บทท 8: การวเคราะหกระบวนการบทท 8: การวเคราะหกระบวนการ

Process Analysis

ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

อ.ดร. จนทรศร สงหเถอน

แผนภมกระบวนการ (Process Charts)

เปนเครองมอชนสาคญทใชในการบนทกขอมลไดอยางละเอยด กระชบ

ประกอบดวยสญลกษณ คาบรรยายและลายเสนเพอบอกรายละเอยดของ

ขนตอนกระบวนการผลต เพอชวยใหนกวเคราะหสามารถมองเหนภาพของ

กระบวนการผลตไดอยางชดเจนตงแตตนจนจบ และนาไปสการพฒนาและ

ปรบปรงกระบวนการทางานใหดขน

แผนภมกระบวนการทางาน (Operation Process Chart)

ไ ( ) แผนภมกระบวนการไหล (Flow Process Chart)

แผนภมการประกอบ (Assembly Process Chart)

แผนภมผลตภณฑพหคณ (Multi-Product Process Chart)

แผนภมการเดนทาง (T l Ch t) แผนภมการเดนทาง (Travel Chart)

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แผนภมกระบวนการทางาน (Operation Process Charts)

= แผนภมกระบวนการผลต (Production Process Chart)

เปนแผนภมทแสดงขนตอนการผลต ตงแตวตถดบเคลอนเขาสสายการผลต

จนเสรจสนเปนผลตภณฑ โดยบนทกขนตอนการปฏบตงานตาง ๆ ทตอง

ดาเนนการบนวตถดบนน เชน การขนสง การตรวจสอบ การทางานบน

เครองจกร การประกอบชนสวน จนกระทงสาเรจออกมาเปนผลตภณฑหรอ

เปนชนสวนประกอบ

อาจเปนการบนทกขนตอนการผลตของสนคาชนดเดยวภายในแผนกหนง

หรอของสนคาหลาย ๆ ชนดภายในแผนกตาง ๆ พรอม ๆ กนกได

ป ใ ป โ การแสดงรายละเอยดอาจเปนในรปแบบของ Flow Chart ท แสดงโดย

กลองทระบคาบรรยายภายในกลอง หรอ แสดงเปนแผนภาพกได

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แนวทางการวเคราะห

1. ศกษากระบวนการตงแตตนจนจบ และกาหนดจดเรมตนและจดสนสดของ

กระบวนการใหชดเจน

2. ระบกระบวนการทางานหลกทตองทาโดยเรยงตามลาดบขนตอนของการทางาน

3. ระบจดทมการนาชนสวนมาประกอบ

4. ระบชอผลผลตหรอผลตภณฑชนสวนทได ณ จดสนสดของกระบวนการ

ประโยชนใชงานของแผนภมกระบวนการผลต

1 เปนแผนภมเรมตนของการวเคราะหแผนภมทกประเภท1. เปนแผนภมเรมตนของการวเคราะหแผนภมทกประเภท

2. บอกภาพรวมของกระบวนการผลตตงแตตนจนจบ

3 ใชสอสารกบบคคลภายนอกทตองการใหเขาใจกระบวนการผลตในภาพรวม3. ใชสอสารกบบคคลภายนอกทตองการใหเขาใจกระบวนการผลตในภาพรวม

4. ใชเพอประกอบการบรรยายภาพรวมของกระบวนการ และเพอประโยชน

ของการประชาสมพนธ ของการประชาสมพนธ

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แผนภมกระบวนการไหล (Flow Process Chart)

