญาตใหเขาไปยงอกประเทศหนง

กระบวนการแปลงสญชาตแบบใดทควรมสำาหรบบคคลทไดรบการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาต

รฐภาคแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไดรบการเรยกรองใหอำานวยความสะดวกมากทสดเทาทจะเปนไปไดแกบคคลไรรฐไรสญชาตในการผสมกลมกลนและแปลงสญชาต (คำาวา “การผสมกลมกลน” ในทน มไดหมายถงการ สญเสยซงอตลกษณเฉพาะของบคคลนน แตหมายถงการผสมผสานเขาสวถชวตความเปนอยทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของประเทศนน) โดยเฉพาะอยางยงรฐเหลานนตองพยายามทกวถทางเพอใหกระบวนการแปลงสญชาตเปนไปอยางรวดเรว รวมถงโดยลดคาธรรมเนยมและคาใชจายอนๆ เมอใดกตามทเปนไปได

ในสหราชอาณาจกร บคคลไรรฐไรสญชาตสามารถเขาถงกระบวนการแปลงสญชาตททางรฐจดบรการความสะดวกไวให ซงในทางปฏบตหมายถง การลดขอกำาหนดเรองถนพำานกอาศย (สามปแทนทจะเปนหาป ดงเชนกรณคนตางดาวทมใชคนไรรฐไรสญชาต) และขอยกเวนบททดสอบทางภาษาและความเปนพลเมอง

บางประเทศไดระบลดระยะเวลาในเรองถนพำานกอาศยทางกฎหมายสำาหรบกรณผลภยและบคคลไรรฐไรสญชาตทตองการยนคำารองขอแปลงสญชาตไวในกฎหมายสญชาตแหงรฐ

สภายโรป (ECN) พฒนาสานตอขอเสนอแนะดงกลาวดวยการรองขอใหกฎหมายภายในประเทศระบถง หลกเกณฑททำาใหคนตางดาวทเปนผมถนทอยโดยชอบดวยกฎหมายและเปนประจำาในอาณาเขตแหงรฐสามารถแปลงสญชาตได นอกจากนสภายโรป (ECN) ยงไดจำากดขอกำาหนดเรองถนพำานกอาศยไวสงสดทระยะเวลา ๑๐ ป กอนทปจเจกบคคลจะมสทธในการยนคำารองขอแปลงสญชาต สภายโรป (ECN) ยงกระตนใหรฐตางๆ พจารณาใชกระบวนการแปลงสญชาตทรวดเรวยงขนสำาหรบกรณบคคลไรรฐไรสญชาตและผลภยทไดรบการรบรองสถานะแลว

วธทดทสดในการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาตคออะไร

วธทมประสทธผลทสดในการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต คอการรางบทบญญตแหงกฎหมายใหการเกดขนของสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตไมอาจเปนไปไดเลยตงแตแรก (ดหวขอ “การปองกนภาวะไรรฐไรสญชาต” สำาหรบการอภปรายฉบบเตมวาดวยอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ และมาตรการทเกยวของทรฐสามารถนำามาใชเพอลดหรอขจดภาวะไรรฐไรสญชาต)

28

อยางไรกตามจนกวาภาวะไรรฐไรสญชาตจะถกขจดไป บคคลทไดรบการรบรองสถานะบคคลไรรฐไรสญชาตตองไดรบความคมครอง การภาคยานวตและบงคบใชอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และจดทำากฎหมายทจะใชบงคบจะรบประกนไดวาสทธและหนาทของบคคลไรรฐไรสญชาตจะไดรบการเคารพ

ดงทอภปรายขางตน อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไมไดเปลยนแปลงสญชาตของบคคล หรอบงคบใหรฐตองยอมรบบคคลไรรฐไรสญชาตทไมเปนผลภยเขามาในอาณาเขตแหงรฐตนแตอยางใด การบงคบใชบทบญญตแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ไมถอเปนการใหสญชาต เมอใดกตามทเปนไปไดรฐควรใหความสะดวกในการผสมกลมกลนและแปลงสญชาตของบคคลไรรฐไรสญชาตทอาศยอยในอาณาเขตแหงรฐตนโดยผานกระบวนการทางกฎหมายและแนวปฏบตวาดวยสญชาต สำาหรบสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตในวงกวาง หลกเกณฑในการพจารณาเรองสญชาตอาจมการปรบเปลยนเพอใหบคคลทกคนทมถนพำานกอาศยในอาณาเขตรฐไดรบการพจารณาเปนคนชาต หากคนเหลานนเกดในดนแดนรฐ (หรอไดอาศยอยในดนแดนรฐ) กอนวนทกำาหนด หรอสบสายโลหตจากบคคลเหลานน

ครกซสถานไดจดทำาการปฏรปโดยละเอยดในป ค.ศ. ๒๐๐๗ ซงทำาใหบคคลไรรฐไรสญชาตนบพนๆ คนไดรบสญชาต มประชาชนโดยประมาณ ๔๐,๐๐๐ คนทอาศยอยในครกซสถานโดยปราศจากความเปนพลเมองมายาวนานกวาทศวรรษหลงจากการแยกตวเปนอสระของประเทศ ซงจำานวนสวนใหญของคนเหลานเปนชนกลมนอยทอพยพมาจากภมภาคอนๆ แหงอดตสหภาพโซเวยต และไมไดรบความเปน พลเมองครกซหรอความเปนพลเมองของรฐผสบสทธอนจากอดตสหภาพโซเวยตโดยอตโนมต กฎหมายป ค.ศ. ๒๐๐๗ รบรองความเปนพลเมองของอดตพลเมองโซเวยตทกคนทไรรฐไรสญชาตและไดอาศยอยในครกซสถานเปนระยะเวลาหาปขนไป

ในบางกรณ บคคลไรรฐไรสญชาตไมสามารถมสถานะโดยชอบดวยกฎหมายในประเทศทตนอาศยอยได ในกรณเชนนการไปตงถนฐานใหมในอกประเทศหนงอาจเปนทางออกทเหมาะสมสำาหรบบคคลเหลาน แมวาหลกเกณฑของรฐในการตงถนฐานใหมโดยทวไปไมครอบคลมสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาต (การตงถนฐานใหมมกใชกบกรณผลภยมากกวา) คณะกรรมาธการบรหาร UNHCR ไดเรยกรองใหรฐขยายหลกเกณฑเพอใหรวมถงกรณบคคลไรรฐไรสญชาตดวย โดยในบทสรปท ๙๕ (ค.ศ. ๒๐๐๓)คณะกรรมาธการบรหารฯ

“กระตนใหรฐรวมมอกบ UNHCR ในการหาวธการแกไขจดการกบกรณภาวะไรรฐไรสญชาต และพจารณาถงความเปนไปไดในการใหสถานทตงถนฐานใหม ในกรณทสถานการณของบคคลไรรฐไรสญชาตไมอาจไดรบการจดการแกไขในประเทศผรบปจจบนหรอประเทศทมถนพำานกเปนประจำาเดมและยงคงไมมนคงปลอดภย...”

UNHCR สามารถใหคำาแนะนำาและความชวยเหลอแกรฐทงในเรองการตงถนฐานในรฐผรบและการตงถนฐานใหมของบคคลไรรฐไรสญชาต

29

การปองกนภาวะไรรฐไรสญชาต

เดกๆ สวนใหญทบาเตย (เรอกสวนในเขตชมชนแออด) ไรรฐไรสญชาตและไมมสทธเขาถงสทธขนพนฐาน ชาวโดมนกนนบพนๆ คนซงสวนใหญเปนคนเชอสายเฮต ถกเพกถอนสญชาตของพวกเขาอนเปนผลมาจากคำาตดสนของศาลรฐธรรมนญ ป ค.ศ. ๒๐๑๓©UNHCR/Greg Constantine, 2011

30

ภาวะไรรฐไรสญชาตอาจเปนผลมาจากสภาวการณทหลากหลาย สาเหตหลกของภาวะไรรฐไรสญชาต บางประการ รวมถงขนตอนในทางปฏบตทรฐสามารถกระทำาไดเพอหลกเลยงสภาวการณเหลาน โดยเฉพาะอยางยงเมอมการพจารณาทบทวนกฎหมายสญชาต ไดรบการอภปรายไวดงตอไปน

สาเหตอนเกยวเนองกบการเลอกปฏบตหรอการเพกถอน

สญชาตตามอำาเภอใจ การเลอกปฏบต

หนงในขอจำากดหลกทมตอดลยพนจของรฐในการใหหรอปฏเสธสญชาต กคอการตอตานการเลอกปฏบตทางเชอชาต หลกการนสะทอนอยในอนสญญาระหวางประเทศวาดวยการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตในทก รปแบบ (CERD) และในตราสารอนๆ อกมากมาย ในคำาแนะนำาทวไปวาดวยการเลอกปฏบตตอคนทมใชพลเมอง ณ วนท ๑ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๔ คณะกรรมาธการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาตแหงสหประชาชาต กลาวไววา

“การเพกถอนความเปนพลเมองดวยเหตแหงเชอชาต สผว การสบสายโลหต หรอแหลงกำาเนดแหงชาตหรอเผาพนธ เปนการละเมดพนธกรณแหงรฐในการประกนการมสทธในสญชาตอยางไมเลอกปฏบต”

อยางไรกตามบางครงปจเจกบคคลไมสามารถไดมาซงสญชาตแหงรฐหนง ทงๆ ทมจดเกาะเกยวอยางเหนยวแนนกบรฐนน จดเกาะเกยวซงสำาหรบบคคลอนๆ นนเพยงพอแลวตอการนำาสการใหสทธความเปนพลเมอง บคคล ไรรฐไรสญชาตสวนใหญทวโลกเปนสวนหนงของชนกลมนอยทางเผาพนธ ศาสนา หรอภาษา การเลอกปฏบตอนมฐานมาจากเชอชาต สผว เผาพนธ ศาสนา เพศ ความคดเหนทางการเมองหรอปจจยอนๆ อาจมขนทงโดยชดแจงและโดยมไดตงใจในตวบทกฎหมายหรอในการบงคบใชกฎหมายนน ตวกฎหมายอาจถอวาเปนการเลอกปฏบตได หากประกอบดวยถอยคำาทเปนอคตหรอหากผลของการบงคบใชกฎหมายนนเปนการเลอกปฏบต

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว:

• ประกนวาหลกการไมเลอกปฏบตเกยวกบสญชาตไดรบการรบรองไวในรฐธรรมนญและกฎหมายวาดวยสญชาต และประกนโดยผานคำาตดสนทางปกครองและทางตลาการวาหลกการดงกลาวไดรบการบงคบใชในทางปฏบต

• รฐตองนำามาตรการทเหมาะสมทกมาตรการมาใชทงภายในรฐและโดยความรวมมอกบรฐอน เพอประกนวาเดกทกคนมสญชาตเมอเกด ดงนนไมวาจะเปนเดกทเกดโดยบดามารดาทสมรสกน เดกทเกดนอกสมรส และเดกทเกดจากบดามารดาทเปนบคคลไรรฐไรสญชาต ลวนมสทธในสญชาตอยางเทาเทยมกนภายใตกฎหมายระหวางประเทศ

• อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (CEDAW) พยายามทจะใหสทธทเทาเทยมกนกบบรษแกสตร ในการไดมา เปลยนแปลง หรอคงไวซงสญชาต ตามหลกการทระบไวในอนสญญาฉบบน สถานะทางสญชาตของสามไมควรเปลยนสญชาตของภรยาโดยอตโนมตไปดวย อนจะทำาใหหญงนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาตหรอบงคบหญงนนใหถอสญชาตของสาม

31

การเพกถอนและการปฏเสธความเปนพลเมอง

ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (UDHR) ระบวา บคคลจะไมถกเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจ อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ และตราสารสภายโรป (ECN) จำากดความเปนไปไดไวอยางเครงครดในการทรฐจะเรมกระบวนการสญเสยความเปนพลเมอง การสญเสยความเปนพลเมองกรณใดกตามตองมหลกประกนทางกระบวนการอยางเตมทและไมควรกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต

การเพกถอนสญชาตเกดขนเมอรฐเพกถอนความเปนพลเมองจากปจเจกบคคลหรอกลมคน โดยทวไปเนองดวยเพราะรฐกำาลงกระทำาการอนเกยวพนกบการเลอกปฏบต มบคคลไรรฐไรสญชาตทวโลกจำานวนมากทถกเพกถอนสญชาตของพวกเขาตามอำาเภอใจ

เพอหลกเลยงปญหาเหลาน

• หลกการพนฐานของกฎหมายระหวางประเทศ คอ บคคลไมควรถกเพกถอนสญชาต หากการเพกถอนเชนวานนกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต

• อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ระบถงขอยกเวนซงหลกการขางตน ดงตอไปน - สญชาตไดมาโดยการแถลงขอความอนเปนเทจหรอการหลอกลวง - การสญเสยไปซงสญชาตภายหลงจากการมถนพำานกอาศยในตางแดน (ดดานบน) - การกระทำาอนขดกบหนาทตอความจงรกภกด ไมวาจะเปนการฝาฝนขอหามทชดแจงในการ

รบใชรฐอน หรอโดยการกระทำาสวนบคคลอนเปนผลเสยตอประโยชนสำาคญแหงรฐอยางรายแรง (เฉพาะหากการกระทำาเหลานถกระบไวในกฎหมาย ณ เวลาทลงนามอนสญญาฉบบดงกลาว) หรอ

- คำาสตยปฏญาณหรอคำาประกาศอยางเปนทางการซงความสวามภกดตอรฐอน หรอการปฏเสธยกเลกความสวามภกดตอรฐนน (เฉพาะหากถกระบไวในกฎหมาย ณ เวลาทลงนามอนสญญาฉบบดงกลาว)

ในป ค.ศ. ๑๙๘๐ ชาวเครดเฟล ซงสวนใหญเปนชนกลมนอยนกายชอะฮทอาศยอยในบางเขตของประเทศอรกถกเพกถอนความเปนพลเมองอรกโดยพระราชกฤษฎกาทออกโดยซดดม ฮสเซน ทรพยสนของบคคลเหลานถกยดและพวกเขาจำานวนมากถกเนรเทศไปประเทศอหรานทซงพวกเขาอาศยอยในคายในฐานะผลภย รฐธรรมนญแหงประเทศอรก ค.ศ. ๒๐๐๕ และกฎหมายสญชาตแหงประเทศอรก ค.ศ. ๒๐๐๖ ไดยกเลกพระราชกฤษฎกาทออกมากอนหนานนซงไดเพกถอนสญชาตชาวเครดเฟล โดยระบวาบคคลทกคนทถกเพกถอนสญชาตอรกโดยรฐบาลทแลว สามารถไดสญชาตกลบคนมา นบแตนนเปนตนมาประชากรเกอบ ๑๐๐,๐๐๐ คนไดสญชาตอรกของพวกเขากลบคนมา

รฐภาคอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ อาจเพกถอนสญชาตของปจเจกบคคลบนพนฐานทกลาวขางตนได เฉพาะหากพนฐานเหลานนไดถกระบไวเปนการเฉพาะเจาะจง ณ เวลาทมการลงนาม ใหสตยาบน หรอภาคยานวต และหากเปนไปตามกฎหมายและมหลกประกนทางกระบวนการอยางเตมท เชน สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม รฐภาคไมอาจเพกถอนสญชาตของบคคลหรอกลมบคคลใด ดวยสาเหตแหงเชอชาต เผาพนธ ศาสนา หรอการเมอง

• ตราสารสภายโรป (ECN) จำากดความสามารถของรฐในการเพกถอนความเปนพลเมองของบคคล ไกลไปกวานน หากการเพกถอนกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต ตามตราสารสภายโรป (ECN) นน การเพกถอนความเปนพลเมองกระทำาไดโดยชอบเฉพาะกรณทการไดมาซงสญชาตเกดจากการหลอกลวงหรอการแถลงขอความอนเปนเทจเทานน อยางไรกตามหากการเพกถอนความเปนพลเมองมไดกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต รฐสามารถเพกถอนความเปนพลเมองของคนชาตตนได เนองดวย