ใช ไ (Fl ) ช ส แผนภมนใชวเคราะหขน ตอนการไหล (Flow) ของวตถดบ ชนสวน พนกงาน

และอปกรณ ทเคลอนไปในกระบวนการพรอม ๆ กบกจกรรมตาง ๆ โดยใช

ส 5 ซ โ ASME ใ ส สญลกษณมาตรฐาน 5 ตว ซงกาหนดโดย ASME ในสหรฐอเมรกา ดงนคอ

สญลกษณ ชอเรยก คาจากดความโดยยอป ฟ

Operation

การปฏบตงาน

การเปลยนคณสมบตทางเคมหรอฟสกสของวตถ

การประกอบชนสวน หรอการถอดสวนประกอบออก

การเตรยมวตถเพองานขนตอไปฏ

การวางแผน การคานวณ การใหคาสง หรอการรบคาสง

Inspection

ส

ตรวจสอบคณลกษณะของวตถ

ส ป การตรวจสอบ ตรวจสอบคณภาพหรอปรมาณ

Transportation

การเคลอน

การเคลอนวตถจากจดหนงไปยงอกจดหนง

พนกงานกาลงเดน

Delay

การคอย

การเกบวสดชวคราวระหวางการปฏบตงาน

การคอยเพอใหงานขนตอไปเรมตน

St การเกบวสดไวในสถานทถาวรซงตองอาศยคาสงในการเคลอนยายStorage

การเกบ

การเกบวสดไวในสถานทถาวรซงตองอาศยคาสงในการเคลอนยาย

การเกบชนสวนทรอเปนเวลานาน

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แนวทางการวเคราะหแผนภมกระบวนการไหล

ใ ใ1. กาหนดวตถประสงคในการวเคราะหใหชดเจน เชน

เพอลดปรมาณการเคลอนยาย หรอเพมประสทธภาพ

ป การผลต เปนตน

2. ชบ งกระบวนการ ทตองการ ศกษาพรอมท ง

รายละเอยดของกระบวนการ

3. กาหนดวาเปนการวเคราะหการไหลของเรองใด

เรองหนงดงน

- ผลตภณฑ : การทางานบนตวผลตภณฑตงแต

ชนสวน วตถดบ เขาสสายการผลตจนประกอบ

เสรจเปนผลตภณฑ

ป -พนกงาน : การปฏบตงานของพนกงานคนหนง

ในการทางาน เคลอนยายสงของ และ การเดน

-เครองมอหรออปกรณ : การโยกยายของเครองมอเครองมอหรออปกรณ : การโยกยายของเครองมอ

หรอการใชงานของอปกรณอ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แนวทางการวเคราะหแผนภมกระบวนการไหล

4. เรมวเคราะหจากจดเรมตนของการไหล

โ ใ บนทกงานตามทเกดขนจรงโดยใช

สญลกษณกากบกจกรรมทเกดขนอยาง

ละเอยดทกขนตอน พรอมทงคาบรรยาย ละเอยดทกขนตอน พรอมทงคาบรรยาย

สน ๆ ถงลกษณะงานทเกดขน

5. เกบขอมลรายละเอยดทเกยวของ

6. โยงเสนระหวางสญลกษณจากบนลงลาง

7. สรปขนตอนการปฏบตงานลงในตาราง

สรปผล

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การวเคราะหแผนภมกระบวนการไหล ควรมการวเคราะหเสนทางการ

เคลอนยายลงในแผนภาพการไหล (Flow Diagram) เพอดควบคกนไปดวย

เพอใหเหนภาพทสมบรณขน

แผนภาพการไหล คอ แผนภาพทมการจาลองสถานทหรอผงของบรเวณททางาน

ใ พรอมตาแหนงของแผนกงานหรอเครองจกรสาคญ ๆ ลงในภาพ และแสดงเสนทาง

การเคลอนยายพรอมสญลกษณลงบนผง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตวอยาง Material Flow Process Chart: การเขยนใบสงซอกอนการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การใชเทคนคการตงคาถามเพอการปรบปรงงาน