32

- การไดมาโดยสมครใจซงสญชาตอน - การรบใชโดยสมครใจในกองกำาลงทางทหารตางชาต - กระทำาการอนเปนผลเสยตอประโยชนสำาคญแหงรฐอยางรายแรง - การไมมจดเกาะเกยวอยางแทจรงระหวางรฐและคนชาตผ ซงพำานกอาศยอยเปนประจำาใน

ตางประเทศ - ไมเปนไปตามเงอนไขเบองตนทกอใหเกดการไดมาโดยอตโนมตซงสญชาตแหงรฐ ตามทระบไวใน

กฎหมายภายใน (ใชบงคบเฉพาะกรณผเยาว) หรอ - บตรบญธรรมทไดมาหรอครอบครองสญชาตตางประเทศของบดาหรอมารดาบญธรรม หรอของทง

บดาและมารดาบญธรรม

บทบญญตทสำาคญของอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑

วาดวยการใหสญชาต (บทบญญต ๑ ๒ ๓ และ ๔)

รฐตองใหสญชาตแกบคคลผซงมจดเกาะเกยวแทจรงทางใดทางหนงกบรฐ ไมวาจะโดยการเกดหรอโดยการสบสายโลหต มเชนนนบคคลเหลานนจะเปนบคคลไรรฐไรสญชาต รฐตองใหสญชาตแกบคคล ในกรณดงตอไปน

• เมอเกด โดยผลบงคบแหงกฎหมายตอบคคลทเกดในดนแดนรฐ

• เมอถงชวงอายทกำาหนด โดยผลบงคบแหงกฎหมายภายใตเงอนไขของกฎหมายแหงรฐตอบคคลทเกดในดนแดนรฐ

• เมอยนคำารองขอ สำาหรบบคคลทเกดในดนแดนรฐ (คำารองขอสามารถยนไดในกรณดงตอไปน คำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย ไมถกพพากษาตดสนวามความผดทางอาญาตามทระบ และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคลไรรฐ ไรสญชาตอยกอนแลว)

• เมอเกด สำาหรบบตรโดยชอบดวยกฎหมายของมารดาผซงถอสญชาตของรฐทบตรถอกำาเนด

• โดยการสบสายโลหต ในกรณทบคคลนนไมอาจไดมาซงสญชาตของประเทศภาคทตนถอกำาเนดในดนแดนของประเทศนน อนเนองมาจากขอกำาหนดทางอายหรอถนทอย (ซงอาจทำาไดภายใตกรณดงตอไปน คำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอยกอนแลว)

• สำาหรบทารกทถกทอดทงและเจอในดนแดนของรฐภาคนน

• เมอเกด โดยผลบงคบแหงกฎหมายสำาหรบบคคลทถอกำาเนดนอกดนแดนรฐ หากขณะทถอกำาเนดบดาหรอมารดาถอสญชาตของรฐภาคนน และ

• เมอยนคำารองขอ ตามทระบโดยกฎหมายแหงรฐสำาหรบบคคลทถอกำาเนดนอกดนแดนรฐ หากขณะทถอกำาเนดบดาหรอมารดาถอสญชาตของรฐภาคนน (คำารองขอสามารถยนไดในกรณดงตอไปน คำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย ไมถกพพากษาตดสนวามความผดทางอาญาตามทระบ และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคล ไรรฐไรสญชาตอยกอนแลว)

33

วาดวยการสญเสยหรอการสละสญชาต (บทบญญต ๕ ๖ และ ๗)

การสญเสยหรอการสละสญชาตควรตงอยบนเงอนไขของการไดครอบครองหรอการประกนการไดมาซงสญชาตอนกอน อาจมขอยกเวนไดในกรณของบคคลทไดรบการแปลงสญชาตทอาศยอยในตางประเทศเปนระยะเวลาตามจำานวนปทกำาหนดและลมเหลวในการแสดงเจตนาทจะคงไวซงสญชาต ทงๆ ทมการแจงใหทราบถงกระบวนการขนตอนและระยะเวลาทกำาหนด บคคลทไดรบการแปลงสญชาตในกรณ ดงกลาว เปนบคคลทไดสญชาตโดยการยนขอตอรฐภาคทเกยวของ และรฐภาคนนแทจรงสามารถปฏเสธคำารองขอได การสญเสยสญชาตอาจเกดขนไดเฉพาะกรณทเปนไปตามกฎหมายและมหลกประกนทางกระบวนการอยางเตมท เชน สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมโดยศาล หรอองคกรอสระอนๆ

วาดวยการเพกถอนสญชาต (บทบญญต ๘ และ ๙)

บคคลไมควรถกเพกถอนสญชาต หากการเพกถอนนนกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต ยกเวนในกรณ

• สญชาตไดมาโดยการแถลงขอความอนเปนเทจหรอการหลอกลวง

• บคคลนนไดกระทำาการอนขดกบหนาทตอความจงรกภกด ไมวาจะเปนการฝาฝนขอหามทชดแจงในการรบใชรฐอน หรอโดยการกระทำาสวนบคคลอนเปนผลเสยตอผลประโยชนสำาคญแหงรฐนนอยางรายแรง

• บคคลไดใหคำาสตยปฏญาณหรอคำาประกาศอยางเปนทางการซงความสวามภกดตอรฐอน หรอการปฏเสธยกเลกความสวามภกดตอรฐภาคนน หรอ

• บคคลทไดรบการแปลงสญชาตไดสญเสยจดเกาะเกยวอยางแทจรงกบรฐภาคนน ทงๆ ทมการแจงใหทราบแตกยงลมเหลวในการแสดงเจตนาทจะคงไวซงสญชาตนน

รฐภาคอาจเพกถอนสญชาตของปจเจกบคคลบนฐานทกลาวขางตนได เฉพาะหากฐานเหลานนไดถกระบไวเปนการเฉพาะเจาะจง ณ เวลาทมการลงนาม ใหสตยาบนหรอภาคยานวต และหากเปนไปตามกฎหมายและมหลกประกนทางกระบวนการอยางเตมท เชน สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม รฐภาคไมอาจเพกถอนสญชาตของบคคลหรอกลมบคคลใด ดวยสาเหตแหงเชอชาต เผาพนธ ศาสนา หรอการเมอง

วาดวยการโอนดนแดน (บทบญญต ๑๐)

สนธสญญาทงหลายตองประกนวาภาวะไรรฐไรสญชาตจะไมเกดขนจากการโอนดนแดน ในกรณทไมมการลงนามในสนธสญญาใด รฐทเกยวของตองใหสญชาตแหงรฐตนแกบคคลเหลานนทหากมเชนนนแลวจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต อนเปนผลมาจากการโอนหรอไดมาซงดนแดน

วาดวยหนวยงานระหวางประเทศ (บทบญญต ๑๑)

อนสญญาฉบบนเรยกรองใหมการจดตงองคกรภายใตกรอบแหงสหประชาชาต ซงปจเจกบคคลผมสทธตามอนสญญาอาจยนคำารองเพอใหขอกลาวอางของตนไดรบพจารณา รวมถงไดรบความชวยเหลอในการเสนอขอกลาวอางตอหนวยงานทเหมาะสม สมชชาใหญไดให UNHCR ทำาหนาทน

34

วาดวยการระงบขอพพาท (บทบญญต ๑๔)

ขอพพาทระหวางรฐภาคเกยวกบการตความและการบงคบใชอนสญญาฉบบนทมอาจระงบไดดวย วธอน จะถกสงไปยงศาลยตธรรมระหวางประเทศโดยการรองขอของรฐภาคฝายหนงฝายใดแหงขอพพาท

บทสงทาย

บทสงทายแนะนำาวา บคคลซงไรรฐไรสญชาตตามขอเทจจรง (de facto) ควรไดรบการปฏบตดงเชนเปนบคคลไรรฐไรสญชาตตามกฎหมาย (de jure) เทาทจะเปนไปได เพอใหบคคลเหลานนสามารถไดมาซงสญชาตอยางมประสทธภาพ

สาเหตทางเทคนคการขดกนแหงกฎหมาย

ปญหาอาจเกดขนเมอบทบญญตแหงกฎหมายสญชาตในรฐหนงขดกบบทบญญตแหงกฎหมายสญชาตของอกรฐหนง สงผลใหปจเจกบคคลไมมสญชาตของรฐใดทงสน กฎหมายทงสองฉบบอาจไดรบการรางไวเปนอยางด แตปญหาเกดขนเมอกฎหมายดงกลาวถกบงคบใชรวมกน ตวอยางเชน รฐ ก. ซงเปนรฐทบคคลนนถอกำาเนด ใหสญชาตโดยหลกสบสายโลหต (jus sanguinis) เทานน แตบดามารดาของบคคลดงกลาวเปนคนชาตของรฐ ข. ในทางกลบกน รฐ ข. ใหสญชาตตามหลกดนแดน (jus soli) และภายใตกฎหมายสญชาตแหงรฐ เดกทเกดโดยคนชาตทอาศยอยในตางประเทศไมไดรบสญชาตในทกกรณ กรณเชนนบคคลนนยอมกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

เพอหลกเลยงปญหาเหลาน

• ดงทระบไวในอนสญญากรงเฮก ค.ศ. ๑๙๓๐ รฐแตละรฐมอำานาจพจารณาตดสนภายใตกฎหมายแหงรฐตน วาใครเปนคนชาตแหงรฐตน กฎหมายทไดรบการยอมรบโดยรฐอนๆ น ตองสอดคลองกนกบอนสญญาระหวางประเทศ จารตประเพณระหวางประเทศ และหลกกฎหมายทใชบงคบกบประเดนเรองสญชาตทไดรบการยอมรบ ดงนนรฐจงมความจำาเปนตองปรกษาหารอจากแหลงรวบรวมกฎหมายสญชาตททนสมย รวมถงควรเขาใจถงการบงคบใชกฎหมายในทางปฏบต ทงนเพอแกไขการขดกนแหงกฎหมายวาดวยสญชาต UNHCR รวบรวมกฎหมายสญชาตไวท http://www.refworld.org/statelessness.html

• อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ระบวา ตองใหสญชาต ในกรณ

- เมอเกด โดยผลบงคบแหงกฎหมายตอบคคลทเกดในดนแดนรฐ

- เมอถงชวงอายทกำาหนด โดยผลบงคบแหงกฎหมายภายใตเงอนไขของกฎหมายแหงรฐตอบคคลทเกดในดนแดนรฐ

- เมอยนคำารองขอ สำาหรบบคคลทเกดในดนแดนรฐ (คำารองขอสามารถยนไดในกรณดงตอไปนคำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย ไมถกพพากษาตดสนวามความผดทางอาญาตามทระบ และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาต อยกอนแลว)

35

- โดยการสบสายโลหต ในกรณทบคคลนนไมอาจไดมาซงสญชาตของประเทศภาคทตนถอกำาเนดในดนแดนของประเทศนน อนเนองมาจากขอกำาหนดทางอายหรอถนทอย (ซงอาจทำาไดภายใตกรณดงตอไปน คำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอยกอนแลว)

- สำาหรบทารกทถกทอดทงและเจอในดนแดนของรฐภาคนน

- เมอเกด โดยผลบงคบแหงกฎหมายสำาหรบบคคลทถอกำาเนดนอกดนแดนรฐ หากขณะทถอกำาเนดบดาหรอมารดาถอสญชาตของรฐภาคนน และ

- เมอยนคำารองขอ ตามทระบโดยกฎหมายแหงรฐสำาหรบบคคลทถอกำาเนดนอกดนแดนรฐ หากขณะทถอกำาเนดบดาหรอมารดาถอสญชาตของรฐภาคนน (คำารองขอสามารถยนไดในกรณดงตอไปน คำารองขอนนไดยนในระยะเวลาทกำาหนด เปนไปตามขอกำาหนดเฉพาะเกยวกบถนทอย ไมถกพพากษาตดสนวามความผดทางอาญาตามทระบ และ/หรอกรณทบคคลนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอยกอนแลว)

• ใหรฐใชองคประกอบทงของหลกดนแดน (jus soli) และหลกสบสายโลหต (jus sanguinis) ในบทบญญตแหงกฎหมายความเปนพลเมองแหงรฐตนในการพจารณาตดสนองคประกอบเบองตนของพลเมองแหงรฐตน รวมถงจะใหความเปนพลเมองเมอถอกำาเนดอยางไร รฐทไมยอมรบการถอสองสญชาตควรประกนวา เมอถงชวงอายหนงปจเจกบคคลหรอบดามารดาของปจเจกบคคลนน มสทธเลอกสญชาตใดสญชาตหนง

การขดกนแหงกฎหมายทเกยวของกบการสละสญชาต

รฐบางรฐมกฎหมายสญชาตทอนญาตใหปจเจกบคคลสามารถสละสญชาตของตนได โดยทยงมไดมาหรอยงมไดรบการรบรองการไดมาซงสญชาตอกสญชาตหนงกอน ในกรณเชนนมกกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต การขดกนแหงกฎหมายอาจเกดขนเมอรฐหนงจะไมอนญาตใหมการสละสญชาต จนกวาบคคลนนไดรบสญชาตอกสญชาตหนงกอน แตในขณะเดยวกนอกรฐหนงทเกยวของจะไมใหสญชาตแหงรฐตน จนกวาบคคลนนไดสละสญชาตเดมของตนกอน บางครงบคคลอาจถกบงคบใหสละความเปนพลเมองของทอนๆ กอน จงจะสามารถยนคำารองขอความเปนพลเมองแหงททตนอาศยอยได ซงทำาใหบคคลนนไรรฐไรสญชาตจนกวาจะไดรบความเปนพลเมองใหม

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• ตามอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ การสญเสยหรอการสละสญชาตควรตงอยบนเงอนไขของการครอบครองหรอการรบประกนซงการไดมาของสญชาตอกสญชาตหนงกอน

• บทบญญตแหงกฎหมายพลเมองควรระบวา พลเมองไมอาจสละสญชาตของตนโดยปราศจากการไดรบอกสญชาตหนง หรอไดรบการรบรองอยางเปนทางการและเปนลายลกษณอกษรโดยหนวยงานทเกยวของวาบคคลเหลานนจะไดรบอกสญชาตหนง

• อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ อนญาตใหมขอยกเวนกรณทการสญเสยสญชาตอาจเกดขนไดแมวาจะกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต นนคอ สำาหรบกรณบคคลทไดรบการแปลงสญชาตทอาศยอยในตางประเทศเปนระยะเวลาตามจำานวนปทกำาหนด และลมเหลวในการแสดงเจตนาทจะคงไวซงสญชาต ทงๆ ทมการแจงใหทราบถงกระบวนการขนตอนและระยะเวลาทกำาหนด บคคลทไดรบการแปลงสญชาตในกรณดงกลาว เปนบคคลทไดสญชาตโดยการยนขอตอรฐภาคทเกยวของ และรฐภาคนนแทจรงสามารถปฏเสธคำารองขอได การสญเสยสญชาตอาจเกดขนไดเฉพาะกรณทเปนไปตามกฎหมายและมหลกประกนทางกระบวนการอยางเตมท เชน สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรมโดยศาล หรอองคกรอสระอนๆ

36

• รฐบางรฐไดเสนอบทบญญตทอนญาตใหมการไดคนซงสญชาต หากปจเจกบคคลสญเสยหรอไมไดรบอกสญชาตหนง

• สำาหรบรฐทไมยอมรบการมสองสญชาตหรอหลายสญชาต บทบญญตแหงกฎหมายความเปนพลเมองตองประกนวา ขอกำาหนดในการสละอกสญชาตหนงอนเปนเงอนไขเบองตนสำาหรบการไดมาหรอคงไวซงสญชาต ตองไดรบการยกเลก หากการสละเชนวานนไมอาจทำาได ตวอยางเชน ผลภยไมควรถก คาดหวงใหกลบไปประเทศตนกำาเนดตนหรอใหตดตอเจาหนาทแหงประเทศตนกำาเนดตนเพอสละสญชาตตน เปนตน