หวขอทถาม การตงคาถามเบองตน คาตอบ การตงคาถาม ขนท 2 สรป

การเขยนใบขอซอ What

&

ทาไมตองเขยนใบ

ขอซอ

เพราะเปนความ

ตองการในการใชงาน

- งานนยงมความจา

เปนอยหรอไม

ยงคงมความจาเปนเพราะเปนการ

สงซอเครองมอสาคญโดยผใช แต&

Why

ขอซอ ตองการในการใชงาน เปนอยหรอไม

- มวธอนทสะดวกกวาน

หรอไม

สงซอเครองมอสาคญโดยผใช แต

ขนตอนการขออนมตใชเวลานาน ทา

ใหสงเอกสารสงซอออกลาชา เปนผล

ใหไดของลาชาใหไดของลาชา

หวหนาแผนก

เซนชออนมต

Who

&

Why

ทาไมตองให

หวหนาแผนก

เซนชออนมต

เพอการอนมตโดย

ผบงคบบญชาชนตน

และเพอการควบคม

- มบคคลอนอกหรอไม

ทอาจปฏบตงานนน

ได

ควรจะตองทาโดยพนกงานระดบใด

Why เซนชออนมต และเพอการควบคม

ไมใหมการซอซาซอน

ได

- ใหผแทนจดซอลงนาม

อนมตเพยงคนเดยว

ไดหรอไมไดหรอไม

การพมพใบสงซอ How

&

h

ทาไมตองพมพ

ใบสงซอ

เพราะตองการให

อานงายและเปน

ไป

- มวธอนทสะดวกกวาน

หรอไม

ใ ฟ

ใชแบบฟอรมมาตรฐานซงเขยนหรอ

กรอกเฉพาะขอความและมสาเนาใน

Why มาตรฐานเพอสงไป

ขออนมต

- จะใชแบบฟอรม

มาตรฐานซงเขยน

หรอกรอกเฉพาะ

ขอความไดหรอไม

ตว

ขอความไดหรอไม

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การเขยนใบสงซอ : หลงการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตวอยาง Man Flow Process Chart: การแจกอาหารคาในหองพยาบาล

กอนการปรบปรงกอนการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตวอยาง Man Flow Process Chart: การแจกอาหารคาในหองพยาบาล

หลงการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เมอตองใชกบการวเคราะหการเคลอนของคนทมการเดนระหวางจดทางานสองแหง

กลบไปกลบมาซา ๆ กน การวเคราะหการเดนลงบนผง Layout จะใชเสนดายเลกๆ ขงกลบไปกลบมาซา ๆ กน การวเคราะหการเดนลงบนผง Layout จะใชเสนดายเลกๆ ขง

ระหวางจดแทน หรอทเรยกวา ผงเสนใย (String Diagram) แทนผงการเคลอนกได

ตวอยาง String Diagram ทใชแทน

Flow Diagram: พนกงานขนขเลอยในFlow Diagram: พนกงานขนขเลอยใน

ฟารมเลยงวว

ป ปกอนการปรบปรง

ป ปหลงการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตวอยาง Product Flow Process Chart: การผลตโครงลฟตยกรถ

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ขอควรระวง

1. ไมควรวเคราะหแผนภมการไหลของชนสวนปะปนกบแผนภมการเคลอนของ

พนกงาน เพราะ พนกงานและชนสวนอาจไมเคลอนทไปพรอมกน

2. พงระวงในการแยกกจกรรมการปฏบตงานทตางวตถประสงคออกจากกน

3. บนทกรายละเอยดของงานลงบนแผนภมกอนเรมตนการวเคราะหเสมอ

ประโยชนใชงานของแผนภมกระบวนการไหล

1. เปนแผนภมทจาแนกกจกรรมตาง ๆ ออกจากกนเปน 5 ประเภท โดยเรมจาก กจกรรม

ทมมลคาเพมไดแกการฏบตงาน ไปจนถงกจกรรมทไมกอใหเกดมลคา

2. แยกแยะกจกรรมของพนกงานออกจากกจกรรมททาบนผลตภณฑ ทาใหสามารถมองเหน

จดเนนในการวเคราะหไดอยางชดเจน

3. ใชควบคไปกบแผนภาพการไหล จะชวยชใหเหนการรอคอยและระยะทางการเคลอนยาย

4. สามารถใชแผนภมเดยวกนเพอเปรยบเทยบแสดงผลกอนและหลงการปรบปรง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

โ ใ ไ ไ ตวอยาง โรงงานประกอบเครองใชไฟฟาแหงหนงมผลตภณฑหลกคอไดร

เปาผม มชนสวนประกอบยอยจานวน 14 ชน ปจจบนสายการประกอบม

สายพานลาเลยงชนงาน โดยมจานวนสถานงานประกอบซงทาโดยพนกงาน

จานวน 11 สถานและมสถานตรวจสอบโดยพนกงาน 1 สถานแสดงผง

ปฏบตงานและรายละเอยดการประกอบดงรปท 1 ทางโรงงานตองการปรบปรง

กระบวนการประกอบโดยการนาสายพานออกและจดผงกระบวนการผลตเปน

แบบกลมใหมจานวนสถานงานลดลงเหลอเพยง 5 สถานงาน ซงผงปฏบตงาน

และรายละเอยดการประกอบแสดงไดดงรปท 2 และรายละเอยดการประกอบแสดงไดดงรปท 2

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พนกงาน ชนสวน เวลา (นาท)

โตะ

12

12 ตรวจสอบ 0.21 11 C14 0.19

2 4 311

10

10 C13 0.22 9 C12 0.25 1 5

9

8

8 C11 0.16 7 C10 0.23 พนกงาน ชนสวน เวลา

(นาท)

7

6 โตะโตะ

สายพาน6 C8,C9 0.29 5 C7 0.32

C5 C6

(นาท)

5 C13,C14,ตรวจสอบ 0.63

4 C10 C11 C12 0 64

5

6

สายพาน

4 C5,C6 0.31 3 C4 0.28 2 C3 0 29

4 C10,C11,C12 0.64

3 C7,C8,C9 0.613

4

2 C3 0.29 1 C1,C2 0.30

2 C4,C5,C6 0.59

1 C1,C2,C3 0.59รปท 1 (ปจจบน)

1

2

รปท 2 (ปรบปรง)รปท 1 (ปจจบน)

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ก) จงเขยนแผนภาพการไหล(Fl Di ) ลงบนรปท 1 โดยวเครา หก) จงเขยนแผนภาพการไหล(Flow Diagram) ลงบนรปท 1 โดยวเคราะห

กระบวนการทจดเรมตนตงแตการประกอบชนสวนท 1ถงชนสวนท 14

ตามลาดบ แล จดสนสดทขนตอนการตรวจสอบเสรจตามลาดบ และจดสนสดทขนตอนการตรวจสอบเสรจ

ข) จงบนทกแผนภมการไหล(Fl P Ch t)ของชนงานทสมบรณลงในข) จงบนทกแผนภมการไหล(Flow Process Chart)ของชนงานทสมบรณลงใน

แผนภมสาหรบกระบวนการประกอบทงสองแบบ โดยวเคราะหกระบวนการท

จดเรมตนตงแตการประกอบชนสวนท 1 ถงชนสวนท 14 ตามลาดบ และจดเรมตนตงแตการประกอบชนสวนท 1 ถงชนสวนท 14 ตามลาดบ และ

จดสนสดทขนตอนการตรวจสอบเสรจ พรอมทงเปรยบเทยบสญลกษณทแตกตาง

กน สาหรบสายการประกอบแบบกลมถาสถานใดทอยใกลกนและมเวลาตางกนกน สาหรบสายการประกอบแบบกลมถาสถานใดทอยใกลกนและมเวลาตางกน

ไมเกน 0.01 นาท พนกงานสามารถสงชนงานไวดานหนาพนกงานคนตอไปได

โดยไมมการรอคอยระหวางขนตอนการผลตโดยไมมการรอคอยระหวางขนตอนการผลต

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แผนภมการประกอบ (Assembly Process Chart)

ใชในกรณทมชนสวนตาง ๆ มาประกอบเขา

ดวยกน ณ จดตาง ๆ ซงแตละชนสวนยอย

สามารถเขยนแสดงเปนแผนภมกระบวนการ

อกอนหน งได ดงนนในการรวมกนของ

แผนภ มกระบวนการย อย ๆเหล าน จ ะ

กลายเปนแผนภมการประกอบได

ตวอยาง Assembly Process Chart

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แนวทางการวเคราะหแผนภมการประกอบ

ใ ใ

แนวทางการวเคราะหแผนภมการประกอบ

1. กาหนดวตถประสงคในการวเคราะหใหชดเจน เชน ตองการศกษาเพอด

รายละเอยดขนตอนการทางาน หรอเพอการจดสมดลสายการผลต

2. ชบงกระบวนการทตองการศกษาพรอมทงรายละเอยดของกระบวนการ

ป 3. ชบงชนสวนหลกทนามาประกอบพรอมทงวเคราะหขนตอนการทางานสาคญ ๆ

ของแตละชนสวนและจดทชนสวนมาบรรจบกบกระบวนการหลก

4. ระบรายละเอยดขอมลอน ๆ ทตองการ เชน จานวนชน เวลา ชอขนตอน เปนตน

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ประโยชนใชงานของแผนภมการประกอบ