แนวทางปฏบตทด: สหพนธรฐรสเซย

การลมสลายของอดตสหภาพโซเวยตทงใหประชาชนนบลานๆ คนตองไรรฐไรสญชาต ในสหพนธรฐรสเซยซงเปนประเทศเอกราชใหมมหลกเกณฑทระบไวภายใตกฎหมายสหพนธรฐวาดวยความเปนพลเมอง ค.ศ. ๑๙๙๑ กำาหนดเสนตายสำาหรบบคคลทอาศยอยในดนแดนของสหพนธรฐรสเซยอยางถาวร ใหสามารถไดสญชาตรสเซยได ภายใตหลกเกณฑดงกลาว ปจเจกบคคลทไมอาจพสจนวาตนถอสถานะการเปนผมถนพำานกอาศยถาวรในสหพนธรฐรสเซยไมมสทธไดสญชาตรสเซย

กอนสนสดยค ค.ศ. ๑๙๙๐ อดตพลเมองโซเวยตทอยในสหพนธรฐรสเซยจำานวนมากไมไดดำาเนนการจดการสถานะความเปนพลเมองของตนตามระเบยบในสหพนธรฐรสเซย หรอในรฐอนทตนมจดเกาะเกยวดวย บางคนไดกลายมาเปนพลเมองแหงรฐเอกราชใหมโดยอตโนมต ซงบางครงบคคลเหลานนอาจไมทราบเสยดวยซำา ในขณะทบางคนยงคงไรรฐไรสญชาตเนองดวยสถานการณสวนตวของบคคลนนทำาใหพวกเขาไมมคณสมบตในการไดสญชาตของรฐใดเลย

รฐบาลรสเซยทราบวามอดตพลเมองโซเวยตจำานวนมากทยงคงมไดรบสถานะตามกฎระเบยบในสหพนธรฐรสเซย จงไดมการปฏรปกฎหมายวาดวยความเปนพลเมอง ค.ศ. ๑๙๙๑ ฉบบดงกลาว กฎหมายฉบบใหมวาดวยความเปนพลเมองแหงสหพนธรฐรสเซยมผลบงคบใชเมอวนท ๑ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๐๒ (กฎหมายความเปนพลเมอง ค.ศ. ๒๐๐๒) และตามมาดวยบทแกไขเพมเตมในการใหความสะดวกแกการไดความเปนพลเมองสหพนธรฐรสเซยโดยอดตพลเมองโซเวยตทอาศยอยในสหพนธรฐรสเซยซงผานการพจารณาในป ค.ศ. ๒๐๐๓

บทบญญตหลกททำาใหภาวะไรรฐไรสญชาตลดลงนน เปนบทบญญตเกยวกบมาตรการชวคราวทใหความสะดวกแกการไดมาซงสญชาตรสเซยผานการแปลงสญชาตของอดตพลเมองโซเวยตบนพนฐานของ ใบอนญาตพำานกอาศยโดยชวคราวหรอถาวร กระบวนการนไดยกเวนขอกำาหนดตางๆ สำาหรบอดตพลเมองโซเวยตทอาศยอยในสหพนธรฐรสเซยและมสถานะสญชาตทไมมนคง ขอกำาหนดเชนวา ไดแก การพสจนถงถนพำานกอาศยเปนระยะเวลาตดตอกนหาป การพสจนถงวถทางในการพงตนเองทางเศรษฐกจ และความสามารถดานภาษารสเซย นอกจากนผยนคำารองขอยงไดรบการยกเวนคาธรรมเนยมในการแปลงสญชาตอกดวย ในชวงระยะเวลาหกปทมการบงคบใชกระบวนการดงกลาว ประชาชนจำานวน ๒,๖๗๙,๒๒๕ คน ไดสญชาตรสเซยผานการแปลงสญชาต ซงจำานวน ๕๗๕,๐๔๔ คน จากจำานวนดงกลาวเคยเปนบคคลไรรฐไรสญชาต กรณขางตนเปนหนงในความพยายามลดภาวะไรรฐไรสญชาตทประสบความสำาเรจมากทสดในทศวรรษทผานมา

37

ภายหลงจากการปฏรปดงกลาว ในป ค.ศ. ๒๐๑๒ รฐบาลรสเซยไดอนมตบทแกไขเพมเตมในการใหความสะดวกตอการแปลงสญชาตของบคคลทยงไรรฐไรสญชาต ทงๆ ทมการปฏรปทผานมาแลวกตาม บทแกไขเพมเตมเหลานขจดขอกำาหนดทใหผยนคำารองขอตองยนหลกฐานการจดทะเบยนทพำานกอาศย นอกจากนบทแกไขเพมเตมป ค.ศ. ๒๐๑๒ ยงไดขยายการใหความสะดวกตอการแปลงสญชาตไปยงอดตพลเมองโซเวยตทเคยไดรบหนงสอเดนทางสหพนธรฐรสเซยทตอมาถกยกเลกเนองจากคำาตดสนทออกมาวาหนงสอเดนทางดงกลาวออกโดยความผดพลาดทางการปกครอง

กฎหมายและแนวปฏบตทมผลกระทบโดยเฉพาะตอเดก

ดงทระบไวโดยทงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) และอนสญญาวาดวยสทธเดก (CRC) เดกทกคนควรไดรบการจดทะเบยนเกดโดยทนทโดยเจาหนาทของประเทศทถอกำาเนด ไมวาจะเกดทใดหรอสถานะของบดามารดาของเดกจะเปนอยางไร เดกทกคนมสทธไดสญชาต สญชาตของเดกจะไดรบการพจารณาตามกฎหมายแหงรฐทเกยวของ และรฐทงปวงตองการความชดแจงซงสถานททเดกถอกำาเนด รวมทงถกใหกำาเนดโดยใคร โดยปราศจากหลกฐานการเกด กลาวคอปราศจากการจดทะเบยนรบรองการเกด ยอมเปนการยากสำาหรบเดกในการแสดงอตลกษณของตน (รวมถงสถานทเกดและใครคอบดามารดาของตน) และทายทสดในการไดมาซงสญชาต

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• รฐควรจดใหมทรพยากรตามความจำาเปนแกหนวยงานฝายปกครองสวนทองถนทเกยวของในการประกนวาการจดทะเบยนเกดกระทำาอยางเปนระบบ ตามบทบญญต ๗ แหงอนสญญาวาดวยสทธเดก และบทบญญต ๒๔ แหงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง ควรมการรองขอความชวยเหลอสนบสนนจากประชาคมระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงองคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF) หากจำาเปน

• เมอจดทะเบยนเกด รฐควรระบกรณทมขอพพาททางสญชาตและควรใหความเปนพลเมอง ในกรณทหากมเชนนนแลว เดกคนนนจะเปนบคคลไรรฐไรสญชาต บทบญญตแหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ทเกยวของควรไดรบการระบไวในกฎหมายแหงรฐ บทบญญตเชนวานนควรไดรบการระบไวในกฎหมายภายใน แมวารฐนนจะมไดภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ กตาม

• โดยเฉพาะอยางยงรฐควรจดทำาบทบญญตวาดวยการไดสญชาตสำาหรบเดกทเกดในดนแดนแหงรฐตนซงมเชนนน เดกคนนนจะเปนบคคลไรรฐไรสญชาตเชนน จะเปนการปองกนความไรรฐไรสญชาตทจะเกดขนในกรณตวอยาง เชน เดกไมสามารถไดสญชาตของบดามารดาตางดาวได

ในหลายๆ ประเทศสตรไมไดรบอนญาตใหสงผานสญชาตไปยงบตรของตนได เชนนอาจนำาสความไรรฐไรสญชาตในกรณทบดาไรรฐไรสญชาต ไมทราบหรอไมอาจสงผานสญชาตของตนไปยงบตรนนได

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• ตามอนสญญาวาดวยสญชาตของหญงทแตงงานแลว ค.ศ. ๑๙๕๗ และอนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (CEDAW) สตรมสทธเกยวกบสญชาตของบตรของตนเทาเทยมกนกบบรษ การบงคบใชหลกการเหลานในกฎหมายภายในวาดวยสญชาต จะหลกเลยงทงการเลอกปฏบตตอสตรและโอกาสทเดกจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

• รฐควรระบบทบญญตวาดวยการไมเลอกปฏบตดวยเหตแหงเพศไวในกฎหมายความเปนพลเมองแหงรฐตน

38

ในประเทศเคนยา ในป ค.ศ. ๒๐๑๐ ไดมการจดทำารฐธรรมนญฉบบใหมขนซงนำาสการปฏรปทางกฎหมายในวงกวาง รวมถงในสวนของกฎหมายสญชาตดวย รฐธรรมนญฉบบใหมและพระราชบญญตวาดวยความเปนพลเมองและการตรวจคนเขาเมอง ระบถงมาตราการการคมครองปองกนภาวะไรรฐไรสญชาตตางๆ ทสำาคญ รวมถงบทบญญตทใหความเปนพลเมองแกทารกทถกทอดทงดวย บทบญญตดงกลาวใหความเสมอภาคเทาเทยมกนระหวางบรษและสตรในเรองเกยวกบสญชาตทงหมด

บอยครงทเดกกำาพราและเดกทถกทอดทงไมมสญชาตทแนชด นอกจากนเดกทเกดนอกสมรสกอาจถกกดกน ไมใหไดสญชาตเชนกน

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• ทารกทถกทอดทงทพบเจอในดนแดนแหงรฐใดควรไดสญชาตแหงรฐนน หลกการนไดรบการระบไวในบทบญญตแหงกฎหมายความเปนพลเมองแหงรฐจำานวนมาก รวมถงในตราสารระหวางประเทศ เกยวกบสญชาตดวย เชน อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑

• ใหบงคบใชหลกการทระบในสนธสญญาสทธมนษยชนฉบบตางๆ ทวา รฐไมควรเลอกปฏบตระหวางเดกทเกดในและนอกสมรส (กฎหมายระหวางประเทศอาจอนญาตใหมการปฏบตทแตกตางกนไดในบางกรณ)

• ผลประโยชนสงสดของเดกควรไดรบการพจารณาเปนลำาดบแรกเสมอ เมอมการพจารณาตดสนสญชาตของเดก

แนวทางปฏบตเรองการรบบตรบญธรรมของรฐบางรฐอาจกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต ตวอยางเชน หากเดกไมสามารถไดสญชาตของบดามารดาบญธรรมได

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• รฐควรระบบทบญญตไวในกฎหมายแหงรฐตนโดยประกนวา การรบบตรบญธรรมททำาขนในตางประเทศอนเปนการสอดคลองกบกฎหมายระหวางประเทศไดรบการรบรองในกฎหมายแหงรฐ อนสญญาแหงยโรปวาดวยการรบบตรบญธรรม ค.ศ. ๑๙๖๗ กระตนรฐในการใหความสะดวกแกการใหสญชาตแหงรฐตนแกบตรบญธรรม

แนวปฏบตทางปกครอง

มประเดนทางปกครองและทางกระบวนการขนตอนตางๆ มากมายเกยวกบการไดมา การไดคน การเพกถอน และการสญเสยสญชาต ถงแมวาปจเจกบคคลจะมสทธในการยนคำารองขอความเปนพลเมอง แตคาธรรมเนยมทางปกครองทสง การกำาหนดระยะเวลาเสนตายทไมสมเหตสมผล และ/หรอ การไมสามารถมเอกสารตามทกำาหนดเนองดวยเอกสารเหลานนอยในความครอบครองของรฐแหงสญชาตเดมของตน ตางๆ เหลานอาจเปนอปสรรคตอการไดสญชาตของบคคลนนได อปสรรคทคลายกนนอาจขดขวางมใหปจเจกบคคลทไดความเปนพลเมองแหงรฐมาโดยอตโนมตไดมาซงเอกสารประจำาตวซงจะเปนตวพสจนสญชาตของบคคลเหลาน เชน บตร ประจำาตวประชาชน ใบรบรองแสดงความเปนพลเมอง หรอหนงสอเดนทาง เปนตน

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• คำารองขอเกยวกบการไดมา การคงไว การสญเสย การไดคน หรอใบรบรองสญชาตควรไดรบการดำาเนนการภายในระยะเวลาทเหมาะสม กระบวนการขนตอนควรจะงายทสดเทาทจะเปนไปไดและไดรบการเผยแพรอยางทวถง

39

• การจดทะเบยนการไดมาหรอการสญเสยสญชาตโดยอตโนมต (โดยผลแหงกฎหมาย) (ex lege) เชน ในสถานการณการสบสทธของรฐสำาหรบผมถนทอยอาศยเปนประจำา ไมควรตองบงคบใหยนคำาใหการเปนลายลกษณอกษร แมวาโดยทวไปแลวรฐจะไดรบการแนะนำาใหเกบบนทกขอมลคำาตดสนเรองสญชาตเปนลายลกษณอกษรกตาม

• คาธรรมเนยมเพอการไดมา คงไว สญเสย ไดคน หรอรบรองสญชาต รวมถงเพอการพจารณาทบทวนทางปกครองหรอทางตลาการควรเปนจำานวนทเหมาะสม ขอกำาหนดเกยวกบเอกสารกควรเปนไปอยางเหมาะสมเชนเดยวกน

กฎหมายและแนวปฏบตทมผลกระทบโดยเฉพาะตอสตร

รฐบางรฐเปลยนสถานะทางสญชาตของสตรโดยอตโนมตเมอสตรนนสมรสกบคนทมใชคนชาต เชนน สตรอาจกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต หากสตรผนนมไดรบสญชาตของสามโดยอตโนมต หรอหากสามไรสญชาต

นอกจากนสตรยงอาจไรรฐไรสญชาตได หากสตรนนไดสญชาตของสามแตตอมาการสมรสไดสนสดลงและสตรนนสญเสยสญชาตอนไดมาจากการสมรส แตขณะเดยวกนสตรผนนยงมไดสญชาตเดมของตนคนโดยอตโนมต

เพอหลกเลยงปญหาเหลาน

• อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตตอสตรในทกรปแบบ (CEDAW) ใหสทธทเทาเทยมกนกบบรษแกสตรในการไดมา เปลยนแปลง หรอคงไวซงสญชาต ตามหลกการทระบไวในอนสญญาฉบบดงกลาว สถานะแหงสญชาตของสามจะไมเปลยนแปลงสญชาตของภรรยาโดยปรยาย อนจะทำาใหสตรนนเปนบคคลไรรฐไรสญชาต หรอบงคบสตรนนใหถอสญชาตของสาม

• ในรฐทสตรไมมสทธทเทาเทยมกนกบบรษ และอาจสญเสยสญชาตของตนโดยอตโนมตจากการสมรส หรอในกรณทสตรตองสละสญชาตเดมของตนเมอสมรส รฐเหลานนควรระบบทบญญตททำาใหสตร ผซงการสมรสของตนไดสนสดลง สามารถไดสญชาตเดมของตนคนโดยอตโนมตโดยผานคำาแถลงอยางงายไวในกฎหมายสญชาตแหงรฐตน

การสญเสยสญชาตโดยอตโนมต

รฐบางรฐยกเลกสญชาตของบคคลทออกจากประเทศหรออาศยอยในตางประเทศโดยอตโนมต การยกเลกสญชาตซงอาจเกดขนเพยงสองถงสามเดอนหลงจากการเดนทางออกนอกประเทศของบคคลนน มกเกยวของกบแนวปฏบตทางการปกครองทผดพลาดโดยบคคลทเกยวของมไดรบการแจงใหทราบวา ตนอาจเสยงตอการสญเสยสญชาต หากไมลงทะเบยนอยางสมำาเสมอกบเจาหนาทรฐนน หากบคคลนนเปนพลเมองจากการแปลงสญชาตซงมไดเปนผทถอกำาเนดในรฐนนหรอเปนผทไดสญชาตโดยการสบสายโลหต การลงทะเบยนอยาง สมำาเสมออาจไมเพยงพอในการประกนวาสญชาตนนจะไมถกยกเลก บอยครงทภาวะไรรฐไรสญชาตมกเปนผลโดยตรงจากแนวปฏบตดงกลาวขางตน

เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว

• บทบญญต ๗ (๓) แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ระบวา บคคลจะไมสญเสยสญชาตของตนและกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตดวยเหตแหงการเดนทางออกนอกประเทศ การอาศยอยในตางประเทศ ความลมเหลวในการลงทะเบยน หรอดวยเหตอนใดทคลายกน อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ยงไดระบถงขอยกเวนซงหลกการขางตนเกยวกบพลเมองทแปลงสญชาตทอาศยอยในตางประเทศเปนเวลาตดตอกนเกนเจดป บคคลเหลานตองแสดงความจำานงในการคงไวซงสญชาตตนกบหนวยงานทเกยวของ ตวอยางเชน โดยผานการตออายหนงสอเดนทางของตน ดงนรฐควรแจงพลเมองทแปลงสญชาตใหทราบอยางทวถง

40

เกยวกบนโยบายเชนวานนทงภายในประเทศและตางประเทศโดยผานการบรการทางกงสลแหงรฐนน

• ตราสารใหมๆ เชน ตราสารสภายโรป (ECN) ไมอนญาตใหรฐเพกถอนสญชาตของบคคลดวยเหตทบคคลนนอาศยอยเปนประจำาในตางประเทศ หากบคคลนนจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

สาเหตทเกยวกบการสบสทธของรฐการโอนดนแดนหรออำานาจอธปไตย

แมไดมการกลาวถงเพยงบางสวนเทานนในตราสารและหลกการระหวางประเทศทเฉพาะเจาะจง การโอนดนแดนหรออำานาจอธปไตยเปนสาเหตหนงของภาวะไรรฐไรสญชาตมาเปนเวลานานแลว กฎหมายและแนวปฏบตแหงรฐยอมเปลยนแปลงไปอยางหลกเลยงไมไดเมอรฐเผชญกบการเปลยนแปลงทางดนแดนหรอความเปลยนแปลงในอำานาจอธปไตย ตวอยางเชน เมอรฐไดรบเอกราชจากอำานาจอาณานคม ภายหลงจากรฐสนสดลง หากรฐสบสทธของรฐทสนสดลง หรอหากสวนหนงของรฐแยกตวตงเปนรฐใหม หนงในเหตการณเหลานอาจนำาสการใชกฎหมายหรอพระราชกฤษฎกาสญชาตฉบบใหม และ/หรอกระบวนการทางปกครองใหม ปจเจกบคคลอาจกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตไดในสถานการณดงกลาว หากบคคลเหลานนไมอาจไดมาซงสญชาตภายใตกฎหมายหรอพระราชกฤษฎกาฉบบใหมนน หรอภายใตกระบวนการทางปกครองใหม หรอหากบคคลเหลานนถกปฏเสธสญชาตอนเปนผลมาจากการตความใหมของกฎหมายหรอแนวปฏบตทใชบงคบอยกอน

เพอหลกเลยงปญหาเหลาน

• บทบญญต ๑๐ แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ ระบวา รฐภาคควรประกนวาภาวะไรรฐไรสญชาตจะไมเกดขนอนเปนผลมาจากการโอนดนแดน รฐควรลงนามในสนธสญญาทวภาคและพหภาคทระบบทบญญตในการประกนวาภาวะไรรฐไรสญชาตจะไมเกดขนอนเปนผลมาจากการโอนดงกลาว ในกรณทไมมการลงนามในสนธสญญาใด รฐควรใหสญชาตแกบคคลทหากมเชนนนแลวจะเปนบคคลไรรฐไรสญชาต

• ในทางปฏบต โดยทวไปประชากรยอมเกยวพนกบดนแดน อยางไรกตามสนธสญญาระหวางประเทศ บทบญญตแหงรฐธรรมนญและกฎหมายสญชาตบางฉบบ ยงเสนอตวเลอกสญชาตจากบรรดาสญชาตของรฐทสบสทธ

• นอกจากนสนธสญญาวาดวยการสบสทธของรฐอาจระบรวมเอาบทบญญตทใหความสำาคญกบประเดนวาการสนสดลงหรอการแยกตวของรฐมผลกระทบตอสญชาตอยางไร

• ในการตอบสนองตอความจำาเปนในการประมวลและพฒนากฎหมายระหวางประเทศวาดวยสญชาตทเกยวกบการสบสทธของรฐ คณะกรรมการกฎหมายระหวางประเทศ (ILC) แหงสหประชาชาตไดเตรยมมาตราตางๆ วาดวยหวขอทระบไวในภาคผนวกของมตทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาตท ๕๕/๑๕๓ ค.ศ. ๒๐๐๑ โดยมาตราดงกลาวระบวา

- รฐทเกยวของทงหลายควรใชมาตรการทเหมาะสมเพอทวาบคคลทเคยมสญชาตของรฐทมมากอน ณ วนทมการสบสทธของรฐจะไมกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอนเปนผลจากการสบสทธเชนวานน

- บคคลซงมถนพำานกอาศยเปนประจำาอยในดนแดนทไดรบผลกระทบจากการสบสทธของรฐไดรบการสนนษฐานวาไดสญชาตของรฐผสบสทธ ณ วนทมการสบสทธเชนวานน

41

- รฐผสบสทธไมควรใหสญชาตแหงรฐตนแกบคคลซงมถนพำานกอาศยเปนประจำาอยในรฐอน โดยขดกบเจตนารมณของบคคลนน เวนแตวา หากมเชนนนแลวบคคลนนจะกลายเปนบคคล ไรรฐไรสญชาต

- รฐตางๆ ทเกยวของควรทจะพจารณาถงเจตนารมณของบคคลทเกยวของในกรณทบคคลนนมคณสมบตทจะไดสญชาตของรฐสองรฐขนไป รฐทเกยวของแตละรฐตองใหสทธในการไดสญชาตแหงรฐนนแกบคคลทมจดเกาะเกยวทเหมาะสมกบรฐตน หากมเชนนนแลวบคคลนนจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาต และ

- รฐตางๆ ทเกยวของจะตองไมปฏเสธสทธในการคงไว หรอไดมาซงสญชาต หรอสทธในการเลอกสญชาตของบคคลทเกยวของ โดยการเลอกปฏบตไมวาดวยเหตผลใดกตาม

• ตราสารสภายโรป (ECN) และอนสญญาสภายโรปวาดวยการหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตท เกยวกบการสบสทธของรฐ ค.ศ. ๒๐๐๖ (CoE Convention) ไดระบรวมบทบญญตทอยในอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ รวมถงหลกการหลายประการทระบไวในมาตราของคณะกรรมการกฎหมายระหวางประเทศ (ILC) ไวดวย ตราสารสภายโรป (ECN) กลาวถงการสบสทธของรฐและสญชาตไวหนงบทเตม โดยเนนยำาหลกการสประการ ดงน

- จดเกาะเกยวระหวางบคคลทเกยวของและรฐ

- ถนพำานกอาศยประจำาของบคคลทเกยวของในเวลาทมการสบสทธของรฐ

- เจตนารมณของบคคลทเกยวของ และ

- ดนแดนตนกำาเนดของบคคลทเกยวของ

นอกจากน ตราสารสภายโรป (ECN) ยงระบดวยวา คนทไมใชคนชาตของรฐทมอยกอนทพำานกอาศยอยเปนประจำาในดนแดนทอำานาจอธปไตยถกโอนไปยงรฐผสบสทธ และไมไดรบสญชาตของรฐผสบสทธ ควรมสทธอยตอในรฐนนและไดรบสทธทางสงคมและเศรษฐกจทเทาเทยมกนกบคนชาต

• อนสญญาสภายโรปวาดวยการหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตทเกยวกบการสบสทธของรฐ (CoE Convention) ไดพฒนาหลกการพสจน (บทบญญต ๘) เกยวกบสญชาตในกรณการสบสทธของรฐ

“รฐผสบสทธตองไมยนกรานทจะใชขอกำาหนดมาตรฐานแหงการพสจนทจำาเปนตอการใหสญชาตแหงรฐตน ในกรณของบคคลทไดกลายเปนหรอจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอนเปนผลจากการสบสทธของรฐ รวมถงในกรณทไมเปนการสมเหตสมผลสำาหรบบคคลนนในการทำาตาม ขอกำาหนดมาตรฐานนน

รฐผสบสทธตองไมเรยกรองหลกฐานเพอพสจนการไมไดมาซงสญชาตอน กอนทจะใหสญชาตแหงรฐตนแกบคคลทไดพำานกอาศยอยเปนประจำาในดนแดนแหงรฐตนในเวลาทมการสบสทธของรฐ และเปนผทไดกลายเปนหรอจะกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอนเปนผลจากการสบสทธของรฐ”

วรรคหนงของบทบญญต ๘ คำานงถงสถานการณทเปนไปไมไดหรอเปนสถานการณทยากมากทบคคลจะสามารถทำาตามขอกำาหนดมาตรฐานแหงการพสจนเพอใหเปนไปตามเงอนไขของการไดสญชาตได ในบางกรณอาจเปนไปไมไดสำาหรบบคคลในการยนหลกฐานทางเอกสารทสมบรณในการพสจนการสบสายโลหตของตน

42

ยกตวอยางเชน หากสถานทเกบรวบรวมเอกสารทะเบยนราษฎรถกทำาลาย เปนตน การยนหลกฐานทางเอกสารเกยวกบถนพำานกอาศยในกรณทถนพำานกอาศยไมไดรบการลงทะเบยนกอาจเปนไปไมไดเชนกน บทบญญตนยงครอบคลมถงสถานการณทบคคลอาจสามารถยนหลกฐานไดแตไมเปนการสมเหตสมผลทจะเรยกรองซง หลกฐานนน เชน หากการยนหลกฐานนนอาจทำาใหชวตหรอสขภาพอนามยของผยนคำารองตกอยในอนตราย เปนตน สถานการณททำาใหการยนหลกฐานเปนไปไดยากอาจไมไดเกยวของโดยตรงกบเหตการณการสบสทธของรฐเสมอไป สถานการณเหลานนอาจเปนผลทเกดขนกอนหรอหลงการสบสทธของรฐกได ตวอยางเชน เมอครงยงอยภายใตระบบของรฐทมมากอน ทะเบยนราษฎรถกทำาลายหรอไมมการออกเอกสารสำาคญใหแกประชากรบางกลม ในกรณดงกลาวการพสจนโดยอาศยความนาจะเปนไปไดอยางสง และ/หรอคำาใหการอสระถอวา เพยงพอแลวสำาหรบการทำาตามเงอนไขในการไดสญชาตของรฐผสบสทธ

วรรคสองของบทบญญต ๘ บงคบใชเฉพาะกรณทรฐทมมากอนหายไป และบคคลทกคนทถอสญชาตของรฐนนไดสญเสยสญชาตอนเปนผลโดยอตโนมตของการสนสดลงของรฐนน หากรฐผสบสทธรฐใหมปองกนหรอลดจำานวนกรณทถอหลายสญชาตลง รฐนนอาจเรยกรองหลกฐานจากบคคลทเกยวของเพอพสจนวาบคคลนนไมไดรบสญชาตอนอยแลวหรอพสจนวาบคคลนนไรรฐไรสญชาต ขอกำาหนดในการพสจนวาบคคลนนไมไดถอสญชาตอนหรอเปนบคคลไรรฐไรสญชาตบอยครงทำาไดยาก เพราะขนอยกบความรวมมอของรฐอนๆ หากมความเสยงวาบคคลทเกยวของอาจกลายเปนบคคลไรรฐไรสญชาตอนเปนผลมาจากการสบสทธของรฐ รฐผสบสทธไมควรเรยกรองหลกฐานเพอพสจนวาบคคลนนไมไดถอสญชาตอนหรอวาบคคลนนไรรฐไรสญชาตกอนทจะใหสญชาตแกบคคลนน หลกเกณฑนตงอยบนพนฐานความเหนสวนใหญทมองวาการปองกนภาวะไรรฐ ไรสญชาตเปนปญหาสำาคญอนดบแรกของประชาคมระหวางประเทศ ในขณะทการยอมรบหรอการปฏเสธการถอหลายสญชาตเปนเรองทแตละรฐพจารณาตดสนเอง

บทบญญตเหลานมไดขดขวางรฐทตองการลดจำานวนคนถอหลายสญชาตในดนแดนแหงรฐตนจากความรวมมอกบรฐอนๆ และแลกเปลยนขอมลวาดวยการไดมาและสญเสยสญชาต การถอหลายสญชาตอาจถกตอบโตโดยบทบญญตวาดวยการไมรบรองอกสญชาตหนงภายใตอนสญญากรงเฮกวาดวยปญหาบางประการเกยวกบการขดกนของกฎหมายสญชาต ค.ศ. ๑๙๓๐ และโดยมาตรา ๗.๑.ก ของตราสารสภายโรป (ECN) ซงระบถงความเปนไปไดในการสญเสยสญชาตโดยอตโนมต เมอบคคลไดสญชาตอนโดยสมครใจ นอกจากนรฐอาจขอใหบคคลทเกยวของแถลงถอยคำาเปนลายลกษณอกษรวา ตนไมไดถอสญชาตอนหรอจะไมถอสญชาตอน ในกรณเชนนจะทำาใหรฐสามารถเพกถอนสญชาตแหงรฐตนจากบคคลนนไดหากตอมาพบวาบคคลนนแถลงขอความอนเปนเทจ

43

บทบาทของ UNHCR

แมวาไดใชชวตอยอาศยรวมกบสตรชาวยเครนมานานกวาทศวรรษ บคคลไรรฐไรสญชาตเชอสายเกาหลผนซงไดยายจากประเทศอซเบกสถานมายงประเทศยเครนในป ค.ศ. ๑๙๙๓ ยงคงไมสามารถจดทะเบยนสมรสของพวกเขาได ©UNHCR/Greg Constantine, 2010

44

UNHCR ไดเขามามสวนเกยวของในประเดนภาวะไรรฐไรสญชาตและบคคลไรรฐไรสญชาตตงแตครงทองคกรเรมปฏบตงานในป ค.ศ. ๑๙๕๐ องคกรไดรบอาณตจากสหประชาชาตในการใหความคมครองผลภยและชวยเหลอคนเหลานนในการหาทางออกจากสถานการณอนเลวรายของพวกเขา ผลภยจำานวนมากทองคกรไดใหความชวยเหลอตลอดระยะเวลาหลายปทผานมาเปนบคคลไรรฐไรสญชาตดวยเชนกน จรงๆ แลวกวาหลายทศวรรษทผานมา จดเชอมโยงระหวางการสญเสยหรอการปฏเสธความคมครองแหงรฐกบการสญเสยหรอการปฏเสธสญชาตเปนทยอมรบอยางกวางขวาง และยงเปนทเขาใจโดยทวไปในทกวนนวา การมสญชาตและความสามารถในการใชสทธทเกดจากสญชาตชวยปองกนการโยกยายถนฐานของบคคลโดยไมสมครใจหรอโดยถกบงคบได ตงแตป ค.ศ. ๑๙๙๕ อาณตขององคกรไดขยายกวางขนโดยสมชชาใหญสหประชาชาตโดยใหรวมหนาททเกยวของกบบคคลไรรฐไรสญชาตทมใชเปนผลภยและการปองกนรวมทงการลดภาวะไรรฐไรสญชาตไวดวย มตดงกลาวมขอบเขตอนเปนสากลและไมไดจำากดการดำาเนนการของ UNHCR ไวเพยงเฉพาะตอรฐทเปนภาคแหงอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐเทานน

UNHCR เขามามสวนเกยวของกบประเดนความไรรฐไรสญชาตไดอยางไร

ตลอดระยะเวลาหลายป บทบาทของ UNHCR ในการชวยลดภาวะไรรฐไรสญชาตและในการชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาตมเพมขน งานดานภาวะไรรฐไรสญชาตขององคกรนนไดรบอาณตจากมตทประชมสมชชาใหญสหประชาชาตและโดยผานคำาแนะนำาของฝายบรหารขององคกรเอง ซงกคอคณะกรรมการบรหารฝายแผนงานของขาหลวงใหญฯ (ExCom) คณะกรรมการบรหาร (ExCom) ประกอบดวยผแทนจากประเทศตางๆ – ๘๗ ประเทศ เปนภาค ณ เดอนมกราคม ค.ศ. ๒๐๑๔ – ทไดรบเลอกตงโดยคณะมนตรเศรษฐกจและสงคมสหประชาชาต (ECOSOC) โดยมเกณฑจากการแสดงความสนใจในการหาทางออกใหกบปญหาผลภย

บทบญญต ๑๑ แหงอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ เรยกรองใหมการตง “องคกรซงปจเจกบคคลผมสทธตามอนสญญาสามารถยนคำารองเพอใหขอกลาวอางของตนไดรบการพจารณา รวมถงไดรบความชวยเหลอในการเสนอขอกลาวอางตอหนวยงานทเหมาะสม” เมออนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ มผลบงคบใชในป ค.ศ. ๑๙๗๕ สมชชาใหญสหประชาชาตขอให UNHCR ทำาหนาทน ตามอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ขอสรปของคณะกรรมการบรหาร (ExCom) ท ๑๐๖ ป ค.ศ. ๒๐๐๖ ซงไดรบการรบรองโดยสมชชาใหญแหงสหประชาชาต เรยกรองให UNHCR “ใหคำาแนะนำาทางเทคนคแกรฐภาคเกยวกบการบงคบใชอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ เพอเปนการประกนการบงคบใชบทบญญตแหงอนสญญาทสอดคลองกน”

ในป ค.ศ. ๑๙๙๕ คณะกรรมการบรหาร (ExCom) ไดจดทำาชดแนวทางปฏบตอยางละเอยดวาดวยประเดนภาวะไรรฐไรสญชาต บทสรปวาดวยการปองกนและการลดภาวะไรรฐไรสญชาตและการใหความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต (บทสรปท ๗๘) บทสรปวาดวยภาวะไรรฐไรสญชาตของคณะกรรมการบรหาร ค.ศ. ๑๙๙๕ “กระตนให UNHCR ดำาเนนกจกรรมขององคกรในนามของบคคลไรรฐไรสญชาตตอไป” และ “เรยกรองอยางจรงจงให UNHCR สนบสนนการภาคยานวตอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ และอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑” นอกจากนบทสรปของคณะกรรมการบรหารยงเรยกรองให UNHCR “สนบสนนการปองกนและการลดภาวะไรรฐไรสญชาตอยางจรงจงผานการเผยแพรขอมลและการอบรมคณะผทำางานและเจาหนาทรฐ รวมถงสงเสรมความรวมมอระหวางองคกรอนๆ ทเกยวของ”

ในป ค.ศ. ๑๙๙๖ สมชชาใหญสหประชาชาตมมต (A/RES/๕๐/๑๕๒) อนเปนการกระตนในลกษณะทคลายกนให UNHCR ดำาเนนกจกรรมในนามของบคคลไรรฐไรสญชาตตอไป และใหสนบสนนการภาคยานวตและการบงคบใชอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑

45

นอกจากนมตดงกลาวยงไดขอให UNHCR “ใหบรการทางเทคนคและคำาแนะนำาทเกยวของกบการเตรยมการและการบงคบใชกฎหมายสญชาตแกประเทศทเกยวของ”

ในมตฉบบเดยวกนนสมชชาใหญ “เรยกรองใหรฐจดทำากฎหมายสญชาตในลกษณะทลดภาวะไรรฐไรสญชาตและสอดคลองกบหลกการพนฐานของกฎหมายระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงโดยปองกนการเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจ และโดยขจดบทบญญตทอนญาตใหมการสละสญชาตไดโดยปราศจากการถอหรอไดสญชาตอนกอน แตขณะเดยวกนกรบรองสทธของรฐในการตรากฎหมายเกยวกบการไดมา การสละ หรอการสญเสยสญชาต”

ภาวะไรรฐไรสญชาตไดรบการยอมรบวาเปนหนงในสาเหตอนเปนตนตอของการพลดถนและการหลงไหลของ ผลภย ในวาระการประชมเพอความคมครองซงไดรบการรบรองโดยคณะกรรมการบรหาร UNHCR (บทสรปท ๙๒ [LIII] a) และไดรบการตอนรบเปนอยางดโดยสมชชาใหญสหประชาชาต ในป ค.ศ. ๒๐๐๒

ดวยความกงวลเกยวกบจำานวนบคคลไรรฐไรสญชาตทสงขนอยางนาใจหายซงกรณเหลานมไดรบการจดการแกไขมาเปนเวลาหลายป ในป ค.ศ. ๒๐๐๔ คณะกรรมการบรหาร (ExCom) ขอให UNHCR เพมบทบาทของตนใหมากขนในการทำางานรวมกนกบรฐทเกยวของเพอหาทางแกไขสถานการณดงกลาว ในป ค.ศ. ๒๐๐๖ สมชชาใหญสหประชาชาตใหการรบรองบทสรปของคณะกรรมการบรหารท ๑๐๖ วาดวยการตรวจพสจน การปองกนและการลดภาวะไรรฐไรสญชาต และการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต ซงหนงในนนยนยนถงความจำาเปนของ UNHCR ในการ

• ทำางานรวมกนกบรฐบาลในการตรวจพสจนประชากรไรรฐไรสญชาตและประชากรทยงไมทราบสญชาตทแนชด

• ใหความชวยเหลอทางดานเทคนคและการทำางานเชงปฏบตการแกรฐในสวนทเกยวกบการจดทำาและบงคบใชมาตรการปองกนภาวะไรรฐไรสญชาต และปองกนการเกดขนของภาวะไรรฐไรสญชาตอนเปนผลมาจากการปฏเสธหรอการเพกถอนสญชาตตามอำาเภอใจ

• รวมมอกนกบหนวยงานอนๆ ของสหประชาชาตเพอชวยเหลอรฐในการลดภาวะไรรฐไรสญชาต โดยเฉพาะอยางยงในสถานการณทภาวะไรรฐไรสญชาตยดเยอมาเปนเวลานาน และ

• ฝกอบรมคณะทำางานของรฐถงกระบวนการขนตอนทเหมาะสมในการตรวจพสจน เกบขอมล และใหสถานะแกบคคลไรรฐไรสญชาต

ตงแตป ค.ศ. ๒๐๐๖ มตสมชชาใหญสหประชาชาตไดเนนยำาแงมมหลกสประการของอาณต UNHCR กลาวคอ การตรวจพสจน การปองกนและการลดภาวะไรรฐไรสญชาต และการคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต

UNHCR ทำาอะไรบางในการจดการกบปญหาภาวะไรรฐไรสญชาต

UNHCR ชวยเหลอรฐในการรางและบงคบใชกฎหมายสญชาต ใหการฝกอบรมเจาหนาทรฐ และใหความเหนแกรฐเกยวกบบทบญญตรฐธรรมนญวาดวยกฎหมายสญชาตในสวนทประชากรจำานวนมากเปนบคคลไรรฐ ไรสญชาตหรอยงไมทราบสญชาตทแนชด ระหวางป ค.ศ. ๒๐๑๑ และ ๒๐๑๒ ไดสนบสนนการปฏรปกฎหมายสญชาตใน ๗๑ รฐ และไดใหคำาแนะนำาทางเทคนคเกยวกบเรองนแกรฐ ๔๑ รฐ

UNHCR ทำางานรวมกนกบรฐสภาเพอประกนวากฎหมายสญชาตจะไมกอใหเกดการพลดถนและไมประกอบดวยบทบญญตทอาจกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาต แนวทางปฏบตวาดวยการประกนสทธเดกทกคนในการไดสญชาตตามมาตรา ๑-๔ แหงอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑ โดย UNHCR (UNHCR’s Guidelines on Ensuring Every Child’s Right to Acquire a Nationality through Articles 1-4 of the 1961 Convention on the Reduction of Statelessness) ใหคำาแนะนำาเพมเตมในประเดนน

46

UNHCR ไดทำาการสำารวจระดบสากลครงแรกเกยวกบขนตอนตางๆ ทดำาเนนการโดยรฐสมาชกสหประชาชาตเพอลดภาวะไรรฐไรสญชาต และเพอสนองตอบตอความจำาเปนในการใหความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาต ผลสำารวจพบวาไมมภมภาคใดเลยในโลกทจะปราศจากภาวะไรรฐไรสญชาต และพบวาชองวางอยางรายแรงทางกฎหมายและนโยบายยงคงมอยทงในระดบระหวางประเทศและระดบชาต

UNHCR ไดใหการสนบสนนแผนรณรงคทรฐอนญาตใหบคคลไรรฐไรสญชาตไดสญชาตของประเทศทตนเปน ผมถนพำานกอาศยอยเปนประจำาเปนระยะเวลานาน

นอกจากน UNHCR ยงไดใหความชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาตโดยตรง ดวยการปรกษาหารอกนกบรฐทเกยวของในการพยายามทจะหาทางแกไขสำาหรบบคคลหรอกลมบคคลทไรรฐไรสญชาต UNHCR กระตนใหรฐใหความกระจางเกยวกบสถานะทางกฎหมายของบคคลทเกยวของ และสนบสนนใหมการรบรองจด เกาะเกยวทชอบดวยกฎหมายระหวางบคคลหรอกลมบคคลกบรฐ ซงหากมทำาเชนนนแลวบคคลเหลานนจะตองอยในภาวะไรรฐไรสญชาต

ในระหวางทรอการจดการแกไขสถานะทางสญชาตของตน บคคลไรรฐไรสญชาตมสทธทจะไดรบสทธขน พนฐานในประเทศอนเปนถนพำานกอาศยของตน UNHCR รณรงคใหดำาเนนการตามอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ ซงระบถงสทธและหนาทขนพนฐานสำาหรบบคคลไรรฐไรสญชาต และชวยเหลอรฐในการใชแผนงานการใหความคมครองและการใหความชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาตตามความจำาเปนและตามทรพยากรทม เอกสารคมอวาดวยความคมครองบคคลไรรฐไรสญชาตโดย UNHCR (UNHCR’s Handbook on Protection of Stateless Persons) ใหคำาแนะนำาเพมเตมในประเดนน

องคกรอนๆ ทำาอะไรบางในการทำางานรวมกบ UNHCR เพอจดการกบปญหาเกยวกบภาวะไรรฐ ไรสญชาต

องคกรภายใตสหประชาชาตทสำาคญททำางานรวมกนกบ UNHCR ในการจดการกบภาวะไรรฐไรสญชาต ไดแก สำานกงานขาหลวงใหญเพอสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต (Office of the High Commissioner for Human Rights) องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต (UNICEF) และองคการเพอสตรแหงสหประชาชาต (UN Women) ในการทำางานเพอแกไขสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตทมมานาน นอกจากนบางครง UNHCR ยงทำางาน รวมกบองคการแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization; ILO) สำานกงานองคการพฒนาแหงสหประชาชาต (United Nations Development Programme; UNDP) และองคการอาหารโลก (World Food Programme; WFP) โดยการรวมกนทำาตามแผนงานเรองทอยอาศย การศกษา หรอการกอใหเกดรายไดเพอชวยชมชนดอยโอกาสในการหลอมรวมหรอกลบคนสสงคมแหงรฐนนอกครง

นอกจากองคกรภายใตสหประชาชาตทกลาวถงขางตนแลว UNHCR ยงทำางานรวมอยางใกลชดกบกลไกองคกรแหงสนธสญญาสหประชาชาตซงประกนสทธในสญชาต เชน กรรมาธการสทธมนษยชน กรรมาธการสทธเดก กรรมาธการขจดการเลอกปฏบตทางเชอชาต คณะกรรมาธการขจดการเลอกปฏบตตอสตร คณะมนตรสทธ มนษยชน และกลไกพเศษแหงสหประชาชาตอนๆ ทเกยวของ

UNHCR รวมมอกบองคกรระดบภมภาค ไดแก สภายโรป องคการเพอความมนคงและความรวมมอในยโรป องคการรฐแหงอเมรกา สหภาพแอฟรกา องคการสนนบาตแหงรฐอาหรบ และองคการประชมหารอแหงอสลาม นอกจากน UNHCR ไดเขารวมในคณะกรรมาธการวาดวยสญชาตแหงสภายโรปซงไดพฒนาอนสญญาวาดวยสญชาตแหงยโรป รวมถงรางพธสารวาดวยการหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตอนเกยวเนองกบการสบสทธของรฐ

นอกจากน องคกรเอกชนยงทำางานอยางใกลชดกบ UNHCR ในภาคสนามโดยการรณรงคแผนงานของ UNHCR และชวยพฒนากจกรรมของ UNHCR

47

UNHCR ทำางานใกลชดกบสหภาพรฐสภาในการสรางความตระหนกรระหวางสมาชกรฐสภาเกยวกบมาตรฐานทางกฎหมายระหวางประเทศวาดวยภาวะไรรฐไรสญชาต และเตรยมความพรอมใหกบสมาชกใหทราบถง คำาแนะนำาตางๆ รวมถงแนวทางปฏบตทดทสดทจะสามารถปองกนภาวะไรรฐไรสญชาตได สหภาพรฐสภากระตนใหสมาชกรฐสภาจดทำากฎหมายสญชาตทจะชวยขจดภาวะไรรฐไรสญชาต และขณะเดยวกนกประกนสทธในสญชาตสำาหรบบคคลทถกเพกถอนสญชาตและชวยประกนวาสนธสญญาทกลาวถงการถอสองสญชาตหรอหลายสญชาตจะไมกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาตโดยไมไดตงใจ

แนวปฏบตทด: ประเทศศรลงกา

แรงงานสวนใหญทผลตชาศรลงกาซงมชอเสยงระดบโลกนนมาจากประเทศอนเดย รจกกนในชออยางเปนทางการวา “ชาวทมฬทมาจากอนเดย” แตมกถกเรยกโดยทวไปวา “ชาวทมฬบนทราบสง” แรงงานเหลานเปนผทสบสายโลหตมาจากกลมบคคลทถกนำาตวจากอนเดยเขามาในซลอนซงเปนชอเรยกในเวลานน โดยรฐบาลองกฤษทปกครองประเทศเกาะแหงนระหวางป ค.ศ. ๑๘๑๕ และ ๑๙๔๘ นบแตป ค.ศ. ๑๙๔๘ อนเปนปทศรลงกาไดรบเอกราช จนถงป ค.ศ. ๑๙๘๔ ไดมขอตกลงอนโด-ศรลงกาหลายฉบบพจารณาตดสนสถานะทางกฎหมายของแรงงานกลมน ชาวทมฬบนทราบสงบางสวนไดรบสญชาตโดยหนงในประเทศ ดงกลาวผานขอตกลงทางนตบญญตหรอทวภาค อยางไรกตามยงมชาวทมฬบนทราบสงจำานวนมากทไมมสญชาต และยอมไมมสทธขนพนฐาน บางสวนของคนเหลานนไมมสทธแมกระทงเขาถงกระบวนการในการไดสญชาตศรลงกาหรออนเดย

ในป ค.ศ. ๑๙๘๒ รฐบาลอนเดยแจงรฐบาลศรลงกาวารฐบาลอนเดยพจารณาแลววาขอตกลงฉบบตางๆ ทผานมาเกยวกบชาวทมฬบนทราบสงไมมผลผกพนอกตอไป เพราะระยะเวลาในการบงคบใชขอตกลงดงกลาวไดสนสดลงแลว ในทางปฏบตนบจากวนนน ชาวทมฬบนทราบสงคนใดกตามทไรรฐไรสญชาตไมอาจไดสญชาตอนเดยหรอศรลงกา

พรรคสภาแรงงานซลอน (The Ceylon Workers Congress) ซงเปนพรรคสหภาพการคาและการเมอง ไดรณรงคเพอสทธของชาวทมฬบนทราบสงมาเปนระยะเวลาหลายป ในการตอบสนองดงกลาว รฐสภาศรลงกาไดรางและมมตเปนเอกฉนทในเดอนตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๓ อนมตพระราชบญญตใหสญชาตแกบคคลทมตนกำาเนดจากอนเดย พระราชบญญตฉบบดงกลาวใหสญชาตโดยอตโนมตแกบคคลทมตนกำาเนดจากอนเดยผซง

• เปนผมถนพำานกอาศยถาวรในประเทศศรลงกานบตงแตวนท ๓๐ ตลาคม ๑๙๖๔ หรอ

• เปนผสบสายโลหตของบคคลทเปนผมถนพำานกอาศยถาวรในประเทศศรลงกาตงแตวนท ๓๐ ตลาคม ๑๙๖๔ และตนเองอาศยในประเทศศรลงกา

ภายหลงจากทพระราชบญญตถกนำามาบงคบใช สำานกงานผบญชาการตำารวจ UNHCR และพรรคสภาแรงงานซลอนเรมเผยแพรขอมลเกยวกบกฎหมายใหมฉบบน สอทงภาษาทมฬ องกฤษ และสงหลตพมพบทความหนงสอพมพและกระจายขาวทางวทยและโทรทศนวาดวยขอมลเกยวกบกฎหมายฉบบดงกลาวและขอมลสำาหรบประชาชนวาจะสามารถยนคำารองขอสญชาตทใดและอยางไร

กระบวนการทางปกครองทกำาหนดโดยรฐมนตรมหาดไทยและหวหนาแผนกตรวจคนเขาเมองนนงาย กระชบและเปนธรรม กระบวนการสองกระบวนการทแตกตางกนไดรบการจดทำาขนสำาหรบบคคลไรรฐ ไรสญชาต ดงน

48

• ผถอหนงสอเดนทางของประเทศอนเดยทหมดอายลงหลงจากการประกาศของประเทศอนเดยในป ค.ศ. ๑๙๘๒ ตองแสดงเจตจำานงในการไดสญชาตศรลงกาโดยสมครใจ กระบวนการนมกกระทำาโดยผเปนหวหนาครวเรอน เอกสารทระบเจตจำานงเชนวานนตองไดรบการลงนามกำากบโดย เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง หลงจากทไดรบอนมตแลวสมาชกในครวเรอนทกคนจะไดรบสญชาต

• สำาหรบบคคลทไมมเอกสารไมจำาเปนตองยนคำาแถลงเปนลายลกษณอกษร แมจะมการสนบสนนใหคนเหลานนลงนามในคำาแถลงเฉพาะการณเมอมการลงนามกำากบโดยเจาหนาทรฐซงจะทำาใหไดรบเอกสารประจำาตวงายขน

กระบวนการทงสองกระบวนการไมมคาธรรมเนยมใดๆ และไมมกำาหนดเสนตายในการยนคำารอง ในเดอนธนวาคม ค.ศ. ๒๐๐๓ UNHCR และพรรคสภาแรงงานซลอนจดการประชมเชงปฏบตการขนหนงวนสำาหรบอาสาสมครจำานวน ๕๐๐ คน ผทตอมาไดปฏบตงานในศนยปฏบตการเคลอนทจำานวน ๕๐ หนวย ซงกระจายอยทวภมภาคทมไรชาเพอใหบคคลไรรฐไรสญชาตสามารถยนคำารองขอสญชาตได อาสาสมครดงกลาวไดรบการฝกอบรมเกยวกบขอเทจจรงพนฐานเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาต กฎหมายทเกยวของทออกมาตงแตป ค.ศ. ๑๙๘๔ รวมถงกฎหมายฉบบใหมและหลกเกณฑในการมสทธภายใตกฎหมายฉบบน

ระยะเวลา ๑๐ วนในเดอนธนวาคม ค.ศ. ๒๐๐๓ เจาหนาทศนยปฏบตการเคลอนทไดรบคำารองขอสญชาต UNHCR ใหการสนบสนนทางการเงนแกแผนรณรงคดงกลาว รวมถงตรวจสอบดแลกระบวนการขนตอนเพอประกนวาผยนคำารองตดสนใจโดยทราบถงขอมลและโดยสมครใจ กอนสนเดอนนนมหวหนาครวเรอนจำานวน ๑๙๐,๐๐๐ คนไดสญชาตศรลงกา

ในเดอนกรกฎาคมและสงหาคม ค.ศ. ๒๐๐๔ แผนรณรงคฉบบทสองทมขนาดเลกลงไดถกจดทำาขนในภมภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศ บคคลไรรฐไรสญชาตมากกวา ๒,๐๐๐ คนยนคำารองและไดรบสญชาต นบจากนนเปนตนมาชาวทมฬบนทราบสงจำานวนหนงประสบความสำาเรจในการยนคำารองขอสญชาต ไมวาจะดำาเนนการผานเจาหนาทรฐในเขตทองถนของตน หรอผานแผนกสญชาตแหงกระทรวงความมนคง กฎหมายและความสงบเรยบรอยของประชาชนในกรงโคลอมโบอนเปนเมองหลวง

ใครเปนผใหเงนสนบสนนกจกรรมตางๆ ของ UNHCR

UNHCR เปนหนงในองคกรเพยงไมกองคกรทพงพาการใหเงนชวยเหลอโดยสมครใจ โดยเกอบจะทงหมดเปนทนในการดำาเนนงานขององคกร ประมาณหาเปอรเซนตของงบประมาณรายปของ UNHCR มาจากการชวยเหลอทางการเงนทจดสรรใหเปนงบประมาณประจำาขององคการสหประชาชาต สวนทเหลอไดรบบรจาคโดยสมครใจจากรฐบาล ปจเจกบคคล และภาคเอกชน

ตนป ค.ศ. ๒๐๑๓ มบคคลในความหวงใยของ UNHCR ทงหมด ๓๕.๘ ลานคน งบประมาณของ UNHCR สำาหรบป ค.ศ. ๒๐๑๒ คอ ๔.๓ พนลานดอลลารสหรฐ ซงในจำานวนน ๖๒ ลานดอลลารสหรฐไดถกใชเพอดำาเนนกจกรรมตางๆ เกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาต

ในป ค.ศ. ๒๐๑๒ UNHCR ไดรบงบประมาณ ๗๗ เปอรเซนตของงบประมาณทงหมดจากรฐบาลผใหทนจำานวน ๑๐ รฐบาล ในขณะเดยวกนองคกรกไดรบเงนทนกวา ๑๓๐ ลานดอลลารสหรฐจากภาคเอกชน ซงสวนใหญมาจากยโรป ออสเตรเลย ญปน กาตาร และสหรฐอเมรกา หนวยงานภายนอกรฐมสวนชวยเหลองบประมาณรายปของ UNHCR โดยการระดมทนจากสาธารณะในนามของ UNHCR สำาหรบหนวยปฏบตงานบางแหง ในชวงปทผานมา ความชวยเหลอทางดานการเงนจากภาคเอกชนและหนวยงานภายนอกรฐเพมขน อนเปนผลมาจากความพยายามรวมกนในการสรางความเขาใจใหกบสาธารณชนผานทางวทย โทรทศน สงตพมพ และชองทางสออนๆ

49

สมาชกรฐสภาสามารถใหความชวยเหลอไดอยางไร

คำาตดสนของศาลฎกา ค.ศ. ๒๐๐๘ ยนยนวาผทพดภาษาอรด ดงเชนเดกๆ เหลานทอยในเขตโมฮมมดปร กรงดคกา ถอเปนพลเมองบงคลาเทศ ศาลตดสนใหรฐบาลบงคลาเทศใหการเยยวยาผทพดภาษาอรด ออกบตรประจำาตวประชาชนใหแกบคคลดงกลาว รวมถงจดทะเบยนบคคลเหลานนในฐานะผทมสทธออกเสยงเลอกตง ©UNHCR/S.L. Hossain, 2013

50

สมาชกรฐสภาอยในตำาแหนงพเศษโดยเฉพาะในการทจะชวยลดภาวะไรรฐไรสญชาตและประกนวาบคคลไรรฐ ไรสญชาตจะไดรบสทธและปฏบตตามหนาททไดระบไวภายใตกฎหมายระหวางประเทศ โดยสมาชกรฐสภาสามารถดำาเนนการเชนนนไดในหลายวธ เชน พจารณาทบทวนกฎหมายสญชาตและประกนวากฎหมาย ดงกลาวเปนไปตามมาตรฐานระหวางประเทศ สนบสนนการภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และ ๑๙๖๑ และรณรงคเพอการลดหรอทำาใหภาวะไรรฐไรสญชาตหมดสนไป รวมถงเพอจดการแกไขกรณตางๆ ทเกยวกบบคคลไรรฐไรสญชาต

สงใดบางทสมาชกรฐสภาควรคำานงถงเมอพจารณาทบทวนกฎหมายแหงรฐวาดวยภาวะไรรฐไรสญชาต

• ทบทวนสนธสญญาระหวางประเทศและระดบภมภาคทรฐตนเปนภาค ทบทวนสนธสญญา อนสญญา และปฏญญาฉบบตางๆ ทรฐมการอางถงในกฎหมายแหงรฐซงจะชวยในการตความกรอบกฎหมาย แหงรฐ

• เนองจากรฐจำานวนมากระบบทบญญตเกยวกบสญชาตไวในตราสารกฎหมายทแตกตางกนไปหลายฉบบ จงควรทบทวนรฐธรรมนญ พระราชบญญตสญชาต พระราชกฤษฎกา และแหลงขอมลกฎหมายแหงรฐทงหมดทอาจจะชวยใหความกระจางแกกฎหมายแหงรฐและการตความของกฎหมายนน

• ทบทวนขอตกลงทวภาคและพหภาคทใชบงคบกรณการสบสทธของรฐ

• เมอทบทวนกรอบกฎหมายภายในประเทศ ควรพจารณาตดสนวารฐประกนการจดทำาและการบงคบใชอยางเปนระบบซงมาตรการความคมครองเพอปองกนการเกดขนของภาวะไรรฐไรสญชาตจากการ เพกถอน การสละ และการสญเสยสญชาตหรอไม

เมอทบทวนกรอบกฎหมายแหงรฐ พยายามตอบคำาถามเหลาน

วาดวยการไดสญชาต

• เดกสามารถไดสญชาตของมารดาหรอไม โดยเฉพาะอยางยงเมอบดาไมมสญชาต ไมปรากฏตวหรอ ไมสามารถแสดงสญชาตตนได

• บทบญญตแหงกฎหมายวาดวยสญชาตของรฐ ระบใหสญชาตแกบคคลทถอกำาเนดในดนแดนรฐ ทมเชนนนแลวจะตองไรรฐไรสญชาตหรอไม

• หลกการวาดวยการไมเลอกปฏบต ใชบงคบกบกฎเกณฑสำาหรบสญชาตหรอไม

• หากรฐเกดขนจากการสบสทธของรฐ อยางนอยทสดถนพำานกอาศยอยเปนประจำาของบคคลทเกยวของในเวลาทมการสบสทธของรฐ เจตนารมณของบคคลทเกยวของ และดนแดนตนกำาเนดของบคคล ทเกยวของไดถกนำามาพจารณาหรอไมเมอมการตดสนวาจะใหสญชาตแกคนชาตของรฐทมมากอนหรอไม

วาดวยการสญเสยและการเพกถอนสญชาต

• บทบญญตทเกยวกบการเปลยนแปลงสถานภาพทางการสมรสหรอสถานภาพทางสงคมอนๆ ประกนการหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตหรอไม

• การสญเสยสญชาตเกดขนในกรณใดบาง การปองกนภาวะไรรฐไรสญชาตสามารถคาดการณลวงหนาไดหรอไม

• การสละสญชาตตงอยบนเงอนไขของการไดหรอการประกนวาจะไดสญชาตอนหรอไม

51

• การยนคำารองขอแปลงสญชาตในรฐตางประเทศมผลเปลยนแปลงสถานะทางสญชาตของบคคล หากบคคลนนยงไมไดรบการประกนใดๆ วาจะไดอกสญชาตหรอไม

• ในกรณทการเพกถอนสญชาตสามารถคาดการณลวงหนาได เหตผลในการเพกถอนไดถกระบอยาง ชดแจงหรอไม การเพกถอนสญชาตอาจนำาสภาวะไรรฐไรสญชาตไดหรอไม มการประกนทางกระบวนการขนตอนหรอไม

วาดวยการไดสญชาตคน

• มการดำาเนนการเพอความสะดวกในการไดสญชาตคนสำาหรบอดตคนชาตทพำานกอาศยประจำาอยในดนแดนรฐโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม

• บคคลทไดสญเสยสญชาตทไดมาเนองจากการเปลยนแปลงสถานภาพทางการสมรสหรอสถานภาพอนใดสามารถไดสญชาตเดมคนไดหรอไม หากได การไดคนจะเกดขนโดยอตโนมตหรอบคคลผนนตองยนคำารองขอขณะทตนเปนบคคลไรรฐไรสญชาต มการประกนทางกระบวนการขนตอนหรอไม

วาดวยการแปลงสญชาต

• หากคนตางดาวยนคำารองขอแปลงสญชาต บคคลนนถกรองขอใหพสจนการสละสญชาตเดมอยางเปนทางการหรอไม หรอเพยงการรบประกนวาบคคลเหลานนจะสละสญชาตเดมเมอไดสญชาตใหมกเพยงพอแลว

• กระบวนการแปลงสญชาตและขอกำาหนดสำาหรบการแปลงสญชาตไดรบการระบอยางชดเจนหรอไม

• มแนวปฏบตทางปกครองใดๆ เชน กระบวนการขนตอนทยดเยอ คาธรรมเนยมทสงเกนไป การเรยกรองเอกสารทผยนคำารองมอาจหามาได และ/หรอการกำาหนดระยะเวลาทสนมากจนผยนคำารองมอาจทำาตามได ทอาจกอใหเกดภาวะไรรฐไรสญชาตหรอไม

วาดวยการไดมาซงหลกฐานการตรวจพสจนและสญชาต

• กระบวนการทางปกครองในการจดทะเบยนการเกดคออะไร กระบวนการดงกลาวถกนำามาใชจรงในทางปฏบตหรอไม หากมกำาหนดเสนตายในการจดทะเบยนเกด สามารถจดทะเบยนเกดหลงจากนนได หรอไม

• มแนวปฏบตทางปกครองใดๆ เชน กระบวนการขนตอนทยดเยอ คาธรรมเนยมทสงเกนไป การเรยกรองเอกสารทผยนคำารองขอมอาจหามาได และ/หรอการกำาหนดระยะเวลาทสนมากจนผยนคำารองขอมอาจทำาตามได ทอาจกอใหเกดความยงยากในการไดมาซงหลกฐานพสจนสญชาตหรอไม

เหตใดรฐจงควรภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑

ในระดบรฐ การภาคยานวตอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ และ ค.ศ. ๑๙๖๑

• เปนหนทางหนงสำาหรบรฐในการแสดงถงพนธสญญาแหงรฐตนทจะปฏบตตอบคคลไรรฐไรสญชาตตามมาตรฐานมนษยชนและมนษยธรรมทไดรบการยอมรบระหวางประเทศ รวมถงสทธในสญชาต

• ประกนวาบคคลไรรฐไรสญชาตมสทธเขาถงความคมครองแหงรฐเพอทบคคลเหลานนจะสามารถมชวตอยไดดวยความมนคงปลอดภยและศกดศร

• ระบกรอบการทำางานในการตรวจพสจนบคคลไรรฐไรสญชาตภายในเขตอำานาจแหงรฐตน และประกนการเขาถงสทธตางๆ ของคนเหลานน รวมถงโดยการออกเอกสารประจำาตวและเอกสารการเดนทาง

52

• ทำาใหรฐสามารถจดการกบชองโหวอนเปนผลมาจากวธการไดสญชาตทแตกตางกนทวโลก ผานการรบรองมาตรการปองกนรวมเพอหลกเลยงภาวะไรรฐไรสญชาตโดยปราศจากการแทรกแซงอำานาจอธปไตยของรฐในการออกกฎเกณฑควบคมสญชาต และ

• เพมความปลอดภยและความมนคงโดยหลกเลยงการตดบคคลไรรฐไรสญชาตออกจากสงคมหรอการกดกนบคคลไรรฐไรสญชาต

ในระดบระหวางประเทศ การภาคยานวตอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ และ ค.ศ. ๑๙๖๑

• แสดงใหเหนถงพนธสญญาในการใหความรวมมอกบประชาคมระหวางประเทศในการลดหรอขจดภาวะไรรฐไรสญชาตใหหมดไป

• สงเสรมการรบรองสถานะทางกฎหมายระหวางประเทศของ “บคคลไรรฐไรสญชาต” และกรอบการทำางานระหวางประเทศรวมกนเพอการใหความคมครอง ซงเปนการเพมความโปรงใสทางกฎหมายและการคาดเดาการตอบโตของรฐทมตอภาวะไรรฐไรสญชาตได

• ปรบปรงความสมพนธและความมนคงระหวางประเทศ

• ชวยปองกนการพลดถนโดยจดการแกไขสาเหตตางๆ ของการพลดถน

• ชวยเหลอ UNHCR สงเสรมและสนบสนนระหวางประเทศในการปฏบตตามหลกการทระบไวในอนสญญาทงสองฉบบ และ

• ชวยระงบขอพพาทเกยวกบสญชาต

รฐสามารถภาคยานวตอนสญญาสองฉบบดงกลาวไดอยางไร

รฐทงหลายสามารถภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และ/หรออนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ เมอใดกได โดยมอบตราสารภาคยานวตไวกบเลขาธการสหประชาชาต ตราสารภาคยานวตตองไดรบการลงนามโดยประมข แหงรฐหรอรฐบาล หรอโดยรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ และจากนนตองสงตอไปยงสำานกงานใหญสหประชาชาตในนครนวยอรคโดยผานทางผแทนของประเทศนนๆ (ตวอยางตราสารภาคยานวตปรากฏใน ภาคผนวก ๓)

รฐสามารถตงขอสงวนตออนสญญาสองฉบบดงกลาวไดหรอไม

ในการยอมรบเงอนไขเฉพาะบางประการทอาจใชบงคบในรฐแตละรฐในเวลาทใหสตยาบนหรอภาคยานวต อนสญญาทงสองฉบบอนญาตใหรฐตงขอสงวนตอบทบญญตแหงอนสญญาบางขอได เวนแตในกรณทบทบญญตเหลานนถอเปนหลกพนฐานสำาคญสำาหรบรฐภาคดงเดม:

• อนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ : ขอสงวนสามารถมได ยกเวนตอบทบญญต ๑ (นยาม/ขอกำาหนดการตดออก) ๓ (การไมเลอกปฏบต) ๔ (เสรภาพในการนบถอศาสนา) ๑๖ (๑) (การเขาถงศาล) และ ๓๓ ถง ๔๒ (บทสงทาย)

• อนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑ : ขอสงวนสามารถมไดเฉพาะเกยวกบบทบญญต ๑๑ (หนวยงาน) ๑๔ (การสงขอพพาทไปยงศาลยตธรรมระหวางประเทศ) หรอบทบญญต ๑๕ (อาณาเขตทรฐภาคตอง รบผดชอบ) เทานน

53

020

0.0

kilo

met

res

รฐภ

าคแห

งอน

สญญ

า ค.

ศ. ๑

๙๕๔

และ

ค.ศ

. ๑๙

๖๑

ณ ว

นท ๑

พฤษ

ภาคม

ค.ศ

. ๒๐๑

๔

* เซ

อรเบ

ย (แ

ละโค

โซโว

: S/R

ES/1

244

(199

9))

รฐทย

งไมไ

ดลงน

ามใน

อนสญ

ญาฉ

บบใด

เลย

รฐทเ

ปนภา

คแหง

อนสญ

ญา

ค.ศ.

๑๙

๕๔

เพยง

ฉบบเ

ดยว

รฐทเ

ปนภา

คแหง

อนสญ

ญา

ค.ศ.

๑๙

๖๑ เพ

ยงฉบ

บเดย

ว

รฐทเ

ปนภา

คแหง

อนสญ

ญา

ค.ศ.

๑๙

๕๔

และ

ค.ศ

. ๑๙

๖๑

54

สมาชกรฐสภาจะประกนวามการบงคบใชอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐอยางมประสทธภาพไดอยางไร

รฐสวนใหญตองมการจดทำาหรอแกไขกฎหมายแหงรฐเพอทจะสามารถบงคบใชบทบญญตแหงอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐทงสองฉบบไดอยางมประสทธภาพ UNHCR สามารถใหคำาแนะนำาแกรฐในการชวยประกนวาจารตประเพณแหงกฎหมายและทรพยากรของแตละรฐจะทำาใหรฐบรรลตามพนธสญญาระหวางประเทศของตนได

สมาชกรฐสภาสามารถดำาเนนการในทางปฏบตอยางไรไดบางในการกระตนใหรฐบาลของตนภาคยานวตอนสญญาดงกลาว

• พจารณาตดสนวารฐของตนเปนภาคอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐฉบบใดฉบบหนงหรอทงสองฉบบหรอไม

• หากรฐของตนยงมไดภาคยานวตตราสารเหลาน ใหพจารณาเพอตงคำาถามเปนลายลกษณอกษรหรอดวยวาจาตอรฐบาล หรอจดทำารางกฎหมายโดยรฐสภา

• หากไดมการเสนอคำารองขอในการใหสตยาบนหรอภาคยานวตตอรฐสภาแลว ภายในระยะเวลา อนสมควรหลงจากทไดมการทบทวนตรวจสอบขอมลทจำาเปนแลว ใหลงมตอนมตการภาคยานวต

• หากรฐบาลไมอาจนำาเสนอประเดนดงกลาวตอรฐสภาภายในระยะเวลาอนควร ใหใชกระบวนการทางรฐสภาตงคำาถามใหรฐบาลอธบายวาทำาไมจงเปนเชนนนและกระตนใหรฐบาลเรมกระบวนการใหสตยาบน/ภาคยานวตโดยไมลาชา

๐

๑๐

๒๐

๓๐

๔๐

๕๐

๖๐

๗๐

๘๐

๙๐

๑๙๕๔

๑๙๕๘

๑๙๖๒

๑๙๖๖

๑๙๗๐

๑๙๗๔

๑๙๗๘

๑๙๘๒

๑๙๘๖

๑๙๙๐

๑๙๙๔

๑๙๙๘

๒๐๐๒

๒๐๐๖

๒๐๑๐

๒๐๑๔

การเพมขนของจำนวนการภาคยานวตอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ และ ค.ศ. ๑๙๖๑

รฐภาคอนสญญา ค.ศ. ๑๙๕๔ รฐภาคอนสญญา ค.ศ. ๑๙๖๑

55

• หากรฐของตนเปนหนงในจำานวนรฐไมกรฐทไดลงนามอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐฉบบใดฉบบหนงหรอทงสองฉบบแตยงคงรอกระบวนการใหสตยาบน ใหใชกระบวนการทางรฐสภาตงคำาถามวาทำาไมรฐบาลจงลาชาและกระตนใหรฐบาลเรงจดทำากระบวนการดงกลาว ใหใชสทธรเรมทางนตบญญตในการยนรางกฎหมายวาดวยประเดนน

• หากรฐบาลคดคานการใหสตยาบน/ภาคยานวต ใหหาสาเหตโดยละเอยด หากจำาเปน ใหชวยขจด ขอสงสยหรอความเขาใจทอาจไมถกตองและอาศยเครอขายทางการเมองในการเรงกระบวนการดงกลาว รณรงครวมกบสมาชกในการสนบสนนการใหสตยาบน/ภาคยานวต

• หากเปนสมาชกรฐสภาของรฐทเกดขนจากการแยกหรอสลายตวของรฐอน สนธสญญาทรฐทมอยกอนไดภาคยานวตไวไมมผลผกพนรฐใหมโดยอตโนมต รฐใหมสามารถสบทอดพนธสญญาของรฐทมอยกอน ภาคยานวตในฐานะทเปนรฐใหม หรอระบเจตนารมณทไมตองการผกพนโดยสนธสญญาททำาไวโดยรฐทมอยกอนได

• ภายหลงจากทอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐไดรบการใหสตยาบน/ภาคยานวตแลว ใหประกนวารฐสภาจดทำากฎหมายแหงรฐทสอดคลองกบบทบญญตทระบในอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐดงกลาว ใหใชกระบวนการทางรฐสภาในการประกนวารฐบาลจะสงรางกฎหมายหรอบทแกไขกฎหมายทมอยไปยงรฐสภาภายในระยะเวลาทเหมาะสม

• หากรฐบาลสงคำารองขอในการใหสตยาบนหรอภาคยานวตตอรฐสภาโดยตงขอสงวนจำากดขอบเขตของสนธสญญา ขอคดคาน หรอประกาศความเขาใจ และไดทำาการตรวจสอบแลวเหนวาขอจำากดเชนวานนไรเหตผล จงใหการสนบสนนประโยชนสวนรวมเหนอประโยชนเฉพาะบางกลมหรอบางสถานการณ

• หากขอสงวนจำากดขอบเขตของสนธสญญา ขอคดคาน หรอประกาศความเขาใจของรฐบาลไมมผลบงคบใชอกตอไป ใหใชกระบวนการทางรฐสภาตงคำาถามถงเจตนารมณของรฐบาล และดำาเนนการโดยม เปาหมายในการยกเลกขอจำากดนน

• หากคณตองการคำาแนะนำาและความชวยเหลอในเรองการใหสตยาบน/ภาคยานวต และ/หรอการรางกฎหมายแหงรฐอนเปนไปตามหลกการทระบในอนสญญาวาดวยภาวะไรรฐ ใหตดตอสำานกงาน UNHCR ทตงอยในรฐตนหรอทมหนาทรบผดชอบตอรฐตน

สมาชกรฐสภาสามารถสงเสรมความรความเขาใจเกยวกบประเดนภาวะไรรฐไรสญชาตไดอยางไร

ในฐานะทเปนผมหนาทในการตรากฎหมายแหงรฐตน สมาชกรฐสภาจงอยในตำาแหนงทดในการรณรงคเพอลดภาวะไรรฐไรสญชาตหรอทำาใหภาวะดงกลาวหมดสนไป และในการประกนวาสทธของบคคลไรรฐไรสญชาตจะไดรบความคมครอง สมาชกรฐสภาตองไมเพยงแตสนบสนนใหรฐบาลของตนตรากฎหมายทสอดคลองกบมาตรฐานระหวางประเทศเทานน หากแตยงตองไดรบแรงสนบสนนจากประชาชนในระบอบประชาธปไตยแหงรฐตนดวย เมอภาคประชาสงคมเขาใจถงปญหาเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาตแลวนน ภาคประชาสงคมจงจะสนบสนนความพยายามของสมาชกรฐสภาในการจดการแกไขปญหานได

สมาชกรฐสภาสามารถสงเสรมความรความเขาใจเกยวกบภาวะไรรฐไรสญชาตใหแกประชาชนของตนไดดวยการกลาวคำาปราศรยเกยวกบประเดนดงกลาวและเกยวกบความสำาคญของกฎหมายสญชาตทด รวมถงเขยนบทความหนงสอพมพเกยวกบความจำาเปนในการขจดภาวะไรรฐไรสญชาต ทำางานรวมกบองคกรเอกชนและองคกรภาคประชาสงคมอนๆ ทใหความชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาต และเมอเปนไปไดใหรณรงคเพอการแกปญหาอยางรวดเรวสำาหรบกรณภาวะไรรฐไรสญชาตทเกดขนเปนรายบคคล

56

สมาชกรฐสภาสามารถแกไขสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาตไดโดยการสนบสนนสทธของชนกลมนอยหรอกลมอนๆ ใหเปนสวนหนงของหนวยพลเมองทประกอบขนเปนรฐ และสนบสนนใหมการพดคยกนภายในชมชนตางๆ เพอนำามาสการยอมรบบคคลไรรฐไรสญชาตในฐานะทเปนคนชาต

สมาชกรฐสภาสามารถทำาอะไรไดบางเพอสงเสรมความรวมมอระหวางประเทศในประเดนดงกลาว

ความรวมมอระหวางประเทศเปนสงจำาเปนตอการลดภาวะไรรฐไรสญชาตทวโลก สมาชกรฐสภาควรประกนวารฐบาลของตนมสวนรวมอยางเตมทในความพยายามระหวางประเทศเพอลดหรอขจดภาวะไรรฐไรสญชาต รวมถงในความพยายามทกวถทางในการจดการแกไขกรณภาวะไรรฐไรสญชาตเปนรายบคคล

สมาชกรฐสภาอาจพจารณาทจะเชญสมาชกรฐสภาของรฐขางเคยงจดการทบทวนระดบภมภาคซงกฎหมายสญชาตแหงรฐตนรวมกน การทำาใหกฎหมายสญชาตระหวางรฐใหสอดคลองกนเปนวธทดวธหนงในการลดสถานการณภาวะไรรฐไรสญชาต

57

ภาคผนวก ๑รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔

วนทมผลบงคบใช: ๖ มถนายน ค.ศ. ๑๙๖๐จำานวนรฐภาคทงหมด (ณ วนท ๑ พฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๑๔): ๘๐

ประเทศ ลงนามใหสตยาบน (r), ภาคยานวต (a),

สบสทธ (s)

แอลบาเนย ๒๓ มถนายน ค.ศ. ๒๐๐๓ a

แอลจเรย ๑๕ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๔ a

แอนตกวาและบารบดา ๒๕ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๘๘ s

อารเจนตนา ๑ มถนายน ค.ศ. ๑๙๗๒ a

อารเมเนย ๑๘ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๙๔ a

ออสเตรเลย ๑๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๗๓ a

ออสเตรย ๘ กมภาพนธ ค.ศ. ๒๐๐๘ a

อาเซอรไบจาน ๑๖ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๙๖ a

บารเบโดส ๖ มนาคม ค.ศ. ๑๙๗๒ s

เบลเยยม ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒๗ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๖๐ r

เบลซ ๑๔ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๖ a

เบนน ๘ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๑ a

โบลเวย ๖ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๘๓ a

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา ๑ กนยายน ค.ศ. ๑๙๙๓ s

บอตสวานา ๒๕ กมภาพนธ ค.ศ. ๑๙๖๙ s

บราซล ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑๓ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๙๖ r

บลแกเรย ๒๒ มนาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

บรกนาฟาโซ ๑ พฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

ชาด ๑๒ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๙๙ a

จน (รวมถงฮองกง)*

คอสตารกา ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๗๗ r

โกตดววร ๓ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

โครเอเชย ๑๒ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๙๒ s

สาธารณรฐเชก ๑๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๐๔ a

เดนมารก ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑๗ มกราคม ค.ศ. ๑๙๕๖ r

*ภายหลงจากไดอำานาจอธปไตยเหนอฮองกงคนมา จนแจงเลขาธการสหประชาชาตวา อำานาจหนาทสำาหรบสทธและหนาทระหวางประเทศของฮองกงเกยวกบอนสญญาฉบบน จะกระทำาโดยรฐบาลสาธารณรฐประชาชนจน

58

รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ (ตอ)

ประเทศ ลงนามใหสตยาบน (r), ภาคยานวต (a),

สบสทธ (s)

เอกวาดอร ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๗๐ r

ฟจ ๑๒ มถนายน ค.ศ. ๑๙๗๒ s

ฟนแลนด ๑๐ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๖๘ a

ฝรงเศส ๑๒ มกราคม ค.ศ. ๑๙๕๕ ๘ มนาคม ค.ศ. ๑๙๖๐ r

จอรเจย ๒๓ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๑ a

เยอรมน ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒๖ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๗๖ r

กรซ ๔ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๗๕ a

กวเตมาลา ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒๘ พฤศจกายน ค.ศ. ๒๐๐๐ r

กน ๒๑ มนาคม ค.ศ. ๑๙๖๒ a

ฮอนดรส ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ r

ฮงการ ๒๑ พฤศจกายน ค.ศ. ๒๐๐๑ a

ไอรแลนด ๑๗ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๖๒ a

อสราเอล ๑ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๕๘ r

อตาล ๒๐ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๕๔ ๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๖๒ r

ครบาต ๒๙ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๘๓ s

สาธารณรฐเกาหล ๒๒ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๖๒ a

ลตเวย ๕ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๙๙ a

เลโซโท ๔ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๗๔ s

ไลบเรย ๑๑ กนยายน ค.ศ. ๑๙๖๔ a

ลเบย ๑๖ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๘๙ a

ลกเตนสไตน ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒๕ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๙ r

ลทวเนย ๗ กมภาพนธ ค.ศ. ๒๐๐๐ a

ลกเซมเบรก ๒๘ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๕๕ ๒๗ มถนายน ค.ศ. ๑๙๖๐ r

มาซโดเนย ๑๘ มกราคม ค.ศ. ๑๙๙๔ s

มาลาว ๗ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๙ a

เมกซโก ๗ มถนายน ค.ศ. ๒๐๐๐ a

สาธารณรฐมอลโดวา ๑๙ เมษายน ค.ศ. ๒๐๑๒ a

มอนเตเนโกร ๒๓ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๖ s

เนเธอรแลนด ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑๒ เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๒ r

นการากว ๑๕ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

ไนจเรย ๒๐ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

59

ประเทศ ลงนามใหสตยาบน (r), ภาคยานวต (a),

สบสทธ (s)

นอรเวย ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑๙ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๕๖ r

ปานามา ๒ มถนายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

เปร ๒๓ มกราคม ค.ศ. ๒๐๑๔ a

ฟลปปนส ๒๒ มถนายน ค.ศ. ๑๙๕๕ ๒๒ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๑ r

โปรตเกส ๑ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

โรมาเนย ๒๗ มกราคม ค.ศ. ๒๐๐๖ a

รวนดา ๔ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๖ a

เซเนกล ๒๑ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๕ a

เซอรเบย ๑๒ มนาคม ค.ศ. ๒๐๐๑ s

สโลวาเกย ๓ เมษายน ค.ศ. ๒๐๐๐ a

สโลวเนย ๖ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๙๒ s

สเปน ๑๒ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๙๗ a

เซนตวนเซนตและเกรนาดนส ๒๗ เมษายน ค.ศ. ๑๙๙๙ s

สวาซแลนด ๑๖ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๙๙ a

สวเดน ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๒ เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๕ r

สวตเซอรแลนด ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๓ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๗๒ r

ตรนแดดและโตเบโก ๑๑ เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๖ s

ตนเซย ๒๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๙ a

เตรกเมนสถาน ๗ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๑ a

ยกนดา ๑๕ เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๕ a

ยเครน ๒๕ มนาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

สหราชอาณาจกร ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔ ๑๖ เมษายน ค.ศ. ๑๙๕๙ r

อรกวย ๒ เมษายน ค.ศ. ๒๐๐๔ a

แซมเบย ๑ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๗๔ s

ซมบบเว ๑ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๙๘ s

รฐทลงนามแตไมไดใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔

ประเทศ ลงนาม

โคลอมเบย ๓๐ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๕๔

เอลซลวาดอร ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔

โฮลซ ๒๘ กนยายน ค.ศ. ๑๙๕๔

รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔ (ตอ)

60

ภาคผนวก ๒รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑

วนทมผลบงคบใช: ๑๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๗๕ จำานวนรฐภาคทงหมด (ณ วนท ๑ พฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๑๔): ๕๕

ประเทศ ลงนามใหสตยาบน (r), ภาคยานวต (a),

สบสทธ (s)

แอลบาเนย ๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๐๓ a

อารเมเนย ๑๘ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๙๔ a

ออสเตรเลย ๑๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๗๓ a

ออสเตรย ๒๒ กนยายน ค.ศ. ๑๙๗๒ a

อาเซอรไบจาน ๑๖ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๙๖ a

เบนน ๘ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๑ a

โบลเวย ๖ ตลาคม ค.ศ. ๑๙๘๓ a

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา ๑๓ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๙๖ a

บราซล ๒๕ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๗ a

บลแกเรย ๒๒ มนาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

แคนาดา ๑๗ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๗๘ a

ชาด ๑๒ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๙๙ a

คอสตารกา ๒ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๗๗ a

โกตดววร ๓ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

โครเอเชย ๒๒ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

สาธารณรฐเชก ๑๙ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๐๑ a

เดนมารก ๑๑ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๗๗ a

เอกวาดอร ๒๔ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๒ a

ฟนแลนด ๗ สงหาคม ค.ศ. ๒๐๐๘ a

เยอรมน ๓๑ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๗๗ a

กวเตมาลา ๑๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๐๑ a

ฮอนดรส ๑๘ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

ฮงการ ๑๒ พฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๐๙ a

ไอรแลนด ๑๘ มกราคม ค.ศ. ๑๙๗๓ a

จาไมกา ๙ มกราคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

ครบาส ๒๙ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๘๓ s

ลตเวย ๑๔ เมษายน ค.ศ. ๑๙๙๒ a

เลโซโท ๒๔ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๔ a

61

ประเทศ ลงนามใหสตยาบน (r), ภาคยานวต (a),

สบสทธ (s)

ไลบเรย ๒๒ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๔ a

ลเบย ๑๖ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๘๙ a

ลกเตนสไตน ๒๕ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๙ a

ลทวเนย ๒๒ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

สาธารณรฐมอลโดวา ๑๙ เมษายน ค.ศ. ๒๐๑๒ a

มอนเตเนโกร ๕ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

เนเธอรแลนด ๓๐ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๖๑ ๑๓ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๘๕ r

นวซแลนด ๒๐ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

นการากว ๒๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

ไนเจอร ๑๗ มถนายน ค.ศ. ๑๙๘๕ a

ไนจเรย ๒๐ กนยายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

นอรเวย ๑๑ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๗๑ a

ปานามา ๒ มถนายน ค.ศ. ๒๐๑๑ a

ปารากวย ๖ มถนายน ค.ศ. ๒๐๑๒ a

โปรตเกส ๑ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

โรมาเนย ๒๗ มกราคม ค.ศ. ๒๐๐๖ a

รวนดา ๔ ตลาคม ค.ศ. ๒๐๐๖ a

เซเนกล ๒๑ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๕ a

เซอรเบย ๗ ธนวาคม ค.ศ. ๒๐๐๑ a

สโลวาเกย ๓ เมษายน ค.ศ. ๒๐๐๐ a

สโลวเนย ๖ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๙๒ s

สวาซแลนด ๑๖ พฤศจกายน ค.ศ. ๑๙๙๙ a

สวเดน ๑๙ กมภาพนธ ค.ศ. ๑๙๖๙ a

ตนเซย ๑๒ พฤษภาคม ค.ศ. ๒๐๐๐ a

เตรกเมนสถาน ๒๙ สงหาคม ค.ศ. ๒๐๑๒ a

ยเครน ๒๕ มนาคม ค.ศ. ๒๐๑๓ a

สหราชอาณาจกร ๓๐ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๖๑ ๒๙ มนาคม ค.ศ. ๑๙๖๖ r

อรกวย ๒๑ กนยายน ค.ศ. ๒๐๐๑ a

รฐภาคแหงอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑ (ตอ)

62

รฐทลงนามแตไมไดใหสตยาบนตออนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑

ประเทศ ลงนาม

สาธารณรฐโดมนกน ๕ ธนวาคม ค.ศ. ๑๙๖๑

ฝรงเศส ๓๑ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๖๒

อสราเอล ๓๐ สงหาคม ค.ศ. ๑๙๖๑

63

ภาคผนวก ๓แบบอยางตราสารในการภาคยานวตอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐ ค.ศ. ๑๙๕๔

ตามทอนสญญาวาดวยสถานะของบคคลไรรฐไดรบมตยอมรบโดยทประชมผมอำานาจเตม เมอวนทยสบแปด เดอนกนยายน ครสตศกราชหนงพนเการอยหาสบส และเปดใหภาคยานวตตามบทบญญต ๓๕ แหงอนสญญาฉบบน;

และตามทไดบญญตไวในขอ ๔ ของบทบญญต ๓๕ วา การภาคยานวตตออนสญญาจะมผลกตอเมอมการยนตราสารภาคยานวตตอเลขาธการสหประชาชาต;

บดน ดวยประการน ผลงลายมอชอ [ตำาแหนงประมขแหงรฐ, หวหนารฐบาลหรอรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ] ขอแจงการภาคยานวตของ [รฐทเกยวของ];

มอบใหไว ณ______________________________________ วนท_____________________________________

เดอน___________________________________________ ครสตศกราชสองพน________________________

[ตราประทบทางการและลายมอชอ [ลายมอชอประมขแหงรฐ, ของผรบผดชอบตามความเหมาะสม] หวหนารฐบาล หรอรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ]

64

แบบอยางตราสารในการภาคยานวตอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐ ค.ศ. ๑๙๖๑

ตามทอนสญญาวาดวยการลดภาวะไรรฐไดรบมตยอมรบโดยทประชมผมอำานาจเตม เมอวนทสามสบ เดอนสงหาคม ครสตศกราชหนงพนเการอยหกสบเอด และเปดใหภาคยานวตตามบทบญญต ๑๖ แหงอนสญญาฉบบน;

และตามทไดบญญตไวในขอ ๔ ของบทบญญต ๑๖วา การภาคยานวตตออนสญญาจะมผลกตอเมอมการยนตราสารภาคยานวตตอเลขาธการสหประชาชาต;

บดน ดวยประการน ผลงลายมอชอ [ตำาแหนงประมขแหงรฐ, หวหนารฐบาล หรอรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ] ขอแจงการภาคยานวตของ [รฐทเกยวของ];

มอบใหไว ณ______________________________________ วนท_____________________________________

เดอน___________________________________________ ครสตศกราชสองพน________________________

[ตราประทบทางการและลายมอชอ [ลายมอชอประมขแหงรฐ,ของผรบผดชอบตามความเหมาะสม] หวหนารฐบาล

หรอรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศ]

65

สหภาพรฐสภาและ UNHCR โดยสงเขปสหภาพรฐสภา (IPU)

สหภาพรฐสภา (IPU) เปนองคกรรฐสภาแหงชาตระดบสากล เราทำางานเพอปกปองสนตภาพและผลกดนการเปลยนแปลงเกยวกบประชาธปไตยเชงบวกผานการอภปรายทางการเมองและการลงมอปฏบตอยางเปนรปธรรม ในฐานะทเปนองคกรระหวางประเทศองคกรเดยวทรวมตวรฐสภาแหงชาตทวโลกไวดวยกน เรา สงเสรมระบอบประชาธปไตยและสนตภาพผานสมาชกภาพรฐสภาอนเปนเอกลกษณเฉพาะของเรา

งานของเราในการสงเสรมความสามารถของรฐสภาในการทำาตามอาณตดานระบอบประชาธปไตยของรฐสภาดวยการมผแทนมากขน โปรงใสมากขน รบผดชอบและมประสทธภาพมากขนนน มรากฐานมาจากการทเราใหความสำาคญตอความเสมอภาคทางเพศ สทธมนษยชน การพฒนาและสนตภาพ รวมถงความมนคงระหวางประเทศ

เรามกทำางานรวมกบภาคสวนตางๆ เชน สหประชาชาตและหนวยงานผเชยวชาญแหงสหประชาชาตตางๆ ในการประกนวารฐสภามขอมลเกยวกบประเดนตางๆ ทรฐสภาตองจดการแกไขระดบชาตททนสมย เหมาะสมและใชไดจรงในทางปฏบต

การมสมาชกรฐสภาทวโลกรวมทงหมดจำานวนจำานวน ๔๗,๐๐๐ รฐสภานน ถอเปนสงสำาคญมากตอความพยายามใดๆ กตามในการแจงใหทราบถงการเปลยนแปลงทางนโยบายและกฎหมาย สหภาพรฐสภา (IPU) เปนองคกรอสระทไดรบเงนสนบสนนหลกมาจากสมาชกขององคกรเอง สหภาพรฐสภา (IPU) กอตงขนในป ค.ศ. ๑๘๘๙ โดยมรฐสภาแหงชาต ๑๖๔ รฐสภาเปนสมาชก และมองคกรรฐสภาระดบภมภาค ๑๐ หนวยเปนสมาชกสมทบ ในป ค.ศ. ๒๐๑๔ สหภาพรฐสภา (IPU) ยงคงเตบโตขนเรอยๆ อนเปนการสะทอนใหเหนถงการเรยกรองระดบสากลตอระบอบประชาธปไตย

UNHCR

UNHCR ไดรบอาณตในการเปนผนำาและประสานงานปฏบตการระหวางประเทศเพอการคมครองผลภยและทางแกไขปญหาผลภยทวโลก UNHCR พยายามอยางมากในการประกนวาบคคลทกคนสามารถใชสทธขอลภยไดและมแหลงพกพงทปลอดภยในอกรฐหนง รวมถงในการกลบบานโดยสมครใจ โดยการชวยเหลอผลภยในการกลบประเทศของตน หรอในการตงถนฐานในอกประเทศหนงนน UNHCR แสวงหาแนวทางการแกไขปญหาทยงยนแกสถานการณอนเลวรายของบคคลเหลานน

นอกจากนคณะกรรมการบรหาร UNHCR และสมชชาใหญสหประชาชาตยงไดมอบอาณตให UNHCR ชวยเหลอบคคลไรรฐไรสญชาตและใหอำานาจแกองคกรในการชวยเหลอผพลดถนภายในประเทศ อกดวย

UNHCR แสวงหาหนทางในการทำาใหกรณการพลดถนอนเกดจากการถกบงคบลดลง โดยสงเสรมใหรฐและสถาบนตางๆ สรางสถานการณทเออตอการใหความคมครองสทธมนษยชนและการระงบขอพพาทอยางสนต

UNHCR ใหความคมครองและความชวยเหลอแก ผลภยและบคคลอนๆ อยางเปนกลางบนพนฐานของความจำาเปนของบคคลเหลานนโดยไมคำานงถง เชอชาต สผว ศาสนา ความคดเหนทางการเมอง หรอเพศของบคคลเหลานน UNHCR ยดมนในหลกการแหงการมสวนรวมและใหคำาปรกษาแกผลภย เกยวกบการพจารณาตดสนในทกดานทมผลกระทบตอชวตของพวกเขา UNHCR ทำางานรวมกนกบรฐบาล องคกรระดบภมภาคและองคกรระหวางประเทศ รวมถงองคกรเอกชนดวย

66

© สหภาพรฐสภา ๒๐๑๔

ตพมพโดยสหภาพรฐสภา รวมกบสำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาต

สงวนลขสทธ หามทำาซำา เกบไวในระบบทสามารถกคนมาได หรอเผยแพรไมวาสวนหนงสวนใดของงานชนน ไมวาจะโดยรปแบบหรอวธการใดกตาม – อเลกทรอนกส ระบบเครองจกรกล ผานการทำาสำาเนา บนทก

หรออนใด – โดยปราศจากการไดรบอนญาตจากสหภาพรฐสภาหรอ สำานกงานขาหลวงใหญผลภยสหประชาชาตเสยกอน

งานชนนไดรบการเผยแพรภายใตเงอนไขทวา ไมวาจะโดยการคาหรออนใด หามใหยม ขาย ใหเชา หรอเผยแพรดวยวธอนใดโดยปราศจากความยนยอมของผจดพมพกอน ไมวาจะในรปแบบการรวมเลมหรอปกแบบใดกตามอนนอกเหนอไปจากลกษณะทงานชนนไดรบการตพมพ และโดยปราศจากเงอนไขทคลายคลงกน

รวมถงเงอนไขเชนวานใหบงคบใชกบผจดพมพลำาดบตอมาดวย

ISBN 078-92-9142-599-0 (IPU)