แผนภมการประกอบน เหมาะสาหรบการวเคราะหผลตภณฑทมชนสวน

ประโยชนใชงานของแผนภมการประกอบ

แผนภมการประกอบน เหมาะสาหรบการวเคราะหผลตภณฑทมชนสวน

หลากหลายมาประกอบกนเปนจานวนมาก ซงมความตองการในการวเคราะห

และวางแผนการผลตชนสวน ใหทนการในการประกอบ ลกษณะการวเคราะหอาจและวางแผนการผลตชนสวน ใหทนการในการประกอบ ลกษณะการวเคราะหอาจ

แบงออกไดเปนสองแบบคอ

• วเคราะหโดยใชสญลกษณทง 5 ของแผนภมการไหล

• วเคราะหเฉพาะขนตอนการทางานและการตรวจสอบ

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ตวอยาง Assembly

Ch t: B ki Chart: Baking

Soda Crackers

ตวอยาง Assembly ง sse b y

Chart: Gear Pump

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

( )แผนภมผลตภณฑพหคณ (Multi-Product Process Chart)

ใชสาหรบโรงงานทมการวางผงแบบกระบวนการโดยแบงออกเปนแผนก

ตาง ๆ โดยทวไปมกมการผลตสนคาไมกชนด แตละชนดผานขนตอนการตาง ๆ โดยทวไปมกมการผลตสนคาไมกชนด แตละชนดผานขนตอนการ

ผลตทคลายคลงกน หรอตองอาศยเครองจกรรวมกน การวเคราะหขนตอน

การปฏบตงานของผลตภณฑตาง จ ชว ใหทราบปรมาณการ คลอน าการปฏบตงานของผลตภณฑตาง ๆ จะชวยใหทราบปรมาณการเคลอนยาย

ของผลตภณฑในระหวางแผนก และนาขอมลดงกลาวมาใชในการปรบปรง

โ ใ ใ การวางผงของโรงงาน เพอลดคาใชจายในการขนถายวสดระหวางจดตาง ๆ

ลงได

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผลตภณฑหลกทผลตในโรงงานแหงนมเพยง 7 ชนด

แตละชนดจะผานขนตอนการผลตตาง ๆ ดงนตวอยาง Multi-Product

Process Chartแตละชนดจะผานขนตอนการผลตตาง ๆ ดงน

1. Store คลงวตถดบ

S

Process Chart

2. Slit ตดละเอยด

3. Turn ขนรป

4 Grind เจยขนรป4. Grind เจยขนรป

5. Impregnate ชบนายา

6. Mould งานแมพมพ6. Mould งานแมพมพ

7. Mill เครองกด

8. Drill เจาะร

9.Press/Test เครองอด/ทดสอบ

10.Inspect ตรวจสอบ

11. Pack แผนกบรรจ

12.Dispatch คลงสนคาและจดสง

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

แผนภมการเดนทาง (Travel Chart)

= แผนภมจากถง ( From-to Chart)

ผลตภณฑท (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii)-เปนตารางสเหลยมจตรส ทม

แผนภมจากถง ( From to Chart)ตวอยาง Travel Chart

B V S T PRP PGS PGL

ปรมาณ(ชน) 10 5 20 15 30 50 0

จานวนชองเทากบจานวนแผนก

งานทตองการวเคราะห

-ใชบนทกตวเลขแสดงปรมาณการ

เคลอน จานวนเทยวของการขน

ยายหรอระยะทางของการขนยาย

ระหวางแผนกตาง ๆ ภายใน

โรงงาน เพอใชในการวเคราะห

ความใกลไกลของแผนกตาง ๆ

และปรบปรง/ออกแบบผงโรงงาน

ใหมตอไป

อ.ดร.จนทรศร สงหเถอน ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร